978-605-335-703-2 Epilepsi ve Farmakoterapisi Klinik ve Nörobiyolojik Yaklaşım JEN

EPİLEPSİ VE

FARMAKOTERAPİSİ

KLİNİK VE NÖROBİYOLOJİK YAKLAŞIM

EDİTÖRLER

Prof. Dr. Ayşın DERVENT

İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi,

Nöroloji Anabilim Dalı, Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı,

Emekli Öğretim Üyesi, İstanbul, Türkiye

Prof. Dr. Filiz YILMAZ ONAT

Mehmet Ali Aydınlar Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi

Tıbbi Farmakoloji ve SBE Sinir Bilimi Anabilim Dalları, İstanbul, Türkiye

Prof. Dr. Ebru ALTINDAĞ

İstanbul Florence Nightingale Hastanesi,

Nöroloji Bölümü, İstanbul, Türkiye

NOBEL TIP KİTABEVLERİ

İÇİNDEKİLER

Giriş

EPİLEPSİDE İLAÇ TEDAVİSİNİN

KISA TARİHİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Esat E. Eşkazan

TARİHTE EPİLEPSİ VE TEDAVİSİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

ANTİEPİLEPTİKLERİN GELİŞTİRİLMESİNDE TARİHİ

AŞAMALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

a. Antiepileptik Etkili Kimyasalların Bulunması . . . . . 2

b. Fenitoinin 1938 Yılında Antiepileptik Etkisinin

Saptanması Sonrasında Geliştirilen Yeni

Antiepileptikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

c. Klinik Farmakolojide Kimyasal Madde Ölçüm

Yöntemlerindeki Gelişmelerin Epilepsilerin Medikal

Tedavisine Yansıması: “Hazır Giyimden Ismarlama

Giysiye” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

d. Yeni Antiepileptiklerin Hastalardaki Uygulamaları. . 6

e. Antiepileptik İlaçlarda Bulunabilecek İstenmeyen

Bir Etki: Teratojenite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

I. EPİLEPSİYE KLİNİK YAKLAŞIM

Bölüm 1

EPİLEPSİ HASTASINI ELE ALIŞ VE

ANTİEPİLEPTİK TEDAVİ

YAKLAŞIMINDA TEMEL İLKELER . . . . . . . . .13

Ayşın DERVENT

Betül TEKİN

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

NÖBET ÖYKÜSÜYLE GELEN HASTAYA

YAKLAŞIM AŞAMALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

ANAMNEZ ALMA NASIL OLMALI VE

KLİNİK EMPATİ NEDİR? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

NÖBET ÖYKÜSÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

EPİLEPSİ NÖBETLERİNİ TAKLİT EDEBİLEN DURUMLAR . . 15

Senkoplar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Non-epileptik Psikojenik Nöbetler . . . . . . . . . . . . 16

Non-epileptik Paroksismal Hareket Bozuklukları . . . 16

Tikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Stereotipiler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Paroksismal Kinezijenik Diskinezi. . . . . . . . . . . . . 17

Paroksismal Non-kinezijenik Diskinezi . . . . . . . . . 17

Egzersizle Oluşan Paroksismal Distoni . . . . . . . . . 17

Epizodik Ataksiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Alternan Hemipleji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Hiperekpleksi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Opsoklonus-Miyoklonus Sendromu . . . . . . . . . . 18

Uykuyla İlişkili Non-epileptik Paroksismal Olaylar. . . 18

Migren ve İlişkili Durumlar. . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Serebrovasküler Olaylar . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Geçici Global Amnezi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Metabolik ve Endokrin Nedenlere Bağlı Durumlar . . 19

Epilepsi Ayırıcı Tanısına Girebilen Bebek ve

Çocuklardaki Diğer Olaylar . . . . . . . . . . . . . . . . 19

ANAMNEZ ALMA İLKELERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Nöbet Öyküsü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

EPİLEPSİLERDE NÖROLOJİK MUAYENE. . . . . . . . . . . . 22

EPİLEPSİLERDE TANIYA YÖNELİK ARAŞTIRMA

YÖNTEMLERİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Epilepside EEG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

EPİLEPSİLERDE GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ . . . . . . . 23

Kraniyal Bilgisayarlı Tomografi . . . . . . . . . . . . . . 23

Kraniyal Manyetik Rezonans Görüntüleme . . . . . . 24

Difüzyon Tensör Görüntüleme (DTI) ve Traktografi. . 24

Pozitron Emisyonlu Tomografi . . . . . . . . . . . . . . 24

iii

iv

İÇİNDEKİLER

Tek Foton Emisyonlu Bilgisayarlı Tomografi

(SPECT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

TEDAVİYE BAŞLAMA VE İZLEME PROGRAMI

(GENEL YAKLAŞIM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

TEDAVİYE BAŞLAMA VE İZLEMEDE ÖNEMLİ

AYRINTILAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

EPİLEPSİ NÖBETLERİ VE EPİLEPSİ TÜRLERİNDE TIBBİ

TEDAVİDE TEMEL İLKELER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

İLK NÖBET? TEK NÖBET? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

YİNELEYEN NÖBETLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

ETYOLOJİK TEMELDE EPİLEPSİ TEDAVİSİ . . . . . . . . . . . 27

TEDAVİ SEÇİMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

EPİLEPSİLERDE NÖBET TİPİ TEMELİNDE TERCİH EDİLEN

ANTİEPİLEPTİK İLAÇLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

POLİTERAPİ NE ZAMAN VE NASIL UYGULANMALI? . . . . 28

TEDAVİNİN GİDİŞİ NASIL DENETLENMELİ? . . . . . . . . . 29

TEDAVİYİ SONLANDIRMA İLKELERİ . . . . . . . . . . . . . . 29

EPİLEPSİNİN PATOFİZYOLOJİSİ . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

EPİLEPSİ TEDAVİSİNE GELECEKÇİ BAKIŞ . . . . . . . . . . . 30

Klonazepam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

Klobazam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

Felbamat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Gabapentin ve Pregabalin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Lamotrijin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Topiramat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Levetirasetam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

Okskarbazepin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

Zonisamid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Lakozamid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

Retigabine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

Perampanel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

Brivarasetam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

Stiripentol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

Everolimus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Kanabidiol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Senobamat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

Fenfluramin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

Ganaksolon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Bölüm 2

EPİLEPTİK NÖBETLERİN VE EPİLEPTİK

SENDROMLARIN SINIFLANDIRILMASINDA

GÜNCEL YAKLAŞIMLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

Berrin AKTEKİN

EPİLEPTİK NÖBET/ EPİLEPSİ/ SENDROM KAVRAMLARI

ARASINDAKİ TEMEL FARKLILIKLAR . . . . . . . . . . . . . . 41

FOKAL/ JENERALİZE/ FOKAL VE JENERALİZE KOMBİNE/

SINIFLANAMAYAN EPİLEPSİ KAVRAMLARI. . . . . . . . . . 43

Elektro-anatomo-klinik Tanıdaki Güçlükler . . . . . . . . . 43

Genotip-fenotip Heterojenite Sorunu . . . . . . . . . . . . 44

Bölüm 3

EPİLEPSİDE ANTİ-NÖBET

(ANTİEPİLEPTİK) İLAÇLAR. . . . . . . . . . . . . . . 47

Filiz YILMAZ ONAT

Medine Gülçebi İDRİZ OĞLU

FENİTOİN PENCERESİNDEN ANTİ-NÖBET İLAÇLARIN

FARMAKOLOJİK ÖZELLİKLERİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Fenitoin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Fenobarbital. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Etosüksimid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Karbamazepin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Sodyum Valproat/Valproik Asit . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Benzodiazepinler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Diazepam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

