pobierz PDF (60MB) - Sceno

KIELCE 2008 

ISBN 978-83-89274-26-7 

Zeszyty naukowe 8 ROLA INFORMATYKI W NAUKACH EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH 

TOM 1 

Zeszyty naukowe 8 

TOM 1 

ROLA INFORMATYKI 

W NAUKACH 

EKONOMICZNYCH 

I SPOŁECZNYCH

Zeszyty naukowe 8 

ROLA INFORMATYKI 

W NAUKACH EKONOMICZNYCH 

I SPOŁECZNYCH 

KIELCE 2008

Redaktor naukowy 

dr hab. Krzysztof Grysa, profesor WSH w Kielcach 

Kierownik Portalu SCENO 

dr Zbigniew Zieliński 

Recenzenci: 

prof. dr hab.Tadeusz Grabiński 

dr hab. Krzysztof Grysa, profesor WSH w Kielcach 

dr hab. Wiesław Dziubdziela, profesor WSH w Kielcach 


Rada programowa: 

dr hab. Krzysztof Grysa, profesor WSH w Kielcach - Przewodniczący 

prof. dr hab. Tadeusz Grabiński 

prof. dr hab. Janusz Lewandowski 

dr hab. Wiesław Dziubdziela, profesor WSH w Kielcach 

doc. dr Jan Waluszewski 

dr Artur Maciąg 


Redakcja wydawnicza: 

Jarosław Kościelecki 

Artur Janus 

Projekt okładki: 

Artur Janus 

ISBN 978-83-89274-26-7 

ISSN 1898-8083 

Printed in Poland 

Copyright © by Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlowej, Kielce 2008 

Strona Projektu: http://sceno.edu.pl 

Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego, ul. Peryferyjna 15, pok.323, 25-532 Kielce 

Przygotowanie do druku, druk i oprawa: KARAD Usługi Poligraficzne 

Nakład: 200 egz.

Spis treści 

I. Informatyka jako czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego 

Agnieszka Ramiączek 

Specyfika komunikacji w Internecie ................................................................................................ 

Artur Gajdos 

Analiza struktury zatrudnienia w społeczeństwie informacyjnym ................................................... 

Janusz Stal, Dariusz Put, Piotr Soja 

Uwarunkowania technologiczne w rozwoju Internetu mobilnego ................................................... 

Marek Makowiec, Tomasz Bober 

Obszary zastosowań outsourcingu i telepracy - analiza porównawcza .......................................... 

Radosław Wolniak 

Informacje projakościowe na stronach internetowych urzędów miejskich w Zagłębiu ................... 

Sławomir Wilk 

Stan i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie świętokrzyskim .............. 

Artur Maciąg 

Innowacyjność przedsiębiorstw regionu świętokrzyskiego ............................................................. 

Iwona Markowicz, Beata Stolorz 

Cenzurowanie w badaniu zjawisk społeczno-ekonomicznych ........................................................ 

Małgorzata Wolska-Długosz 

Internet – przyszłość komunikacyjna? ............................................................................................ 

Mariusz Wasiak 

Gospodarka oparta na wiedzy w rankingu „Knowledge Economy Index“ i „Knowledge Index“ 

Banku Światowego (wg Knowledge Assessment Methodology 2008). Pozycja Polski na tle 

nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej (Central and Eastern Europe-CEE) .................... 

Agnieszka Schmeidel 

Wybrane aspekty kształtowania się wynagrodzeń pracowników branży informatycznej ................ 

Bogumiła Smolorz 

Uwarunkowania e-sprzedaży polskich przedsiębiorstw .................................................................. 

Jacek Winiarski 

Rola projektów informatycznych w gospodarce narodowej ............................................................ 

II. Rola informatyki w innowacyjnym podejściu do nauk społecznych 

Piotr Siuda 

Eksperymenty psychologiczne w Internecie – opis metody............................................................. 

Tomasz Kusio 

Wpływ nowoczesnej edukacji na kształtowanie postaw przedsiębiorczych wśród studentów ....... 

Colin F. Hales 

Kierunki rozwoju oparte o technologie informacyjno-komunikacyjne ............................................. 

Jerzy Zamojski, Katarzyna Nowak 

Technologie informacyjne (IT) i powiązane uwzględnione w koncepcji Cool Earth 50 ................... 

Marzena Zając, Przemysław Sasnal 

Bezpieczeństwo danych. Czynnik ludzki najsłabszym ogniwem zabezpieczeń ............................. 

11 

25 

37 

51 

63 

79 

95 

107 

117 

125 

137 

145 

157 

169 

187 

203 

213 

227

III. Informatyzacja i humanizacja: pojęcia sprzeczne czy komplementarne? 

Krzysztof Czubocha, Małgorzata Paszkowska 

Internet – narzędzie komunikacji czy izolacji społecznej? .............................................................. 

Marek Makowiec 

Wpływ telepracy i technologii informacyjno-komunikacyjnych na człowieka w aspekcie humanizacji 

pracy .................................................................................................................................... 

Piotr Długosz 

Homo internetus wśród młodzieży pogranicza ............................................................................... 

Radoslaw Kupczyk 

Rola informatyki społecznej we współczesnym świecie ................................................................. 

Barbara Buzowska 

Osoby niepełnosprawne w społeczeństwie informacyjnym e-integracja czy e-wykluczenie? ........ 

Dagmara Wach 

Negatywne oddziaływanie Internetu na działalność przedsiębiorstw ............................................. 

Edyta Laurman-Jarząbek 

Wirtualny świat jako źródło wsparcia osób zakażonych HIV i chorych na AIDS ............................ 

Piotr Iwański 

Czy informatyka doskonali człowieka sama przez się? .................................................................. 

IV. Narzędzia informatyczne a efektywność zarządzania organizacją 

Anna Lenart 

Systemy ERP a efektywność zarządzania organizacją .................................................................. 

Marcin Relich 

Modelowanie rozmyto-neuronowe w sterowaniu płynnością finansową przedsiębiorstwa ............. 

Marian Srebrny, Piotr Such 

Testowanie wiarygodności kryptograficznych zabezpieczeń gospodarki elektronicznej ................ 

Dariusz Put, Piotr Soja, Janusz Stal 

Reprezentacja obiektów oraz związków między obiektami w modelach semistrukturalnych ......... 

Szczepan Paszkiel 

Bezdotykowe przeszukiwanie Internetu oparte o koncepcje Brain Computer Interface, na 

podstawie wyników badań elektroencefalograficznych w koncepcji zarządzania organizacją ....... 

Anna Sędek 

Komputerowe wspomaganie oceny działalności proekologicznej przedsiębiorstw ........................ 

Sylwia Wojciechowska-Filipek 

Credit scoring jako narzędzie zwiększające efektywność działania organizacji ............................. 

V. Systemy informacyjne w zarządzaniu 

Mariusz Grabowski 

IT governance – nowy paradygmat zarządzania sferą informatyczną ............................................ 

Aleksandra Kolemba 

Systemy wspomagające relacje przedsiębiorstwa z klientami a rentowność relacji ....................... 

Marcin Szplit 

Narzędzia pomiaru efektywności funkcjonowania systemów informatycznych .............................. 

Monika Cywka 

Scentralizowany system zarządzania i kontroli rozproszonej sieci Centrów Dystrybucyjnych ...... 

239 

251 

267 

289 

299 

307 

313 

319 

331 

347 

359 

379 

393 

401 

415 

431 

445 

457 

465

Tomasz Surmacz 

Narzędzia informatyczne a zarządzanie łańcuchami dostaw ......................................................... 

Bogdan Sadecki 

Kierunki rozwoju, ewolucja systemów klasy ERP ........................................................................... 

Piotr Soja, Janusz Stal, Dariusz Put 

Bariery integracji międzyorganizacyjnej systemów zarządzania przedsiębiorstwem ..................... 

Jacek Sitko 

Gospodarka materiałowa w dobie rozwoju informatyzacji .............................................................. 

475 

483 

493 

505

Słowo wstępne 

Realizacja projektu SCENO planowana była formalnie rzecz 

biorąc na okres od 1 października 2005 roku do 30 września 2007 roku. 

Jednym z pośrednich celów projektu SCENO było propagowanie 

korzyści płynących z posiadania Internetu i wykorzystywania jego 

zasobów w celach edukacyjnych. W województwie świętokrzyskim 

brakowało i nadal brakuje edukacyjnych serwisów, które oferowałyby 

materiały dydaktyczne, artykuły naukowe, interaktywne kursy 

i wszelkie treści pomocne przy samokształceniu się, co potwierdziły 

przeprowadzone przed złożeniem wniosku dotyczącego projektu 

SCENO badania ankietowe. 

Jednym z dążeń centrum edukacyjnego SCENO było 

przygotowanie bazy wiedzy, w której cyklicznie zamieszczane były na 

portalu (o tej samej nazwie co projekt) informacje, artykuły i kursy 

z zakresu nauk o zarządzaniu, marketingu, informatyki, ekonomii, 

technologii informacyjnych, finansów, biznesu czy rachunkowości, 

a także bieżące informacje (wiadomości) dotyczące wydarzeń 

gospodarczych, ekonomicznych, edukacyjnych czy 

teleinformatycznych jakie miały miejsce na świecie, w kraju 

i regionie. Jednym z elementów tej działalności były konferencje, 

które podczas finansowania projektu przez EFS odbyły się dwukrotnie, 

we wrześniu 2006 i 2007 roku. Działalność portalu została zauważona 

przez jury konkursu pod hasłem „Najlepsza inwestycja w człowieka”, 

zorganizowanego w 2007 roku przez EFS: spośród 319 

zakwalifikowanych projekt SCENO wraz z czterema innymi projektami 

został wyróżniony jako zwycięzca tego konkursu. 

Portal edukacyjny ułatwia korzystanie ze specjalistycznej wiedzy 

z zakresu informatyki, ekonomii, zarządzania, biznesu, finansów oraz 

rachunkowości i wielu innych dziedzin wiedzy, a ponadto jest zbiorem 

baz danych, m.in. z zakresu edukacji i kształcenia innego typu niż 

kursy proponowane w szkołach średnich i wyższych. Cechy projektu 

SCENO swoimi rozwiązaniami nawiązują do idei społeczeństwa 

informacyjnego. 

Portal jest działaniem non-profit nastawionym na propagowanie 

wiedzy, idei społeczeństwa informacyjnego i jego istotą jest 

popularyzacja wiedzy na odległość. Po zakończeniu finansowania 

projektu z funduszy UE jego działalność była kontynuowana, 

a finansowanie przejęła na siebie Wyższa Szkoła Handlowa im. 

B. Markowskiego w Kielcach. Warto zaznaczyć, że „wiano”, jakie 

wniósł portal do dorobku WSH to m.in. współpraca z 58 uczelniami

i instytucjami z całej Polski, 198 współpracowników – autorów 

artykułów naukowych, recenzji i kursów edukacyjnych, 14 baz danych 

funkcjonujących na Portalu, trzy sieci współpracy, 11 inicjatyw 

innowacyjnych, wiele (blisko 40) działań, promujących innowacyjność. 

W wyniku współpracy z portalem 12 podmiotów podjęło działalność 

gospodarczą. Liczba osób, która odwiedziła portal w okresie do 30 

września 2007 przekroczyła 40 000. Z kursów edukacyjnych skorzystało 

blisko 400 osób. 

Po drugiej – ostatniej, organizowanej przy wykorzystaniu 

funduszy unijnych – konferencji „Rola informatyki w naukach 

ekonomicznych i społecznych” realizatorzy projektu zadali 

uczestnikom konferencji pytanie „Czy przyjedziecie na kolejną 

konferencję, jeśli nie zapłacimy za artykuł, nie zwrócimy kosztów 

podróży i nie zapewnimy hotelu?” Odpowiedzi były jednoznaczne, 

a ich odzwierciedleniem jest liczba artykułów, zamieszczona w tym 

zeszycie. Warto dodać, że w okresie od 1 października 2007 do 

września 2008 portal działał intensywnie, czego przejawem było m.in. 

publikacja dwóch zeszytów naukowych. 

W konferencji, której treści naukowe przekazywane są w tym 

zeszycie, chęć wzięcia udziału zgłosiło ponad 100 osób. Ostatecznie 

liczba uczestników jest nieco mniejsza, ale są wśród nich także osoby 

nie wygłaszające referatu, co potwierdza dobrą opinię o konferencji, 

wyrażoną rok wcześniej przez jej uczestników. 

Wydaje się, że akceptacja działalności naukowej 

i popularyzatorskiej portalu jest nie tylko zauważona przez środowisko 

naukowe, a także biznesowe, ale także wpisana przez wielu 

przedstawicieli obu środowisk do kalendarza wydarzeń, w których 

warto wziąć udział. Warto dodać, że konferencja odbywa się w roku 

15-lecia działalności Wyższej Szkoły Handlowej im. B. Markowskiego 

w Kielcach. 

Organizatorzy konferencji wyrażają nadzieję, że podczas obrad 

i dyskusji uczestnicy konferencji wzbogacą swe doświadczenia 

naukowe, nawiążą ciekawe i owocne kontakty naukowe i osobiste, 

a także trochę odpoczną w murach WSH. 

Kierownik projektu SCENO 

Prof. WSH dr hab. Krzysztof Grysa 

Kierownik portalu SCENO 

Doc. dr Zbigniew Zieliński 

2

I. Informatyka jako czynnik rozwoju 

społeczno-gospodarczego

Specyfika komunikacji w Internecie 


Streszczenie 

Zeszyty Naukowe 8 

Niniejsza publikacja traktuje o ważkim w obecnym czasie problemie związanym ze specyfiką 

komunikacji w Internecie. Rozwój komunikacji elektronicznej ma już wszechogarniający charakter, 

obecnie wiadomości tekstowe wynoszą ponad 90% całej objętości komunikacji w środowisku 

komputerowym. Bezspornym faktem jest to, że Internet to dzisiaj najbardziej kolosalne źródło 

informacji, jakie kiedykolwiek znała ludzkość. Lecz jego możliwości, takie, jak operatywność, 

szybkość i łatwość nawiązywania łączności między użytkownikami w dalekich i bliskich odległościach, 

pozwalają wykorzystywać Internet nie tylko jako narzędzie dla nauki i pracy, lecz również 

jako narzędzie służące do komunikacji. Można przyjąć konstatację, iż w istocie powstała 

nowa forma językowego współdziałania - pisemna potoczna mowa. Języki narodowe istnieją w 

Internecie w zasadzie w pisemnym wariancie, lecz w warunkach interaktywnej komunikacji 

sieciowej tempo mowy jest przybliżone do jej ustnej odmiany. Elektroniczna komunikacja posiada 

istotne funkcjonalno-pragmatycznych właściwości. Właściwości elektronicznego dyskursu 

świadczą, że on ma cechy tak ustnej, jak i pisemnej mowy i jest osobliwą mową pisemną (writing 

talking), a „elektroniczna mowa” - to nie jakaś szczególna forma mowy, a prędzej odbicie procesu 

zbliżania się (konwergencja) ustnej i pisemnej form. 

Słowa kluczowe: komunikacja, Internet, język, zasady komunikacji, mowa, pismo, emotikony, 

język angielski, język rosyjski, mowa pisemna. 

Rewolucja technologiczna, która doprowadziła do rozwoju sieci komputerowych 

wpłynęła na pojawienie się nowej sfery komunikacyjnej - elektronicznej. Dzięki możliwości 

przekazywania informacji tekstowej w sieci, elektroniczny hipertekst postrzegany 

jest jako główna jednostka komunikacji. Pod pojęciem hipertekstu rozumiemy 

szczególny rodzaj komunikacji pisemnej, szczególną formę organizacji pisanego tekstu, 

w którym niektóre słowa są specjalnie zaznaczone - podkreśleniem i różnym od 

reszty znaków kolorem. Stanowią one hiperłącza czyli odnośniki do innych dokumentów. 

Nie są to jednak dokumenty przypadkowe, lecz powiązane kontekstowo ze słowem 

tworzącym hiperłącze. 

Rozwój komunikacji elektronicznej ma już wszechogarniający charakter, więc 

warto zająć się tym problemem z teoretycznego punktu widzenia. Funkcjonalnotechnologiczne 

możliwości tekstu elektronicznego w porównaniu z tekstem na nośniku 

papierowym są znacznie szersze. Można wskazać na takie przewagi, jak możliwość 

przechowywania dużych objętości informacji tekstowej; praktycznie momentalne 

„spakowanie” i przesłanie tekstu z dużą prędkość rozpowszechnienia; można podzielić 

tekst na drobne odcinki lub połączyć kilka tekstów w jeden, tworzyć różne wersje, 

wnosić zmiany; umożliwić jednoczesną pracę z tekstem ogromnej liczby niezależnych

12 Agnieszka Ramiączek 

użytkowników; zintegrować tekst z innymi systemami semiotycznymi (jak np.: 

dźwięk). 

Elektroniczny dyskurs i komunikację elektroniczną rozpatruje się z różnych pozycji: 

jako formę społecznego współdziałania i realizację ról społecznych; jak jedną 

z form komunikacji językowej (dialog lub polilog), jak również jako szczególną nową 

formę mowy lub jako odmianę mowy pisemnej. 

Pewni badacze odróżniają terminy „elektroniczny dyskurs (Electronic Discourse)” 

i „komunikacja w środowisku komputerowym” (Computer-Mediated Communication). 

Pierwszego terminu częściej używają ci badacze, którzy opisują właściwości działalności 

językowej i funkcjonowania języka w środowisku elektronicznym. Jeden z amerykańskich 

badaczy daje następujące określenie tego pojęcia: „Komunikacja elektroniczna 

- to komunikacja, która dochodzi do skutku między ludźmi przez za pośrednictwem 

komputerów” 1 . 

Te różnice terminologiczne są elastyczne, czasem pojęcia używane są w literaturze 

jako wymienne. Pewna nieprecyzyjność terminów jest nieuchronna, ponieważ badania 

komunikacji elektronicznej są wciąż na początkowym etapie. Niewątpliwe jest jedno: 

elektroniczny dyskurs - to część działalności językowej człowieka, urzeczywistniana 

w szczególnych warunkach i w szczególnym środowisku. 

Uznając oddziaływanie elektronicznego środowiska na proces komunikacji należy 

pamiętać, że dyskurs elektroniczny - to przede wszystkim obcowanie i obcowanie 

przede wszystkim językowe. Są teksty, w których przyjmuje się, iż elektroniczny dyskurs 

wcale nie jest izolowany od innych rodzajów językowej i niewerbalnej komunikacji 

i nie jest jakimś nowym typem obcowania, nowej funkcji języka. 2 

Obecnie wiadomości tekstowe wynoszą ponad 90% całej objętości komunikacji 

w środowisku komputerowym. Wpływ formatu elektronicznego na zmiany w naturalnych 

ludzkich językach będzie niewątpliwie bardzo znaczny, przy czym w największym 

stopniu odnosi się to do języka angielskiego, którego udziały w komunikacji 

elektronicznej wynoszą około 70%. Elektroniczna rewolucja w znacznie większym 

stopniu odbije się na rozwoju języka angielskiego niż wszystkie poprzednie rewolucje 

związane z innymi nośnikami informacji (wynalazek telefonu, radia i telewizji). 

Zadaniem niniejszego badania lingwistycznego elektronicznego dyskursu jest 

wskazanie na jego właściwości i różnice tego rodzaju komunikacji językowej od innych 

odmian wykorzystania naturalnego języka ludzkiego. W pracy poddano analizie 

słownictwo i testy rosyjsko – i anglojęzycznych czatów oraz forów internetowych. 

Bezspornym faktem jest to, że Internet to dzisiaj najbardziej kolosalne źródło informacji, 

jakie kiedykolwiek znała ludzkość. Lecz jego możliwości, takie, jak operatywność, 

szybkość i łatwość nawiązywania łączności między użytkownikami w dalekich 

i bliskich odległościach, pozwalają wykorzystywać Internet nie tylko jako narzędzie 

dla nauki i pracy, lecz również jako narzędzie służące do komunikacji. 

1 

Zob. A.A .Avramova, Linwisticheskije osobiennosti eliektronnogo obshchenija, Moskwa 2005, 

s. 36. 

2 

Zob. J.I Shemakin, Nachalno kompiuternoi lingwistiki, Moskwa 1992, s. 56. 

12

Specyfika komunikacji w Internecie 13 

Można wymienić kilka składowych, które scharakteryzują specyfikę obcowania 

przez Internet. 

Niewątpliwie najważniejszym elementem jest anonimowość. Mimo to, że czasem 

możliwe jest otrzymanie pewnej wiadomości z informacjami o charakterze ankietowym 

i nawet fotografię rozmówcy, są one niedostateczne dla realnego i adekwatnego 

postrzeżenia jego osobowości. Oprócz tego, mamy do czynienia z ukrywaniem lub 

prezentacją informacji fałszywych. Wskutek niniejszej anonimowości i bezkarności 

w sieci, przejawia się i inna właściwość – swoistego rodzaju nienormatywność i pewien 

brak odpowiedzialności podmiotów komunikacji. Mamy do czynienie z obniżeniem 

psychologicznego i społecznego ryzyka w procesie komunikacji - człowiek w sieci 

może wykazywać (i wykazuje) dużą wolność wypowiedzi i postępowania (aż po 

obrazę, niecenzuralne wyrażenia), ponieważ ryzyko zdemaskowania jego osoby 

i w następstwie negatywna ocena przez otoczenie jest minimalne. 

Kolejnym ważnym aspektem jest swoisty przebieg procesów komunikacji w warunkach 

braku informacji niewerbalnej. Z zasady, na postrzeganie rozmówcy silny 

wpływ mają mechanizmy stereotypizacji i identyfikacji, jak również obserwacja pewnych 

cech w partnerze. 

Warto też zwrócić uwagę na dobrowolność i pewnego rodzaju wygodę w kontaktach 

- użytkownik „na ochotnika” nawiązuje kontakty lub odchodzi od nich, jak również 

może przerwać je w każdej chwili. 

Następny czynnik to trudności z zastosowaniem emocjonalnego komponentu komunikacji, 

a jednocześnie trwałe dążenie do emocjonalnego zabarwienia tekstu, które 

wyraża się w stworzeniu specjalnych „znaczków” dla oznaczenia emocji lub w opisie 

emocji słowami (np. w nawiasie po podstawowym tekście listu). 

Kolejnym wyznacznikiem będzie dążenie do nietypowego, nienormatywnego zachowania 

się. Często użytkownicy starają się zaprezentować z innej strony niż w warunkach 

realnej normy społecznej, odgrywają role, pewne scenariusze nienormatywnego 

zachowania się, niezrealizowane w działalności poza siecią,. 

Przyczynami używania Internetu jako narzędzia obcowania mogą być różne przesłanki, 

ale warto zwrócić uwagę na kilka najważniejszych. 

Jedną z nich będzie niedostateczne nasycenie komunikacją w realnych kontaktach, 

gdyż w innym wypadku użytkownicy szybko zniechęciliby się do komunikacji elektronicznej, 

jeżeli pojawiłyby się możliwości dla satysfakcji odpowiednich potrzeb w realnym 

życiu. 

Niewątpliwie warto zwrócić uwagę na możliwość realizacji nowej jakości osobowości, 

grywania ról, przeżycia emocji, których brak w realnym życiu. Podobna możliwość 

jest uwarunkowana wymienionymi wyżej właściwościami obcowania za pośrednictwem 

sieci - anonimowością, nienormatywnością, odrębnością procesu postrzegania 

człowieka przez człowieka, chęcią przeżycia tych lub innych emocji i dążenie do emocjonalnego 

nasycenia tekstu. 

Można przyjąć konstatację, iż w istocie powstała nowa forma językowego współdziałania 

- pisemna potoczna mowa. Języki narodowe istnieją w Internecie w zasadzie 

w pisemnym wariancie, lecz w warunkach interaktywnej komunikacji sieciowej tempo 

mowy jest przybliżone do jej ustnej odmiany. 

13


Podstawowym problemem przeszkadzającym w obcowaniu np. na czacie jest 

skrajnie mała ilość posiadanych środków umożliwiających komunikację. Po pierwsze 

to, co od razu rzuca się prosto w oczy – to „rozpuszczona fizyczność” - nieobecność 

ciała jako takiego. W rezultacie, ludzie nie mogą być przedstawieni sobie inaczej, niż 

przez teksty i jedynie przez teksty. Tekst i człowiek, który go napisał stają się więc 

identyczni - przecież nic oprócz tekstu nie ma. W rzeczywistości niewirtualnej, w komunikacji, 

zawsze bierze udział i ciało, tworzące swój własny tekst, który, nakładając 

się na słowo, tworzy obraz człowieka. 

Użytkownicy czatów praktycznie całkowicie pozbawieni są pomocniczych (paralingwistycznych) 

środków: akcentowania części wypowiedzi, emocjonalnego zabarwienia, 

tembru głosu, jego siły, dykcji, gestów i mimiki. Stąd pewność komunikacji 

językowej staje się nadzwyczaj niska, przecież, zdaniem psychologów, przy zwyczajnej 

komunikacji w akcie obcowania niewerbalna komunikacja określa do 55% rezultatu 

3 . 

Ten globalny „brak” musiał być w określony sposób zrekompensowany, dlatego 

też komunikacja na czacie nie odbywa się bez „fizyczności”. Przede wszystkim 

w określony sposób starano się zrekompensować „emocjonalny deficyt” poprzez 

wprowadzenie do elektronicznego dyskursu surogatowych, częściowo stypizowanych 

emocjonalnych reakcji - emotikon, które zostały nadzwyczaj szeroko rozpowszechnione. 

Ale to jednakże właśnie surogat emocjonalnych reakcji. Wielokrotnie przedsiębrane 

były próby przywłaszczenia i umocowania oznaczeń określonych stanów emocjonalnych 

za pomocą emotikon, ale wszystkie one okazały się nieskuteczne. Faktycznie 

na dzisiejszy dzień wspomniane znaczki tylko informują o zabarwionym emocjonalnie 

stosunku autora do tekstu, po prostu podając ukierunkowanie i stopień jego emocji 

(przy czym rodzaj emotikony żadnego znaczenia nie ma). Jak widzimy, emocjonalna 

paleta jest bardzo biedna. Wielu twórców czatów świadomie lub intuicyjnie próbuje 

rozwiązać ten problem (np., na niektórych czatach mamy do czynienia z narysowanymi 

„buźkami”, którymi można ilustrować swoje repliki), ale tak naprawdę udanych rozwiązań 

tego problemu nie ma. 

Warto w tym miejscu bardziej szczegółowo zbadać właściwości realizacji zasad 

komunikatywnych i strategii w komunikacji elektronicznej, dla której charakterystycznym 

jest nieliniowy wielowektorowy rozwój źródła informacji i hipertekstowa struktura. 

Komunikatywna zasada wyrazistości w elektronicznym tekście realizowana jest 

kosztem połączenia werbalnych i niewerbalnych środków przekazywania wiadomości 

i właśnie na zilustrowanie tej zasady posłużą wspomniane emotikony, prosto wyrażające 

uczucia przez niewerbalne obrazy. Obecność emotikon pozwala mówić o tendencji 

3 Zob. M.B. Biergelson, Jazykowyje aspekty virtualnoi kommunikacii (Jazykowoje powiedienije 

w sieti Internet), w: Vestnik MGU, ser. 19, Lingwistika i mezhkulturnaja kommunikacija, Moskwa 

2002, nr 1, s. 55-67. 

14


kreolizacji tekstu elektronicznego, tj. o ustanowieniu w nim synsemantycznych stosunków 

między werbalnymi i „ikonowymi” komponentami. 

Najbardziej rozpowszechnione emotikony, składające się z różnych kombinacji 

znaków klawiatury przedstawiają różne stany emocjonalne człowieka czy też ukierunkowują 

na stopień jego emocji. Emotikony zazwyczaj są skręcone na 90 stopni i mogą 

być przeczytane „bocznie”, na przykład, najbardziej często spotykane znaki stosunku 

emocjonalnego: 

: ) szczęśliwy 

: ( nieszczęśliwy 

: - )) bardzo szczęśliwy i tak dalej 

Dla prostego wyrażenia emocji szeroko wykorzystuje się i inne znaki, chociaż ich 

siła obrazowa jest niezbyt wielka: 

:- 0 zaskoczony 

; - ) puszczać oczko 

: D śmiać się 

: P wystawić język 

: - s zmieszany 

Oprócz emotikon dla kompensaty tembru i akcentowania części wypowiedzi 

w wirtualnej komunikacji wykorzystuje się tak zwany „Caps” (od angielskiego „Caps 

Lock” - blokada górnego rejestru klawiatury; pisownia zdania lub części jej DUŻYMI 

LITERAMI), który wszędzie w sieci traktuje się jak podnoszenie głosu. 

Badając bazę danych zgromadzoną na angielskojęzycznych czatach widzimy, iż 

niewystarczalność lub niemożliwość przekazywania w Internecie koloru, dźwięków, 

ruchu zamienia się werbalnymi i znakowymi analogami - wielką ilością wykrzykników 

(np. No more!!!!!, whole?????, hey!!!!!!!, see what you started ???????), środkami 

z innych rodzajów językowych. To przede wszystkim jest charakterystyczne dla komunikacji 

fatycznej. Innym przykładem bezpośredniego wyrażenia emocji i nastrojów 

mogą służyć różne graficzne kompleksy. Możemy do nich zaliczyć także wypadki 

mnogiej powtórnej pisowni liter (yeeeessss, aaaaahhhhh, hiiiiiii, ooooops, sooooo, 

aaaaiiiieeee, yayyyy), oznaczenia logicznego akcentu za pomocą klawisza „gwiazdka”: 

The * real * answer. This is a * very * important point. This is a * very ** important ** 

point, wydzielenie części zdania rozładowaniem w celu przekazywania logicznego lub 

emfatycznego akcentu: WHY NOT, why not, różne kombinacje rozszerzeń adresów 

elektronicznych dla mnogich pisowni liter: Get around the www.orld, www.alk this 

way i tak dalej. 4 

W niniejszej pracy wspomniano o zasadach komunikacji. Warto więc przyjrzeć się 

temu zagadnieniu szerzej i omówić kolejne – choć nie wszystkie ze względu na ekonomię 

pracy. Zasada współpracy realizuje się w nieprzerwanej kolektywnie rozdzielonej 

działalności związanej ze stworzeniem kontinuum elektronicznych tekstów, często 

zwanej Hypertext collaborative writing. Obecnie coraz bardziej szeroko stosuje się 

4 

Zob. Computer-Mediated Communication: Linguistic, Social and Cross-Cultural Perspectives, 

Amsterdam, 1996. tom 1, s. 56. 

15


termin Electronic discourse community, który nazywa społeczność użytkowników 

i autorów tekstów elektronicznych. 5 

W związku z fragmentarycznością i kolektywnym autorstwem elektronicznej korespondencji, 

czatów i forów nierzadko powstają znaczne trudności z podtrzymaniem 

jednolitości wiadomości. Dlatego też powstają szczególne sposoby podtrzymania zwartości 

wiadomości i szczególne środki sensowego, formalnego i powiązanego charakteru. 

Przy asynchronicznej komunikacji (np. poczta elektroniczna) wykorzystuje się 

specjalne językowe formuły przedłużenia tematu, na przykład proste powołania się 

(W Twoim ostatnim e-mailu prosiłeś mnie o...). 

Wykorzystanie automatycznej funkcji „Odpowiedz” pozwala respondentowi przedłużyć 

wiadomość adresata, przy czym programowe zabezpieczenie wydziela każdy 

wiersz początkowej wiadomości znakiem >, na przykład: 

>My nadzieję, że będę przed szóstą, bo wszystko zależy od pociągu. 

>A Ty przyjedziesz pociągiem, czy samochodem tak jak ostatnio? 

>Wiem, że Andrzej bierze samochód... 

Respondent może skomentować tę notatkę, wstawiwszy swój tekst albo przed 

wiadomością, albo w środku, albo w końcu. Z punktu widzenia podtrzymania jedolitości 

wiadomości zwłaszcza ciekawa możliwość „wstawek” respondenta wewnątrz tekstu 

adresata: 

>My nadzieję, że będę przed szóstą, bo wszystko zależy od pociągu. 

Wiem, pamiętasz jak było ostatnim razem? 

>A Ty przyjedziesz pociągiem, czy samochodem tak jak ostatnio? 

Samochodem 

Także >Wiem, że Andrzej bierze samochód... 

W danym wypadku między uczestnikami komunikacji odbywa się asynchroniczny 

dialog. Gdyby notatki respondenta były ulokowane po wiadomości adresata, jednolitość 

wiadomości byłaby zachwiana lub utracona. 

Warto też wspomnieć o innej zasadzie komunikacji - zasadzie ekonomii, z którą 

związana jest tendencja do skracania słów. 

Przykładem abrewiacji służą tak zwane „netkronimy” (netcronyms) - kliszowane 

zdania dla podtrzymania rozmowy i wyrażenia swych myśli, np.: F2F - face-to-face; 

AFAIK - as far as I know; BTW - by the way; HHOK - ha-ha only kidding; IMHO - in 

my humble opinion; IOW - in other words i tak dalej. 

Netkronimy często wykorzystuje się w takich językowych strategiach, jak sprawdzenie 

zrozumienia wiadomości, spytanie ponownie w celu uściślenia i prośba o powtórzenie, 

wstąpienie w rozmowę. Na przykład, wstąpienie w rozmowę: WAYF - 

where are you from; DIKY - do I know you; podtrzymanie rozmowy: IKWYM – 

I know what you mean; GFY - good for you; PMFJI - pardon me for jumping in; WB - 

welcome back; WM - wait a minute; sprawdzenie zrozumienia wiadomości: OIS - oh, 

5 

Zob. E.N. Galichkina, Specyfika kompiternogo diskursa na anglijskom i russkom jazykach, 

Volgorad 2001, s. 11. 

16


I see; ISWYM - I see what you mean; spytanie ponownie w celu uściślenia: WDM - 

what do you mean; wyrażenie wdzięczności: TIA - thanks in advance; TNX - thanks; 

zakończenie rozmowy i oczekiwanie na nową komunikację: TTYL - talk to you later; 

WADR - with all due respect; BFN - bye for now; SYL - see you later; EYL - e you 

later. 

Można spotykać też kombinacje liter i cyfr, gdzie dźwięk nazwy cyfry w angielskim 

języku występuje jako poszczególna sylaba, na przykład: B4N - bye for now; 

L8R - later. 

Przejaw komunikatywnej zasady ekonomii wysiłków nie ogranicza się tylko do 

skrótów. Przejawia się także w takim zamierzonym uproszczeniu w sferze leksyki, jak 

akronimy. 

Dla komunikacji elektronicznej charakterystyczne jest zlewanie się złożonych 

słów, na przykład przekształcenie skrócenia e od słowa electronic w przedrostek: 

e-card, e-text, e-zine, e-cash, e-game, e-money, e-tailing and e-tailer, e-lance and 

e-lancers, e-therapy and e-therapists, e-management and e-managers, e-government, 

e-bandwagon, e-books, e-conferences, e-voting, e-loan, e-newsletters, e-security, 

e-pinions, e-shop, e-list, e-rage. Także spotyka się skrócenie v od virtual: v-chat, 

v-party i tak dalej 

Ciekawe jest także zlewanie się symbolu @ z innymi słowami: atcommand, atsign, 

@-rartu, @-addriess, @trastions, @Safie, @Chomie, @riex, This is where it’s @; 

Business @ the speed of thought. Symbol % zastępuje podwójną literę o: c%l = cool. 

Odrębność realizacji zasady ekonomii w mowie elektronicznej przejawia się także 

w ekonomii ilości naciśnięć klawiszy na komputerowej klawiaturze (tak zwany „savea-stroke” 

principle). Często doprowadza to do znacznych odchyleń w sferze ortografii, 

co z kolei zakłóca zasadę jasności i doprowadza do podwyższonej specyficzności wiadomości. 

Odbywa się, na przykład, zamierzona zamiana i opuszczenie liter: fone = 

phone; zamiana s na z w zakończeniu formy liczby mnogiej: warez, filez, tunez, gamez, 

serialz i tak dalej 

Uczestnicy elektronicznej komunikacji często używają małych liter, by nie tracić 

czasu na naciśnięcie i uzyskanie klawisza górnego rejestru: Webmaster, telnet = Web- 

Master, TelNet. W Sieci jest trwała tendencja do wykorzystania tylko małych liter: 

janek czy jedziesz do warszawy w przyszłym tygodniu? zamiast Janek czy jedziesz do 

Warszawy w przyszłym tygodniu? 

Należy zaznaczyć, że powrotne zjawisko - użycie dużych liter zamiast małych (tak 

zwana kapitalizacja)- będzie, prawdopodobnie, przyjęta jako wyrażenie silnego emocjonalnego 

stosunku autora wiadomości i odnosi się już do realizacji zasady wyrazistości. 

Podwójna kapitalizacja, t.j. użycie w jednym słowie więcej niż jednej dużej litery, 

zazwyczaj spotyka się w nazwach różnego rodzaju firm lub organizacji, pracujących 

w Sieci: AltaVista, RetrievalWare, ScienceDirect, NorthernLight, PostScript, 

PowerBook, DreamWorks, GeoCities, EarthLink, SportsZone, CompuServe, AskJeeves, 

QuarkXPress, aRMadillo Online. 

Zasada ekonomii i wygody działa także wtedy, kiedy nie naciska się na klawisz 

spacji, co doprowadza do pisowni łącznej złożonych słów: startup, homepage, email 

17


zamiast start up, home page, e-mail; mouseclick, mosepad, one-click, webcam, freeware, 

webmail, netspeak, shareware. 

Ze względu na wygodę w korzystaniu z klawiatury komputerowej dopuszcza się 

i inne zamierzone zakłócenia ortografii. Autorzy elektronicznych wiadomości jawnie 

popełniają błędy ortograficzne w sytuacjach, kiedy czynnik czasu okazuje się rozstrzygającym, 

oszczędzając w ten sposób czas na przegląd i redakcję napisanego: I’ll procede 

with the practical arrangements. Hav eyou got the tickets yet? Należy zaznaczyć, że 

podobna grafika nie jest związana z niedostateczną piśmiennością autora: oświatowy 

poziom użytkowników Sieci dosyć wysoki. 

Zasada jasności łączy się z zasadą wygody postrzegania. W elektronicznym formacie 

odbywa się określone upraszczanie konstrukcji gramatycznych i stylistycznych 

norm mowy pisemnej. Proponuje się nawet warianty „upraszczania” angielskiego języka 

w Sieci, by on stał się bardziej dostępny dla cudzoziemców. 

Na przykład, następujące zdanie z elektronicznego podręcznika do programowania 

zawiera czasowniki modalne, złożone składniowe struktury: 

You may optionally use XYZ as a place holder when a mapping team wishes to 

preserve some record of detailed design that might be useful later during detailed solution 

documentation, even in those cases where no gap exists. 

By sprawić, aby konstrukcja była bardziej zrozumiała, trzeba nanieść zmiany, które 

uwzględniałyby, że większość czytelników tego podręcznika nie jest „nosicielami” 

języka angielskiego. Zmieniony wariant: 

If you decide to use XYZ as a place holder, then it serves as a detailed design record 

if a mapping team wants to document the solution. This is possible even in cases 

where no application gaps exist. 

Warto także przyjrzeć się jak kształtuje się komunikacja pomiędzy rosyjskojęzycznymi 

użytkownikami sieci. Odróżnia się ono swymi specyficznymi właściwościami: 

aktywnym użytkowaniem angielskich terminów; 

wykorzystaniem transliteracji i transkrypcji; 

wykorzystaniem słowotwórczych i semantycznych kalek; 

ogrywaniem angielskich słów z wykorzystaniem rosyjskich; 

wymyślaniem słów na cudzej podstawie. 6 

Niniejsze czynniki wiążą się także ze specyfiką rosyjskiego slangu komputerowego. 

Oprócz tego, realia sieci Internet sprzyjały zapożyczeniom nowych wyrażeń i rozszerzeniu 

sfery, która już zapanowała w rosyjskiej narodowej świadomości pojęć. 

Ciekawym przykładem przejęcia angielskiego terminu do komunikatywnej przestrzeni 

rosyjskich intenautów jest znajomy każdemu użytkownikowi wszechświatowej 

sieci „download”. Ponieważ „załadowanie” plików pierwotnie było jednym ze postawowych 

działań użytkownika, dosyć szybko w rosyjskich tekstach web-stron pojawiły 

się słowa – „скачать” i „загрузить’. Bardziej złożenie przedstawia się sprawa z po- 

6 Zob. A.I. Samaricheva, Ahukjjazychnoje vlijanije na niemieckij kompiuternyj dyskurs, 

http://tpl1999.narod.ru/WebLSE2001/Samar.htm 

18


jemnymi pojęciami dla oznaczenia punktów menu web-stron. By oznaczyć pliki, przeznaczonych 

do „ściągnięcia” z serwera na twardy dysk komputera, język angielski 

wprowadził krótkie „download”. Często taki punkt można spotkać w nawigacyjnym 

menu rosyjskich stron, przy czym właśnie w oryginalnej pisowni. W ten sposób, można 

mówić o fakcie wdarcia się anglojęzycznego terminu w jego wyjściowej formie, który 

ze względu na pragmatyczne przyczyny - ekonomia przestrzeni web-strony - okazuje 

się bardziej konkurencyjnym, aniżeli jego rosyjski ekwiwalent. 

W Rosji aktywny wpływ języka angielskiego staje się coraz bardziej widoczny 

w ciągu ostatniego dziesięciolecia, dlatego często zapożyczanie tych lub innych anglojęzycznych 

wyrażeń okazuje się niedokończonym. Odnośnie tego zaś „download”, na 

równi funkcjonuje jako wyjściowe wyrażenie (jako bardziej krótkie oznaczenie dla 

„załadowywanych” plików), tak i jego rosyjskie ekwiwalenty – „скачать” i „загрузить” 

(dla oznaczenia właściwego działania). 

Błahą przyczyną wykorzystania właśnie anglicyzmów jest odcień prestiżowości, 

który przypisuje im większość nosicieli języka rosyjskiego. Tak, na przykład, zapełnienie 

informacyjne web-strony fachowcy (a w ślad za nimi i szeregowi użytkownicy) 

oznaczają jak контент, a nie jak, przypuśćmy, zapełnienie tekstowe. Po pierwsze, 

контент - pojemne stwierdzenie dla wszystkich rodzajów informacyjnego zapełnienia, 

po drugie, контент - sformułowanie, stworzone przez fachowego redaktora, contentmenedżera. 

Internet sprzyja rozszerzeniu sfery użycia już znajomych Rosjaninowi pojęć. Na 

przykład, dość dawno znane im słowo «serwis», kojarzące się w narodowej świadomości 

językowej z jakością obsługi. To zaś słowo w formie liczby mnogiej stało się zbiorowym 

oznaczeniem dla wszystkich rodzajów usług informacyjnych, których udziela 

się na stronie: prenumeraty na nowości, forów, czatów itd. Na stronie rosyjskiego 

przedstawicielstwa korporacji Microsoft (http://www.microsoft.com/ru) sąsiadują rozdziały 

„Продукты” i „Решения”. W danym wypadku „Решения”- to kompleksowy 

produkt, który pozwala rozwiązywać cały szereg problemów. Analogiem w angielskim 

języku jest właśnie „solutions”. W ten sposób, kosztem importu dodatkowych znaczeń 

poszerza się sfera użycia konceptu „Решения” w Rosjance lingwokulturze. 

Nowy świat i nowy styl życia w tym świecie potrzebują nowych językowych środków 

komunikacji albo transformacji starych. Slang wyprodukowany przez użytkowników 

Internetu, przechodzi w powszechnie używaną leksykę, odrodzenie epistolarnego 

rodzaju w korespondencji elektronicznej także ma swoją językową specyfikę, a warunki 

wirtualnej przestrzeni sprzyjają przybliżeniu komunikacji do gry, wraz z ukazaniem 

się Internetu istotnie zamienia się los tekstu w społeczeństwie, ponieważ w internetspołeczności 

ludzie-obraz są równi z tekstem, co zwłaszcza widocznie przejawia się na 

czatach, gdzie realizuje się podstawowe dążenie człowieka do twórczego wyrażenia 

samego siebie. Dzięki Internetowi intensywnie zaczęła rozwijać się intertekstowość 

tekstu, a hipertekst, w istocie, - to nowy sposób myślenia w odbiciu językowym. Zmiana 

świadomości osobowości w Internecie, formowanie nowego, sieciowego trybu życia 

i myślenia istotnie wpływa na język. Całkiem możliwe, że chodzi o formowaniu nowego 

stylu w języku - stylu internet-komunikacji - który nie tylko jest specyficzną wła- 

19


ściwością internet-społeczności, lecz również poważnie wpływa na językowe zachowanie 

się całego społeczeństwa ogólnie rzecz biorąc. 7 

Podstawową innowacją wirtualnej rzeczywistości jest zmiana warunków dla 

współdziałania ludzi, w tym i na językowym poziomie. Utworzona przez zewnętrzną 

rzeczywistość, internet-przestrzeń może istnieć tylko pod warunkiem aktywnej działalności 

ludzkiej po jej stworzeniu i rozwoju. Ona sama w sobie jest niczym innym, jak 

realnym, żywym, ludzkim myśleniem, ucieleśnionym w rodzaju tekstu w jego nowym 

obliczu, łączącym w sobie nie tylko słowną wypowiedź, lecz również kolor, dźwięk, 

grafikę i animację. 

W lingwistycznym aspekcie mówi się o nowym zjawisku w tekstologii - hipertekście, 

na zasadzie którego organizowana jest cała językowa przestrzeń Internetu. Hipertekst 

jest zdolny do licznej transformacji, do interpretacji jego treści wieloma sposobami. 

Hiperłącza zabezpieczają możliwość stworzenia informacji poprzez „kawałki” 

związane ze sobą, a jednocześnie stosunkowo niezależne. Wariantowość rozwoju fabuły 

pozwala przyciągać do aktywnego stworzenia i rozwoju tekstu wszystkich uczestników 

komunikacji. 

W wirtualnym świecie osobowość wkłada maskę, która ułatwia proces komunikacji, 

pokonuje psychologiczne bariery, wyswobadza twórcze „ja”. Unikatowe możliwości 

dla wyrażenia samego siebie dają takie interaktywne formy obcowania w Internecie, 

jak przeróżne czaty, fora, odmiany poczty elektronicznej, telekonferencji i tak 

dalej. Wszystko to także ułatwia komunikację, zdejmując ładunek odpowiedzialności 

za długoterminowość skutków. 

Internet aktywizuje uwagę użytkowników do tych językowych środków, z których 

korzysta. Oprócz tego, wirtualne osobowości stają się twórcami nowych werbalnych 

i niewerbalnych środków wypowiedzi i komunikacji, tworzą nie tylko samą wirtualną 

przestrzeń, lecz również język, na którym ten zbiór podmiotów polega. 

Wirtualne osobowości mogą komunikować się z innym tylko za pośrednictwem 

pisemnych tekstów, które tworzą się w warunkach reżimu realnego czasu i poddane są 

wpływowi spontanicznej ustnej potocznej mowy. Tak, tekst i osobowość w wirtualnej 

rzeczywistości stają się równoznaczne, więc, znaczenie „wymawianego” tekstu na 

piśmie silnie wzrasta. Potrzeba w naukowym uświadomieniu sobie danego lingwistycznego 

faktu doprowadziła do powstawania nowego terminu: mowa pisemna. Przy 

czym funkcję intonacyjnych konstrukcji w takim wypadku przyjmują na siebie wspomniane 

już emotikony, które pomagają rozmówcy wyrazić ekspresywni-emocjonalne 

zabarwienie wypowiedzi. 

Język staje się nie tylko środkiem komunikacji, lecz również środkiem stworzenia 

wirtualnej rzeczywistości, ponieważ sztuczne języki programowania są tylko technologicznym 

środkiem, dzięki któremu Internet pracuje, a oryginalnym językiem wirtualnej 

społeczności okazują się naturalne języki audytorium użytkowników. 

7 Zob. A.A. Atabekova, Ligwisticheskij dizajn veb-stranic s sociolingvisticheskoi toczki zrenija, 

w: Socialnyje warianty języka, Nizhnij Nowgorod 2002, s. 172-174. 

20


Istotność danego problemu udowadnia fakt, że w różnych krajach naukowcy obserwują 

i badają podobne procesy, odbywające się w naturalnych narodowych językach, 

na których obcują użytkownicy Internetu. Na przykład, w Anglii, gdzie nie ma 

zjawiska zapożyczania internet-terminologii z cudzego języka, naukowcy zauważyli 

konieczność wydzielenia i badania nowego funkcjonalnego stylu „Weblish” – „Web” + 

„English”, który energicznie rozpowszechnia się w środowisku użytkowników Internetu, 

obejmując coraz szersze warstwy masowego audytorium. 8 

Mimo to, że bynajmniej nie wszystkie formy komunikacji w Internecie dopuszczają 

maski dla jego uczestników, tym niemniej, tendencja demokratyczności i upraszczania 

przedostaje się nawet do dokumentów biznesowych, tworzonych i istniejących w 

formacie on-line, znacznie ułatwiając oficjalne standardy korespondencji urzędowej. 

Przy czym sytuacja maksymalnego zbliżania się językowego internet-stylu z tradycjami 

stylu potocznego ogólnie podnosi stopień zaufania do wypowiedzi, co jest bardzo 

ważne przy podpisywaniu kontaktów. 

Warto też zauważyć, iż likwidacja psychologicznych barier, przesunięcie akcentu z 

rezultatu, to jest z konsumpcji tekstów, na proces twórczy ich stwarzania niewątpliwie 

wywoła falę językowej twórczości, nowego stosunku do języka, nie tylko jako do 

środka, lecz również jako do formy wyrażenia własnych twórczych zdolności. 

W ogóle właśnie Internet okazuje się często tym papierkiem lakmusowym, który 

odkrył prawdziwą sytuację z językową piśmiennością masowego audytorium. Wiadomo, 

że gramatyczne nawyki i ortoepiczne umiejętności sprawdza się właśnie w mowie 

spontanicznej. Do czasu tak powszechnego użytkowania Internetu mowa spontaniczna 

przejawiała się, przede wszystkim, w swojej ustnej formie. W Internecie spontaniczny 

potoczny język mówiony koniecznie musi być utrwalony w pisemnej (a bardziej dokładnie, 

w drukowanej) formie. Więc, wszystkie językowe błędy także utrwalają się na 

piśmie. Formuła „osobowość=tekst” lub „osobowość=język” staje się w Internecie 

aksjomatem, ponieważ wszystkie językowe indywidualne właściwości okazują się być 

na widoku w dosłownym znaczeniu tego słowa. 

Zmiana świadomości osobowości w Internecie, formowanie nowego, sieciowego 

trybu życia i myślenia, co konstatowane jest przez wielu naukowców, istotnie wpływa 

na język i potrzebuje poważnych badań lingwistycznych. Całkiem możliwe, że chodzi 

o formowanie nowego stylu w języku - stylu internet-komunikacji, charakterystycznymi 

przejawami którego są mowa pisemna, hiperintertekstowość i „naklikana” potoczność. 

Przy tym jakościowo nowym przejawem stylu także będzie jego spontaniczność, 

mimo pisemnego odtwarzania. 

Elektroniczny format mowy - to porównawczo nowa odmiana działalności językowej, 

odbywająca się w szczególnych warunkach (wirtualna przestrzeń) i w szczególnym 

środowisku (komputerowa środowisko). Ale elektroniczna mowa - to nie jakaś 

szczególna forma mowy, a prędzej odbicie procesu zbliżania się (konwergencja) ustnej 

i pisemnej form. 

W ten sposób, obecnie trzeba badać wpływ komputerowego środowiska na stan 

nowoczesnego dyskursu, ponieważ elektroniczny dyskurs - to część językowej rzeczy- 

8 Zob. G.D. Gachev, Nacionalnyje obrazy mira: Kurs liekcij, Moskwa 1998, s. 25. 

21


wistości, która jest urzeczywistniana w szczególnych warunkach i w szczególnym 

środowisku. Elektroniczna komunikacja posiada istotne funkcjonalno-pragmatycznych 

właściwości. Wskazane wyżej właściwości elektronicznego dyskursu świadczą, że on 

ma cechy tak ustnej, jak i pisemnej mowy i jest osobliwą mową pisemną (writing talking). 

Bibliografia: 

1. Atabekova A.A., Ligwisticheskij dizajn veb-stranic s sociolingvisticheskoi toczki 

zrenija, w: Socialnyje warianty języka, Nizhnij Nowgorod 2002. 

2. Avramova A.A., Linwisticheskije osobiennosti eliektronnogo obshchenija, Moskwa 

2005. 

3. Biergelson M.B., Jazykowyje aspekty virtualnoi kommunikacii (Jazykowoje powiedienije 

w sieti Internet), w: Vestnik MGU, ser. 19, Lingwistika i mezhkulturnaja 

kommunikacija, Moskwa 2002, nr 1. 

4. Computer-Mediated Communication: Linguistic, Social and Cross-Cultural Perspectives, 

Amsterdam, 1996. tom 1. 

5. Galichkina E.N., Specyfika kompiternogo diskursa na anglijskom i russkom jazykach, 

Volgorad 2001. 

6. Gachev G.D, Nacionalnyje obrazy mira: Kurs liekcij, Moskwa 1998. 

7. Samaricheva A.I., Ahukjjazychnoje vlijanije na niemieckij kompiuternyj dyskurs, 

http://tpl1999.narod.ru/WebLSE2001/Samar.htm 

8. Shemakin J.I, Nachalno kompiuternoi lingwistiki, Moskwa 1992. 

Netografia: (Źródła danych i przykładów poddanych analizie) 

1. http://www.microsoft.com 

2. http://www.apple.com 

3. http://www.ford.com/en/default.htm 

4. http://www.sony.com 

5. http://www.canon.ru 

6. http://www.tehnosila.ru 

7. http://www.partya.ru 

8. http://www.yahoo.com 

9. http://www.google.com 

10. http://www.rambler.ru 

11. http://www.yandex.ru 

12. http://www.msnbc.com 

13. http://www.news.com 

14. http://www.rbc.ru 

15. http://www.gazeta.ru 

22



Studentka SUM na Uniwersytecie im. Jana Kochanowskiego 

w Kielcach, kierunek: Filologia rosyjska, specjalność: Język 

rosyjski biznesu, prowadzonych według indywidualnego planu 

i programu studiów oraz na Uniwersytecie Marii Curie- 

Skłodowskiej na wydziale Prawa i Administracji. Autorka 

publikacji z zakresu lingwistyki oraz stosunków Federacji Rosyjskiej 

z Unią Europejską, także z zakresu tematyki związanej 

z prawami człowieka. Autorka korekty książki prof. Stanisława 

Szadyko, laureatka licznych konkursów oraz olimpiad przedmiotowych 

– w tym stypendystka Ministra za osiągnięcia naukowe 

oraz laureatka uczelniana konkursu Primus Inter Pares. 

Aktywna działaczka dwóch kół naukowych, posiadaczka certyfikatu 

z języka angielskiego – poziom B2, a także z języka 

rosyjskiego - C1. Odbyła staż naukowy w Instytucie im. A.S. 

Puszkina w Moskwie, gdzie wydała publikację w języku rosyjskim. 

23


Analiza struktury zatrudnienia w społeczeństwie 

informacyjnym 

Artur Gajdos 

Streszczenie 

Celem opracowania jest prezentacja istoty społeczeństwa informacyjnego oraz opis zmian 

zachodzących w strukturze pracujących, związanych z upowszechnianiem kompetencji 

informatycznych. 

Społeczeństwo informacyjne jest to system społeczny, w którym zarządzanie informacją, jej 

jakość, szybkość przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle, 

jak i w usługach, a stopień rozwoju wymaga stosowania nowych technik gromadzenia, 

przetwarzania, przekazywania i użytkowania informacji. Szczególnie istotne jest dostosowanie 

struktury zatrudnienia do zmieniających się warunków gospodarowania, gdy informacja stanowi 

główny czynnik przewagi konkurencyjnej. 

Wprowadzenie 

Na pierwszym Kongresie Informatyki Polskiej w 1994 roku sformułowano następującą 

definicję społeczeństwa informacyjnego: „Społeczeństwo charakteryzujące się 

przygotowaniem i zdolnością do użytkowania systemów informatycznych, skomputeryzowane 

i wykorzystujące usługi telekomunikacji do przesyłania i zdalnego przetwarzania 

informacji" (I Kongres Informatyki Polskiej, 1994). 

Charakterystyczny dla społeczeństwa informacyjnego jest wysoko rozwinięty sektor 

nowoczesnych usług, takich jak: bankowość, finanse, telekomunikacja, informatyka, 

badania i rozwój, zarządzanie gospodarką opartą na wiedzy oraz wysoki poziom 

skolaryzacji. 

Termin społeczeństwo informacyjne wprowadzony został w 1963 roku przez Tadeo 

Umesao, w artykule poświęconym nowatorskiej teorii społeczeństwa opartego na 

przetwarzaniu informacji. W Europie pojęcie to wprowadzili francuscy socjologowie 

Alain Minc i Simon Nora, natomiast rozpowszechnił je Martin Bangemann. 

Społeczeństwo informacyjne może być traktowane jako wielowymiarowa rzeczywistość 

tworzona przez cztery podstawowe elementy 1 : 

• technologiczny – infrastruktura technologiczna, czyli dostępność urządzeń służących 

generowaniu, przetwarzaniu, przechowywaniu i udostępnianiu informacji oraz 

kanały przesyłania danych, 

1 Por. Łuszczuk, Pawłowska (2000).

26 Artur Gajdos 

• ekonomiczny – sektor informacyjny gospodarki, czyli te gałęzie produkcji 

i usług, które zajmują się wytwarzaniem informacji oraz technik informacyjnych, a także 

ich dystrybucją, 

• społeczny – wysoki odsetek osób korzystających prywatnie i służbowo z technologii 

informatycznych, co jest związane z wysokim poziomem wykształcenia społeczeństwa, 

• kulturowy – wysoki poziom kultury informacyjnej, a także odpowiedni poziom 

kultury informatycznej. 

Plan budowy społeczeństwa informacyjnego w Europie został uchwalony w 2000 

roku. Zainicjowano nową strategię polityczną i gospodarczą Unii Europejskiej, zwaną 

„Strategią Lizbońską”. 

Ważnym krokiem w tym procesie było przyjęcie w 2005 roku tzw. „Odnowionej 

Strategii Lizbońskiej”, w której postanowiono położyć nacisk na innowacyjność, budowę 

gospodarki opartej na wiedzy oraz poprawę warunków prowadzenia działalności 

gospodarczej. 

Zmiany w strukturze społecznej oraz na rynku pracy 

Procesy przekształcania się społeczeństw w globalne społeczeństwo informacyjne 

obejmują wszelkie aspekty życia. Kluczowe umiejętności to zdolność posługiwania się 

komputerem. Nie oznacza to jedynie wzrostu zapotrzebowania na informatyków, ale 

także wzrost elementów związanych z informatyką w coraz większej grupie zawodów. 

Skutkuje to koniecznością zmian w systemie edukacji. Raport o Rozwoju Społecznym, 

stworzony dla Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, wskazuje, że obecnie 

najistotniejsze wydaje się wykształcenie obywateli informujących się, komunikujących 

się, uczących się i tworzących (por. Raport …, 2002). 

• Obywatel informujący się zna techniki teleinformatyczne w sposób pozwalający 

mu uzyskiwać informacje potrzebne w danym miejscu i czasie, aktualne, 

wiarygodne i przyswajalne. 

• Obywatel komunikujący się potrafi ponadto komunikować się z innymi ludźmi 

drogą elektroniczną. 

• Obywatel uczący się wykorzystuje dodatkowo wiedzę stanowiącą o jakości 

jego życia zawodowego i prywatnego przy użyciu narzędzi teleinformatycznych. 

• Obywatel tworzący potrafi tworzyć produkty i usługi cyfrowe służące zaspokajaniu 

potrzeb własnych i pozostałych grup. 

W powyższym podziale obserwujemy rosnące znaczenie kompetencji informatycznych 

(patrz rysunek 1). Należy stwierdzić, że wraz z rosnącymi wymaganiami 

w zakresie umiejętności rosną możliwości i szanse, szczególnie na rynku pracy. 

Kompetencje informatyczne stają się kluczowe dla rozwoju społeczeństw. Z tego 

względu istotna jest wiedza na temat przewidywanych zmian w strukturze zatrudnienia, 

szczególnie w grupach zawodowych związanych z informatyką.

Analiza struktury zatrudnienia w społeczeństwie informacyjnym 27 

Rys. 1. Społeczeństwo informacyjne - struktura 

Źródło: opracowanie własne (por. Lewandowska, Gajdos 2008) 

Prognozy liczby pracujących w zawodach informatycznych 

Prognozowanie zmiennych dotyczących rynku pracy, a w szczególności prognozy 

liczby pracujących w przekroju zawodowym, wymagają uwzględnienia zarówno czynników 

makroekonomicznych jak i specyficznych procesów wynikających ze zmian 

strukturalnych w gospodarce. Zazwyczaj trudne jest wyodrębnienie czynników, które 

bezpośrednio wpływają na prognozowane zmienne, szczególnie w dużych przekrojach. 

Doświadczenia amerykańskie pokazują, że w prognozowaniu szczegółowych 

zmiennych wykorzystuje się często metody analizy szeregów czasowych.


