TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz Karakurt

More documents

Recommendations

Info

ÖNEMLİ AÇIKLAMA OKUYUCULARDAN MUTLAKA İSTENEN TEK ŞEY: BU E-KİTABI EN AZ 5 –BEŞ- KİŞİYE (MÜMKÜNSE TÜM TANIDIKLARINA) MAİL İLE GÖNDERMELERİ VE ONLARIN DA AYNI ŞEYİ YAPMALARINI ÖNERMELERİDİR. AYRICA, FORUMLARDA VE SOSYAL SİTELERDE PAYLAŞILABİLİR. BU UYGULAMA TAMAMEN YASAL OLUP, YAZARIN İZNİYLE GERÇEKLEŞTİRİLMEKTEDİR. BU SÖZLÜĞÜ OKUMAK, PAYLAŞMAK, ALINTI YAPMAK TÜRK KÜLTÜRÜNÜ KORUMAK VE YABANCILAŞMASINDAN KURTARMAK İÇİN ATILAN ÖNEMLİ BİR ADIM OLACAKTIR. 12+ İYİ OKUMALAR… ONİKİ YAŞ VE ÜZERİ OKUYUCULAR İÇİNDİR. “Xasiork – Ölümsüz Öyküler Kulübü” üyesidir. Google Kitap Projesi’ne dâhildir. Kaynak göstermek kaydıyla her tür alıntı yapılabilir. S a y f a | 2 TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz Karakurt ISBN 978-605-5618-03-2 Sözlük AÇIKLAMALI, ANSİKLOPEDİK İnceleme, Derleme, Halkbilim, Etimoloji Türkçe Türk Lehçe ve Şiveleri, Moğolca Lehçe ve Şiveleri. BİRİNCİ BASKI Ağustos, 2011 / TÜRKİYE © DENİZ KARAKURT, 2011 Tüm Hakları Saklıdır. D e n i z K A R A K U R T TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ
GİRİŞ “Dünya bir deniz idi; ne gök vardı, ne bir yer, Uçsuz bucaksız sonsuz sular içindeydi heryer.” (Altay Yaradılış Destanı – Giriş Cümlesi.) S a y f a | 3 Türk söylencelerindeki temel unsurlar ve bileşenlerin tespit edilip bir sözlük halinde dizgeli bir biçimde ortaya konulması amaçlanan bu çalışma bu anlamda belki de bir ilk olacak kadar geniş kapsamlıdır. Bu amaçla var olan tüm çalışmalar tek tek taranmış ve gözden geçirilmiştir. Buna rağmen gözden kaçmış, eksik ve ayrıca derlemelere girmeyen başlıkların olması da kaçınılmazdır. Ayrıca belirtilmesi gereken diğer bir husus da bu sözlük oluşturulurken sadece derlemlerden veya başkalarına ait yapıtlardan yararlanılmadığı, ilave olarak Anadolu’nun değişik yerlerinde kırsal hayatın içinde bulunarak pek çok motifin, figürün bizzat işitilmiş olduğudur. Örneğin Radloff’un Asya’da derlediği bir cümle, Anadolu’nun küçük bir köyünde benzer bir üslupla hatta birebir aynı yapıyla işitilebilmektedir. Bu duruma defalarca, sayısız kereler tanık olunmuştur. Çünkü halk kültüründe, köy odalarında anlatılanlar ister Asya’da ister Anadolu’da olsun aynı kökenden kaynaklanmaktadır. Tüm Türk Dünyasının ortak olarak kabul edeceği bir biçimde listedeki kişi ve tanrı adları ayrıntılı olarak derlenip genişletilmeli ve her birinin nitelikleri açıklanmalıdır. Yapılan çalışmada Türk ve Moğol ayrımına çok fazla gidilmemiş, iki kültürün de ortak ve iç içe geçmiş unsurlara sahip olduğu gerçeğiyle hareket edilmiştir. Hatta ortak geçmişe sahip olduğumuz Macar söylenceleri de yer yer ele alınmıştır. Tam olarak ifade etmek gerekirse, izlenen yöntem şudur. Türk kültürüne dışarıdan giren etkiler mümkün mertebe dışarıda bırakılmaya çalışılarak, binlerce yıllık öze inilmeye çalışılmış, dışarıdan gelen unsurlara sınırlı olarak ve gerek görüldüğü için yer verilmiştir. Moğol kültüründe ise ister dil, isterse kültürel olarak tamamen Moğol olan ve Türklere bütünüyle yabancı olup, anlaşılması bile mümkün olmayan etkenlere de yer verilmemiş ancak bu iki kültürün kesişim bölgesi ve tamamen ortak paydası olan kavramlar ise hiç düşünmeden ele alınmıştır. Hatta