FIZIKA

FIZIKA 

UVOD 

Predmet fizike u 11. razredu se izučava u tri gimnazije: u gimnaziji 

prirodnih nauka sa po 3 časa sedmično, u gimnaziji matematike i informatike 

sa po 2 časa sedmično i u opštoj gimnaziji sa po 2 časa sedmično. 

Za svakog gimnazija je razradila poseban program i u nijednom 

od njih se ne ponavlja neka potkategorija iz prethodnih razreda, 10 i 11. 

Ovdje se nastavlja sa novim kategorijama i potkategorijama od kojih će 

nekoliko učenik čuti po prvi put. Iz tog razloga u 12. razredu, većina 

nastavnih jedinica se realizuje na nivou poznavanja, shvatanja i primjene 

sa manje analize, sinteze i vrednovanja. Postoji razlika izmedu pristupa 

razmatranja fizičkih pojava u dvje prve gimnazije i opšte gimnazije 

uzevši za bazu poznavanje matematičkog aparata od strane učenika. 

CILJEVI 

Program fizike za 12. razred ima za cilj: 

· da razvije sposobnost učenika za da bi upoznao i shvatio prirodne 

fenomene i da tačno interpretira osnovne zakonitosti njihovih 

pojava. 

· da razvije vještine kako bi tačno shvatio analitičke forme zakona 

savremene fizike, njihove tokove i primjenu u rješavanju konkretnih 

zadataka. 

· da dobije sposobnosti za poznavanje zakona mikrostrukture, da 

upoređuje klasične koncepte i da poznaje ulogu savremene fizike 

u podizanju životnog kvaliteta čovjeka. 

201


202 

OPŠTI I SPECIFIČNI OBJEKTIVI 

Učenik treba da je u stanju: 

Gimnazija prirodnih nauka 

(3 časa sedmično, 99 časova godišnje) 

Da upozna: 

· Analitičku formu osnovnih zakona optike, savremene fizike i 

njihove tokove. 

· Osnovne zakone geometrijske optike i uveličavanje odslikavanja 

objekta u sferičnom ogledalu, tanka sočiva, uveličavajuće staklo i 

optički mikroskop. 

· Pojave interferencije (ukrašavanja), difrakcije, polarizacije i talasne 

prirode svjetlosti. 

· karakter relativnosti fizičkih veličina tijela koja se kreću brzinom 

koja je približna brzini svjetlosti. 

· osnovne zakonitosti gradnje strukture atoma i njegovog jezgra. 

· Način prenošenja elektriciteta u poluprovodnik i gradnju poluprovodnih 

uređaja (aparata)… 

Da shvati: 

· Osnovne pojave geometrijske i talasne optike, klasični i relativni 

karakter fizičkih veličina i pojave u atomskom jezgru. 

· Dva načina određivanja (analitički i konstruktivni) uveličavanja 

odslikavanja objekta u sferičnim ogledalima, tankim sočivima, 

uveličavajuća stakla i optički mikroskop. 

· Dvojnu prirodu svjetlosti (čestičnu i talasnu) i drugih elementarnih 

čestica. 

· Relativno tretiranje dužine, obima, vremena, mase, energije i zakona 

čuvanja mase- energije.

· Prirodnu radioaktivnost, alfa razlaganje, beta, gama, fiziju, fuziju i 

opšta svojstva atomskih reakcija. 

Da primijeni: 

· dobijena znanja za rješavanje brojčanih zadataka na nezavistan 

način i praktičnih problema svakodnevnog života. 

· poznavanje svojstava sočiva za odredivanje njihove žižne daljine, 

odnosno snage, dok pojave interferencije i difrakcije za određivanje 

talasne dužine padajućeg svjetla. 

· zakone mikrostrukture za određivanje energetskih nivoa atoma i 

njegovog jezgra. 

· poznavanje radioizotopa u medicini i drugim oblastima svakodnevnog 

života. 

Da vrednuje: 

· tokove stalnih zahtjeva čovjeka za novim energetskim resursima i 

visokom tehnologijom. 

· korisne i štetne efekte korišćenja atomske energije. 

· podizanje kvaliteta čovjekovog života zbog naglog razvoja 

savremene tehnologije i tehnike satelita. 

ORGANIZOVANJE PROGRAMSKIH SADRŽAJA 

Kategorije Potkategorije Broj časova Procjenat 

IV Optika 

V. 