Tablica 1. Prognoza liczby pracujących w zawodach informatycznych w USA 

(w tys. osób) 

Liczba pracujących 

Zmiana liczby pracujących, 

2004-2014 

KOD NAZWA ZAWODU 

2004 2014 

Nominalnie Procentowo 

Liczba Zmiana % Zmiana 

00-0000 Liczba pracujących ogółem 

Menadżerowie systemów komputerowych i 

145 

612 164 540 18 928 – 13,0 – 

11-3021 informacyjnych 280 353 73 L 25,9 VH 

15-1000 Specjaliści komputerowi 

Inżynierowie oprogramowania komputero- 

3 046 4 003 957 – 31,4 – 

15-1031 wego, aplikacje 

Inżynierowie oprogramowania komputero- 

460 682 222 VH 48,4 VH 

15-1032 wego, systemy 340 486 146 H 43,0 VH 

15-1041 Specjaliści wspomagania komputerowego 518 638 119 H 23,0 VH 

15-1051 Analitycy systemów komputerowych 487 640 153 H 31,4 VH 

15-1061 Administratorzy baz danych 

Administratorzy systemów komputerowych 

104 144 40 L 38,2 VH 

15-1071 i sieciowych 278 385 107 H 38,4 VH 

15-1081 Analitycy systemów sieciowych 231 357 126 H 54,6 VH 

43-9011 Operatorzy komputerów 149 101 -49 VL -32,6 VL 

43-9020 Operatorzy wprowadzania danych 525 493 -32 – -6,1 – 

43-9022 Operatorzy procesorów tekstu 194 165 -30 VL -15,3 VL 

Źródło: www.bls.gov (VH – very high, H – high, L – low, VL – very low) 

Prognozy amerykańskie wskazują na przyrost w latach 2004-2014 liczby pracujących 

specjalistów komputerowych o około 1 milion osób, co stanowi zwiększenie 

liczby pracowników tej grupy o blisko 26%. We wszystkich grupach specjalistów 

komputerowych prognozowany jest bardzo duży przyrost względny liczby pracujących 

(od 23% do 54%). Z kolei w grupie operatorów (komputerów, wprowadzania danych 

i procesorów tekstu) prognozowane są bardzo duże spadki liczby pracujących (łącznie 

o ponad 100 tys. osób). Ogólnie prognozowany jest wzrost udziału specjalistów komputerowych 

z 2,1% ogółu pracujących w 2004 roku do 2,4% w 2014 roku. 

W opracowaniu przyjęto określenie - „zawody informatyczne” rozumiane jako 

grupy zawodowe oraz zawody i specjalności, które wiążą się z informatyką. To zawody 

bezpośrednio powiązane z tworzeniem oprogramowania, budowaniem sprzętu komputerowego 

oraz obsługą komputerów, jak również zawody w których kluczową rolę 

odgrywają umiejętności obsługi komputerów. Analiza Klasyfikacji Zawodów i Specjalności 

pozwoliła wyodrębnić kilkadziesiąt zawodów związanych z informatyką,


które są pogrupowane w kilkanaście elementarnych grup zawodowych (por. załącznik 

1). 

Dla wstępnej oceny zmian na rynku pracy przeprowadzono analizę i prognozę 

liczby pracujących według wybranych średnich grup zawodowych zawierających zawody 

informatyczne. 

Tablica 2. Liczba pracujących (1995, 2000, 2005) oraz prognoza liczby pracujących 

(2010) według średnich grup zawodowych – wybrane grupy zawierające 

zawody informatyczne 

Rok 

Informatycy 

(w tys. 

osób) 

Inżynierowie 

i pokrewni 

(w tys. 

osób) 

Technicy 

(w tys. 

osób) 

Źródło: opracowanie własne na podstawie Gajdos (2006) 

Techniczny 

personel obsługikomputerów 

i pokrewni 

(w tys. osób) 

Sekretarki i operatorzy 

maszyn 

biurowych (w tys. 

osób) 

1995 29,0 161,2 380,3 21,3 87,1 

2000 60,4 147,1 367,4 46,9 94,8 

2005 103,3 203,4 238,4 42,6 79,4 

2010 144,7 252,7 236,2 59,4 69,7 

We wszystkich średnich grupach zawodowych poddanych analizie (prócz techników) 

prognozowany jest wzrost liczby pracujących. Szczególnie duże wzrosty przewidywane 

są dla informatyków (o 40%) i inżynierów (o 24%). 

W celu przeprowadzenia szczegółowych badań zmian liczby pracujących w konkretnych 

zawodach na podstawie danych indywidualnych, nieidentyfikowalnych 

BAEL wygenerowano 11 szeregów rocznych z lat 1995-2005 dla elementarnych grup 

zawodowych dotyczących zawodów informatycznych. Część szeregów charakteryzowała 

się bardzo niskimi wartościami zmiennych. Z tego względu wyniki prognoz zaprezentowano 

jedynie dla siedmiu elementarnych grup zawodowych.


Wykres 1. Liczba pracujących (w tys. osób) w zawodach informatycznych w latach 

1995-2005 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

2131 2132 2139 2144 3114 3118 3121 3122 3123 4112 4113 

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BAEL 

Obserwowany jest znaczny wzrost liczby pracujących w grupach zawodowych 

specjalistów (2131, 2132, 2139), przy spadku liczby pracujących w zawodach związanych 

z obsługą biurową. W grupach techników obserwujemy spadek lub stabilizację 

liczby pracujących. 

Na podstawie obserwowanych tendencji zmian liczby pracujących w zawodach informatycznych 

wykonano prognozy na lata 2006-2010. Wykorzystano standardowe 

metody analizy szeregów czasowych: wygładzanie wykładnicze, autoregresję, model 

trendu liniowego i nieliniowego. Spośród prognoz wariantowych wybrano najlepsze ze 

względu na minimalizację średniego względnego błędu prognozy ex-post (MAPE). 

Tabela poniżej zawiera obserwowaną liczbę pracujących w zawodach informatycznych 

w latach 1995, 2000, 2005 oraz prognozę na 2010 rok.


Tablica 3. Liczba pracujących (w tys. osób) w zawodach informatycznych w latach 

1995, 2000, 2005 oraz prognoza na 2010 rok 

Rok 

Projektanci i 

analitycy 

systemów 

komputerowych 

(2131) 

Programiści 

(2132) 

Technicy 

elektronicy, Kreślarze, 

Informatycy Inżynierowie telekomu- graficy 

gdzie indziej elektronicy i nikacji i komputerowi Technicy Zawody 

niesklasyfitelekomuni- pokrewni i pokrewni informatycy informatyczkowani 

(2139) kacji (2144) (3114) (3118) (3121) ne – razem 

1995 8,7 6,1 11,6 15,0 53,3 10,5 9,6 147,6 

2000 26,2 20,9 18,8 16,6 46,0 3,5 33,7 204,1 

2005 55,5 24,2 31,7 18,1 27,1 9,3 34,5 213,9 

2010 93,2 38,9 54,7 26,7 24,7 8,2 37,9 311,5 

2005- 

2010 37,7 14,7 22,9 8,6 -2,4 -1,1 3,4 97,5 

zmiana 

(%) 68% 61% 72% 48% -9% -12% 10% 46% 

Źródło: opracowanie własne 

Wykres 2. Liczba pracujących (w tys. osób) w zawodach informatycznych w latach 

1995, 2000, 2005 oraz prognoza na rok 2010 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

2131 2132 2139 2144 3114 3118 3121 

1995 2000 2005 2010 


Prognozowany jest znaczny wzrost liczby pracujących w grupie projektantów 

i analityków systemów komputerowych (o 68%), programistów (o 61%), informatyków 

gdzie indziej niesklasyfikowanych (o 72%) oraz inżynierów elektroników i tele-


komunikacji (o 48%). Nieznaczny (10%) przyrost liczby pracujących przewidywany 

jest w grupie techników informatyków. W pozostałych analizowanych grupach prognozuje 

się spadek liczby pracujących. 

Podsumowanie 

Szacowany jest ogólny wzrost udziału pracujących w zawodach informatycznych 

z 1,5% w 2005 roku do ponad 2% w 2010 roku. W 1995 roku udział ten wynosił około 

1%. Tendencja wzrostowa udziału wskazuje na procesy dostosowania rynku pracy do 

nowych warunków kreowanych w społeczeństwie informacyjnym. 

Wykres 3. Udział pracujących w zawodach informatycznych w liczbie pracujących 

ogółem 

2,5% 

2,0% 

1,5% 

1,0% 

0,5% 

0,0% 

1995 2000 2005 2010 


Szacuje się, że do 2010 roku zatrudnienie w zawodach informatycznych zwiększy 

się o ponad 40% (w stosunku do 2005 roku), przy szacowanym wzroście liczby pracujących 

ogółem rzędu kilkunastu procent. Przy czym prognozy wskazują, że szczególnie 

duży przyrost nastąpi w grupach zawodowych specjalistów (informatycy, inżynierowie, 

analitycy) natomiast mniejszy w zawodach wymagających kwalifikacji na poziomie 

podstawowym lub średnim (por. Suchecki, Gajdos 2007, s. 111). 

Należy mieć świadomość, że społeczeństwo informacyjne to nie tylko szeroko rozumiane 

zaplecze informatyczne, lecz wiele innych, dodatkowych czynników. 

W czerwcu 2007 roku przyjęto „Strategię rozwoju społeczeństwa informatycznego 

w Polsce na lata 2007-2013”, w której postawiono bardzo duży nacisk na rozwój informatyzacji 

i ułatwienie dostępu do Internetu. Rząd zobowiązał się do realizacji kilku 

istotnych celów. Wśród nich szczególnie ważne wydają się: 

1. Spowodowanie wzrostu wykorzystania nowoczesnych technologii w procesie 

edukacji.


2. Zapewnienie stałego wzrostu poziomu kształcenia specjalistów w zakresie 

nowoczesnych technologii oraz stymulowanie rozwój społeczeństwa informacyjnego 

w procesach edukacyjnych szkolnictwa wyższego. 

Niezwykle istotne jest docenienie niezwykłej roli nowoczesnych technologii 

w procesach społecznych. Trudno oczekiwać znaczących postępów w budowaniu społeczeństwa 

informacyjnego bez szerokiego wykorzystania technologii informatycznych 

we wszelkich dziedzinach życia. 

Literatura 

1. Gajdos A., (2006), Prognoza liczby pracujących w Polsce według wielkich i średnich 

grup zawodowych na lata 2006-2010, w: Przekrojowe prognozy popytu na 

pracę w Polsce na lata 2006-2010, Tom XV, RCSS, Warszawa. 

2. Komitet Badań Naukowych (2000), Raport - Cele i kierunki rozwoju społeczeństwa 

informacyjnego w Polsce, Ministerstwo Łączności, Warszawa. 

3. Łuszczuk M., Pawłowska A., (2000), Stan zaawansowania społeczeństwa informacyjnego 

w Polsce, Wyd. Polska Fundacja Spraw Międzynarodowych, Sprawy 

Międzynarodowe nr 2 (LIII), Warszawa. 

4. Strategia rozwoju społeczeństwa informatycznego w Polsce na lata 2007-2013. 

5. Streszczenie Raportu o Rozwoju Społecznym, Program Narodów Zjednoczonych 

ds. Rozwoju, red. W.Cellary, (2002). 

6. Suchecki B., Gajdos A., (2006), System Analiz i Prognoz – narzędzie wspomagania 

analiz ilościowych i nowoczesnego nauczania, w: Rola informatyki w naukach 

ekonomicznych 

i społecznych, Zeszyty naukowe 2, SCENO, Kielce. 

7. Suchecki B., Gajdos A., (2007), Prognoza liczby pracujących w zawodach informatycznych 

w Polsce na lata 2006-2010, w: Otoczenie małych i średnich przedsiębiorstw 

w Polsce – determinanty wykorzystania kompetencji ICT, red. 

E.Kryńska, IPiSS, Warszawa. 

8. Urząd Komitetu Integracji Europejskei, www.ukie.gov.pl


Załączniki 

Wykaz analizowanych grup zawodowych 

KOD Grupa wielka KOD Grupa duża KOD Grupa średnia KOD 

2 SPECJALIŚCI 21 

3 

TECHNICY I 

INNY ŚREDNI 

PERSONEL 

4 PRACOWNICY 

BIUROWI 

31 

41 

SPECJALIŚCI 

NAUK 

FIZYCZNYCH, 

MATEMATYCZNY 

CH I 

TECHNICZNYCH 

ŚREDNI 

PERSONEL 

TECHNICZNY 

PRACOWNICY 

OBSŁUGI 

BIUROWEJ 

213 Informatycy 

214 

Inżynierowie i 

pokrewni 

311 Technicy 

312 

411 

Techniczny 

personel obsługi 

komputerów i 

pokrewni 

Sekretarki i 

operatorzy 

maszyn biurowych 

2131 

Grupa elementarna 

Projektanci i 

analitycy systemówkomputerowych 

2132 Programiści 

Informatycy 

gdzie indziej 

niesklasyfiko- 

2139 wani 

Inżynierowie 

elektronicy i 

2144 telekomunikacji 

Technicy elektronicy,telekomunikacji 

i 

3114 pokrewni 

Kreślarze, graficy 

komputerowi 

3118 i pokrewni 

Technicy infor- 

3121 matycy 

Operatorzy 

sprzętu komputerowego 

i 

3122 pokrewni 

Kontrolerzy 

robotów prze- 

3123 mysłowych 

Operatorzy 

procesorów 

4112 tekstu 

Operatorzy 

wprowadzania 

4113 danych 

Źródło: opracowanie własne na podstawie KZiS. 

Wykaz elementarnych grup zawodowych oraz zawodów i specjalności 

ściśle związanych z kompetencjami informatycznymi 

1236 Kierownicy działów informatyki 

123601 Kierownik działu informatyki 

2121 Matematycy i pokrewni 

212102 Matematyk 

2131* Projektanci i analitycy systemów komputerowych 

213101 Administrator baz danych 

213102 Administrator systemów komputerowych 

213103 Analityk systemów komputerowych


213104 Inżynier systemów komputerowych 

213105 Projektant systemów komputerowych 

213190 Pozostali projektanci i analitycy systemów komputerowych 

2132* Programiści 

213201 Programista 

213202 Projektant stron internetowych (webmaster) 

213290 Pozostali programiści 

2139* Informatycy gdzie indziej niesklasyfikowani 

213901 Administrator sieci informatycznej 

213902 Inspektor bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych 

213903 Specjalista zastosowań informatyki 

213990 Pozostali informatycy gdzie indziej niesklasyfikowani 

2144* Inżynierowie elektronicy i telekomunikacji 

214401 Inżynier elektronik 

214402 Inżynier telekomunikacji 

2149 Inżynierowie i pokrewni gdzie indziej niesklasyfikowani 

214903 Inżynier automatyki i robotyki 

214904 Inżynier biocybernetyki i inżynierii biomedycznej 

2311 Nauczyciele szkół wyższych 

231108 Nauczyciel akademicki - nauki matematyczne 

2321 Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych 

232107 Nauczyciel informatyki/technologii informacyjnej 

2331 Nauczyciele szkół podstawowych 

233103 Nauczyciel informatyki w szkole podstawowej 

3114* Technicy elektronicy, telekomunikacji i pokrewni 

311401 Technik elektronik 

311402 Technik telekomunikacji 

3118* Kreślarze, graficy komputerowi i pokrewni 

311801 Grafik komputerowy 

3121* Technicy informatycy 

312101 Konserwator systemów komputerowych i sieci 

312102 Technik informatyk 

312190 Pozostali technicy informatycy 

3122* Operatorzy sprzętu komputerowego i pokrewni 

312201 Operator sprzętu komputerowego 

312202 Technik teleinformatyk 

312290 Pozostali operatorzy sprzętu komputerowego i pokrewni 

3123* Kontrolerzy robotów przemysłowych 

312301 Kontroler robotów przemysłowych 

3415 Agenci do spraw sprzedaży (handlowcy) 

341502 Organizator obsługi sprzedaży internetowej 

4112* Operatorzy procesorów tekstu 

411201 Operator procesorów tekstu 

4113* Operatorzy wprowadzania danych


411301 Operator wprowadzania danych 

5221 Sprzedawcy i demonstratorzy 

522105 Ekspedytor sprzedaży wysyłkowej/internetowej 

7251 Monterzy elektronicy 

725107 Monter elektronik - sprzęt komputerowy 

8171 Operatorzy zautomatyzowanych i zrobotyzowanych linii produkcyjnych 

w przemyśle elektromaszynowym 

817101 Operator zautomatyzowanej i zrobotyzowanej linii produkcyjnej w przemyśle 

elektromaszynowym 

8172 Operatorzy robotów i manipulatorów przemysłowych 

817201 Operator robotów i manipulatorów przemysłowych 

8283 Monterzy sprzętu elektronicznego 

828303 Monter podzespołów i zespołów elektronicznych 

* elementarne grupy zawodowe podlegające analizie. 

The Structure of Employment in the Information Society 

The goal of this study is to describe assumptions of the information society and present 

the labour market forecast in computer occupational groups. 

Artur Gajdos (doktor nauk ekonomicznych) jest adiunktem 

w Katedrze Ekonometrii Przestrzennej Uniwersytetu 

Łódzkiego. Jego zainteresowania naukowe skierowane są 

na tematykę budowy informatycznych narzędzi analityczno-prognostycznych 

umiejscowionych w Internecie oraz 

wykorzystania narzędzi informatycznych do prognozowania 

zmiennych ekonomicznych w różnych przekrojach. 

Jest współtwórcą portalu informacyjnego System Prognozowania 

Popytu na Pracę w Polsce (www.sppp.gov.pl) 

oraz portalu System Analiz i Prognoz 

(www.sap.uni.lodz.pl).

Uwarunkowania technologiczne w rozwoju 

Internetu mobilnego 

Janusz Stal, Dariusz Put, Piotr Soja 

Streszczenie 


One Web realizuje ideę, w której dostęp do zasobów zgromadzonych w sieci Internet może być 

zrealizowany przy użyciu dowolnego urządzenia wyposażonego w przeglądarkę zasobów, 

z dowolnego miejsca i o dowolnym czasie. Wraz z rozwojem telefonii trzeciej generacji 

następuje zbliżenie pomiędzy klasycznymi, a mobilnymi usługami sieciowymi. Celem artykułu 

jest przegląd i analiza obecnych oraz przyszłych rozwiązań odnoszących się do mobilnego 

dostępu do zasobów Internetu. Artykuł szczegółowo charakteryzuje metody detekcji urządzeń, 

stanowiące podstawę dla zaawansowanych mechanizmów prezentacji treści na terminalach 

mobilnych. 

Słowa kluczowe: Mobile Web, Wireless Access Protocol, personalizacja przekazu, detekcja 

urządzeń, XHTML MP, User Agent Profile 

Wprowadzenie 

Ostatnia dekada przynosi dynamiczny wzrost wykorzystania urządzeń mobilnych. 

Wpływ na taki stan rzeczy ma nie tylko stale zmniejszający się koszt urządzeń, czy też 

zwiększająca się ich funkcjonalność, ale również zmiany, jakie zachodzą w stylu życia 

społeczeństwa. Rezultaty przeprowadzonych badań 1 pokazują, iż w roku 2007 liczba 

użytkowników telefonii ruchomej w Polsce przekroczyła 41 mln, co dało penetrację na 

poziomie 108,6% (rys. 1). Jednocześnie średni koszt transmisji 1 MB danych spadł na 

przestrzeni lat 2005 – 2007 o 80% 2 . Działające w analizowanym okresie sieci Orange 

i Plus odnotowały spadki cen odpowiednio o 76% i 98%, natomiast w przypadku sieci 

PTC spadek ten wyniósł 81%. Wymienione czynniki powodują, iż sektor ten staje 

jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się dziedzin gospodarki. 

Funkcjonująca obecnie trzecia generacja sieci mobilnych (3G), obejmująca swym 

zasięgiem znaczne skupiska ludzi oferuje, poza możliwością przekazu głosowego, 

1 

M. Cichy, Analiza penetracji rynku telefonii ruchomej w Polsce na tle pozostałych krajów 

Europy, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2008, 

http://www.uke.gov.pl/_gAllery/10/64/10640/Analiza_penetracji_rynku_mobile_29_04_2008.pd 

f [dostęp 2008-06-15] 

2 

M. Cichy, Analiza cen usług telefonii ruchomej w Polsce latach 2005-2007, Urząd Komunikacji 

Elektronicznej, Warszawa 2008, 

http://www.uke.gov.pl/_gAllery/10/35/10359/Analiza_cen_uslug_telefonii_ruchomej_2005_200 

7.pdf [dostęp 2008-06-20]

38 Janusz Stal, Dariusz Put, Piotr Soja 

również szereg innych funkcji oraz usług 3 . Jedną z nich jest szybki, bezprzewodowy 

oraz mobilny dostęp do zasobów zgromadzonych w sieci Internet (Mobile Web). 

Otwiera to nowe możliwości korzystania ze zgromadzonych informacji, do których 

należy zaliczyć: 

− dostęp do danych w dowolnym czasie, z dowolnej lokalizacji, ograniczonej jedynie 

zasięgiem telefonii komórkowej, 

− bezpośrednia integracja usług głosowych oraz bezprzewodowego dostępu do sieci 

Internet (możliwość bezpośredniego kontaktu głosowego na podstawie informacji 

uzyskanych w sieci), 

− możliwość personalizacji przekazu w oparciu o lokalizację użytkownika. 

Ten dynamiczny rozwój Mobile Web rodzi nowe obszary zastosowań, które poza 

wcześniej już wykorzystywanymi (rozrywka, zakupy, reklama, usługi finansowe, bankowość 

elektroniczna) znacznie rozszerzają przestrzeń działania. Przykładem może tu 

być m-commerce, w którym to modelu biznesowym elektroniczne wspomaganie działalności 

gospodarczej odbywa się z poprzez wykorzystanie urządzeń przenośnych (telefon 

komórkowy, palmtop). M-government 4 , stanowiący rozszerzenie lub uzupełnienie 

e-government, wykorzystywany jest przez organizacje sektora publicznego do komunikacji 

G2C, G2B, czy G2G. 

Rys. 1. Penetracja rynku telefonii ruchomej w Polsce. 

liczba użytkowników mln 

45 

40 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 

Źródło: Urząd Komunikacji Elektronicznej: http://www.uke.gov.pl 

3 

I. Constantinou, J. Damsgaard, L. Knutsen, The four Incremental Steps Toward Advanced 

Mobile Service Adoption, Communication of the ACM, June 2007, Vol. 50, No. 6, pp.51-55 

4 

T. Silwana, H. Sheng, Emerging Trends in M-GOVERNMENT,Communications of the ACM, 

May2008, Vol. 51 Issue 5, p53-58

Uwarunkowania technologiczne w rozwoju Internetu mobilnego 39 

Mobilny dostęp do zgromadzonych zasobów realizowany jest najczęściej poprzez 

następujące kategorie urządzeń: 

− feature phones, stanowiące najliczniejszą obecnie grupę telefonów, które poza 

transmisją głosową, posiadają również dodatkowe formy komunikacji (SMS, MMS, 

WAP) oraz funkcje multimedialne (aparat cyfrowy, odtwarzacz MP3), 

− smartphones, wykorzystujące systemy operacyjne Symbian, czy Windows Mobile, o 

większych gabarytach ekranu (często dotykowego), 

− PDA (Personal Digital Assistant) integrujące funkcję komputera przenośnego oraz 

telefonu, wyposażone w klawiaturę w układzie qwerty, ekran o znacznie większych 

gabarytach, 

− voice-only phones, dedykowane przede wszystkim do połączeń głosowych. 

Należy zwrócić uwagę, iż wymienione urządzenia charakteryzują się zróżnicowanymi 

właściwościami i z racji swojej mobilnej funkcji posiadają liczne ograniczenia 

(w stosunku do urządzeń stacjonarnych), z których najważniejsze to: 

− niewielkie gabaryty ekranu, mające zasadniczy wpływ na sposób przekazu informacji, 

zarówno tekstowej, jak i graficznej, 

− wysoki koszt dostępu do danych, wyznaczany zwykle w oparciu o ilość przesłanych 

informacji z/do urządzenia mobilnego lub czas połączenia, 

− ograniczone pasmo transmisji danych, w stosunku do realizowanego dostępu przewodowego, 

− utrudniona interakcja z użytkownikiem, wynikająca z braku klawiatury alfanumerycznej, 

− ograniczone metody nawigacji, spowodowane brakiem urządzenia wskazującego 

(mysz, touchpad), 

− brak lub niepełne wsparcie dla obsługi powszechnie używanych i wykorzystywanych 

formatów opisu zasobów (Flash, PDF, XML), 

− niewielka moc procesora, mająca wpływ na szybkość przetwarzania złożonych dokumentów 

tworzonych w oparciu o ich obiektowy model DOM (Document Object 

Model), kaskadowe arkusze stylów CSS (Cascading Style Sheets), czy języki skryptowe, 

− brak lub ograniczona realizacja wielozadaniowości. 

Pomimo szybkiego rozwoju sieci 3G charakteryzującej się stosunkowo dużą prędkością 

transmisji (UMTS ~2Mbps) 5 , wciąż na znacznych obszarach występuje konieczność 

wykorzystywania standardów GPRS, czy EDGE. Należy pamiętać, iż czas 

i koszt dostępu są czynnikami, które zniechęcają użytkowników serwisu z dostępu do 

jego mobilnego odpowiednika. 

Wymienione ograniczenia rodzą poważne implikacje dla projektowania serwisów 

mobilnych. Celem niniejszego opracowania jest analiza funkcjonujących obecnie rozwiązań 

w obszarze metod prezentacji dostępnych w sieci Internet informacji w wymienionych 

kategoriach urządzeń. 

5 Obecnie UMTS (Universal Mobile Telecommunications System) dostępny jest jedynie w kilku 

największych aglomeracjach. Jego ekspansja zależna jest od liczby terminali bezprzewodowych 

wspierających tą technologię.


Standardy komunikacji i opisu treści 

Rozwój bezprzewodowego, mobilnego dostępu do zasobów Internetu wymusza 

opracowanie specyfikacji dla komunikacji oraz prezentacji dostępnych treści. WAP 

(Wireless Application Protocol) stanowi rezultat prac mających na celu zdefiniowanie 

standardu przemysłowego dla komunikacji w sieciach bezprzewodowych. Definiuje 

zbiór protokołów warstwy transportowej, sesji oraz aplikacji, umożliwiając tym samym 

szybkie i elastyczne tworzenie usług, odpowiadając na zapotrzebowania klientów. 

Opracowana w latach 90-tych przez WAP Forum (obecnie Open Mobile Alliance) 

pierwsza wersja protokołu, przyjęła WML (Wireless Markup Language), będący 

aplikacją XML, jako język opisu treści. Pomimo krytyki przyjętych rozwiązań należy 

zauważyć, iż WML jest obecnie powszechnie wspierany na funkcjonujących urządzeniach 

mobilnych. 

Jedną z podstawowych niedogodności w stosowaniu WML jest brak kompatybilności 

z rozwiązaniami przyjętymi dla urządzeń stacjonarnych. Opracowany przez W3C 

język XHTML stanowi aplikację XML, co oznacza, iż dokumenty XHTML są również 

poprawnymi dokumentami XML. Dzięki temu możliwe staje się: 

− rozdzielenie treści od formy przekazu (wykorzystanie arkuszy stylów), 

− rozszerzanie dokumentu o inne aplikacje zgodne z XML (MathML, SVG), 

− przekształcanie dokumentu poprzez stosowanie transformacji XSLT. 

XHTML Basic, rekomendowany przez W3C, stanowi podzbiór języka XHTML 

i przeznaczony jest do stosowania w urządzeniach o ograniczonych zasobach sprzętowych 

i programowych. Opracowanie nowego standardu WAP spowodowało zmianę 

paradygmatu komunikacji i prezentacji w urządzeniach mobilnych. Ideą, która temu 

przyświecała było zbliżenie technologii klasycznej oraz mobilnej poprzez: 

− wsparcie dla standardowych protokołów komunikacyjnych (TCP/IP i HTTP), 

− przyjęcie XHTML-MP (Mobile Profile) jako podstawowego języka opisu treści. 

Język ten, rozwijany przez OMA (Open Mobile Alliance), stanowi nadzbiór 

XHTML Basic, poprzez rozszerzenie o dodatkowe moduły wspierające rozwój aplikacji 

dla urządzeń mobilnych (rys. 2).


Rys. 2. Ewolucja języków opisu zasobów sieci Internet (Web Content). 

SGML 

HTML 

XML 

HDML 


CHTML 

XHTML 

Niezmiernie istotną kwestią, jaką należy wziąć pod uwagę podczas opracowywania 

i projektowania stron internetowych jest zachowanie zgodności z obowiązującymi 

standardami i rekomendacjami. Dla realizacji tego postulatu utworzonych zostało pod 

patronatem W3C MWI (Mobile Web Initiative) szereg grup roboczych (MWI 

Mobile Web Best Practices, MWI Device Description) 6 , zadaniem których jest 

zwiększenie rozpoznania standardów oraz dobrych praktyk stosowanych podczas tworzenia 

i rozwoju aplikacji dedykowanych dla urządzeń mobilnych. W przyszłości możliwe 

stanie się utworzenie certyfikatu zaufania, którym sygnowane będą te zasoby, 

które spełniają zalecenia MWI MWBP zgodne z opracowanymi standardami. MWI 

dostarcza również mechanizmów kontrolnych (W3C mobileOK Basic Checker) dla 

projektantów stron, czy spełniają one określone wytyczne. 

Adaptacja formy i treści przekazu 

Realizacja idei One Web wymaga dostępu do usług sieci niezależnie od zastosowanego 

urządzenia. Należy zauważyć, iż ze względu na szeroko różniącą się charakterystykę 

urządzeń mobilnych, nie każde z nich oferuje wsparcie dla obowiązujących 

standardów XHTML MP i WCSS. Wydaje się zatem koniecznym dostosowanie formy 

WML 

6 J. Rabin, C. McCathieNevile, Mobile Web Best Practices, W3C, 2006, 

http://www.w3.org/TR/mobile-bp/ [dostęp 2008-06-30] 

XHTML 

Basic 

XHTML 

MP


i treści przekazu do wymagań stawianych przez konkretne właściwości urządzeń, przy 

czym wyróżnić należy: 

− adaptację realizowaną przez oprogramowanie urządzenia przenośnego (client-side 

adaptiation), 

− adaptację realizowaną po stronie serwera (server-side adaptation), 

− brak adaptacji, dla stosunkowo niewielkiej grupy urządzeń wspierających standardy 

dedykowane dla urządzeń stacjonarnych (XHTML oraz CSS). 

Adaptacja realizowana poprzez oprogramowanie dostępne na urządzeniu mobilnym 

polega najczęściej na parsowaniu dokumentu i usunięciu z niego tych elementów, 

które nie mogą zostać w prawidłowy sposób prezentowane. Modyfikacji podlegają 

układy tabel, absolutne koordynaty wyświetlanych elementów, konieczna staje się 

także redukcja rozmiaru elementów graficznych. Wadami takiego podejścia są: 

− stosunkowo długi czas pobierania danych (dostępu do zasobu) spowodowany koniecznością 

przesłania całości dokumentu do urządzenia mobilnego, 

− utrudniona nawigacja, ze względu na zbyt dużą ilość prezentowanych informacji. 

Prowadzone obecnie prace wskazują, iż pożądanym kierunkiem działań dla zapewnienia 

korzystania z usług sieci niezależnie od urządzenia staje się adaptacja treści 

przez serwisy webowe w zależności od charakterystyki terminala dostępowego. Koncepcja 

ta, określana terminem multiserving, funkcjonuje w oparciu o detekcję urządzenia 

(device detection). Na podstawie znanych własności urządzenia dostosowana 

zostaje forma prezentacji, co jest realizowane zwykle poprzez: 

− interpretację (reformatowanie) stron przekazu, 

− zastosowanie dedykowanego arkusza stylów (zgodnego ze specyfikacją WCSS) 

w przypadku publikacji na urządzeniu mobilnym, 

− tworzenie odrębnej wersji strony dla dedykowanego urządzenia. 

Detekcja urządzenia nie należy do prostych czynności, wymaga analizy zawartości 

nagłówka protokołu HTTP, zawierającego zwykle informacje dotyczące urządzenia 

(nazwa, marka, producent). Uzyskane dane stanowić mogą podstawę do odszukania 

pełnej informacji o urządzeniu w repozytorium. Na podstawie tych danych (gabaryty 

ekranu, wsparcie dla języka opisu zasobów WML, HTML MP, CHTML, możliwość 

obsługi formatów multimedialnych) forma i treść przekazu zostaje zmodyfikowana, 

aby zapewnić maksymalnie poprawną prezentację informacji (rys. 3).


Rys. 3. Adaptacja formy i treści przekazu dostosowana do wymagań urządzeń. 


Internet 

Device detection 

& content adaptation 

Device Description 

Repository 

Web Server 

Istnieje szereg realizacji tej idei, rozwijanych przez organizacje (m.in. W3C, 

OMA), dostępne są również rozwiązania tworzone dzięki wysiłkom niezależnej społeczności. 

Poniżej dokonana została analiza dostępnych rozwiązań. 

CC/PP 

Composite Capabilities/Preference Profiles (CC/PP) stanowi formalne ramy dla 

opisu własności urządzenia oraz preferencji użytkownika 7 . Wykorzystywany jest on do 

adaptacji treści prezentowanych w urządzeniu, zgodnie z jego charakterystyką. Specyfikacja 

tworzona i rozwijana jest przez W3C Device Description Working Group, zaś 

od strony projektowej jest zgodna ze specyfikacją UAProf (User Agent Profile), 

tworzoną przez OMA, co umożliwia zachowanie interoperacyjności. Warto zaznaczyć, 

iż CC/PP może nie tylko opisywać możliwości urządzeń ale również preferencji użytkownika, 

pozwalając tym samym na personalizację formy i treści przekazu. 

Dla opisu danych wykorzystany został RDF (Resource Description Language), 

stanowiący podstawowy format dla wymiany informacji w sieci Web. Dostarcza on 

szkielet stosowany do utworzenia profili opisujących możliwości i preferencje aplikacji 

oraz urządzenia klienta. Składa się ze zbioru nazw atrybutów i skojarzonych z nimi 

wartości, które używane są przez serwer do określenia najbardziej właściwej formy 

7 C. Kiss, Composite Capability/Preference Profiles (CC/PP): Structure and Vocabularies 2.0, 

W3C, 2007, http://www.w3.org/TR/2007/WD-CCPP-struct-vocab2-20070430/, [dostęp 2008-05- 

30]


zasobu, jaka ma zostać dostarczona do terminala dostępowego. Struktura profilu jest 

zasadniczo skonstruowana jako dwupoziomowa hierarchia, w której: 

− każdy profil posiada co najmniej jeden komponent, 

− każdy komponent posiada co najmniej jeden atrybut. 

Zadaniem profilu jest definicja możliwości i preferencji klienta (urządzenia oraz 

aplikacji). Opis każdego komponentu wyrażony jest za pomocą struktury hierarchicznej, 

gdzie poszczególne gałęzie oznaczają możliwości i preferencje skojarzone z komponentem. 

Własności te mogą być opisane przy użyciu zbioru atrybutów o atomowych 

wartościach. Początkowe gałęzie drzewa profilu reprezentują najbardziej znaczące 

komponenty klienta. Przykładowo mogą to być (zob. listing 1): 

− platforma sprzętowa, na której oprogramowanie jest uruchamiane (Terminal- 

Hardware), 

− platforma programowa, na której wszystkie aplikacje są zarządzane (TerminalSoftware), 

− indywidualna aplikacja, np. przeglądarka stron internetowych (TerminalBrowser), 

czy klient poczty elektronicznej. 

Listing 1. Definicja profilu w formacie RDF/XML. 

 

 

 

 

 

 

 

320 

200 

 

 

 

 

 

EPOC 

2.0 

Symbian 

 

 

 

 

 

Mozilla 

5.0


Symbian 

 

 

3.2 

4.0 

 

 

 

 

 

 

Źródło: W3C, Composite Capability/Preference Profiles (CC/PP): Structure and Vocabularies 

2.0, 2007, http://www.w3.org/TR/2007/WD-CCPP-struct-vocab2- 

20070430/, [dostęp 2008-05-30] 

UAProf 

Jednym z dostępnych rozszerzeń specyfikacji WAP jest User Agent Profile 

(UAProf), standard rozwijany przez OMA, powalający aplikacji urządzenia na transfer 

informacji o charakterystyce klienta pomiędzy terminalem a serwerem. Wykorzystany 

model CC/PP definiuje szkielet dla opisu i transmisji charakterystyki klienta, użytkownika 

oraz sieci. Specyfikacja określa zbiór komponentów i atrybutów oraz skojarzonych 

z nimi wartości, jakie urządzenia wspierające standard WAP mogą przekazywać. 

W szczególności, w UAProf zawarta jest: 

− charakterystyka sprzętowa (rozdzielczość ekranu, rodzaj obsługiwanej palety barw), 

− charakterystyka programowa (rodzaj i wersja systemu operacyjnego, wykaz dostępnych 

kodeków audio/video) 

− preferencje aplikacji/użytkownika (rodzaj i wersja przeglądarki, wsparcie dla języków 

znacznikowych, wsparcie dla języków skryptowych), 

− charakterystyka protokołu WAP. 

Listing 2 przedstawia przykładowy fragment nagłówka http zawierający prawidłowy 

URL UAProf. 

Listing 2. Odniesienie do definicji profilu urządzenia w nagłówku http (x-wapprofile). 

User-Agent: Nokia6820/2.0 (3.70) Profile/MIDP-1.0 Configuration/CLDC- 

1.0 

Via: WTP/1.1 prowap10 (Nokia WAP Gateway 4.0/ECD11/4.0.68), HTTP/1.1 

seedpxy2[05430016] 

X-Network-info: GPRS,unsecured 

X-Nokia-BEARER: GPRS 

X-Nokia-CONNECTION_MODE: TCP 

X-Nokia-gateway-id: NWG/4.0/Build68 

x-wap-profile: "http://nds1.nds.nokia.com/uaprof/N6820r100.xml" 

Źródło: opracowanie własne


Zgodnie z CC/PP, schemat danych UAProf zdefiniowany został przy użyciu 

schematu RDF. Poprawne profile opisane przy pomocy UAProf są również poprawnymi 

w CC/PP. 

DDR 

Profile UAProf rozwijane są na zasadzie wolontariatu przede wszystkim przez 

producentów urządzeń oraz umieszczane najczęściej w witrynach tych firm. Rodzi to 

problemy z prawidłowym i szybkim dostępem do zgromadzonych informacji. Jednym 

z działań MWI DDWG (Mobile Web Initiative Device Description Working 

Group), należącej do organizacji W3C jest koncepcja repozytorium DDR (Device 

Description Repository) 8 , zawierającego specyfikację urządzeń funkcjonujących w 

sieci 9 . Informacje te stanowić powinny podstawę dla dostosowania formy i zawartości 

przekazu do wymogów urządzenia oraz współpracującego z nim oprogramowania. 

Warunkiem realizacji tej koncepcji jest spełnienie szeregu postulatów, z których najważniejsze 

to: 

− utrzymanie w pełni aktualnych danych przechowywanych w repozytorium, 

− gwarancja ciągłości dostępu do danych (poprzez dywersyfikację repozytorium na 

wielu serwerach), 

− szerokie wsparcie dla dostępu do danych poprzez udostępnienie interfejsu dla 

wszystkich znaczących języków programowania, wsparcie dla usług webowych 

(Web Services) oraz protokołu SOAP, 

− interoperacyjność stosowanych rozwiązań w obszarze dostępu do repozytorium oraz 

reprezentacji danych, 

− zapewnienie wsparcia przemysłowego dzięki poparciu organizacji W3C, OMA, 

producentów urządzeń oraz sprzedawców. 

Interfejs do repozytorium powinien dostarczać środki dla wydobycia informacji 

opartych na własnościach definiujących kontekst. DDWG dostarcza podstawowe słownictwo 

dla takich własności, oparte na formalnej ontologii 10 , oraz uniwersalny interfejs 

dla odczytu danych zawartych w repozytorium. 

WUFRL 

Wireless Universal Resource File (WUFRL), rozwijany dzięki wysiłkom niezależnej 

społeczności, stanowi przykład rozwiązania umożliwiającego wsparcie dla realizacji 

dostosowania przekazu do wymogów urządzeń mobilnych 11 . Przyjęty format XML 

8 

D. Anders, Device Description Repository Requirements 1.0, W3C, 2006, 

http://www.w3.org/TR/2006/WD-DDR-requirements-20060410/ [dostęp 2008-05-27] 

9 

Informacja w repozytorium powinna zawierać dane dotyczące rozmiaru ekranu, mechanizmów 

wprowadzania danych, wspierane kolory, znane ograniczenia, szczególne możliwości itp. 

10 

R. Lewis, J. Fonseca, Delivery Context Ontology, W3C, 2008, 

http://www.w3.org/TR/dcontology/ [dostęp 2008-06-18] 

11 

L. Passani, Wireless Universal Resource File, http://wurfl.sourceforge.net, [dostęp 2008-07- 

02]


stanowi strukturę dla dostępnego w repozytorium dokumentu zawierającego charakterystykę 

terminali przenośnych. WURFL, poprzez dostępną bibliotekę WALL 

(Wireless Abstraction Library), umożliwia kodowanie treści w języku zbliżonym do 

HTML, a następnie, dzięki detekcji urządzenia, konwersję formatu do jednego z języków 

(WML, CHTML, XHTML MP) wspieranych przez dedykowane urządzenie. Istnieje 

szerokie wsparcie WUFRL dla całej gamy dostępnych języków programowania 

(Java, PHP, Perl, Ruby, Python, C++). 

Zakończenie 

Zróżnicowana pod względem właściwości dostępna gama urządzeń mobilnych nie 

sprzyja rozwojowi usług bazujących na dostępie do zasobów sieci Internet. Wpływ na 

taki stan rzeczy ma również ograniczona możliwość aktualizacji oprogramowania, 

szczególnie w odniesieniu do starszych modeli terminali mobilnych. Powoduje to, iż 

dynamika rozwoju Mobile Web jest uzależniona w dużej mierze od współpracy pomiędzy 

podmiotami uczestniczącymi w tym procesie (producentami sprzętu, projektantami 

witryn). 

Dokonana w niniejszym opracowaniu analiza stosowanych obecnie rozwiązań oraz 

prac prowadzonych w tym zakresie pozwala wysunąć następujące wnioski: 

− ze względu na zróżnicowaną charakterystykę terminali mobilnych, forma prezentacji 

treści na tych urządzeniach powinna uwzględniać specyficzne ich właściwości, 

− dalszy dynamiczny rozwój Mobile Web możliwy będzie przy akceptacji ustalonych 

reguł tworzenia i prezentacji treści, 

− należy zapewnić wsparcie przemysłowe dla opracowywanych standardów i rekomendacji. 

Na koniec należy wspomnieć o inicjatywie czołowych firm branży IT (Microsoft, 

Nokia, Samsung, Vodafone) dotyczącej wprowadzenia odrębnej domeny (.mobi) przeznaczonej 

dla witryn internetowych projektowanych z myślą o urządzeniach mobilnych. 

Działanie takie spotkało się z ostrą krytyką wielu środowisk zajmujących się 

opracowywaniem standardów sieciowych, jako sprzeczne z ideą One Web. Realizacja 

tego przedsięwzięcia niezgodna jest z przyjętymi zasadami niezależności zawartych 

w sieci zasobów od urządzeń przeznaczonych do ich dostępu. 

Bibliografia 

1. Cichy M., Analiza cen usług telefonii ruchomej w Polsce latach 2005-2007, Urząd 

Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2008, 

http://www.uke.gov.pl/_gAllery/10/35/10359/Analiza_cen_uslug_telefonii_ruchom 

ej_2005_2007.pdf [dostęp 2008-06-20] 

2. Cichy M., Analiza penetracji rynku telefonii ruchomej w Polsce na tle pozostałych 

krajów Europy, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2008, 

http://www.uke.gov.pl/_gAllery/10/64/10640/Analiza_penetracji_rynku_mobile_29 

_04_2008.pdf [dostęp 2008-06-20]


3. Constantinou I., Damsgaard J., Knutsen L., The four Incremental Steps Toward 

Advanced Mobile Service Adoption, Communication of the ACM, June 2007, Vol. 

50, No. 6, pp.51-55 

4. Dekleva S., Shim J. P., Varshney U., Knoerzer G., Evolution and Emerging Issues 

in Mobile Wireless Networks, Communications of the ACM, Jun2007, Vol. 50 Issue 

6, p38-43 

5. Kiss C., Composite Capability/Preference Profiles (CC/PP): Structure and 

Vocabularies 2.0, W3C, 2007, http://www.w3.org/TR/2007/WD-CCPP-structvocab2-20070430/, 

[dostęp 2008-05-30] 

6. Lewis R., Fonseca J., Delivery Context Ontology, W3C, 2008, 

http://www.w3.org/TR/dcontology/ [dostęp 2008-06-18] 

7. Moll C., Mobile Web Design, http://mobilewebbook.com/ [2008-07-10] 

8. Passani L., Wireless Universal Resource File, http://wurfl.sourceforge.net, [dostęp 

2008-07-02] 

9. Pedersen, Per E., Adoption of Mobile Internet Services: An Exploratory Study of 

Mobile Commerce Early Adopters, Journal of Organizational Computing & 

Electronic Commerce, 2005, Vol. 15 Issue 3, p203-222. 

10. Rabin J., McCathieNevile C., Mobile Web Best Practices, W3C, 2006, 

http://www.w3.org/TR/mobile-bp/ [dostęp 2008-06-30] 

11. Sanders D., Device Description Repository Requirements 1.0, W3C, 2006, 

http://www.w3.org/TR/2006/WD-DDR-requirements-20060410/ [dostęp 2008-05- 

27] 

12. Silwana T., Sheng H., Emerging Trends in M-GOVERNMENT,Communications of 

the ACM, May2008, Vol. 51 Issue 5, p53-58 

13. UAProf, Wireless Application Protocol WAP-248-UAPROF-20011020-a, WAP 

Forum, 2001, http://www.openmobilealliance.org/tech/affiliates/wap/wap-248uaprof-20011020-a.pdf 

[dostęp 2008-06-3]


Technological considerations of Mobile Web development 

One Web is a vision in which web content could be accessible via any browser enabled device, 

anywhere and at any time. With the introduction of third generation network services, a 

convergence of mobile services and traditional Internet services is expected. This study reviews 

major issues concerning current and future technology relevant to the creation of mobile web 

content. It elaborates on the characteristics of device detection methods which are the basis for 

intelligent mobile web sites that exploit the full capabilities of every device. 

Janusz Stal jest doktorem nauk ekonomicznych. 

Pracę naukowo-dydaktyczną rozpoczął w roku 

1993 oraz kontynuuje w Katedrze Informatyki na 

Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego 

w Krakowie na stanowisku adiunkta. Jego 

obszar zainteresowań skupia się wokół problematyki 

związanej z zastosowaniem nowoczesnych 

technologii informatycznych w biznesie oraz nauczaniu 

na odległość. Jest autorem kilkudziesięciu 

artykułów i referatów naukowych z tej dziedziny. 

Dr Dariusz Put jest pracownikiem Katedry Systemów 

Obliczeniowych Uniwersytetu Ekonomicznego 

w Krakowie. Jego zainteresowania badawcze 

dotyczą problematyki integracji organizacji na 

wszystkich poziomach, a szczególnie integracji 

heterogenicznej informacji rozproszonej, modeli 

danych integracyjnych oraz systemów przechowywania 

danych. Jest autorem kilkudziesięciu 

artykułów naukowych z zakresu informatyki i 

statystyki oraz kilku dydaktycznych publikacji 

książkowych z zakresu informatyki. 

Dr Piotr Soja jest adiunktem w Katedrze Informatyki 

Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 

Jest autorem kilkudziesięciu artykułów i referatów 

naukowych z zakresu zastosowania informatyki w 

zarządzaniu przedsiębiorstwem. Jego zainteresowania 

badawcze obejmują m.in. zastosowanie 

zintegrowanych systemów zarządzania przedsiębiorstwem, 

organizację i zarządzanie projektami 

wdrożeniowymi, integrację organizacyjną i międzyorganizacyjną.

Obszary zastosowań outsourcingu 

i telepracy - analiza porównawcza 

Marek Makowiec, Tomasz Bober 

Streszczenie 


W artykule zaprezentowana została istota outsourcingu i telepracy; pojęć stosunkowo nowych na 

polskim rynku pracy. W dalszej części omówiono zagadnienie telepracy, jako elastycznej formy 

zatrudnienia i organizacji czasu pracy, wskazane zostały różne jej rodzaje, które porównano 

z odpowiadającymi im formami outsourcingu. Szczegółowo opisano zagadnienie outsourcingu, ze 

wskazaniem, iż wraz z telepracą jest on coraz częściej stosowany w polskich przedsiębiorstwach. 

W ostatniej części artykułu autorzy przedstawili bieżące tendencje rynkowe dotyczące 

omówionych pojęć. 

Słowa kluczowe: outsourcing, telepraca, teleworking, leasing pracowniczy, elastyczne 

zatrudnienie, usługi, strategia. 

Wprowadzenie 

Wyzwania, jakie niesie ze sobą XXI wiek spowodowały, że w bardzo szybkim 

tempie zmienia się sposób, w jaki pracujemy. Świat przyspieszył i te zmiany niosą ze 

sobą zarówno szanse, jak i zagrożenia. Tradycyjnie pojmowane miejsce pracy (jedna 

firma, jeden wykonywany zawód), w którym pracownik często spędzał większość 

swojego życia odchodzi w przeszłość. W dzisiejszej dobie pracownicy muszą być 

przygotowani na wielokrotne zmiany pracodawcy w ciągu swojego życia. Często 

należy mieć na uwadze zmianę miejsca zamieszkania (miasto lub kraj) i rodzaj 

wykonywanej pracy. Za 10-20 lat wiele osób będzie pracowało w sektorach, których 

jeszcze nie ma, świadcząc usługi, które jeszcze nie zostały wynalezione i rozwiązując 

problemy, o których nie wiemy, że istnieją 1 . Jednocześnie obserwuje się szybko 

zmieniającą się formę zatrudnienia. Praca czasowa, praca zadaniowa, praca w domu 

i inne elastyczne formy pracy stają się coraz bardziej powszechne, a obserwując 

tendencje w gospodarce i rozwój technologiczny, należy mieć na uwadze, iż będą 

nabierały jeszcze na znaczeniu. 

Nie można planować życia zawodowego w jednej firmie, bo może ona nie sprostać 

globalnej konkurencji. Nie można też planować całego życia zawodowego w jednej 

specjalności, bo postęp technologiczny może spowodować, że ta specjalność zniknie. 

1 Raport o Kapitale Intelektualnym Polski, pod red. M. Boniego, Warszawa 2008, s. 95-96. 

Źródło: http://pliki.innowacyjnosc.gpw.pl/Kapital_Intelektualny_Polski.pdf, z dn. 12.07.2008 r.

52 Marek Makowiec, Tomasz Bober 

Jest bardzo prawdopodobne, że np. karty RFID 2 zastąpią kasjerki w supermarketach, 

a diagnostyka komputerowa już zastąpiła „mechanika XX wieku” w samochodowych 

stacjach serwisowych. Oznacza to nowe miejsca pracy, które będą wymagały zupełnie 

nowych kompetencji, często bardzo specjalistycznej wiedzy 3 . 

Kluczem do osiągnięcia sukcesu organizacji przyszłości będzie jej 

elastyczność, umiejętność szybkiego reagowania i dostosowywania się do 

zmieniających się potrzeb klientów. Zatrudnieni będą musieli coraz częściej traktować 

swoją pracę jako tymczasowe porozumienie i prawdopodobnie będą musieli 

zaakceptować, że w ich życiu pojawią się okresy bezrobocia, szkolenia czy czasu 

poświeconego na działalność społeczną 4 . Praca na czas określony, praca na weekend, 

kilka dłuższych w ciągu tygodnia dni pracy niż standardowe 8 godzin, zawieranie 

umów o dzieło, umów-zleceń czy kontraktów na wykonanie określonego zadania coraz 

częściej zastępowało będzie pracę na cały etat. Wszystko to z wykorzystaniem takich 

elastycznych form zatrudnienia, jak pracy tymczasowej, pracy na wezwanie, pracy 

przerywanej, dzielenia pracy (job sharing), czy też telepracy, a w końcu również 

outsourcingu. 

Outsourcing jako strategia rozwoju firmy 

W dzisiejszej dobie, dobie globalnej konkurencji zachodzi konieczność 

optymalizacji i racjonalizacji wydatków w firmach, które nie mogą sobie pozwolić na 

utrzymywanie nawet niewielkich nadwyżek siły roboczej. Z drugiej strony firmy 

starają się „chwytać” nadarzającą się okazję do otrzymania dodatkowego zlecenia, 

zaspokojenia dodatkowej potrzeby klienta, wykorzystania chwilowego wzrostu popytu 

na rynku, przerobienia dodatkowego surowca itp. Takim działaniom o charakterze 

organizacyjnym towarzyszy często korzystanie z zewnętrznych usług bądź wyrobów 

(outsourcing), co pomaga w redukowaniu rozmiarów firmy 5 . Są to tendencje 

powszechnie obserwowane zarówno w dużych międzynarodowych korporacjach, jak 

i znacznie mniejszych, lokalnych przedsiębiorstwach. 

2 Karty RIFD (ang. Radio frequency identification) – system kontroli przepływu towarów 

w oparciu o zdalny, poprzez fale radiowe, odczyt i zapis danych z wykorzystaniem specjalnych 

układów elektronicznych przytwierdzonych do nadzorowanych przedmiotów. Karty 

odczytywane są w przejściu bezdotykowo, bez wkładania karty w czytnik. Zaletą kart 

bezdotykowych jest odporność na brud i wilgotność, również nie zamykają się one i transakcje 

wykonywane są szybko i wygodnie. Źródło: 

http://www.inplastor.at/pl/rfidmedien/rfidkarten/index.html, z dn. 12.07.2008 r. 

3 Raport..., op. cit. s. 96. 

4 A. Skórska, Determinanty sytuacji na rynku pacy, [w:] Ekonomia rynku Pracy, praca naukowa 

pod red. Doroty Kotlorz, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2007, 

s. 105. 

5 K. Wrzosek, Elastyczne formy zatrudniania i organizowania czasu pracy jako sposób radzenia 

sobie z okresowymi zmianami w przedsiębiorstwie, [w:] Zmiana warunkiem sukcesu. Dynamika 

zmian w organizacji – ewolucja czy rewolucja, pod red. naukową Jana Skalika, Prace Naukowe 

Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2006, s. 507. 

52

Obszary zastosowań outsourcingu i telepracy (...) 53 

Etymologia terminu „outsourcing” to trzy angielskie słowa: Outsider Resource 

Using, Istotą outsourcingu, rozumianego jako wykorzystywanie zasobów 

zewnętrznych; jest przekazywanie realizacji zadań, funkcji i procesów firmie lub 

firmom specjalizującym się w danej dziedzinie 6 . Sam termin „outsourcing” jest 

relatywnie nowy, chociaż pomysł polegający na zlecaniu wybranych dziedzin 

działalności jest powszechnie stosowany od wielu lat. Obecnie outsourcing staje się 

coraz ważniejszym ogniwem w łańcuchu kreowania wartości, jako rozwiązanie 

alternatywne (w stosunku do wykonywania wszystkich funkcji w ramach danej 

organizacji) o dużym znaczeniu strategicznym 7 . 

Outsourcing coraz częściej rozumiany jest jako proces, w którym organizacja 

zachowuje odpowiedzialność za oferowane przez siebie usługi, ale ich świadczenie 

zostaje powierzone organizacji zewnętrznej, zwykle na podstawie kontraktu, w którym 

są określone jego standardy, koszty i warunki działania 8 . Omawiając pojęcie 

outsourcignu należy mieć na uwadze m.in. peryferyjne zatrudnienie w takich 

dziedzinach działalności przedsiębiorstw, jak: księgowość, przetwarzane informacji, 

ochrona firmy, zbiorowe żywienie, usługi remontowe, usługi transportowe i inne. 

Wspomnieć też w tym miejscu należy o leasingu pracowniczym, mającym 

zastosowanie głównie w przypadkach wahań sezonowych w zapotrzebowaniu na 

pracowników. 

Organizacje gospodarcze decydujące się na outsourcing pracowniczy 

oczekują, że współpraca z firmą zewnętrzną przełoży się na konkretne korzyści, do 

których należy zaliczyć: możliwość wykorzystania specjalistycznej wiedzy 

zleceniobiorców, oszczędność czasu, redukcja kosztów, głównie administracyjnych, 

i zatrudnienia, możliwość koncentracji i rozwoju działań strategicznych, redukcja 

zatrudnienia i zobowiązań finansowych oraz wzrost odpowiedzialności wykonawców 

zadań 9 . 

W Polsce dynamicznie rozwija się outsourcing pracowniczy oraz leasing 

pracowniczy. Agencje pracy tymczasowej poszerzają zakres oferowanych profesji 

głownie ze względu na rosnące zainteresowanie tą formą zatrudnienia firm z kapitałem 

zagranicznym. Wynajmowani są zatem obok informatyków, programistów, 

księgowych i pracowników administracyjnych również merchandiserzy, 

6 

J. Binda, Outsourcing – wykorzystywanie szans, realizacja zysków, Łódzkie Centrum 

Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, Łódź 2003, s. 7 

7 

C. L. Gay, J. Essinger, Outsourcing strategiczny –koncepcja, modele i wdrażanie, Oficyna 

Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 13 

8 

Zalety i wady outsourcingu [w:] Zarządzanie Firmą cześć 1, Biblioteka Gazety Wyborczej, 

„Biznes tom 1”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 218. 

9 

T. Kopczyński, Elastyczne formy zatrudnienia, [w:] Społeczne problemy zarządzania. Studia 

i przyczynki na jubileusz profesora Kazimierza Dobrzańskiego, pod red. naukową Kazimierza 

Zimniewicza, Zeszyty Naukowe nr 48, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, 

Poznań 2004, s. 101. 

53


przedstawiciele handlowi, główni księgowi, jednak przeważają pracownicy fizyczni 10 . 

Firmy znajdujące się w trudnej sytuacji finansowej, decydując się na zmniejszenie 

zatrudnienia na etat na mniej kosztowne zatrudnienie zewnętrzne, wpływają tym 

samym na rozwój agencji pracy tymczasowej. Jak natomiast wynika z analiz Instytutu 

Badań nad Gospodarką Rynkową to usługi stanowią sektor, w którym szczególnie 

widoczna jest tendencja do odchodzenia od umów etatowych. Przewiduje się, że 

najszybciej proces zmian przebiegał będzie wśród takich grup zawodowych, jak 

eksperci, finansiści, handlowcy, informatycy, specjaliści ds. promocji, projektanci. 

Praca na etat może natomiast dominować w przemyśle oraz w sektorze publicznym 11 . 

Często na zasadach outsourcingu możliwe jest zatrudnienie pracowników na 

stanowiskach pełnoetatowych, którzy byli kluczowymi z punktu widzenia działalności 

firmy 12 . Do takiej grupy mogą należeć m.in. menedżerowie, liderzy zespołów, 

specjaliści w takich dziedzinach jak prawo i sprawy personalne, pracownicy 

o wysokim poziomie wiedzy, włączeni w rozwój i zarządzanie nowymi technologiami, 

a także technicy oraz osoby wysoko wykwalifikowane, pracujące w laboratoriach, 

biurach projektowych i działach wdrażania. Od takich osób oczekuje się dużej 

elastyczności, nastawienia na rozwój i umiejętności przystosowania do zmiennych 

warunków. 

Leasing pracowniczy wykorzystywany jest natomiast wówczas, gdy istnieje 

okresowe zapotrzebowanie firmy na pracowników (sezonowość produkcji bądź usług). 

Korzystanie z tego typu usługi firmy zewnętrznej delegującej własnych pracowników 

do wykonywania zleceń klienta, pozwala w sposób prawie idealny dopasować liczbę 

pracowników do potrzeb występujących po stronie klienta, przy jednoczesnym 

zoptymalizowaniu struktury kosztów 13 . 

Telepraca jako elastyczna forma zatrudnienia oraz perspektywy jej 

rozwoju 

Telepraca (teleworking) jest formą świadczenia pracy, który w największym 

stopniu wykorzystuje nowoczesne techniki informacyjne, jednocześnie jest elastyczną 

formą zatrudnienia i organizacji czasu pracy oraz może bezpośrednio wpływać na 

poprawę jakości życia i satysfakcję zawodową zatrudnionego w ten sposób 

pracownika. Najczęściej stosowanymi formami zatrudnienia na zasadach telepracy są: 

telepracownicy najemni, zatrudnieni w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy 

oraz telepracownicy samozatrudniający się lub pracownicy kontraktowi, wśród których 

10 Tamże, s. 102. 

11 Ibidem, s. 103. 

12 E. Kowalczyk, Pracodawcy i pracobiorcy na zmieniającym się rynku pracy, [w:] Zmiany we 

współczesnych organizacjach, pod red. Kazimierza Krzakiewicza, Zeszyty Naukowe nr 76, 

Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2006, s. 57. 

13 M. Kieruzel, Outsourcing jako metoda świadczenia usług w nowoczesnym biznesie, [w:] 

Informatyka w zarządzaniu i e-biznesie, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 396, 

Studia Informatica nr 18, Szczecin 2006, s. 169. 

54


dużą grupę stanowią osoby, które mają obecnie utrudniony dostęp do pracy, m.in. 

matki wychowujące dzieci w okresie urlopu wychowawczego, osoby niepełnosprawne. 

Istotą telepracy jest jej wykonywanie poza zakładem pracy, nie oznacza to jednak 

konieczności pracy w domu. Rodzaj telepracy często zależy od miejsca jej 

wykonywania. Telepraca może być wykonywana częściowo w biurze i częściowo w 

domu (jak również w innym miejscu, np. w samochodzie, poczekalni lotniska itd.) 14 . 