biraz zorlama yapılarak, ama çok da aşırıya kaçmadan Moğolca tabirlere de yer verilmiştir. Bunun dışında Macar, Nart, Çeçen, Ugor kültürlerine ise katkı yaptığımız unsurlar oranında yer verilmiş, onlardan gelenlere yer vermemeye gayret edilmiştir. Sümerlere ise henüz ispatlanmamış olmakla birlikte Ön-Türk bir kavim oldukları çerçevesinde yaklaşılmış ve gerekli bağlantılar kurulmaya çalışılmıştır. Her ne kadar bu durum ispatlanmamış olsa da, tersine bir iddianın geçersizliği kesinleşmiştir. Yani Sümerlere kesin olarak Türk kökenli bir kavim olarak bakamasak da, en azından dilleri açısından Hint-Ari (ve İran-Avrupa) ve Hami-Sami (ve Arap-İbrani) kökenli olmadıkları yüzde yüz kanıtlanmıştır. Günümüzde kültürel etkileşim kapıları sonuna kadar açıktır ve Dünya toplumlarının düşünsel ve toplumsal birikimlerine dair bilgi edinmek ve yararlanmak son derece kolaydır. Fakat buradaki en sakıncalı durum, egemen kültürlerin küçükleri yok etmesi, tekdüzeliğin belirmesidir. Aynı durum doğrudan söylenceler için de geçerlidir. Yunan-Roma eksenli söylence anlayışı baskın ve başat olarak filmlerden, dizilerden, kitaplardan ve en tehlikelisi bilimsel terminoloji üzerinden tüm Dünyaya empoze edilmektedir. Astoronomi, kimya, psikoloj vs. hep bu kültürlerden oluşturduğu terimlerle genişletilmektedir. Etkileşim kaçınılmazdır ancak dengeli ve karşılıklı olduğu müddetçe olumlu sonuçlar doğurabilir. Türk kültürü tarih boyunca etkileşime açık olmuş, ve pek çok şey aldı kadar, pek çok kültürel katkıyı da komşu kültürlere aktararak gerçekleştirmiştir. Macar, Fin, Kafkas (Çeçen, Adıge, Kabartay) haklarıyla iç içe geçmiş, Fars ve Arap kültüründen etkilenmiştir. Asya’da ise Çin ve Hint medeniyetlerinin kaçınılmaz sonuçları olmuştur. Dinler açısından da Budizm, Maniheizm, Hıristiyanlık ve İslam çok büyük rol oynamıştır. İslamiyete girişle birlikte Tek Tanrılı bir din anlayışı yavaş yavaş yerleşmiş ve D e n i z K A R A K U R T TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ
Page 1: TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz K
Page 5 and 6: S a y f a | 5 soyut ve mutlak bir y
Page 7 and 8: -A- S a y f a | 7 ABA HAN: Ayı Ka
Page 9 and 10: S a y f a | 9 - Mohol: Beddualarla
Page 11 and 12: S a y f a | 11 ADAMAK: Nezretmek. E
Page 13 and 14: S a y f a | 13 AĞAÇ ATA: Ağaç T
Page 15 and 16: S a y f a | 15 AHA HAN: Hayvan Tanr
Page 17 and 18: S a y f a | 17 varmadan aşağıya
Page 19 and 20: S a y f a | 19 AKSAÇLI: İhtiyar K
Page 21 and 22: S a y f a | 21 denizin ortasındaki
Page 23 and 24: S a y f a | 23 ALBIS: Cadı. Eşde
Page 25 and 26: S a y f a | 25 Açıklama: Anadolun
Page 27 and 28: S a y f a | 27 � Alma: (Al). Keli
Page 29 and 30: S a y f a | 29 madeni padişahı, g
Page 31 and 32: S a y f a | 31 (Bakınız: 1. AK AN
Page 33 and 34: S a y f a | 33 ensesindedir. Belkem
Page 35 and 36: S a y f a | 35 attırarak yaktırı
Page 37 and 38: S a y f a | 37 � At: (At/Ad). Har
Page 39 and 40: S a y f a | 39 biçiminde yarı gö
Page 41 and 42: S a y f a | 41 yeryüzündeki pek
Page 43 and 44: S a y f a | 43 AYSAR: Değişken Ka
Page 45 and 46: -B- S a y f a | 45 BADIŞ HAN: Fela
Page 47 and 48: S a y f a | 47 BAR: Rab. Yaratıcı
Page 49 and 50: S a y f a | 49 - Albastı: Aleyban
Page 51 and 52: S a y f a | 51 BAYRAM: Kutlu Gün.