Bölüm 4

EPİLEPSİLİ HASTADA ANTİEPİLEPTİK

İLAÇ SEÇİMİ VE TEDAVİYİ İZLEME . . . . . . . .77

Bengi GÜL TÜRK

S. Naz YENİ

ULUSLARASI EPİLEPSİ İLE SAVAŞ LİGİ’NİN

GÜNCEL EPİLEPSİ NÖBET SINIFLAMA ÖNERİSİ . . . . . . . 77

NÖBET TİPİNE GÖRE ANTİEPİLEPTİK İLAÇ SEÇİMİ . . . . . 78

Fokal Başlangıçlı Epilepsi Nöbetlerinde İlaç

Seçimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Jeneralize Başlangıçlı Epilepsi Nöbetlerinde İlaç

Seçimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

Başlangıcı Belirlenemeyen (Sınıflanamayan)

Epilepsi Nöbetlerinde İlaç Seçimi . . . . . . . . . . . . 80

Sendromik Sınıflamaya Göre Tedavi Seçimi . . . . . . 80

Etyolojiye Göre Tedavi Seçimi. . . . . . . . . . . . . . . 81

Medikal Tedaviye Dirençli Epilepsi . . . . . . . . . . . . 81

Epilepsi Tedavi Seçiminde İlaca Ait Özellikler . . . . . 82

Epilepsili Hastanın Takibi. . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

Antiepileptik İlaç Kan Seviyesi Bakma Endikasyonları

ve Sıklıkları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Antiepileptik İlaç Kullanan Hastanın Takibinde

Yapılan Tetkikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Biyokimyasal Testler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