Praca w domu gwarantuje największą elastyczność czasową. Firma może także 

tworzyć ośrodki zamiejscowe, np. w rejonach dużego bezrobocia czy tam, gdzie koszty 

pracy i wynajmowania lokali są niższe, a w pobliżu biura mieszka większość 

pracowników. Miejscem wykonywania telepracy mogą też być centra lokalne, centra 

elektroniczne. Są to budynki, wyposażone w środki telekomunikacji i inne biurowe 

oprzyrządowanie, w których znajdują się pomieszczenia lub też poszczególne 

stanowiska pracy różnych firm. W zależności od miejsca pracy można wyróżnić 

następujące rodzaje telepracy 15 : 

• Telepraca domowa (tele-homeworking) – pracownik świadczy pracę w domu 

zamiast dojeżdżać do siedziby przedsiębiorstwa, wykorzystując takie 

urządzenia teleinformatyczne, jak: komputer, telefon, faks, telefaks; 

• Telepraca naprzemienna (homebased teleworking) – pracownicy wykonują 

większość pracy poza siedzibą pracodawcy, najczęściej w domu, np. pracują 

cztery dni w domu, a jeden w biurze. Poczta elektroniczna zapewnia im 

łączność z pracodawcą i pozostałym zespołem; 

• Telepraca mobilna (nomadic teleworking) – dotyczy np. pracowników 

działów sprzedaży, inżynierów eksploatacyjnych, przedstawicieli 

ubezpieczeniowych. Pracownicy ci są zatrudnieni w klasyczny sposób, ale 

z uwagi na niezbędną ze względu na charakter pracy swobodę, przy użyciu 

telefonu komórkowego, pagera czy laptopa – pozostają w kontakcie z firmą 

bez konieczności świadczenia pracy w biurze. Większość czasu pracują 

u klientów, w domu, w drodze. Praca może być wykonywana również 

w samochodzie, pociągu, samolocie, hotelu. Przy tej postaci telepracy koszt 

przygotowania stanowiska pracy jest najniższy; 

• Telepraca doraźna (ad hoc teleworking) – obejmuje pracowników 

świadczących pracę w biurze firmy, którzy w wyjątkowych, sporadycznych, 

dokładnie określonych przypadkach mogą wykonywać pracę w domu; 

14 

E. Drzewiecka, Jak zatrudnić pracownika w formie telepracy, „Gazeta Prawna” z dn. 

04.10.2007, Nr 193, Tygodnik Prawa Pracy. 

15 

Opracowanie na podstawie: Z. Malara, Przedsiębiorstwo w globalnej gospodarce. Wyzwania 

współczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 194-195; E. Drzewiecka, Jak 

zatrudnić pracownika w formie telepracy, „Gazeta Prawna” z dn. 04.10.2007, Nr 193, Tygodnik 

Prawa Pracy; R. Krupski, Elastyczność struktur i zasobów [w:] Zarządzanie przedsiębiorstwem w 

turbulentnym otoczeniu. Ku superelastycznej organizacji, praca zbiorowa pod red. R. 

Krupskiego, PWE, Warszawa 2005, s. 81. 

55


• Telewioski, telecentra, e-centra pracy (telecottages) – są to ośrodki 

wyposażone w urządzenia umożliwiające realizowanie zadań za pośrednictwem 

narzędzi teleinformatycznych. Pełnią jednocześnie funkcje „wirtualnych biur”, 

umożliwiających pracę osobom, które nie mają możliwości technicznych lub też nie 

chcą wykonywać powierzonej im pracy w domu, natomiast dojazd do siedziby 

macierzystego przedsiębiorstwa jest dla nich zbyt kłopotliwy, czasochłonny 

i kosztowny. 

Istotą telepracy jest to, że skupia się na rezultatach pracy, a nie na fizycznej 

obecności telepracownika, natomiast sama praca może być wykonywana poza siedzibą 

firmy. Kluczowy zadaniowy charakter pracy powoduje to, iż nie wszystkie czynności 

mogą być realizowane w formule telepracy. Ten wymóg spełniają m.in.: projektant 

graficzny, tłumacz tekstów, programista komputerowy, projektant architektoniczny, 

badacz marketingowy, doradca, ekspert ds. ekonomicznych lub prawnych, handlowiec. 

Można stwierdzić, że telepraca ogranicza zakres zawodów i stanowisk pracy do tych, 

dla których podstawowym przedmiotem pracy jest informacja. Wymaga zatem nie 

tylko wysokiego poziomu instrumentalizacji, opartej na najnowszych technologiach 

teleinformatycznych, ale także odpowiednich informatycznych kwalifikacji 

wykonawców 16 . 

W związku z powyższym zadanie realizowane w formule telepracy musi spełniać 

określone warunki 17 : 

� rodzaj wykonywanej pracy – czynności zawodowe mogą być wykonywane 

poza siedzibą firmy, można się z nich wywiązać bez znaczącego udziału 

pozostałych pracowników; 

� styl kierowania – kierownicy powinni nadzorować pracę nie na podstawie 

bezpośredniej obserwacji poczynań pracowników, lecz konkretnych wyników 

ich działań; 

� wymierność – postępy w pracy mogą być łatwo i przejrzyście mierzone, 

istnieją ogólnie znane lub wcześniej ustalone standardy wyceny 

produktywności pracowników; 

� wyposażenie – pracownicy powinni dysponować odpowiednim sprzętem do 

wykonywania swojej pracy, zwłaszcza zgodnym z technologią wymiany 

informacji stosowaną wewnątrz organizacji, podczas przesyłania informacji 

drogą elektroniczną powinno być zachowane bezpieczeństwo danych; 

� stanowisko pracy zdalnej – właściwie zorganizowane stanowisko pracy 

powinno umożliwiać wywiązywanie się z obowiązków zawodowych, przy 

zachowaniu wszystkich finansowych i prawnych formalności. 

16 J. Czekaj, J. Teczke, Telepraca w orbitalnych strukturach sieciowych, [w:] Nowe tendencje 

w nauce o organizacji i zarządzaniu, pod red. Mariana Hopeja, Prace Naukowe Instytutu 

Organizacji i Zarządzania Politechniki Wrocławskiej nr 79, Wrocław 2006, s. 34. 

17 P. Wróbel, Problemy zarządzania telepracownikami, [w:] Sukces organizacji. Uwarunkowania 

wewnętrzne i zewnętrzne, pod red. naukową Haliny Czubasiewicz i Wiesława Golnau, Prace i 

Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, nr 2/2007, Sopot 2007, s. 452-453. 

56


Telepraca i Outsourcing – różnice, podobieństwa 

Telepraca wpływa znacząco na proces tzw. wyprowadzania pracy na zewnątrz, 

w tym sensie, że stwarza możliwości świadczenia pracy z odległości nawet tysięcy 

kilometrów i ponad granicami państw. Dzięki wykorzystaniu telepracy możliwe jest 

jednoczesne wykorzystanie rozproszonej pracy zespołowej. Dzięki takiej formie 

świadczenia pracy hipotetyczne biuro świadczące usługi finansowe lub prawne może 

korzystać z trzech lub większej liczby zespołów funkcjonujących w różnych strefach 

czasowych, co pozwala na zapewnienie obsługi klienta 24 godziny na dobę. W takim 

układzie każdy z zespołów współpracujących przy konkretnym zadaniu na zakończenie 

(własnego) dnia roboczego przekazuje „pałeczkę”, np. nieskończoną pracę nad pilnym 

zleceniem następnemu zespołowi, który w tym czasie rozpoczyna pracę (różnice 

czasowe). Wykorzystując zatem dostępne techniki i technologie informacyjnokomunikacyjne 

praca wykonywana jest w dowolnej odległości od miejsca, w którym 

klient lub pracodawca oczekuje na efekty tej pracy. Przykładem powyższego trendu 

mogą być centra outsourcingowe świadczące usługi z dowolnego miejsca na Ziemi, za 

pomocą zdalnego dostępu do systemu i sieci komputerowych. Wspomniane centra 

wykonują zlecenia związane przede wszystkim z szeroko pojętą informatyką, obsługą 

finansową i księgową, czy też pomocą techniczną (help desk). Firmy outosourcingowe 

działające obecnie na globalnym rynku (szczególnie branża konsultingowa np.: 

Capgemini, Deloitte, PriceWaterhouseCoopers) chcąc zapewnić ciągłość swoich usług 

(usługi 24 h), szukają nie tylko oszczędności, dostępu do kadr, ale także dogodnych 

lokalizacji dla swoich zdalnych centrów pracy – centrów outsourcingowych. Usługi 

wykonywane dla klienta mogą być realizowane zarówno w Kaliforni lub w Szwecji, 

jak i w Polsce, Czechach, czy też w Indiach 18 . 

Pracownicy zatrudnieni w centrach outsourcingowych realizują zadania przede 

wszystkim na rzecz klientów z krajów Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych. 

Wszelkie operacje wykonywane są przy użyciu specjalnych programów, do których 

dostęp mają obie strony. Pozwala to na ciągłe śledzenie przez klienta postępów 

w realizacji prac przy wykonywaniu konkretnych procesów. Koordynowanie prac 

i wszelkiego rodzaju uzgodnienia mogą być dokonywane poprzez wykorzystanie 

poczty elektronicznej lub telefonu. W tej właśnie formule outsourcing można 

częściowo uznać za pracę zdalną gdyż pracownicy kontaktują się ze swoimi 

zleceniodawcami (klientami swego pracodawcy) wyłączne poprzez nowoczesne środki 

komunikacji. W takim ujęciu siedziba firmy – konkretne centrum outsourcingowe pełni 

funkcję pewnego rodzaju telecentrum. Podkreślić należy jednak, że taka forma pracy 

nie spełnia w pełni definicji telepracy 19 . Podstawową różnicą jest to, iż pracownicy 

codziennie wykonujący swoje obowiązki realizują je w biurze swego pracodawcy, 

często nie mając możliwości wykonywania swoich zadań np. w domu. Obserwując 

18 E-przedsiębiorczość. Telepraca i usługi zdalne, praca zbiorowa pod red. Iwony Harnik, 

Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Drukarnia „Vacat”, Kraków 2008, s. 24. 

19 Ibidem, s. 25. 

57


rysujące się tendencje i coraz większe zainteresowanie telepracą można się 

spodziewać, iż centra outsourcingowe zaczną stosować tę formę świadczenia pracy. 

Może to pozwolić na większy dostęp do wykwalifikowanych zasobów pracowniczych, 

zminimalizować koszty funkcjonowania fizycznych biur, a pracownicy mogą mieć 

większy dostęp do miejsc pracy, jednocześnie mogąc decydować zarówno o tym dla 

kogo będą pracować, jak też o jakiej porze dnia. 

Podobieństwa pomiędzy różnymi rodzajami telepracy, a outsourcingiem bądź też 

leasingiem pracowniczym, prezentuje tabela 1. 

Tabela 1. Przykłady outsourcingu dla poszczególnych typów telepracy 

Telepraca Outsourcing 

Domowa 

Naprzemienna 

Mobilna 

Doraźna 

Telecentra 


Przykładem telepracy domowej jest zlecanie projektów graficznych oraz tworzenie 

stron WWW osobom, które zajmują się powierzonym zadaniem wyłącznie w domu, 

a ich kontakt ze zleceniodawcą ogranicza się do przesyłania gotowych rozwiązań do 

konsultacji. Realizacja zadania oparta jest o umowę zlecenie lub działalność 

gospodarczą prowadzoną przez te osoby, przy czym często są to podwykonawcy 

agencji reklamowych. 

Telepraca naprzemienna powszechnie stosowana jest przy zatrudnianiu 

przedstawicieli handlowych w przypadku kontaktów B2B (business to business) ze 

względu na to, że spotkania handlowe są wcześniej ustalane na konkretny termin. 

Dlatego przyjętym rozwiązaniem jest czasowe udostępnianie przedstawicielom 

handlowym biur z dostępem do baz danych, telefonu, faksu oraz Internetu. 

Outsourcing pozwala w tym przypadku na wykorzystanie ogólnokrajowej 

infrastruktury zleceniobiorcy i brak konieczności budowy własnych placówek 

regionalnych. 

Telepraca mobilna powszechnie zlecana jest firmom oferującym usługi 

outsourcingowe w zakresie merchandisingu oraz obsługi punktów detalicznych 

przez przedstawicieli handlowych. W tym przypadku wizyty w punktach sprzedaży 

mają charakter regularny np. dwa razy w tygodniu i odbywają się według stałego 

grafika. W związku z tym koordynację działań zapewnia wyłącznie osoba 

nadzorująca dany region. 

Telepraca doraźna stosowana jest w przypadku, kiedy pracownik czasowo nie może 

wykonywać swojej pracy w placówce firmy, ale jest w stanie pracować w domu. W 

sytuacji, kiedy rozwiązanie takie nie jest możliwe i konieczne jest zastępstwo, często 

stosowanym rozwiązaniem jest korzystanie z leasingu pracowniczego w obszarach 

takich jak nieskomplikowane prace biurowe czy na stanowisku kasjerskim. 

Specjalizację firm rekrutujących pracowników tymczasowych widać już w ich 

nazwach: TempService, LeasingTeam Agencja Pracy Tymczasowej i Doradztwa 

Personalnego, Leader Service. 

Telecentra są podstawą działalności centrów outsourcingowych firm działających 

globalnie, takich jak: Capgemini, Elektrolux, Shell, IBM, Philip Morris, Lufthansa czy 

Ahold. W centrach tych wykonywane są czynności biurowe z działów, które zostały 

wyłączone z podstawowej działalności w firmach zleceniodawców. Rozwój technik 

teleinformacyjnych pozwala na komputerową ewidencję faktur na podstawie ich 

skanów, organizowanie infolinii dla klientów na innym kontynencie czy zdalne 

instalowanie programów na komputerach zleceniodawcy. 

Wnioski i konkluzje 

Odchodzenie od stałego zatrudnienia etatowego staje się coraz częściej 

występującą rzeczywistością. Jako podstawowe przyczyny takiego stanu rzeczy uznaje 

się zaostrzenie konkurencji na rynku m.in. w wyniku globalizacji, rozwoju technologii 

informatycznych, które odgrywają znaczącą rolę w zmianie klasycznych form pracy, 

58


oraz zmiany potrzeb rynku, na którym zwiększa się popyt na pracowników 

koncepcyjnych, a maleje na pracowników typowo fizycznych 20 . 

Rynek pracy cały czas ewoluuje, zmieniają się technologie, standardy i formy 

pracy. Zmiany dokonują się po stronie organizacji będących pracodawcami i po stronie 

pracobiorców. Wymaga to od wszystkich elastyczności i stałego doskonalenia. To 

właśnie nowe techniki i metody porozumiewania się między organizacjami oraz 

ludźmi, w tym zastosowanie na coraz szerszą skalę do komunikacji sieci komputerów, 

Internetu, telefonów komórkowych, możliwości organizowania wideokonferencji, 

możliwości korzystania w podróży z komputerów przenośnych z modemem 

umożliwiającym dostęp do Internetu, pozwalają wprowadzić telepracę do systemów 

pracy niemalże wszystkich podmiotów gospodarujących 21 . 

Usługi outsourcingowe dają natomiast dostęp do wiedzy i doświadczenia liderów 

rynkowych oraz ogólnoświatowej bazy danych. Ekspert skierowany do współpracy 

z przedsiębiorstwem korzysta z całej wiedzy zgromadzonej w firmie doradczej, 

z firmowych baz danych, porad innych ekspertów. Duże międzynarodowe firmy 

świadczące usługi outsourcingowe gwarantują również dostęp do rozsianych po całym 

świecie outsourcingowych centrów biznesowych. Obserwując rozwój firm 

outsourcingowych można zauważyć pewne prawidłowości, a mianowicie prężny ich 

rozkwit w krajach, dotąd uważanych za nieatrakcyjne z przyczyn polityczno-prawnych, 

ale z tanią siłą roboczą (Indie, Filipiny, Chiny). Proces przekazywania pracy do krajów 

słabo rozwiniętych jest olbrzymią szansą dla tych właśnie krajów. Pozostaną tam 

wykształceni pracownicy, którzy będą mieli dostęp do najnowszych światowych 

zasobów technologii, informacji i wiedzy. Praca przez nich wykonywana 

i eksportowana, będzie poprawiała bilans płatniczy tych krajów, zwiększając ich 

wpływy z eksportu. Ich zarobki, mimo że dużo niższe od tych osiąganych w krajach 

rozwiniętych, są jednak dużo wyższe niż średnie płace w ich kraju, dlatego będą 

tworzyły zwiększony popyt na dobra konsumpcyjne i usługi. Tym samym pośrednio 

przyczyniać się będą do zmniejszenia bezrobocia w swoim kraju. Powstaje pytanie, czy 

w takim razie presja dużo niższych płac specjalistów z zagranicy nie spowoduje, że 

płace w krajach rozwiniętych zaczną spadać. Obecnie takich tendencji jeszcze nie daje 

20 T. Kopczyński, op. cit., s. 98. 

21 Obecnie 16% polskich pracodawców zadeklarowało, że zatrudnia pracowników wykonujących 

czynności zawodowe w domu [S. Frąckowiak, A. Kępińska, „Telepraca: nowy trend czy 

konieczność?”, „Businessman.pl” 2008, nr 5, s. 102]. W Unii Europejskiej aż 11% mieszkańców 

znajduje zatrudnienie w formie telepracy, przy czym najwięcej osób w stosunku do ogółu 

zatrudnionych pracuje w formie telepracy w Finlandii – 17%, Szwecji, Holandii – 15% [E- 

Przedsiębiorczość. Telepraca i usługi zdalne, praca zbiorowa pod red. Iwony Harnik, 

Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Drukarnia „Vacat”, Kraków 2008, s. 31-37]. 

Jak pokazują inne badania w formie telepracy w krajach Unii Europejskiej wykonywane są 

najczęściej następujące rodzaje działalności: usługi finansowe – 33%, grafika komputerowa – 

27%, księgowość – 25%, usługi prawnicze – 22%, sprzedaż i przedstawicielstwo handlowe – 

19% [Ł. Guza, Praca na odległość tańsza o 30 procent, „Gazeta Prawna” z dn. 12.09.2007, Nr 

177, Praca i Ubezpieczenia]. 

59


się zaobserwować. Jednak nie można wykluczyć możliwości pojawienia się ich 

w dłuższej perspektywie czasowej 22 . 

Jak wskazano w artykule istnieją różnice pomiędzy telepracą a outsourcingiem. 

Wydaje się, jednak, że nie są one tak duże, by nie można było stosować tych pojęć 

czasami wymiennie. Najistotniejsze jest jednak to, że są to stosunkowo nowe pojęcia 

na polskim rynku pracy, a wraz ze wzrostem informatyzacji społeczeństwa oraz 

szybkim rozwojem technologii informacyjno-komunikacyjnych należy się spodziewać 

coraz większego zainteresowania pracodawców, jak też i pracobiorców takimi formami 

świadczenia pracy. Widać to szczególnie w stale rosnących statystykach 

wykorzystywania przez polskie przedsiębiorstwa tych elastycznych form świadczenia 

pracy, co jest zgodnie z tendencjami ogólnoświatowymi. 

Bibliografia 

1. Binda J., Outsourcing – wykorzystywanie szans, realizacja zysków, Łódzkie 

Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, 2003. 

2. Czekaj J., Teczke J., Telepraca w orbitalnych strukturach sieciowych, [w:] Nowe 

tendencje w nauce o organizacji i zarządzaniu, pod red. Mariana Hopeja, Prace 

Naukowe Instytutu Organizacji i Zarządzania Politechniki Wrocławskiej nr 79, 

2006. 

3. Drzewiecka E., Jak zatrudnić pracownika w formie telepracy, „Gazeta Prawna” z 

dn. 04.10.2007, Nr 193, Tygodnik Prawa Pracy. 

4. E-Przedsiębiorczość. Telepraca i usługi zdalne, praca zbiorowa pod red. Iwony 

Harnik, Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Drukarnia „Vacat”, 

Kraków 2008. 

5. Frąckowiak S., Kępińska A., „Telepraca: nowy trend czy konieczność?”, 

„Businessman.pl” 2008, nr 5. 

6. Gay C.L., Essinger J., Outsourcing strategiczny –koncepcja, modele i wdrażanie, 

Oficyna Ekonomiczna, 2002. 

7. Guza Ł., Praca na odległość tańsza o 30 procent, „Gazeta Prawna” z dn. 

12.09.2007, Nr 177, Praca i Ubezpieczenia. 

8. http://www.inplastor.at/pl/rfidmedien/rfidkarten/index.html, z dn. 12.07.2008. 

9. Kieruzel M., Outsourcing jako metoda świadczenia usług w nowoczesnym 

biznesie, [w:] Informatyka w zarządzaniu i e-biznesie, Zeszyty Naukowe 

Uniwersytetu Szczecińskiego nr 396, Studia Informatica nr 18, Szczecin 2006. 

10. Kopczyński T., Elastyczne formy zatrudnienia, [w:] Społeczne problemy 

zarządzania. Studia i przyczynki na jubileusz profesora Kazimierza 

Dobrzańskiego, pod red. Kazimierza Zimniewicza, Zeszyty Naukowe nr 48, 

Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, 2004. 

22 S. Łobejko, Systemy informacyjne w zarządzaniu wiedzą i innowacją w przedsiębiorstwie, 

Monografie i opracowania nr 527, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Oficyna 

Wydawnicza, Warszawa 2004, s. 171. 

60


11. Kowalczyk E., Pracodawcy i pracobiorcy na zmieniającym się rynku pracy, [w:] 

Zmiany we współczesnych organizacjach, pod red. Kazimierza Krzakiewicza, 

Zeszyty Naukowe nr 76, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, 

2006. 

12. Krupski R., Elastyczność struktur i zasobów [w:] Zarządzanie przedsiębiorstwem 

w turbulentnym otoczeniu. Ku superelastycznej organizacji, pod red. R. 

Krupskiego, PWE, 2005. 

13. Krupski R., Elastyczność struktur i zasobów [w:] Zarządzanie przedsiębiorstwem 

w turbulentnym otoczeniu. Ku superelastycznej organizacji, praca zbiorowa pod 

red. R. Krupskiego, PWE, Warszawa 2005. 

14. Łobejko S., Systemy informacyjne w zarządzaniu wiedzą i innowacją w 

przedsiębiorstwie, Monografie i opracowania nr 527, Szkoła Główna Handlowa w 

Warszawie, Oficyna Wydawnicza, 2004. 

15. Malara Z., Przedsiębiorstwo w globalnej gospodarce. Wyzwania współczesności, 

Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. 

16. Raport o Kapitale Intelektualnym Polski, pod red. M. Boniego, Warszawa 2008; 

http://pliki.innowacyjnosc.gpw.pl/Kapital_Intelektualny_Polski.pdf, z dn. 

12.07.2008. 

17. Skórska A., Determinanty sytuacji na rynku pacy, [w:] Ekonomia rynku Pracy, 

pod red. Doroty Kotlorz, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, 

2007. 

18. Wróbel P., Problemy zarządzania telepracownikami, [w:] Sukces organizacji. 

Uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne, pod red. Haliny Czubasiewicz i 

Wiesława Golnau, Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu 

Gdańskiego, nr 2, Sopot 2007. 

19. Wrzosek K., Elastyczne formy zatrudniania i organizowania czasu pracy jako 

sposób radzenia sobie z okresowymi zmianami w przedsiębiorstwie, [w:] Zmiana 

warunkiem sukcesu. Dynamika zmian w organizacji – ewolucja czy rewolucja, pod 

red. Jana Skalika, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego 

we Wrocławiu, 2006. 

20. Zalety i wady outsourcingu [w:] Zarządzanie Firmą cześć 1, Biblioteka Gazety 

Wyborczej, „Biznes tom 1”, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. 

61


Implementation areas of Outsourcing 

and Teleworking - comparative analysis 

The article presents the essence of outsourcing and teleworking; the relatevely new terms on 

the Polish work market. The further parts of the article describe teleworking as a flexible form 

of employment and organization of time. Different types of teleworking were described and 

compared with the corresponding outsourcing kinds. The article presents key aspects concerning 

outsourcing and points out that it is more and more often applied in the Polish enterprises. The 

last part of the article concerns the current market trends connected with the discussed notions. 

Mgr Marek Makowiec jest doktorantem w Katedrze 

Zachowań Organizacyjnych, na Wydziale Zarządzania 

Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Jego 

zainteresowania naukowe oscylują wokół elastycznego 

zatrudnienia, telepracy, humanizacji i dehumanizacji pracy 

oraz nowoczesnych technik informacyjnokomunikacyjnych 

usprawniających życie człowieka. Te 

zainteresowania pozwoliły na otwarcie przewodu 

doktorskiego pt.: „Metodyka humanizowania telepracy”. 

Więcej o autorze i kontakt: 

http://janek.ae.krakow.pl/~kzzo/asystenci.htm 

Mgr Tomasz Bober jest asystentem w Katedrze Podstaw 

Organizacji i Zarządzania, na Wydziale Ekonomii 

i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu 

Ekonomicznego w Krakowie. 

Zainteresowania naukowe: Outsourcing, strategie rozwoju 

przedsiębiorstw, TQM, Systemy wspomagające 

zarządzanie, zarządzanie sprzedażą. 

62


Informacje projakościowe na stronach internetowych 

urzędów miejskich w Zagłębiu 

Radosław Wolniak 

Streszczenie 

Publikacja przedstawia analizę dotyczącą oceny stron internetowych urzędów miejskich 

zagłębiowskich miast z punktu widzenia zawartych na nich informacji na temat zarządzania 

jakością. Badano strony internetowe wszystkich miast znajdujących się na terenie Zagłębia 

Ślasko-Dąbrowskiego – Sosnowca, Dąbrowy Górniczej, Będzina, Czeladzi, Siewierza, Sławkowa 

oraz Wojkowic. W badaniach uwzględniono następujące zmienne: informacje o posiadaniu przez 

urząd systemu zarządzania jakością, istnienie na stronie internetowej osobnego działu 

poświeconego zarządzaniu jakością, dostępność kompletnej księgi jakości, dostępność polityki 

jakości, ocenę merytoryczną polityki jakości oraz występowanie wszelkiego rodzaju innych 

informacji dotyczących zarządzania jakością na terenie danego miasta. 

Słowa kluczowe: zarządzanie jakością, zarządzanie publiczne, strony internetowe, system ISO 

9001:2000. 

1. Wprowadzenie 

Rosnące w naszym kraju zainteresowanie zarządzaniem w sferze publicznej spowodowało, 

że traktuje się je jako subdyscyplinę nauk o zarządzaniu. 1 Współczesna 

administracja publiczna coraz częściej stawia sobie za cel zaspokojenie potrzeb petentów, 

którzy powinni być traktowani jak klienci. Tradycyjne zarządzanie publiczne 

jedynie w niewielkim zakresie starało się zaspokajać potrzeby klientów, zwracając 

uwagę w głównej mierze na administrowanie oraz wypełnianie procedur. Obecnie 

zmiany w zarządzaniu publicznym powodują, że coraz częściej stosuje się w nim metody 

stosowane wcześniej w organizacjach biznesowych. Współczesne paradygmaty 

zarządzania publicznego zwracają uwagę na takie kwestie jak interes publiczny, służenie 

i pomaganie obywatelom oraz prowadzenie wielopłaszczyznowej polityki. 

Organizacje publiczne, takie jak urzędy miejskie, wdrażają również coraz częściej 

systemy zarządzania oparte o normy z serii ISO 9000:2000. Podyktowane jest to nie 

tylko sprawdzeniem się koncepcji projakościowych w przedsiębiorstwach, ale również 

bogatą i uwieńczoną sukcesem praktyką stosowania takich rozwiązań w zagranicznych 

jednostkach administracji publicznej. 2 W tym przypadku ważne jest szczególnie zwró- 

1 

B. Kożuch: Zarządzanie publiczne. W teorii i praktyce polskich organizacji, Placet,Warszawa 

2004, s. 11. 

2 

P. Rogala: Podstawowe narzędzia zarządzania jakością w jednostce samorządu terytorialnego, 

„Problemy Jakości”, nr 4, 2002, s. 12.

64 Radosław Wolniak 

cenie uwagi na rolę klienta w organizacji usługowej oraz określenie poziomu oczekiwań 

odbiorców. Konieczne jest również dokładne określenie potrzeb i pragnień poszczególnych 

grup obywateli. 3 W urzędach administracji publicznej posiadających czy 

wdrażających system zarządzania jakością głównym celem jest poprawa jakości usług 

dzięki większej sprawności organizacji. Również w katalogi celów znajdują się: 4 

usprawnienie działań urzędu i kwestia najbardziej interesująca z punktu widzenia tematyki 

publikacji – poprawa wizerunku urzędu. 

Jednym z ważnych elementów wizerunku gminy miejskiej, na który zwraca uwagę 

coraz większa grupa interesantów, jest witryna internetowa jaką posiada dane miasto. 

Jej wygląd, dostępność potrzebnych informacji, możliwość załatwienia przez Internet 

różnych spraw wpływają na postrzeganie danego miasta przez interesantów. W przypadku 

systemu zarządzania jakością i kształtowania jego wizerunku istotne jest, aby 

mieszkańcy miasta mieli świadomość o działaniach projakościowych jakie dany urząd 

w ostatnich latach podjął. Współcześnie najłatwiej można to zrobić zamieszczając 

informacje na stronie internetowej, do której, przy dzisiejszym poziomie dostępu do 

Internetu, będzie miała dostęp znaczna cześć zainteresowanych. 

2. Zakres badań 

Informacje zawarte na stronach internetowych można analizować pod bardzo różnym 

kontem. Analiza może dotyczyć zawartości informacyjnej, łatwości dostępu do 

danych informacji, może dotyczyć ona również treści merytorycznych zawartych na 

stronie a także jej wyglądu graficznego. Można rozpatrywać ją w sposób całościowy, 

analizować od strony marketingowej albo czysto informatycznej. 

Pełna ocena jest bardzo trudna i zawsze obarczona sporą dawką subiektywizmu. 

Zupełnie inaczej strony internetowe będzie oceniał specjalista od zarządzania spoglądający 

na problem od strony klienta – użytkownika danej strony w porównaniu z informatykiem, 

który będzie bardziej zorientowany na techniczne aspekty zagadnienia. 

Z tego powodu w niniejszej publikacji skoncentrowano się jedynie pewnym zakresie 

informacji jakie mogą występować na stronach internetowych urzędów miejskich. 

Przedmiotem publikacji są informacje zawartych na stronach internetowych dotyczące 

systemów zarządzania jakością jakie są stosowane w administracji publicznej. 

Prowadzone badania dotyczyły stron internetowych miast zaliczanych do Zagłębia 

Ślasko-Dąbrowskiego. Zagłębie Dąbrowskie jest to kraina historyczno-geograficzna 

obejmująca wschodnią część województwa śląskiego i zachodnią część województwa 

małopolskiego. Znajduje się ono we wschodniej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. 

Historycznie Zagłębie Dąbrowskie jest częścią Małopolski, lecz często, 

niepoprawnie, jest kojarzone ze Śląskiem. Składa się ono z następujących miast 

i gmin: 5 

3 

K. Opolski, P. Modzelewski: Zarządzanie jakością w usługach publicznych, CeDeWu, Warszawa 

2004, s. 153. 

4 

K. Szara: Orientacja jakościowa w organizacjach publicznych na przykładzie jednostki administracji 

samorządowej, „Współczesne Zarządzanie”, nr 1, 2008, s. 65. 

5 

http://pl.wikipedia.org/wiki/Zagłębie_Dąbrowskie

Informacje projakościowe na stronach internetowych (...) 65 

• Sosnowiec – 228 100 mieszkańców – najludniejsze miasto i jedna z kulturalnych 

stolic. 

• Dąbrowa Górnicza – 130 600 mieszkańców – największy ośrodek przemysłowy, 

jedna z kulturalnych stolic (oprócz Sosnowca i Będzina) i największe obszarowo 

miasto Zagłębia. 

• Będzin – 58 000 mieszkańców – będący historyczną stolicą regionu, stolica 

powiatu. 

• Czeladź – 34 720 mieszkańców – najstarsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego. 

• Wojkowice – 8900 mieszkańców. 

• Sławków – 6800 mieszkańców. 

• Miasto i gmina Siewierz – 12 100 mieszkańców, 

• Gmina Psary – 10 800 mieszkańców. 

• Gmina Bobrowniki – 10 300 mieszkańców. 

• Gmina Mierzęcice – 7200 mieszkańców. 

• Gmina Ożarowice – 5400 mieszkańców. 

Badano jedynie strony internetowe miast Sosnowca, Dąbrowy Górniczej, Będzina, 

Czeladzi, Siewierza, Wojkowic i Sławkowa pomijając gminy wiejskie. 

W badaniach brano pod uwagę następujące zmienne: 

• Informacje o posiadaniu przez urząd miejski systemu zarządzania jakością 

zgodnego z ISO 9001:2000. 

• Osobny dział poświęcony systemowi zarządzania jakością. 

• Dostępność kompletnej księgi jakości. 

• Inne informacje o systemie zarządzania jakością np. zdjęcia certyfikatów, itp. 

• Polityka jakości – dostępność. 

• Polityka jakości – ocena merytoryczna z punktu widzenia następujących kryteriów: 

6 

o zwięzłość i zrozumiałość, 

o klient, 

o pracownik, 

o konkretność, 

o doskonalenie. 

Każdemu z badanych kryteriów przypisano wagi zgodnie z koncepcją przedstawioną 

w tablicy 1. Ocena kryterium mieści się w przedziale 1-5 w zależności od kompletności 

i dostępności konkretnych informacji. W przypadku oceny polityki jakości 

każde z kryteriów oceniane jest w skali 1-5, natomiast łączna ocena polityki jakości 

jest średnią z wszystkich kryteriów uwzględniającą ich wagi. 

6 Posłużono się kryteriami oceny polityki jakości za R. Wolniak, B. Skotnicka: Dokumentacja 

systemu zarządzania jakością. Teoria i praktyka. Część I., Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 

Gliwice 2006, zmodyfikowanymi z punktu widzenia specyfiki organizacji jaką jest Urząd Miejski.


Tablica 1. Waga zmiennych zastosowanych do oceny 

Badana zmienna Waga 

Dział poświęcony systemowi zarządzania jakością 0,2 

Informacje o ISO 9001:2000 0,1 

Dostępność kompletnej księgi jakości 0,2 

Polityka jakości 0,1 

Ocena merytoryczna polityki jakości 0,3 

Inne informacje 0,1 


3. Analiza wyników badań 

W tablicy 2 dokonano zbiorczego zestawienia wyników badań z punktu widzenia 

przedstawionych w poprzednim punkcie zmiennych. W dalszej części publikacji dokonano 

charakterystyki poszczególnych miast z punktu widzenia badanych czynników 

(za wyjątkiem merytorycznej oceny polityki jakości, która zostanie przedstawiona 

w dalszej części publikacji). 

Sosnowiec 

W przypadku Sosnowca informacja o posiadaniu certyfikatu ISO 9001:2000 znajduje 

się bezpośrednio na stronie głównej urzędu w jej górnej części. Nie ma na stronie 

bezpośrednio dostępnego działu dotyczącego zarządzania jakością. Jednakże, poprzez 

mapę serwisu można dotrzeć do strony „Zintegrowany system zarządzania jakością 

ISO”. Niestety znajdują się w niej jedyne skany certyfikatów, bez jakichkolwiek dodatkowych 

informacji. 

Polityka jakości występuje na stronie urzędu niemniej jednak jej znalezienie jest 

utrudnione. Znajduje się ona w zakładce „Misja i polityka urzędu miejskiego”, w której 

to nazwie nie ma słowa jakość. Nie można jej również znaleźć poprzez zamieszczoną 

na stronie wyszukiwarkę – wpisanie frazy „polityka jakości” nie przynosi żadnego 

efektu. 

Dąbrowa Górnicza 

Bezpośrednio na stronie brak informacji o posiadaniu przez urząd miejski systemu 

zarządzania jakością zgodnego z normą ISO 9001:2000. Niemniej po wejściu na zakładkę 

„mapa serwisu” można łatwo dotrzeć do odpowiedniego działu nazwanego 

„ISO 9001-2000”. Na stronie brak jest kompletnej wersji księgi jakości, natomiast 

znajduje się polityka jakości. 

W dziale dotyczącym zarządzania jakością umieszczono wiele dodatkowych materiałów 

takich jak: skany certyfikatów, dane pełnomocnika ds. Systemu Zarządzania 

Jakością wraz z jego zadaniami. Bardzo interesującym rozwiązaniem jest zwłaszcza 

umieszczenie różnorodnych informacji pełnomocnika jakości dotyczących wyników 

badań klientów, zaobserwowanych problemów, itp.


Będzin 

Bezpośrednio na stronie nie ma informacji o systemie ISO 9001:2000 ale istnieje 

na stronie dział poświęcony normie ISO 9001. Znajduje się on w zakładce „Urząd 

miejski” i nosi nazwę „ISO 9001”. Zgromadzone są tam informacje na temat najważniejszych 

celów urzędu w zakresie polityki jakości, jest dostęp do polityki jakości oraz 

do kompletnej wersji księgi jakości, z 2007 roku. Informacje są przejrzyste i kompletne. 

Zwłaszcza zamieszczenie pełnej księgi jakości zasługuje na pozytywne wyróżnienie. 

Siewierz 

Na stronie nie ma kompletnego działu dotyczącego zagadnień związanych z ISO 

9001:2000. Znajduje się jedynie sama polityka jakości, dostępna bezpośrednio 

z głównej strony. Nie ma jakichkolwiek innych informacji o posiadanych systemach, 

ani księdze jakości. 

Wojkowice 

Na stronie internetowej brak jakichkolwiek informacji na temat systemu zarządzania 

jakością dlatego też miasto zostało wyłączone z dalszych analiz. 

Sławków 

Na stronie internetowej brak jakichkolwiek informacji na temat systemu zarządzania 

jakością dlatego też miasto zostało wyłączone z dalszych analiz.

68 Radosław Wolniak


Po omówieniu pozostałych zmiennych pozostaje problematyka oceny polityki jakości 

w poszczególnych organizacjach. Jak wynika z przedstawionych w tekście rozważań, 

na stronie internetowej swą politykę jakości umieściły następujące zagłębiowskie 

miasta – Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza, Będzin, Czeladź i Siewierz. Treść poszczególnych 

polityk jakości została zebrana w tablicy 3. Polityka jakości może być 

oceniana z różnych punktów widzenia, na potrzeby niniejszej publikacji zaadoptowano 

koncepcję oceny polityki jakości za pracą R. Wolniak, S. Skotnicka „Dokumentacja 

systemu zarządzania jakością teoria i praktyka”. Polityki jakości poszczególnych miast 

zostaną omówione z punktu widzenia następujących kryteriów: 7 

• klient – czy w polityce jakości są sformułowania dotyczące klienta, zaspokajania 

jego potrzeb, zadowolenia, 

• pracownik – czy w polityce jakości są stwierdzenia odnoszące się do zadowolenia 

pracownika, podnoszenia kwalifikacji, szkoleń, 

• doskonalenie – czy w polityce jakości zwraca się uwagę na problematykę 

ciągłego doskonalenia systemu zarządzania jakością, 

• zwięzłość i zrozumiałość – czy polityka jakości jest napisana zwięźle, czy 

może być zrozumiała przez przeciętnego klienta, 

• dostawcy – czy w polityce jakości zwraca się uwagę na przyjazną współpracę 

z dostawcami, na zachowanie ciągłości dostaw, odpowiedni wybór 

dostawców, 

• konkretność – „test Coca–Coli” – czy polityka jakości jest wystarczająco 

konkretna, na tyle, że nie można by ją wykorzystać jako politykę jakości innej 

firmy np. firmy Coca–Cola. 

Oceny dokonano w pięciostopniowej skali określającej stopień spełnienia danego 

kryterium w zakresie poszczególnej polityki jakości: 

• 5 – bardzo wysoki, 

• 4 – wysoki, 

• 3– średni, 

• 2 – niski, 

• 1 – bardzo niski. 

Dla poszczególnych badanych kryteriów przyjęto następujące wagi: 

• klient – 0,4; 

• pracownik – 0,2; 

• doskonalenie – 0,2; 

• zwięzłość i zrozumiałość – 0,05; 

• dostawcy – 0,1; 

• konkretność 0,05. 

Ocena polityki jakości dla poszczególnych miast wraz z komentarzem znajduje się 

w tablicy 4. 

7 R. Wolniak, B. Skotnicka: Dokumentacja systemu zarządzania jakością. Teoria i praktyka. 

Część I., Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2006, s. 69.


Tablica 3. Polityki jakości badanych Urzędów Miejskich 

Miasto Polityka jakości 

Sosnowiec 

Dabrowa Górnicza 

Będzin 

Kierownictwo Urzędu uznaje, iż dla realizacji jego misji konieczne jest 

wyznaczenie następujących celów: 

• zatrudnianie w Urzędzie Miasta pracowników posiadających 

kwalifikacje odpowiadające powierzanym im zadaniom oraz 

prowadzenie szkoleń dostosowujących poziom wiedzy urzędników 

do wymogów wynikających z obowiązujących przepisów, 

a także oczekiwań interesantów; 

• doskonalenie organizacji pracy w Urzędzie Miasta, w tym 

utrzymanie i doskonalenie Sytemu Zarządzania Jakością spełniającego 

wymagania normy PN-EN ISO 9001:2001; 

• tworzenie i doskonalenie bazy lokalowo-technicznej, umożliwiającej 

sprawną obsługę interesantów oraz optymalne zarządzanie 

miejską infrastrukturą techniczną oraz majątkiem 

wspólnoty samorządowej. 

Celem Urzędu Miejskiego w Dąbrowie Górniczej jest realizacja zbiorowych 

potrzeb mieszkańców naszego miasta oraz świadczenie usług na 

najwyższym poziomie poprzez: 

1. Zagwarantowanie Klientom usługi rzetelnej, terminowej i zgodnej 

z obowiązującymi przepisami. 

2. Motywowanie pracowników do stałego podnoszenia kwalifikacji 

oraz jakości wykonywanej pracy. 

3. Wdrożenie, utrzymanie i doskonalenie systemu zarządzania jakością. 

4. Gromadzenie i wykorzystywanie wiedzy o potrzebach i oczekiwaniach 

Klientów w celu doskonalenia świadczonych usług. 

5. Sprawne funkcjonowanie Biura Obsługi Interesanta mające na celu 

zapewnienie Klientom kompleksowej informacji, dotyczącej zadań 

i spraw realizowanych przez nasz Urząd. 

Głównym celem działania Urzędu Miejskiego w Będzinie jest poprawienie 

terminowości i jakości obsługi mieszkańców, sprawna organizacja 

pracy w oparciu o jasne zidentyfikowane procesy, zapewnianie konkurencyjności 

miasta w regionie, a także zwiększenie satysfakcji płynącej z 

pracy na rzecz lokalnej społeczności. 

Wdrożony System Zarządzania Jakością zgodny z normą PN-EN ISO 

9001:2000 poprawia jakość usług poprzez identyfikację i udoskonalanie 

już istniejących procesów zachodzących w Urzędzie oraz wdrożenie 

nowych, które ułatwiają realizację zadań. 

Urząd Miejski w Będzinie poprzez posiadanie Certyfikatu Systemu Zarządzania 

Jakością zgodnego z normą PN-EN ISO 9001:2000 zapewnia: 

• poprawę terminowości załatwiania spraw, 

• załatwianie spraw wnoszonych do Urzędu w trybie i terminach 

określonych przepisami prawa, 

• sprawne i kompetentne załatwianie spraw w Biurze Obsługi, 

• ciągłe usprawnianie organizacji pracy Urzędu Miejskiego w 

Będzinie, 

• usprawnianie komunikacji między Urzędem a lokalną społecznością 

poprzez wprowadzone karty usług oraz ich ciągłą aktualizację,


Czeladź 

Siewierz 

• poprawę jakości rozwiązań organizacyjnych. 

Urząd Miejski w Będzinie dokłada wszelkich starań aby: 

• organizacja pracowała na w pełni zidentyfikowanych procesach 

w Systemie Zarządzania Jakością, 

• identyfikować i wdrażać nowe procesy ułatwiające realizację 

zadań, 

• zapewniać sprawny przepływ informacji o zadaniach realizowanych 

przez poszczególne wydziały, 

• doskonalić mechanizm kontroli oraz samokontroli, jak również 

oceny realizowanych zadań i poleceń, 

• utrzymywać dobrą atmosferę pracy, 

• dbać o bezpieczeństwo i higienę pracy pracowników. 

Burmistrz miasta uznaje, że dla realizacji jego misji koniczne jest wyznaczenie 

następujących celów: 

1. Poprawa jakości świadczonych usług oraz usprawnienie 

komunikacji między urzędem a lokalną społecznością. 

2. Dbanie o kompetencje pracowników i stałe podnoszenie ich 

kwalifikacji. 

3. Poprawa organizacji pracy w tym wdrożenie i doskonalenie 

Systemu Zarządzania Jakością spełniającego wymagania 

normy PN En ISO 9001:2001. 

Urząd Miasta i Gminy Siewierz dąży do stworzenia mieszkańcom dogodnych 

warunków w zakresie zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty 

samorządowej. 

Burmistrz Miasta i Gminy Siewierz oraz pracownicy deklarują pełnienie 

służby publicznej najwyższej jakości oraz profesjonalną obsługę mieszkańców 

w atmosferze życzliwości i zrozumienia. 

Burmistrz Miasta i Gminy Siewierz przyjmuje na lata 2007-2009 

następujące cele jakości: 

• terminowe i zgodne z prawem załatwianie spraw mieszkańców, 

• utrzymanie systemu informacji o usługach dla mieszkańców, 

• racjonalne gospodarowanie środkami publicznymi zgodnie z 

Ustawą o zamówieniach publicznych, 

• pozyskiwanie środków zewnętrznych na realizację działań i 

inwestycji w latach 2007-2013, 

• utrzymanie porządku i czystości w gminie, 

• zabezpieczenie i udostępnienie ruin Zamku w Siewierzu, 

• budowa kanalizacji sanitarnej i deszczowej na Osiedlu Zachód, 

• budowa drogi zbiorczej przy DK 1, 

• modernizacja Rynku w Siewierzu. 

Burmistrz Miasta i Gminy Siewierz oraz Pracownicy Urzędu deklarują 

spełnienie wszystkich wymagań przepisów prawa oraz stałe doskonalenie 

Systemu Zarządzania Jakością. 

Źródło: opracowanie na podstawie informacji ze stron internetowych badanych miast


Tablica 4. Ocena polityka jakości badanych urzędów miejskich 

Kryterium Ocena Komentarz 

Ocena polityki jakości Urzędu Miejskiego w Sosnowcu 

Klient 2 

Polityka jakości tylko w pewnym stopniu zwraca uwagę na potrzeby 

klienta. Piszę się w niej o tworzeniu bazy technicznolokalowej 

w celu lepszej obsługi klienta, ale nie przedstawiono 

żadnych konkretnych sposobów zwiększania jego satysfakcji. 

Pracownik 5 

Polityka jakości mocno eksponuje kwestę zatrudniania pracowników 

o odpowiednich kwalifikacjach oraz ich podnoszenie. 

Doskonalenie 5 

Zwraca się uwagę na doskonalenie Systemu Zarządzania Jakością 

oraz doskonalenie kompetencji pracowników. 

Zwięzłość i 

zrozumiałość 

5 

Polityka cechuje się wysoką zwięzłością i zrozumiałością. Nie 

używa się w niej skomplikowanych zwrotów trudnych dla klienta. 

Dostawcy 1 Polityka jakości pomija problem dostawców. 

Polityka jakości cechuje się wysokim poziomem konkretności. 

Konkretność 4 

Zwraca uwagę na problemy typowe dla urzędów miejskich. Brak 

w niej jednak odniesienia do problemów specyficznych dla miasta 

Sosnowiec. 

Ocena polityki jakości Urzędu Miejskiego w Dąbrowie Górniczej 

Polityka jakości jest ukierunkowana na klienta. Zwraca się w niej 

uwagę na takie parametry obsługi klienta jak: terminowość ob- 

Klient 5 sługi, zgodność z przepisami itp. Urząd ma również zamiar gromadzić 

informacje o potrzebach klientów i na tej podstawie doskonalić 

swe usługi. 

Zwraca się uwagę na motywowanie pracowników, zachęcanie 

Pracownik 3 ich do pracy. Brak informacji o szkoleniach i pozyskiwaniu nowych 

pracowników. 

W polityce jakości zwraca się uwagę na doskonalenie zarówno 

Doskonalenie 4 świadczonych usług jak i kompetencji pracowników. Brak informacji 

o doskonaleniu całego systemu zarządzania jakością. 



5 

Polityka jest zwięzła, zrozumiała i poprawnie napisana. 


Polityka jakości charakteryzuje się średnim poziomem konkretności. 

Praktycznie jedynym odniesieniem do specyfiki urzędów 

Konkretność 3 miejskich jest poruszony w polityce problem biura obsługi interesantów. 

Inne sformułowania pasowałyby do większości organizacji 

usługowych. 

Ocena polityki jakości Urzędu Miejskiego w Będzinie 

Polityka jakości jest silnie ukierunkowana na klienta. Przedstawia 

Klient 5 

się w niej konkretne sposoby zwiększania satysfakcji klienta, takie 

jak poprawa terminowości załatwiania spraw, czy usprawnianie 

komunikacji. 

Pracownik 4 

W polityce jakości zwraca się uwagę na szkolenie pracowników, 

podnoszenie ich kompetencji, dobrą atmosferę w pracy. 

Problem doskonalenia systemu zarządzania jest częściowo poru- 

Doskonalenie 4 

szony w ocenianej polityce. Zwraca się uwagę na poprawianie czy 

usprawnianie poszczególnych aspektów systemu zarządzania 

jakością. Ale nie pisze się o doskonaleniu systemu jako całości.




4 

Polityka jakości jest zrozumiała, nie używa się w niej trudnych dla 

przeciętnego klienta urzędu określeń. Pewne zastrzeżenia można 

mieć do jej długości, gdyż jest to najdłuższa z ocenianych polityk, i 

znajdują się w niej liczne powtórzenia. 


Polityka jakości jest bardzo konkretna. Praktycznie nie można jej 

Konkretność 4 

zastosować w innego typu organizacji niż Urząd Miejski. Może 

jedynie dało by się zwrócić w niej uwagę na problemy specyficzne 

dla miasta Będzin. 

Ocena polityki jakości Urzędu Miejskiego w Czeladzi 

Jedynie w niewielkim stopniu zwraca się uwagę na klienta. W 

Klient 2 polityce problem klienta został sprowadzony jedynie do kwestii 

komunikacji na linii urząd – społeczność lokalna. 

Pracownik 4 

W polityce zwraca się uwagę na pracowników, ich kompetencje 

oraz doskonalenie umiejętności. Pominięto problematykę rekrutacji. 

Polityka jakości jest silnie ukierunkowana na doskonalenie zarówno 

Doskonalenie 5 samego systemu zarządzania jakością, jak i komunikacji czy też 

kwalifikacji pracowników. 



4 

Polityka jakości jest zbyt zwięzła. Składa się jedynie z trzech punków, 

które nie wyczerpują problematyki. 


Polityka jakości jest konkretna i dostosowana do specyfiki urzędu 

Konkretność 4 miejskiego. Pomija się w niej jednak problemy charakterystyczne 

dla konkretnego miasta. 

Ocena polityki jakości Urzędu Miejskiego w Siewierzu 

Polityka jakości akcentuje klienta i jego potrzeby. Pisze się o two- 

Klient 4 

rzeniu odpowiedniej atmosfery wobec klienta, spełnianiu potrzeb. 

Zwraca się uwagę na terminowość, odpowiedni system informacji. 

Brak informacji o stałym badaniu potrzeb klienta. 

Pracownik 1 Polityka jakości pomija problem pracowników 

Dokument zawiera informacje dotyczące doskonalenia systemu 

Doskonalenie 3 zarządzania jakością. Inne aspekty doskonalenia nie są uwzględnione. 

Badana polityka jakości charakteryzuje się niską zwięzłością. Frag- 



2 

menty dokumentu pisane są tekstem ciągłym, inne punktami, znajdują 

się tam również powtórzenia. Pewne sformułowania mogą być 

niezrozumiałe dla przeciętnego mieszkańca gminy na przykład 

„budowa drogi zbiorczej przy DK 1”. 

W polityce jakości w bardzo wąskim zakresie uwzględniono kwestie 

związane z dostawcami. Sprowadzają się one do pozyskiwania 

Dostawcy 3 środków zewnętrznych na realizacje działań. Niemniej jest to jedyna 

analizowana polityka jakości, która w jakimś stopniu w ogóle 

porusza ten problem. 

Polityka jakości jest bardzo konkretna. Zawiera problemy charakte- 

Konkretność 5 rystyczne dla miasta Siewierz. Nie może być stosowana nigdzie 

poza badanym miastem. 


W celu dokonania łącznej oceny polityk jakości poszczególnych miast dokonano 

obliczeń zgodnie z podanymi w publikacji wagami. Wyniki zostały zestawione 

w tablicy 5. Na podstawie przedstawionych analiz można stwierdzić, że w świetle


przyjętych kryteriów, najlepszą politykę jakości posiada Będzin. Oceniono ją na 4,1 

w pięciopunktowej skali. Wysoko oceniono również politykę jakości Dąbrowy Górniczej 

(3,9). Najgorzej wypadła polityka jakości Siewierza, która jest w zbyt niskim 

stopniu ukierunkowana na pracownika, zbyt mało jest w niej o doskonaleniu działań 

urzędu oraz charakteryzuje się małą zwięzłością i zrozumiałością. Na rysunku 1 przedstawiono 

porównanie badanych miast z punktu widzenia posiadanej polityki jakości. 

Podsumowując można stwierdzić, że w większości przypadków w swych politykach 

jakości badane miasta zwracają uwagę na klienta są również ukierunkowane na 

doskonalenie. Polityki jakości są zwięzłe i zrozumiałe, na wysokim poziomie oceniono 

także ich konkretność. W części badanych miast niewystarczająco w dokumencie tym 

wyeksponowano problematykę pracowników, ich rekrutacji, kompetencji oraz doskonalenia 

ich umiejętności. Ze specyfiki organizacji publicznej jaką jest urząd miejski 

wynika, że problematyka dostawców, bardzo ważna w branży przemysłowej, przez 

większość badanych została potraktowana drugoplanowo. Tylko jedna polityka jakości 

– gminy Siewierz – wspomina cokolwiek o tym zagadnieniu. 

Rys. 1. Ocena polityk jakości badanych miast 


W kolejnej fazie badań na podstawie przedstawionych charakterystyk badanych 

zmiennych w poszczególnych miastach zgromadzonych w tablicy 2 oraz analiz polityk 

jakości, których syntetyczne wyniki przedstawiono tablicy 5 dokonano określenia wartości 

badanych zmiennych. Następnie na podstawie przyjętych na potrzeby niniejszych 

badań wag (tablica 1) dokonano określenia wartości ważonych badanych zmiennych 

a następnie oceny stron internetowych zagłębiowskich urzędów miejskich z punktu 

widzenia zawartych na nich informacji dotyczących zarządzania jakością. Wyniki 

analiz zostały zawarte w tablicy 6. Zgodnie z tym co zostało wcześniej napisane nie 

dokonywano oceny Wojkowic i Sławkowa, gdyż w ich przypadku na stronie internetowej 

nie ma żadnych informacji o systemie zarządzania jakością, czy też polityce 

projakościowej prowadzonej przez miasto. Zestawienie ocen dla poszczególnych miast 

przedstawiono graficznie na rysunku 2.

Informacje projakościowe na stronach internetowych (...) 75


Biorąc pod uwagę przyjęte w badaniach kryteria oceny najlepiej wypadła strona 

internetowa Będzina (ocena 4,22 w pięciopunktowej skali). Jedynym mankamentem 

tego miasta jest brak dodatkowych informacji pełniących pomocnicza rolę, jak skanów 

certyfikatów, informacji o badaniach klienta itp. Nieco gorzej wypadła Dąbrowa Górnicza 

(3,87). W tym przypadku większość kryteriów jest oceniona równie wysoko 

a czasem wyżej jak ma to miejsce dla Będzina a na wyniku końcowym zaważył fakt, że 

na stronie internetowej nie ma pełnej wersji księgi jakości. Podsumowując zarówno 

stronę internetową Będzina jak i Dąbrowy Górniczej można ocenić jako dobre pod 

względem prezentacji informacji o systemie zarządzania jakością posiadanym przez 

urzędy. 

Strony internetowe Sosnowca (ocena 3,01) oraz Czeladzi (ocena 3,33) można 

uznać jako przeciętne. Natomiast najgorzej prezentuje się Siewierz (ocena 2,42) 

w przypadku którego na stronie zawarto jedynie elementarne kwestie związane z posiadanym 

systemem zarządzania jakością. 

Rys. 2. Ocena stron internetowych badanych miast z punktu widzenia informacji 

projakościowych 

Źródło. opracowanie własne 

Do ciekawych wyników prowadzi także porównanie wyników badań z wielkością 

poszczególnych miast. Analizowane miasta były przedstawione w kolejności liczby 

mieszkańców. Z badań wynika, że problemy z odpowiednim przedstawieniem informacji 

mają głównie miasta małe. Dwa najmniejsze miasta Zagłębia – Wojkowice 

i Sławków w ogóle nie posiadają na stronie internetowej informacji o systemie zarządzania 

jakością, a 3 od końca pod względem ilości ludności – Sławków zostało ocenione 

najgorzej. Widać wiec wyraźnie, że dopiero miasta mające pewną wielkość (w tym 

przypadku to około 35tyś mieszkańców) prowadzą na tyle rozbudowane strony internetowe, 

że znajdują się na nich interesujące nas w prezentowanej publikacji informacje. 

Próba badawcza była zbyt wąska, aby wyniki można było uogólniać, niemniej sugerują 

one, że małe miasta nie dysponują odpowiednimi możliwościami w zakresie informa-


tyki i nie są w stanie prowadzić tak rozbudowanych stron internetowych jak miasta 

większe. 

W przypadku natomiast przekroczenia pewnej, krytycznej wielkości miasta, nie 

obserwujemy zależności pomiędzy jego wielkością a otrzymaną oceną. Największe 

miasto Zagłębia Sosnowiec zostało ocenione na czwartym miejscu a trzeci pod względem 

ludności Będzin wypadł najlepiej. W tym przypadku wydaje się, że decydujące są 

nie możliwości informatyczne danego urzędu, gdyż wszystkie badane organizacje je 

maja, ale konkretne preferencje władz miasta i pełnomocnika do spraw systemu zarządzania 

jakością. 

4. Podsumowanie 

W niniejszej publikacji dokonano kompleksowej oceny stron internetowych urzędów 

miejskich w Zagłębiu w zakresie zawartych na nich informacji dotyczących systemu 

zarządzania jakością opartego o normę ISO 9001:2000. Warto w tym miejscu 

zwrócić uwagę, że niniejszych wniosków nie należy traktować jako oceny jakości 

strony internetowej, czy też jakości funkcjonowania urzędów. Badano bardzo wąskie 

zagadnienie informacji projakościowych i tylko w takim zakresie wyniki badań są 

reprezentatywne. Nie można na ich podstawie oceniać całości informacji zgromadzonych 

na stronach internetowych badanych urzędów a jedynie badane w pracy aspekty. 

Badanie nie oceniały także samego systemu zarządzania jakością a jedynie to jak informacje 

o nim zostały przedstawione na stronie internetowej. Na przykład to, że na 

stronie internetowej nie pisze, iż urząd miejski ma system zarządzania jakością oparty 

o normę ISO 9001:2000 wcale nie znaczy, że w rzeczywistości takowej normy nie 

posiada. 

Rekapitulując wyniki badań można stwierdzić, że dwa miasta posiadają dobre 

strony internetowe z punktu widzenia badanych zmiennych – Będzin i Dąbrowa Górnicza. 

Strony internetowe obu miast zawierają najważniejsze, potrzebne dla użytkownika, 

informacje dotyczące systemu zarządzania jakością wprowadzonego w mieście. 

Wysoko oceniono również polityki jakości obu miast. W przypadku dwóch miast – 

Wojkowic i Sławkowa na stronie internetowej nie znajdują się żadne informacje 

o systemie zarządzania jakością, na stronie Siewierza informacje takowe znajdują się, 

ale ich zakres jest bardzo wąski. Strony internetowe Czeladzi i Sosnowca oceniono 

jako przeciętne. 

Innym wnioskiem wynikającym z prowadzonych badań jest fakt, iż małe miasta 

nie prowadzą rozbudowanych stron internetowych i dlatego też zakres informacji na 

temat zarządzania jakością jest w ich przypadku znikomy. Natomiast w przypadku 

średnich i dużych miast nie zaobserwowano związków pomiędzy wielkością miasta 

a oceną informacji projakościowych na jego stronie internetowej. W tej sytuacji ważniejsze 

są takie czynniki jak preferencje władz miasta i pełnomocnika do spraw systemu 

zarządzania jakością. Przy czym niewielka próba badawcza powoduje, że analiz 

dotyczących związków wielkości miasta z oceną jego strony internetowej nie można 

uogólniać na całą populację i są one prawdziwe jedynie w zakresie prowadzonych 

badań.


Bibliografia 

1. Kożuch B.: Zarządzanie publiczne. W teorii i praktyce polskich organizacji, 

Placet, Warszawa 2004. 

2. Opolski K., Modzelewski P.: Zarządzanie jakością w usługach publicznych, 

CeDeWu, Warszawa 2004. 

3. Rogala P.: Podstawowe narzędzia zarządzania jakością w jednostce samorządu 

terytorialnego, „Problemy Jakości”, nr 4, 2002. 

4. Strona internetowa Będzina, http://www.bedzin.pl/ 

5. Strona internetowa Czeladzi, http://www.czeladz.pl/ 

6. Strona internetowa Dąbrowy Górniczej, http://www.dabrowa-gornicza.pl/ 

7. Strona internetowa Siewierza, http://www.siewierz.pl/ 

8. Strona internetowa Sławkowa, http://www.slawkow.pl/ 

9. Strona internetowa Sosnowca, http://www.um.sosnowiec.pl/ 

10. Strona internetowa Wojkowic, http://www.wojkowice.pl/ 

11. Szara K.: Orientacja jakościowa w organizacjach publicznych na przykładzie 

jednostki administracji samorządowej, „Współczesne Zarządzanie”, nr 1, 

2008. 

12. Wolniak R., Skotnicka B.: Dokumentacja systemu zarządzania jakością. Teoria 

i praktyka. Część I., Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2006. 