Savremena 

Fizika 

IV.2 Geometrijska optika 14 14,7% 

IV.3 Talasna optika 14 14,7% 

V.1 Relativna fizika 14 14,7% 

V.2 Termičko zračenje i 

kvantička optika 

12 12,7% 

V. Struktura atoma 14 14,7% 

V.4 Atomsko jezgro i 

elementarne čestice 

V. Fizika čvrstog tijela 

* 4 časa se planiraju za labaratorijsko vježbanje 

14 14,7% 

13 13,8% 

Svega 95 100% 

203

KATE- 

GORIJA 

IV. 

OPTIKA 

IV. 

OPTIKA 

204 

POTKATE- 

GORIJA 

IV. 2 

GEOME- 

TRIJSKA 

OPTIKA 

IV. 3. 

TALASNA 

OPTIKA 

SADRŽAJ PROGRAMA 

PROGRAMSKI SADRŽAJ OČEKIVANI REZULTATI MEÐUPRED- 

METNA VEZA 

Osnovni zakoni geometrijske Učenik treba da je u stanju: 

Matematika: 

optike. Određivanje uveličavanja -da riječima definiše, crtež i na analitički linearne 

odslikavanja objekta na 

način definiše osnovne zakone 

jednačine, 

konstruktivan i analitički način u geometrijske optike. 

operacije sa 

ravnim ogledalima (primjena i -da odredi na analitički način i sa razlomcima, 

njeno kruženje), sferičnim (konkav- konstrukcijom uveličavanje u ravnim osobine 

nim, konveksnim) tanka leća, ogledalima (primjena), sferičnim, tankim trouglova. 

(konvergentna, divergentna) sočivima, uveličavajućem staklu i 

uveličavajuće staklo i optički optičkom mikroskopu. 

mikroskop. Aberacije. Devijacija -da izračuna premještanje zraka iz pravca 

padajućeg zraka na prizmu i padanja, nakon prolaza kroz planparalelne 

planparalelnu ploču. 

ploče i optičku prizmu. 

-da opiše razne vrste aberacija i 

mogućnosti njihovog otklanjanja. 

Karakteristike talasa i intenziteta 

interferencijalne svjetlosti. 

Nelokalizovana interferencija. 

Interferencijalne linije iste kosine i 

iste debljine. Difrakcija svjetlosti (u 

bilo kojoj ravni i zoni talasa ). 

Difrakcija neprekidnog paralelnog 

snopa (mlaza svjetlosti) u jednom 

ili više paralelnih otvora. Pola- 


-da izračuna intenzitet interferirane 

svjetlosti dvaju zraka u funkciji njihovih 

faza koji prelaze razne puteve. 

-da pokaže primjere raznih vrsta 

interferiranja, bez lokalizacije, u 

beskrajnosti i na samoj površini. 

-da objasni najjednostavnije slučajeve 

pojave difrakcije svjetlosti. 

Matematika: 

Trigonometrijske 

funkcije i 

operisanje sa 

njima. Osobine 

trouglova.

V. SAVRE- 

MENA 


V. SAVRE- 

MENA 


V.1 

RELATIVNA 


V.2 

TERMIČKO 

ZRAČENJE I 

KVANTIČKA 

OPTIKA 

rizacija svjetlosti i njeni zakoni. 

Dihroskopija. Načini polarizacije. 

Holografija. 

Fizika na kraju XIX stoleća. 

(Eksperiment Fizoa, Majkelsona, 

zvjezdana aberacija). Princip 

Galilejevog i Ajnštajnovog 

relativiteta. Relativni karakter 

vremena. Lorencove transformacije 

i njihovi tokovi. Relativni princip 

skupljanja brzina i granični karakter 

brzine svjetlosti. Relativni karakter 

mase i impulsa, totalna energija, 

energija mirovanja, relativna 

kinetička energija i invarijanta i 

njihove veze. Jedan zakon umjesto 

dva zakona. 

Termičko zračenje. Kirhofov zakon 

o zračenju. Model apsolutno crnog 

tijela i zakoni njegovog zračenja. 

Kvant svjetlosti (talasno-čestični 

dualizam, energija, impuls, masa, 

pritisak). Eksperimentalno i 

-da definiše polarisanje transferzalnog 

talasa bazirajuci se na mehaničku 

analogiju, metode sa kojima se polariše 

talas i osnovne zakone polarizacije. 