Page 53 and 54:
S a y f a | 53 BENGÜSU: Ölümsüz
Page 55 and 56:
S a y f a | 55 yaratık olarak da b
Page 57 and 58:
S a y f a | 57 � Kökbörü: Kök
Page 59 and 60:
S a y f a | 59 BULUNÇ: Vicdan. Eş
Page 61 and 62:
S a y f a | 61 BUSUL HAN: Bekçi Ta
Page 63 and 64:
S a y f a | 63 eden bir hayvandır.
Page 65 and 66:
S a y f a | 65 - Büyülü Ülek (S
Page 67 and 68:
S a y f a | 67 Bu kapı büyük bir
Page 69 and 70:
-Ç- S a y f a | 69 ÇAK: Şeytan.
Page 71 and 72:
S a y f a | 71 ÇOLBODAY HANIM: Aya
Page 73 and 74:
-D- S a y f a | 73 DAĞ HAN: Dağ K
Page 75 and 76:
S a y f a | 75 DEĞİRMEN İYESİ:
Page 77 and 78:
S a y f a | 77 DOHSUN HAN: İşkenc
Page 79 and 80:
S a y f a | 79 bir kadının çocu
Page 81 and 82:
S a y f a | 81 ECEY: Havva. Eşdeğ
Page 83 and 84:
S a y f a | 83 Çünkü emegenler,
Page 85 and 86:
S a y f a | 85 ERGENEKEN: Kutsal Yu
Page 87 and 88:
S a y f a | 87 � Erlik: (Er/Yer).
Page 89 and 90:
S a y f a | 89 dışarıdan gelen (
Page 91 and 92:
S a y f a | 91 (Türkçe: OCAK) - T
Page 93 and 94:
S a y f a | 93 2. Yer: Üzerinde ya
Page 95 and 96:
S a y f a | 95 GEYİK ANA: Geyik Ta
Page 97 and 98:
S a y f a | 97 doğudan Mezopotamya
Page 99 and 100:
S a y f a | 99 � Gök-Kal: Göky
Page 101 and 102:
S a y f a | 101 GÜREŞ: Söylences
Page 103 and 104:
S a y f a | 103 HAN: Kral. Eşdeğe
Page 105 and 106:
S a y f a | 105 HORTLAMAK: Mezardan
Page 107 and 108:
-I- S a y f a | 107 IDIK: Azat Kurb
Page 109 and 110:
-İ- S a y f a | 109 İBİŞ: Soyta
Page 111 and 112:
S a y f a | 111 yakıcılığıyla
Page 113 and 114:
S a y f a | 113 2. Yar-Sub (Yer-Su)
Page 115 and 116:
S a y f a | 115 KALAYKAN HANIM: Oca
Page 117 and 118:
S a y f a | 117 � Kam: (Kam). Gö
Page 119 and 120:
S a y f a | 119 � Karabasmak: Kar
Page 121 and 122:
S a y f a | 121 KARAŞ HAN: Karanl
Page 123 and 124:
S a y f a | 123 13. Geçmiş ve Gel
Page 125 and 126:
S a y f a | 125 KAYAKAPISI: Yeralt
Page 127 and 128:
S a y f a | 127 Şaman kaçan ruhla
Page 129 and 130:
S a y f a | 129 KEREY HAN: Arabozuc
Page 131 and 132:
S a y f a | 131 sonra mevlit ve Kur
Page 133 and 134:
S a y f a | 133 KIZILALMA: Ütopya.
Page 135 and 136:
S a y f a | 135 henüz bütünleşm
Page 137 and 138:
S a y f a | 137 Tüm Türk Dünyas
Page 139 and 140:
S a y f a | 139 Bu nedenle Gök Ana
Page 141 and 142:
S a y f a | 141 � Körmös: (Gör
Page 143 and 144:
S a y f a | 143 bir goril olan Kong
Page 145 and 146:
S a y f a | 145 KUYAŞ ANA: Güneş
Page 147 and 148:
S a y f a | 147 � Kürmez: (Gör/
Page 149 and 150:
S a y f a | 149 Sibirya'nın doğal
Page 151 and 152:
S a y f a | 151 � Maygıl: (May/B
Page 153 and 154:
S a y f a | 153 � Mordok: (Bor/Bu
Page 155 and 156:
S a y f a | 155 � Neme: (Ne/Na).