EEG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

Nörogörüntüleme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

Kardiyak Monitorizasyon. . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

SONUÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

İÇİNDEKİLER

v

Bölüm 5

ÇOCUK HASTADA ANTİ-NÖBET İLAÇ

SEÇİMİ VE TEDAVİ İZLEMİ . . . . . . . . . . . . . . . . 89

Dilşad TÜRKDOĞAN

Olcay ÜNVER

ÇOCUKLUK ÇAĞI EPİLEPSİ TEDAVİSİNDE GENEL

PRENSİPLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

İLAÇ TEDAVİSİNİN YÖNLENDİRİLMESİ . . . . . . . . . . . . 90

Tedaviye Başlarken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

Doğru İlaç Seçimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

İlaç Tedavisinin Yönlendirilmesi: Tek İlaç ve

Çoklu İlaç Seçenekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

Çoklu İlaç Tedavisi-Akılcı Tedavi . . . . . . . . . . . . . 94

Nöbet İlaçlarının Özellikleri, Yan etkileri ve

İlaç Etkileşimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

Nöbet İlaçları ile Nöbetlerin Artması . . . . . . . . . . 95

ÖZEL DURUMLARDA NÖBET İLACI KULLANIMI . . . . . . 96

Yenidoğan Nöbetlerinde Nöbet İlacı Seçimi

ve İzlem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

Febril Konvülsiyonda Nöbet İlacı Seçimi ve İzlem . . 98

Akut Nöbet Tedavisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

Koruyucu Tedavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

Aile Danışmanlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

Status Epileptikusta Tedavi ve İzlem. . . . . . . . . . . 99

YAŞLA İLİŞKİLİ EPİLEPTİK SENDROMLAR VE TEDAVİ . . . .100

BİREYE ÖZGÜ (HEDEFE YÖNELİK) TEDAVİ . . . . . . . . . .102

EEG BULGULARI ve TEDAVİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

İLAÇ TEDAVİSİNDE İZLEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

Biyokimyasal ve Farmakolojik İzlem . . . . . . . . . . .109

EEG’nin yeri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111

TEDAVİNİN SONLANDIRILMASI . . . . . . . . . . . . . . . .111

Bölüm 6

EPİLEPSİLİ HASTALARDA GEBELİK

VE LAKTASYONDA ANTİ-NÖBET İLAÇ

KULLANIMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

Betül TEKİN

Çiğdem ÖZKARA

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115

EPİLEPSİLİ KADIN HASTALARDA GEBELİK SORUNLARI . .116

Epileptik Nöbetlere Bağlı Fetal Riskler. . . . . . . . . 116

Epileptik Nöbetlere Bağlı Maternal Riskler . . . . . . .116

Gebelerde Anti-nöbet İlaç Kullanımı İle İlişkili

Fetal Riskler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

Valproat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117

Karbamazepin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118

Lamotrijin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

Levetirasetam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119

Okskarbazepin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119

Fenitoin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120

Zonisamid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

Fenobarbital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120

Yeni Nesil Diğer Anti-Nöbet İlaçlar. . . . . . . . . . . 120

GEBELİK KAYIT SİSTEMLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121

POLİTERAPİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121

FOLİK ASİT KULLANIMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121

VAKA ÖRNEKLERİ İLE GEBELİĞİN YÖNETİMİ . . . . . . . . 121

LAKTASYON DÖNEMİ VE EMZİRME . . . . . . . . . . . . . 122

SONUÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122

Bölüm 7

YAŞLILARDA ANTİEPİLEPTİK İLAÇ SEÇİMİ

VE TEDAVİYİ İZLEME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

İpek MİDİ

YAŞLILARDA EPİLEPSİYE GENEL BAKIŞ . . . . . . . . . . . .125

Yaşlılarda Epilepsinin Epidemiyolojisi . . . . . . . . . .125

Yaşlılarda Epilepsinin Klinik Özellikleri. . . . . . . . . 126

Yaşlılarda Status Epileptikus (Konvülsif ve

Non-konvülsif SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127

Yaşlılarda Epilepsinin Etyolojisi . . . . . . . . . . . . . .127

AYIRICI TANI ve YAPILACAK TETKİKLER . . . . . . . . . . . .128

Laboratuvar İncelemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . .129

Elektroensefalografi (EEG) . . . . . . . . . . . . . . . . .130

YAŞLILARDA EPİLEPSİNİN MEDİKAL TEDAVİSİ . . . . . . .130

Tedavi Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130

Nöbet Eşiğini Düşüren İlaçlar . . . . . . . . . . . . . . 131

Etkinlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

Tolerabilite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132

Yaşlılarda Tedavide Dikkat Edilecek Noktalar/İdeal

Farmakoterapi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132

Yaşlılarda Epilepsi Cerrahisi . . . . . . . . . . . . . . . .132

SONUÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133

Bölüm 8

SİSTEMİK KOMORBİD DURUMLARDA

EPİLEPSİ TEDAVİSİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135

İbrahim Hakkı BORA

MİGREN VE EPİLEPSİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137

İNME VE EPİLEPSİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138

DEMANS, KOGNİTİF DİSFONKSİYON VE EPİLEPSİ . . . . .139

KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLARA EŞLİK EDEN

EPİLEPSİ VE TEDAVİSİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

Epilepsi ve Kardiyak Aritmi . . . . . . . . . . . . . . . .143

vi

İÇİNDEKİLER

EPİLEPSİ VE TİROİD FONKSİYON BOZUKLUKLARI . . . . .144

KARACİĞER HASTALIĞINDA EPİLEPSİ VE TEDAVİSİ. . . . 144

Karaciğer Hastalıklarında Epileptik Nöbetlerin

Acil Tedavisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

Akut Porfiride Epilepsi Tedavisi . . . . . . . . . . . . . 146

Wilson Hastalığı ve Epilepsi . . . . . . . . . . . . . . . .146

BÖBREK HASTALIKLARINDA EPİLEPSİ VE TEDAVİSİ. . . . 146

Diyaliz Hastalarında Epilepsi Tedavisi . . . . . . . . . .147

Antiepileptik İlaçlar ve Hiponatremi. . . . . . . . . . 148

ORGAN TRANSPLANTASYONLARINDA NÖBETLERİN

FARMAKOLOJİK TEDAVİSİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149

Karaciğer Transplantasyonu ve Epilepsi . . . . . . . .149

Kalp Transplantasyonu ve Epilepsi. . . . . . . . . . . 149

Böbrek Transplantasyonu ve Epilepsi Tedavisi. . . . 150

AKCİĞER HASTALIKLARI VE EPİLEPSİ TEDAVİSİ . . . . . . .150

Uyku Apnesi ve Epilepsi . . . . . . . . . . . . . . . . . .150

GASTROİNTESTİNAL SİSTEM HASTALIKLARI VE

EPİLEPSİ TEDAVİSİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

OTOİMMÜN HASTALIKLAR VE EPİLEPSİ TEDAVİSİ . . . . .151

Sistemik Lupus Eritematozis ve Epilepsi . . . . . . . .151

Antifosfolipid Sendromu ve Epilepsi . . . . . . . . . .152

Myastenia Gravis ve Epilepsi . . . . . . . . . . . . . . .152

Çölyak Hastalığı ve Epilepsi . . . . . . . . . . . . . . . .152

Romatoid Artrit ve Epilepsi . . . . . . . . . . . . . . . .153

Sjögren Sendromu ve Epilepsi . . . . . . . . . . . . . .153

Hashimoto Ensefalopatisi ve Epilepsi . . . . . . . . . 153

Multipl Skleroz ve Epilepsi. . . . . . . . . . . . . . . . 153

Behçet Hastalığı ve Epilepsi . . . . . . . . . . . . . . . 154

Otoimmün Epilepsili Hastalarda Antiepileptik

İlaç Tedavisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154

DİYABET VE EPİLEPSİ TEDAVİSİ . . . . . . . . . . . . . . . . 154

OBEZİTE VE EPİLEPSİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155

EPİLEPSİ VE KEMİK SAĞLIĞI . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155

MİTOKONDRİYAL HASTALIKLAR VE EPİLEPSİ . . . . . . . .157

EPİLEPSİ VE SEKSÜEL FONKSİYONLAR . . . . . . . . . . . .157

ANTİEPİLEPTİK İLAÇLAR VE GÖRME BOZUKLUKLARI . . .158

İNSAN İMMÜN YETMEZLİK VİRÜSÜ VE EPİLEPSİ . . . . . .158

EPİLEPSİ VE ANTİMİKROBİYAL VE ANTİBAKTERİYEL

AJANLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

KANSER VE EPİLEPSİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159

FİZİKSEL KOMORBİDİTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160

MORTALİTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161

SONUÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161

Bölüm 9

EPİLEPSİ ve COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

Özlem SELÇUK

Ayşe Özlem ÇOKAR

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163

PATOFİZYOLOJİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164

COVID-19 ve AKUT SEMPTOMATİK NÖBETLER . . . . . . 166

COVID-19 EPİLEPSİLİ OLGULARDA NÖBETLERİ

TETİKLER VEYA ŞİDDETLENDİRİR Mİ? . . . . . . . . . . . . .168

EPİLEPSİLİ OLGULARIN NORMAL POPULASYONA GÖRE

COVID-19’A YAKALANMA RİSKİ DAHA FAZLA MI? . . . . .169

COVID-19 VE STATUS EPİLEPTİKUS . . . . . . . . . . . . . .170

PROGNOZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .170

ELEKTROENSEFALOGRAFİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

TEDAVİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171

SONUÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173

OLGULAR. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

Bölüm 10

EPİLEPSİDE İLACA DİRENÇ KAVRAMI . . . 179

Ebru ALTINDAĞ

Betül BAYKAN

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .179

İLACA DİRENÇLİ EPİLEPSİNİN TANIMI. . . . . . . . . . . . 179

İLACA DİRENÇLİ EPİLEPSİNİN KLİNİK, EPİDEMİYOLOJİK

ÖZELLİKLERİ VE ÖNGÖRÜCÜ FAKTÖRLER . . . . . . . . . 182

İLACA DİRENCİN MEKANİZMALARINA

DAİR HİPOTEZLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186

İLACA DİRENÇLİ EPİLEPSİNİN KOMPLİKASYONLARI,

KOMORBİD DURUMLAR, PSİKOSOSYAL VE EKONOMİK

SONUÇLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190

İLACA DİRENÇLİ EPİLEPSİYE YAKLAŞIM . . . . . . . . . . .191

Farmakolojik Olmayan Tedaviler . . . . . . . . . . . . .192

GELECEĞE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR . . . . . . . . . . . . . .193

Bölüm 11

KONVÜLSİF STATUS EPİLEPTİKUSTA

YENİ TEDAVİ YAKLAŞIMI . . . . . . . . . . . . . . . . .197

Hatice ÖMERCİKOĞLU-ÖZDEN

Kadriye AĞAN

TANIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197

EPİDEMİYOLOJİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197

ETYOLOJİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

PATOFİZYOLOJİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .198

SINIFLAMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

STATUS EPİLEPTİKUS TEDAVİSİNDE GENEL YAKLAŞIM . .200

Konvülsif Status Epileptikusta Tedavi Evreleri . . . . .201

Erken Evre Status Epileptikus (Evre I) . . . . . . . . . .201

Yerleşmiş Status Epileptikus (Evre II). . . . . . . . . . 202

Dirençli Status Epileptikus (Evre III) . . . . . . . . . . .203

Süper Dirençli Status Epileptikus (Evre IV) . . . . . . .204

İÇİNDEKİLER

vii

Bölüm 12

NON-KONVÜLSİF STATUS

EPİLEPTİKUSTA TEDAVİ İLKELERİ. . . . . . .209

Hakan ŞİLEK

Canan Aykut BİNGÖL

NON-KONVÜLSİF STATUS EPİLEPTİKUSUN TANIMI,

KLİNİK VE EEG ÖZELLİKLERİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . 209