Information about quality management in websites of cities in Zagłębie 

The paper present’s an analysis of cities in Zagłebie websites’ from quality management information 

point of view. The research of websites encompassed of all the cities situated on the 

ground Zagłębie Ślasko-Dąbrowskie like – Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza, Będzin, Siewierz, 

Sławków and Wojkowice. We considered six variables like: information about quality management 

system in the city, the existence of a separate webpage about quality management information, 

availability of the complete quality book, availability of the quality policy, the evaluation 

of the quality policy and other usefully information about quality management in the city. 

Radosław Wolniak (Adiunkt na Wydziale Organizacji 

i Zarządzania Politechniki Śląskiej. Starszy Wykładowca 

w Wyższej Szkole Zarządzania Ochroną Pracy. Autor lub 

współautor około 70 publikacji (opublikowanych miedzy 

innymi na łamach „Przeglądu Organizacji”, „Współczesnego 

Zarządzania”, „Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstwa”, 

„Problemów Jakości”, „Współczesnego Zarządzania) 

i 5 książek z dziedziny zarządzania.


Stan i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego 

w województwie świętokrzyskim 

Sławomir Wilk 

Streszczenie 

W niniejszym referacie został przedstawiony stan i kierunki rozwoju społeczeństwa 

informacyjnego w województwie świętokrzyskim. Do analizy został wykorzystany m.in. 

dokument opracowany przez zespół ekspertów Stowarzyszenia „Miasta w Internecie” - Studium 

rozwoju społeczeństwa informacyjnego województwa świętokrzyskiego w latach 2008-2010. 

W materiale zawarto informacje dotyczące diagnozy e-rozwoju w województwie świętokrzyskim 

oparte na wskaźniku potencjału e-Rozwoju w skład którego wchodzą wskaźnik potencjału 

edukacyjnego, wskaźnik potencjału gospodarczego a także wskaźnik potencjału innowacyjnego. 

W referacie zostały także zaprezentowane kierunki i działania zmierzające do rozwoju 

społeczeństwa informacyjnego w województwie świętokrzyskim. 

Słowa kluczowe: województwo świętokrzyskie, społeczeństwo informacyjne, wskaźnik 

potencjału e-Rozwoju. 

Wprowadzenie 

Życie gospodarcze, społeczne i polityczne w ostatniej dekadzie uległo zasadniczym 

przeobrażeniom. Dokonującym się zmianom towarzyszyły procesy mające 

wpływ na kształtowanie się regionów i państw, w ich rozwoju rolę znacząca odgrywają 

władze, instytucje, firmy i ośrodki zlokalizowane na danym obszarze. Dzięki przemianom 

możemy mówić o kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego, które może być 

źródłem przewagi konkurencyjnej regionu. „Regiony, które pozostają obojętne na wyzwania, 

jakie stawia gospodarka informacyjna, skazane będą na pełnienie funkcji peryferii 

cywilizacyjnych, pariasa Europy i świata.” 1 

Społeczeństwo informacyjne 

Transformacja współczesnych społeczeństw pod wpływem technologii informacyjnych 

i komunikacyjnych jest szeroko komentowana i opisywana w literaturze 

przedmiotu. „Ów fenomen nazwany został globalną wioską (Mc Luhan), społeczeństwem 

trzeciej fali (Toffler), społeczeństwem sieciowym (Castells), społeczeństwem 

cybernetycznym (Sienkiewicz), społeczeństwem postmodernistycznym (Etzoni), społeczeństwem 

postkapitalistycznym (Drucker, Dahrendorf) i finalnie – w swej najpopu- 

1 

A. Olechnicka, Regiony peryferyjne w gospodarce informacyjnej, Warszawa, Wydawnictwo 

Naukowe „Scholar”, 2004, s. 7

80 Sławomir Wilk 

larniejszej formie – społeczeństwem informacyjnym (Umesao, Maruda)” 2 Pojęcie 

społeczeństwo informacyjne (w oryginale japońskim Jahoka Shakai) została użyta 

przez japońskiego dziennikarza Tadao Umesao, a jej popularyzatorem był Keinichi 

Koyama autor „Wprowadzenia do teorii informacji”. Określenie społeczeństwa informacyjnego 

bardzo szybko zostało przyjęte w Stanach Zjednoczonych i Europie. Społeczeństwo 

informacyjne to zjawisko bardzo różnorodne i złożone, dyskurs na temat jego 

funkcjonowania jak dotychczas nie przynosi jednolitej definicji. W literaturze światowej 

i polskiej funkcjonuje wiele definicji społeczeństwa informacyjnego. Maria Nowina 

Konopka bazując na pracy Tomasza Goban – Klasa wyróżniła 5 definicji społeczeństwa 

informacyjnego, tab. 1. 

Tabela 1. Wieloaspektowość definicji społeczeństwa informacyjnego. 

Kryteria identyfikacji 

Opis Przedstawiciele 

Techniczne Decydujące znaczenie ma rozwój nowoczesnej technologii 

informacyjnej 

Ekonomiczne Fundamentalne znaczenie dla rozwoju społeczeństwa 

informacyjnego ma wiedza oraz informacja 

Zawodowe Społeczeństwo informacyjne nie tylko stwarza nowe 

możliwości, ale również wymusza elastyczną specjalizację 

produkcji i pracy 

Przestrzenne Społeczeństwem informacyjnym jest każde państwo 

narodowe zdolne do określenia zasobów alokacyjnych 

i władczych oraz do rozpoznania potrzeb własnych 

obywateli 

Kulturowe Kultura współczesna stała się rzeczywistością wirtualną, 

simulacrum, czyli swoistą symulacją znaczeń 

trudnych do rozpoznania w natłoku informacji, świat 

jest natomiast taki, jakim wykreują go media 

J. Naisbitt 

J. Mączyński 

D. Bell 

M. Piore, C. Sabel, 

S. Juszczyk 

M. Castells 

J. Baudrillard 

Źródło: M. Nowina Konopka, Istota i rozwój społeczeństwa informacyjnego, [w:] T. 

Białobłocki, J. Moroz, M. Nowina Konopka, L. W. Zacher, Społeczeństwo informacyjne. 

Istota, rozwój, wyzwania, Warszawa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 

2006, s. 19 

2 M. Szpunar, Polska na drodze ku społeczeństwu informacyjnemu, [w:] Z. Drozdowicz (red.) 

Europa w nowych granicach czy Europa bez granic?, Poznań, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, 

2004, s. 237

Stan i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego (...) 81 

Wielość definicji społeczeństwa informacyjnego zależy od jego wizji wprowadzania 

w życie. „Do elementarnych cech społeczeństwa informacyjnego zalicza się: wytwarzanie, 

przechowywanie, przekazywanie, pobieranie i wykorzystywanie informacji 

przez większość obywateli oraz organizacji i miejsca pracy, w szeroko rozumianym 

zakresie użytku własnego, społecznego w edukacji i działalności zawodowej.” 3 Zasadniczą 

cechą społeczeństwa informacyjnego jest rozwój technik informacyjnych we 

wszystkich dziedzinach życia społecznego. „Dopiero przekroczenie bariery nowoczesności 

sprawia, że cała gospodarka nabiera charakteru informatycznego, co znaczy, że 

bez rozwiniętego systemu przetwarzania informacji po prostu nie może funkcjonować. 

Toteż współczesne społeczności narodowe, zorganizowane w państwa, nie mają dzisiaj 

innego wyboru, jak postępować z hasłem: „Informatyzuj się lub zgiń”. Przez jakiś czas 

można wegetować, to znaczy ginąć powoli, jak Pigmeje w Afryce lub Indianie w Ameryce.” 

4 Należy zauważyć, że trudności, które powstają przy definiowaniu społeczeństwa 

informacyjnego wskazują, że jeszcze trudniejsze jest ich opracowanie, dobór 

wskaźników, metod ich pomiaru i obliczania, które pozwoliły ilościowo opisywać 

omawiany fenomen. 

Społeczeństwo informacyjne w województwie świętokrzyskim 

Aspekty rozwoju społeczeństwa informacyjnego w wymiarze lokalnym, zostały 

zaakcentowane w ogólnopolskim badaniu Diagnoza Społeczna. W połowie 2007 roku 

z komputerów stacjonarnych korzystało w regionie aż 43,1% mieszkańców (14 miejsce 

w kraju), gorsze wykorzystanie komputerów występowało w województwie warmińsko 

- mazurskim 43 % oraz lubelskim 42%. Należy także zwrócić uwagę, iż w skali 

kraju aż 16,3% posiadaczy komputerów domowych powyżej 16 roku życia – nie korzysta 

z nich w ogóle. 30,5% mieszkańców województwa świętokrzyskiego to użytkownicy 

Internetu i poczty elektronicznej (średnia krajowa: 41,8%). Sytuuje to region 

na 16 miejscu wśród polskich województw, największa grupa Internautów mieszka 

w województwie pomorskim (54%) i małopolskim (45,9%), województwo świętokrzyskie 

wyprzedza: warmińsko-mazurskie (32,5%) i lubelskie (34,1%). Odsetek użytkowników 

komputerów i Internetu w regionach prezentuje rysunek 1. 

3 M. Nowina Konopka, Istota i rozwój społeczeństwa informacyjnego, [w:] T. Białobłocki, J. 

Moroz, M. Nowina Konopka, L. W. Zacher, Społeczeństwo informacyjne. Istota, rozwój, wyzwania, 

Warszawa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2006, s. 19 

4 T. Goban-Klas, Zarys historii i rozwoju mediów. Od malowideł naskalnych do multimediów, 

Kraków Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2001, s. 12-13.


Rys. 1. Korzystanie z komputerów i internetu w poszczególnych województwach. 

Źródło: J. Czapliński, T. Panek, Diagnoza Społeczna, Warszawa, Rada Monitoringu 

Społecznego, 2007, s. 282 

Przy diagnozie rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie świętokrzyskim 

należy wspomnieć o projekcie e-świętokrzyskie – budowa sieci radiowej 5 . 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, 

umożliwił uruchomienie szerokopasmowej sieci teleinformatycznej, która zgodnie 

z zasadami przyznawania funduszy unijnych ma charakter otwarty. Dostęp do usług 

w sieci mają wszystkie grupy odbiorców: jednostki samorządu terytorialnego, instytucje 

publiczne, edukacyjne, firmy komercyjne oraz - za pośrednictwem lokalnych dostawców 

usług internetowych - użytkownicy indywidualni. W ramach projektu w sześciu 

miastach regionu: w Kielcach, Końskich, Grzybowie koło Staszowa, Jędrzejowie, 

Ostrowcu Świętokrzyskim i Sandomierzu zainstalowano są radiowe stacje bazowe. 

Projekt zakłada rozmieszczenie w zasięgu tych stacji terminali abonenckich, z których 

sygnał będzie rozprowadzany do końcowych użytkowników za pośrednictwem WiFi, 

sieci LAN i innych. Dzięki promieniowi zasięgu jednej stacji bazowej do 30 km, około 

75 proc. ogółu mieszkańców regionu znajduje się w obszarze, na którym działa system. 

Obecnie w zasięgu anten bazowych NASK jest już 57 ze 102 gmin województwa świętokrzyskiego. 

W województwie świętokrzyskim korzysta z internetu za pośrednictwem 

sieci NASK już około 10 tysięcy użytkowników indywidualnych. Z NASK współpracuje 

obecnie ponad czterdziestu lokalnych dostawców. W ciągu roku współpracy 

z NASK zwiększyli oni liczbę obsługiwanych klientów aż o 64%. 

Na zlecenie Zarządu Województwa Świętokrzyskiego eksperci ze Stowarzyszenia 

„Miasta w Internecie” (SMWI) opracowali Studium rozwoju społeczeństwa informacyjnego 

województwa świętokrzyskiego w latach 2008-2010. Dokument prezentuje 

aktualne bariery, wyzwania oraz strategiczne problemy rozwoju społeczeństwa infor- 

5 http://www.eswietokrzyskie.pl/o_projekcie.html z dnia 10.07.2008 r.


macyjnego w województw świętokrzyskim i proponuje dla ich pokonania innowacyjne 

przedsięwzięcia które należy podjąć w najbliższych latach. 

Autorzy opracowania dla uzyskania obrazu faktycznego zróżnicowania rozwoju 

społeczeństwa informacyjnego w województwie świętokrzyskim wykorzystali tzw. 

wskaźnik potencjału e-Rozwoju, mierzony na poziomie jednostek samorządu powiatowego 

6 . W pracy badawczej zastosowano 3 wskaźniki, każdemu przypisano wagi: edukacyjny 

– 0,3; gospodarczy – 0,3; innowacyjny – 0,4. W ramach każdego wskaźnika 

uzyskanym wartościom przyznano punkty w skali 0-4. Wskaźnik potencjału 

e-Rozwoju został obliczony ze wzoru: 

Wr=0,4*Wi + 0,3*Wg + 0,3*We 

gdzie: 

Wi – wskaźnik potencjału innowacyjności 

Wg - wskaźnik potencjału gospodarczego 

We - wskaźnik potencjału edukacyjnego 

Pierwszym wskaźnikiem wykorzystanym do obliczenia potencjału e-Rozwoju województwa 

świętokrzyskiego jest wskaźnik potencjału edukacyjnego, który został obliczony 

według wzoru: 

We=0,3*(e1)+0,3*(e2)+0,2*(e3)+0,2(e4) 

gdzie: 

(e1) – liczba uczniów przypadających na 1 komputer 

(e2) – odsetek szkół posiadających stronę www 

(e3) – liczba uczniów szkół średnich w stosunku do liczby mieszkańców 

(e4) – liczba uczniów/studentów/ szkół policealnych w stosunku do liczby mieszkańców 

6 Wskaźnik potencjału e-Rozwoju jest eksperckim wskaźnikiem i został wykorzystany do zobrazowania 

rozwoju społeczeństwa informacyjnego w następujących województwach: podkarpackim, 

mazowieckim, łódzkim, świętokrzyskim, wielkopolskim


3,00 

2,50 

2,00 

1,50 

1,00 

0,50 

0,00 

Wskaźnik potencjału edukacyjnego 

Powiat starachowicki 

Powiat kielecki 

Powiat ostrowiecki 

Powiat staszowski 

Powiat jędrzejowski 

Powiat kazimierski 

Powiat konecki 

powiat buski 

Powiat sandomierski 

Powiat m.Kielce 

Powiat skarżyski 

Powiat włoszczowski 

Powiat opatowski 

Powiat pińczowski 

Rys. 2. Wskaźnik potencjału edukacyjnego w województwie świętokrzyskim 

Źródło: Studium rozwoju społeczeństwa informacyjnego województwa świętokrzyskiego 

w latach 2008-2010, Tarnów, Stowarzyszenie „Miasta w Internecie”, 2008 

Według wskaźnika potencjału edukacyjnego najwyższe wskaźniki osiągneły 

powiaty opatowski i pińczowski, najniżej uplasował się powiat starachowicki. 

Kolejnym wskaźnikiem uwzględnonym w badaniu był wskaźnik potencjału 

gospodarczego, który został obliczony według wzoru: 

Wg=[(g1)+(g2)+(g3)]/3 

gdzie: 

(g1) – przeciętne miesięczne wynagrodzenie w PLN na 1 mieszkańca 

(g2) – liczba podmiotów zarejestrowanych w REGON na 1000 mieszkańców 

(g3) – stopa bezrobocia


3,00 

2,50 

2,00 

1,50 

1,00 

0,50 

0,00 

Wskaźnik potencjału gospodarczego 











Powiat buski 




Rys. 3. Wskaźnik potencjału gospodarczego w województwie świętokrzyskim 



Najwyższy poziom mierzony wskaźnikiem gospodarczym osiągneło miasto 

Kielce, najmniejszy poziom rozwoju gospodarczego zanotowano w powiecie 

kieleckim. 

Wskaźnik potencjału innowacyjnego został obliczony według wzoru: 

Wi=0,3*i1+0,2*i2+0,5*i3 

gdzie: 

(i1)– ilość bankomatów na 10 000 mieszkańców 

(i2)– odsetek jednostek samorządu terytorialnego posiadających stronę www 

(i3)– ilość firm sektora ICT na 10 000 mieszkańców


Wskaźnik potencjału innowacyjnego 

3,00 

2,50 

2,00 

1,50 

1,00 

0,50 

0,00 












Powiat buski 



Rys. 4. Wskaźnik potencjału innowacyjnego w województwie świętokrzyskim 



Najwyższym potencjałem innowacyjności dysponuje miasto Kielce. Na przeciwległym 

biegunie tego wskaźnika znalazły się natomiast powiaty: konecki, włoszczowski, 

jędrzejowski, opatowski i sandomierski.


Rys. 5. Mapa potencjału e-rozwoju województwa świętokrzyskiego 



Na terenie województwa świętokrzyskiego występuje niski poziom potencjału 

e-Rozwoju. Najwyższą wartość wskaźnik osiągnął w Kielcach. Do grupy powiatów 

o wysokim poziomie potencjału e-Rozwoju zaliczono jedynie powiat skarżyski. Zdecydowanie 

największy obszar, przekraczający 85% powierzchni województwa, zajmują 

powiaty, dla których wynik wskaźnika jest niski (9 powiatów: jędrzejowski, kazimierski, 

konecki, opatowski, ostrowiecki, sandomierski, starachowicki, staszowski 

oraz włoszczowski) i bardzo niski (kielecki ziemski), co zostało zaprezentowane na 

rys 5. 

Do opracowania Studium eksperci Stowarzyszenia „Miasta w Internecie” przeprowadzili 

badania ankietowe wśród przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego 

na temat informatyzacji i wizji rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie 

świętokrzyskim. Na ankietę odpowiedziało łącznie 108 urzędów gmin i powiatów, 

co stanowi 93% ich ogólnej liczby. Wszystkie powiaty grodzkie, gminy miejskie 

i miejsko – wiejskie odesłały ankietę. Wskaźniki zwrotu ankiet z gmin wiejskich 

i powiatów ziemskich wyniosły odpowiednio: 90 i 92%. Najważniejszymi wnioskami 

z przeprowadzonego zostały przedstawione w tabeli 2.


Tabela 2. Podstawowe wskaźniki poziomu rozwoju e-administracji uzyskane 

w badaniu ankietowym Stowarzyszenia „Miasta w Internecie” 

Wskaźnik Gminy Powiaty 

Odsetek etatowych pracowników zajmujących się IT w urzędzie 3,46 % 1,82 % 

Odsetek urzędów korzystających z zewnętrznych konsultantów z 

dziedziny IT 

Odsetek urzędów nie mających etatowych informatyków ani nie 

korzystających z zewnętrznych specjalistów w tym zakresie 

27,37% 38,46% 

3,16% 0% 

Odsetek komputerów w urzędach z dostępem do Internetu 86% 87% 

Odsetek pracowników z dostępem do komputera 86% 84% 

Odsetek urzędów dla których dostawcą Internetu jest TP SA 80% 77% 

Odsetek samorządów nie posiadających własnego serwisu WWW 10,5 % 0% 

Odsetek samorządów nie mających opracowanego dokumentu 

planistycznego w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego 

Odsetek samorządów nie mających wdrożonego elektronicznego 

obiegu dokumentów 

91 % 77% 

92,6 % 85% 


w latach 2008-2010, Tarnów, Stowarzyszenie „Miasta w Internecie”, 2008, (załącznik 

1) 

Zarówno w grupie gmin jak i powiatów największa liczba jednostek – odpowiednio 

25,3% i 46,2% zdecydowała się na budowę sieci lokalnej w urzędach. W urzędach 

powiatowych na drugim miejscu znalazły się ex aequo takie projekty, jak zakup sprzętu 

dla urzędów, wdrożenie elektronicznego obiegu dokumentów czy podpisu elektronicznego 

– 30,8%. W urzędach gmin często realizowano (lub wciąż realizuje się) projekty 

dotyczące budowy telecentrów, stworzenia portalu informacyjnego, wdrożenia podpisu 

elektronicznego lub elektronicznego obiegu dokumentów. Do najrzadziej wspomaganych 

w gminach typów projektów należały e-Integracja 8,4% 7 , platformy usług pu- 

7 „e-Integracja odnosi się do efektywnego uczestnictwa jednostek i społeczności we wszystkich 

wymiarach społeczeństwa opartego na wiedzy i gospodarki poprzez dostęp do ICT, możliwy 

dzięki usunięciu barier oraz chęci i gotowości do czerpania korzyści społecznych z takiego dostępu. 

Oprócz tego, e-Integracja dotyczy stopnia, w jakim ICT przyczyniają się do


blicznych 5,% i szkolenia dla mieszkańców 3,2%. Aż cztery typy projektów w powiatach 

zostały zupełnie pominięte: e-Integracja, budowa telecentrów, szkolenia dla pracowników 

urzędów i szkolenia dla mieszkańców. Poza nielicznymi wyjątkami świętokrzyskie 

gminy 91% i powiaty 77% nie posiadają dokumentu o charakterze strategicznym 

adresujących zagadnienia społeczeństwa informacyjnego. 

Tabela 3. Udział występowania poszczególnych typów projektów planowanych 

do realizacji 

Typy projektów planowanych do realizacji Gminy Powiaty 

Zakup sprzętu dla urzędów 21,05% 23,08% 

Budowa sieci szerokopasmowej 27,37% 46,15% 

Budowa sieci lokalnej 30,53% 23,08% 

Wdrożenie elektronicznego obiegu dokumentów 65,26% 76,92% 

Wdrożenie podpisu elektronicznego 63,16% 76,92% 

Stworzenie portalu informacyjnego 23,16% 38,46% 

Platformy usług publicznych 38,95% 46,15% 

e-Integracja 8,42% 15,38% 

Budowa telecentrów 29,47% 30,77% 

Szkolenia dla pracowników urzędów 44,21% 61,54% 


w latach 2008-2010, Tarnów, Stowarzyszenie „Miasta w Internecie”, 2008,( załącznik 

1) 

W planach samorządów województwa świętokrzyskiego daje się dostrzec tendencję 

do uwzględniania większej liczby projektów związanych z rozwojem społeczeństwa 

informacyjnego. Także liczba urzędów podejmujących się realizacji najbardziej 

popularnych typów projektów jest znacząco większa. Aż 76,92% urzędów powiatowych 

planuje wdrożenie elektronicznego obiegu dokumentów i podpisu, 61,54% zamierza 

zrealizować projekt szkoleniowy dla swoich pracowników zaś 46,15% planuje 

budowę sieci szerokopasmowej na swoim obszarze lub wdrożenie platformy usług 

publicznych. W przypadku gmin 3 najliczniej reprezentowane typy projektów to 

wdrożenie elektronicznego obiegu dokumentów 65,26%, podpisu elektronicznego 

63,16%, oraz szkolenia dla pracowników 44,21%. Zarówno w przypadku urzędów 

gminnych, jak i powiatowych, najrzadziej planuje się realizację projektów obejmują- 

wyrównania szans i promocji uczestnictwa w społeczeństwie na wszystkich szczeblach (np. 

relacji społecznych, pracy, kultury, uczestnictwa politycznego, itd.” 

D. Kaplan (red),e-Inclusion: New Challenges and Policy Recommendations,, 2005, s.7 

http://ec.europa.eu/information_society/eeurope/2005/doc/all_about/kaplan_report_einclusion_fi 

nal_version.pdf


cych e-Integrację – odpowiednio 8,42% i 15,38%. Praktyka ostatnich lat pokazują, że 

bez radykalnych kroków związanych ze zwiększeniem potencjału organizacyjnego, 

pojawią się problemy związane z wykorzystaniem środków zapewnionych w funduszach 

Unii Europejskiej. Doświadczenia lat 2004-2007 wskazują na konieczność radykalnego 

wzmocnienia instytucjonalnego wdrażania projektów na rzecz społeczeństwa 

informacyjnego w regionach oraz inwestowania w projekty o wysokim poziomie innowacyjności 

i mierzalnym wpływie na rozwój województwa w oparciu o strategie 

regionalne. Stowarzyszenie „Miasta w Internecie” dokonało oceny stanu wdrażania 

polityki strukturalnej w zakresie budowy infrastruktury społeczeństwa informacyjnego 

w województwach (Działanie 1.5 ZPORR) 8 . Analiza materiału daje podstawy do 

stwierdzenia, że projekty są zazwyczaj opóźnione w realizacji, istnieje niedostosowanie 

rezultatów projektów do potrzeb beneficjentów, występuje znaczna liczba mało 

innowacyjnych i niskobudżetowych projektów, projekty lokalne mają niewielki wpływ 

na rozwój regionalny, koncepcje ukierunkowane są na projekty miejskie co skutkuje 

pogłębieniem „wykluczenia cyfrowego”, realizowane projekty skupiają się na elektronicznej 

administracji występuje także słaby transfer dobrych praktyk z regionów Unii 

Europejskiej. Wykorzystanie funduszy strukturalnych Unii Europejskiej w obszarach 

badań i rozwoju oraz budowy społeczeństwa informacyjnego sprawia, że dystans dzielący 

Polskę od średniej unijnej stopniowo maleje, jednak pozostaje znaczny. „W obszarze 

rozwoju społeczeństwa informacyjnego dominowały, ze zbliżoną liczbą projektów, 

trzy kierunki wykorzystania funduszy: technologie komunikacyjne i informacyjne (90 

projektów), usługi i projekty wdrożeniowe dla obywateli – opieka zdrowotna, administracja, 

edukacja (89 projektów) oraz infrastruktura podstawowa (86 projektów). Natomiast 

pod względem wartościowym niemal połowa (45,8%) funduszy strukturalnych 

w tym obszarze przypadała na projekty związane z technologiami komunikacyjnymi i 

informacyjnymi; udział usług i projektów wdrożeniowych dla obywateli wyniósł 

28,8%, a infrastruktury podstawowej 17,4%. Udział dofinansowania wspólnotowego 

kształtował się w granicach od 61,2% w przypadku infrastruktury podstawowej do 

70,3% w przypadku technologii komunikacyjnych i informacyjnych.” 9 

8 Zob. http://www.mwi.pl 

9 Ocena postępów Polski w konwergencji z krajami UE oraz wpływ funduszy unijnych na gospodarkę 

w latach 2004-2007 – raport Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2008, s. 55


Rys 6. Struktura projektów z zakresu społeczeństwa informacyjnego według 

województw 

Źródło: Ocena postępów Polski w konwergencji z krajami UE oraz wpływ funduszy 

unijnych na gospodarkę w latach 2004-2007 – raport Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, 

Warszawa, 2008, s. 57 

W Studium rozwoju społeczeństwa informacyjnego województwa świętokrzyskiego 

w latach 2008-2010 zostały wskazane obszary węzłowe które określają stan sytuacji 

społeczno-gospodarczej w województwie. Pierwszy węzłowy obszar problemowy 

w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie świętokrzyskim to 

niedostosowanie dotychczasowego programu i modelu działań do wyrazistej specyfiki 

województwa, niedocenianie wielu istotnych czynników e –rozwoju, a także nadmierna 

koncentracja na wdrażaniu systemów elektronicznej administracji. Strukturalny niedobór 

potencjału instytucjonalnego i słabość kapitału ludzkiego oraz wynikające z nich 

utrudnienia w zarządzaniu, koordynacji polityk rozwojowych, osiąganiu konsensusu, 

budowaniu partnerstwa międzysektorowego, stanowią drugi węzłowy obszar problemowy 

e - rozwoju regionu. „W województwie świętokrzyskim wzmocnienia wymaga 

zwłaszcza rola uczelni i innych ośrodków badawczo – rozwojowych, ośrodków transferu 

technologii, inkubatorów przedsiębiorczości, w tym przedsiębiorczości akademickiej, 

parków technologicznych, funduszy wspierających rozwój przedsiębiorczości, 

firm doradczych i szkoleniowych. Stałej troski wymaga konieczność starań o spójność 

podejmowanych działań, o aktywność w wykorzystywaniu pojawiających się możliwości 

oraz efektywność wykorzystania pozyskanych środków” 10 Znacząca skala wyklu- 

10 J. Strzelec, Problemy rozwoju nowej gospodarki w województwie świętokrzyskim w latach


czenia społecznego mieszkańców województwa świętokrzyskiego, szczególnie dotkliwego 

na wsi, oraz towarzyszące mu zjawisko wykluczenia cyfrowego - jest trzecim 

węzłowym obszarem problemowym, który wymaga interwencji władz regionu w ramach 

realizacji polityki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w latach 2008-2010. 

Priorytety rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie świętokrzyskim: 

Zapewnienie warunków dla współdziałania regionalnych interesariuszy rozwoju 

społeczeństwa informacyjnego poprzez zapewnienie potencjału instytucjonalnego, 

wsparcia badawczego oraz kanałów transferu wiedzy dla wzmocnienia 

endogennych zasobów regionu 

Na priorytet składa się trzy zadania: 

• Zapewnienie zdolności do współpracy i osiągnięcia konsensusu regionalnych intersariuszy 

e-rozwoju wokół przyjętego programu działań oraz do utworzenia centrum 

jego koordynacji przez władze województwa, 

• Zapewnienie warunków dla skoordynowanego w skali regionu transferu wiedzy 

i dobrych praktyk projektowych oraz tworzenia Lokalnych Agend Cyfrowych, 

• Wsparcie dla badań niezbędnych dla skutecznego i opartego na wiedzy zarządzania 

rozwojem społeczeństwa informacyjnego w województwie. 

Realizacja programu innowacyjnych inwestycji teleinformatycznych stymulujących 

procesy rozwoju wiodących branż gospodarki regionalnej, zaspakajających 

faktyczne regionalne potrzeby społeczne oraz uwzględniających uwarunkowania 

zróżnicowania przestrzennego województwa 

Priorytet zakłada: 

• Realizację innowacyjnych projektów wsparcia rozwoju kluczowych dla województwa 

gałęzi gospodarki narzędziami ICT dla podniesienia stopnia ich konkurencyjności 

i poziomu efektywności, 

• Realizację projektów modernizacyjnych w sektorze publicznym, ukierunkowanych 

na zaspakajanie potrzeb mieszkańców, zdiagnozowanych w ramach badań społecznych. 

Realizacja programu upowszechnienia kompetencji cyfrowych i wiedzy o praktycznych 

zastosowaniach teleinformatyki dla wzrostu gospodarczego i integracji 

społecznej, adresowanego do pracowników sektora publicznego, biznesu oraz 

grup wykluczenia cyfrowego. 

Trzeci priorytet zakłada: 

• Pozyskanie szczegółowej wiedzy na temat poziomu kompetencji cyfrowych 

mieszkańców Świętokrzyskiego w celu opracowania regionalnego programu działań, 

1999-2013 [w:] J. Kot (red) Konkurencyjność i innowacyjność regionów w warunkach globalizacji 

i metropolizacji przestrzeni, Kielce, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, 2007, s. 582


• Realizację programu powszechnej edukacji cyfrowej dla pracowników administracji 

publicznej, opieki zdrowotnej i zabezpieczenia społecznego (szczególnie dla 

tych w wieku powyżej 40 lat), 

• Realizację programu pobudzania aktywności społeczności lokalnych w kierunku 

realizacji projektów e-integracji (integracji społecznej z wykorzystaniem ICT). 

Podsumowanie 

Rozwój społeczeństwa informacyjnego w województwie świętokrzyskim ma 

ogromne znaczenie do budowania konkurencyjności regionu na mapie Europy i realizacji 

spójnej polityki regionalnej Unii Europejskiej. Szansą rozwoju regionu mogą być 

działania i środki przewidziane w programach operacyjnych w obecnej perspektywie 

finansowania. Nie należy jednak zapominać, że „zatem to właśnie pomysłowość przedsiębiorców, 

a nie kapitał, była siłą sprawczą gospodarki internetowej” 11 . Bardzo ważne 

aby w województwie skupić działania na podniesieniu nakładów na badania i rozwój 

branż związanych z nowoczesnymi technologiami oraz wyposażyć mieszkańców 

w odpowiednie umiejętności aby mogli konkurować z innymi regionami. Społeczeństwo 

informacyjne w województwie świętokrzyskim będzie na tyle konkurencyjne, na 

ile jego gospodarka i rozwój zostanie oparty na wiedzy. „Ważnym czynnikiem, który 

może przyczynić się do wzrostu innowacyjności może okazać się koncentracja działań 

na miękkich czynnikach rozwoju, czyli np. rozwoju kapitału ludzkiego poprzez wzrost 

ilości, jak i jakości wykształcenia. Nie można zapomnieć jednak, iż kierunkami studiów, 

które najbardziej przyczynia się do rozwoju innowacyjności (społeczeństwa 

informacyjnego – SW) są przede wszystkim kierunki techniczne i to w tym kierunku 

powinniśmy rozwijać naszą edukację w Polsce” 12 . Przy rozwoju społeczeństwa informacyjnego 

należy także pamiętać o współpracy podmiotów sektorów „potrójnej helisy” 

– administracji publicznej, badawczo - rozwojowej oraz teleinformatycznego. 

Bibliografia 

1. Castells M., Galaktyka Internetu – Refleksie nad Internetem, biznesem i społeczeństwem, 

Dom Wydawniczy Rebis, 2003, 

2. Czapliński J., Panek T., Diagnoza Społeczna, Rada Monitoringu Społecznego, 

2007. 

3. Goban - Klas T., Zarys historii i rozwoju mediów. Od malowideł naskalnych 

do multimediów, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2001. 

4. Nowina Konopka M., Istota i rozwój społeczeństwa informacyjnego, [w:] 

Białobłocki T., Moroz J., Nowina Konopka M., Zacher L. W., Społeczeństwo 

informacyjne. Istota, rozwój, wyzwania,, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 

2006. 

11 

M. Castells, Galaktyka Internetu – Refleksie nad Internetem, biznesem i społeczeństwem. 

Poznań Dom Wydawniczy Rebis, 2003, s. 69 

12 

M. Woźniak, Wykształcenie jako determinanta wzrostu innowacyjności, [w:] J. Kot (red) W 

kierunku gospodarki na wiedzy: innowacyjność, konkurencyjność, współpraca w regionie, Kielce, 

Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, 2006, s. 42


5. Ocena postępów Polski w konwergencji z krajami UE oraz wpływ funduszy 

unijnych na gospodarkę w latach 2004-2007 – raport Ministerstwa Rozwoju 

Regionalnego, 2008. 

6. Olechnicka A., Regiony peryferyjne w gospodarce informacyjnej, Wydawnictwo 

Naukowe „Scholar”, 2004. 

7. Strzelec J., Problemy rozwoju nowej gospodarki w województwie świętokrzyskim 

w latach 1999-2013 [w:] Kot J. (red) Konkurencyjność i innowacyjność 

regionów w warunkach globalizacji i metropolizacji przestrzeni, Wydawnictwo 

Akademii Świętokrzyskiej, 2007. 

8. Szpunar M., Polska na drodze ku społeczeństwu informacyjnemu, [w:] Z. 

Drozdowicz (red.) Europa w nowych granicach czy Europa bez granic?, Wydawnictwo 

Fundacji Humaniora, 2004. 

9. Studium rozwoju społeczeństwa informacyjnego województwa świętokrzyskiego 

w latach 2008-2010,Stowarzyszenie „Miasta w Internecie”, Tarnów 2008 

10. Woźniak M., Wykształcenie jako determinanta wzrostu innowacyjności, [w:] 

Kot J. (red) W kierunku gospodarki na wiedzy: innowacyjność, konkurencyjność, 

współpraca w regionie, Kielce, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, 

2006. 

Netografia 

1. http://www.eswietokrzyskie.pl/o_projekcie.html z dnia 10.07.2008 r. 

2. http://ec.europa.eu/information_society/eeurope/2005/doc/all_about/kaplan_re 

port_einclusion_final_version.pdf z dnia 1.07.2008 r. z dnia 1.07.2008 r. 

The state and directions of the development of the information society 

in the Świętokrzyski Voivodeship 

The lecture on the state and directions of the development of the information society in the 

Świętokrzyski Voivodeship discussed the document elaborated by the team of experts from the 

"Cities on Internet" Association - Studium of the information society development of 

świetokrzyskie voivodship on years 2008-2010. The presentation included diagnosis of edevelopment 

in the Świętokrzyski region, which is based on e-development potential indicator 

composed of education potential indicators, economic potential indicators as well as innovative 

potential indicators. 

Sławomir Wilk ukończył studia magisterskie z socjologii. 

Obecnie doktorant socjologii na Uniwersytecie Rzeszowskim. 

Specjalista do spraw projektów społeczeństwa informacyjnego 

w Stowarzyszeniu „Miasta w Internecie”. 

Zajmuje się tematyką rozwoju społeczeństwa informacyjnego, 

wykluczeniem cyfrowym, e-Integracją


Innowacyjność przedsiębiorstw regionu świętokrzyskiego 

Artur Maciąg 

Streszczenie 

Artykuł przedstawia analizę danych statystycznych dotyczących przedsiębiorstw regionu 

świętokrzyskiego pod kątem ich innowacyjności. Analizowane dane uzyskane zostały w ramach 

projektu RSI PROMONIT, współfinansowanego przez Unię Europejską. Badania przeprowadzono w 

roku 2007 na próbie 279 firm. Jednym z celów pracy jest próba odpowiedzi na pytanie na ile 

przedsiębiorstwa regionu są innowacyjne. Kolejny cel to utworzenie statystycznego klasyfikatora 

pozwalającego na podział firm na mniej lub bardziej innowacyjne. Zaproponowano stosunkowo 

prosty klasyfikator przypisujący firmie liczbę punktów proporcjonalnie do cech świadczących o 

innowacyjności. Zbadano rozkład tak uzyskanej zmiennej losowej oraz wyznaczono jej 

statystyczne parametry. 

Słowa kluczowe: innowacyjność firm, analizy statystyczne, RSI PROMONIT, region świętokrzyski 


Wolny rynek wymaga od firm nieustannego konkurowania. Konsekwencją tego 

jest konieczność wprowadzania coraz nowych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych. 

Nieustanne monitorowanie rynku oraz konkurencji staje się koniecznością. 

Firmy stosujące przestarzałe i nieefektywne technologie oraz systemy zarządzania lub 

kontroli jakości przegrywają w twardej grze rynkowej. Chcąc zatem przetrwać, przedsiębiorstwo 

musi być innowacyjne. Jest to jednak pojęcie bardzo szerokie i trudno 

jednoznacznie określić, kiedy dana firma jest innowacyjna. W artykule tym podjęto 

próbę analizy pod kątem innowacyjności danych dotyczących firm regionu świętokrzyskiego. 

W roku 2007 przeprowadzono w ramach projektu RSI PROMONIT, współfinansowanego 

przez Unię Europejską, szerokie badania. Celem projektu było monitorowanie 

oraz promocja postaw innowacyjnych w regionie. Wyniki badań zamieszczono 

w obszernej monografii 1 . Jedną z grup poddanych badaniom stanowiły firmy regionu 

świętokrzyskiego. Skierowano do nich bardzo obszerną ankietę, w której wiele 

pytań dotyczyło właśnie innowacyjności. Wstępnie rozesłano ankietę do wielu firm, 

jednak wypełniło ją jedynie 279 jednostek. Z punktu widzenia wnioskowania statystycznego 

nie jest to zbyt dużo, gdyż błąd estymacji wskaźnika struktury nie przekracza 

dla takiej próby 5,8%. Pozostaje również otwarte pytanie o reprezentatywność 

próby. O ile firmy wybierano losowo, to niewykluczone, że odpowiedzi udzielały firmy 

o ściśle określonym profilu (np. te bardziej aktywne). Wtedy oczywiście nie ma 

pełnego obrazu sytuacji. Z konieczności jednak należy oprzeć się na danych, które się 

1 Analiza wyników monitorowania rozwoju regionalnej strategii innowacji województwa świętokrzyskiego, 

praca zbiorowa – red. P.Nowak, D.Miłek, B.Kaczmarska, ŚCIT, Kielce 2008.

96 Artur Maciąg 

posiada, nawet jeśli są one nie całkiem reprezentatywne. Należy mieć nadzieję, że 

wśród przedsiębiorstw, które wypełniły ankietę znajdują się przedstawiciele większości 

grup. Analiza pytań metryczki pokazuje, że dane dotyczą zróżnicowanej próby. Jest to 

przesłanką do tego, aby przynajmniej częściowo uznać próbę za reprezentatywną. Należy 

jednak zachować ostrożność przy formułowaniu wniosków dotyczących całej 

populacji. Wydaje się, że tam, gdzie dla próby zależności lub tendencje są wyraźnie 

zaznaczone można przyjąć podobne wnioski dla populacji. W sytuacjach mniej jednoznacznych 

wskazana jest większa ostrożność przy formułowaniu sądów o całej zbiorowości. 

2. Analiza strukturalna próby 

W pierwszej kolejności analizie poddane zostaną pytania metryczki. Jest to o tyle 

ważne, że każde badanie statystyczne powinno być przeprowadzone na próbie reprezentatywnej. 

Na koniec 2007 roku w województwie świętokrzyskim osoby fizyczne 

prowadzące działalność gospodarczą stanowiły 80,2% jednostek w rejestrze REGON 2 . 

Spółek cywilnych było 6,8% natomiast handlowych 4%. W analizowanej próbie przeważają 

osoby fizyczne, chociaż ich odsetek jest nieco mniejszy niż w populacji (rysunek 

1). Według Urzędu statystycznego 39% podmiotów działa na terenie Kielc oraz 

powiatu kieleckiego 3 . Przewagę taką potwierdza rysunek 1. 

Rys. 1. Forma prawna oraz siedziba firm 

Wśród ankietowanych przeważają firmy o dochodzie poniżej 2 mln złotych i te zatrudniające 

do 9 osób (rysunek 2). Występują również przedsiębiorstwa znacznie większe 

pod względem przychodu oraz liczby zatrudnionych. Widoczny jest równomierny 

rozkład firm o przychodzie powyżej 2 mln złotych oraz zmniejszającą się liczebność 

raz ze wzrostem zatrudnionych. Wykresy na rysunku 2 wskazują na występowanie 

w próbie reprezentantów różnych grup. 

2 

www.siph.com.pl/download.php?id=251 

3 

tamże 

96

Innowacyjność przedsiębiorstw regionu świętokrzyskiego 97 

Rys. 2. Przychód oraz liczba zatrudnionych 

Według danych Urzędu Statystycznego na koniec 2007 roku w przypadku 8,1% 

firm zaangażowany był kapitał zagraniczny 4 . W badanej próbie występuje podobny 

odsetek takich przedsiębiorstw (rysunek 3a). Dla ponad 25% firm eksport stanowi 

część przychodu, przy czym udział eksportu nie stanowi dużego odsetka przychodu 

całkowitego. Jedynie dla 2% przedsiębiorstw udział ten przekracza 75% (rysunek 2b). 

W większości przypadków eksport dokonywany jest na rynki europejskie, jednak około 

10% firm eksportuje poza Europę (rysunek 3c). W zdecydowanej większości firmy 

działają na rynku polskim przeznaczając część produkcji na eksport (suma wskazań na 

rysunku 3c przekracza 100% - pytanie wielowariantowe). 

a) b) c) 

Rys. 3. Zaangażowanie kapitału zagranicznego, eksport oraz rynki działalności 

3. Innowacyjność badanych firm 

Zdecydowana większość przedsiębiorstw dostrzega potrzebę wprowadzania innowacyjności 

zarówno technologicznych, jak i organizacyjnych (rysunek 4a). Głównym 

motywem ich wprowadzania jest dostosowywanie się do potrzeb klientów (rysunek 

4b), co można określić jako czynnik zewnętrzny. Ważne są również czynniki wewnętrzne 

takie, jak strategia firmy czy wykorzystanie nowych możliwości technologicznych. 

4 tamże 

97


a) 

b) 

Rys. 4. Waga oraz motywy wprowadzania innowacyjności 

Poza dostrzeganiem samej potrzeby wprowadzania innowacji firmy czynią to również 

w praktyce. Wśród innowacji rynkowych wprowadzonych przez firmy w ostatnim 

roku, na pierwszym miejscu pojawiają się te o charakterze marketingowym (rysunek 

5a). Zmiana struktury organizacyjnej firmy nastąpiła w ponad 40% przypadków (rysunek 

5b). Duży odsetek firm wdrożyło w ostatnim roku nowy system informatyczny. Na 

uwagę zasługuje fakt, że firmy dostrzegają potrzebę posiadania i wprowadzają systemy 

kontroli jakości. 

a) b) 

Rys. 5. Wprowadzone innowacje rynkowe oraz organizacyjne 

98


O ile firmy są świadome, jak ważne jest wprowadzanie innowacji o charakterze 

marketingowym, to inwestowanie w działalność badawczą i rozwojową traktowane jest 

marginalnie (rysunek 6). Wydaje się, że na chwilę obecną większość przedsiębiorstw 

realizuje doraźne cele bez głębszej analizy kierunków i tendencji rozwojowych. Dane 

prezentowane na rysunku 5b pokazują, że jest jednak pewien odsetek firm planujących 

swoją działalność w dłuższym horyzoncie czasowym. 

a) b) 

Rys. 6. Rodzaj innowacyjności potrzebny w firmie ze szczególnym uwzględnieniem 

badań 

Poziom innowacyjności firmy może być mierzony wprowadzaniem i stosowaniem 

nowych rozwiązań teleinformatycznych. Można je już dziś uznać za powszechne i, jak 

wiadomo, stosowanie ich przynosi wiele korzyści. Niestety około 50% badanych 

przedsiębiorstw nie korzysta z komputerowej sieci korporacyjnej, podobny odsetek nie 

posiada własnej strony internetowej i nie oferuje pracownikom poczty elektronicznej 

(rysunek 7). Korzystanie z Internetu nie jest oczywiście konieczne przy prowadzeniu 

przedsiębiorstwa, jednak trudno dziś uznać za w pełni innowacyjną firmę, która nie 

korzysta z tego medium. Szybki dostęp do informacji, śledzenie i korzystanie z nowych 

rozwiązań technologicznych i organizacyjnych to warunki konieczne nowoczesności. 

a) b) c) 

Rys. 7. Stosowanie technik teleinformatycznych 

Stosowanie technik teleinformatycznych jest w opinii badanych ważne przy poszukiwaniu 

informacji o nowych rozwiązań (rysunek 8a). Jednak poza Internetem doceniane 

są przede wszystkim spotkania osobiste (oceny w skali 0 – 5) oraz szkolenia. 

99


Z kolei przy ocenie wpływu na efektywność działania firmy najwyższą średnią uzyskała 

telefonia komórkowa (rysunek 8b). Infrastruktura teleinformatyczna najbardziej jest 

przydatna przy wykonywaniu bieżących zadań administracyjnych. Nieco niżej punktowana 

jest przydatność do prac innowacyjnych (rysunek 8c). 

a) b) 

c) 

Rys. 8. Stosowanie technik teleinformatycznych 

Firmy podejmują współpracę w zakresie innowacji najchętniej z innymi firmami 

(rysunek 9), chociaż należy zauważyć, że odsetek przedsiębiorstw podejmujących taką 

współpracę jest niewielki. Niestety jeszcze rzadziej podejmowane są wspólne działania 

z jednostkami badawczo rozwojowymi, otoczenia biznesu, edukacyjnymi oraz samorządu 

terytorialnego. We wszystkich kategoriach badane firmy deklarują znaczny 

wzrost współpracy w przyszłości, chociaż nie wiadomo na ile chęci te przełożą się na 

konkretne działania. W każdym razie jest to sygnał świadczący o potrzebie wzrostu 

współpracy w zakresie innowacji. 

100


a) b) 

c) d) 

Rys. 9. Współpraca w zakresie innowacji 

4. Klasyfikator innowacyjności 

Ścisłe zdefiniowanie przedsiębiorstwa innowacyjnego wydaje się niemożliwe. 

W opracowaniu tym podjęto próbę uchwycenia tych przedsiębiorstw, które są bardziej 

innowacyjne niż pozostałe. W tym celu spośród wielu pytań zawartych w ankiecie 

wyodrębniono te, które świadczyć mogą o innowacyjności firmy. W sumie wzięto pod 

uwagę około 110 tego typu pytań. Ramy tego opracowania nie pozwalają na wyszczególnienie 

ich wszystkich. Przykładowo pytano o wprowadzanie innowacji, udział Regionalnej 

Strategii Innowacji, współprace w zakresie innowacji, badania, szeroko pojętą 

informatyzację, szkolenia pracowników i wiele temu podobnych. Jeśli odpowiedź na 

pytanie świadczyła o innowacyjności firmy to za wskazanie tego wariantu przedsiębiorstwo 

otrzymywało jeden punkt. W przeciwnym wypadku suma punktów nie została 

zwiększana. Generalnie można poszczególnym odpowiedziom nadawać rozmaite wagi. 

Postępowanie takie zawsze jest subiektywne, dlatego autor zdecydował punktować 

każdą odpowiedź świadczącą o innowacyjności jednym punktem. Poza tym uwzględnia 

się wiele rozmaitych pytań, dlatego przypadkowe zaliczenie firmy do klasy innowacyjnych 

jest mało prawdopodobne. 

W wyniku opisanego wyżej postępowania uzyskuje się zmienną losową, która może 

być podstawą klasyfikacji firm pod względem innowacyjności. Parametry rozkładu 

tej zmiennej przedstawia tabela 1. Najmniejsza wartość to 1, największa natomiast to 

92 punkty. Średnia liczba punktów wyniosła około 26 natomiast mediana jest na poziomie 

24. Oznacza to, że około połowa firm uzyskała nie więcej niż 24 punkty. Skośność 

na poziomie 1,04 informuje o prawostronnej asymetrii rozkładu natomiast kurto- 

101


za równa około 2,3 mówi, że rozkład charakteryzuje się większą szczytowością niż 

standaryzowany rozkład normalny. 

Tabela 1. Parametry statystyczne liczby punktów świadczących o innowacyjności. 

Odchylenie 

MiniMaksi- Średnia Mediana standard. Kurtoza Skośność mummum N 

25,94 24 14,62 2,30 1,04 1 92 279 


Dzieląc zakres zmienności zmiennej losowej na przedziały klasowe o rozpiętości 

10 otrzymuje się histogram rozkładu zamieszczony na rysunku 10. Dodatkowo zamieszczono 

dystrybuantę rozkładu. Kształt rozkładu potwierdza dane zamieszczone 

w tabeli 1. Widoczna asymetria potwierdza przypuszczenie, że jest niewiele firm uzyskujących 

ponadprzeciętną liczbę punktów i to im więcej punktów tym mniej przedsiębiorstw. 

Większość firm grupuje się w okolicy średniej. Nawet pomijając dwa przedsiębiorstwa, 

które uzyskały ponad 90 punktów rozkład pozostanie asymetryczny. 

Częstość 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Rys. 10. Rozkład liczby punktów 

Liczba punktów 

10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 

Dysponując rozkładem punktów oraz jego parametrami można zbiorowość przedsiębiorstw 

podzielić na trzy klasy. W pierwszej znajdą się firmy z małą liczbą punktów 

i powiemy, że charakteryzuje je niski poziom innowacyjności. W drugiej wystąpią 

przedsiębiorstwa o przeciętnej liczbie punktów – te odznaczają się średnim poziomem 

innowacyjności. Przedsiębiorstwa o wysokim poziomie innowacyjności zaliczymy do 

trzeciej klasy. Podział taki zawsze jest arbitralny, chociaż najczęściej dobiera się granice 

przedziałów tak, aby do środkowej klasy trafiło około 60% zbiorowości. Dlatego do 

podziału zakresu punktów wykorzystamy kwantyle rzędu 0,2 oraz rzędu 0,8. Wynoszą 

one odpowiednio Q0,2=14 oraz Q0,8=37. W ten sposób za najbardziej innowacyjne 

uznajemy te firmy, które uzyskały powyżej 37 punktów – jest ich około 20%. Rozważana 

zmienna losowa jest pseudo ciągła – jej wartościami są wszystkie liczby naturalne 

102


od 1 do 69 (jedynie dwie firmy uzyskały po 92 punkty i odbiegają od tej reguły). Dlatego 

może się zdarzyć, że dwie firmy o prawie jednakowej liczbie punktów trafia do 

różnych kategorii. Zamiast podziału na kategorie możliwe są inne podejścia do tak 

uzyskanej zmiennej losowej. Na przykład po odrzuceniu skrajnych wartości 92 można 

dzielić uzyskana liczbę punktów przez 69 otrzymując unormowany wskaźnik innowacyjności. 

Dzięki postępowaniu opisanemu powyżej otrzymujemy pewnego rodzaju klasyfikator 

pozwalający w oparciu o różnorodne cechy przedsiębiorstwa rozstrzygnąć, czy 

jest ono innowacyjne czy też nie. Wiedza taka może być przydatna przy ocenie kondycji 

i perspektyw rozwoju firmy. Ponadto można dalej badać rozmaite zależności oraz 

czynniki mające wpływ na innowacyjność. Przykładowo okazuje się, że poziom innowacyjności 

określony poprzez sumę uzyskanych punktów nie zależy od miejsca działania 

firmy (rysunek 11). Wartość statystyki testowej χ 2 w teście niezależności wynosi 

w tym przypadku 1,42 podczas gdy obszar krytyczny K=(5,99; ∞). Zatem nie można 

uznać, że poziom innowacyjności zależny jest od miejsca siedziby firmy. 

Rys. 11. Poziom innowacyjności a miejscowość 

Okazuje się, że poziom innowacyjności zależny jest od wielkości przychodów 

przedsiębiorstwa (rysunek 12). Wartość statystyki testowej χ 2 w teście niezależności 

wynosi w tym przypadku 22,46. Obszar krytyczny jest taki jak wcześniej. Zatem można 

uznać, że poziom innowacyjności zależny jest od przychodu firmy. Wprawdzie 

współczynnik V – Cramera na poziomie 0,22 sugeruje słabą zależność ale wartość 

statystyki χ 2 czterokrotnie przekraczająca wartość krytyczną pozwala uznać zależność 

za znaczącą. Oczywiście można postawić pytanie, czy innowacyjność ma wpływ na 

przychody czy odwrotnie. 

103


Rys. 12. Poziom innowacyjności a przychód 

Prawdopodobnie następuje tutaj sprzężenie zwrotne. Firmy o dużych dochodach stać 

na wprowadzanie innowacji. To z kolei powoduje, że przedsiębiorstwo jest bardziej 

konkurencyjne i uzyskuje wyższe dochody. 

5. Wnioski 

Badaniom poddano 279 firm regionu świętokrzyskiego. Analiza pytań metryczki 

pokazuje, że dane dotyczą zróżnicowanej próby. Występują firmy z miejscowości 

o różnej wielkości, o różnych dochodach, o różnej formie prawnej, działające na różnych 

rynkach z udziałem i bez udziału kapitału zagranicznego. Wszystko to stanowi 

przesłankę do uznania próby za reprezentatywną. 

Zdecydowana większość przedsiębiorstw dostrzega potrzebę wprowadzania innowacyjności 

zarówno technologicznych, jak i organizacyjnych oraz czyni to w praktyce. 

Głównym motywem ich wprowadzania jest dostosowywanie się do potrzeb klientów. 

Ponad 40% firm dokonało w ostatnim czasie zmiany struktury organizacyjnej. Wiele 

z nich wdrożyło nowy system informatyczny oraz system kontroli jakości. Niestety, 

działalność badawcza i rozwojowa traktowana jest bardzo marginalnie, chociaż pewien 

odsetek firm planuje swoją działalność w dłuższym horyzoncie czasowym. Około 50% 

badanych przedsiębiorstw nie korzysta z komputerowej sieci korporacyjnej, nie posiada 

własnej strony internetowej i nie oferuje pracownikom poczty elektronicznej. Infrastruktura 

teleinformatyczna jest głównie wykorzystywana przy wykonywaniu bieżących 

zadań administracyjnych, mniej zaś do prac innowacyjnych. Firmy raczej niechętnie 

podejmują współpracę w zakresie innowacji, przy czym czynią to najchętniej 

z innymi przedsiębiorstwami, rzadziej z jednostkami badawczo rozwojowymi, otoczenia 

biznesu, edukacyjnymi oraz samorządu terytorialnego. 

W pracy podjęto próbę utworzenia klasyfikatora pozwalającego określać stopień 

innowacyjności przedsiębiorstwa. Wzięto pod uwagę około 110 pytań świadczących 

o innowacyjności, przypisując po jednym punkcie za odpowiednie wskazanie. W ten 

sposób uzyskano zmienną losową, będącą swoistym klasyfikatorem firm pod względem 

innowacyjności. Uzyskana zmienna losowa charakteryzuje się prawostronną asymetrią 

oraz dużą szczytowością. Za najbardziej innowacyjne uznano 20% firm o naj- 

104


większej liczbie punktów. Okazało się, że poziom innowacyjności nie zależy od wielkości 

miejscowości, w której działa przedsiębiorstwo, natomiast zależny jest od przychodu. 

Generalnie należy stwierdzić, że wiele firm dobrze radzi sobie w realiach obecnej 

gospodarki, jednak jest jeszcze wiele do zrobienia. Szczególnie poziom informatyzacji 

oraz inwestycji w badania jest w przypadku wielu firm bardzo niski. Z drugiej 

strony jest duży odsetek przedsiębiorstw o wysokim poziomie technologicznym. Zaczyna 

być dostrzegana potrzeba badań oraz wprowadzania wielu nowych rozwiązań 

(np. systemów kontroli jakości), choć na razie nie jest to zjawisko powszechne. 

Bibliografia 

1. Analiza wyników monitorowania rozwoju regionalnej strategii innowacji województwa 

świętokrzyskiego, praca zbiorowa – red. P.Nowak, D.Miłek, B.Kaczmarska, 

ŚCIT, Kielce 2008.. 

2. www.siph.com.pl/download.php?id=251. 

Innovation of enterprises In Świętokrzyskie region 

The article presents an analysis of statistic data concerning companies from Świętokrzyskie 

region in terms of their innovativeness. The data was obtained in the framework of RSI 

PROMONIT project, co-financed by European Union. The research was carried out in 2008 on 279 

sample companies. One of the aims of the work was to assess the level of innovativeness of the 

region’s companies. Apart from this, the research aimed at making a statistic classifier that 

could enable to divide the companies into more ore less innovative ones. The author proposed a 

relatively simple classifier, which attributes certain number of points proportionally to the 

qualities attesting to the innovativeness of a company. The distribution of a random variable 

thus obtained was examined and its statistic parameters were randomly determined. 

Dr Artur Maciąg (ur. 27.09.1966 r.) zatrudniony jest na 

stanowisku docenta w Katedrze Metod Ilościowych 

w Ekonomii Wyższej Szkoły Handlowej w Kielcach. Prowadzi 

zajęcia z matematyki, matematyki finansowej, matematyki 

dyskretnej, metod numerycznych, statystyki, statystyki 

komputerowej, ekonometrii oraz prognozowania 

i symulacji W sferze zainteresowań autora pozostają również 

zagadnienia mechaniki. Jest autorem wielu publikacji 

naukowych oraz skryptów. 

105


Cenzurowanie w badaniu zjawisk społecznoekonomicznych 

Iwona Markowicz 

Beata Stolorz 

Streszczenie 

W artykule przedstawione zostaną wyniki badania wpływu niepełnej informacji na estymację 

krzywej przeżycia metodą Kaplana-Meiera. Autorki przeprowadziły analizę czasu pozostawania 

bez pracy przez osoby bezrobotne, które zostały wyrejestrowane z Powiatowego Urzędu Pracy 

w Szczecinie w IV kwartale 2006 roku. Zastosowano metody analizy przeżycia, które dopuszczają 

występowanie danych cenzurowanych. W przypadku opisywanego badania są to osoby, które 

zostały wyrejestrowane z przyczyn innych niż znalezienie pracy. W stosunku do nich można 

domniemywać, że podjęły pracę, lecz nie zgłosiły tego faktu do urzędu. Ta informacja może 

mieć istotny wpływ na przebieg krzywej przeżycia opisującej prawdopodobieństwo pozostania 

bez pracy (w rejestrze) przez określony czas. Do obliczeń wykorzystano moduł „Analiza 

przeżycia” zawarty w pakiecie Statistica 7. 

Słowa kluczowe: analiza przeżycia, dane cenzurowane, bezrobocie, testy nieparametryczne. 

Wprowadzenie 

W programie badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2008 w ramach 

badań rynku pracy wpisane jest badanie bezrobocia rejestrowanego 1 . Celem tego badania 

stałego jest pozyskiwanie danych o liczbie i strukturze bezrobotnych, zarejestrowanych 

w urzędach pracy, według cech demograficzno-społecznych, doświadczenia zawodowego 

i czasu pozostawania bez pracy oraz o płynności bezrobocia z uwzględnieniem 

przekrojów terytorialnych oraz diagnoza sytuacji na rynku pracy w zakresie ludności 

bezrobotnej zarejestrowanej w urzędach pracy oraz realizacji działań na rzecz 

promocji zatrudnienia (pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy), obejmująca również 

informacje o liczbie ofert pracy będących w dyspozycji urzędów pracy. 

Dane z badania wykorzystywane są do zasilania bazy danych Polityki Rynku Pracy 

(Labour Market Policies database) prowadzonej przez Eurostat, zawierającej m.in. 

opis stosowanego w Polsce wsparcia dla osób bezrobotnych i poszukujących pracy, 

liczby uczestników poszczególnych działań oraz wydatków na nie. Dane do badań 

przekazywane są przez Powiatowe i Wojewódzkie Urzędy Pracy, Komendę Główną 

Ochotniczych Hufców Pracy, Urzędy Wojewódzkie, Ministerstwo Pracy i Polityki 

Społecznej (dysponent Funduszu Pracy). 

1 www.stat.gov.pl

108 Iwona Markowicz, Beata Stolorz 

Wyniki prowadzonych badań są prezentowane w licznych publikacjach oraz internecie. 

Są to jednak dane zbiorcze. Do badań naukowych z zastosowaniem skomplikowanej 

metodologii niezbędne jest wykorzystanie danych indywidualnych, nie podawanych 

do publicznej wiadomości. 

Celem badania było wskazanie, jak klasyfikacja danych może mieć wpływ na interpretację 

wyników. 