Page 157 and 158:
S a y f a | 157 OCAK İYESİ: Ocak
Page 159 and 160:
S a y f a | 159 - Abahı Od: Kötü
Page 161 and 162:
S a y f a | 161 kişilerin attıkla
Page 163 and 164:
Şaman. Din adamı. Türk-Moğol k
Page 165 and 166:
S a y f a | 165 Hotogot, Ilaman, Ir
Page 167 and 168:
-Ö- S a y f a | 167 ÖDÜGET HAN:
Page 169 and 170:
S a y f a | 169 ÖRGÜL: Hayırdua.
Page 171 and 172:
S a y f a | 171 ÖTÜĞ: Dua. Yakar
Page 173 and 174:
-P- S a y f a | 173 PAPAY HAN: Yıl
Page 175 and 176:
-R- S a y f a | 175 ROM ANA: Yaban
Page 177 and 178:
S a y f a | 177 � Sahılgağan: (
Page 179 and 180:
- Hz. Yusuf: Yorumcuların. (Kaynak
Page 181 and 182:
S a y f a | 181 SIRMA HANIM: Söyle
Page 183 and 184:
� Söğök: (Söğ/Sök). Mezarl
Page 185 and 186:
S a y f a | 185 denizkızı gibi ba
Page 187 and 188:
S a y f a | 187 Semen şeklinde ifa
Page 189 and 190:
S a y f a | 189 GÜNEĞİ (YEDEĞİ
Page 191 and 192:
-Ş- S a y f a | 191 ŞALIK HAN: Av
Page 193 and 194:
S a y f a | 193 ŞULBUS: Cadı. Eş
Page 195 and 196:
-T- S a y f a | 195 TALAY HAN: Okya
Page 197 and 198:
S a y f a | 197 1. Abıyaş Han: Ya
Page 199 and 200:
S a y f a | 199 91. Uslo Han: Doğa
Page 201 and 202:
S a y f a | 201 79. Tad Han: Geyik
Page 203 and 204:
S a y f a | 203 Dinsel Musiki. İç
Page 205 and 206:
S a y f a | 205 TAZ HANIM: Gök Tan
Page 207 and 208:
S a y f a | 207 TİLEG HAN: Söylen
Page 209 and 210:
S a y f a | 209 TOPLAK İYESİ: Cam
Page 211 and 212:
S a y f a | 211 TÖZ: Totem. Eşde
Page 213 and 214:
9. Buyan: Aziz, cömert demektir. 1
Page 215 and 216:
-U- S a y f a | 215 UBIR: Vampir. E
Page 217 and 218:
S a y f a | 217 diğer toplumlarla
Page 219 and 220:
S a y f a | 219 Eşdeğer: ULUĞKAY
Page 221 and 222:
S a y f a | 221 URGUN: Cin. Eşdeğ
Page 223 and 224:
-Ü- S a y f a | 223 ÜÇMÜSTÜ HA
Page 225 and 226:
S a y f a | 225 ÜLGEN HAN: İyilik
Page 227 and 228:
-Y- S a y f a | 227 YABAŞ HAN: Boz
Page 229 and 230:
S a y f a | 229 Bir mağarada meyda
Page 231 and 232:
S a y f a | 231 - Hz.Yusuf (İbrani
Page 233 and 234:
S a y f a | 233 bu taş sayesinde d
Page 235 and 236:
S a y f a | 235 Yaz mevsiminin tanr
Page 237 and 238:
S a y f a | 237 Rüzgarın koruyucu
Page 239 and 240:
� Yelpin: (Yel/Yil/İl). Ruh, can
Page 241 and 242:
S a y f a | 241 Yılanların kendis
Page 243 and 244:
S a y f a | 243 - BATU/BATI: Batıs
Page 245 and 246:
S a y f a | 245 İnsan ruhunun hare
Page 247 and 248:
-Z- S a y f a | 247 ZADA HAN: Rüzg
Page 249 and 250:
S a y f a | 249 KAYNAKÇA AÇIKLAMA
show all

TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz Karakurt

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?