-da opiše način registrovanja holograma 

objekta i njegovu rekonstruisanost. 

Ucenik treba da je u stanju: 

-da opiše stanje fizike na kraju XIX 

stoljeća i otkrića koja su prethodila pojavi 

teorije relativiteta. 

-da piše analitičku formu transformacija 

Galileja i Lorenca i njihove tokove. 

-da putem brojčanih primjera zna da 

razlikuje tokova teorema sabiranja brzina 

u klasičnoj fizici i relativnoj fizici. 

-da zapisuje i interpretira izraze o masi, 

impulsu, totalnoj energiji, kinetičkoj i 

relativnoj energiji i da dobije varijantu 

njihove veze u relativnoj fizici. 

-da primjerima objasni zakon čuvanja 

mase – energije. 


-da piše analitičku formu svih zakona 

zračenja apsolutno crnog tijela i da crta 

lukove intenziteta zračenja u finkciji 

tremperature. 

-da analitički izrazi masu, impuls energije 

Matematika: 

Linearne 

jednačine, 

kvadratni korjen. 

Matematika: 

Linearne 

jednačine i 

operacije sa 

razlomcima. 

205

V. SAVRE- 

MENA 


206 

V.3 

STRUKTURA 

ATOMA 

teoretsko verifikovanje 

sudjelovanja fotona i elektrona. 

Model atoma. Energetski nivoi i 

spektrelne serije atoma hidrogena. 

Eksperimentalno verifikovanje 

drugog postulata Bora. Talasi 

materije i stacionarna stanja u 

atomu. Princip neodređenosti (za 

klasične talase i talase de Brolja). 

Kvantski broj: glavni, orbitalni i 

magnetski (veza između L i m ) . 

Elektronski spin i eksperimentalno 

verifikovanje. Paulov princip, 

osnovna konfiguracija elektrona u 

atomu i elektronske mreže. 

Rendgen-zraci i njihova svojstva. 

Luminisencija. Spontana i 

stimularna emisija zraženja i 

princip rada lasera. 

i pritisak kvanti svjetlosti i da kaže njihov 

osnovni kvalitet. 

-da dobije analitičke izraze za fototeku i 

efekt Komptona i da upozna sa 

nemogućnošću njihovog objašnjenja 

pomoću zakona klasične fizike. 

Uženik treba da je u stanju : 

-da na analitički način izračuna, koristeći 

postulat Bora, zrake, brzine, energetske 

nivoe I spektralne serije atoma hidrogena. 

- da izrazi talasnu dužinu l čestice sa 

masom m, i prvi postulat Bora o 

kvantizaciji momenta količine kretanja iz 

hipoteze de Brola. 

-da stavi na uvid sadržaj relacija 

Hajzenberga u klasičnoj fizici i u svijetu 

mikročestica. 

- da kaže šta opisuje svaki kvantski broj u 

atomu, da definiše Paulov princip i 

elektronsku konfiguraciju. 

-da opiše način stvaranja rendgentskih 

zraka, vrste njihovih spektara i razliku od 

optičkog spektra. 

-da objasni razne vrste luminesencije, 

spontano i stimularno emitovanje i princip 

rada lasera. 

Matematika: 

Razlomci i 

operacije sa 

njima.

V. 

SAVREMENA 


V. 

SAVREMENA 


V.4 JEZGRO 

ATOMA I 

ELE- 

MENTARNE 

ČESTICE 

V.5 FIZIKA 

ČVRSTOG 

TIJELA 

Osnovne karakteristike statičnog 

jezgra i njegova struktura. 

Nuklearne sile. Radioizotopi i 

njihova primjena. Zakon 

radioaktivnog razlaganja i alfarazlaganje, 

beta i gama. Nuklearne 

reakcije. Transuranski elementi. 

Fizija i fuzija. Nuklearni reaktori. 

Odbrana od zračenja. 

Sistematizacija elementarnih čestica 

prema sudjelovanju. Antičestice. 

Kvanti. Struktura e nukleona. 

Čvrsta tijela, kristalne veze, 

termičko izazivanje. Stalna 

rezistenca, aktivna u metalima, 

zavisnost od temperature 

superprovodnika. Objašnjenje 

provodljivosti sa energetskim 

zonama u kristalima i dodataka sa 

energetskim nivoima donora i 

akceptora. Kontakti p–n i 


-da definiše razmjere, masu, opterećenje, 

utikač, magnetski momenat, defekt mase, 

energiju veze i strukturu atomskog jezgra. 

