Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

nahşısı” (Şərq mahnısı), “Tıçlık nahşısı” (Sülh mahnısı), “Tüqümes
nahşa” (Bitməz mahnı), “Vətənimni köyləymən” (Vətənım
üçün yanıram), “Zepmu çıraylık gəldi bahar” (Nə qədər
xoş gəldi bahar) adlı şeir kitablarıyla tanınır. Tayipcan Ali
1989-cu ildə dünyasını dəyişmişdir.
1950-1980-ci illər uyğur ədəbiyyatının tanınmış yazıçı və
şairləri sırasında Erşiddin Tatlık, Turdi Samsak, Abdulkərim
Xoca (1928-1988), Zordun Sabir, Sultan Mahmut
(Kaşqarlı), Muhəmmətcan Sadiq, Cebbar Əxmət, Muhəmmət
Ali Zunun, Ehad Turdi, Boğda Abdulla, Abdulhamid
Sabir, Mırzayit Kərim, Mamut Zayit, Tursunay Hüseyin,
Dilbər Keyum və b. adı çəkilir.
3.1. Uyğur ədəbiyyatında sosializmin tərənnümü
1949-cu ildə Çinin yenidən Doğu Türküstanı işğal etməsi,
sosializm quruculuğu adı altında aparılan kütləvi həbslər və
təqiblər ədəbiyyatdan milli məsələni demək olar tamam
çıxardı. Sosializmi, kommunizmi, Mao-Ze-Donqu, Çin işğalını
tərənnüm edən bədii yazılara geniş meydan açıldı. Yaşlı nəslin
bir çox nümayəndələri də hakimiyyət orqanlarının təzyiqlərinə
tab gətirməyərək sifariş ədəbiyyatı nümunələri yaratdılar.
Uyğur ədəbiyyatının üçüncü mərhələsinə tərənnüm və
mədhiyyə ədəbiyyatının nümayəndələri daxil edilirlər. Onlarda
da bizdəki kimi sosializm realizmi adı altında keçmişin tənqidi,
real əsasları olmayan xoşbəxt gələcəyin tərənnümü, fəhlə və
kəndlilərin firavan həyatı əsas yer tutur. Xalqın gerçək fikir və
duyğularını, görüşlərini əks etdirən əsərlərə mətbuatda yer verilməz,
vətən haqqında, millət haqqında tarixi həqiqətləri yazanları
“millətçilikdə”, “türkçülükdə”, “əksinqılabçılıqda” suçlayıb
cəzalnadırırdılar. Hətta şeirlərdə “Tanrı dağı”, “Tarım çayı”
kimi kəlimələrin işlədilməsi də qadağan edilmişdir.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
69