Dane statystyczne i ich kodowanie 

Informacje ilościowe dotyczące rynku pracy są niezbędne w ocenie sytuacji gospodarczej 

kraju czy regionu. Jednak dane zbiorcze nie w pełni charakteryzują ten 

rynek. Poza stopą bezrobocia, liczbą bezrobotnych w różnych przekrojach, napływem 

i odpływem bezrobotnych oraz liczbą ofert pracy, niezmiernie istotne znaczenie ma 

„szybkość” wychodzenia z bezrobocia. Ważne jest więc, jak długo osoby bezrobotne 

poszukują pracy. O negatywnym wpływie długotrwałego bezrobocia na sytuację bezrobotnego 

i jego rodziny, a także szerszego otoczenia piszą nie tylko ekonomiści, ale 

także na przykład socjologowie. Badania czasu pozostawania bez pracy mogą być 

prowadzone w oparciu o dane indywidualne. Dane takie, dotyczące bezrobocia, mogą 

pochodzić z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) lub z rejestru prowadzonego 

w urzędzie pracy. Badania oparte na informacjach uzyskanych w ramach 

badań ankietowych BAEL prowadził na przykład T. Bednarski [1]. Autor pisze o problemach 

badawczych związanych z absencją respondentów wylosowanych do próby, 

którzy w założeniu, powinni podlegać czterokrotnemu badaniu na przestrzeni półtora 

roku. Mówimy wówczas o zjawisku cenzurowania. W przeprowadzanych kilkakrotnie 

badaniach ankietowych jest ono związane z przedłużeniem czasu poszukiwania pracy 

poza okres badawczy a także z „wypadaniem” jednostek z próby w trakcie badania. 

Przeprowadzona przez autorki artykułu analiza została oparta o dane statystyczne 

uzyskane w Powiatowym Urzędzie Pracy w Szczecinie, które dotyczą osób bezrobotnych 

wyrejestrowanych w IV kwartale 2006 roku. Jest to badanie retrospektywne. Za 

obserwacje pełne przyjęto wyrejestrowanie z powodu podjęcia pracy, natomiast inne 

przyczyny spowodowały zakwalifikowanie danych do grupy obserwacji cenzurowanych. 

Okres badawczy kończy się 31 grudnia 2006 roku bez określenia jego początku. 

Wszystkie badane osoby zostały wyrejestrowane w IV kwartale 2006 roku. Dla badanych 

bezrobotnych uzyskano czas zarejestrowania w urzędzie pracy, czas wyrejestrowania, 

płeć, wiek, wykształcenie oraz powód wyjścia z rejestru bezrobotnych. Uzyskanie 

zatrudnienia traktowane jest jako obserwacja pełna i zostaje zakodowana jako 1. 

Dane cenzurowane kodowane są 0. Należy zwrócić uwagę, iż czas cenzurowany nie 

jest rzeczywistym czasem poszukiwania pracy. Niektóre przyczyny wyrejestrowania 

z ewidencji Urzędu Pracy mogą być jednak związane z nie zgłoszonym podjęciem 

pracy. Wątpliwości budzą na przykład: wyjazd za granicę, niestawienie się w urzędzie 

w ustalonym terminie, wniosek zainteresowanego o wykreślenie z ewidencji. 

W związku z tym autorki zdecydowały o zastosowaniu dwóch różnych podejść do 

cenzurowania danych. W pierwszym sposobie za obserwacje pełne uznano jedynie 

wyrejestrowanie z powodu podjęcia pracy (również samozatrudnienie). W drugim 

sposobie cenzurowania rozszerzono listę tych przyczyn, które mogą sugerować podję-

Cenzurowanie w badaniu zjawisk społeczno-ekonomicznych 109 

cie pracy. Może to mieć istotny wpływ na wyniki prowadzonych badań dotyczących 

oceny rozkładu czasu pozostawania bez pracy. Podejścia do obu sposobów cenzurowania, 

czyli różna kwalifikacja powodów wyrejestrowania bezrobotnych z Powiatowego 

Urzędu Pracy w Szczecinie, zostały przedstawione w tabeli 1. 

Tabela 1. Liczba bezrobotnych według płci, wykształcenia i grupy wieku 

z uwzględnieniem dwóch sposobów cenzurowania. 

Cenzurowanie 

I 

Obserwacje 

pełne 

Obserwacje cenzurowane 


Powody wyrejestrowania 

podjęcie pracy 

• wyjazd za granicę, 

• niestawienie się w urzędzie w ustalonym 

terminie, 

• wniosek zainteresowanego o wykreślenie 

z ewidencji, 

pozostałe przyczyny 

Cenzurowanie 

II 

Obserwacje pełne 

Obserwacje cenzurowane 

W tabeli 2 przedstawiono strukturę bezrobotnych wyrejestrowanych z Powiatowego 

Urzędu Pracy w Szczecinie w IV kwartale 2006 roku według płci, wykształcenia 

i wieku, przy zastosowaniu omówionych sposobów cenzurowania. Ogółem zbadano 

5074 osób. Badaniem nie objęto bezrobotnych skierowanych przez urząd na staże 

u pracodawców, szkolenia i przygotowanie zawodowe. W tych przypadkach nie ma 

formalnego nawiązania stosunku pracy i dlatego osoby te nie są uwzględnione w analizowanych 

danych. 

Przedstawione w tabeli 2 numerowanie poszczególnych wariantów wykształcenia 

i przedziałów wieku (w rosnącej kolejności) zostanie wykorzystane w późniejszej 

prezentacji wyników analizy. Podział na poszczególne kategorie został przyjęty za 

Powiatowym Urzędem Pracy.


Tabela 2. Liczba bezrobotnych według płci, wykształcenia i grupy wieku 

z uwzględnieniem dwóch sposobów cenzurowania. 

Płeć 

Wykształcenie 

Wiek 

Cecha 

Cenzurowanie I Cenzurowanie II 

Obserwacje 

pełne cenzurowane pełne cenzurowane 

kobiety 1192 1277 2287 182 

mężczyźni 953 1652 2444 161 

− brak lub niepełne 

podstawowe, 

− podstawowe, 

− gimnazjalne, 

(1) 

− zasadnicze zawodowe, 

(2) 

− średnie ogólnokształcące, 

(3) 

− średnie zawodowe 4letnie, 

− średnie zawodowe, 

− pomaturalne/policealne 

(4) 

− wyższe (w tym licencjat) 

(5) 

18 , 25 

(1) 

) 

25 , 35) 

(2) 

35 , 45) 

(3) 

45 , 55) 

(4) 

55 , 60) 

(5) 

60 , 65) 

529 1226 1600 155 

427 628 976 79 

215 273 463 25 

456 485 883 58 

518 317 809 26 

516 703 1167 52 

798 920 1663 55 

358 459 772 45 

385 634 900 119 

77 173 196 54 

11 40 33 18 

(6) 

Ogółem 2145 2929 4731 343 

Źródło: badanie własne


Prawdopodobieństwo nie znalezienia pracy 

Prawdopodobieństwo pozostania bezrobotnym w kolejnych miesiącach od zarejestrowania 

oszacowano za pomocą estymatora Kaplana-Meiera (Product-Limit- 

Estimation) 2 , który uwzględnia istnienie danych cenzurowanych 3 . Jest to metoda nieparametryczna, 

nie wymagająca konieczności konstrukcji przedziałów dla zmiennej czasowej, 

a jedynie uszeregowania epizodów według długości czasów trwania. Każdemu 

punktowi czasu, w którym wystąpiło, co najmniej jedno zdarzenie jest przyporządkowana 

wartość ryzyka. Estymator Kaplana-Meiera jest rozwinięciem klasycznej metody 

estymacji w tablicach trwania życia. 

W 1958 roku E. L. Kaplan i P. Meier zaproponowali sposób estymacji funkcji 

przeżycia (survival function) 4 : 

i ⎛ d j ⎞ 

Sˆ 

( t = ∏ ⎜ − ⎟ 

i ) 1 dla i = 1, ..., k (1) 

⎜ ⎟ 

j= 1 ⎝ 

n j ⎠ 

gdzie: 

ti – punkt czasu, w którym wystąpiło co najmniej jedno zdarzenie, przy czym 

t 1 < t2 

< K < tk 

, t 0 = 0 , 

di – liczba zdarzeń w czasie ti, 

ni – liczba jednostek objętych obserwacją w czasie ti; n i = ni−1 

− di−1 

− zi−1 

, 

zi – liczba obserwacji uciętych w czasie ti. 

Analizowane zbiorowości można dzielić na grupy ze względu na badane cechy. 

Wówczas istnieje możliwość oszacowania funkcji przeżycia dla każdej z tych grup 

i zbadania istotności różnic między nimi. 

Czasy przeżycia można porównywać w dwóch lub więcej próbach. Ponieważ nieznane 

są ich rozkłady, należy zastosować test nieparametryczny. Testy takie są oparte 

na porządku rangowym czasów przeżycia. W przypadku dwóch grup można wykorzystać 

następujące testy: uogólnienie Gehana testu Wilcoxona 5 , test Coxa-Mantela, test 

2 Kaplan E. L., Meier P., Nonparametric estimation from incomplete observations, Journal of the 

American Statistical Association 53, 1958, s. 457-481. 

3 Zob. np. Domański C., Pruska K., Nieklasyczne metody statystyczne. PWE, Warszawa 2000, 

s. 203-204; Frątczak E., Gach-Ciepiela U., Babiker H., Analiza historii zdarzeń. Elementy teorii, 

wybrane przykłady zastosowań. SGH, Warszawa 2005, s. 30-36; Bednarski T., Ocena przydatności 

BAEL dla charakterystyki rozkładu czasu poszukiwania pracy na przykładzie danych z lat 

2001-2002, „Studia Ekonomiczne”, nr 4/2005, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, Warszawa 

2005. 

4 Frątczak E., Gach-Ciepiela U., Babiker H., Analiza historii zdarzeń. Elementy teorii, wybrane 

przykłady zastosowań. SGH, Warszawa 2005, s. 65-69. 

5 Gehan, E. A., A generalized two-sample Wilcoxson test for double-censored data, Biometrica 

52, 1965b, s. 650-653, Gehan, E. A., A generalized Wilcoxson test for comparing arbitrary single-censored 

samples, Biometrica 52, 1965a, s. 203-223.


F. Coxa, test log-rank oraz uogólnienie Peto i Peto testu Wilcoxona 6 . Dostępne są również 

testy do porównywania wielu grup. Nie ma niestety powszechnie akceptowanych 

metod wyboru testu w danej sytuacji. Zależy to, bowiem od liczebności prób, od występowania 

danych uciętych, od znajomości rozkładu zmiennych 7 . W większości testów 

obliczone statystyki dla dużej próby dążą asymptotycznie do rozkładu normalnego. 

Fakt ten wykorzystuje się do testowania istotności statystycznej różnic między 

próbami. Większość testów daje rzetelne wyniki tylko przy dużych próbach, natomiast 

efektywność testów przy małych próbach jest mniej poznana. 

W analizie przeżycia istotne jest uwzględnienie jednostek, które w danym okresie 

czasu należą do populacji, dopiero od momentu cenzurowania nie są one uwzględniane 

w dalszych obliczeniach. W przypadku badania bezrobocia na szansę znalezienia pracy 

wpływa ogólna liczba osób bezrobotnych w danym okresie czasu, bez względu na to, 

czy w przyszłości zostaną wyrejestrowane z powodu podjęcia pracy, czy też z innej 

przyczyny. Na rysunku 1a przedstawiono przebieg krzywych przeżycia (prawdopodobieństwo 

pozostania w rejestrze) bezrobotnych ogółem przy zastosowaniu dwóch sposobów 

cenzurowania. 

Potraktowanie pewnych przyczyn wyrejestrowania bezrobotnych jako podjęcie 

pracy powoduje zmianę przebiegu krzywej przeżycia i wskazuje na szybsze wychodzenie 

z bezrobocia, co ma istotny wpływ na ocenę możliwości adaptacyjnych lokalnego 

rynku pracy. 

Na rysunkach 1b-d przedstawiono porównanie przebiegu krzywych charakteryzujących 

prawdopodobieństwo pozostania w rejestrze dla bezrobotnych według płci, 

wykształcenia i wieku 8 przy zastosowaniu dwóch sposobów cenzurowania. 

We wszystkich zbadanych przypadkach drugi sposób cenzurowania wskazuje na 

krótszy czas poszukiwania zatrudnienia. Widoczne jest również zmniejszenie różnic 

między poszczególnymi kategoriami płci, wieku i wykształcenia, przy czym w obu 

przypadkach najszybciej pracę znajdowały osoby z wykształceniem wyższym i najmłodsze. 

Następnie przy zastosowaniu testu Gehana zweryfikowano hipotezę o jednakowych 

funkcjach przeżycia bezrobotnych w analizowanych grupach. Test ten przeprowadzono 

najpierw dla wszystkich grup danej cechy, a następnie dla poszczególnych 

par grup. Przyjmując poziom istotności 0,05 można stwierdzić, że badane podgrupy 

6 

Namboodiri K., Suchindran C. M., Life Table Techniques and Their Applications, Academic 

Press Inc., New York 1987, s. 71-91, Cox D. R., Oakes D., Analysis of Survival Data, Chapman 

and Hall, London 1984, s. 123-125. 

7 

Lawless J. F., Statistical Models and Methods for Lifetime Data, John Wiley & Sons, New 

York 1982, s. 425-427. 

8 

W pracy: Markowicz I., Stolorz B., Identyfikacja determinant czasu oczekiwania na pracę 

bezrobotnych w Szczecinie, „Wiadomości Statystyczne”, nr 12, Warszawa 2007 zbadano, czy 

zmienne: płeć, wiek i wykształcenie bezrobotnych są determinantami czasu oczekiwania na 

pracę, a więc czy mają one wpływ na długość okresu między zarejestrowaniem osoby bezrobotnej 

w urzędzie (zdarzenie inicjujące) a wyrejestrowaniem z powodu podjęcia pracy (zdarzenie 

końcowe).


bezrobotnych wydzielone ze względu wykształcenie, płeć i wiek różnią się czasem 

przeżycia. Cechy te mają, zatem wpływ na proces wyrejestrowania z PUP. 

Przebieg funkcji charakteryzującej prawdopodobieństwo nie znalezienia pracy 

przy zastosowaniu obydwu sposobów cenzurowania prezentuje rysunek 1b. Analiza 

tego rysunku wskazuje na zmniejszenie różnic między prawdopodobieństwami dla 

kobiet i mężczyzn po kolejnych miesiącach od zarejestrowania. Należy zauważyć, że 

stosując pierwszy sposób cenzurowania, kobiety szybciej znajdowały pracę niż mężczyźni. 

Natomiast, zmieniając zakres powodów wyrejestrowania uznanych za podjęcie 

pracy, to mężczyźni nieco szybciej wychodzą z bezrobocia. Można, więc przypuszczać, 

że powody takie jak wyjazd za granicę, niestawienie się w urzędzie w ustalonym terminie, 

wniosek zainteresowanego o wykreślenie z ewidencji, które mogą sugerować 

uzyskanie zatrudnienia, częściej podawane są przez mężczyzn.


Rys. 1. Estymatory krzywych przeżycia Kaplana-Meiera z uwzględnieniem 

dwóch sposobów cenzurowania danych: a– bezrobotni ogółem, b– bezrobotni 

według płci, c- bezrobotni według wykształcenia, cenzurowanie I, d- bezrobotni 

według wykształcenia, cenzurowanie II, e- bezrobotni według wieku, cenzurowanie 

I, f- bezrobotni według wieku, cenzurowanie II. 

Źródło: opracowanie własne


Analiza grup według wykształcenia wykazała istotne różnice między nimi. Po 

zbadaniu parami każdej z grup okazuje się, że test Gehana wykazał brak istotnych 

różnic: 

− między grupą 3 i 4 przy cenzurowaniu I, czyli między osobami z wykształceniem 

średnim ogólnokształcącym, a średnim zawodowym (p=0,9363), 

− między grupą 1 i 2 przy cenzurowaniu II, czyli między osobami z wykształceniem 

najwyżej gimnazjalnym, a zasadniczym zawodowym (p=0,3439). 

Analiza rysunku 1e, f dostarcza kolejnych ważnych wniosków. Znalezienie pracy 

jest ściśle związane z wykształceniem. Największe szanse mają osoby z wykształceniem 

wyższym, a najniższe – osoby z wykształceniem co najwyżej gimnazjalnym. Przy 

zastosowaniu obu sposobów cenzurowania brak istotnych różnic dotyczy par wariantów 

wykształcenia: 

− grupy 5 i 6, a więc osób w wieku od 55 do 60 lat oraz 60 i 65 lat, co oczywiście 

dotyczy jedynie mężczyzn, ze względu na wiek emerytalny (cenzurowanie 

I p=0,8508, cenzurowanie II p=0,7311). 

Podsumowanie 

Metody analizy historii zdarzeń, powszechnie stosowane w demografii, znajdują 

coraz częściej zastosowanie w innych dziedzinach nauk społeczno-ekonomicznych. 

Wykorzystywane w niej narzędzia wymuszają odpowiedni sposób zbierania danych 

statystycznych. Niezbędne są dane indywidualne z uwzględnieniem czasu przebywania 

jednostki w określonym stanie. 

Przeprowadzenie badania wykazały, że powody wyrejestrowania bezrobotnych 

z rejestru Urzędu Pracy mogą być niejednoznaczne i w związku z tym można otrzymać 

różniące się wyniki prowadzonej analizy. 

Bibliografia 

1. Bednarski T., Ocena przydatności BAEL dla charakterystyki rozkładu czasu poszukiwania 

pracy na przykładzie danych z lat 2001-2002, „Studia Ekonomiczne”, nr 

4/2005, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, Warszawa 2005. 

2. Cox D. R., Oakes D., Analysis of Survival Data, Chapman and Hall, London 1984. 

3. Domański C., Pruska K., Nieklasyczne metody statystyczne. PWE, Warszawa 2000. 

4. Frątczak E., Gach-Ciepiela U., Babiker H., Analiza historii zdarzeń. Elementy teorii, 

wybrane przykłady zastosowań. SGH, Warszawa 2005. 

5. Gehan, E. A., A generalized two-sample Wilcoxson test for double-censored data, 

Biometrica 52, 1965. 

6. Gehan, E. A., A generalized Wilcoxson test for comparing arbitrary singlecensored 

samples, Biometrica 52, 1965. 

7. Kaplan E. L., Meier P., Nonparametric estimation from incomplete observations, 

Journal of the American Statistical Association 53, 1958. 

8. Lawless J. F., Statistical Models and Methods for Lifetime Data, John Wiley & 

Sons, New York 1982.


9. Markowicz I., Stolorz B., Identyfikacja determinant czasu oczekiwania na pracę 

bezrobotnych w Szczecinie, „Wiadomości Statystyczne”, nr 12, Warszawa 2007. 

10. Markowicz I., Stolorz B., Wykorzystanie analizy historii zdarzeń do konstrukcji 

tablic żywotności firm. „Wiadomości Statystyczne” nr 4, GUS, PTS, Warszawa 

2006. 

11. Namboodiri K., Suchindran C. M., Life Table Techniques and Their Applications, 

Academic Press Inc., New York 1987. 

12. Strona internetowa statystyki publicznej: www.stat.gov.pl 2008. 

The censorship in the analysis of socio-economic phenomena 

In the paper results of study on the influence of inadequate information on the estimation of 

survival curve using the Kaplan-Meier method will be presented. Authors carried out the time of 

being unemployed analysis for people unregistered from the District Labour Office in Szczecin in 

the IV quarter of 2006. Methods of survival analysis allowing censored data applying were used. 

In the described study these are the people that have been unregistered due to different than 

finding job reasons. In their case one can suppose that they took a job but did not report it to 

the office. This information may have essential influence to the course of survival curve 

describing probability of being unemployed (in register) for specific period of time. 

Dr Iwona Markowicz jest adiunktem w Katedrze Ekonometrii 

i Statystyki Uniwersytetu Szczecińskiego. Jest doktorem nauk 

ekonomicznych o specjalności statystyka i ekonometria. Zainteresowania 

naukowe: małe i średnie firmy, żywotność i rentowność 

firm, bezrobocie, zastosowania statystyki i ekonometrii 

w ekonomii, metody klasyfikacji obiektów społecznogospodarczych, 

analiza przeżycia. Jest członkiem naukowobadawczego 

Instytutu Analiz, Diagnoz i Prognoz Gospodarczych 

w Szczecinie (kierownik sekcji małych firm). Jako doradca bierze 

udział w wdrażaniu i realizowaniu (od 2003 roku) na terenie 

województwa zachodniopomorskiego projektu „Paszport do 

przedsiębiorczości” (współpraca Rady Generalnej Loary Atlantyckiej 

i Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego). 

Jest realizatorem projektu badawczego MNiSW 

(N 111 011 31/1109). iwmar@szafir.univ.szczecin.pl 

Dr Beata Stolorz jest adiunktem w Katedrze Ekonometrii i Statystyki 

Uniwersytetu Szczecińskiego. Jest magistrem matematyki 

i doktorem nauk ekonomicznych o specjalności ekonometria 

i rynki kapitałowe. Zainteresowania naukowe: inżynieria finansowa 

– strategie opcyjne i ocena ryzyka inwestycji w opcje, ekonomia 

matematyczna, zastosowanie metod analizy przeżycia do 

badania zjawisk ekonomicznych, wykorzystanie narzędzi matematycznych 

do opisu i analizy procesów ekonomiczno – społecznych. 

Jest realizatorem projektu badawczego MNiSW 

(N 111 011 31/1109). stolorz@interia.pl

Internet – przyszłość komunikacyjna? 

Małgorzata Wolska-Długosz 


Wagę wynalazku, jakim był komputer, a później Internet, profesor Marek Sokołowski 

porównuje do największych odkryć, jakie poczyniliśmy na przestrzeni naszych 

dziejów (np. wynalezienie druku przez J. Gutenberga w 1450 roku), dopracowując się 

narzędzia, które określane jest jako fenomen: socjologiczny, kulturowy, technologiczny, 

podlegający nieustannemu rozwojowi i nowym zastosowaniom. Jak słusznie się 

zauważa trudno jest przewidzieć cywilizacyjne konsekwencje dziejowych odkryć 1 . 

Podobnie jest z Internetem. Do końca nie możemy przewidzieć jaką rolę odegra to 

medium w XXI wieku. Już dziś w Internecie znajdziemy informacje dotyczące bankowości, 

handlu, edukacji, polityki, działalności społecznej, form spędzania czasu, ale 

wciąż szukamy nowych obszarów jego zastosowania. 

Z Internetem wiążą się jednak pewne zagrożenia, niebezpieczeństwa, o których coraz 

głośniej donoszą pedagodzy, socjolodzy - cyberterroryzm, cyberseks, cybermaniacy, 

pedofilia to niektóre z nich. „Ciemna strona „Internetu dynamicznie się rozwija. Już 

dziś rozpoznaną jednostką chorobową jest cybernetoholzm- uzależnienie od Internetu 

i gier komputerowych przed którą przestrzegają pedagodzy i psychologowie, obserwując 

negatywny wpływ na młodego człowieka a wywierany przez stałą ich obecność 

w cyberprzestrzeni, powoli odsuwając ich od uczestnictwa w realnym życiu 2 . Technologia 

ta może służyć rozwojowi ludzkości ale tylko w rękach świadomego, wyedukowanego 

użytkownika, ale także może stanowić narzędzie zniewolenia dla bezdusznego 

technologa. 

Wciąż niezwykle rośnie znaczenie Internetu w obszarze pozyskiwania informacji 

i wiedzy, jak również komunikacji społecznej. Zachodzące za jego pośrednictwem 

procesy komunikacyjne zyskują nieznane dotąd rozmiary, pokonując bariery czasowo- 

przestrzenne, językowe i kulturowe. 

Właściwości sieci wychodzące naprzeciw potrzebom ludzi: 

• bezpośredniość dostępu, 

• szybkość działania, 

• interaktywność 

wywołują u użytkownika poza uczuciem „kurczenia się” świata często niedostępne 

w realnym życiu odczucie komfortu. Zatarcie podziału na nadawców i odbiorców upodabnia 

internetowy kontakt do rzeczywistego, umożliwiając przy tym wyznaczenie 

1 Sokołowski M., Oblicza Internetu.Elbląg 2006,s.6 

2 Forma P., Znaczenie Internetu dla rozwoju dzieci i młodzieży [w] Rola informatyki w naukach 

ekonomicznych i społecznych, WSH Kielce 2006, s.68

118 Małgorzata Wolska-Długosz 

obszaru własnej prywatności. W sieci samodzielnie decyduje się bowiem o formie 

i długości trwania interakcji, przebiegu komunikacji, tematyce, udostępnianych informacjach 

a wreszcie o doborze partnerów interakcji. Tak komfortowej sytuacji nie mamy 

często w świecie realnym, gdyż będąc w określonych kręgach towarzyskich, wchodzimy 

często w reakcje wbrew swojej woli, nie potrafimy się wycofać z trudnych sytuacji, 

nie mamy odwagi przerwać niezadowalających nas rozmów obawiając się konsekwencji. 

Inaczej jest podczas rozmów w sieci on-line. Przerwanie kontaktu w dowolnym 

momencie jest prostsze a odczucie dyskomfortu minimalizowane brakiem konieczności 

wyjaśniania takiego postępowania. Niepokojącym jest natomiast fakt, gdy 

sieć staje się azylem, gwarantującym bezpieczeństwo i miejscem ucieczki od rzeczywistości. 

Stwarza to poważne zagrożenie społeczne i rodzaj samotności człowieka. Internetowy 

kontakt potrafi zaangażować tak bardzo, że internaucie brakuje czasu na podtrzymywanie 

kontaktu z osobami najbliższymi a w konsekwencji doprowadza do uzależnienia 

powodującego alienację, a nawet zanik umiejętności bezpośredniego komunikowania 

się. Stały pobyt w Internecie zaburza nie tylko sferę kontaktów społecznych 

ale obowiązków i codziennych potrzeb organizmu takich jak jedzenie, wypoczynek, 

sen. Wskutek tego następuje pogorszenie kondycji psychofizycznej a ograniczenie 

wówczas osobie możliwości korzystania z sieci doprowadzić może do stanów pobudzenia, 

lęków czy depresji. Osoby te szukają wtedy możliwości serwowania po kryjomu, 

co pogłębia ich uzależnienie a często także wydłuża czas spędzany przed komputerem. 

Niepokojącym jest fakt, iż opisane zjawisko ma wyraźnie tendencję wzrostową 

i dotyczy coraz młodszego użytkownika sieci 3 . 

Niezależnie od wspomnianych zagrożeń, wymykających się poza świadomość 

i wolę jednostki, już samo traktowanie sieci jako miejsca, w którym można czuć się 

bezkarnie prowadzi do wielu nieprawidłowości. Poczucie anonimowości sprzyja reakcjom 

nagannym min. swobodzie zachowań zarówno pod względem treści i formy. 

Można bez skrępowania i „cenzury moralnej” wypowiadać opinie, oceniać, podejmować 

wyszukane wątki tematyczne dając upust niezdrowej wyobraźni i czuć się przy 

tym bezkarnym. Wielu internatów znacznie rzadziej niż w rzeczywistości próbuje 

w sieciowych kontaktach rozładować napięcie w sposób kontrolowany i kulturalny, 

przejawiają mniejszą skłonność do kompromisów a łatwiej wyzwala się napastliwość 

i agresja 4 . Wśród młodych internatów obserwuje się wzmożone przyzwolenie na deformację 

informacji oraz ukrywanie danych o sobie. Z jednej strony powodowane jest 

to zabezpieczeniem przed sprzedażą danych osobowych ale z drugiej może pociągać 

nieodwracalne skutki – przybierania na co dzień różnych masek oraz przyczyniać się 

do deprecjacji wartości, jaką jest prawda. Osoby te powoli zatracają się w prawdziwym 

i wyimaginowanych wersjach doświadczeń. Powstało już na ten temat wiele publikacji 

ukazujących wielorakie aspekty tego problemu. Biorąc pod uwagę je wszystkie należy 

wyciągnąć jeden wniosek- zmiany jakie niesie ze sobą upowszechnianie się Internetu 

i technik komputerowych, są nieuniknione. Ale my wszyscy jego użytkownicy musimy 

3 

Maj B., Komunikacja społeczna w sieci a interakcje offline[w] Oblicza Internetu (red.) 

M.Sokołowski, Elbląg 2006, s. 150 

4 

Pallace W., Psychologia Internetu, Poznań 2001,s.26

Internet – przyszłość komunikacyjna? 119 

się jak najlepiej przygotować, analizując potencjalne niebezpieczeństwa i korzyści. 

Tam, gdzie to możliwe, maksymalnie wykorzystać możliwości jakie daje nam postęp 

techniczny. 

Pomimo licznych głosów, iż sieć daje poczucie bliskości emocjonalnej, komunikacja 

przez komputer jeszcze długo a miejmy nadzieję, że nigdy nie zastąpi bezpośredniego 

kontaktu twarzą w twarz, bezpośredniej rozmowy i dotyku. Medium to stanowi 

zaledwie namiastkę rzeczywistego spotkania. 

Szczególne pozytywne znaczenie może jednak spełniać wobec osób chorych, niepełnosprawnych, 

którzy mają z racji choroby utrudniony kontakt bezpośredni z drugim 

człowiekiem. 

Coraz częściej to właśnie Internet stanowi miejsce wsparcia dla działań depatologizacji 

niepełnosprawnych i ich poznania. Prowadzone akcje mają uświadomić, iż 

niepełnosprawność jest pojęciem względnym, a zależy w dużej mierze od warunków 

w jakich człowiek żyje. Pozytywną stroną sieci jest fakt braku barier psychologicznych, 

społecznych, komunikacyjnych czy architektonicznych. Ponadto czas i przestrzeń 

zdają się być bardziej przyjazne internaucie. Wadą, jest mnogość niekontrolowanych 

treści, które przeciętny użytkownik traktuje bez segregacji jako prawdziwe 5 . 

W Internecie można znaleźć wiele treści poświęconych niepełnosprawności, m.in. 

strony WWW rządowe i pozarządowe, tworzone przez osoby pełno- i niepełnosprawne, 

mające charakter teoretycznych i praktycznych opracowań. Wiele z nich kładzie 

akcent na aspekt medyczny lub społeczny, przygotowywane są z myślą o konkretnej 

grupie wiekowej czy zawodowej lub bez ich określenia. Są tam także treści uwrażliwiające 

na istnienie związku między pewnymi sytuacjami a utratą sprawności czy tez 

prezentujące sposoby na burzenie lęku przed kontaktem z osobami niepełnosprawnymi. 

Nie we wszystkie wymienione podziały wpisana została intencja dydaktyczna, ale do 

większości da się dopisać listę opracowań wspomagających walkę ze stereotypami lub 

utrwalających negatywny wizerunek osób niepełnosprawnych, systematycznie aktualizowanych. 

Oto niektóre strony internetowe pozwalające poznać świat niepełnosprawnych: 

- http://www.mps.gov.pl, dostęp 8.04.2006r. - Internetowy System Aktów 

Prawnych 

- http://www.sejm.gov.pl, dostęp 8.04.2006r. - Ministerstwo Pracy i Polityki 

Społecznej zamieściło Kartę Praw Osób Niepełnosprawnych oraz Informacje 

Rządu RP o działaniach podejmowanych w latach 2003-2004 na rzecz realizacji 

uchwały Sejmu RP z 1. 08.1997r. 

- http://www.who.int, i www.who.un.org.pl dostęp 8.04.2006r. – Serwis Światowej 

Organizacji Zdrowia podaje Międzynarodową Klasyfikację Funkcjonowania 

Niepełnosprawności i Zdrowia 

5 Gorajewska D., Internet sojusznikiem działań przybliżających tematykę niepełnosprawności 

[w] Oblicza Internetu (red.) M.Sokołowski, Elbląg 2006, s. 364


- http://www.stat.gov.pl, dostęp 8.04.2006r- wynik analizy – „Społecznej percepcji 

niepełnosprawności i niepełnosprawnych w Polsce” 

- -http://popon.pl, dostęp 8.04.2006r. – wyniki analiz – „Polacy o niepełnosprawności” 

- http://www.badania.ngo.pl, dostęp 8.04.2006r. – wyniki analizy – „Zaangażowanie 

społeczne Polaków w wolontariat i filantropię” 

- http://www.stat.gov.pl, dostęp 8.04.2006r- opracowania zbiorcze\mały rocznik 

stat\2005\09 edu i wych.PDF – statystyki dotyczące edukacji i wychowania, 

w tym miejsc i wychowanków specjalnych ośrodków szkolno- wychowawczych, 

młodzieżowych ośrodków wychowawczych, młodzieżowych ośrodków 

socjoterapii i ośrodków rewalidacyjno-wychowawczych 

- http://www.niepełnosprawni.Info – scenariusze zajęć poświęcone tematyce 

osób niepełnosprawnych, materiały filmowe nt. „Płytka wyobraźnia to kalectwo”, 

„Czy naprawdę jesteśmy inni?” 

Mówiąc o stronach przybliżających niepełnosprawność nie sposób pominąć te zawierające 

biografie ludzi niepełnosprawnych: 

- http://www. Helenkeller.org., 

- http://www.hawking.org.uk 

- http://www. Beethoven.org.pl 

- http://www.steviewonder.net 

- http://www.andreaboceli.com; 

Elektroniczne publikacje na temat niepełnosprawności:- 

- http://www.disability.com 

- http://www.special-needs.com oraz konkretne tytuły „Osoby niepełnosprawne 

w Unii Europejskiej” czy „Osoby niepełnosprawne na rynkach pracy w Unii 

Europejskiej” i inne. 

Innym z obszarów, w których Internet okazuje się bardzo przydatny jest szkoła. 

Pełna realizacja zadań płynących z teorii kształcenia wielostronnego oraz wypełnianie 

przez szkoły swych funkcji, wymaga doskonałych mechanizmów komunikacji pomiędzy 

wszystkimi podmiotami bezpośrednio i pośrednio zaangażowanymi w życie szkoły. 

Podmiotów tych jest coraz więcej. Oprócz dyrekcji, nauczycieli, uczniów, rodziców 

pojawiają się sponsorzy, osoby zainteresowane angażowaniem się w życie szkoły 

i różnego rodzaju akcje prowadzone na rzecz placówki i środowiska lokalnego. Podmioty 

te by móc efektywnie pracować powinny być połączone wielokierunkową siecią 

komunikacyjną. Takie możliwości daje dziś Internet, błyskawicznego przekazu informacji 

bez ograniczeń wynikających z czasu i przestrzeni. Jak pisze J.Gajda: „Edukacja 

dzięki Internetowi uzyskała nowy wymiar. Na niebywałą dotąd skalę został umożliwiony 

dostęp do nieprzebranych zasobów informacji, a także do narzędzi ułatwiających 

poszukiwanie określonych danych” 6 .W niniejszych rozważaniach odniosę się 

jednak tylko do korzyści jakie Internet może przynieść komunikacji wewnątrz szkoły 

6 Gajda J., Media w edukacji, Kraków 2005,s.142


i z jej otoczeniem oraz do studiowania z jego udziałem. We wcześniejszej publikacji 

odniosłam się bowiem do Internetu jako narzędzia kształcenia młodzieży 7 . Najlepszymi 

do tej pory wydają się być portale szkolne, które zawierają wiele modułów umożliwiających 

wymianę szczegółowych informacji a dostępnych dla uprawnionych zarejestrowanych 

użytkowników (nauczycieli, rodziców, uczniów). Projekty i wzory takich portali 

już istnieją. Internetowy portal Nasza Szkoła 8 opracowany przez Marka Niedostatkiewicza 

zakłada: 

- dostarczanie informacji o działalności edukacyjno- wychowawczej, 

- dostarczanie narzędzi pomocnych w edukacji, 

- mechanizmów kontaktów z rodzicami, 

- mechanizmów integrujących szkołę z otoczeniem lokalnym. 

Zawartość portalu jest następująca: 

1. Obszar zarządzania placówką – dostęp ograniczony – tylko zarząd szkoły 

i nauczyciele w niej pracujący. 

2. Obszar edukacji – Użytkownicy: nauczyciele(dostarczanie treści, korzystanie 

z zasobów portalu), uczniowie (dostarczanie treści w obrębie kółek zainteresowań, 

forum, korzystanie z zasobów portalu), rodzice(wymiana informacji 

z pracownikami szkoły, dostęp do informacji o postępach dziecka). 

3. Obszar kontaktów z otoczeniem- Grupy użytkowników: zarząd i pracownicy 

szkoły(dostarczanie treści), instytucje i organizacje ze środowiska lokalnego 

współpracujące ze szkołą(kontakt z zarządem i pracownikami szkoły w zakresie 

wspierania szkoły, tworzenie treści swoich wizytówek). 

Znając trudną sytuację finansową polskich szkół projekt oparto na darmowym 

oprogramowaniu na licencji Open Source oraz gotowych do wdrożenia rozwiązaniach. 

Projekt w pierwszym roku funkcjonowania nie spotkał się z dużym zainteresowaniem 

ale z roku na rok coraz bardziej użytkownicy się do niego przekonują. Portal ten nie 

zastępuje wywiadówek ale stanowi możliwość kontroli postępów dziecka na bieżąco 

a także pozwala na stały, nieograniczony kontakt z nauczycielem, szybką interwencję 

w razie konieczności. Należy dołożyć wszelkich starań, aby z pomocą Internetu zacieśniać 

i usprawniać sieci komunikacji pomiędzy szkołą i podmiotami zainteresowanymi 

jej działalnością. Warto wykorzystać możliwości jakie daje nam cyberprzestrzeń w tej 

dziedzinie. 

Ostatnią kwestią jaką chciałam się zająć jest nauczanie przez Internet. Nauczanie 

na odległość w świecie znane jest od ponad 300 lat. Prekursorami byli Amerykanie. 

W Polsce w 1776 roku Uniwersytet Jagielloński wprowadził wykłady metodą korespondencyjną 

dla osób spoza uczelni. Były to kursy zawodowe dla rzemieślników. 

Trzy tata później wprowadzono kurs zdalnego nauczania fizyków. 

7 Wolska-Długosz, Internet jako narzędzie intelektualne współczesnej technologii kształcenia 

młodzieży, [w]Zeszyty naukowe 5a, rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych, 

WSH Kielce 2007 

8 http://www.wem.pl


W 1886 roku w Warszawie powstał Uniwersytet Latający, który w dwadzieścia lat 

później zalegalizowano i nadano nazwę Towarzystwa Kursów Naukowych 9 . 

Polski Uniwersytet Wirtualny istnieje od 2002 roku. Jest to wspólny projekt 

WSHE w Łodzi i UMCS-u w Lublinie, mający na celu udostępnienie uczelniom platformy 

prowadzenie studiów i kursów przez Internet. Obecnie WSHE prowadzi studia 

licencjacie i zawodowe on-line na kierunkach: informatyce, politologii, zarządzaniu 

i marketingu i pielęgniarstwie (kursy e-learning z przedmiotów teoretycznych prowadzone 

są dla osób posiadających prawo wykonywania zawodu). Kontrola akredytacyjna 

odbyła się w 2003r. i zakończyła oceną pozytywną. Od 2003r. WSHE prowadzi na 

platformie także studia podyplomowe i kursy otwarte z bardzo różnych dziedzin . Studenci 

realizują taki sam program i minimum programowe jak na tradycyjnych studiach. 

Muszą oni zaliczyć wymagane przedmioty, napisać pracę dyplomową i zdać egzamin 

dyplomowy. Obowiązuje ich system punktowy. Studia odbywają się w systemie eksternistycznym 

lub zaocznym. Wszystkie jednak zaliczenia i egzaminy studenci zdają 

w siedzibie uczelni bezpośrednio przed nauczycielami akademickimi. Poza bezpośrednim 

kontaktem z pracownikami uczelni studenci online mają do dyspozycji „pokój 

studenta”, tj. wirtualny dziekanat, gdzie znajdują wiele informacji i mogą załatwić 

sprawy formalne. Dostęp do niego ma każdy student po podaniu logiku i hasła dostępu 

10 . 

Obecnie nowoczesne narzędzia e-nauczania zwiększają funkcjonalność kształcenia. 

Barierą dla szybszego rozwoju nauczania tego typu jest brak zaufania co do efektywności 

dydaktycznej. Pocieszającym może być jednak fakt, iż z roku na rok nauczanie 

to ma coraz więcej zwolenników. Polski Uniwersytet Wirtualny przeprowadził już 

ponad 100 kursów e-learningowych i wykształcił kilka tysięcy studentów. 

Podsumowując rozważania – niezwykle trafna wydaje mi się więc wypowiedź 

Marka Sokołowskiego, iż :”Infostrada staje się szerokopasmową drogą, po której można 

się przemieszczać z coraz większą szybkością, gdyż przemysł informatyczny dba 

o to, abyśmy z wolno poruszających się komputerowych dorożek, w tempie niemalże 

błyskawicznym przesiedli się do elektronicznych bolidów, mogących dowieźć wszystkich 

użytkowników w najodleglejsze zakątki info-świata” 11 . Ale pamiętajmy o jednym, 

iż mądre wykorzystanie tego tempa powinno łączyć się z kształtowaniem kompetencji 

społeczeństwa. Warunkiem zaś niezbędnym jest rzetelność, prawdziwość i sprawdzalność 

wiedzy przekazywanej za pośrednictwem Internetu. 

„Człowiek wezwany jest, by również wobec mass mediów pozostał sobą: to znaczy 

wolnym i odpowiedzialnym użytkownikiem, a nie przedmiotem, by był krytyczny 

a nie uległy” 12 

9 WWW.pldg\portal\media-type\html\user\anon\page\article\node_id\2-25 

10 

WWW.puw.pl 

11 

Sokołowski M., Wielka zmiana czy kontynuacja?W krainie mediów i techne.[w] 

M.Sokołowski (red.) U progu wielkiej zmiany? Media w kulturze XXI wieku. Nurty- kategorieidee, 

Olsztyn 2005,s.6 

12 

Jan Paweł II, Nauczania papieskie, 1981, t. IV\I, Poznań 1989, (red. E. Weron, J. Darmoch), 

s. 580.


Bibliografia 

1. Sokołowski M., Oblicza Internetu.Elbląg 2006,s.6 

2. Forma P., Znaczenie Internetu dla rozwoju dzieci i młodzieży [w] Rola informatyki 

w naukach ekonomicznych i społecznych, WSH Kielce 2006, s.68 

3. Maj B., Komunikacja społeczna w sieci a interakcje offline[w] Oblicza Internetu 

(red.) M.Sokołowski, Elbląg 2006, s. 150 

4. Pallace W., Psychologia Internetu, Poznań 2001,s.26 

5. Gorajewska D., Internet sojusznikiem działań przybliżających tematykę niepełnosprawności 

[w] Oblicza Internetu (red.) M.Sokołowski, Elbląg 2006, s. 364 

6. Gajda J., Media w edukacji, Kraków 2005,s.142 

7. Wolska-Długosz, Internet jako narzędzie intelektualne współczesnej technologii 

kształcenia młodzieży, [w]Zeszyty naukowe 5a, rola informatyki w naukach ekonomicznych 

i społecznych, WSH Kielce 2007 

8. http://www.wem.pl 

9. www.pldg\portal\media-type\html\user\anon\page\article\node_id\2-25 

10. www.puw.pl 

11. Sokołowski M., Wielka zmiana czy kontynuacja?W krainie mediów i techne.[w] 

M.Sokołowski (red.) U progu wielkiej zmiany? Media w kulturze XXI wieku. 

Nurty- kategorieidee, Olsztyn 2005,s.6 

12. Jan Paweł II, Nauczania papieskie, 1981, t. IV\I, Poznań 1989, (red. E. Weron, 

J. Darmoch), s. 580. 

Dr Małgorzata Wolska - Długosz adiunkt w Zakładzie 

Pedagogiki Społecznej i Pracy Socjalnej w Uniwersytecie 

Humanistyczno-Przyrodniczym Jana Kochanowskiego 

w Kielcach. Prowadzi zajęcia dydaktyczne z zakresu pedagogiki 

społecznej, opiekuńczej, metodyki pracy opiekuńczo-wychowawczej, 

teoretycznych podstaw pracy socjalnej. 

Od kilku lat zajmuje się problematyką aspiracji i bezrobocia. 

Posiada certyfikat edukatora d/s HIV i AIDS.


Gospodarka oparta na wiedzy w rankingu 

“Knowledge Economy Index” i “Knowledge Index” Banku 

Światowego (wg Knowledge Assessment Methodology 

2008). Pozycja Polski na tle nowych krajów członkowskich 

Unii Europejskiej (Central and Eastern Europe-CEE) 

Mariusz Wasiak 

Streszczenie 

Określenie pozycji gospodarki Polski oraz nowych państw członkowskich Unii Europejskiej 

(Central and Eastern Europe-CEE) pod kątem zaawansowania wdrożenia modelu gospodarki 

opartej na wiedzy (GOW) na podstawie rankingu „Knowledge Economy Index - KEI“ i „Knowledge 

Index – KI“ Banku Światowego 2008 jest głównym celem niniejszego opracowania. W dalszej 

kolejności przedstawiono zakres badań Instytutu Banku Światowego nad gospodarką wiedzy w 

postaci wskaźników KEI i KI oraz szczegółowe wyniki rankingu w zakresie czterech podstawowych 

filarów gospodarki opartej na wiedzy wg metody Knowledge Assessment Methodology 2008. 

Słowa kluczowe: Knowledge Economy Index, Knowledge Index, Knowledge Assessment 

Methodology, Gospodarka oparta na wiedzy. 


Termin „gospodarka oparta na wiedzy - GOW“ w wyniku coraz powszechniejszego 

użycia staje się kluczem, którym można równie sprawnie otworzyć jak i zamknąć 

każdą ekonomiczną dyskusję. Niektórzy naukowcy proponują jednak przeniesienie 

dyskursu ekonomicznego na wyższy poziom dyskusji mając na względzie wyzwania 

jakie życiu gospodarczemu stawia współczesny świat. Stawiają oni podstawowe pytania, 

o funkcję gospodarcze państw w nowej gospodarce, również globalnej, o pozycję 

sektora publicznego, o próby odpowiedzi jakie musi podjąć teoria ekonomiczna badając 

relacje: państwa narodowe a rynek globalny. „Jak mają wyglądać relacje: państwoobywatel 

w aspekcie organizacji pracy, poziomu konsumpcji czasu wolnego, realizacji 

strategii zatrudnienia, modelu gospodarki opartej na wiedzy, gospodarki sieciowej“ 1 . 

Naukowcy ci formułują też wyraźne tezy: „Właściwa polityka naukowo-badawcza 

i proinwestycyjna rządów, szeroka działalność innowacyjna przedsiębiorstw oraz intensywna 

popularyzacja, wspieranie i promowanie przedsięwzięć innowacyjnych 

1 S. M. Szukalski, Gospodarka Europy w perspektywie 2050 roku /w:/ Europa w perspektywie 

roku 2050, Wydawnictwo Komitet Prognoz "Polska 2000 Plus" przy Prezydium PAN, Warszawa 

2007.

126 Mariusz Wasiak 

w społeczeństwie, to główne kierunki równolegle prowadzonych działań, niezbędnych 

w gospodarce opartej na wiedzy“ 2 . 

Dopiero takie podejście inspiruje do zastanowienia się nad wyzwaniami współczesnego 

życia społecznego w szczególności gospodarczego. By odpowiedzi na przedstawione 

wyżej problemy były rzetelne należy skupić się na określeniu wyjściowej pozycji 

ekonomicznej, a w szczególności w kontekście rozwoju modelu gospodarki opartej 

na wiedzy. 

Badania nad gospodarką opartą na wiedzy w Polsce oraz innych krajach transformacji 

gospodarczej, które to stały się nowymi członkami Unii Europejskiej, były prowadzony 

w okresie ostatniej dekady. Wtedy Unia Europejska w Strategii Lizbońskiej 

zadeklarowała, że do 2010 roku stanie się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną, 

opartą na wiedzy gospodarką na świecie, zdolną do trwałego rozwoju, tworzącą większą 

liczbę lepszych miejsc pracy oraz charakteryzującą się większą spójnością społeczną. 

Strategia jest kompleksowym programem reform i zmian społecznogospodarczych 

nakierowanym na długookresową perspektywę, w którym ważne miejsce 

zajmuje model dochodzenia do gospodarki opartej na wiedzy w państwach członkowskich 

Unii Europejskiej. 

Pozycja nowych krajów członkowskich UE jest rzadko oceniania pod kątem 

wprowadzania modelu gospodarki opartej na wiedzy. Badania te ukazują się częściej 

za granicą 3 i czasami jedynie trafiają do dyskursu naukowego w Polsce. 

Przedstawienie pozycji nowych państw członkowskich UE w zakresie implementacji 

GOW wpłynie na poprawę analizy sytuacji ekonomicznej tego regionu. 

2. Gospodarka oparta na wiedzy w badaniach Banku Światowego 

Międzynarodowa instytucja analityczna i doradcza jaką jest Bank Światowy w latach 

dziewięćdziesiątych XX wieku skupiła swe badania nad problemem konkurencyjności 

gospodarki w aspekcie wzrastającego znaczenia czynnika wiedzy. OECD w 1996 

roku zaproponowała pionierskie dzieło pt. „The Knowledge-based Economy“, opisujące 

gospodarkę opartą na wiedzy. Bank Światowy udoskonala metodę „Knowledge 

Assessment Methodology - KAM“ od 1998 roku, tj. od momentu gdy KAM została 

opracowana w ramach Knowledge for Development (K4D) przez Instytut Banku Świa- 

2 Z. Mikołajewicz, Innowacje w przemyśle warunkiem rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, 

/w:/ Polityka ekonomiczna. Współczesne wyzwania, red. naukowy M. Klamut, Wydawnictwo 

Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 210. 

3 Na przykład: K. Piech, The knowledge-based economy in transition countries: assessing the 

place of new EU member states, /w:/ K. Piech (ed.), The Knowledge-Based Economy in Transition 

Countries: selected issues, University College London - School of Slavonic and East European 

Studies, London 2004, czy też The Knowledge-Based Economy in Central and Eastern 

Europe, Countries and Industries in a Process of Change, K Piech and S. Radosevic (ed.), Palgrave-Macmillan, 

Basingstoke – New York 2006.

Gospodarka oparta na wiedzy (...) 127 

towego oraz doczekała się aplikacji w wersji internetowej „Basic Scorecard“ 4 dostępnej 

na stronie: www.worldbank.org/kam. 

3. Mierzenie gospodarki opartej na wiedzy wg KAM 

Pozostawiając na uboczu szczegółowe aspekty metodologiczne 5 należy wskazać, 

że metoda KAM przypisuje się do stanowiska pomiaru wiedzy, gdzie w celu opisania 

gospodarki opartej na wiedzy prezentuje się szerokie spektrum wskaźników. Następnie 

w wyniku znormalizowania szeregu wskaźników, określenia szczegółowych wag prowadzi 

się czynności zgrupowania badanych wskaźników. Efektem takiego zestawienia 

zgrupowanych wskaźników jest zbudowanie jednego wskaźnika. 

Metoda „Knowledge Assessment Methodology“ Instytutu Banku Światowego 

rozwinęła się w grupę indeksów: „Knowledge Economy Index“ (KEI) - Wskaźnik 

gospodarki wiedzy oraz „Knowledge Index“ (KI) - Wskaźnik wiedzy. 

Wskaźnik gospodarki opartej na wiedzy - „Knowledge Economy Index - 

KEI“ jest to narządzie wykorzystywane do dokonywania porównań ekonomicznych na 

poziomie międzynarodowym, jak też oceniającym zdolność sprzyjania środowiska 

gospodarki do efektywnego używania wiedzy dla rozwoju ekonomicznego. 

Do głównych cech tego wskaźnika należy przyporządkowanie poszczególnych 

grup zmiennych do określonych filarów modelu GOW. Następnie określenie zakresu 

pojęciowego, znormalizowanie subwskaźników przez przypisanie określonych wartości 

(w przedziale od 0 do 10 - im wartości wyższe, tym większy stopień zaawansowania 

gospodarki opartej na wiedzy) 6 , obliczanie indeksów cząstkowych, ponowne ich 

ważenie i wreszcie obliczanie końcowego wskaźnika. 

Wskaźnik „Knowledge Economy Index“ 7 jest zbudowany z czterech niżej wymienionych 

filarów 8 : 

1. „Reżim bodźców gospodarczych i instytucjonalnych”: 

4 Szerzej na temat wykorzystanych instrumentów pomiaru patrz: M. Wasiak, Wykorzystanie 

aplikacji BASIC SCORECARD (KAM 2007) Banku Światowego do określenia pozycji Polski 

w kontekście gospodarki opartej na wiedzy, /w:/ Zeszyty naukowe „Rola informatyki w naukach 

ekonomicznych i społecznych“, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość, Wydawnictwo 

Wyższej Szkoły Handlowej, Kielce 2008. 

5 Szerzej na temat metodologii patrz: M.Wasiak, The Knowledge-Based Economy in the New 

Members States of the European Union: Methodological Aspects, /w:/ Comparative Economic 

Research Central and Eastern Europe, Innovation, Technology and Knowledge-Based Economy 

in the EU New Member States, Łódź University Press, Łódź 2008, s. 73-106. 

6 K. Piech, Tempo wzrostu gospodarczego a rozwój gospodarki opartej na wiedzy, /w:/ Zeszyty 

naukowe „Rola informatyki w naukach społecznych“ SCENO nr 1, Wydawnictwo Wyższej 

Szkoły Handlowej, Kielce 2006. 

7 Szczegółowe zależności i powiązania filarów GOW do wskaźników patrz: M. Wasiak, Wykorzystanie 

aplikacji BASIC SCORECARD (KAM 2007) Banku Światowego do określenia pozycji 

Polski w kontekście gospodarki opartej na wiedzy… 

8 Szerzej na temat czterech filarów patrz: C. Dahlman, The Four Pillars of the Knowledge Economy. 

World Bank Institute, Washington D.C. 1999.


Pierwszy filar składa się z subwskaźników: Bariery celne i pozacelne; Jakość regulacji; 

Reguły prawa. 

2. „Edukacja i zasoby ludzkie”: 

Drugi filar składa się z subwskaźników: Stopa alfabetyzacji dorosłych; Udział 

osób z odbierających edukację na poziomie średnim do ogółu populacji w wieku odpowiadającym 

uczniom szkół średnich; Udział osób z odbierających edukację na poziomie 

wyższym do ogółu populacji w wieku odpowiadającym studentom dla szkolnictwa 

wyższego. 

3. „System innowacji”: 

Trzeci filar składa się z subwskaźników: Naukowcy w sektorze Badania i Rozwój; 

Zgłoszenia patentowe przyznane przez Biuro Patentowe USA na milion mieszkańców; 

Liczba artykułów naukowych w czasopismach naukowych i technicznych na milion 

obywateli; 

4. „Technologie informatyczne”: 

Czwarty filar składa się z następujących subwskaźników: Telefony na 1.000 osób, 

Komputery na 1.000 osób, Użytkownicy Internetu na 10.000 osób. 

Wskaźnik wiedzy „Knowledge Index - KI“ jest to miara określająca tworzenie, 

wykorzystywanie oraz dyfuzję wiedzy, czyli łącznie obejmująca potencjał wiedzy 

w danej gospodarce. „Metodologicznie, wskaźnik wiedzy jest prostą średnią znormalizowanych 

wyników kraju czy regionu według kluczowych parametrów trzech filarów 

gospodarki wiedzy – edukacji i zasobów ludzkich, innowacji i technologii komunikacyjnych 

ICT“ 9 . 

Bank Światowy podaje corocznie wyniki wykorzystania metody KAM w postaci 

rankingu krajów pod względem zaawansowania w budowę gospodarki opartej na wiedzy. 

Również ranking dostępny jest jako część składowa aplikacji BASIC 

SCORECARD (wykorzystana do przygotowania niniejszego opracowania), umożliwiająca 

śledzenie na bieżąco zmian w ramach głównych indeksów „Knowledge Economy 

Index” i „Knowledge Index” jak też szczegółowych czterech filarów gospodarki wiedzy, 

oraz dająca możliwości dokonania porównań, w tym również tempa zmian w stosunku 

do 1995 roku. Najwyższe miejsca w rankingu zajmują od wielu lat kraje skandynawskie. 

Jeśli idzie o pozycję nowych krajów członkowskich UE to należy 

przypomnieć wskazania do realizacji modelu GOW w 2002 roku jakie przedstawiły 

najważniejsze światowe instytucje analityczne i doradcze. „Dla krajów kandydujących 

UE […] tworzenie warunków rozkwitu gospodarki opartej na wiedzy jest trudnym lecz 

nie mniej ważny wyzwaniem“ 10 . 

9 KI and KEI Indexes, www.worldbank.org/kam, 

10 Building Knowledge Economies: Opportunities and Challenges for EU Accession Countries, 

Final Report of the Knowledge Economy Forum "Using Knowledge for Development in EU 

Accession Countries" 

organized by the World Bank in cooperation with the European Commission the Organization 

for Economic Cooperation and Development the European Bank for Reconstruction and Development 

and the European Investment Bank, Paris, February 19-22, 2002, May 2002, 

www.worldbank.org/eca/knowledgeeconomy


4. Pozycja Polski oraz nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej 

na podstawie Rankingu „Knowledge Economy Index“ i „Knowledge 

Index” 

Analiza Rankingu „Knowledge Economy Index” i „Knowledge Index” Banku 

Światowego koncentruje się na wynikach głównych wskaźników oraz jest uzupełniona 

wynikami poszczególnych subwskaźników, co ma na celu szczegółowe ukazanie pozycji 

polskiej gospodarki na tle wyników pozostałych nowych państw członkowskich 

Unii Europejskiej. 

4.1. Wnioski w zakresie „Knowledge Economy Index 2008“ 

Ogólne wnioski w zakresie wyników rankingu „Knowledge Economy Index 2008” 

przedstawiają się następująco: 

• Wszystkie badane kraje zajmują miejsca od 23 do 45 na 140 badanych, 

a ogromna większość (oprócz Cypru) uzyskała postęp w stosunku do roku poprzedniego; 

• Litwa (30), Łotwa (32) i przede wszystkim Estonia (23) charakteryzują się osiąganiem 

najwyższego tempa w osiąganiu celów gospodarki opartej na wiedzy; 

• Czechy (27), Słowacja (36), Węgry (28) i Polska (35) tworzą kolejną, jednak 

mniej zwartą grupę państw uzyskujących średnie wyniki na polu GOW. Widocznymi 

liderami tej grupy państw są Czechy i Węgry. Grupę zamyka ze stratą 

Słowacja; 

• Słowenia (24) we wszystkich badaniach osiągnęła znaczący postęp w realizacji 

GOW (w tym najwyższe miejsca (23-2007) w rankingu a Cypr (34) uzyskuje 

wyższe średnie w notowania w zakresie implementacji celów GOW; 

• Bułgaria (41) i Rumunia (45), choć są państwami o najkrótszym okresie członkostwa 

w Unii Europejskiej, a jednocześnie uzyskują wysokie tempo zmian 

w wybranych wskaźnikach wiedzy, całościowo pozostają grupą państw, których 

droga do wdrożenia modelu gospodarki opartej na wiedzy wydaje się być najdłuższa.


Tabela 1. Ranking KEI 2008. Wskaźnik „Knowledge Economy Index – KEI“ 

Kraj Pozycja 

w 2008 

Pozycja wg KEI 

2008 

Pozycja wg KEI 

2007 

Zmiana rok do 

roku 

Zmiana od 

1995 

Estonia 23 8.30 8.07 +0.23 6 

Słowenia 24 8.27 8.16 +0.11 2 

Czechy 27 7.92 7.64 +0.28 4 

Węgry 28 7.88 7.64 +0.24 5 

Litwa 30 7.70 7.49 +0.21 14 

Łotwa 32 7.61 7.37 +0.24 11 

Cypr 34 7.53 7.63 -0.10 -2 

Polska 35 7.52 7.24 +0.28 2 

Słowacja 36 7.44 7.22 +0.22 -2 

Bułgaria 41 6.72 6.18 +0.54 -3 

Rumunia 45 6.18 5.86 +0.32 12 

Źródło: opracowanie własne na podstawie www.worldbank.org/kam 

4.2. Wnioski w zakresie „Knowledge Index“ 

W ramach rankingu „Knowledge Index“ określającego tworzenie wykorzystywanie 

oraz dyfuzję wiedzy wyniki przedstawiają się następująco: 

• Wszystkie badane kraje zajmują miejsca od 23 do 49 na 140 badanych, a większość 

(oprócz Cypru, Słowacji i Bułgarii) uzyskała postęp w stosunku do roku 

1995; 

• Litwa (32), Łotwa (34) charakteryzują się osiąganiem najwyższego tempa w osiąganiu 

indeksu wiedzy w stosunku do 1995 (odpowiednio 16,12). Estonia uzyskała 

mniejszy postęp (3) lecz zajmuje najwyższe miejsce z grupy państw nadbałtyckich 

(25); 

• Czechy (29), Węgry (31) i Polska (33) tworzą kolejną, jednak zwartą grupę 

państw uzyskujących średnie wyniki indeksu wiedzy. Słowacja zajmuje najniższe 

miejsce w tej państw (38) oraz odnotowała ujemną zmianę w stosunku do 1995 

(-4); 

• Słowenia (23) jest liderem indeksu wiedzy nowych państw członkowskich Unii 

Europejskiej a Cypr uzyskał średnie wyniki (35) oraz ujemną zmianę (-2) w stosunku 

do 1995; 

• Bułgaria (42) i Rumunia (49) pozostają grupą państw osiągających najniższe wartości 

indeksu wiedzy. Rumunia odnotowała znaczy wzrost (13) a Bułgaria spadek 

(-5) w stosunku do 1995.