-da pokaže primjenu radioizotopa u 

raznim primjerima svakodnevnog života. - 

da dobije analitičku formu zakona 

radioaktivnog razlaganja i interpretira 

vrijeme polurazlaganja. 

-da opiše osnovna svojstva razlaganja: 

alfa, beta, gama, mehanizam atomskih 

reakcija, vrijednost zakona čuvanja, 

čuvanje (leptonik i barionik)brojeva, 

reakcije fizije, lančanu, fuzije, i 

geometriju atomskih reaktora. 

-da uredi elementarne čestice u zavisnosti 

od vrste sudjelovanja i da upozna o 

antičesticama, kvarcem i strukturom 

nukleona. 


-da pokaže gradnju tijela ( amorfnih) i 

vrste veza kristalina u čvrstim tijelima. 

-da definiše provodnike, poluprovodnike i 

svojstva na osnovu pozicije energetskih 

čvrstih tijela. 

-da objasni mehanizam vetativne 

(jedinstvene) provodljivosti poluprovdnika 

pomoću elektrona i otvora. 

Matematika: 

Linearne 

jednačine, 

eksponencijalne 

funkcije i 

prirodni 

logaritam. 

Matematika: 

Linearne 

jednačine i 

operacije sa 

razlomcima. 

207

208 

LABARATORIJSKE VJEŽBE 

karakteristika poluprovodljive 

diode (teorija i eksperimentalno 

verifikovanje). Dioda kao upravljač 

alternativne struje, sunčane i 

svjetlosne ćelije. Karakteristike 

kristalne triode. Vrste sudjelovanja 

u prirodi. 

1. Određivanje žižne daljine sočiva direknom metodom. 

2. Određivanje žižne daljine sočiva metodom Besela. 

3. Određivanje indeksa prelamanja staklene ploče sa mikroskopom. 

4. Određivanje ugla širenja snopa (mlaza svjetlosti) lasera. 

-da opiše poluprovodnike donornog tipa i 

akceptor pomoću energetskog spektra 

nivoa donora i akceptora. 

-da razlikuje remanentnu rezistencu rr od 

aktivne rezistence R, klasično objašnjenje 

R od onog kvanti-mehaničkog, bazirajući 

se na srednje vrijeme tm umjesto udaraca i 

zavisnost rezistence od temperature u 

provodniku i poluprovodniku. 

- da uporedi princip rada poluprovodnika 

sa cijevom diode i klasične triode. 

-da opiše ulogu poluprovodnika u razvoju 

savremene tehnologije i satelita.




Gimnazija matematike sa informatikom 

(2 časa sedmično, 66 časova godišnje) 

Da zna: 

· Analitičku formu osnovnih zakona optike i savremene fizike. 

· karakteristike sferičnih ogledala, tankih sočiva, uveličavajućeg 

stakla, optičkog mikroskopa, interference, difrakcije i polarizacije 

svjetlosti. 

· relativni karakter osnovnih fizičkih veličina koja se kreću brzinom 

koja je približna brzini svjetlosti. 

· osnovne zakonitosti gradnje strukture atoma i njegovog jezgra. 

· svojstva poluprovodnika u procesu prenošenja elektriciteta i 

osnovna poluprovodna aparatura. 

Da shvati: 

· Fizičke pojave koje se objašnjavaju u geometrijskoj i talasnoj 

optici, klasični i relativni karakter fizičkih veličina i pojave u 

atomskom jezgru. 

· dva načina određivanja (analitički i konstruktivni) uveličavanja 

ogledavanja objekta u sferičnom ogledalu, tankim sočivima, uveličavajućem 

staklu i optičkom mikrioskopu. 

· dvostruku prirodu svjetlosti (čestičnu i talasnu) i drugih elementarnih 

čestica. 

· relativni tretman dužine, obima, vremena, mase i energije. 

· prirodnu radioaktivnost, alfa razlaganje, beta, gama, fiziju, fuziju, 

i opšta svojstva atomskih reakcija. 

209

210 

Da primijeni: 

· Dobijena znanja u rješavanju numeričkih zadataka na nezavisan 

način i praktičnih problema svakodnevnog života. Poznavanje 

svojstava sočiva za Određivanje njihove žižne daljine, odnosno 

snage, dok pojave interference (ukrštanja) i difrakcije za određivanje 

talasne dužine padajućeg svjetla. 