NON-KONVÜLSİF STATUS EPİLEPTİKUSUN TEDAVİSİ . . .211

NON-KONVÜLSİF STATUS EPİLEPTİKUSUN PROGNOZU .214

SONUÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .215

Bölüm 13

STATUS EPİLEPTİKUSTA İLACA DİRENÇ

KAVRAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217

Emel UR ÖZÇELİK

Betül BAYKAN

TANIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .217

EPİDEMİYOLOJİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218

PATOFİZYOLOJİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218

STATUS EPİLEPTİKUSTA İLAÇ DİRENCİ MEKANİZMASINA

DAİR HİPOTEZLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218

Antiepileptik Tedavi Hedeflerinde Değişiklikler . . . 219

Nöroinflamasyon ve Kan-Beyin Bariyeri

Anormallikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220

Direnç Gelişiminde Rol Aldığı Düşünülen Diğer

Mekanizmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221

STATUS EPİLEPTİKUSTA DİRENÇ GELİŞİMİNDE

ALTTA YATAN ETYOLOJİK FAKTÖRLER . . . . . . . . . . . .221

NORSE/FIRES Patofizyolojisi ve Etyolojisi . . . . . . . 223

Otoimmün Ensefalitlerin Seyrinde Dirençli Status

Epileptikus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .224

DİRENÇLİ STATUS EPİLEPTİKUSUN KOMPLİKASYONLARI 225

DİRENÇLİ STATUS EPİLEPTİKUSLU HASTAYA YAKLAŞIM. 226


SONUÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .230

Bölüm 14

EPİLEPSİDE ANİ ÖLÜME KLİNİK VE

DENEYSEL YAKLAŞIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .233

Ayşe Deniz ELMALI

Güldal SÜYEN

EPİLEPSİLİ BİREYLERİN ANİ VE BEKLENMEYEN ÖLÜMÜ

KAVRAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .233

EPİLEPSİDE ANİ VE BEKLENMEDİK ÖLÜMÜN KLİNİK

YÜZÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .234

Risk Faktörleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

Kimler Risk Altında? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

Risklerin Epilepsili Birey ve Yakınları ile Paylaşılması .238

Önlemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .240

EPİLEPSİDE ANİ VE BEKLENMEDİK ÖLÜMÜN

ETYOPATOGENEZİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241

Deneysel SUDEP Modelleri . . . . . . . . . . . . . . . .241

DBA/1 ve DBA/2 Fareler . . . . . . . . . . . . . . . . . .241

SCN1A-knockout Fareler. . . . . . . . . . . . . . . . . 242

KCNA1-knockout Fareler (Kv1.1 Null Fareler) . . . . .242

Epileptik Babunlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242

Patofizyolojik Modeller . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242

Kardiyovasküler Disfonksiyon. . . . . . . . . . . . . . 243

Respiratuvar Disfonksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . 244

Otonom Disfonksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244

Uyanıklık ve Bilinç Sistemlerinin Disfonksiyonu . . . 245

Diğer Hipotezler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245

Serotonin Hipotezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .245

Adenozin Hipotezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .245

Kanalopatiler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

İktal Memeli Dalma Yanıtı . . . . . . . . . . . . . . .246

GELECEKTE NELER YAPMALIYIZ? . . . . . . . . . . . . . . .246

Bölüm 15

ANTİEPİLEPTİK İLAÇLAR İÇİN TERAPÖTİK

İLAÇ DÜZEYİ MONİTORİZASYONU VE

FARMAKOGENETİK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251

Medine Gülçebi İDRİZ OĞLU

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .251

ANTİEPİLEPTİK İLAÇ YANITINDA BİREYLER ARASI

FARKLILIKLAR: TERAPÖTİK İLAÇ DÜZEYİ

MONİTORİZASYONU VE FARMAKOGENETİK

YAKLAŞIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .251

ANTİEPİLEPTİK İLAÇLARDA TERAPÖTİK İLAÇ DÜZEYİ

MONİTORİZASYONU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254

Antiepileptik İlaçlarda Terapötik İlaç Düzeyi

Monitorizasyonunun Endikasyonları Nelerdir? . . . .255

Terapotik İlaç Düzeyi Monitorizasyonu Tüm

Antiepileptik İlaçlar İçin Gerekli midir? . . . . . . . . .255

Terapötik İlaç Düzeyi Monitorizasyonu İçin

Hastadan Ne Zaman Kan Örneği Alınmalıdır?. . . . 257

Terapötik İlaç Düzeyi Monitorizasyonunda

Ölçülen Antiepileptik İlaç Konsantrasyonu

Nasıl Yorumlanmalıdır? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257

Terapötik İlaç Düzeyi Monitorizasyonunda

Ölçülen Antiepileptik İlaç Kan Konsantrasyonunun

Yorumlanmasında Değerlendirilmesi Gereken

Parametrelere Örnekler . . . . . . . . . . . . . . . . . .259

viii

İÇİNDEKİLER

ANTİEPİLEPTİK İLAÇLARDA FARMAKOGENETİK

YAKLAŞIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260

Antiepileptik İlaç ile Tedavide Advers Etkilerin

Gelişiminde Rol Alan Farmakogenetik Faktörler . . .263

Antiepileptik İlaç ile Tedavide İlaç Dozu Üzerinde

Etkili Olabilen Farmakogenetik Faktörler . . . . . . . 265

Antiepileptik İlaçlara Tedavi Direnci ya da Terapötik

Etkililikte Rol Alan Farmakogenetik Faktörler . . . . .266

ÖRNEK OLGULAR. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267


II. EPİLEPSİYE DENEYSEL YAKLAŞIM

Bölüm 16

EPİLEPSİYİ DENEYSEL MODELLERLE

ANLAMAK VE EPİLEPSİDE İDEAL

MODEL ARAYIŞI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273

Filiz YILMAZ ONAT

Melis YAVUZ

Rezzan GÜLHAN

Nur MUSTAFAOĞLU

EPİLEPSİYİ DENEYSEL MODELLERLE ANLAMAK . . . . . .273

Model nedir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .275

Epilepsinin ideal bir hayvan modeli var mıdır? . . . .275

KISA TARİHÇE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .277

DENEYSEL EPİLEPSİ MODELLERİ. . . . . . . . . . . . . . . 279

Elektriksel Uyarı ile İndüklenen Modeller. . . . . . . 279

Maksimal Elektroşok Nöbet Modeli (MES Testi). 279

Elektriksel Kindling . . . . . . . . . . . . . . . . . . .281

6 Hz Psikomotor Nöbet Modeli . . . . . . . . . . .282

Olfaktör Kindling Modeli . . . . . . . . . . . . . . . 283

Konvülsan Kimyasallarla İndüklenen Modeller . . . .284

Kainik Asit Modeli: SE ile indüklenen temporal

lob epilepsisi modeli . . . . . . . . . . . . . . . . . 284

Pilokarpin Post-SE Modeli . . . . . . . . . . . . . . 285

Kimyasal Absans Nöbet Modeli:

γ-Hidroksibütirik Asit (GHB) . . . . . . . . . . . . . 285

PTZ ile İndüklenen Kimyasal Kindling . . . . . . .286

Genetik Epilepsi Modelleri. . . . . . . . . . . . . . . . 286

Spontan Tekrarlayan Absans Epilepsisi Modelleri:

GAERS ve WAG/Rij . . . . . . . . . . . . . . . . . . .286

Odyojenik Model: Genetik Olarak Epilepsiye

Yatkın Sıçanlar (GEPR) . . . . . . . . . . . . . . . . .288

Odyojenik Model: Wistar Odyojenik Sıçan

(WAR) Modeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .288

DBA/2 Fareler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .288

Dravet Sendromu Modeli: SCN1A Nakavt

(geni silinmiş) Fareler. . . . . . . . . . . . . . . . . 288

In-vivo Diğer Modeller . . . . . . . . . . . . . . . . . . .289

Posttravmatik Epilepsi Modelleri. . . . . . . . . . 289

Hipertermi Modelleri. . . . . . . . . . . . . . . . . 289

Zebra Balığı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

GELECEĞE YÖNELİK YÖNTEMLER . . . . . . . . . . . . . . .290

In vitro Epilepsi Modellemesi için Mikroakışkan

Sistemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .290

Bölüm 17

EPİLEPSİNİN NÖROBİYOLOJİSİ VE

FARMAKOTERAPİSİNDE ETKİLİ

MEKANİZMALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

Nihan ÇARÇAK YILMAZ

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .295

EPİLEPSİ NÖBETLERİNDE TEMEL NÖROBİYOLOJİK

MEKANİZMALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .295

Epileptik Nöronların Elektriksel Özellikleri . . . . . . .296

Nöronal Eksitabiliteyi Etkileyen Faktörler . . . . . . . 298

İyon Kanal Fonksiyonları . . . . . . . . . . . . . . . . . .299

Sinaptik İleti: Nörotransmiterler . . . . . . . . . . . . .301

Hipersenkronizasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302

EPİLEPSİNİN FARMAKOTERAPİSİNDE ETKİLİ

MEKANİZMALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .302

Voltaj Kapılı İyon Kanallarının Modülasyonu. . . . . 303

Voltaj kapılı sodyum kanal blokajı . . . . . . . . . . . .303

Voltaj kapılı sodyum kanal blokajı . . . . . . . . . . . .304

Voltaj kapılı potasyum kanal aracılı inhibisyonun

arttırılması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304

GABA Aracılı İnhibitör Nörotransmisyonun

Güçlendirilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .304

GABA A

reseptörlerinin allosterik modülasyonu . . . 305

GABA yıkımının modülasyonu . . . . . . . . . . . . . .305

Karbonik Anhidraz Enzim İnhibisyonu . . . . . . . . .305

Glutamat Aracılı Eksitatör Nörotrasmisyonun

Baskılanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .306

Nörotransmiter Salınımının Modülasyonu . . . . . . 306

Diğer Mekanizmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .306

SON SÖZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .307

Bölüm 18

EPİLEPSİDE MİKROSKOPİK YAPILARIN

GÖRÜNTÜLEMESİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .311

Ümit S. ŞEHİRLİ

Serap ŞİRVANCI

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .311

IŞIK VE ELEKTRON MİKROSKOPİK DÜZEYDE

NÖRONLARIN GÖSTERİLMESİ . . . . . . . . . . . . . . . . .311

İÇİNDEKİLER

ix

HİPOKAMPAL TRİSİNAPTİK DÖNGÜ VE TİMM’İN

SÜLFİD GÜMÜŞ METODU . . . . . . . . . . . . . . . . . . .312

İMMÜN-ELEKTRON MİKROSKOPİ . . . . . . . . . . . . . . .314

FLORESAN VE KONFOKAL MİKROSKOPLAR İLE

GÖRÜNTÜLEME. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315

İMMÜNHİSTOKİMYA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .315

IŞIK MİKROSKOPİ KESİTLERİNDEN ÜÇ BOYUTLU

REKONSTRÜKSİYON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .315

STEREOMİKROSKOP İLE GÖRÜNTÜLEME . . . . . . . . . .316

MULTİFOTON MİKROSKOBU İLE GÖRÜNTÜLEME . . . . .316

SÜPER REZOLÜSYON MİKROSKOPLARI İLE

GÖRÜNTÜLEME. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317

TRAKTUS İZLEME YÖNTEMLERİ . . . . . . . . . . . . . . . .319

Konvansiyonel Retrograd Traktus İzleme Maddeleri 320

HRP grubu Maddeler. . . . . . . . . . . . . . . . . 320

İnorganik Floresan Traktus İzleme Maddeleri . . . . .320

Konvansiyonel Anterograd Traktus İzleme

Maddeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321

Viral Traktus İzleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321

Statik Traktus İzleme Virüsleri . . . . . . . . . . . . . . .322

Uygulama Yöntemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . .322

Traktus İzleme Maddesi Seçimi Nasıl Yapılmalıdır? . 323

Bölüm 19

EPİLEPTOGENEZ ÇALIŞMALARI VE

ANTİ-EPİLEPTOGENİK İLAÇ

ARAŞTIRMALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325

Filiz YILMAZ ONAT

Nihan ÇARÇAK YILMAZ

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325

EPİLEPTOGENEZDE DENEYSEL MODELLER . . . . . . . . .329

Kindling Modeli ve Epileptogenez . . . . . . . . . . . 329

Post-status Epileptikus Modelleri (Status Epileptikus

ile Tetiklenen Epileptogenez Modelleri) . . . . . . . .333

Travmatik Beyin Hasarı Modelleri . . . . . . . . . . . .334

Absans Epilepsisi Modeli ve Epileptogenez . . . . . .335

Transgenik Fare Modellerinin Epileptogenez

Araştırmalarında Kullanılması . . . . . . . . . . . . . . 336

Diğer Modeller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

ANTİ-EPİLEPTOGENEZ VE ANTİ-EPİLEPTOGENİK TEDAVİ .337

Anti-epileptogenik İlaç Araştırmaları . . . . . . . . . .338

YENİ İLAÇ GELİŞTİRMEDE EPİLEPTOGENEZİN MOLEKÜLER

HEDEFLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339

İnflamatuvar Mekanizmalar . . . . . . . . . . . . . . . 339

Sinyal Yolakları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .340

Diğer mekanizmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .341

ANTİ-NÖBET İLAÇLARIN ANTİ-EPİLEPTOGENİK

POTANSİYELLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .343

Bölüm 20

GENETİK BAKIŞ AÇISIYLA

EPİLEPTOGENEZ, İKTOGENEZ VE GENETİK

MEKANİZMALARIN TEDAVİ AÇISINDAN

ANLAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .347

N. Görkem ŞİRİN İNAN

Nerses BEBEK

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .347

EPİLEPTOGENEZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .347

GENETİK MEKANİZMALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . .348