Tabela 2. Ranking KEI 2008. Wskaźnik „Knowledge Index - KI“ 

Kraj Pozycja w 

2008 

Pozycja wg „Knowledge Index“ 

2008 

Zmiana od 1995 

Słowenia 23 8.33 2 

Estonia 25 8.17 3 

Czechy 29 7.82 3 

Węgry 31 7.70 0 

Litwa 32 7.62 16 

Polska 33 7.56 3 

Łotwa 34 7.47 12 

Cypr 35 7.45 -2 

Słowacja 38 7.25 -4 

Bułgaria 42 6.62 -5 

Rumunia 49 6.01 13 


4.3. Wyniki w ramach Filaru pierwszego „Reżim bodźców gospodarczych 

i instytucjonalnych“ 

W ramach rankingu Filaru pierwszego „Reżim bodźców gospodarczych i instytucjonalnych“ 

wyniki przedstawiają się następująco: 

• Wszystkie badane kraje zajmują miejsca od 18 do 46, a zdecydowana większość 

(oprócz Cypru) uzyskała postęp w stosunku do roku 1995; 

• Estonia (18) uzyskała postęp (8) lecz zajmuje najwyższe miejsce z grupy państw 

nadbałtyckich oraz z całej badanej grupy. Łotwa (29) i Litwa (31) charakteryzują 

się osiąganiem wysokiego tempa w osiąganiu subwskaźnika w stosunku do 1995 

(odpowiednio 9,8); 

• Węgry-lider (23), Czechy (25), Słowacja (30) i Polska (36) tworzą kolejną grupę 

państw uzyskujących średnie wyniki subwskaźnika. Węgry (20), Słowacja (17) 

i Polska (15) odnotowały wysoką dodatnią zmianę w stosunku do 1995; 

• Słowenia (27) zajmuje średnie wyniki rankingu w badanym subwskaźniku. Cypr 

uzyskał średnie wyniki (33) oraz znaczną ujemną zmianę w stosunku do 1995 

(-10); 


subwskaźnika. Państwa odnotowały jednak wzrost, Bułgaria (11) a Rumunia 

(10) w stosunku do 1995;


Tabela 3. Ranking KEI 2008. Filar pierwszy „Reżim bodźców gospodarczych 

i instytucjonalnych“. 

Kraj Pozycja 

w 2008 

Pozycja wg Filaru pierwszego 

„Reżim bodźców gospodarczych i instytucjonalnych“ 

2008 

Zmiana od 

1995 

Estonia 18 8.68 8 

Węgry 23 8.39 20 

Czechy 25 8.23 4 


Łotwa 29 8.04 9 

Słowacja 30 7.99 17 

Litwa 31 7.94 8 

Cypr 33 7.77 -10 

Polska 36 7.39 15 

Bułgaria 42 7.01 11 

Rumunia 46 6.95 10 


4.4. Wyniki w ramach Filaru drugiego „Edukacja i zasoby ludzkie“ 

W ramach rankingu Filaru drugiego „Edukacja i zasoby ludzkie“ wyniki przedstawiają 

się następująco: 


(oprócz Węgier) uzyskała postęp w stosunku do roku 1995; 

• Łotwa (18), Estonia (19), Litwa (20) zajmuje wysokie miejsca z całej badanej 

grupy, oraz charakteryzują się osiąganiem wysokiego tempa w osiąganiu subwskaźnika 

w stosunku do 1995 (odpowiednio 14,3,15); 

• Polska (14) jest liderem w ramach grupy nowych państw członkowskich UE oraz 

uzyskała wysokie tempo zmian (10) w stosunku do 1995. Czechy (25), Węgry 

(30), Słowacja (38) i tworzą kolejną grupę państw uzyskujących średnie wyniki 

subwskaźnika. Węgry jako jedyne państwo uzyskało ujemną zmianę w stosunku 

do 1995 (-1); 

• Słowenia (23) zajmuje średnie wyniki rankingu w badanym subwskaźniku. Cypr 

uzyskał średnie wyniki (45) oraz wyższą, dodatnią zmianę w stosunku do 1995 

(7); 


subwskaźnika. Bułgaria odnotowały jednak wzrost (11) a Rumunia nie 

zmieniła pozycji (0) w stosunku do 1995;


Tabela 4. Ranking KEI 2008. Filar drugi „Edukacja i zasoby ludzkie“ 

Kraj Pozycja 

w 2008 

Pozycja wg Filaru drugiego 

„Edukacja i zasoby ludzkie“ 

2008 


Polska 14 8.82 10 

Łotwa 18 8.51 14 

Estonia 19 8.46 3 

Litwa 20 8.42 15 


Czechy 25 8.10 6 

Węgry 30 7.82 -1 



Cypr 45 6.40 7 

Rumunia 50 5.92 0 


4.5. Wyniki w ramach Filaru trzeciego „Systemy innowacyjne“ 

W ramach rankingu Filaru trzeciego „Systemy innowacyjne“ wyniki przedstawiają 



(oprócz Słowacji) uzyskała postęp w stosunku do roku 1995; 

• Estonia (34), Litwa (44) Łotwa (46) uzyskały średnie i niskie wyniki w osiąganiu 

subwskaźnika. Również temp w osiąganiu subwskaźnika jest średnie w stosunku 

do 1995 (odpowiednio 4, 3, 7); 

• Węgry (25), Czechy (29), Polska (36) Słowacja (39) tworzą kolejną grupę państw 

uzyskujących średnie wyniki subwskaźnika. Węgry (14), Czechy (15) i Polska (6) 

odnotowały wysoką i średnią dodatnią zmianę w stosunku do 1995, Słowacja odnotowała 

ujemną zmianę (-1); 

• Słowenia (24) uzyskała najwyższe wyniki rankingu w badanym subwskaźniku 

oraz odnotowała wysoką zmianę (10) w stosunku do 1995. Cypr uzyskał średnie 

wyniki (29) oraz dodatnią zmianę w stosunku do 1995 (3); 


subwskaźnika oraz Bułgaria (7) odnotowują zmianę tempa a Rumunia bez 

zmian (0) w stosunku do 1995;


Tabela 5. Ranking KEI 2008. Wskaźnik Filar trzeci „Systemy innowacyjne“ 

Kraj Pozycja 

w 2008 

Pozycja wg Filaru trzeciego 

„Systemy innowacyjne“ 

2008 



Węgry 25 8.13 14 

Cypr 29 7.64 3 

Czechy 31 7.59 15 

Estonia 34 7.48 4 

Polska 36 6.91 6 

Słowacja 39 6.85 -1 

Litwa 44 6.58 3 


Łotwa 46 6.38 7 

Rumunia 58 5.65 0 


4.6. Wyniki w ramach Filaru czwartego „Technologie informatyczne“ 

W ramach rankingu Filaru czwartego „Technologie informatyczne“ wyniki przedstawiają 


• Wszystkie badane kraje zajmują miejsca od 20 do 53, a większość (oprócz Słowenii, 

Węgier, Polski i Bułgarii) uzyskała postęp w stosunku do roku 1995; 

• Estonia (20) zajmuje najwyższe miejsce z grupy państw nadbałtyckich oraz 

z całej badanej grupy nowych państw członkowskich UE. Litwa (29) i Łotwa (34) 

charakteryzują się osiąganiem wysokiego tempa w osiąganiu subwskaźnika w stosunku 

do 1995 (odpowiednio 28,15); 

• Czechy (32), Słowacja (33), Węgry (40), i Polska (44) tworzą kolejną grupę 

państw uzyskujących średnie wyniki subwskaźnika. Węgry (-5), Polska (-2) odnotowały 

wysoką ujemną zmianę w stosunku do 1995; 

• Słowenia (24) zajmuje wysokie miejsce w rankingu w badanym subwskaźniku, 

a odnotowała ujemną zmianę (-2) w stosunku do 1995. Cypr (26) uzyskał średnie 

wyniki (33); 

• Rumunia (52) i Bułgaria (53) pozostają grupą państw osiągających najniższe wartości 

subwskaźnika. Rumunia odnotowała wysokie tempo zmian (13) w stosunku 

do 1995, Bułgaria (-5) odnotowała ujemną zmianę w stosunku do 1995.


Tabela 6. Ranking KEI 2008. Wskaźnik Filar czwarty „Technologie informatyczne“ 

Kraj Pozycja 

w 2008 

Pozycja wg Filaru czwartego 

„Technologie informatyczne“ 

2008 


Estonia 20 8.57 5 

Słowenia 24 8.42 -2 

Cypr 26 8.29 3 

Litwa 29 7.87 28 

Czechy 32 7.76 0 


Łotwa 34 7.52 15 

Węgry 40 7.15 -5 

Polska 44 6.95 -2 

Rumunia 52 6.16 13 

Bułgaria 53 6.07 -5 


Bibiografia 

1. Dahlman C., The Four Pillars of the Knowledge Economy. World Bank Institute, 

Washington D.C. 1999. 

2. Mikołajewicz Z., Innowacje w przemyśle warunkiem rozwoju gospodarki opartej 

na wiedzy, /w:/ Polityka ekonomiczna. Współczesne wyzwania, red. Naukowy M. 

Klamut, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007. 

3. The Knowledge-Based Economy in Central and Eastern Europe, Countries and 

Industries in a Process of Change, K Piech and S. Radosevic (ed.), Palgrave- 

Macmillan, Basingstoke – New York 2006. 

4. Piech K., The knowledge-based economy in transition countries: assessing the 

place of new EU member states, /w:/ K. Piech (ed.), The Knowledge-Based Economy 

in Transition Countries: selected issues, University College London - School 

of Slavonic and East European Studies, London 2004. 

5. Piech K., Tempo wzrostu gospodarczego a rozwój gospodarki opartej na wiedzy, 

/w:/ Zeszyty naukowe „Rola informatyki w naukach społecznych“ SCENO nr 1, 

Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlowej, Kielce 2006. 

6. Szukalski S. M., Gospodarka Europy w perspektywie 2050 roku /w:/ Europa w 

perspektywie roku 2050, Wydawnictwo Komitet Prognoz "Polska 2000 Plus" przy 

Prezydium PAN, Warszawa 2007. 

7. Wasiak M., Wykorzystanie aplikacji BASIC SCORECARD (KAM 2007) Banku 

Światowego do określenia pozycji Polski w kontekście gospodarki opartej na wiedzy, 

/w:/ Zeszyty naukowe „Rola informatyki w naukach ekonomicznych i spo-


łecznych“, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość, Wydawnictwo Wyższej 

Szkoły Handlowej, Kielce 2008. 

8. Wasiak M., The Knowledge-Based Economy in the New Members States of the 

European Union: Methodological Aspects, /w:/ Comparative Economic Research 

Central and Eastern Europe, Innovation, Technology and Knowledge-Based 

Economy in the EU New Member States, Łódź University Press, Łódź 2008. 

Netografia 

1. Building Knowledge Economies: Opportunities and Challenges for EU Accession 

Countries, Final Report of the Knowledge Economy Forum "Using Knowledge for 

Development in EU Accession Countries" organized by the World Bank in cooperation 

with the European Commission the Organization for Economic Cooperation 

and Development the European Bank for Reconstruction and Development 

and the European Investment Bank, Paris, May 2002, 

http://siteresources.worldbank.org/EXTECAREGTOPKNOECO/Resources/Buildi 

ng_Knowledge_Economies_final_final.pdf, data dostępu 18 lipca 2008 roku. 

2. KI and KEI Indexes, www.worldbank.org/kam, data dostępu 18 lipca 2008 roku. 

Knowledge-based Economy in ‘Knowledge Economy Index’ and ‘Knowledge Index‘ 

in the World Bank Ranking (Knowledge Assessment Methodology 2008). Describing 

the place of the Polish Economy in compare to the New Member States of the 

European Union (Central and Eastern Europe CEE) 

The main aim of the paper is to describe the position of the Polish Economy in compare to the 

New Member States of the European Union regarding the advance in implementation of the 

pattern of the Knowledge-based Economy on the basis of 'Knowledge Economy Index’ and 

‘Knowledge Index’ in the World Bank Ranking. The next part presents the range of economic 

research of the World Bank in the area of the Knowledge Economy in the form of KEI and KI 

indexes and the detailed ranking results in the field of basic pillars of the Knowledge Economy 

according to the Knowledge Assessment Methodology 2008. 

Mariusz Wasiak jest doktorantem w Katedrze Gospodarki 

Światowej i Integracji Europejskiej, Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego 

Uniwersytetu Łódzkiego oraz 

absolwentem ekonomii Filii Uniwersytetu Łódzkiego 

w Tomaszowie Mazowieckim, absolwentem zarządzania 

Wyższej Szkoły Zarządzania - The Polish Open University 

w Warszawie i absolwentem BBA - The Thames Valley 

University w Londynie. Zainteresowania naukowe: wiedza 

jako czynnik konkurencyjności gospodarek narodowych, 

bezpośrednie inwestycje zagraniczne jako stymulator 

wzrostu produkcji oraz transferu technologii, gospodarka 

oparta na wiedzy jako nowoczesny sposób opisu zjawisk 

ekonomicznych.


Wybrane aspekty kształtowania się wynagrodzeń 

pracowników branży informatycznej 

Agnieszka Schmeidel 

Streszczenie 

Postępująca globalizacja uzależniła nasze społeczeństwo od usług IT. Na każdym kroku mamy do 

czynienia z nowymi technologiami, komputerami czy internetem, w związku z czym najbardziej 

poszukiwanymi pracownikami stali się informatycy oraz programiści. Celem artykułu jest pokazanie 

wysokości i relacji płac pracowników branży informatycznej na tle wynagrodzeń w pozostałych 

sektorach gospodarki. 

Słowa kluczowe: wynagrodzenia, funkcje płac, branża informatyczna, polityka społeczna 


Niemal dwudziestoletnia historia wolnego rynku w Polsce dowodzi, że tylko najlepiej 

zarządzane przedsiębiorstwa, dysponujące odpowiednim zapleczem, mogą odnosić 

sukcesy gospodarcze. Należy jednak podkreślić, że prawdziwą siłą napędową rozwoju 

firmy są dwa elementy - ludzie i odpowiednia organizacja. 

To właśnie niepowtarzalne jednostki ludzkie i złożone z nich zespoły decydują 

o sukcesie przedsiębiorstwa. To kapitał intelektualny jest podstawowym czynnikiem 

tworzącym konkurencyjną siłę firmy. Coraz większego znaczenia nabiera więc przede 

wszystkim wiedza pracowników oraz efektywne kreowanie i wykorzystywanie kapitału 

ludzkiego w organizacji. 

Nowoczesne firmy, zdając sobie sprawę z tego, że pracownicy są najważniejsi dla 

prawidłowego działania tychże firm, inwestują w kapitał ludzki i właściwe systemy 

pracy. Dzięki temu osiągają większą sprawność techniczno-organizacyjną tych systemów, 

wyższą jakość życia w pracy i silniejszą motywację swoich pracowników, wynikającą 

z godziwych zarobków kształtowanych na podstawie obiektywnych kryteriów. 

To, jak i za co płacić pracownikom, od których zależy sprawność przedsiębiorstwa, 

jego rozwój i efektywność, powinno być sprawą priorytetową dla każdej organizacji 

gospodarczej. Przecież to właśnie pracownicy wykorzystują technologię i zasoby, 

aby je przetworzyć w dobra finalne. Od tego, jacy oni są, jaki jest ich potencjał i jak go 

wykorzystują dla dobra firmy, zależy realizacja koncepcji jej działania i rozwoju, opracowana 

przez kierownictwo. 

Dlatego systemy wynagrodzeń powinny być dopasowywane do zmieniającej się 

rzeczywistości i strategii zarządzania firmą. Zmiany tych systemów są niezbędne 

zwłaszcza w związku z rozwojem technologii informacyjnych i komunikacyjnych,

138 Agnieszka Schmeidel 

narastającą konkurencją globalną oraz rozwojem gospodarki opartej na wiedzy. Firma, 

która nie dysponuje nowoczesnym i wydajnym systemem informatycznym, nie liczy 

się w dynamicznym świecie współczesnej ekonomii. Budowanie i utrzymanie takich 

systemów jest koniecznością, a popyt na informatyków gwałtownie rośnie. 

Firmy starają się pozyskiwać nowych i zatrzymywać już zatrudnionych informatyków 

na różne sposoby. Stosują przede wszystkim znaczne podwyżki płac oraz wprowadzają 

dodatkowe elementy wynagradzania takie, jak opieka medyczna czy samochód 

służbowy. 

Jak wykazują prowadzone badania, sektor IT już w tej chwili oferuje najwyższe 

płace w Polsce. Co więcej, płace te rosną w zawrotnym tempie. 

2. Wynagrodzenia w teorii ekonomii i polityce społecznej 

Konwencja nr 95 Międzynarodowej Organizacji Pracy 1 określa, że wyraz 

„wynagrodzenie”, bez względu na nazwę i sposób obliczania, oznacza zarobek, dający 

się wyrazić w gotówce, ustalony przez umowę lub ustawodawstwo krajowe, który 

należy się od pracodawcy pracownikowi za pracę wykonaną lub za pracę, która ma być 

wykonana, bądź za usługi świadczone, lub które mają być świadczone. 

Zgodnie z polską statystyką, wynagrodzenia obejmują wypłaty pieniężne oraz wartość 

świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, należne pracownikom z tytułu pracy 2 . 

Wynagrodzenie w ujęciu ekonomicznym jest zatem miarą wartości pracy, będącej 

szczególnego rodzaju towarem, którym ludzie są bezpośrednio zainteresowani. Pracodawca 

kupuje ten towar za pewną cenę, czyli płacę, otrzymywaną przez pracownika za 

swój wysiłek 3 . Tak więc płaca, jako kategoria ekonomiczna oznacza, że jej wysokość 

powinna być powiązana z wartością pracy. Znaczy to, że rozpiętość płac powinna być 

proporcjonalna do różnic wartości pracy. 

Wartość ekonomiczna pracy, tak jak każdego dobra czy usługi, może być sprowadzona 

do wartości wymiennej, użytkowej i kosztowej 4 . Wartość wymienna pracy jest 

wyrażona przez jej cenę, czyli sumę wartości rzeczy, którą można uzyskać w drodze 

wymiany. Wartość tę może mierzyć płaca realna, która wyraża wartość dóbr i usług, 

nabywanych za płace nominalne. Wartość użytkowa pracy, to pełnione przez nią funkcje, 

wytwarzane dobra, czy usługi, dostarczane informacje itp. Wartość kosztowa reprezentowana 

jest przez sumę zużytych rzeczy i nakładów pracy przy produkcji konkretnego 

wyrobu. 

Wszystkie wymienione postacie wartości ekonomicznej pracy są bardzo ważne, ale 

dla pracownika najważniejsza jest jej wartość kosztowa. Zależy mu bowiem nie tylko 

na odzyskaniu kosztów poniesionych w związku ze świadczeniem pracy, ale przede 

wszystkim na osiągnięciu dochodu, który jest źródłem wartości wymiennej, czyli siły 

1 

Konwencja nr 95 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca ochrony płacy, ratyfikowana 

przez Polskę, Dz.U.1955, nr 38, poz. 234 

2 

Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej, GUS, Warszawa 2007 

3 

D.R.Kamerschen, R.B.Mc Kenzie, C.Nardelli, Ekonomia, Fundacja Gospodarcza NSZZ „Solidarność“, 

Gdańsk 1993, s. 670. 

4 

M. Dobija, Rachunkowość zarządcza, PWN, Warszawa 1996, s. 14-15. 

138

Wybrane aspekty kształtowania się wynagrodzeń... 139 

nabywczej otrzymanego wynagrodzenia. Dla pracodawcy zaś ważna jest wartość użytkowa 

pracy, czyli wartość rynkowa tworzonych przez pracownika dóbr i świadczonych 

usług. Bardzo ważna jest dla niego również wartość kosztowa pracy, ale rozumiana 

jako obciążenie wyniku finansowego oraz zmniejszenie zasobów finansowych firmy, 

wydatkowanych na wynagrodzenia. 

Ten różny wymiar wartości ekonomicznej pracy i płacy, rodzi najwięcej kontrowersji 

i sprawia najwięcej trudności w wyrażaniu oraz właściwym postrzeganiu tych 

dwóch pojęć przez pracodawcę i pracownika. 

Kształtowanie właściwych relacji płacowych wymaga więc znalezienia odpowiedzi 

na pytania: 

- Ile należy płacić? 

- Jak różnicować wynagrodzenia? 

- Za co i kiedy płacić? 

- Co uwzględniać, a czego unikać w systemie wynagradzania? 

Poszukując optymalnych odpowiedzi na zadane pytania należy stwierdzić, iż 

wynagrodzenia są bardzo złożoną kategorią ekonomiczną, psychologiczną i społeczną. 

Należy również mieć świadomość istoty wynagrodzenia, którą najpełniej oddają 

podstawowe funkcje, które wynagrodzenie pełni. Do funkcji tych należą: funkcja 

dochodowa, funkcja kosztowa, funkcja motywacyjna oraz funkcja społeczna. 

Funkcja dochodowa płac polega na tym, iż wynagrodzenie stanowi dla większości 

ludzi podstawowy, a czasami wręcz jedyny rodzaj uzyskiwanych dochodów, służący 

możliwości nabywania dóbr i usług, niezbędnych do zaspokajania różnych potrzeb 

życiowych. Dlatego też naturalnym interesem pracobiorców jest dążenie do maksymalizacji 

uzyskiwanego wynagrodzenia. Pracownik bierze przy tym po uwagę nie tylko 

swój wkład w osiąganie dobrych wyników firmy, ale również, a może przede wszystkim, 

poziom cen i poziom inflacji. 

Wynagrodzenie, będące dla pracowników dochodem stanowi dla pracodawcy lub 

firmy, określony składnik kosztów. Funkcja kosztowa oznacza zatem swoiste porównanie 

zysków firmy z wynagrodzeniem (a więc kosztem), jakie firma płaci danemu 

pracownikowi za wypracowanie przez niego danego zysku. Wynagrodzenia te wraz 

z innymi składnikami, tworzącymi dochód z pracy, a także z pozostałymi wydatkami, 

które ponosi zakład pracy z tytułu zatrudniania pracowników, stanowią koszty pracy. 

Można więc powiedzieć, że wynagrodzenie jest odmiennie (czasem nawet sprzecznie) 

postrzegane przez pracowników i pracodawców. 

Istniejącą sprzeczność można rozwiązywać poprzez uzależnienie wzrostu wynagrodzenia 

od wzrostu efektywności pracy. W tym miejscu należy zauważyć, jak ważna 

jest funkcja motywacyjna płac. Stanowi ona bowiem ważny instrument kształtowania 

postaw i zachowań pracowników wobec zatrudniającej ich organizacji. Siła tego oddziaływania 

zależy zarówno od wysokości wynagrodzenia, jak i od sposobu powiązania 

go z osiąganymi przez pracownika wynikami i odpowiedniego, do tych wyników, 

różnicowania płac. Motywacja i wzmożone starania pojawiają się wówczas, gdy pracownicy 

będą odczuwać, że istnieje współzależność między ich wysiłkami, wynikami 

jakie uzyskują a wynagrodzeniem. 

139


Wynagrodzenie musi być w związku z tym różnicowane w zależności od 

osiąganych (przez poszczególnych pracowników) wyników pracy. Można stwierdzić, 

że sens funkcji motywacyjnej polega na kojarzeniu interesów pracowników 

(uzyskujących większe dochody za lepszą pracę) z interesami organizacji gospodarczej, 

uzyskującej (poprzez osiąganie określonych celów) lepsze wyniki ekonomiczne. Tak 

więc poprzez wynagrodzenia motywuje się ludzi nie tylko do podejmowania pracy, ale 

również do lepszego i bardziej efektywnego jej wykonywania. 

Analizując funkcje płac można stwierdzić, iż wynagrodzenia powinny z jednej 

strony sprzyjać realizacji głównych celów firmy, przyczyniać się do wzrostu efektywności 

oraz wzmacniać jej konkurencyjność na rynku. Z drugiej zaś, umiejętnie prowadzona 

„gra płacowa”, powinna motywować i zachęcać ludzi do wydajniejszej pracy, 

ale przede wszystkim powinna być sprawiedliwa. 

Z punktu widzenia zainteresowania polskiego przedsiębiorcy, ważne jest właśnie 

wskazanie na społeczną rolę płac, która – upraszczając – polega na partnerskim traktowaniu 

pracowników. Z jednej strony chodzi o godziwy poziom wynagradzania, który 

zależy przede wszystkim od stopnia rozwoju gospodarczego, z drugiej zaś – o sprawiedliwe 

wynagrodzenie, proporcjonalne do wartości pracy. 

Powszechnie przyjmuje się, że o sprawiedliwości wynagrodzeń decyduje nie tylko 

ich poziom, ale również relacje pomiędzy wynagrodzeniami różnych grup zawodowych 

oraz płac indywidualnych. Wysokość indywidualnego wynagrodzenia poszczególnych 

pracowników powinna kształtować się w odpowiedniej relacji do płac osób 

wykonujących pracę podobną lub różną (trudniejszą lub bardziej odpowiedzialną), 

zajmujących stanowiska pracy wyższe, równorzędne lub niższe. Oceny indywidualnej 

wysokości i relacji płac powinno się dokonywać w powiązaniu z wykonywaną pracą, 

pełnioną funkcją oraz osiąganymi efektami. Wiąże się to z postawionymi wcześniej 

pytaniami dotyczącymi tego za co oraz ile płacić za różne zadania i różne aspekty pracy. 

Za podstawę oceny różnicowania płac przyjmuje się przede wszystkim: różnice 

wkładu i efektu pracy, tradycje w zakresie kształtowania płac, czy społeczną akceptację 

opłacania danych cech pracy. 

3. Stan i relacje wynagrodzeń w branży IT 

Aby wynagrodzenie mogło właściwie spełniać swoje funkcje, stosowany system 

płac powinien być nie tylko zsynchronizowany z ogólną strategią biznesową przedsiębiorstwa 

oraz odzwierciedlać wkład wynagradzanych pracowników w sukces organizacji, 

ale powinien również uwzględniać realia rynku pracy. Oznacza to, że badaniem 

rynku wynagrodzeń zainteresowani są zarówno pracownicy i pracodawcy, jak też reprezentujące 

ich organizacje oraz inne podmioty takie, jak: politycy czy naukowcy i 

konsultanci zajmujący się projektowaniem systemów wynagrodzeń 5 . Badanie rynku 

wynagrodzeń przyczynia się do zapewnienia zewnętrznej sprawiedliwości, a co za tym 

idzie, do wypracowania sytuacji, w której pracownicy danej firmy czują, że są wyna- 

5 A. Pocztowski, Zarządzanie zasobami ludzkimi, PWE, Warszawa 2007, s. 370 

140


gradzani uczciwie w stosunku do innych branż, czy w stosunku do osób wykonujących 

podobną pracę u innych pracodawców. 

Nie można tu jednak pominąć bardzo ważnego kryterium możliwości finansowych 

firmy i produktywności pracy. Biednych i małych firm nie stać na takie same płace, 

jakie dostają pracownicy w firmach bogatych i dużych. Poszczególne firmy różnią się 

między sobą warunkami organizacyjnymi, technologiami, strukturą zatrudnienia czy 

warunkami pracy na poszczególnych stanowiskach. 

W związku z tym organizacje gospodarcze opracowują same lub zamawiają w firmach 

specjalistycznych, przeglądy wynagrodzeń odpowiednich do celów i potrzeb 

firmy. Najpełniejsze badania obejmują wynagrodzenia całkowite 6 : ich poziom, dynamikę, 

strukturę (składniki), zróżnicowanie, korelacje z efektywnością i celami firmy. 

Informacje zawarte w statystykach GUS mają charakter zagregowany. Odnoszą się do 

całej gospodarki, poszczególnych jej sekcji, działów, czy województw. 

Jak wynika z prowadzonych badań, już od kilku lat branża IT znajduje się w czołówce 

pod względem najlepszych wynagrodzeń w Polsce. Zapotrzebowanie na pracowników 

tej branży ciągle wzrasta i zgodnie z prognozami, tendencja ta będzie się 

utrzymywać w ciągu najbliższych lat. Polski rynek informatyczny osiągnął w 2007 

roku wartość 17,8 mld zł 7 , a dynamika rynku wyniosła 14%.Przekłada się to bezpośrednio 

na wzrost mediany wynagrodzeń, która w ciągu ostatniego roku zwiększyła się 

o niemal 29% (tabela 1). 

Tabela 1. Mediana wynagrodzeń całkowitych w różnych branżach w Polsce 

w latach 2005-2007 

Wyszczególnienie 2005 2006 3/2 

Lata 

2007 5/3 5/2 

w PLN w PLN w % w PLN w % w % 

1 

Technologie informa- 

2 3 4 5 6 7 

tyczne (IT) 

3 400 3 500 2,9 4 500 28,6 32,4 

Telekomunikacja 3 400 3 221 - 4 000 24,2 17,6 

Ubezpieczenia 3 450 3 150 - 4 000 27,0 15,9 

Bankowość 3 000 3 020 0,6 3 800 25,8 26,7 

Media, wydawnictwa 2 800 2 941 5,0 3 650 24,1 30,4 

Energetyka 2 900 2 900 - 3 350 15,5 15,5 

Przemysł ciężki 2 855 2 850 - 3 500 22,8 22,6 

Przemysł lekki 2 700 2 700 - 3 200 18,5 18,5 

Budownictwo 2 500 2 600 4,0 3 300 26,9 32,0 

Logistyka, transport 2 500 2 500 - 2 900 16,0 16,0 

Handel 2 300 2 300 - 2 800 21,7 21,7 

Usługi 2 310 2 300 - 2 750 19,6 19,0 

Ochrona środowiska 2 498 2 200 - 2 700 22,7 8,1 

Sektor publiczny 2 100 2 010 - 2 330 15,9 11,0 

6 St.Borkowska, Strategie wynagrodzeń, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2001, s. 238 i nast. 

7 www.jobpilot.pl 

141


Nauka i szkolnictwo 1 963 1 890 - 2 121 12,2 8,0 

Kultura i sztuka 1 820 1 800 - 2 123 17,9 16,6 

Służba zdrowia 1 650 1 703 3,2 2 100 23,3 27,3 

Źródło: Internetowe Badanie Wynagrodzeń za lata 2005 - 2007, Sedlak&Sedlak oraz 

obliczenia własne 

Jak wynika z tabeli 1, w całym badanym okresie, przedstawiciele branży informatycznej 

należeli do pracowników najlepiej opłacanych. W tej branży odnotowano również 

największy wzrost wynagrodzeń miesięcznych. W roku 2007 mediana, czyli poziom 

zarobków dzielący badaną grupę na pół, wyniosła 4500 zł (wliczając w to premie 

i nagrody). Oznacza to, że połowa osób pracujących w branży IT zarabiała w tym okresie 

powyżej tej kwoty, a druga poniżej. 25% pracowników zarabiało ponad 7000 zł, 

a 10% ponad 10,5 tys. złotych. Najwięcej osób zarabiało między 5000 a 6000 tys. złotych. 

W roku 2006 w telekomunikacji i ubezpieczeniach, odnotowano spadek wynagrodzeń 

w stosunku do roku 2005. Natomiast branża IT wykazała ich wzrost o 2,9%. Warto 

również w tym miejscu podkreślić znaczący wzrost wynagrodzeń w branży IT w roku 

2005. W porównaniu do roku 2004 zarobki wzrosły tu aż o 21,4%. 

4500 

4000 

3500 

3000 

2500 

2000 

1500 

1000 

500 

0 

2005 2006 2007 

Branża IT 

Telekomunikacja 

Ubezpieczenia 

Bankowość 

Budownictwo 

Handel 

Sektor publiczny 

Nauka i szkolnictwo 

Służba zdrowia 

Rys. 1. Mediany wynagrodzeń miesięcznych w poszczególnych branżach w 

Polsce w latach 200 – 2007 

Również zdecydowanie najwyższe zarobki osiągają kierownicy zatrudnieni 

w branży technologii informatycznych (IT) oraz w branży telekomunikacyjnej. W 2005 

roku w branży IT 25% kierowników zarabiało poniżej 3000 zł, a 25% osiągało dochody 

powyżej 7500 zł. Również w telekomunikacji 50% kierowników osiągało wynagrodzenia 

w przedziale 2500-9400zł. Mediany wynagrodzeń kierowników według branż 

prezentuje tabela 2. 

142


Tabela 2. Wynagrodzenia kierowników ze względu na branżę (mediana) w Polsce 

w latach 2004 – 2007 w zł 

Wyszczególnienie 

2004 2005 

Lata 

2006 2007 

Technologie informatyczne (IT) 4000 5000 5200 6400 

Telekomunikacja 4100 5000 5100 6200 

Bankowość 4300 4755 4900 5700 

Media, wydawnictwa, reklama 3650 4175 4050 5000 

Przemysł ciężki 3350 4000 4000 4800 

Przemysł lekki 3200 3900 4000 4900 

Budownictwo 2300 3200 3400 4300 

Logistyka, transport 3255 3700 3750 4200 

Sektor publiczny 3000 3267 3168 3450 

Nauka i szkolnictwo 2350 2700 2500 2990 

Służba zdrowia 2250 2500 2500 3380 

Źródło: opracowanie własne na podstawie www.bankier.pl; www.bi.gazeta.pl; 

www.jobpilot.pl; www.businessman.pl 

Prowadzone badania wskazują na to, że w branży informatycznej w 2007 roku 

10% kierowników otrzymywało wynagrodzenie poniżej 3400 zł, natomiast 10% zarabiało 

powyżej 16 000 złotych. 

Oczywiście, jak w każdej branży, również w branży IT, są stanowiska lepiej i gorzej 

opłacane. Zdecydowanie najbardziej opłaca się pracować w sektorze software, 

czyli przy tworzeniu i rozwoju oprogramowania. Mediana wynagrodzeń w tej grupie 

pracowników wyniosła w 2007 roku 5000zł podczas, gdy w przypadku osób zajmujących 

się serwisem było to zaledwie 3200 złotych. Osoby pracujące przy software 

otrzymywały premie w wysokości 14,3%, natomiast premie osób zajmujących się 

hardware, czyli szeroko rozumianym sprzętem, wyniosły średnio około 19,3% wynagrodzenia 

zasadniczego. 

4. Podsumowanie 

Branża informatyczna okazuje się branżą o najwyższych wynagrodzeniach w Polsce. 

Należy jednak pamiętać o zróżnicowaniu zarobków w obrębie samej branży. Różnice 

w płacach pracowników IT wiążą się zarówno z poziomem wykształcenia poszczególnych 

osób, jak również z ich stażem pracy, zatrudnieniem w różnych działach 

i znajomością języków obcych. 

Największe dochody w roku 2007 uzyskiwały osoby z wykształceniem wyższym. 

Mediana ich wynagrodzeń wyniosła w tym okresie 4 800 zł. Połowa zarabiała w granicach 

od 3 050 do 7 500 zł, natomiast 10% osiągała dochody miesięczne powyżej 

11 900 złotych 8 . Osoby z gorszym przygotowaniem zawodowym nie były aż tak do- 

8 www.jobpilot.pl 

143


brze nagradzane. Jeśli chodzi o działy, to najlepiej byli nagradzani pracownicy działu 

finansów i controllingu. 

Na wysokość wynagrodzenia pozytywnie wpływały także dodatkowe kwalifikacje 

i umiejętności. Pracownicy znający w stopniu bardzo dobrym język angielski osiągali 

zarobki w wysokości 5 800 zł. Połowa z nich zarabiała w granicach 3 600 – 9 000 zł, 

a 10% powyżej 14 765 złotych. 

Nie bez znaczenia była również wielkość firmy oraz rodzaj dominującego kapitału 

i działalności, którą firma prowadzi. 

W kilkuosobowych firmach z kapitałem polskim mediana wynagrodzeń w 2007 

roku wyniosła 2 800 zł, natomiast w międzynarodowych korporacjach, zatrudniających 

ponad 1000 osób, wielkość ta ukształtowała się na poziomie 5 600 zł. W największych 

firmach, co dziesiąty pracownik otrzymywał wynagrodzenie miesięczne przekraczające 

13 950 złotych. 

Bibliografia 

1. Borkowska St., Strategie wynagrodzeń, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2001, 

s. 238 i nast. 

2. Dobija M., Rachunkowość zarządcza, PWN, Warszawa 1996, s. 14-15 

3. Kamerschen D.R., Mc Kenzie R.B., Nardelli C., Ekonomia, Fundacja Gospodarcza 

NSZZ „Solidarność“, Gdańsk 1993, s. 670 

4. Pocztowski A., Zarządzanie zasobami ludzkimi, PWE, Warszawa 2007, s. 370 

5. Konwencja nr 95 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca ochrony płacy, 

ratyfikowana przez Polskę, Dz.U.1955, nr 38, poz. 234 

6. Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej, GUS, Warszawa 2007 

Selected formation aspects of the salaries of the workers in the IT branch 

Progressing globalizing process conditioned our society by the services IT. We deal with new 

technologies, computers and internet everywhere. That is way computer scientists are the most 

needed workers nowadays. The aim of the article is to present the level and the relation of 

wages of the information technology branch on the background of the salaries in the other economy 

sectors. 

Agnieszka Schmeidel – doktor nauk ekonomicznych, 

absolwentka Akademii Ekonomicznej (obecnie 

Uniwersytet Ekonomiczny) w Krakowie, pracownik 

Wyższej Szkoły Handlowej w Kielcach. Teoretyk i praktyk 

z zakresu funkcjonowania i finansowania sektora finansów 

publicznych. Specjalizuje się w problematyce pracy, 

a zwłaszcza jej opłacania, zarządzania i wartościowania. 

Jest autorką i współautorką wielu publikacji z tej 

dziedziny. Prowadzi wykłady i szkolenia z zakresu 

finansów publicznych oraz zarządzania 

i przedsiębiorczości. 

144


Uwarunkowania e-sprzedaży polskich przedsiębiorstw 

Bogumiła Smolorz 

Streszczenie 

Na polskim rynku obserwowany jest dynamiczny wzrost liczby przedsiębiorstw działających w 

Internecie. Zjawiskom tym towarzyszy wysoka konkurencyjność firm internetowych oraz stale 

zwiększające się przekonanie konsumentów do dokonywania zakupów drogą on-line. Dlatego, 

autorka artykułu wskazuje na konieczne i innowacyjne rozwiązania polskich przedsiębiorstw, 

pragnących dalej prowadzić swoją działalność z wykorzystaniem Internetu. A działania te, jak się 

wydaje, powinny pójść w kierunku tworzenia skutecznej promocji na stronach WWW, 

oddziaływującej na emocje e-konsumentów i właściwej organizacji pracy e-sklepów. 

Słowa kluczowe: Internet, światowe trendy, e-handel, instrumenty promocji, organizacja 

e-sklepu. 

Wprowadzenie 

W warunkach Nowej Gospodarki przedsiębiorstwa, chcąc utrzymać się na rynku 

muszą połączyć tradycyjne sposoby sprzedaży swoich produktów z nowymi możliwościami. 

U progu XXI wieku, taką nową możliwość sprzedaży produktów stwarza polskim 

przedsiębiorstwom Internet. 1 Wynika to z faktu, że jest on narzędziem charakteryzującym 

się takimi cechami, jak: Mass (masowy,globalny), Economical (ekonomiczny, 

tani), Direct (bezpośredni), Interactive (interaktywny), Ultrafast (szybki) i Measurable 

(mierzalny). 2 Przedstawione jego cechy sprawiają, że sprzyja i w dalszym ciągu sprzyjać 

on będzie możliwości prezentowania i uatrakcyjnienia oferty firmy, pozyskania 

nowych i utrzymania dotychczasowych e-klientów poprzez zastosowanie programów 

lojalnościowych w sieci. 

1. Kierunki rozwoju e- handlu na świecie 

Na rozwój e-handlu na światowym rynku ma niewątpliwie wpływ stale powiększająca 

się ilość internautów. W ciągu ostatnich siedmiu lat ich liczba na świecie powiększyła 

się o 265 proc. Najwięcej jest ich w Azji -510 mln interneutów, Europie-348 mln 

internautów i Ameryce Północnej –238 mln internautów. 

1 Przykładowo: Tego typu rozwiązanie zastosowały już w swoich macierzystych krajach takie 

firmy, jak: brytyjskie Tesco i francuski Carrefour. Zob: W sieci sprzedaż rośnie szybciej. 

„Rzeczpospolita” z 21-22 czerwca 2008. 

2 K. Jędrkowiak, Jak nie sprzedawać w Internecie, „Modern Marketing” 2000, nr 2.

146 Bogumiła Smolorz 

Liderem wśród krajów pozostają Stany Zjednoczone-215 mln internautów, 

a w dalszej kolejności Chiny- 210 mln internautów, Japonia-88 mln internautów, Indie- 

60 mln internautów, Niemcy –54 mln internautów, Wielka Brytania-41 mln internautów. 

3 

Rosnąca liczba internautów na świecie wpływa na wzrost popularności internetowych 

zakupów. Liczba konsumentów na świecie, którzy wykorzystali sieć do tego celu 

wynosi już ponad 875 mln osób. Oznacza to, że internetowymi aukcjami i sklepami 

zainteresowanych jest już 85 proc. użytkowników Internetu. 4 

Globalną statystykę podbijają przede wszystkim klienci z Azji, szczególnie Korei 

Południowej, gdzie aż 99 proc. użytkowników Internetu skorzystało z niego, by dokonać 

zakupów. Ale w niewiele mniejszym stopniu z e-sklepów korzystają Brytyjczycy, 

Niemcy i Japończycy, gdzie 97 proc. internautów jest zarazem klientami internetowych 

witryn. 5 

Tabela 1. Struktura ludności na świecie dokonująca e -zakupów w latach 2005- 

2007 w mln zł i proc. 

Rok 2005 2006 2007 

Liczba osób dokonująca 

e-zakupów w mln 

627 747 875 

Dynamika e-zakupów 

2000r= 100 proc. 

100,0 119,1 140,0 

Dynamika e-zakupów 

Wskaźnik o podstawie zmiennej 

- 119,1 117,1 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie, Z. Zwierzchowski, Chiny podbijają Internet, 

„Rzeczpospolita” z 20.02.2008r. 

Należy zaznaczyć, że większość, bo aż 70 proc. e-sprzedaży na kontynencie europejskim 

skoncentrowana jest na czterech rynkach: brytyjskim, niemieckim, francuskim 

i belgijskim. 6 

W krajach Unii Europejskiej wysokość obrotów internetowych w 2007 roku osiągnęła 

już 19,7 mld dol, dla porównania w USA 17,5 mld dol. 7 Wśród krajów Unii Europejskiej 

największe e-obroty odnotowuje się w Wielkiej Brytanii i Niemczech. 8 

3 

Z. Zwierzchowski, Chiny podbijają Internet, „Rzeczpospolita” z 20.02.2008r. 

4 

Internetowi konsumenci zmienią handel, „Rzeczpospolita” z 31.01.2008r. 

5 

Ibidem. 

6 

Przykładowo: Dla porównania, w 2006 roku internetowych zakupów dokonało w Wielkiej 

Brytanii 71proc. internautów, Szwecji-64 proc., Niemczech-59 proc., Francji-54 proc, Holandii-45 

proc., natomiast we Włoszech –25 proc. i Hiszpanii-19proc. Zob.:www.biznesnet.pl.pl 

z dn.03.07.2007r. 

7 

Z. Zwierzchowski, Chiny podbijają Internet, „Rzeczpospolita” z 20.02.2008r. 

8 

Przykładowo: Internetowych zakupów w Niemczech dokonuje-62 proc. mieszkańców, podczas 

gdy w Wielkiej Brytanii- 57 proc. Zob.:Z. Zwierzchowski, Chiny...op.cit.

Uwarunkowania e-sprzedaży polskich przedsiębiorstw 147 

2. Rozwój e-handlu w Polsce 

W Polsce 100 proc. dużych przedsiębiorstw prowadzi swoje działania gospodarcze 

z wykorzystaniem Internetu. W ostatnich latach zauważalny jest również wzrost prowadzenia 

działalności gospodarczej w oparciu o tę formę w mikro-, małych i średnich 

przedsiębiorstwach. Dla przykładu w 2007 roku w stosunku do 2004 roku, liczba mikro-przedsiębiorstw 

prowadzącym działania gospodarcze z wykorzystaniem Internetu 

wzrosła o 19,5 proc., małych - o 18,7 proc. i średnich- o 26 proc. 

Tabela 2. Struktura mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących 

e-biznes w latach 2004-2007 w proc. 

Wyszczególnienie 2004 2007 Wzrost 

Mikro 34,3 53,8 19,5 

Małe 23,8 42,5 18,7 

Średnie 17,3 43,3 26,0 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Z. Zwierzchowski, Małe firmy częściej 

stawiają na e-biznes, „Rzeczpospolita” z 16.04.2008r. 

Wśród przedsiębiorców prowadzących e-biznes, wielu jest tych, którzy korzystając 

z sieci decydują się na prowadzenie e-handlu. Pierwszym na rynku polskim 

e-sklepem był To Tu powstały Poznaniu. W początkowym okresie jego funkcjonowania 

asortyment składał się z 4,5 tysiąca produktów. 9 Obecnie działa na polskim e-rynku 

już około 3 tysiące e-sklepów. W samym tylko 2007 roku przybyło ich około 1000, a 

ich obroty systematycznie wzrastają, podobnie, jak i e- aukcji. 

9 A.Sznajder, Marketing wirtualny, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002,s.193.


Tabela 3. Struktura obrotów e-sklepów i e-aukcji w Polsce w latach 2005-2007 

w mln zł i proc. 

Rok 

Mln zł 

Obroty 

e-sklepów 

Dynamika 

W proc. 

Obroty 

e-aukcji 

Mln zł 

Dynamika 

w proc. 

Ogółem 

e- sprzedaż 

Mln zł 

Dynamika 

w proc. 

* ** 

* ** 

* ** 

2005 1300 100,0 100,0 1800 100,0 100,0 3200 100,0 100,0 

2006 2000 153,8 153,8 3000 166,6 166,6 5000 156,3 156,3 

2007 3470 173,5 267,0 4600 153,3 255,6 8070 161,4 252,2 

* wskaźnik o podstawie zmiennej 

** wskaźnik o podstawie stałej 2005r =100 proc. 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Z. Zwierzchowski, Zakupy w sieci coraz 

popularniejsze, „Rzeczpospolita” z 18.03.2008r; T. Boguszewicz, Alegro chce doradzać, 

co kupić, „Rzeczpospolita” z 14.06.2008r. 

Z przedstawionego wyżej zestawienia wynika, że w Polsce w 2007 roku 

w stosunku do 2005 roku obroty e-sprzedaży wzrosły o 152,2 proc., w tym e-sklepów 

o 167,0 proc., a e-aukcji o 155,6 proc. 

Wysokim obrotom w e- handlu towarzyszy wzrost liczby Polaków dokonujących 

zakupów w e-sklepach i e-aukcjach. W 2007 roku zakupów w sieci dokonało 5 mln 

mieszkańców naszego kraju, czyli 18 proc., dla porównania w Hiszpanii-16 proc., 

a Portugalii-6 proc. Jest to wzrost o 1 mln osób więcej w porównaniu z 2006 rokiem. 

I chociaż w Polsce dostęp do Internetu ma dwukrotnie mniej gospodarstw domowych, 

niż w to ma miejsce w Wielkiej Brytanii i Niemczech, to na zakupy w sieci Polacy 

w 2007 roku wydali 8 mld zł, a w ciągu najbliższych trzech lat ta wartość ma nawet 

wzrosnąć do 16 mld zł. 10 Mimo to, w 2010 roku polski e- handel, według szacunkowych 

prognoz wyniesie zaledwie 4 proc., podczas gdy europejski stanowić będzie 15 

proc. całego handlu detalicznego. 11 

10 E-handel w Polsce, 7 mld zł w tym roku, „Rzeczpospolita” z 17.10. 2007r. 

11 P. Mazurkiewicz, Miliardy na zakupy poza sklepem, „Rzeczpospolita”, 

z 2-3.05.2007r.


Tabela 4. Miesięczna e-sprzedaż w Polsce w tys. zł 

Firm w proc. Kwota 

66,0 Do 20 tys. zł 

8,2 Od 21 tys. zł do 50 tys. zł 

7,3 Od 51 tys. zł do 100 tys. zł 

7,3 Od 101 tys. zł –200 tys. zł 

12,5 Ponad 201 tys. zł 

Źródło: Z. Zwierzchowski, Małe firmy częściej stawiają na e-biznes, „Rzeczpospolita” 

z 16.04.2008r. 

W polskich e-sklepach sprzedaje się głównie: książki, filmy i płyty, odzież, telefony 

komórkowe, sprzęt komputerowy, kosmetyki, części samochodowe i usługi turystyczne. 

12 

3. Internetowa promocja przedsiębiorstw 

Rosnąca ilość przedsiębiorstw sprzedających swoje produkty w sieci sprawia, że 

nasila się wśród nich ostra rywalizacja o pozyskanie e- klientów. Stąd koszty dotarcia 

do nich systematycznie rosną. 

Szacuje się, że w 2010 roku wartość reklamy internetowej z tego powodu wyniesie 

60,9 mld dol., a od 2009r. jej udział w rynku będzie dwucyfrowy. 13 W Polsce podobnie, 

jak i na świecie wydatki na reklamę internetową systematycznie rosną i będą rosły. 

12 

Z. Zwierzchowski, A Sielanko, Świat ubiera się w Internecie, „Rzeczpospolita”, z 

28.05.2007r. 

13 

Zob.: Rynek reklamy przyspieszy, „Rzeczpospolita” z 04.12. 2007r.


Tabela 5. Wydatki na reklamę internetową w Polsce latach 2005-2008 w mln zł 

i proc. 

Rok Mln zł Dynamika* Dynamika** 

2005 158 100,0 - 

2006 228 144,3 144,3 

2007 330 208,9 144,7 

Prognoza na 2008 450 284,8 136,6 

* wskaźnik o podstawie stałej 2005r=100 proc. 

** wskaźnik o podstawie zmiennej 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Z. Zwierzchowski, Pieniądze nie tylko dla 

Google, „Rzeczpospolita” z 18.02.2008r. 

Należy zaznaczyć, że wydatkom na reklamę internetową przedsiębiorstw powinna 

towarzyszyć skuteczność jej oddziaływania na emocje e-klientów. Strony WWW są 

bowiem potężnym narzędziem budowania wizerunku i komunikacji przedsiębiorstw 

z grupami e-klientów. 14 

Duże w tym pole do działania należy przypisać nie tylko specjalistom od spraw 

marketingu, ale także psychologom, wyposażonym w najnowsze zdobycze techniki. 

Z praktycznego punktu widzenia wynika, że zdecydowana większość zakupywanych 

produktów codziennego użytku dokonywana jest bezrefleksyjnie. A zatem błędne 

jest przewidywanie e-sprzedaży, na podstawie samej tylko mowy i deklaracji przedstawianych 

w badaniach marketingowych, dotyczących przyszłych zachowań konsumentów, 

np. w zakresie wyboru produktów i usług. 

Jak wynika z przeprowadzonych badań naukowych, większość decyzji dotyczących 

zakupów jest racjonalna tylko z pozoru i opiera się na intuicji. A intuicja wymyka 

się tradycyjnym badaniom marketingowym spod kontroli. Stąd konieczność zastosowania 

w nich nowoczesnych precyzyjnych urządzeń, pozwalających śledzić wpływ 

elementów reklamy internetowej na gałki oczne. Na podstawie takiego pomiaru 

z dokładnością do nanosekund, można zbadać na czym zatrzymuje się wzrok oglądającego 

reklamę internetową. 15 Jakie punkty i obszary ekranu monitora komputera postrzegane 

są przez oglądającego reklamę internetową najdokładniej i najszybciej. Taki 

rodzaj badania nazywany jest Eye Tracking (okulografia). Eye Tracking znajduje 

obecnie powszechne zastosowanie nie tylko w przypadku publikacji internetowych, 

lecz w szeroko rozumianym przekazie informacyjnym (grafika, tekst, animacja). 

Wykorzystując tę metodę badawczą, od niedawna specjaliści od spraw marketingu 

i reklamy mogą projektować skuteczne serwisy internetowe. Korzystają oni pod tym 

14 

A. Zarębska, M. Sobka, Tożsamość przedsiębiorstwa wirtualnego, „Przegląd Organizacji” 

2006, nr 5. 

15 

J. Bierzyński, Intuicja na pasku reklamy, „Rzeczpospolita” z 21.01.2008r.


względem z wyników badań Human Computer Interractions (HCI) – nauki zajmującej 

się mechanizmem reakcji człowieka na informacje wizualne otrzymane z ekranu komputera. 

16 Manipulując wielkością fragmentów obrazów na ekranie monitora komputera: 

kolorystyką i tłem mogą stworzyć reklamy, które skutecznie będą oddziaływać na 

ludzkie emocje i postępowanie. 

Dzięki badaniom okulograficznym można wyeliminować błędy w rozplanowaniu 

serwisów WWW, a także: 

• poprawnie określić serwis internetowy zanim zostanie on udostępniony eklientom, 

• opracować schemat odbioru zawartości publikowanej na ekranie, 

• określić wzorce sposobu oglądania charakterystyczne dla konkretnych segmentów 

odbiorców, 

• ocenić, jakie formy reklamy będą najbardziej odpowiednie dla danej witryny. 

Badania okulograficzne dowiodły, że internauci najpierw zauważają tekst, odruchowo 

szukając informacji, a potem grafikę. 

Nie znaczy to, że grafika jest nieistotna. Najbardziej przyciągają wzrok reklamowe 

banery. Fotografie i ilustracje mają dużo gorszą oglądalność wśród elementów graficznych. 

Dlatego przy projektowaniu stron WWW specjaliści od marketingu i reklamy powinni 

zwrócić uwagę na to, aby: 17 

• najważniejsza treść strony była umieszczona w głównym polu przeglądarki (jeden 

ekran) i nie powinno się jej zbyt wydłużać zmuszając tym samym użytkownika do 

uciążliwego jej przewijania w dół, 

• informacje tekstowe odbierane były przed informacjami graficznymi, 

• na stronach znajdowały się elementy grafiki animowanej lub animowane banery, 

które skupiają największą uwagę internetów, 

• skupić uwagę internauty na środku ekranu przeglądarki, lewym boku i górze, 

• systematycznie dokonywać zmiany witryny WWW i aktualizować jej treść. 

Badania potwierdzają, że obok reklamy skutecznie na e-klientów, oddziałują 

inne instrumenty promocji-mix, jak np. rabaty cenowe, darmowe próbki produktów, 

cross-selling. 18 

Z powyższego wynika, promocja i jej instrumenty oddziałujące silnie na emocje 

e-klientów mają duże znaczenie w prowadzeniu przez przedsiębiorców e-sklepów. 

16 A. Benicewicz-Miazga, e-Business w Internecie i multimediach, Wyd. Mikom, Warszawa 

2003,s.46-47. 

17 Ibidem.,s.48. 

18 Cross-selling, polega na zaoferowaniu potencjalnemu e-klientowi innych produktów, które 

mogłyby go zainteresować, np. produktów komplementarnych po atrakcyjnej cenie.


4. Organizacja e-sprzedaży 

Nie ulega wątpliwości, że same tylko instrumenty promocji-mix są niewystarczające 

do odniesienia sukcesu przedsiębiorstwa na e-rynku. Konieczna pod tym względem 

jest również prawidłowa organizacja pracy e-sklepu. 

Z przeprowadzonych badań wynika, że 45 proc.- internetów narzeka na opóźnienie 

dostaw produktów, 36,4 proc.- na niedostateczną informację o asortymencie oferowanym 

do sprzedaży na stronach WWW, a 15,6 proc.- na problemy związane ze zwrotem 

produktów lub ich wymianą. 19 Rozwiązując więc powyższe problemy internautów, 

polscy właściciele e-sklepów powinni zwrócić uwagę na: 20 

• prostotę obsługi e-klienta, 

• obiektywne i rzetelne informacje zamieszczone na stronach WWW, 

• odpowiednią prezentację towarów na stronach WWW, 

• zapewnienie bezpiecznej i rzetelnej gwarancji sprzedaży, 

• szybkie dostarczenie produktów do rąk e-klientów. 

Na konieczność prostoty obsługi klienta, zwraca uwagę w swojej publikacji 

W. Szpronger pisząc „wśród 12000 przebadanych interneutów, którzy zdalnie robią 

zakupy, duża ich część szybko zniechęca się lub nawet rezygnuje z zakupów, gdy zbyt 

długo trzeba czekać na „załadowanie” oczekiwanej strony WWW, równie znaczny 

odsetek odrzuca zakupy, gdy strony te są „zbyt trudne” do sterowania (szukania).” 21 

Dlatego, aby e-klienci mogli szybko i sprawnie poruszać się po stronach WWW 

e-sklepu, konieczne jest logiczne i proste zaprojektowanie w nim linków wewnętrznych 

i zewnętrznym. Atutem e-sklepu ułatwiającym poruszanie się po stronach WWW 

powinna być także belka nawigacyjna dająca możliwość przejścia do dowolnego działu 

sklepu (kategorii produktów), bez konieczności powrotu do jego strony startowej. 

Elementami poprawiającymi nawigację mogą też być: 

• łącze do strony startowej e-sklepu, 

• wgląd w zawartość koszyka, 

• dostęp do wyszukiwarki z dowolnego miejsca e-sklepu. 

Nie ulega wątpliwości, że jeżeli poruszanie się po e-sklepie będzie niezawodne, to 

e-klienci chętnie powrócą do niego dokonując w nim ponownie zakupów. 

Innym, ważnym elementem każdego e-sklepu powinna być rzetelna i obiektywna 

informacja zamieszczona na stronach WWW. Informacja ta powinna sprzyjać pełnej 

otwartości e-sklepu na kontakty z e-klientami poprzez podanie pełnych danych adresowych 

przedsiębiorstwa, jego numeru telefonu i faksu oraz bezpośredniego kontaktu 

e-mailowego do pracowników odpowiedzialnych za sprzedaż. Obok tych danych nie 

mniej istotne jest zamieszczenie na stronach WWW e-sklepu informacji dotyczących 

oferowanych do sprzedaży różnych produktów i stanie realizacji ich zamówień. W 

tym przypadku e-klientom, należy dać możliwość stałego śledzenia statusu ich zamó- 

19 www.imanager.pl 

20 M. Niedźwiedziński, Globalny handel elektroniczny, PWN, Warszawa 2004,s.133. 

21 W. Szpronger, Handel elektroniczny-konkurencja czy regulacja? Difin, Warszawa 2000,s.24.


wień, od chwili złożenia zamówienia, aż do momentu dostawy. Należy także 

e-klientów uprzedzić o wszelkich problemach, które mogą się pojawiać w związku 

z realizacją transakcji handlowych, np. opóźnieniem dostawy. W każdym momencie 

e-klient musi mieć pewność, że przedsiębiorca troszczy się o niego oraz jego zamówienie. 

Ważne jest również poinformowanie e-klientów o możliwości zwrotu produktu 

w razie niespełnienia oczekiwań lub jego wymiany na inny. 

Inną bardzo ważną cechą każdego e-sklepu, a może nawet najważniejszą jest sposób 

prezentacji produktów na stronach WWW. W związku z tym, że e-klienci nie mają 

możliwości fizycznego obejrzenia produktów, prezentacja ich na stronach WWW 

w postaci zdjęć i filmów powinna być wysokiej jakości, oraz uzupełniona opisem. 

Obok czytelnej prezentacji produktów na stronach WWW, pomocne przy zakupie produktów 

w e-sklepie mogą okazać się także rekomentacje e-klientów, którzy już tego 

typu produkty w nim zakupili. 22 Mając więc na uwadze rozwiązanie tego problemu, 

należy dać e-klientom możliwość wypowiedzenia się na forum. Przykładem takiego 

e-sklepu, który już tego typu rozwiązanie w Polsce stosuje, jest Komputronik.pl. 23 

Natomiast na świecie liderem kilkudziesięciomilionowej społeczności wypowiadającej 

się na forum, jest pod tym względem Amazon.com. 24 

Dla e-klientów ważną sprawą jest również zagwarantowanie prywatności transakcji 

handlowych, ich bezpieczeństwa i poufności. Przedsiębiorcy mogą stosować pod 

tym względem dwojakiego rodzaju zabezpieczenia. Pierwszy rodzaj, to zabezpieczenia 

podstawowe, do których należy zaliczyć: 25 

• oprogramowanie antywirusowe i antyspamowe, 

• łaty na oprogramowanie (patch), 

• procedury bezpieczeństwa (hasła dostępu, tworzenie kopii bezpieczeństwa, ograniczenie 

dostępu do serwera dla wybranych numerów IP), 

• urządzenia podtrzymujące napięcie. 

Natomiast drugi rodzaj, to zabezpieczenia zaawansowane, w ramach których 

przedsiębiorcy mogą wykorzystać: 26 

• szyfrowe połączenia, protokół SSL, 

• ściany ogniowe (firewall), 

• podpis elektroniczny, 

• certyfikaty uwierzytelniające, 

• narzędzia wspomagające, tj. tokeny, listy haseł jednorazowych. 

O lojalności e-klientów do e-sklepów decydować teraz i w przyszłości będzie 

terminowy i sprawny system dostawy produktów pod wskazany adres. Wyróżnić pod 

tym względem można dwojakiego rodzaju produktów. Pierwsze z nich, mogą być 

22 

G. Chodak, K. Zymonik, Kryteria ekonomiczne i prawne służące ocenie konkurencyjności 

sklepów internetowych, „Przegląd Organizacji” 2008, nr 1. 

23 

Zob.: www.komputronik.pl 

24 

Zob.: www.amazon.com.pl 

25 

E.Frąckiewicz, Marketing Internetowy, PWN, Warszawa 2006, s.73. 

26 Ibidem, s.73.


przekazane poprzez łącza internetowe bezpośrednio do systemu komputerowego nabywcy. 

Natomiast drugie- dobra fizyczne, są dostarczane nabywcy poprzez wykorzystanie 

tradycyjnych środków przewozu. 27 

Należy zaznaczyć, że korzystając z tradycyjnego systemu dostaw, właściciele 

e-sklepów, nie mogą już tylko i wyłącznie polegać na poczcie czy kurierach, nie zawsze 

radzących sobie z nawałem zamówień, ale szukać pod tym względem innowacyjnych 

rozwiązań. Takie innowacyjne rozwiązanie, wprowadziła spółka Max24.pl z Nowej 

Soli, specjalizująca się w sprzedaży sprzętu AGD, IT i elektroniki użytkowej online. 

Polega ono na posiadaniu przez to przedsiębiorstwo własnych, kilkunastu samochodów 

dostawczych. Samochody te nie tylko dowożą produkty e-klientom w województwie 

lubuskim, ale także obsługują bezpośrednie dostawy do Warszawy. Ponadto 

e-klienci Max24.pl mają możliwość skorzystania przy zakupie produktów, w tym sklepie 

z dwóch systemów ratalnych -Żagiel i Lukas. 28 

Należy w tym miejscu zaznaczyć, że inne dłużej działające od Max24.pl na polskim 

e-rynku sklepy, takie jak: m.in. Merlin.pl, Empik.com, Hoopla.pl, nie zostają 

obojętne na zmiany modelu działania handlu elektronicznego. Starają się one poszerzać 

swój asortyment i stosować wyszukane narzędzia zdobycia e-klientów. 

Podsumowanie 

Aby sprostać jednocześnie rosnącej konkurencji i wymaganiom coraz bardziej 

niecierpliwych klientów na e-rynku, polskie przedsiębiorstwa muszą wykazać się wyjątkową 

kreatywnością i innowacyjnością. Szczególnego przemyślenia z ich strony 

wymaga działalność marketingowa i organizacyjna e-sklepów. Zwraca na to uwagę 

ekspert w dziedzinie marketingu P.Kotler, który marketingowy paradygmat 4P- od 

słów Product(produkt), Price(cena), Place(dystrybucja), Promotion (promocja) proponuje 

zastąpić przez 4C –Costumer Value (wartość dla klienta),Cost (koszt), Convenience 

(wygoda nabycia), Communication (komunikacja, dialog). 29 Innymi słowy, 

kompozycję marketingową 4P sprzedającego, zdaniem P.Kotlera powinna zastąpić 

kompozycja 4C kupującego, który oczekuje dialogu i satysfakcji ze sposobu zaspokojenia 

swoich potrzeb. Współczesnemu e-klientowi nie wystarczy już sam zakup produktów 

przez Internet po okazyjnej cenie. Oczekuje on od sprzedającego czegoś więcej, 

a mianowicie większego wyboru asortymentu, lepszej obsługi, specjalnych usług, 

większej wygody i szybkiej dostawy. 

Taka sytuacja wymagać będzie od przedsiębiorców posiadających e-sklepy zastosowania 

nowych, internetowych instrumentów, możliwości działania i zmiany wielu 

założeń leżących u podstaw tradycyjnego marketingu. Muszą oni zwrócić uwagę 

przede wszystkim na to, aby w swym działaniu, stać się bardziej przyjaźni wobec 

klienta. 

27 K. P. Białecki, Operacje handlu zagranicznego, PWE, Warszawa 2002,s.249. 

28 Z. Zwierzchowski, E-sklepy z oddziałami, „Rzeczpospolita” z 03.01.2008r. 

29 Targi jako instrument marketingu, Materiały wydane przez Izbę Rzemieślniczą oraz Małej i 

Średniej Przedsiębiorczości w Katowicach, Katowice 2001,s.5-6.


Bibliografia 

1. Benicewicz-Miazga A., e-Business w Internecie i multimediach, Wyd. Mikom, 

Warszawa 2003. 

2. Białecki K.P., Operacje handlu zagranicznego, PWE, Warszawa 2002. 

3. Bierzyński J., Intuicja na pasku reklamy, „Rzeczpospolita” z 21.01.2008r. 

4. Boguszewicz T., Alegro chce doradzać co kupić, „Rzeczpospolita” z 14.06.2008r. 

5. Chodak G., Zymonik K., Kryteria ekonomiczne i prawne służące ocenie konkurencyjności 

sklepów internetowych, „Przegląd Organizacji” 2008, nr 1. 

6. Frąckiewicz E., Marketing Internetowy, PWN, Warszawa 2006. 

7. Internetowi konsumenci zmienią handel. „Rzeczpospolita” z 31.01.2008r. 

8. Jędrkowiak K., Jak nie sprzedawać w Internecie, „Modern Marketing” 2000, nr 2. 

9. Mazurkiewicz P., Miliardy na zakupy poza sklepem, „Rzeczpospolita”, 

z 2-3.05.2007r. 

10. Niedźwiedziński M., Globalny handel elektroniczny, PWN, Warszawa 2004. 

11. Rynek reklamy przyspieszy, „Rzeczpospolita” z 04.12. 2007r. 

12. Szpronger W., Handel elektroniczny-konkurencja czy regulacja? Difin, Warszawa 

2000. 

13. Świat e- klientów, „Rzeczpospolita” z 18.02.2008r. 

14. Zarębska A., Sobka M., Tożsamość przedsiębiorstwa wirtualnego, „Przegląd Organizacji” 

2006, nr 5. 

15. Zwierzchowski Z., Pieniądze nie tylko dla Google, „Rzeczpospolita” z 18.02.2008r. 

16. Zwierzchowski Z., E-sklepy z oddziałami, „Rzeczpospolita” z 03.01.2008r 

17. Zwierzchowski Z., Małe firmy częściej stawiają na e-biznes, „Rzeczpospolita” 

z 16.04.2008r. 

18. Zwierzchowski Z., Polacy kupują w sieci jak Europejczycy, „Rzeczpospolita” 

z 3.03.2008r. 

19. Zwierzchowski Z., Chiny podbijają Internet, „Rzeczpospolita” z 20.02.2008r. 

20. Zwierzchowski Z., Zakupy w sieci coraz popularniejsze, „Rzeczpospolita” 

z 18.03.2008r. 

21. Zwierzchowski Z., Sielanko A., Świat ubiera się w Internecie, „Rzeczpospolita”, 

z 28.05.2007r. 

22. Targi jako instrument marketingu, Materiały wydane przez Izbę Rzemieślniczą oraz 

Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Katowicach, Katowice 2001. 

Netografia 

1. www.imanager.pl 

2. www.amazon.com.pl 

3. www.komputronik.pl 

4. www.biznesnet.pl. z dn.03.07.2007r.


Determinants of the e-selling in the Polish enterprises 

On the Polish market is observed a dynamic rise of the number of enterprises of doing activites 

in the Internet. This phenomenom is accompanied by the competitive e-enterprises and 

increasing e-consumer’s conviniences converning buying on-line. 

For that reason, the author of the article shows the necessary and innovative solutions of the 

enterprises, for example creating the efficient promotion instruments influecing the e-consumer 

emotions and the consumer-friendly organizations of the e-shops. 

Keywords: Internet, world trends, e-trade, promotion instruments, organization of a e-shop. 

Dr Bogumiła Smolorz jest zatrudniona w Katedrze Zarządzania 

i Psychologii Stosowanej Wydziału Zarządzania 

Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach 

oraz Zespole Szkół Technicznych i Ogólnokształcących 

nr 1 im. Wojciecha Korfantego Chorzowie. Swoje 

naukowe zainteresowania autorka artykułu, w szczególności 

koncentruje na uwarunkowaniach prawnoekonomicznych 

i informacyjno-edukacyjnych trwałego 

i zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego 

oraz polityki ekologicznej na świecie.

Rola projektów informatycznych 

w gospodarce narodowej 

Jacek Winiarski 

Streszczenie 


W artykule przedstawiono najważniejsze problemy rozwoju sektora informatycznego polskiej 

gospodarki. Scharakteryzowano projekty informatyczne jako specyficzne przedsięwzięcia 

gospodarcze oraz zaprezentowano wielkości statystyczne dotyczące niepowodzeń występujących 

podczas realizacji tego typu inwestycji. Omówiono w ujęciu makro i mikro ekonomicznym stan 

aktualny polskiego rynku IT obejmującego produkcję oprogramowania komputerowego 

i realizację usług teleinformatycznych. Zaproponowano wymagania gospodarcze, dotyczące 

sektora technologii informacyjnej, których spełnienie wydaje się być warunkiem niezbędnym do 

stymulacji dalszego dynamicznego rozwoju gospodarki krajowej. 

Słowa kluczowe: ryzyko, projekty IT, niepowodzenia projektów IT, gospodarka narodowa 


Gospodarka kraju, aby być konkurencyjna na rynku międzynarodowym musi, 

rozwijać sektor informatyczny - jego ewolucja pobudza w sposób znaczący rozwój 

społeczno-gospodarczy. Wdrażanie nowych technologii przetwarzania danych powoduje 

zmiany w życiu codziennym niemal każdego człowieka, jak również stymuluje 

głęboką reorganizację sposobów funkcjonowania podmiotów gospodarczych. Rozwój 

informatyki jest jednym z podstawowych czynników kształtujących formowanie się 

społeczeństwa wiedzy i globalnego społeczeństwa informacyjnego. Wspomniane zjawiska 

ugruntowują powszechne przekonanie o możliwości osiągnięcia znacznego 

wzrostu gospodarczego danego kraju dzięki tworzeniu, upowszechnianiu i wdrażaniu 

nowoczesnych technologii informacyjnych. Stąd wynika rola centrów badawczorozwojowych, 

uczelni wyższych oraz nowoczesnych organizacji gospodarczych. Innowacyjność 

będąca konsekwencją aktualnych wymagań biznesowych oraz efektem 

rozwoju naukowego stanowi jeden z najważniejszych elementów służących do oceny 

współczesnej gospodarki danego kraju. W rezultacie, od jakości powiązań pomiędzy 

nauką, edukacją i gospodarką zależy aktywność współczesnych firm oraz ich innowacyjność, 

a więc i poziom bogactwa danego narodu. Rozwój wiedzy oraz coraz sprawniejsze 

wdrażanie jej w postaci działalności gospodarczej umożliwia tworzenie, oferowanie 

i dostarczanie niespotykanych do tej pory nowatorskich produktów i usług. Prowadzi 

to do powstania nowych wartości oferowanych klientom, w których innowacyjność 

produktu stanowi jeden z najbardziej atrakcyjnych elementów.

158 Jacek Winiarski 

2. Specyfika projektów informatycznych jako przedsięwzięć 

gospodarczych 

Projekt to zbiór czynności, które: są ze sobą powiązane, zmierzają do osiągnięcia 

określonego celu, posiadają zaplanowany początek i koniec. Każdy projekt jest zdefiniowany 

przez produkt końcowy (zakres), czas i koszty realizacji. W przeciwieństwie 

do procesu, projekt wykonuje się raz. Projekt informatyczny definiuje się jako wspólny 

wysiłek, zmierzający do opracowania systemu informacyjnego najczęściej obejmującego 

sprzęt komputerowy i oprogramowanie 1 . 

Zarządzanie projektem jest to zbiór czynności ukierunkowanych na osiągnięcia 

wyznaczonych celów przy założonym czasie i budżecie. Jest to nauka o utrzymywaniu 

ryzyka niepowodzenia przedsięwzięcia na możliwie niskim poziomie w całym cyklu 

życia projektu. Ryzyko to może mieć wiele źródeł. 

Proces zarządzania projektem informatycznym dzieli się na współzależne etapy: 

planowanie projektu, organizację projektu i kontrolę wykonania projektu. Planowanie 

projektu obejmuje możliwie precyzyjne zdefiniowanie parametrów związanych z konkretnym 

projektem. Organizacja dotyczy sposobu podziału zadań oraz ich przydziału 

poszczególnym pracownikom czy też grupom roboczym. Kontrola realizacji projektu 

ma zapewnić jego wykonanie zgodnie z harmonogramem, w ramach określonego budżetu 

i otrzymanie pożądanych wyników 2 . 

Cechy charakteryzujące projekty informatyczne to: 

– duża złożoność systemu, duży stopień trudności wykonania, 

– brak występowania zjawiska skali, wysokie koszty (koszt jednostkowy rośnie wraz 

z wzrostem skali systemu w sposób bardziej niż liniowy), 

– korzyści finansowe po wdrożeniu będą wyraźnie widoczne dopiero po długim 

okresie eksploatacji, 

– wytworzony produkt ma funkcjonować w otoczeniu gospodarczym, 

– produkt ma wspomagać procesy zarządzania firmą, 

– planowany jest długi czas użytkowania gotowego produktu, 

– konieczna jest koncentracja uwagi w trakcie planowania projektu nie tylko na 

szczegółowych rozwiązaniach, ale również uwzględnienie w nich strategii firmy, 

– tworzone systemy posiadają określony czas wdrożenia, celem projektu systemu nie 

jest udane jednorazowe jego uruchomienie, ale długotrwałe użytkowanie, 

– konieczność modyfikacji planów projektu już w trakcie jego realizacji ze względu 

na pojawiające się nowości technologiczne (zarządzanie zmianami), 

– trudności w osiągnięciu długotrwałego zadowolenia klienta z powodu szybkiego 

tempa rozwoju informatyki, 

1 

Benon-Davies P., Inżynieria systemów informatycznych, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 

2004, s. 45. 

2 

Pańkowska M., Zarządzanie zasobami informatycznymi, Difin, 2001, s. 124.

Rola projektów informatycznych w gospodarce narodowej 159 

– konieczność zwiększenia świadomości informatycznej przyszłych użytkowników, 

która musi być uwzględniona już podczas realizacji systemu (np. specyfikacja 

wymagań, testy). 

3. Definicja ryzyka w przedsięwzięciach gospodarczych 

Etymologia wyrazu ryzyko nie została do tej pory przez naukę jednoznacznie wyjaśniona. 

Słowo to posiada w wielu językach różne (choć niejednokrotnie zbliżone) 

znaczenie 3 : 

– w języku perskim rozi(k) to los, dzienna zapłata, ale również chleb, 

– w języku łacińskim czasownik riscare oznacza omijanie czegoś, 

– w języku arabskim słowo risq to dopust boży, los, 

– w języku hiszpańskim ar-risco oznacza odwagę i niebezpieczeństwo, podobnie 

jest w języku francuskim, 

– w słownikach niemieckich z XVIII wieku słowo risco, risico, określa niebezpieczeństwo 

związane z naruszeniem uczciwych zasad handlowych, 

– w języku angielskim wyróżnia się dwa słowa o zbliżonym znaczeniu: risk i hazard; 

pierwsze jest używane do charakterystyki sytuacji powodującej niebezpieczeństwo 

lub potencjalne źródło niebezpieczeństwa, natomiast słowo hazard jest 

używane jedynie w drugim znaczeniu, 

– w języku włoskim słowo ris(i)co lub rischio oznacza rafę, którą statek powinien 

ominąć, określa niebezpieczeństwo, którego żeglarze muszą unikać. 

W języku włoskim dominującym znaczeniem słowa ryzyko jest niebezpieczeństwo 

zagrażające statkom pływającym po morzach i oceanach, zwłaszcza kiedy w historii 

chodziło o straty finansowe, związane z potencjalnym wypadkiem. Ryzyko tak rozumiane 

wiązało się z jednej strony z przygodą i lękiem, a z drugiej strony z korzyściami 

finansowymi możliwymi do osiągnięcia w rezultacie podjętych handlowych podróży. 

Ryzyko w tym znaczeniu dotyczyło zarówno wariantu pozytywnego, jak i negatywnego 

przebiegu oraz końcowego wyniku podejmowanych działań. 

Frank Knight w latach 30. wieku XX podjął naukową próbę sformułowania definicji 

ryzyka poprzez odróżnienie ryzyka od niepewności. Przyjął, że niepewność to pojęcie 

dużo szersze od ryzyka. Założył, że niepewność to sytuacja w której można zidentyfikować 

źródła potencjalnego niepowodzenia, ale nie można w sposób ścisły określić 

prawdopodobieństwa ich materializacji. Niepewność nie jest mierzalna, a ryzyko to 

niepewność, którą można wyrazić za pomocą liczb. Według Knighta ryzyko określa się 

przy użyciu jednego z trzech rodzajów prawdopodobieństwa: matematycznego, statystycznego 

lub szacunkowego 4 . 

Oskar Lange, podobnie jak Knight, zakładał, że ryzyko to niepewność dająca się 

skwantyfikować. Dla Langego określenia niepewność należy używać wówczas, gdy dla 

przewidywanych przebiegów zdarzeń nie można zastosować probabilistyki. 

3 Kaczmarek T.T., Ryzyko i zarządzanie ryzykiem. Ujęcie interdyscyplinarne, Difin, 2005, s. 51. 

4 Knight F., Risk, uncertainty and profit, London 1933.


Inna definicja ryzyka wykorzystywana w standardzie PMBoK® mówi, że jest to 

skumulowany efekt prawdopodobieństwa niepewnych zdarzeń, które mogą korzystnie 

lub niekorzystnie wpłynąć na realizację projektu 5 . Ryzyko dotyczy sytuacji w której 

dane zdarzenie może wystąpić, a prawdopodobieństwo tego faktu można wyznaczyć na 

podstawie rozkładu prawdopodobieństwa identycznych lub podobnych zdarzeń z przeszłości 

lub też uwarunkowań środowiskowych. W standardzie tym określa się, że o 

charakterze każdego rodzaju ryzyka decydują trzy podstawowe czynniki: zdarzenie 

(okoliczności towarzyszące chwili, w której ryzyko występuje), prawdopodobieństwo 

oraz dotkliwość (czyli skutki). Ważne jest według PMBoK®, by poddać dokładnej 

analizie okoliczności zdarzenia, z którymi jest związane rozpatrywane ryzyko, a dopiero 

po tym należy podjąć starania, by określić prawdopodobieństwo ryzyka i jego skutki. 

Ryzyko porównywane jest do możliwości realizacji niepożądanych, negatywnych 

konsekwencji zdarzenia, czyli strat w określonym środowisku i przedziale czasowym. 

Podstawowymi elementami tej definicji są: wielkość prawdopodobieństwa występowania 

konsekwencji oraz negatywne oddziaływanie ich na projekt, a tym samym na organizację 

gospodarczą. 

Chapman uważa, że ryzyko to zagrożenie osiągnięcia celu przedsięwzięcia 6 . Jeżeli 

sukces przedsięwzięcia jest mierzony wielkościami finansowymi, wówczas ryzyko 

w tej definicji oznacza prawdopodobieństwo zwiększenia kosztów ponad wielkość, 

która była zaplanowana. 

Powyżej zaprezentowane definicje ryzyka można podzielić na te, które powstały 

poprzez rozróżnienie terminu ryzyka od niepewności oraz na te, które w sposób samodzielny 

podejmują próbę określenia ryzyka. Te drugie można natomiast podzielić na 

definicje określające ryzyko jako możliwość zaistnienia zjawisk negatywnych i na 

definicje, które uznają iż ryzyko może generować również zdarzenia pozytywne. 

Dla inicjatyw gospodarczych z obszaru IT na potrzeby niniejszego artykułu została 

przyjęta definicja ryzyka stosowana w analizie finansowej. Taka interpretacja jest możliwa 

przy założeniu, że projekt informatyczny to przedsięwzięcie innowacyjne. Wówczas 

ryzyko określa się jako sumę, którą przedsiębiorstwo jest w stanie stracić w razie 

niepowodzenia projektu pomnożoną przez niepewność 7 . 

4. Niepowodzenia w procesach realizacji projektów IT 

Instytucji zajmujących się analizą ryzyka w projektach informatycznych jest wiele. 

Głównie są to ośrodki akademickie, ale istnieje również wiele organizacji zrzeszających 

praktyków. Jedną z najczęściej cytowanych pozycji literaturowych są raporty 

zwane Kronikami Chaosu (The CHAOS Chronicles), wydawane cyklicznie przez 

Standish Group, amerykańską instytucję, zajmującą się monitorowaniem projektów 

5 

Pritchard C.L., Zarządzanie ryzykiem w projektach. Teoria i praktyka, WIG – PRESS, 2002, s. 

165. 

6 

Chapman Ch., Ward S., Project risk management processes, techniques and insights, J. Wiley 

& Sons, 1997, s. 58. 

7 

Górski J., Inżynieria oprogramowania w projekcie informatycznym, MIKOM 1999, s. 45.


informatycznych. Analiza dokumentów zamieszczonych na ich stronach WWW pozwala 

na konkretyzację wyników obserwacji losu przedsięwzięć informatycznych 

w ujęciu statystycznym. 

Tabela 1. Powodzenie w realizacji projektów IT 

1994 2001 2006 

Sukces 16% 28% 29% 

Porażka 31% 23% 18% 

Opóźnienie, przekroczenie budżetu, 

niepełna funkcjonalność 

53% 49% 53% 

Źródło: http://standishgroup.com/sample_research/PDFpages/q3-spotlight.pdf 

(01-07-2007) 

Jak widać z powyższych danych (tabela 1), około 2/3 projektów informatycznych 

nie kończy się pełnym sukcesem. Podczas ich realizacji (w interpretacji statystycznej 

w co drugim przedsięwzięciu) występują odchylenia od ustaleń czasowych, budżetowych, 

niewykonanie wszystkich zaplanowanych funkcji programu czy też ostatecznie 

zaniechanie realizacji całego projektu. Celem zastosowania analizy ryzyka na etapach 

planowania i realizacji przedsięwzięć informatycznych ma być doprowadzenie do 

zmniejszenia liczby projektów, które w trakcie realizacji przekroczyłyby zaplanowane 

zasoby czy też zostały ostatecznie przerwane. 

5. Rola IT w gospodarce narodowej 

Jak podaje Rocznik Statystyczny 2007 około 4% PKB pochodzi z rynku technologii 

informacyjnych, a nakłady zainwestowane w 2006 roku w ten sektor gospodarki 

wynosiły jedynie 0,4% wszystkich nakładów inwestycyjnych w Polsce 8 . Wielkości te 

zmuszają do poważnej refleksji. Nasuwa się stwierdzenie, że miejsce Polski na rynku 

informatycznym jest bardzo słabe w ujęciu makroekonomicznym. Niestety, ten stan 

rzeczy potwierdzają różne raporty sporządzane przez międzynarodowe organizacje 

monitorujące światowy stan gospodarki. W rankingu krajowych poziomów informatyzacji 

przygotowanym przez Światowe Forum Ekonomiczne w roku 2006 Polska zajęła 

53 miejsce (przed Jamajką, a za Brazylią). Lepiej od naszego kraju wypadły Czechy - 

32, Węgry - 38, czy też Słowacja - 41 miejsce 9 . 

Niski poziom wykorzystania w Polsce informatyki i telekomunikacji w tworzeniu 

PKB przekłada się na niewielką atrakcyjność krajowego rynku IT. Jak wynika z raportu 

sporządzonego przez Economist Intelligence Unit, Polska znajduje się na 30 miejscu 

wśród 64 analizowanych państw. Omawiany raport bada szeroko pojętą konkurencyjność 

rynku IT w poszczególnych rejonach świata w 2007 roku. Autorzy jego pod uwa- 

8 

Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2007, Warszawa, Zakład Wydawnictw Statystycznych, 

Warszawa, 2008, s. 649. 

9 

Ranking krajów informatycznych, Gazeta Wyborcza nr 81, z dnia 05/04/2006 Gospodarka, s. 

31, http://szukaj.wyborcza.pl/archiwum/1,0,4608638.html?kdl=20060405RP- 

DGW&artTyp=zwykly&wyr=, (1-07-2008)


gę brali m.in. potencjał ludzki, infrastrukturę IT, liczbę jednostek badawczorozwojowych. 

Wartość konkurencyjności rynku IT poszczególnych państw, uwzględnionych 

w zestawieniu, obliczono na podstawie 25 wskaźników jakościowych oraz 

ilościowych. Skala ocen kształtowała się w zakresie od 0 - najgorszy wynik do 100 - 

najlepszy. 

Wśród państw, które otrzymały najwyższe noty, znalazły się: USA 77,4 pkt., Japonia 

72,7 pkt., Korea Południowa 67,2 pkt., Wielka Brytania 67,1 pkt. oraz Australia 

66,5 pkt. W czołówce silnie reprezentowany jest region Azji-Pacyfiku (Japonia, Korea 

Południowa, Australia), co potwierdza opinie wielu analityków o jego wzrastającej roli 

w światowym rynku IT. Do wysoko pozycjonowanych w zestawieniu krajów europejskich 

można zaś dodatkowo (oprócz Wielkiej Brytanii) zaliczyć kraje skandynawskie 

Szwecja - 65,4 pkt. oraz Dania - 64,9 pkt. 10 . 

Choć w zestawieniu konkurencyjności rynku IT Polska znajduje się w połowie 

skali najbardziej dynamicznych gospodarek świata, to znacznie gorzej wypada nasz 

kraj w rankingach ogólnych konkurencyjności gospodarki, a zwłaszcza w rankingach 

uwzględniających jedynie kraje Unii Europejskiej. Polska zajęła ostatnie miejsce 

w roku 2007 w tzw. rankingu lizbońskim, przygotowanym przez londyńskie Centrum 

ds. Reformy Europejskiej. Omawiane opracowanie analizowało sposoby budowania 

przez kraje Unii Europejskiej konkurencyjnej gospodarki 11 . 

W ujęciu mikroekonomicznym, analizując zmiany zachodzące w Polsce na przestrzeni 

ostatnich pięciu lat, można zaobserwować kilka trendów pozytywnych. Przykładem 

ilustrującym ten stan rzeczy może być fakt, że wyposażenie Polskich firm 

w komputery oraz dostęp do Internetu nie wypada najgorzej. Przytaczając dane za 

Rocznikiem Statystycznym 2007, aż 95% polskich firm posiada komputery, z czego 

92% to komputery podłączone do Internetu. Niestety, nie w liczbie komputerów należy 

doszukiwać się siły napędowej gospodarki, ale w sposobie ich wykorzystania, a więc 

w użyteczności oprogramowania, które jest na nich zainstalowane a jego funkcjonowanie 

efektywnie wspiera działalność firmy. 

Wzrosła również liczba gospodarstw domowych posiadających komputery, 

w 2007 było ich już ponad 54%. Niestety, tylko 32% komputerów podłączonych jest 

do Internetu łączami szerokopasmowymi. Choć liczby te w porównaniu z poprzednimi 

latami dodają odrobinę optymizmu, to Polsce jednak jeszcze daleko do krajów skandynawskich 

gdzie, ponad 99% gospodarstw domowych posiada komputer z dostępem do 

globalnej sieci Internet. 

Podobnie powoli przebiega informatyzacja administracji państwowej w naszym 

kraju, mimo, że od lat jest realizowany program e-Goverment, mający na celu usprawnienie 

kontaktów obywateli i organizacji gospodarczych z administracją wszystkich 

10 D. Niedzielewski, Ranking konkurencyjności rynku IT: Polska pośrodku stawki, 

http://www.networld.pl/news/117090/Ranking.konkurencyjnosci.rynku.IT..Polska.posrodku.staw 

ki.html (1-07-2008) 

11 Polska na ostatnim miejscu w rankingu konkurencyjności gospodarki, http://www.twojafirma.pl/wiadomosc/1603225,polska-na-ostatnim-miejscu-w-rankingu-konkurencyjnoscigospodarki.html 

(1-07-2008)


szczebli oraz przyśpieszenie procedur egzekucji spraw urzędowych. Pomimo że 

w latach 2001-2005 wydatki administracji na IT kształtowały się w Polsce w granicach 

6,0-7,0 mld zł rocznie, a ich udział w rynku informatycznym wyniósł aż 18%, to jedynie 

w 2007 roku tylko 2% usług publicznych można w pełni zrealizować przez Internet, 

a fragmentarycznie 15%. Jest to jeden z najgorszych wyników w krajach europejskich 

12 . 

Tabela 2. Technologie informacyjne w Polsce – stan na rok 2007 

Wyszczególnienie Udział w % 

Udział informatyki w tworzeniu PKB 4 

Komputery w gospodarstwach domowych 54 

Gospodarstwa domowe z szerokopasmowym dostępem do Internetu 41 

Nasycenie telefonii komórkowej 101 

Wykorzystanie komputerów w organizacjach gospodarczych 95 

Wykorzystanie Internetu do celów prywatnych 32 

Wykorzystanie Internetu w kontaktach z administracją publiczną 15 

Nakłady inwestycyjne na informatykę w PKB 0,4 

Wydatki na badania i rozwój w PKB 0,56 

Źródło: Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2007, Zakład Wydawnictw 

Statystycznych, Warszawa 2008. 

Wnioski z powyżej przytoczonych danych są oczywiste. W Polsce poziom rozwoju 

informatyki jest wyjątkowo słaby. Brak jest odpowiednio dużych nakładów inwestycyjnych 

na ten sektor gospodarki. Stan niedoinwestowania branży informatycznej wywołuje 

niską innowacyjność polskich organizacji gospodarczych, a ta z kolei powoduje 

znikome oddziaływanie technologii informacyjnych na wzrost gospodarczy kraju. 

Mimo takich niewielkich nakładów na badania i rozwój (BiR) to i tak 4% PKB z sektora 

IT należy uznać za bardzo wiele. 

Analiza danych mikroekonomicznych wskazuje, że informatyka w Polsce znajduje 

się w obszarze intensywnego wzrostu. Potwierdza to dynamika przyrostu przychodów 

dużych polskich firm informatycznych oraz wyjątkowo duża aktywność firm telekomunikacyjnych. 

Nasuwa się pytanie, co należałoby zrobić by ten stan rzeczy wzmocnić, 

aby uczynić sektor informatyki siłą napędową Polskiej gospodarki. Niewątpliwie, 

poza ściąganiem do Polski obcego kapitału inwestującego w centra badawczorozwojowe 

(np. Intel – Gdańsk, Microsoft – Poznań, Motorola, Google – Kraków, 

w sumie było ich w 2008 roku 15) konieczne jest przede wszystkim zwiększenie nakładów 

na badania i rozwój. 

12 A. Tubielewicz, Teleinformatyka w polskiej gospodarce opartej na wiedzy, [w:] J. Goliński, 

K. Krauze, Współczesne aspekty informacji, Szkoła Głowna Handlowa w Warszawie – Oficyna 

Wydawnicza, Warszawa, 2008, s. 352.


6. Wnioski końcowe 

Projekty informatyczne są inwestycjami gospodarczymi obarczonymi dużym ryzykiem 

niepowodzenia. Jak wykazano w artykule, około 70% nie kończy się pełnym 

sukcesem. Gospodarka narodowa, aby była konkurencyjna i opierała się na innowacyjnych 

rozwiązaniach potrzebuje intensywnego rozwoju sektora informatyki. By przyśpieszyć 

rozwój branży IT, konieczne jest zwiększenie nakładów na badania i rozwój. 

Obecnie nakłady te w Polsce są dalekie od wielkości nakładów w takich krajach, jak 

Szwecja czy Finlandia. Optymistycznym wydaje się cel, jaki stawia przed Polską Unia 

Europejska. Zaleca ona, by w naszym kraju nakłady na BiR w 2010 roku osiągnęły 

poziom 1,7% PKB. Wielu ekspertów uznaje dopiero 3% za niezbędne minimum mające 

istotny wpływ na wzrost gospodarczy. Badania i rozwój mają według zaleceń UE 

być finansowane z budżetu państwa, budżetów firm inwestujących w rozwój nowych 

technologii oraz z dotacji unijnych. Ostatecznie pozostaje nam być optymistami, że 

poziom ten zostanie osiągnięty, a jego efekty szybko spowodują wzrost konkurencyjności 

gospodarki krajowej o ona z kolei przełoży się na dobrobyt obywateli Polski. 

Bibliografia 

1. Benon-Davies P., Inżynieria systemów informatycznych, Wydawnictwo Naukowo- 

Techniczne, 2004. 

2. Chapman Ch., Ward S., Project risk management processes, techniques and insights, J 

Wiley 

& Sons, 1997. 

3. Chong Y.Y, Brown E. M., Zarządzanie ryzykiem projektu, Wydawnictwo Oficyna Ekonomiczna, 

2001. 

4. Górski J., Inżynieria oprogramowania w projekcie informatycznym, MIKOM 1999. 

5. http://standishgroup.com/sample_research/PDFpages/q3-spotlight.pdf - The CHAOS 

Chronicles. 

6. Kaczmarek T.T., Ryzyko i zarządzanie ryzykiem. Ujęcie interdyscyplinarne, Difin, 2005. 

7. Knight F., Risk, uncertainty and profit, London 1933. 

8. Niedzielewski D., Ranking konkurencyjności rynku IT: Polska pośrodku stawki, 

http://www.networld.pl/news/117090/Ranking.konkurencyjnosci.rynku.IT..Polska.posrodku.stawki.html. 

9. Pańkowska M., Zarządzanie zasobami informatycznymi, Difin, 2001. 

10. Polska na ostatnim miejscu w rankingu konkurencyjności gospodarki, http://www.twojafirma.pl/wiadomosc/1603225,polska-na-ostatnim-miejscu-w-rankingu-konkurencyjnoscigospodarki.html. 

11. Pritchard C.L., Zarządzanie ryzykiem w projektach. Teoria i praktyka, WIG – PRESS, 2002. 

12. Ranking krajów informatycznych, Gazeta Wyborcza nr 81, z dnia 05/04/2006 Gospodarka, 

s. 31, http://szukaj.wyborcza.pl/archiwum/1,0,4608638.html?kdl=20060405RP- 

DGW&artTyp=zwykly&wyr=. 

13. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2007, Zakład Wydawnictw Statystycznych, 

Warszawa, 2008. 

14. Tubielewicz A., Teleinformatyka w polskiej gospodarce opartej na wiedzy, [w:] J. Goliński, 

K. Krauze, Współczesne aspekty informacji, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie – Oficyna 

Wydawnicza, Warszawa, 2008.


The role of IT projects in national economy 

This article presents the main problems connected with development of informatics sector of 

Polish economy. IT projects are characterized as specific economic enterprises and some 

statistical values regarding failures during realization of these projects have been revealed. The 

current situation on IT market in Poland, concerning software production and telecommunication 

services is highlighted using macro- and microeconomic approach. Finally, optimum conditions 

for IT sector allowing for dynamic development of national economy are showed. 

Jacek Winiarski, adiunkt w Zakładzie Biznesu Elektronicznego 

na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu 

Gdańskiego. W pracy naukowej zajmuje się analizą ryzyka 

realizacji projektów IT. W szczególności interesuję się 

metodami ekonometrycznymi pomiaru wielkości ryzyka 

niepowodzenia inwestycji informatycznych.

II. Rola informatyki w innowacyjnym 

podejściu do nauk społecznych


Eksperymenty psychologiczne w Internecie – opis metody 

Piotr Siuda 

Streszczenie 

Jesteśmy na krawędzi rewolucji w eksperymentalnych badaniach psychologicznych. Wśród psychologów 

coraz bardziej popularna staje się metoda eksperymentów psychologicznych w Internecie. 

Propagować ją zaczęła niewielka liczba pionierów w połowie lat dziewięćdziesiątych, lecz 

dzisiaj zyskują one coraz większe znaczenie. Wskazuje się, że obok eksperymentów przeprowadzanych 

tylko i wyłącznie w sieci, metoda ta może być doskonałym przedłużeniem i uzupełnieniem 

metody tradycyjnych eksperymentów wykonywanych w realu. Eksperymenty elektroniczne 

mogą spełniać taką funkcję, szczególnie jeśli wziąć pod uwagę ich zalety, które pozwalają przezwyciężyć 

problemy związane z tradycyjnymi eksperymentami. Popularności metodzie eksperymentów 

psychologicznych w Internecie przysparzają wyniki badań, które dowiodły, że jest to 

metoda wiarygodna, pozwalająca dokonywać trafnych uogólnień, poszerzająca zatem istniejący 

zasób wiedzy psychologicznej. W tekście autor bliżej przygląda się sieciowym eksperymentom, 

charakteryzuje je, opisuje ich wady oraz zalety oraz to, w jaki sposób wtargnęły one na arenę 

badań społecznych. 

Słowa kluczowe: eksperymenty psychologiczne w Internecie, eksperymenty psychologiczne, 

historia eksperymentów psychologicznych w Internecie, zalety i wady eksperymentów psychologicznych 

w Internecie, badania internetowe, metody badań w Internecie. 


Każdego kolejnego dnia Internet odgrywa coraz większą rolę w codziennym życiu 

ludzi – jest źródłem informacji i rozrywki, medium komunikacji oraz handlu. Wzrasta 

również jego rola jako narzędzia wykorzystywanego w edukacji - zarówno przez 

uczniów, studentów, nauczycieli czy środowiska akademickie. Potencjalne możliwości, 

jakie oferuje elektroniczna sieć, zauważyło również akademickie środowisko psychologiczne. 

Psychologowie coraz częściej zaczynają posługiwać się metodą badawczą, 

jaką są eksperymenty psychologiczne w Internecie. 

Stwierdzić wręcz można, że jesteśmy blisko rewolucji w eksperymentalnych badaniach 

psychologicznych 1 . Metodę eksperymentów w Internecie propagować zaczęła 

niewielka liczba pionierów w połowie lat dziewięćdziesiątych, lecz z całą pewnością, 

mimo iż jest to wciąż metoda nowa, cieszyć się zaczyna coraz większą popularnością. 

Niektórzy badacze wskazują, że może być ona przedłużeniem i uzupełnieniem metody 

1 

U. D. Reips, Standards for Internet-Based Experimenting, [w:] Experimental Psychology, 2002, 

49 (4), s. 243.

170 Piotr Siuda 

tradycyjnych eksperymentów wykonywanych w realu 2 . Eksperymenty elektroniczne 

mogą spełniać taką funkcję, szczególnie jeśli wziąć pod uwagę ich zalety, które pozwalają 

przezwyciężyć problemy związane z tradycyjnymi eksperymentami. 

Eksperymenty sieciowe mogą jednak być też z powodzeniem przeprowadzane tylko 

i wyłącznie w Internecie. Jak donoszą w swoim artykule John H. Krantz i Reeshad 

Dalal, wiarygodność tych eksperymentów odpowiada tym realizowanym w realu. Autorzy 

zbadali ją, porównując wyniki szeregu eksperymentów przeprowadzanych online 

i offline oraz dokładnie analizując rezultaty badań sieciowych i zestawiając je z teorią 

psychologiczną. Okazało się, że w wypadku większości badań wyniki były porównywalne, 

a tam gdzie nie, wynikało to albo ze specyfiki medium jakim jest Internet lub z 

charakteru próby wyodrębnionej przy pomocy sieci. Próba pobierana przez Internet jest 

w tym wypadku o wiele bardziej zróżnicowana oraz zbliżona do ogółu populacji niż ta 

w realu. Według autorów badania sieciowe pozwalają zatem na dokonanie o wiele 

bardziej trafnych uogólnień, niż te przeprowadzane na żywo 3 . 

Porównywalność wyników badań w sieci i poza nią, pozwoliła wspomnianym badaczom 

stwierdzić, że metoda eksperymentów psychologicznych w Internecie jest 

metodą wiarygodną, pozwalającą dokonywać trafnych uogólnień, poszerzającą istniejący 

zasób wiedzy psychologicznej. Warto zatem bliżej przyjrzeć się tej metodzie, 

scharakteryzować ją, opisać jej wady i zalety oraz to, w jaki sposób wtargnęła na arenę 

badań społecznych. 

2. Historia eksperymentów psychologicznych w Internecie 

Jak pisze Ulf Dietrich Reips, historia internetowych eksperymentów psychologicznych 

opisana może być poprzez sześć kroków, ściśle związanych z postępem technologicznym 

na polu komputeryzacji i technologii informatycznych. Wyróżnione przez 

Reipsa kroki to: 

• wynalezienie komputerów, 

• wprowadzenie sieci lokalnych, 

• wprowadzenie sieci o szerokim zasięgu, 

• wprowadzenie języka HTML, 

• zbieranie danych za pośrednictwem sieci, 

• utworzenie laboratoriów sieciowych 4 . 

Zmianę, którą przechodziły pod wpływem nowych technologii eksperymenty 

psychologiczne, doskonale opisali w swoim artykule Jochen Musch i Ulf Dietrich Reips 

5 . Po pierwsze wskazują, że wynalazek komputera zrewolucjonizował tradycyjne 

2 J. H. Krantz, R. Dalal, Validity of Web-Based Psychological Research, [w:] Psychological 

Experiments on the Internet, M. H. Birnbaum (red.), New York, Academic Press, 2000, s. 37. 

3 Tamże, s. 35 – 57. 

4 U. D. Reips, The Web Experimental Psychology Lab: Five years of data collection on the 

Internet, [w:] Behavioral Research Methods, Instruments, & Computers, 2001, 33 (2), s. 201. 

5 J. Musch, U. D. Reips, A Brief History of Web Experimenting, [w:] Psychological Experiments 

on the Internet, M. H. Birnbaum (red.), New York, Academic Press, 2000, s. 61 – 67. 

170

Eksperymenty psychologiczne w Internecie – opis metody 171 

eksperymenty psychologiczne. Wprowadzał on takie udogodnienia, jak ułatwione 

przechowywanie danych oraz łatwe dokonywanie obliczeń statystycznych. Komputer 

pozwolił na ujednolicenie i łatwą kontrolę bodźców eksperymentalnych, eliminację 

braków danych jak również eliminował konieczność transkrypcji. Nowy wynalazek 

pozwalał ponadto na dokładne pomiary czasu reakcji aktorów czy redukował ich tendencję 

do odpowiadania w sposób pożądany społecznie. Zarządzanie eksperymentami 

przy pomocy komputera przyniosło zatem badaczom wiele korzyści oraz oferowało 

możliwości niedostępne w wypadku tradycyjnych eksperymentów 6 . 

Wprowadzenie lokalnych sieci komputerowych rozszerzyło wykonywanie eksperymentów, 

czyniąc możliwym wykorzystanie kilku komputerów naraz, lecz to dopiero 

wynalazek i rozpowszechnienie Internetu oznaczało prawdziwe zmiany. Historia elektronicznej 

sieci sięga lat sześćdziesiątych dwudziestego wieku. Wielu badaczy tego 

zjawiska wskazuje, że jego źródeł należy szukać w zimnej wojnie i charakterystycznym 

dla tego okresu wyścigu zbrojeń między dwoma wrogimi sobie obozami. Po udanym 

wystrzeleniu przez Rosjan Sputnika w 1957 roku Amerykanie powołali w odpowiedzi 

agencję ARPA (Advanced Research Project Agency), której zadaniem było opracowanie 

niezawodnej łączności sieciowej 7 . Krokami milowymi w rozwoju Internetu było 

pojawienie się w 1972 roku poczty elektronicznej, stworzenie w 1977 roku protokołów 

TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) definiujących sposób przesyłania 

danych, stworzenie Usenet-u (systemu grup dyskusyjnych) oraz DNS (Domein 

Name System) czyli systemu nazywania sieci w zależności od charakteru 8 . Największym 

jednak wydarzeniem, które zmieniło oblicze sieci było stworzenie w 1991 roku, 

przez Bernera-Lee, systemu World Wide Web oraz stworzenie języka HTML. WWW, 

czyli tak popularny dzisiaj system stron internetowych spowodował wprowadzenie na 

rynek, przez różne firmy, przeglądarek internetowych, dających dostęp do stron nie 

tylko ekspertom z zakresu komputerów. Pierwsza przeglądarka - Mosaic, bardzo szybko 

znalazła konkurentów. Swoje przeglądarki wyprowadziły między innymi firmy 

Netscape (przeglądarka Navigator) i dominująca dziś na rynku Microsoft (Internet 

Explorer). Łatwe w obsłudze, niewymagające specyficznej wiedzy informatycznej, 

przeglądarki i programy do tworzenia stron umożliwiły wykorzystanie Internetu przez 

zwykłych ludzi 9 . 

Dzięki wymienionym wyżej narzędziom sieciowym, a szczególnie dzięki WWW, 

wykorzystywać Internet zaczęli coraz częściej psychologowie. Wprowadzenie języka 

HTML umożliwiło zastosowanie łatwych do wypełnienia interaktywnych formularzy. 

Po raz pierwszy uczestnik badań sieciowych mógł wysłać wiadomość na serwer, przesłać 

dane do badacza. Wykorzystanie formularzy pozwoliło psychologom na przeprowadzanie, 

bez jakichkolwiek ograniczeń geograficznych, kwestionariuszy, testów psy- 

6 

Tamże, s. 62. 

7 

R. Skubisz, Internet – ku społeczeństwu przyszłości, [w:] Internet 2000: prawo- ekonomiakultura, 

R. Skubisz (red.), Lublin, Oficyna Wydawnicza VERBA, 2000, s. 7. 

8 

A. Rothert, DEMO-NET: Wirtualna projekcja rzeczywistości, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe 

Scholar 2001, s. 22 -24. 

9 


171


chologicznych oraz różnorakich eksperymentów sieciowych. Ważne dla udoskonalania 

tego rodzaju badań okazało się również wprowadzenie języka skryptów JavaScript oraz 

języka programowania Java. Obydwa języki radykalnie zmieniły sposób, w jaki aplikacje 

i informacje mogły być w Internecie otrzymywane, wyświetlane, używane. Przykładowo 

aplikacje Java to niewielkich rozmiarów programy przesyłane przez sieć 

i uruchamiające się na komputerach internautów. Oferuje to ogromne, nowe możliwości 

przeprowadzania wyrafinowanych eksperymentów 10 . 

Od 1994 roku pojawiać się zaczęły w sieci pierwsze eksperymenty, takie jak chociażby 

przeprowadzone przez Normę Welsch badania nad percepcją audytoriów. 

I chociaż w tym wypadku zastanawiać się można, czy był to już eksperyment sieciowy, 

wykorzystywał bowiem Internet tylko do badania zgromadzonej w realu publiczności, 

to wątpliwości nie można mieć w stosunku do innych pionierskich badań. W maju 

1995 roku Andreas Weigend umieścił w Internecie trzy eksperymenty dotyczące rozpoznawania 

muzyki. Niestety kod źródłowy tych eksperymentów został utracony, ciężko 

jest więc określić, czy dochodziło w nich do manipulowania jakąś zmienną. Innym 

pionierskim badaniem był przeprowadzony przez Johna Krantza i współpracowników 

eksperyment, dotyczący determinantów kobiecej atrakcyjności. Co ciekawe był to 

pierwszy internetowy eksperyment psychologiczny, którego wyniki zostały opublikowane 

w czasopiśmie naukowym 11 . W 1994 roku rozpoczęło się tworzenie pierwszego 

internetowego laboratorium psychologicznego - Web’s Experimental Psychology Lab 

(http://www.psychologie.uzh.ch/sowi/Ulf/Lab/WebExpPsyLab.html), które wystartowało 

dwoma eksperymentami w 1995 roku. Były to pierwsze badania sieciowe, które 

wymagały interakcji między uczestniczącymi w nich aktorami (obydwa cały czas zobaczyć 

można w archiwach serwisu). Tego rodzaju eksperymenty wymagały losowego 

przydzielania uczestników do badań, co osiągnięte zostało poprzez wykorzystanie 

programów i skryptów CGI, Javascript i Java. Badacze zastosowali także, tzw. technikę 

urodzin, która polega na dokonywaniu quasi-losowania poprzez klikanie na daty urodzin 

potencjalnych uczestników 12 . 

Od 1995 roku powstało znacznie więcej laboratoriów sieciowych grupujących wiele 

eksperymentów sieciowych. Musch i Reips przedstawiają długą ich listę, na której 

znajdują się między innymi (w nawiasie podaję adres oryginalnej strony lub adres 

strony archiwalnej, o ile serwis jeszcze istnieje jak również datę utworzenia, o ile podali 

ją autorzy): 

• Interactive CyberLab for Decision-Making Research 

(http://www.geocities.co.jp/HeartLand-Apricot/5915/index-e.html, kwiecień 

1996), 

• Laboratory of Social Psychology Jena (czerwiec 1996), 

• Experimental Server Trier (czerwiec 1997), 

10 J. Musch, U. D. Reips, A Brief History of Web Experimenting, [w:] Psychological Experiments 


11 Tamże, s. 65 – 66. 

12 U. D. Reips, The Web Experimental Psychology Lab: Five years of data collection on the 

Internet, [w:] Behavioral Research Methods, Instruments, & Computers, 2001, 33 (2), s. 202. 

172


• Max-Planck Institute for Biological Cybernetics Tubingen 

(http://www.kyb.mpg.de/, listopad 1997), 

• Online Psychology Lab Padua (http://opl.apa.org/, maj 1997), 

• Decision Research Center (http://psych.fullerton.edu/mbirnbaum/dec.htm, 

marzec 1998) , 

• Psycholinguist Laboratory Scotland (http://surf.to/experiments, wrzesień 

1998), 

• PsychExps (http://psychexps.olemiss.edu/, 1998), 

• Systems Analysis Lab at Helsinki University (http://www.sal.hut.fi/), 

• Jonathan Baron’s Questionnaires 13 . 

Świetną stroną, która oferuje pokazy eksperymentów oraz naukę ich przeprowadzania, 

jest Internet Psychology Lab (http://www.ipsych.com/). Warto zaznaczyć, że podana 

wyżej lista nie wyczerpuje miejsc, w których przeprowadza się internetowe eksperymenty 

sieciowe. Najbardziej kompletne zestawienie znaleźć można na stronie Psychological 

Research on the Net (http://psych.hanover.edu/Research/exponnet.html), która 

stworzona została i uaktualniania jest przez Johna Krantza. 

3. Charakterystyka eksperymentów psychologicznych w Internecie 

Moim celem nie jest scharakteryzowanie technicznych aspektów eksperymentów 

sieciowych, związanych z ich tworzeniem czy programowaniem. Krótko scharakteryzuję 

je pod względem ich tworzenia, rekrutacji uczestników oraz porównywalności do 

ogólnych standardów związanych z przeprowadzaniem eksperymentów psychologicznych. 

Eksperymenty sieciowe spełniać powinny wszystkie standardy tradycyjnych eksperymentów 

przeprowadzanych w realu. Przykładem może być losowy dobór uczestników 

badania. W badaniach internetowych zastosowana powinna być chociaż jedna z 

technik randomizacji. Może to być na przykład wykorzystanie skryptów CGI, Javascript, 

programów Java czy wspomnianej już techniki urodzin 14 . 

Badacze posługujący się metodą sieciowych eksperymentów początkowo tworzyli 

je sami. Doskonała znajomość języka HTML oraz innych narzędzi internetowych pomagała 

im w projektowaniu oraz wdrażaniu badań. Dla wielu psychologów jednak, 

konieczność opanowania trudnej sztuki tworzenia serwisów internetowych wciąż była 

przeszkodą w zapoznaniu się z omawianą metodą oraz jej wykorzystaniu. Dzisiaj problem 

ten staje się coraz mniej znaczący, powstaje bowiem coraz więcej aplikacji ułatwiających 

zaprojektowanie oraz stworzenie serwisu zawierającego eksperyment. Michael 

H. Birnbaum stworzył przykładowo FactorWiz – stronę internetową, która tworzy 

inne strony według podanych kryteriów 

(http://psych.fullerton.edu/mbirnbaum/programs/factorWiz.htm). WEXTOR 

13 

J. Musch, U. D. Reips, A Brief History of Web Experimenting, [w:] Psychological Experiments 

on the Internet, M. H. Birnbaum (red.), New York, Academic Press, 2000, s. 66. 

14 

U. D. Reips, Standards for Internet-Based Experimenting, [w:] Experimental Psychology, 

2002, 49 (4), s. 246. 

173


(http://psych-wextor.unizh.ch/wextor/en/), stworzony przez Reipsa i Neuhausa, to 

doskonałe narzędzie tworzące i wdrażające eksperymenty sieciowe. Serwis umożliwia 

stworzenie badania poprzez dziesięć kroków - eksperyment tworzony jest w ten sposób, 

że automatycznie spełnia metodologiczne wymagania eksperymentalnych badań 

sieciowych 15 . Innym serwisem, który pomóc może w skonstruowaniu eksperymentu, 

jest chociażby WebSM (http://www.websm.org/) 16 . 

Po stworzeniu eksperymentu pozostaje zrekrutować do niego uczestników. Sposób 

rekrutacji zależy oczywiście od rodzaju badania oraz od populacji, którą chcemy 

badać. Generalnie najlepiej zrekrutować jest uczestników przez ogłoszenie badania 

w jakichś miejscach cyberprzestrzeni. Dobrym pomysłem może być umieszczenie 

badania na istniejących w sieci listach internetowych eksperymentów (przykładowo na 

stronie Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego) lub w jednym z sieciowych 

laboratoriów. Innym sposobem rekrutacji może być umieszczanie odnośnika do naszego 

eksperymentu na różnego rodzaju panelach sieciowych, forach, listach dyskusyjnych, 

listach e-mailowych oraz zadbanie, by nasz serwis zaindeksowany został przez 

najważniejsze wyszukiwarki internetowe 17 . Tak ogłaszanych eksperymentów sieciowych 

jest bardzo dużo – podawanie i opisywanie konkretnych przykładów mija się 

z celem – wystarczy odwiedzić jedno z laboratoriów sieciowych, aby zapoznać się 

z jakimiś konkretnymi eksperymentami. Warto natomiast z całą pewnością zastanowić 

się nad przydatnością i niezawodnością tego rodzaju badań, czyli po prostu wymienić 

zalety i wady omawianej metody. 

4. Zalety eksperymentów psychologicznych w Internecie 

Używanie elektronicznej sieci w celach przeprowadzenia eksperymentów psychologicznych 

jest coraz popularniejsze, coraz więcej badaczy psychologów decyduje się 

na używanie tej metody badawczej. Musch i Reips w przytaczanym już przeze mnie 

artykule relacjonują wyniki badań, które przeprowadzili wśród badaczy posługujących 

się metodą eksperymentów sieciowych. Respondenci uczestniczący w badaniu stwierdzili, 

że to co najbardziej liczy się w tego typu badaniach, to duża liczba potencjalnych 

uczestników, wynikająca z tego duża reprezentatywność i możliwość dokonywania 

dokładnych analiz statystycznych, oszczędność czasu oraz możliwość dotarcia do ludzi 

oddalonych geograficznie, na przykład ludzi mieszkających w innych krajach. Co ciekawe 

większość badaczy, którzy przeprowadzali w sieci tylko jeden eksperyment, 

stwierdziła, że z całą pewnością jeszcze nie raz posłuży się tą metodą. Doskonale obrazuje 

to, że ta ostatnia cechuje się wieloma zaletami, które przeważają nad wadami 18 . 

15 


16 

U. D. Reips, Internet-Based Psychological Experimenting. Five Dos and Five Don’ts, s. 243, 

www.psychologie.uzh.ch/sowi/team/reips/papers/Reips2002.pdf, odebrano: 19. 07. 2008. 

17 


2002, 49 (4), s. 247. 

18 

J. Musch, U. D. Reips, A Brief History of Web Experimenting, [w:] Psychological Experiments 


174


Pisząc o zaletach eksperymentów internetowych, warto zaznaczyć, że w naukach 

społecznych można wyróżnić dwa rodzaje eksperymentów przeprowadzanych w realu. 

Są to eksperymenty laboratoryjne oraz naturalne. Obydwa polegają na manipulowaniu 

zmiennymi w celu zdobycia jakiejś wiedzy, z tym że w wypadku eksperymentu laboratoryjnego 

badacz posiada większą kontrolę nad zmiennymi, w wypadku naturalnego 

mamy bowiem do czynienia z bardzo trudnymi do kontrolowania wpływami środowiska 

zewnętrznego (eksperymenty normalne przebiegają w normalnych sytuacjach społecznych). 

Obydwa rodzaje eksperymentów obciążone są szeregiem teoretycznych 

i praktycznych wad oraz trudności zakłócających ich przebieg oraz powodujących 

wypaczenie wyników. Niektóre z tych problemów omówię poniżej, wskazując, że 

rozwiązane one mogą być poprzez wykorzystanie eksperymentów online 19 . Jest to 

dobry sposób, aby wskazać zalety tych ostatnich. 

Eksperymenty w realu krytykowane są zwykle za to, że ich uczestnikami są najczęściej 

studenci uczelni, na której pracuje eksperymentator. Wyników uzyskanych 

w takich badaniach nie można zatem bezkrytycznie uogólniać na szerszą populację lub 

na grupy ludzi innych niż studenci. Wykorzystywanie studentów jako uczestników 

badań wiąże się przede wszystkim z ich dostępnością oraz redukcją kosztów. Te dwie 

bariery (trudno dostępni uczestnicy oraz duże koszty) łatwo ominąć można, wykorzystując 

eksperymenty sieciowe. Niskie koszty wiążą się w ich przypadku z o wiele 

większym zróżnicowaniem demograficznym uczestników zgłaszających się do badań. 

Co ważne, eksperymenty w realu ograniczają się nie tylko do badań ludzi o podobnym 

wieku oraz podobnej sytuacji życiowej, ale są to również badania ludzi z określonej 

kultury. Nie można mieć zatem pewności, czy rezultaty badań nie dotyczą tylko 

wąskiej grupy ludzi o podobnej kulturze. Potrzebna jest w tym wypadku metoda, która 

badałaby znacznie szerszą populację i podobnie jak wyżej doskonałym rozwiązaniem 

okazać się tutaj mogą eksperymenty sieciowe, dzięki którym dotrzeć można do ludzi 

z całego świata. WWW oplata cały glob, daje szansę dotarcia do populacji niezwykle 

rozproszonej geograficznie. Internet to medium doskonale, nadające się do badań międzykulturowych 

– pokonuje on bariery czasu i przestrzeni, czyni komunikację niemal 

natychmiastową, co powoduje, że populacja całego globu jest dostępna badaczowi 

w podobnym sensie jak studenci na jego własnej uczelni. 

Co niezwykle ważne, badacze dzięki Internetowi uzyskać mogą dostęp nie tylko 

do ogólnej populacji, ale również do osób o specyficznych, wąskich charakterystykach. 

Elektroniczna pajęczyna jest ogromna, znajdują się w niej wirtualne społeczności ludzi 

o specyficznych cechach - przykładem niech będą elektroniczne wspólnoty ludzi 

z określonymi chorobami czy wspólnoty matek trojaczków. Badać można populacje, 

do których trudno byłoby w realu dotrzeć – przykładowo ludzi żyjących w związkach 

na odległość czy ludzi niepełnosprawnych. Z całą pewnością sieciowe eksperymenty 

psychologiczne pozwalają na uczestnictwo w badaniach ludziom, którzy ze względów 

na oddalenie geograficzne, odmienną kulturę czy czynniki społeczne nie mają szansy 

19 U. D. Reips, The Web Experiment Method: Advantaes, Disadvantages, and Solutions, [w:] 

Psychological Experiments on the Internet, M. H. Birnbaum (red.), New York, Academic Press, 

2000, s. 90 – 92. 

175


na wzięcie udziału w eksperymentach przeprowadzanych w realu. Istotne jest również 

to, że owa większa dostępność pociąga za sobą upowszechnienie psychologii – dzięki 

internetowym laboratoriom, które bardzo często zawierają teoretyczne informacje 

o tym, czym zajmują się psychologowie, zwiększa się powszechna wiedza na ten temat 

20 . 

Wielu krytyków metody eksperymentów w realu wskazuje, że wyników w nich 

uzyskanych nie można uogólniać nie tylko z tego powodu, że uczestniczy w nich ograniczona 

populacja ludzi (studentów). Wskazuje się, że wyników eksperymentów laboratoryjnych, 

przeprowadzanych w sztucznym, stworzonym przez badacza środowisku 

nie da się odnieść do prawdziwych, życiowych sytuacji, właśnie ze względu na nienaturalność 

tworzonego w laboratorium środowiska. Uczestnicy badań znajdują się często 

w sytuacjach i miejscach nieznajomych, a więc takich, wobec których nie mają 

żadnego osobistego punktu odniesienia, co skutkować może nienaturalnym zachowaniem. 

Eksperymenty online zdają się temu przeciwdziałać – znaczna część ich uczestników 

znajduje się w sytuacji sobie znanej – przed komputerem w domu lub w pracy. 

Jest to sytuacja niezwykle dla uczestnika komfortowa, podobnie jak to, że to eksperymentator 

przychodzi do badanego, a nie odwrotnie. Zwalnia się uczestnika z takich 

kosztów udziału w badaniu jak transport czy dostosowywanie się do wyznaczonej daty 

i godziny badania 21 . 

Zaletą eksperymentów sieciowych jest możliwość kontroli nad tym, kto weźmie 

udział w badaniu. Techniczne możliwości pozwalają na to, że eksperyment pojawi się 

w danym serwisie, przykładowo o określonych porach dnia. Do eksperymentu można 

dopuścić tylko osoby logujące się do elektronicznego laboratorium z jakiejś konkretnej 

domeny – np. tylko osoby logujące się z domen edukacyjnych (.edu), komercyjnych 

(.com) czy tych z konkretnego kraju (.pl, .de, itd.). Podobnie określić można, czy 

chcemy, żeby uczestnik logował się z jakiejś określonej strony, używał konkretnego 

systemu operacyjnego lub był prawo czy leworęczny (określa się to przez sposób, w jaki 

porusza się kursor myszki) 22 . 

Badania nad eksperymentami przeprowadzanymi w realu wykazały, że na rezultat 

jaki się osiąga, duży wpływ ma to, czy osoby zgłosiły się na ochotnika oraz to, jak 

zmotywowani są do udziału uczestnicy. Jak wskazałem wyżej, w eksperymentach biorą 

udział przede wszystkim studenci, którzy tylko teoretycznie są ochotnikami, często 

bowiem ich partycypacja w badaniu spowodowana jest pragmatycznymi względami, 

takimi jak chociażby chęć zaliczenia danego kursu. Może być to przyczyną poważnych 

wypaczeń wyników danego eksperymentu, gdyż motywacja tego rodzaju uczestników 

stoi pod dużym znakiem zapytania. Inaczej sprawa ma się z eksperymentami sieciowymi 

– ich uczestnicy mogą przecież zrezygnować z udziału zaledwie poprzez jedno 

klikniecie myszką. Eliminuje to również wpływ takich czynników zmuszających 

uczestnika do udziału w eksperymencie jak presja grupy czy presja eksperymentatora. 