İyon Kanalları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350

Enzim ve Enzim Modülatörü olan Genler . . . . . . .351

Edinsel Epileptogenez Mekanizmaları . . . . . . . . .352

Epigenetik Mekanizmalar . . . . . . . . . . . . . . . . .354

GENETİK MEKANİZMALARIN TEDAVİ AÇISINDAN

ANLAMI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354

Farmakogenetik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .358

SONUÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .359

Bölüm 21

EPİLEPSİ: PROTEOM ve

miRNA PROFİLİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .361

Aslıhan GÜNEL

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .361

PROTEOMİK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .362

Proteomik Temelli Araştırmalarda Kullanılan

Yöntemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365

EPİLEPSİDE PROTEOMİK ÇALIŞMALARI . . . . . . . . . . .366

RNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369

MİKRO RNA (miRNA). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371

EPİLEPSİDE miRNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374

SONUÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .379

III. EPİLEPSİYİ ANLAMADA

KOMORBİDİTE VE BİYOBELİRTEÇLER

Bölüm 22

EPİLEPSİDE MİGREN KOMORBİDİTESİNİN

MEKANİZMALAR ve TEDAVİ YAKLAŞIMI

AÇISINDAN ANLAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .385

Sibel K. VELİOĞLU

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .385

EPİLEPSİ VE MİGRENE ARALARINDAKİ OLASI İLİŞKİ

YÖNÜNDEN YAKLAŞIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .385

x

İÇİNDEKİLER

TARİHSEL SÜREÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .386

KOMORBİDİTE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386

KLİNİK BENZERLİKLER VE İÇ İÇE GEÇEBİLEN

SEMPTOMATOLOJİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .386

EPİLEPSİ NÖBETLERİ İLE BAŞAĞRISI ARASINDAKİ

ZAMANSAL İLİŞKİ AÇISINDAN EPİLEPSİ VE MİGREN

BİRLİKTELİĞİNE BAKIŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .387

PATOFİZYOLOJİK MEKANİZMALAR AÇISINDAN

EPİLEPSİ VE MİGREN BİRLİKTELİĞİNE YAKLAŞIM . . . . . .390

Kortikal Yayılan Depolarizasyon ve Epileptogenez

Yönünden Epilepsi ve Migrene Bakış . . . . . . . . . .390

Genetik Ortaklıklar Yönünden Epilepsi ve

Migrene Bakış . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .390

Fotosensitivite ve EEG Bulguları Özelinde Epilepsi

ve Migrene Bakış. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392

TEDAVİDE BENZERLİK TEMELİNDE EPİLEPSİ VE

MİGRENE YAKLAŞIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .394

Bölüm 23

EPİLEPSİYE EŞLİK EDEN RUHSAL

BOZUKLUKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397

Filiz CİVİL ARSLAN

Işın BARAL KULAKSIZOĞLU

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .397

EPİLEPSİ VE DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI . . . . . . . 398

İnteriktal Depresyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .398

Pre-iktal, İktal ve Postiktal Depresyon . . . . . . . . . . 399

Epilepsiye Eşlik Eden Diğer Duygudurum

Bozuklukları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400

Depresyonun Tedavisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400

EPİLEPSİ VE ANKSİYETE BOZUKLUKLARI . . . . . . . . . . .402

İnteriktal Anksiyete Bozuklukları . . . . . . . . . . . . .403

Pre-iktal, İktal, Postiktal Anksiyete Bozuklukları . . . .403

İyatrojenik Anksiyete Bozuklukları . . . . . . . . . . . . 404

Anksiyete Bozukluğunun Tedavisi . . . . . . . . . . . .404

EPİLEPSİ VE PSİKOTİK BOZUKLUK . . . . . . . . . . . . . . .405

İnteriktal Psikoz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406

Pre-iktal, İktal, Postiktal Psikoz. . . . . . . . . . . . . . 406

Paraiktal Psikoz (Zorlu normalleşme fenomeni). . . 407

Epilepsi Cerrahisi Sonrası Psikotik Bozukluk . . . . . .407

Psikozun Tedavisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .407

EPİLEPSİ VE KİŞİLİK BOZUKLUKLARI . . . . . . . . . . . . . 408

EPİLEPSİ VE İNTİHAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .409

SONUÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .410

Bölüm 24

UYKUNUN VE UYKU BOZUKLUKLARININ

EPİLEPSİ İLE KESİŞEN MEKANİZMALARI

VE EPİLEPSİ TEDAVİSİ AÇISINDAN

ÖNEMİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .413

Gülçin BENBİR ŞENEL

Derya KARADENİZ

TARİHÇE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .413

UYKUNUN MAKRO-YAPISI VE MIKRO-ELEMANLARI. . 414

UYKU VE EPILEPSIDE ORTAK NÖROANATOMIK

YOLAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416

UYKU VE EPILEPSININ NÖROBIYOLOJIK DÜZEYDE

ETKILEŞIMLERI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .417

Epilepsi ile İlişkili Uyku Mediyatörleri . . . . . . . . . .418

UYKU VE EPILEPSININ ELEKTROFIZYOLOJIK DÜZEYDE

ETKILEŞIMLERI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .419

Uykunun Epileptik Aktivite ve Nöbetler Üzerine

Etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .419

Nöbetlerin Uyku Üzerine Etkileri . . . . . . . . . . . . 420

UYKU İLE İLİŞKİLİ EPİLEPSİ SENDROMLARI . . . . . . . . .421

İdyopatik Jeneralize Epilepsiler . . . . . . . . . . . . . 421

İdyopatik Fokal Epilepsiler . . . . . . . . . . . . . . . . 422

Temporal veya Frontal Lob Kaynaklı Epilepsiler. . . 423

Epileptik Ensefalopatiler . . . . . . . . . . . . . . . . . .424

EPİLEPSİ TEDAVİSİNİN UYKU İLE İLİŞKİSİ . . . . . . . . . . .425

Nöbet Önleyici İlaçların Uyku Üzerine Etkileri . . . . 425

Epilepsinin Farmakolojik Olmayan Tedavilerinin

Uyku Üzerine Etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .426

Ketojenik Diyet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .426

Nörostimülasyon ve Cerrahi Tedaviler . . . . . . . . .426

EPİLEPSİ HASTALARINDA UYKU BOZUKLUKLARI. . . . . 427

Primer Uyku Bozuklukları . . . . . . . . . . . . . . . . .427

Uyku Bozuklukları Tedavisinin Epilepsi Üzerine

Etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .428

SUDEP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .428

GELECEĞE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR . . . . . . . . . . . . .429

Bölüm 25

EPİLEPSİ VE STATUS EPİLEPTİKUSTA

İNFLAMATUVAR MEKANİZMALAR,

BİYOBELİRTEÇLER VE TEDAVİ AÇISINDAN

ANLAMLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431

Erdem TÜZÜN

EPİLEPSİ VE STATUS EPİLEPTİKUSTA İNFLAMATUVAR

MEKANİZMALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .432

Epilepside İnflamatuvar Biyobelirteçler. . . . . . . . 434

İÇİNDEKİLER

xi

İmmünolojik Biyobelirteçler. . . . . . . . . . . . . . . 434

COX-2 Temelli Biyobelirteçler . . . . . . . . . . . . . . 435

KBB Biyobelirteçleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .436

Oksidatif Stres Biyobelirteçleri . . . . . . . . . . . . . .436

MikroRNA (miRNA) Temelli Biyobelirteçler. . . . . . 437

Hormon ve Büyüme Faktörü Temelli Biyobelirteçler 438

İNFLAMATUVAR MEKANİZMALARIN TEDAVİ

AÇISINDAN ANLAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438

ANTİNÖRONAL OTOİMMÜNİTE ve EPİLEPSİ . . . . . . . .439

Otoimmün Ensefalit ve Epilepsi . . . . . . . . . . . . .439

İnflamatuvar Epileptik Sendromlar . . . . . . . . . . .441

Bölüm 26

EPİLEPSİ VE TEDAVİSİNDE KLİNİK VE

DENEYSEL MODELLERDE BİYOBELİRTEÇ

OLARAK EEG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447

Leyla BAYSAL-KIRAÇ

Özlem AKMAN

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .447

KLİNİK MODELLERDE BİYOBELİRTEÇ OLARAK EEG . . . .448

Epilepside Elektrofizyolojik Biyobelirteçler. . . . . . 448

Farklı Epileptik Sendromlarda Standart EEG Kaydında .

İzlenen Biyobelirteçler: EEG ve EMG sinyalleri. . . . 448

Yüksek Frekanslı Osilasyonlar . . . . . . . . . . . . . . .451

DENEYSEL MODELLERDE BİYOBELİRTEÇ OLARAK EEG . 454

Yüksek Frekanslı Osilasyonlar . . . . . . . . . . . . . . .454

İnteriktal Epileptiform Dikenler. . . . . . . . . . . . . 456

Tekrarlayan Yüksek Frekanslı Osilasyonlar ve Dikenler

(tYFOD) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .456

Uyku İğcikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457

Teta Bandı Dinamikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . .458

EEG/ECoG’un Doğrusal Olmayan Dinamiğinin

Boyutu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458

SONUÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .458

Bölüm 27

EPİLEPSİ VE STATUS EPİLEPTİKUSTA

BİYOBELİRTEÇ OLARAK

NÖROGÖRÜNTÜLEME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461

Serra SENCER

Levent ONAT

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .461

KONVANSİYONEL GÖRÜNTÜLEME . . . . . . . . . . . . . .462

BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ (BT) . . . . . . . . . . . . . . . .463

MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEME (MRG) . . . . . .463

DİRENÇLİ EPİLEPSİNİN SIK RASTLANAN NEDENLERİ . . .464

Meziyal Temporal Lob Epilepsisinde MRG . . . . . . .464

Kortikal Gelişme Bozukluklarında MRG . . . . . . . . 465

Fokal Kortikal Displazi . . . . . . . . . . . . . . . . .465

Epilepsi ile İlişkili Diğer Kortikal Gelişme

Bozuklukları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466

Nörokütanöz Sendromlar . . . . . . . . . . . . . . . . .467

TÜMÖRLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468

VASKÜLER MALFORMASYONLAR . . . . . . . . . . . . . . .468

DESTRÜKTİF BEYİN LEZYONLARI . . . . . . . . . . . . . . .468

RASMUSSEN ENSEFALİTİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .468

STATUS EPİLEPTİKUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468

Non-konvülsif Status Epileptikus Tanısında

Nörogörüntüleme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469

EPİLEPSİDE MANYETİK REZONANS İLERİ

GÖRÜNTÜLEME. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470

Ultra High Field Görüntüleme (UHFG) . . . . . . . . .470

Peri-iktal Görüntüleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470

BT Bulguları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471

MR Bulguları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .471

Epilepsi Görüntülemesinde “Machine Learning”

Cihaz Destekli İncelemeler . . . . . . . . . . . . . . . .471

Epilepside Fonksiyonel Görüntüleme. . . . . . . . . 472

Nöbet Lokalizasyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .472

Beyinde Değerli İşlev Bölgelerinin Tesbiti . . . . . . .472

Non-lezyoner Epilepside Görüntüleme . . . . . . . .472

Difüzyon Tensor Görüntüleme (DTI). . . . . . . . . . 473

Proton MR Spektroskopi . . . . . . . . . . . . . . . . . 473

Epilepside PET/MR Uygulamaları . . . . . . . . . . . .473

GELECEKTEKİ YÖNLENİM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .474

Son söz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477

Dizin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478

YAZARLAR

*

Kadriye AĞAN, Profesör

Marmara Üniversitesi, Tıp Fakültesi,

Nöroloji Anabilim Dalı, Klinik Nörofizyoloji Bilim Dalı

Özlem AKMAN, Profesör

Demiroğlu Bilim Üniversitesi, Tıp Fakültesi,

Fizyoloji Anabilim Dalı

Berrin AKTEKİN, Profesör

Yeditepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi,

Nöroloji Anabilim Dalı

Ebru ALTINDAĞ, Profesör


Nöroloji Bölümü

Işın BARAL KULAKSIZOĞLU, Profesör

İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi,

Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı

Betül BAYKAN, Profesör



Leyla BAYSAL-KIRAÇ, Doçent

Trakya Üniversitesi, Tıp Fakültesi,


Nerses BEBEK, Profesör



Gülçin BENBİR ŞENEL, Doçent

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa,

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dalı,

Klinik Nörofizyoloji Bilim Dalı, Uyku ve Bozuklukları Birimi

Canan Aykut BİNGÖL, Profesör

Yeditepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi,


İbrahim Hakkı BORA, Profesör

Uludağ Üniversitesi, Tıp Fakültesi,


Filiz CİVİL ARSLAN, Doçent

Karadeniz Teknik Üniversitesi, Tıp Fakültesi,

Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı

Nihan ÇARÇAK YILMAZ, Doçent

İstanbul Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi,

Farmakoloji Anabilim Dalı

Ayşe Özlem ÇOKAR, Profesör

Sağlık Bilimleri Üniversitesi,

Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi,

Nöroloji Kliniği

Ayşın DERVENT, Profesör


Nöroloji Anabilim Dalı, Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı,

Emekli Öğretim Üyesi

Ayşe Deniz ELMALI, Uzman


Nöroloji Anabilim Dalı,

Klinik Nörofizyoloji Bilim Dalı

Esat E. EŞKAZAN, Profesör


Farmakoloji Anabilim Dalı,

Emekli Öğretim Üyesi

*Yazarlar soyadı alfabetiğine göre sıralanmıştır.

xiii

xiv

YAZARLAR

Bengi GÜL TÜRK, Dr. Öğretim Üyesi


Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dalı

Rezzan GÜLHAN, Profesör


Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı

Aslıhan GÜNEL, Profesör

Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi,

Kimya Bölümü, Biyokimya Anabilim Dalı

Medine Gülçebi İDRİZ OĞLU, Doçent


Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı

Derya KARADENİZ, Profesör

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi,

Nöroloji Anabilim Dalı, Klinik Nörofizyoloji Bilim Dalı,

Uyku ve Bozuklukları Birimi

İpek MİDİ, Profesör



Nur MUSTAFAOĞLU, Dr. Öğretim Üyesi

Sabancı Üniversitesi, Doğa Bilimleri Fakültesi,

Moleküler Biyoloji, Genetik ve Biyomühendislik Bölümü

Levent ONAT, Doçent


Radyoloji Bölümü

Hatice ÖMERCİKOĞLU-ÖZDEN,

Dr. Öğretim Üyesi



Çiğdem ÖZKARA, Profesör

İstanbul Üniversitesi- Cerrahpaşa,


Özlem SELÇUK, Uzman

Sağlık Bilimleri Üniversitesi,

Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi,

Nöroloji Kliniği

Serra SENCER, Profesör

İstanbul Üniversitesi, Tıp Fakültesi,

Radyodiagnostik Anabilim Dalı,

Nöroradyoloji Bilim Dalı

Güldal SÜYEN, Profesör

Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi,

Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı

Ümit S. ŞEHİRLİ, Profesör


Anatomi Anabilim Dalı

Hakan ŞİLEK, Dr. Öğretim Üyesi

Yeditepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dalı

N. Görkem ŞİRİN İNAN, Doçent



Serap ŞİRVANCI, Profesör


Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı

Betül TEKİN, Doçent

Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Bakırköy Prof. Dr. Mazhar

Osman Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma

Hastanesi, Nöroloji Kliniği

Dilşad TÜRKDOĞAN, Profesör


Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı

Erdem TÜZÜN, Profesör

İstanbul Üniversitesi, Aziz Sancar DETAE,

Sinirbilim Anabilim Dalı

Emel UR ÖZÇELİK, Dr. Öğretim Üyesi

Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Bakırköy Prof.Dr.Mazhar

Osman Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma

Hastanesi, Nöroloji Kliniği

Olcay ÜNVER, Doçent


Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı

Sibel K. VELİOĞLU, Profesör

Karadeniz Teknik Üniversitesi, Tıp Fakültesi,


Melis YAVUZ, Dr Öğretim Üyesi

Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi,

Eczacılık Fakültesi, Farmakoloji Anabilim Dalı

S. Naz YENİ, Profesör



Nihan Çarçak YILMAZ, Doçent

Istanbul Universitesi, Eczacılık Fakültesi,

Farmakoloji Anabilim Dalı

Filiz YILMAZ ONAT, Profesör

Mehmet Ali Aydınlar Acıbadem Üniversitesi,

Tıbbi Farmakoloji ve SBE Sinir Bilimi Anabilim Dalları

ÖNSÖZ

Epilepside klinik ve temel bilim konularını bir arada

işlemeyi amaçlayan bu kitap her evredeki öğrenci

için, bilimin bütünselliğinin nasıl ele alınabileceği sorusu

ve buna cevap arayan düşüncelerden doğmuştur.

Hastalığın çok yönlülüğü açısından, epilepsiye bütünsel

yaklaşımın bir gereklilik olduğu açıktır. Ancak,

hastalığın görülme sıklığı ve yaygınlığı, semiyolojik,

etyolojik, patofizyolojik, terapötik ve komorbidite

spektrumlarındaki çeşitlilikleri yanısıra deneysel

çalışmalar ve genetik alanlarındaki hızlı gelişmeler

konuyu ne denli çekici kılmaktaysa da, bütünsel yaklaşımları

o denli güçleştirmektedir. Bu anlamda Epilepsi

ve Farmakoterapisi kitabımız konuya bütüncül

bakış açısını getirmeyi amaçlayan bir deneme olarak

kabul edilebilir. Bu denemenin ‘epilepsi’ ana teması

çevresinde farklı konulardaki yetkin isimleri bir araya

getirmeyi amaçlamış bir kaynak oluşturabilmesi hedefimiz

olmuştur.

Bir diğer hedefimiz genellikle az konuşulan konulardan

birisi olan ilaç tedavisinin detayları ve deneysel

yaklaşımları ele almak olmuştur. Bu kitap okuruna

göre, zaman zaman iyi bilinenleri, bazen de yabancı

bilgileri içermekte olabilir. Bu durum ortak bir dile

yaklaşmakta bir aşama olarak görülürse, kitap amacına

ulaşmış olacaktır.

Epilepsi ve Farmakoterapisi kitabının ortaya çıkışında

diğer bir amacımız konuyu derinleştiren ve

zenginleştiren Türkçe kaynak olmasıydı. Bildiklerimizi

ve bilmediklerimizi bu konuyla ilgilenen herkesle

paylaşmak fikrinden hareket ettik. Bilmediklerimiz

bize yeni sorular sorduruyor ve hem bildiklerimizi bir

kez daha test etme hem de sorularımızın peşinden gitme

alanı yaratıyor. Konu derinleştikçe okuyucusunda

yeni sorulara ufuk açmasını ve yaşam bilimlerinde

bütüncül bakış açısına ulaşmak için katkısı olmasını

diliyoruz.

Kitabın temel motivasyon kaynağı her zaman itici

gücümüz olan hastalarımız ve sorularına yanıt arayan

ve bu cevapları aramaktan yorulmayan öğrencilerimiz

olmuştur.

Prof. Dr. Ayşın DERVENT Prof. Dr. Filiz YILMAZ ONAT Prof. Dr. Ebru ALTINDAĞ

xv

Son söz

İnsan sağlığı ve yaşam süresini iyileştirmek amacıyla yaşambilimin çağdaş gelişmelerini hastalıklarla buluşturan

translasyonel tıp, disiplinlerarası iletişimin kurumsal kimliğini oluşturmaktadır. Bu kitapta da, benzer amaçlı

multidisipliner bir yaklaşımla epilepsilerde tedavi merkezli bir konuda buluşmak istedik. Konularında uzun

zamandır emek vermekte olan birçok değerli akademisyen arkadaşımız kitabımızda bizlerle teorik ve pratik

bilgilerini paylaştılar. Bölüm yazarlarımıza, şekillerdeki destekleri için TUS farmakoloji asistanlarımız ve doktora

öğrencilerimiz, Yekta, Yasemin, Özge, Elif Tuğçe, Aylin ve Nursima’ya çok teşekkür ederiz.

Prof. Dr. Ayşın DERVENT Prof. Dr. Filiz YILMAZ ONAT Prof. Dr. Ebru ALTINDAĞ

477

978-605-335-703-2 Epilepsi ve Farmakoterapisi Klinik ve Nörobiyolojik Yaklaşım JEN

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?