Co równie istotne, jeśli w badaniach na żywo motywacja uczestników jest niska lub 

20 Tamże, s. 92 – 94. 

21 Tamże, s. 94 – 95. 

22 Tamże, s. 96. 

176


obniży się w trakcie samego badania, nie zrezygnują oni z udziału w nim, obawiając 

się społecznych sankcji i postrzegając odmowę dalszego uczestnictwa jako zachowanie 

społecznie nieakceptowane. Mocno obciąży to badanie błędem polegającym na tym, że 

uczestniczą w nim osoby mało zmotywowane. Inaczej jest w Internecie, gdzie nie ma 

oporu przed rezygnacją, co postrzegać można za zaletę, bowiem nie tylko nie obciąża 

to wyników, ale wskazuje, że z badaniem coś jest nie tak – zadanie jest zbyt trudne dla 

uczestników lub zbyt mało atrakcyjne 23 . Co równie istotne, użycie studentów do eksperymentu 

w realu bardzo osłabia statystyczną moc badania – zwykle używa się bowiem 

niewielkich prób. Inaczej sprawa ma się w Internecie, gdzie można, śledząc statystki 

sieciowe, ustalić odpowiednią, nie za małą ani niezbyt dużą próbę 24 . 

Dużym problemem eksperymentów przeprowadzanych w realu jest tak zwany 

efekt Hawthorne, czyli zjawisko, które jest źródłem błędów będących wynikiem wpływu 

eksperymentatora na przeprowadzane badanie. Zjawisko zostało odkryte przez 

Eltona Mayo, który prowadził badania pracowników Western Electric Company 

w USA. Eksperymentatorzy próbowali mierzyć, jak wzrastać lub maleć będzie wydajność 

pracowników w zależności od oświetlenia. Okazało się, że wydajność pracy wzrastała 

zarówno w grupach, w których poprawiano warunki pracy jak również w tych, 

w których je pogarszano. Badacze wywnioskowali, że przyczyną tego było zaangażowanie 

się naukowców w proces badawczy i ich obecność w trakcie badania, które spowodowały, 

że osoby badane starały się pracować coraz bardziej wydajnie. Tego rodzaju 

wpływ eksperymentatora, wynikający z jego oddziaływania na uczestników jest 

powszechnym źródłem zniekształceń wyników badań 25 . Co równie ważne, wpływ 

badacza polega również na tym, że zawsze kieruje się on pewnymi wartościami, poglądami 

czy postawami, które mogą rzutować na sposób przygotowania eksperymentu 

oraz analizę i interpretację rezultatów badań. W przypadku eksperymentów online 

wpływ postaw i wartości badacza trudno jest wyeliminować, jednak w oczywisty sposób 

wyeliminowany jest wpływ eksperymentatora na uczestnika. W większości internetowych 

eksperymentów kontakt między eksperymentatorem a badanym nie ma po 

prostu miejsca. 

Wśród innych zalet eksperymentów internetowych, które pozwalają cenić je wyżej 

od eksperymentów przeprowadzanych w realu, wymienić można: 

• niskie koszty, 

• brak kłopotów z planowaniem, 

• jawność badań, 

• poczucie anonimowości uczestników. 

Eksperymenty online redukują koszty badań poprzez oszczędności w wynajmie 

pomieszczeń laboratoryjnych, pensjach dla pomocników eksperymentatora, kupnie 

bądź wynajmie sprzętu i administrowaniu całym przedsięwzięciem. Wyeliminowane są 

wszelkie problemy wynikające z planowania daty czy godziny badań – eksperymenty 

23 

Tamże, s. 96 – 99. 

24 

Tamże, s. 97 – 98. 

25 

E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 

248 – 249. 

177


w sieci dostępne są całą dobę dla ogromnej liczby uczestników. Może w nich brać 

udział w jednym momencie ogromna ilość badanych. Inną ważną zaletą jest ich jawność. 

Z dotarciem do wyników tradycyjnych eksperymentów możemy mieć czasami 

kłopot. Eksperymenty elektroniczne natomiast, ze względu na charakter sieci, są szeroko 

dostępne i udokumentowane. Inni badacze mogą swobodnie przyjrzeć się procedurze 

badań, doświadczyć eksperymentu z perspektywy uczestnika czy dotrzeć do opublikowanych 

w Internecie wyników. Jawne są również dane dotyczące odmowy udziału 

w badaniu – śledząc statystyki internetowe, stwierdzić można, ile ludzi weszło na 

stronę z eksperymentem, ale nie zdecydowało się wziąć w nim udziału 26 . Inną zaletą 

omawianej przeze mnie metody badawczej jest poczucie anonimowości, jakie mają 

uczestniczące w eksperymencie jednostki – skutkuje ono większą szczerością uczestników 

badań, co może być szczególnie ważne w przypadku, kiedy eksperyment odnosi 

się do intymnych sfer życia ludzi czy dotyczy kwestii uważanych za drażliwe 27 . 

Szczególnego rodzaju zaletą eksperymentów internetowych jest ich etyczny charakter. 

Jak podkreśla Beth Azar, są one zupełnie dobrowolne, uczestnicy mogą zrezygnować 

w dowolnej chwili i dlatego sieciowe badania tego typu nie wywierają takiej 

presji uczestnictwa, jak te prowadzone w realu 28 . Poza tym publiczny charakter Internetu 

oraz umieszczonych w nim eksperymentów pozwala na lepszą kontrolę standardów 

etycznych. Uczestnicy, inni badacze czy środowisko akademickie może łatwo 

ocenić etykę prowadzonych badań. 

5. Wady eksperymentów psychologicznych w Internecie 

Obok wymienionych przeze mnie zalet, eksperymenty psychologiczne przeprowadzane 

w Internecie posiadają również wady, którymi zajmę się w tej części artykułu. 

Postaram się również wskazać ewentualne drogi radzenia sobie z problemami związanymi 

z omawianą przeze mnie metodą. 

Wymieniając zalety eksperymentów elektronicznych, podkreślałem, że pozytywne 

w ich przypadku jest to, że przeprowadzane mogą być (w przeciwieństwie do eksperymentów 

tradycyjnych) na o wiele bardziej zróżnicowanej demograficznie i kulturowo 

populacji. Skutkuje to większą ich trafnością, reprezentatywnością i powoduje, że ich 

wyniki śmielej uogólniać możemy na szerszą populację. Niestety reprezentatywność 

i możliwości uogólniania również są w wypadku tej metody ograniczone, co związane 

jest z tak zwanym zjawiskiem cyfrowego wykluczenia, czyli tak zwanego digital divide. 

Pisałem już o tym problemie w artykule dotyczącym internetowych kwestionariu- 

26 U. D. Reips, The Web Experiment Method: Advantaes, Disadvantages, and Solutions, [w:] 


2000, s. 101 – 103. 

27 T. Buchanan, Potential of the Internet for Personality Research, [w:] Psychological Experiments 


28 B. Azar, Online experiments: ethically fair or foul?, [w:] Monitor on psychology, 2000, Volume 

31, No. 4, http://www.apa.org/monitor/apr00/fairorfoul.html, odebrano: 19. 07. 2008. 

178


szy 29 – w wypadku eksperymentów sytuacja przedstawia się podobnie. Cyfrowe wykluczenie 

powoduje, że w dalszym ciągu większość ludzi pozbawiona jest dostępu do 

Internetu. Pomimo ciągle zwiększającej się liczby internautów, wciąż jeszcze istnieją 

rozbieżności pod względem dostępu do sieci między różnymi krajami, rejonami (np. 

miasto i wieś), grupami etnicznymi czy socjoekonomicznymi. Poza tym ważny jest 

również inny wymiar digital divide - jakość dostępu do Internetu (rodzaj łącza, jakość 

sprzętu komputerowego czy oprogramowania) jak również umiejętność obsługi komputera 

oraz posługiwania się Internetem przez ludzi mających do niego dostęp. 

Problem cyfrowego wykluczenia odbija się na przeprowadzanych w sieci eksperymentach, 

powoduje on bowiem niereprezentatywność próby, na jakiej przeprowadzane 

jest badanie. Dociera się tylko do ludzi posiadających dostęp do sieci i przez to 

przynależnych już do jakiejś społecznej kategorii czy grupy. Populacja użytkowników 

Internetu rożni się bowiem znacząco od populacji ogólnej. Co więcej, nawet jeśli ludzie 

posiadają dostęp do sieci, to różnią się poziomem umiejętności w obsłudze komputera 

czy samego Internetu. Braki w tych umiejętnościach mogą skutkować błędami 

popełnianymi podczas uczestnictwa w eksperymentach lub skutkować rezygnacją 

z udziału w nich. Wpływ na charakter oraz decyzję uczestnictwa w badaniu ma również 

rodzaj połączenia z Internetem jak również rodzaj posiadanego oprogramowania 

i sprzętu komputerowego. 

Choć próba pobierana w Internecie jest zwykle bardziej heterogeniczna pod 

względem czynników demograficznych od próby pobieranej w realu, to jednak może 

być homogeniczna pod względem innych czynników, takich jak chociażby zainteresowania 

ludzi, ich poglądy, postawy czy wartości, które wyznają (szczególnie jeśli 

uczestnicy biorą udział w badaniu ochotniczo lub/i rekrutowani są z jednego tylko 

miejsca w cyberprzestrzeni) 30 . O ile nie zależy nam na homogeniczności pod względem 

jakichś specyficznych cech ludzi, stanowi to problem zmniejszający reprezentatywność 

badań. 

Nadzieją na rozwiązanie problemu związanego z jej brakiem wynikającym z cyfrowego 

wykluczenia, może być stały wzrost liczby internautów. Demograficznie oraz 

kulturowo dość szybko upodabniają się oni do populacji ogólnej. Co więcej, badacz 

podjąć może bezpośrednie kroki zwiększające reprezentatywność. Reips proponuje 

zastosowanie techniki wejść z wielu miejsc (multiple site entry technique). Polega ona 

na zwiększaniu różnorodności miejsc w sieci, na których znajduje się link do pierwszej 

strony eksperymentu. Za pomocą statystyk internetowych zobaczyć można, skąd weszli 

na nią jego uczestnicy oraz porównać charakterystyki uczestników z różnych wejść, 

eliminując jednocześnie badanych o podobnych cechach. Rekrutacja uczestników 

z różnych miejsc w sieci wydaje się dobrym sposobem zwiększania heterogeniczności 

29 P. Siuda, Kwestionariusze internetowe – nowe narzędzie badawcze nauk społecznych, [w:] 

Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych, Zeszyty naukowe 2, K. Grysa (red.), 

Kielce, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość, 2006, s. 270. 

30 T. Buchanan, Potential of the Internet for Personality Research, [w:] Psychological Experiments 


179


grupy – warto zatem umieszczać linki do eksperymentu na różnego rodzaju losowo 

wybranych serwisach, listach dyskusyjnych, newsletterach, itd. 

Reprezentatywność w eksperymentach psychologicznych w Internecie obniżana 

jest również poprzez oszustwa, które dokonują ludzie w sieci. Można wyróżnić kilka 

scenariuszy, które zmylą i oszukają badacza: 

• ta sama osoba bierze udział w badaniu kilkakrotnie, używając tego samego 

komputera ze stałym numerem IP, 

• ta sama osoba bierze udział w badaniu kilkakrotnie, używając tego samego 

komputera ze zmiennym numerem IP, 

• ta sama osoba bierze udział w badaniu kilkakrotnie, używając innego komputera, 

• różne osoby biorą udział w badaniu, przy czym wszystkie używały tego samego 

komputera ze stałym IP 31 . 

Badacze w różny sposób usiłują sobie radzić z tego rodzaju oszustwami, próbując 

zwiększyć kontrolę nad tym, kto bierze udział w eksperymencie. Jak pokazują 

dane, wskaźnik osób, które kilkakrotnie wzięły udział w tym samym badaniu, zwykle 

jest mały (nie przekracza 3% w większości badań). Mimo to psychologowie, dbając o 

wysoki poziom zebranych danych, w szczególności starają się wykryć właśnie tego 

typu oszustwo. Czynią to w bardzo różny sposób: proszą badanych o to, aby nie 

uczestniczyli w badaniu kilkakrotnie, sprawdzają adresy IP uczestników oraz ich maile. 

Ostatni sposób nie jest doskonały, biorąc pod uwagę to, że internauci używać mogą 

różnych e-maili lub korzystać z różnych komputerów lub z komputera ze zmiennym IP. 

Sprawdzanie IP niesie ze sobą ryzyko usunięcia danych istotnych, jako że kilka osób 

może pracować na tym samym komputerze. Z drugiej trony wyeliminuje to możliwość 

porozumiewania się i rozmowy na temat eksperymentu właśnie między tymi osobami. 

Inne techniki zapobiegania kilkukrotnemu uczestnictwu to chociażby zastosowanie 

jednorazowych haseł dostępu do strony z eksperymentem, wysyłanych do potencjalnych 

uczestników pocztą elektroniczną. Inny sposób to skierowanie do uczestników 

prośby o podanie różnorodnych danych osobowych, które można sprawdzić oddzielnie, 

a które trudno jest podrobić czy zmyślić. Mogą to być przykładowo: 

• numer dowodu osobistego, 

• numer konta bankowego (jeśli za uczestnictwo przewidziana jest jakaś drobna 

nagroda pieniężna), 

• dwa adresy e-mail ludzi, którzy mogliby potwierdzić naszą tożsamość, 

• adres osobistej strony WWW czy bloga. 

Inną techniką, która pozwala dowiedzieć się tego, kim są uczestnicy badania, jest tak 

zwana participatn pool technique, czyli technika zbioru uczestników. Ludzie, którzy 

zgłaszają się do wzięcia udziału w badaniu, proszeni są, w zamian za opłatę pieniężną, 

o podanie swoich danych osobowych oraz demograficznych. Badacz dysponuje zatem 

bazą, która zawiera spis uczestników poszczególnych badań. Pozwala mu to dodatko- 

31 


2002, 49 (4), s. 250. 

180


wo na losowanie tak zwanych prób stratyfikacyjnych (związanych z daną grupą czy 

warstwą społeczną) 32 . 

Poważną wadą eksperymentów sieciowych wynikającą z dobrowolności omawianej 

metody, jest wysoki odsetek ludzi, którzy rezygnują z udziału w badaniu w trakcie 

jego trwania. Jak pokazują Musch i Reips, średni odsetek osób, które rezygnują 

z udziału w eksperymencie internetowym wynosi 34%, procenty te wahają się w zależności 

od badania od 1 do 87 33 . Rezygnacja z udziału wynikać może z braku bodźców 

motywacyjnych, którymi może być przykładowo zapłata pieniężna lub inna nagroda. 

Aby zmniejszyć prawdopodobieństwo rezygnacji informację o czynnikach motywacyjnych 

należy podawać w jak najkrótszym czasie od rozpoczęcia eksperymentu, co spowoduje 

dłuższą koncentrację uczestników na badaniu – jest to tak zwana technika wysokiej 

przeszkody (high-hurdle technique) 34 . 

Odstraszyć potencjalnych badanych może konieczność podania danych osobowych 

lub wypowiedzi na pytania drażliwe czy intymne, przykładowo o zarobki lub przebyte 

choroby. Jak wskazuje Reips, jeśli już pytać musimy o kwestie osobiste, lepiej uczynić 

to na początku eksperymentu, niż na jego końcu – znacznie obniży to odsetek rezygnacji 

35 . Jest to tak zwana technika wysokiego kosztu wejścia (high entrance barrier technique) 

polegająca na poinformowaniu badanych, przed rozpoczęciem eksperymentu, o 

wszystkich czynnikach, które mogą zmniejszyć motywację do wzięcia udziału w badaniu 

(intymne i drażliwe aspekty, czas eksperymentu, możliwość wyśledzenia przez IP, 

konieczność posiadania określonego oprogramowania, itp.). Bezpośrednio po technice 

wysokiego kosztu wejścia zastosować należy technikę wysokiej przeszkody 36 . 

Zmniejszyć stopień rezygnacji z badania może pytanie o stopień powagi (asking 

for the degree of seriousness), czyli pytanie o prawdopodobieństwo, że dana osoba 

weźmie udział w badaniu do końca przy jednoczesnym zaznaczeniu, że analizowane 

będą wyniki uzyskane przez osoby silnie zmotywowane do uczestnictwa oraz te, które 

wytrwały do końca eksperymentu. Inną techniką zmniejszania poziomu rezygnacji jest 

tak zwana technika rozgrzania (warm-up technique) oparta na spostrzeżeniu, że większość 

rezygnacji ma miejsce na początku badania. Powodem tego jest zbyt krótki czas, 

który daje się potencjalnym uczestnikom na decyzję, czy chcą uczestniczyć w badaniu. 

Stronę z ikoną zgadzam się na wzięcie udziału w badaniu warto poprzedzić kilkoma 

innymi, na których mogą być wyjaśniane cele eksperymentu, zawarte instrukcje postę- 

32 

U. D. Reips, The Web Experiment Method: Advantaes, Disadvantages, and Solutions, [w:] 


2000, s. 104 – 107. 

33 


34 


2002, 49 (4), s. 249. 

35 

U. D. Reips, Internet-Based Psychological Experimenting. Five Dos and Five Don’ts, s. 243, 

www.psychologie.uzh.ch/sowi/team/reips/papers/Reips2002.pdf, odebrano: 19. 07. 2008. 

36 



2000, s. 110. 

181


powania czy próbki tego, co dana osoba będzie musiała wykonywać 37 . Chodzi po prostu 

o przedłużenie czasu, jaki upłynąć ma od momentu wejścia na stronę eksperymentu 

do podjęcia decyzji o udziale w nim. 

W jednym ze swoich artykułów Reips sporządził listę tego, co dodatkowo można 

zrobić, aby zmniejszyć liczbę rezygnacji: 

• podniesienie atrakcyjności strony (ładny, estetyczny wygląd; rozpropagowanie 

strony w różnych katalogach; skłonienie internautów, aby umieszczali linki do 

strony we własnych miejscach sieciowych; nie zamieszczanie reklam; oferowanie 

kilku wersji językowych; oferowanie różnych wersji, np. z ramkami lub 

bez), 

• podniesienie zaufania do strony (podanie nazwy instytucji badacza; podkreślanie 

celu naukowego; podkreślanie anonimowości internautów; podanie danych 

kontaktowych), 

• zaoferowanie jakiejś gratyfikacji, 

• zaoferowanie możliwości kontaktu z badaczem oraz możliwości podzielenia 

się swoimi uwagami, 

• informowanie badanych o etapie eksperymentu, na którym się aktualnie znajdują 

oraz o tym, ile czasu może on jeszcze potrwać, 

• takie zaprojektowanie strony, aby ładowała się jak najkrócej 38 . 

W nawiązaniu do ostatniego punktu warto zaznaczyć, że unikać należy wykorzystywania 

zaawansowanych technologii i oprogramowania (Flash, video) – mogą one bowiem 

przyczynić się do wzrostu poziomu rezygnacji. Ci spośród internautów, którzy nie 

dysponują odpowiednio zaawansowanym sprzętem lub oprogramowaniem, z całą pewnością 

nie będą kontynuować udziału w badaniu. Tam gdzie jest to możliwe, należy 

zatem używać najprostszych i najbardziej rozpowszechnionych technologii 39 . 

Wadą eksperymentów sieciowych jest niska kontrola badacza nad otoczeniem eksperymentu. 

Dla przykładu, w badaniach dotyczących percepcji, trudniej jest w Internecie 

niż w realu zagwarantować prawidłowy odbiór bodźców, mieć pewność, że zaprezentowane 

zostały zgodnie z intencją badacza. Ich prezentacja może się różnić w zależności 

od tego, jakim sprzętem i oprogramowaniem dysponuje uczestnik. Internauci 

mogą wykorzystywać różne systemy operacyjne, różne przeglądarki internetowe, mieć 

różne ustawienia rozdzielczości monitora, ustawienia kolorów oraz kontrastu, strony, 

które odczytują, ładować się mogą u nich z różną szybkością. Eksperymenty sieciowe 

nie umożliwiają kontroli nad wymienionymi czynnikami, pozwalają jedynie zapoznać 

się z nimi za pomocą statystyk internetowych 40 . 

37 


2002, 49 (4), s. 249. 

38 



2000, s. 110. 

39 


2002, 49 (4), s. 248. 

40 


182


W tradycyjnych eksperymentach, jeśli uczestnicy mają jakieś pytania odnośnie badania, 

obecny na miejscu eksperymentator z łatwością może na nie odpowiedzieć, 

wyjaśnić wszelkie procedury oraz rozwiać wątpliwości. Ponieważ w wypadku eksperymentów 

sieciowych nie jest to możliwe, zrozumienie procesu badawczego może być 

mniejsze. Brak bezpośredniej komunikacji między badaczem a uczestnikiem eliminuje 

oczywiście wpływ eksperymentatora, jednak brak zrozumienia badania przez uczestnika, 

wynikający właśnie z braku owej komunikacji, może być poważnym zagrożeniem 

dla trafności badania. Rozwiązaniem może być tutaj zastosowanie pretestu, mającego 

sprawdzić zrozumienie, a także zapewnienie możliwości kontaktu z badaczem oraz 

możliwości zgłaszania mu uwag dotyczących badania 41 . 

Problemy z eksperymentami online związane są również z różnymi kwestiami 

technicznymi. Dziury w obronie systemów operacyjnych czy aplikacjach na serwerze 

spowodować mogą zawieszenie eksperymentu lub utratę zebranych danych w wyniku 

działania wirusów. Możliwe jest również włamanie się oraz kradzież poufnych informacji 

o uczestnikach badań. Na eksperymentatorze spoczywa zatem duża odpowiedzialność 

- nie tylko za sprawy wspomniane wyżej, ale również za przechowywanie 

zebranych danych tak, aby dostępne one były do wglądu innych badaczy, a zatem możliwa 

była ich powtórna analiza. Poza tym, ze względu na publiczny charakter wielu 

eksperymentów sieciowych, badacze świadomi powinni być jeszcze jednego potencjalnego 

źródła zniekształceń – uczestnictwa w badaniach ekspertów (kolegów psychologów) 

42 . 

W części artykułu, w której opisywałem zalety eksperymentów online, zaznaczyłem, 

że są one metodą niezwykle etyczną. Niestety z etyką badań tej metody związane 

są również rozliczne problemy. W szczególności są to wspomniane (akapit wyżej) 

zagrożenia poufności uczestników badań, wątpliwości dotyczące tego, czy rzeczywiście 

zrozumieją oni, na jakie badanie się godzą oraz możliwość kradzieży pomysłów 

przez innych badaczy. 

Eksperymenty prowadzone w sieci w wielu punktach nie zgadzają się z etycznymi 

standardami, które obowiązywać powinny badaczy 43 . Po pierwsze nie mają oni pewności, 

czy uczestnik, który zgodził się na udział w badaniu, jest dostatecznie o nim poinformowany. 

Oczywiście można dostarczyć mu opis eksperymentu, wyjaśniający jego 

cele oraz informujący go o podstawowych kwestiach. Uczestnik kliknąć może na przycisk 

potwierdzający zapoznanie się z nim – może to być jednak złudna informacja. 

Pełnej pewności o poinformowaniu uczestnika nie da się osiągnąć 44 . 

41 



2000, s. 111 – 112. 

42 


2002, 49 (4), s. 252 – 253. 

43 

B. F. Peden, D. P. Flashinski, Virtual Research Ethics: A Content Analysis of Surveys and 

Experiments Online, [w:] Readings in Virtual Research Ethics. Issues and Controversies, E. A. 

Buchanan (red.), London, Information Science Publishing, 2004, s. 14 – 20. 

44 

B. Azar, Online experiments: ethically fair or foul?, [w:] Monitor on psychology, 2000, Vol- 

183


W niektórych eksperymentach tradycyjnych w realu eksperymentatorzy specjalnie 

wprowadzają badanych w błąd, nie mówiąc o rzeczywistych celach badania, tak aby 

nie zniekształcać jego wyników. Po zakończeniu badań konieczne jest jednak poinformowanie 

o rzeczywistym ich charakterze. Rodzi się pytanie, czy w sieci można to 

uczynić, jeśli uczestnicy po zakończeniu eksperymentu znikają na dobre za pomocą 

jednego kliknięcia myszką. Nawet jeśli badanie zawierać będzie wyjaśnienie lub, jeśli 

wyśle się do uczestników listy elektroniczne tłumaczące charakter eksperymentu, nie 

ma tak naprawdę pewności czy rzeczywiście oni go przeczytają 45 . Martwić powinno 

również to, że jeśli dany uczestnik ucierpi psychicznie w wyniku badania, eksperymentator 

nie będzie nawet o tym wiedział. Inną kwestią pozostaje to, że ponieważ Internet 

to miejsce publiczne eksperymenty trafić mogą często do osób, do których trafić nie 

powinny – na przykład te dozwolone tylko dla dorosłych trafić mogą do dzieci. 

Etycznie wątpliwe może być również postępowanie nieuczciwych badaczy, którzy 

kradną pomysły swoich kolegów. Ochrona własności intelektualnej eksperymentatorów 

staje się coraz ważniejsza z tego względu, że przeprowadzając eksperyment 

w Internecie ujawniają oni swoje metody oraz sposoby badań przed środowiskiem 

naukowym, na długo przedtem nim opublikowany zostanie raport z badań. Nie mogą 

zatem wykluczyć tego, że ktoś, mówiąc delikatnie, skopiuje ich pomysły 46 . 

6. Na zakończenie 

Wadą eksperymentów psychologicznych w Internecie jest również to, że nie nadają 

się one do przeprowadzenia wszystkich projektów naukowych. Nie są one odpowiednią 

metodą, kiedy w grę wchodzi przykładowo konieczność zbadania fizjologii 

uczestników, podanie im leków, nakarmienie jakimś jedzeniem, dotknięcie przez nich 

innych osób czy też zapewnienie ścisłej kontroli nad czynnikami zewnętrznymi wobec 

eksperymentu. 

Pomimo tego tekst, poprzez wskazanie licznych zalet eksperymentów sieciowych, 

udowodnił, że stają się one coraz ważniejszą metodą badawczą. Co niezwykle ważne, 

ponieważ eksperymenty te zapewniają niespotykaną wcześniej możliwość zbadania 

osób z całego globu, a nie tylko studentów z lokalnej uczelni, mogą być doskonałym 

uzupełnieniem tradycyjnych eksperymentów w realu lub też doskonałą dla nich alternatywą, 

co wynika z o wiele większej trafności oraz reprezentatywności, którą zapewniają. 

Eksperymenty psychologiczne w Internecie, mimo że wciąż są metodą nową, stają 

się coraz popularniejsze. Coraz więcej naukowców oraz uczonych podejmuje próbę 

przeprowadzania badań przy ich pomocy. Ze względu na nowość owej metody wyraźnie 

zaznacza się potrzeba wypracowania jakichś standardów związanych z jej użyciem. 

Bez nich bowiem psychologowie narażeni są na popełnianie poważnych błędów skutkujących 

utratą jakości danych, uzyskaniem wyników obciążonych błędami czy zanie- 

ume 31, No. 4, http://www.apa.org/monitor/apr00/fairorfoul.html, odebrano: 19. 07. 2008. 

45 Tamże. 

46 Tamże. 

184


dbaniami etycznymi. Celem tego tekstu nie było oczywiście wypracowanie tych standardów, 

lecz jedynie opis metody, których mają one dotyczyć. Poprzez zebranie oraz 

przedstawienie w wielkim skrócie tego co wiadomo na temat psychologicznych eksperymentów 

w Internecie, tekst ten być może pomoże i przyczyni się do stworzenia 

owych standardów. 

Ci badacze, którzy już przeprowadzali eksperymenty sieciowe, wskazują, że przeprowadzać 

je będą nadal. Ci, którzy nigdy tego nie robili, być może wkrótce zaczną 

używać tej metody, a przynajmniej zetkną się z nią jako z tą, która staje się coraz popularniejsza 

oraz uznana za pełnoprawną w akademickim świecie. Z całą pewnością warto 

zatem podejmować dalsze rozważania nad metodą eksperymentów psychologicznych 

w Internecie. 

Bibliografia 

1. Azar B., Online experiments: ethically fair or foul?, [w:] Monitor on psychology, 

2000, Volume 31, No. 4, http://www.apa.org/monitor/apr00/fairorfoul.html, 

odebrano: 19. 07. 2008. 

2. Babbie E., Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. 

3. Buchanan T., Potential of the Internet for Personality Research, [w:] Psychological 

Experiments on the Internet, M. H. Birnbaum (red.), Academic Press, 2000, s. 

121 - 140. 

4. Krantz J. H., Dalal R., Validity of Web-Based Psychological Research, [w:] Psychological 

Experiments on the Internet, M. H. Birnbaum (red.), Academic Press, 

2000, s. 35 – 60. 

5. Musch J., Reips U. D., A Brief History of Web Experimenting, w: Psychological 

Experiments on the Internet, M. H. Birnbaum (red.), Academic Press, 2000, s. 61 – 

87. 

6. Peden B. F., Flashinski D. P., Virtual Research Ethics: A Content Analysis of Surveys 

and Experiments Online, [w:] Readings in Virtual Research Ethics. Issues 

and Controversies, E. A. Buchanan (red.), Information Science Publishing, 2004, 

s. 1 – 26. 

7. Reips U. D., Internet-Based Psychological Experimenting. Five Dos and Five 

Don’ts, s. 241 – 249, 

www.psychologie.uzh.ch/sowi/team/reips/papers/Reips2002.pdf, odebrano: 19. 07. 

2008. 

8. Reips U. D., Standards for Internet-Based Experimenting, [w:] Experimental Psychology, 

2002, 49 (4), s. 243 – 256. 

9. Reips U. D., The Web Experiment Method: Advantages, Disadvantages, and Solutions, 

[w:] Psychological Experiments on the Internet, M. H. Birnbaum (red.), 

Academic Press, 2000, s. 89 - 117. 

10. Reips U. D., The Web Experimental Psychology Lab: Five years of data collection 

on the Internet, [w:] Behavioral Research Methods, Instruments, & Computers, 

2001, 33 (2), s. 201 - 211. 

185


11. Rothert A., DEMO-NET: Wirtualna projekcja rzeczywistości, Wydawnictwo Naukowe 

Scholar, 2001. 

12. Skubisz R., Internet – ku społeczeństwu przyszłości, [w:] Internet 2000: prawo- 

ekonomiakultura, R. Skubisz (red.), Oficyna Wydawnicza VERBA, 2000, s. 1 – 

10. 

13. P. Siuda, Kwestionariusze internetowe – nowe narzędzie badawcze nauk społecznych, 

[w:] Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych, Zeszyty naukowe 

2, K. Grysa (red.), Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość, 2006, 

s. 265 – 277. 

Psychological Experiments on the Internet – research method analysis 

We are on the verge of revolution in psychological experimenting. Method of psychological experiments 

on the Internet is becoming more and more popular research tool for psychologists. 

Pioneers of this method began to use it in the midst of nineties. World Wide Web presents researchers 

with an unprecedented opportunity to conduct experiments with participants from all 

over the world rather than with the usual student sample from their local universities. It thus has 

the potential to serve as an alternative or supplemental source of subjects and research environment 

for traditional psychological investigations. Using the Internet to conduct research 

offers several advantages over traditional research practices. The new Web experiment method 

is proved to be valid as it offers the chance of extending the validity and acceptance of experimental 

research. The goal of the text is to characterize method of psychological experiments on 

the Internet, describe their advantages and disadvantages and show their history. 

Piotr Siuda - socjolog, doktorant Instytutu Socjologii 

Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz asystent 

w Wyższej Szkole Gospodarki w Bydgoszczy. Absolwent 

Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego 

(2006). W latach 2005 – 2006 prezes Międzywydziałowego 

Studenckiego Koła Naukowego „Człowiek i Nowe 

Media”, organizator i uczestnik wielu konferencji z dziedziny 

nowych mediów oraz autor artykułów naukowych. 

Prowadzi bloga, na którym pisze o swoich zainteresowaniach 

naukowych - http://popularny.blogspot.com oraz 

osobistą stronę internetową - http://www.piotrsiuda.pl. 

186


Wpływ nowoczesnej edukacji na kształtowanie postaw 

przedsiębiorczych wśród studentów 

Tomasz Kusio 

Streszczenie 

Zakres tematyczny artykułu odnosi się do rosnącej roli Internetu w transakcjach handlowych. Na 

wstępie omówiony został rynek e-commerce, ze wstępnym zaznaczeniem prognoz jego 

kształtowania się. Mając na uwadze fakty potwierdzające jego coraz większe znaczenie, 

w dalszej kolejności pokazana jest strona kreowania tego rynku, uwzględniająca aspekty 

związane z przedsiębiorczością prowadzącą do powstawania różnych form e-biznesu. Wreszcie, 

mając na względzie argumentację potwierdzającą dynamiczny i perspektywiczny rozwój 

omawianego sektora, któremu towarzyszy wzrost zainteresowania tym atrakcyjnym ze wszech 

miar rynkiem, zidentyfikowano oraz scharakteryzowano jedną z pożądanych form działań, jaką 

jest tworzenie i przekazywanie „nowoczesnej” wiedzy z zakresu e-commerce. Sytuacji 

obrazującej zasadność realizacji powyższego celu służy przytoczony przykład projektu 

realizowanego przez Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, odnoszący się do wspierania 

przedsiębiorczości akademickiej w zakresie handlu elektronicznego. Opis projektu, 

realizowanego przez Uczelnię, został ograniczony do krótkiego opisu rezultatów badania 

dotyczącego postaw przedsiębiorczych studentów z uwzględnieniem ich preferencji w kontekście 

zawartości merytorycznej kursów o omawianej tematyce. Podsumowaniem artykułu jest 

przeprowadzenie analizy czynników mających wpływ na kierunki rozwoju „nowoczesnej” wiedzy 

odnoszącej się do handlu elektronicznego w kontekście aspektów rozwojowych rynku 

e-commerce. 

Słowa kluczowe: e-commerce, e-biznes, edukacja, handel elektroniczny 

Wprowadzenie 

Obecny, postępujący dynamicznie rozwój technologiczny, którego najlepszym 

przykładem jest rozwój Internetu, wprowadza odczuwalne zmiany w strukturze handlowej 

krajów rozwiniętych. W Europie, a na coraz większą skalę również w Polsce, 

tempa nabiera dynamika wzrostu zainteresowania dokonywaniem zakupów on-line. 

Proces rozwojowy rynku e-commerce uwypukla jego znaczenie, a także obrazuje zainteresowanie 

nim młodych ludzi, którzy często starają się pogodzić naukę z realizacją 

własnych ambicji biznesowych. Przedsiębiorczość akademicka w zakresie e-commerce 

wymaga jednak odpowiedniego przygotowania przyszłych przedsiębiorców po to, by 

mogli oni skutecznie rywalizować na coraz bardziej konkurencyjnym rynku internetowym. 

Aby odpowiednio przysposobić kształtujących się dopiero mikroprzedsiębiorców 

do udanego startu, a w dalszej kolejności funkcjonowania w e-biznesie, konieczne jest 

podejmowanie przez różne instytucje wspierające, włączając w to uczelnie, inicjatyw 

edukacyjnych, ukierunkowanych na przekazanie przyszłym biznesmenom nowoczesnej

188 Tomasz Kusio 

wiedzy, gwarantującej właściwe zaplanowanie oraz sprawne poruszanie się w rzeczywistości 

gospodarczej. 

Kształtowanie się rynku e-commerce 

Wg statystyk Internet World Stats 1 na koniec 2007 roku Polsce było 11 400 000 

internautów, co daje penetrację rzędu 29,9% (populacja 38 109 499 osób). Dla porównania 

w roku 2005 korzystających z sieci było 10 600 000 osób (penetracja 27,8%) 

a w roku 2000 - 3 700 000 internautów (penetracja 9,7%). Z kolei wg szacunków 

SMG/KRC 2 w 2006r. nasycenie rynku wynosiło 37,31%. Zgodnie z prognozami Międzynarodowej 

Unii Telekomunikacji w 2010r. z Internetu korzystać będzie już połowa 

Polaków. O wysyceniu rynku internetowym mówi się, że nastąpi albo wtedy gdy Internet 

będzie tak powszechny jak telewizja, co oznaczałoby penetrację na poziomie 97%, 

albo jeżeli penetracja będzie przynajmniej porównywalna do tej w krajach wysokorozwiniętych, 

czyli na poziomie ok. 75 – 80%. Odnosząc sytuację do TV, do wysycenia 

rynku Internetu powinno dojść znacznie prędzej, co wynika choćby ze względu na 

spowodowany konkurencją spadek cen urządzeń umożliwiających dostęp do sieci, 

a wynikający z postępu technologicznego, a także parcie na masowe upowszechnienie 

Internetu wśród społeczeństw. Należy mieć też na uwadze szeroką gamę urządzeń 

dających dostęp do Internetu. Kiedyś były to wyłącznie komputery, obecnie miniaturyzacja 

pozwala na surfowanie za pośrednictwem telefonu, możliwe jest też zamawianie 

brakujących potraw poprzez lodówkę i to bez konieczności ingerencji użytkownika. 

Warto przytoczyć, że spośród urządzeń, które mogą odgrywać w przyszłości ważną 

rolę w prowadzeniu transakcji on-line, jednym z najważniejszych mogą być telefony 

komórkowe. Taki kanał sprzedaży może być znaczący ze względu na obecnie już istniejącą 

dużą liczbę użytkowników telefonów. Ponadto zaawansowanie technologiczne 

funkcji telefonów już obecnie umożliwia swobodne surfowanie po Internecie za pomocą 

tych urządzeń. Zresztą coraz bardziej funkcja telefonu oraz mini-komputera wkraczają 

do rynku urządzeń mobilnych, szczególnie w sektorze biznesu. Można wnioskować, 

że w kilkuletniej perspektywie tymi, którzy nie będą w Polsce korzystać z Internetu 

będą osoby z mentalnym lub moralnym uprzedzeniem do tego medium. Czynnikiem 

blokującym penetrację w Polsce nie jest koszt urządzeń służących do łączenia się ze 

światową siecią, ale koszt i możliwość dostępu. 

Aby można było mówić o korzystnej sytuacji dla rynku e-biznesu, należy brać pod 

uwagę komfortowy dostęp do Internetu oraz wygodne z niego korzystanie. Z kolei aby 

atrakcyjność korzystania z sieci była duża, konieczne jest posiadanie łącza szerokopasmowego 

i to nie tylko w miejscu stałym, ale również mobilnie. Szerokopasmowość 

jest ważna o tyle, że dla podniesienia atrakcyjności i wygody surfowania potrzebne są 

duże ilości kolorowych animacji i obrazów, które wymagają przepustowych łącz. 

Obecnie coraz częściej zwraca się uwagę na zwiększenie udziału dostępu właśnie do 

1 http://www.internetworldstats.com/stats4.htm z dn. 14.07.2008 

2 Polski rynek e-commerce wzrośnie o 300%, źródło: http://www.egospodarka.pl/18365,Polskirynek-e-commerce-wzrosnie-o-300,1,39,1.html 

z dn. 12.07.2008

Wpływ nowoczesnej edukacji na kształtowanie postaw (...) 189 

sieci szerokopasmowej. Liczba użytkowników szerokopasmowego Internetu w TP SA 3 

wzrosła z 3,93 mln w 2006r. do 7,73 mln w 2007r. Udział TP SA w rynku Internetu 

szerokopasmowego wyniósł w 2007r. 51% pod względem wartościowym lub 42,7% 

pod względem wolumenów. 

Wg badań ok. 33% korzystających z Internetu w Polsce robi zakupy w sieci, 

w większości są to osoby w wieku 15 – 24 lat, choć systematycznie zwiększa się odsetek 

innych grup wiekowych, w szczególności w przedziale 24 – 50 lat 4 . Zakupy w sieci 

są zazwyczaj dokonywane podczas przeglądania stron internetowych w domu – ponad 

85% internautów. Wg prognoz firmy Gemius, wartość polskiego handlu w Internecie 

powiększy się do 4 mld € do roku 2010. Osoby korzystające z Internetu robią to często 

(codziennie lub prawie codziennie) – prawie 70% respondentów i najczęściej w domu. 

Ponad połowa korzystających z Internetu zna portal aukcyjny Allegro.pl (52%, za 

google.pl oraz Onet.pl), co pozwala sądzić, że również ponad połowa korzysta z jego 

oferty. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że biorąc pod uwagę odwiedzane w ciągu 

miesiąca witryny internetowe Allegro znalazło się na drugim miejscu w rankingu popularności 

odwiedzin (64,2%). 

Biorąc pod uwagę fakt tego, że rynek internetowy w Polsce jeszcze nie jest wysycony 

i że zapewne technologie internetowe pozwolą w najbliższych latach na posiadanie 

dostępu do szerokopasmowego atrakcyjnego Internetu sporej grupie obywateli, 

ukazuje się bardzo atrakcyjny i perspektywiczny zarys rynku e-commerce. O ile w roku 

2005 co setna złotówka w handlu była z Internetu (1% całości wydatków detalicznych 

w Polsce) o tyle do 2010 roku wartość rynku jest szacowana na 4 mld €. W roku 2007 

rynek e-commerce osiągnął wartość 8,1 mld zł 5 . 

Ponad połowa działających w segmencie firm oferuje również tradycyjną formę 

sprzedaży. Oznacza to, że forma sprzedaży przez Internet staje się coraz bardziej ważna. 

Coraz większego znaczenia nabiera też przekonanie, że aby dobrze i skutecznie 

funkcjonować na rynku, firma powinna wziąć pod uwagę sprzedaż swoich produktów 

za pośrednictwem Internetu. Nie jest regułą prowadzenie najpierw sprzedaży w tradycyjnej 

formie a dopiero następnie poprzez Internet. Firmy również rozpoczynają najpierw 

swoje funkcjonowanie od zaprezentowania oferty w sieci a następnie w tradycyjnej 

formie. 

Wg raportu za rok 2007 6 rynek e-commerce w Polsce jest ciągle młody, bardzo 

dużo sklepów internetowych to jednostki działające krócej niż 2 lata. Ponadto sklepy 

internetowe to zwykle przedsiębiorstwa typu mikro, ponieważ są prowadzone przez 

jedną lub dwie osoby (62%). Dla osób rozpoczynających dopiero działalność gospodarczą, 

forma handlu elektronicznego to doskonały sposób na sprawdzenie się, na zasmakowanie 

w „bawieniu się” w firmę. Bardzo często pierwsze kroki w e-biznesie 

3 http://www.wirtualnemedia.pl z dn. 11.07.2008 

4 Polski rynek e-commerce wzrośnie o 300%, źródło: http://www.egospodarka.pl/18365,Polskirynek-e-commerce-wzrosnie-o-300,1,39,1.html 

z dn. 12.07.2008 

5 M. Grzechowiak, P. Jarosz, Raport e-commerce 2007, Internet Standard, II edycja, marzec 

2008, źródło: http://www.internetstandard.pl/news/143692_2.html..z dn. 12.07.2008r. 

6 Ibidem


mogą okazać się przypadkowe – wykorzystanie platform aukcyjnych do upłynniania 

niepotrzebnych rzeczy, czy też chęć zarobienia pieniędzy na wakacje. Łatwość i niewielkie 

bariery wejścia wpływają bardzo stymulująco na wzrost postaw przedsiębiorczych 

w e-biznesie. Sieć stwarza możliwość wypróbowania swoich sił przez kandydatów 

na przedsiębiorców w warunkach poniekąd laboratoryjnych: na aukcjach internetowych. 

Serwisy aukcyjne stają się zarazem polem do uprawiania przedsiębiorczości. 7 

Przedsiębiorczość e-commerce 

Internet jest środowiskiem, które może wspierać przedsiębiorczość i dostarczać 

użytecznych informacji przedsiębiorstwom in spa. Sieć może pełnić funkcje inkubatora 

dla nowych pomysłów, przedsięwzięć i wirtualnych społeczności przedsiębiorców. 8 

W takim przypadku Internet pełni bardzo ważną funkcję wspierającą przedsiębiorczość. 

Efektem przedsiębiorczości jest kreowanie nowych podmiotów lub wprowadzanie 

innowacji poprzez podmioty już istniejące. Wg tejże filozofii można mówić 

o przedsiębiorczości sieciowej. 9 Poza tym, że Internet pełni funkcję platformy do działania, 

jest oczywiście również rezerwuarem informacji użytecznych dla potencjalnych 

przedsiębiorców, do których można dotrzeć szybko oraz po minimalnych kosztach. 

Znalezienie pomysłu na biznes zależy m.in. od umiejętności sprawnego posługiwania 

się wyszukiwarką, a inteligencja informacyjna potencjalnego przedsiębiorcy stanowi 

warunek sukcesu wdrożenia właściwego modelu biznesu. 10 Modele biznesu wynikają 

z różnych zależności zachodzących pomiędzy stroną odbiorcy oraz stroną dostawcy, 

czy też oferującego produkt. Rysunek 1 systematyzuje obrazowo transakcje w Internecie 

z podziałem na dostawcę oraz odbiorcę. 

Rys. 1. Rodzaje transakcji w Internecie 11 

7 

Przedsiębiorczość internetowa, praca pod red. M. Łoboda, R. Mącik, Lublin, Wydawnictwo 

Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2005, s. 19 

8 

Op. cit., s. 11 

9 

Op. cit., s. 12 

10 

Op. cit., s. 16 

11 

Nowe trendy i wyzwania w zarządzaniu, praca zb. pod red. E. Weiss i M. Godlewskiej, Warszawa, 

VIZJA PRESS & IT, 2007, s. 80


E-commerce obejmuje generalnie relacje na zasadzie B2C, B2B oraz C2C. Wspomina 

się również 12 relacje B2E (Business-to-Employee) oraz B2G (Business-to- 

Government). Transakcje B2B, czyli Business-to-Business dążą do optymalizacji procesów 

wzajemnych transakcji. Dzięki wymianom B2B zmarginalizowane zostają 

czynniki powodujące biurokrację, zatem proces transakcyjny jest usprawniony. 

W przypadku transakcji B2C (Business-to-Consumer) zamierzeniem handlowym jest 

umożliwienie dokonania zakupów przez konsumenta finalnego – detalistę bezpośrednio 

od oferenta, czyli np. producenta. Z kolei transakcje C2C (Consumer-to-Consumer) 

charakterystyczne są dla portali aukcyjnych typu Allegro, eBay, Świstak, a zatem miejsca 

w wirtualnym świecie, gdzie użytkownicy dokonujący zakupów sami mogą również 

oferować produkty na sprzedaż. Oczywiście w przypadku transakcji C2C sprzedaż 

jest bardzo specyficzna, bo ogranicza się zwykle do pojedynczych przedmiotów, które 

często wystawiane są na sprzedaż okazjonalnie bo ich właścicielowi już dłużej są niepotrzebne 

(używane dobra). Sprzedawane mogą być rzeczy zbędne, albo co do których 

właściciel był emocjonalnie związany. Sprzedaż C2C jest bardzo unikalną formą 

sprzedaży towarów, która często może przybrać formę wymiany barterowej. Sprzedawca 

wyraża wtedy chęć przeniesienia praw własności produktu w zamian za zupełnie 

inny produkt. Sprzedaż C2C nadaje kolorytu prowadzeniu handlu w Internecie, 

dlatego że niejednokrotnie na sprzedaż wystawiane są bardzo nietypowe przedmioty, 

usługi itd. Przykładem mogą tutaj być chociażby oferowanie domen internetowych od 

zabawnych poprzez bardzo atrakcyjne, po kontrowersyjne, oferta substytutu papierosa 

w postaci wytworzonego z tworzywa sztucznego, posiadającego funkcję dymienia 

e-papierosa, aż po oferowanie stanu zaawansowania prowadzenia gier internetowych 

bądź punktów czyli niejako wirtualnej waluty w świecie gier komputerowych. Oferta 

internetowa zatem posiada taką osobliwość, którą niejednokrotnie trudno byłoby zaoferować 

w tradycyjnym sklepie. Wydaje się, że czym oryginalniejszy pomysł, tym bardziej 

szanse zainteresowania (nawet poprzez zaintrygowanie) potencjalnych kupujących 

są większe. Tym samym dużego znaczenia nabiera kwestia pomysłowości 

w tworzeniu oferty internetowej. 

Najbardziej chyba powszechną obecnie formą prowadzenia działalności gospodarczej 

w sieci jest formuła B2C, skierowanie oferty handlowej (w tym usługowej) do 

klienta – detalisty przez firmę. W ramach transakcji B2C intensyfikuje się sprzedaż za 

pośrednictwem serwisów aukcyjnych. W statystykach wolumenu obrotów handlowych 

przez Internet przeważający odsetek przypada właśnie na portale aukcyjne. W największym 

polskim serwisie aukcyjnym Allegro, realizującym ok. 80% całościowego obrotu 

aukcyjnego już obecnie istnieje specjalna kategoria sprzedawców i są to właśnie sklepy. 

Poza oferowaniem swoich produktów za pośrednictwem serwisów aukcyjnych, 

firmy mogą również posiadać swoją niezależną witrynę poprzez którą oferują produkty 

klientom detalicznym. Zwykle dla celów profesjonalnej obsługi klientów, sklepy 

on-line dysponują oprogramowaniem pozwalającym nabyć towar o dowolnej porze, co 

jest oczywiście niewątpliwą zaletą oferowania produktu przez Internet. Sklepy interne- 

12 

S. Morris, P. Dickinson, Doskonały handel elektroniczny, Poznań, Dom Wydawniczy REBIS, 

2001, s. 9-10


towe, poza własną wirtualną przestrzenią w postaci witryny on-line, mogą wreszcie być 

włączone do tzw. pasaży handlowych, czyli wirtualnego miejsca skupiającego sporą 

część firm, oferujących swoje produkty w ramach np. danego portalu internetowego. 

Pasaże handlowe nie cieszą się jednak tak dużą popularnością jak serwisy aukcyjne, 

będące jakby olbrzymim wirtualnym hipermarketem. 

Prowadzenie działalności B2C oznacza dla przedsiębiorstwa z reguły zarówno posiadanie 

sklepu internetowego, jak również obecność w serwisach aukcyjnych, które 

przecież mają wymiar ponadnarodowy, czego przykładem jest wystawianie aukcji na 

portalu eBay, oferującego dostęp do światowych rynków. Posiadanie sklepu w Internecie 

oznacza nic innego, jak przede wszystkim konieczność inwestycji w oprogramowanie, 

które realizować będzie poszczególne funkcje, jakie odpowiadają tradycyjnemu 

procesowi sprzedaży. Firmy posiadające własną witrynę mogą mieć, w zależności od 

rodzaju oferowanych dóbr oraz zaawansowania sprzedaży, mniej lub bardziej kompleksowe 

rozwiązanie programistyczne wspomagające sprzedaż. Chodzi o programy 

komputerowe do wyszukiwania produktów, szeregowania ich, porównywania cech 

danych towarów, po system zamawiania on-line z użyciem karty lub transferów bankowych. 

Z pewnością nie może być lekceważona rola sklepu internetowego, wręcz można 

zaryzykować stwierdzenie, że w niektórych przypadkach dla być albo nie być przedsiębiorcy 

ważna będzie decyzja o rozpoczęciu modelu B2C. Konkurencyjność sklepów 

internetowych w stosunku do tradycyjnych, wynika między innymi z łatwego dostępu 

do pełnej informacji, atrakcyjnej ceny, szerokiego asortymentu, ale również informacji 

o opinii innych użytkowników danego produktu. Ponadto sklepy internetowe są czynne 

24h/dobę, nie ma problemu ze staniem w kolejkach i w ogóle wychodzeniem z domu, 

łatwo można poszukiwany towar zlokalizować i budować swoją o nim opinię prowadzącą 

w końcu do powstania decyzji o zakupie. Dodatkowe zalety prowadzenia 

e-sklepu to 13 : uaktualnienie oferty dostępne na setkach milionów komputerów, teoretyczny 

brak konieczności udziału pracownika, zapewnienie interaktywności. Niestety 

kupowanie produktów przez Internet wymaga cierpliwości, ponieważ towar zakupiony 

musi jeszcze przejść długą drogę od sprzedawcy do kupującego. Niejednokrotnie jest 

on narażony na różnorakie niebezpieczeństwa związane z transportem (temperatura, 

stabilność, narażenie na uszkodzenia), co powoduje obawy kupujących dotyczące podjęcia 

decyzji o zakupie towaru. Dlatego też bardzo często internetowe sklepy służą za 

źródło wstępnej informacji o produkcie, a ustalony już zakup dokonywany jest za pośrednictwem 

tradycyjnego sklepu. Wadą oferty internetowej jest też kwestia czasu 

zakupu. O ile towar w tradycyjnym sklepie można odebrać od ręki, o tyle oferta internetowa 

wymaga cierpliwości, ponieważ towar dociera zwykle najwcześniej dopiero na 

drugi dzień. Do produktu kupowanego przez Internet doliczyć trzeba dodatkowo cenę 

transportu, co podraża koszty zakupu. 

O atrakcyjności i wzroście zainteresowania przedsiębiorców e-commercem decydują 

niskie bariery wejścia. Ponadto, właściwie zaraz po zaistnieniu w sieci można 

13 


2001, s. 10


przecież konkurować z największymi. Bez względu bowiem na wielkość firmy w warunkach 

realnych, w wirtualnym świecie konkurowanie sprowadza się do wspólnego 

mianownika, jakim jest ten sam ekran komputerowy na którego patrzy potencjalny 

nabywca. To właśnie umiejętne wkomponowanie się ze swoim pomysłem i wizją 

(również graficzną) w wirtualny rynek, będzie decydować o sukcesie lub porażce przyszłego 

przedsiębiorcy. Aby wspierać proces przedsiębiorczości e-commerce, konieczne 

jest zatem odpowiedzialne podejście do kwestii edukacji w tym właśnie zakresie. 

Edukacja w zakresie e-commerce 

Czynnikami mającymi negatywny wpływ na rozwój przedsiębiorczości wśród 

młodych ludzi są m.in. 

- brak u młodych ludzi pomysłów na biznes, 

- niski poziom czy wręcz brak edukacji z zakresu podejmowania i prowadzenia własnej 

działalności. 14 

Na kapitał intelektualny składają się przede wszystkim umiejętność i wiedza osób 

tworzących i pracujących w firmie. O sukcesie w istocie przesądza człowiek ze swoją 

postawą, zdolnością do uczenia się i dostosowywaniem do nowych sytuacji biznesowych 

(elastyczność), kompetencjami i doświadczeniem. Niska jakość zarządzania 

prowadzi zawsze do mniejszych lub większych problemów. 15 Właśnie w związku z koniecznością 

zapewnienia odpowiedniej jakości w stworzeniu oraz rozwijaniu 

przedsiębiorstwa, konieczna jest odpowiednia wiedza a także odpowiednie jej wykorzystanie. 

Przedsiębiorstwa funkcjonujące na rynku internetowym muszą zmienić zasady 

swojej dotychczasowej działalności oraz podejście do zarządzania aktywami. 

E-biznes oznacza zmiany w sposobie korzystania z informacji, kontaktowania się 

z klientem, dostawcą, a nawet pracownikiem, zmiany w marketingu, metodach promocji, 

itd. 16 Przedsiębiorstwo działające w Internecie (wyłącznie lub poza tradycyjną 

formą prowadzenia działalności), powinno brać pod uwagę specyfikę i dynamikę rozwoju 

tego rynku, stąd poza tradycyjnymi formami edukacji „handlowej” dochodzą do 

zasad właściwego prowadzenia e-firmy dodatkowe czynniki. Rysunek 2 przedstawia, 

jakie czynniki sukcesu można wyróżnić w e-biznesie. 

14 Przedsiębiorczość internetowa, pod red. M. Łoboda, R. Mącik, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu 

Marii Curie-Skłodowskiej, 2005, s. 28 

15 Op. cit., s. 54 

16 Integracja IT z systemami zarządzania w organizacjach gospodarczych, praca zb. Pod red. 

Naukową L. Kiełtyka, Toruń, Wydawnictwo DOM OGRODNIKA, s. 139


Rys. 2. Czynniki sukcesu w e-biznesie – ujęcie modelowe 17 

Właściwe zarządzanie własną e-firmą oznacza dbałość o każdy element procesu 

sprzedaży. W przypadku prowadzenia sklepu on-line istotnych jest kilka czynników 

decydujących o tym, czy klient będzie zadowolony z obsługi, czy wróci ponownie. 

Czynnikami takimi są 18 : 

• atrakcyjny asortyment, 

• jakość sklepu www, 

• szybkość ładowania stron, 

• sprawny mechanizm wyszukiwarki i składania zamówienia, 

• zapewnienie bezpieczeństwa danych, 

• logiczna i intuicyjna nawigacja, 

• estetyka wizualna, 

• szczegółowy opis produktu z ilustracją, 

• jasno widoczna i sprecyzowana cena produktu, 

• dostępne informacje o właściwościach produktu, warunkach gwarancji i producencie. 

W ramach innego podejścia wyróżnić można następujące zasady, jakie spełniać powinna 

podstawowa architektura witryny 19 : 

• określenie celu witryny, czyli sformułowania przesłania, 

• ustalenia czynności niezbędnych do zarządzania witryną, 

• ustalenia kosztorysu oraz zakresu dóbr materialnych potrzebnych do zarządzania 

witryną, 

• sformułowanie planu marketingowego witryny, 

• wyznaczenia personelu odpowiedzialnego za realizację zadania, 

17 

Przedsiębiorczość internetowa, pod red. M. Łoboda, R. Mącik, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu 

Marii Curie-Skłodowskiej, 2005, s. 52 

18 

A. Bieniewicz-Miazga, e-Business w Internecie i multimediach, Wydawnictwo MIKOM, 

Warszawa 2003, s. 71-72 

19 


2001, s. 45


• ustalenia konsultantów i dostawców, 

• określenia harmonogramu i budżetu. 

W dalszym ciągu należy pamiętać, że konkurencja na rynku, który funkcjonuje 

24/7/365 jest niezwykle trudna i wymaga wielu zabiegów organizacyjnych i konceptualnych. 

Istotne jest stworzenie i organizacja systemu informacyjnego, który zgromadzi 

w miarę możliwości pełną informację o otoczeniu e-przedsiębiorstwa, ze szczególnym 

uwzględnieniem informacji o klientach, konkurentach, potencjalnych konkurentach, 

dostawcach oraz ogólnych trendach na e-rynku. 20 To, że działalność e-commerce odbywa 

się w Internecie nie oznacza, że istotne elementy np. wspierające sprzedaż jak 

reklama powinny być realizowane wyłącznie za pośrednictwem Internetu. Firmy prowadzące 

sprzedaż internetową, korzystają z tradycyjnych form promowania własnej 

marki i towarów, czemu służą np. ulotki, plakaty, ogłoszenia w mediach oraz inne 

akcje mające na celu zachęcanie do odwiedzania swojej witryny. Zasięg pojęcia działalności 

e-commerce jest definiowany w literaturze szeroko i nie sprowadza się wyłącznie 

do powstania witryny internetowej. Niektóre publikacje wręcz stwierdzają, że 

pojęcie witryny internetowej nie do końca jest właściwe i powinno się raczej mówić 

o procesie sieciowym, ponieważ działalność w sieci to nowa rzeczywistość, którą należy 

zarządzać w oparciu o grono specjalistów i fachowców reprezentujących chyba 

wszystkie możliwe działy tradycyjnego przedsiębiorstwa. 21 

Wydaje się, ze edukacja z zakresu e-commerce powinna, z racji wagi tematu, być 

coraz bardziej popularna. Wraz ze wzrostem rynku e-commerce powinna się również 

zwiększać zainteresowanie, pozyskaniem wiedzy, która może pomóc w zagospodarowaniu 

tego rynku. Wiedzę e-commerce można charakteryzować jako wiedzę nowoczesną 

z kilku powodów: 

1. Jej pozyskanie jest niejako równoznaczne z pozyskaniem zdolności praktycznych 

z zakresu posługiwania się narzędziami informatycznymi, takimi jak zarządzanie 

bazą danych, czy też administrowaniem witryną internetową. Wynika 

to z konieczności prowadzenia działalności w środowisku internetowym; 

2. Wiedza e-commerce wiąże się z koniecznością ciągłego śledzenia najnowszych 

tendencji w tym zakresie z powodu szybkiego pojawiania się nowinek 

oraz konieczności natychmiastowej reakcji; 

3. Globalny charakter informacji, wynikający z tego, że rynek e-commerce można 

określić jako nie posiadający granic terytorialnych – strony internetowe 

krajowe i zagraniczne są tak samo dostępne dla użytkownika zasiadającego 

przed monitorem; 

4. E-commerce bezpośrednio związany z Internetem przyjmuje jego cechę natychmiastowości 

przekazywanej i uzyskiwanej informacji. Internet powoduje 

20 

Integracja IT z systemami zarządzania w organizacjach gospodarczych, praca zb. pod red. 

naukową L. Kiełtyka, Toruń, Wydawnictwo DOM OGRODNIKA, s. 140 

21 


2001, s. 44


na niespotykaną skalę możliwości szybkiego generowania oraz upowszechniania 

informacji. 

Można zauważyć popyt na wiedzę przydatną dla przedsiębiorców, który znajduje 

potwierdzenie w powstawaniu portali tematycznych ukierunkowanych na zaspokojenie 

potrzeb informacyjnych potencjalnych przedsiębiorców. Zawierają one m.in. informacje 

z zakresu prawa, rachunkowości, finansów, czy marketingu, użyteczne przy zakładaniu 

firmy i opracowywaniu biznes-planu. Jednym z celów powstawania i pożądanym 

jest aby portale te stanowiły platformy wymiany informacji generującej nowe tematyki, 

kluczowe w prognozowaniu przyszłych zmian dotyczących zagadnień zw. z przedsiębiorczością. 

22 Istotę i wagę znaczenia rozwoju działalności e-commerce dostrzeżono 

w Akademii Ekonomicznej w Krakowie (obecnie: Uniwersytet Ekonomiczny

pobierz PDF (60MB) - Sceno

Create successful ePaper yourself