· zakoni mikrostrukture za određivanje srazmjera atoma i njegovog 

jezgra. 

· Radioizotopi u medicini i drugim oblastima svakodnevnog života. 

Da vrednuje: 

· Tokove neprekidnih zahtjeva čovjeka za novim resursima energije 

i visoke tehnologije. 

· korisni i štetni efekti korišćenja atomske energije. 

· porast kvaliteta čovjekovog života u naglom razvoju savremene 

tehnologije i tehnike satelita. 

ORGANIZOVANJE PROGRAMSKOG SADRŽAJA 

Kategorije Potkategorije Broj časova Procjenat 

IV Optika 

V. Savremena 

fizika 

IV.2 Geometrijska 

optika 

9 14,3% 

IV.3 Talasna optika 9 14,3% 

V.1 Relativna fizika 9 14,3% 

V.2 Termičko zračenje 

i kvantna optika 

9 14,3% 

V. Struktura atoma 9 14,3% 

V.4 Jezgro atoma i 



* 3 časa su planirana za labaratorijske vježbe. 

9 14,3% 

9 14,3% 

Svega 63 100 %

KATEGORIJA POTKATE- 

GORIJA 

IV. OPTIKA IV. 2 

GEOMETRIJSKA 

OPTIKA 

IV. OPTIKA IV. 3. TALASNA 

OPTIKA 


METNA VEZA 

Osnovni zakoni geometrijske Učenik treba da je u stanju: Matematika: 

optike. Određivanje veličina -da riječima definiše, crtežima i na linearne jednačine, 

ogledavanja objekata na analitički način osnovne zakone operacije sa 

konstruktivan i analitički geometrijske optike. 

razlomcima, 

način u ravnim ogledalima, -da na analitički način i konstrukcijom osobine trouglova. 

sferičnim, tankim sočivima, odredi uveličavanje u ravnim 

uveličavajućem staklu i ogledalima, (njihova primjena), 

optičkom mikroskopu. sferičnim, tankim sočivima, 

Prelamanje svjetlosti preko uveličavajućem staklu i optičkom 

planparalelne ploče i preko mikroskopu. 

prizme. 

-da izračuna premještanje zraka iz pravca 

padanja, nakon prolaska preko planparalelnih 

ploča i preko optičke prizme. 

Karakteristike talasa i 

inferencijalni intenzitet 

svjetla. Nelokalizovana 

interferencija. Interferencijalne 

linije iste kosine i iste 

debljine. Difrakcija svjetlosti 

(u bilo kojoj ravni i u zoni 

talasa). Beskrajna difrakcija 

paralelnih snopova u jednom 

i više paralelnih otvora. 

Polarizacija svjetlosti i njeni 

zakoni. Načini polarizacije. 


-da izračuna intenzitet interferirane 

svjetlosti iz dva virtualna izvora. 

–da pokaže jednostavne slučajeve 

pojave interference i difrakcije 

svjetlosti . –da opiše metode 

polarizacije transverzalnih talasa, 

bazirajući na mehanički analog i 

osnovne zakone polarizacije. 

Matematika: 

Trigonometrijske 

funkcije i operacije 

sa njima . Osobine 

trouglova. 

211

V. 

SAVREMENA 


V. 

SAVREMENA 


212 


RELATIVITETA 

V.2 TERMIČKO 

ZRAČENJE I 

KVANTIČKA 

OPTIKA 

Fizika na kraju XIX stoljeća. 

(Fizov eksperiment, 

Majkelsona, vodene 

aberacije). Princip relativiteta 

Galileja i Ajnštajna. 

Relativni karakter vremena. 

Transformacije Lorenca i 

njihovi tokovi. Relativni 

princip sabiranja brzina. 

Relativni karakter mase i 

impulsa, totalna energija, 

energija mirovanja, kinetička 

relativna energija i 

invarijanta njihove veze. 

Termičko zračenje. Kirhofov 

zakon o zračenju. Model 

apsolutno crnog tijela i 

zakoni njihovog zračenja. 

Kvante svjetlosti (čestičnotalasni 

dualizam, energija, 

impuls, masa, primjer 

pritiska). Eksperimentalno i 

teoretsko verifikovanje 

sudjelovanja fotona sa 

elektronima. 


da opiše stanje fizike na kraju XIX 

stoljeća i otkrića koja su prethodila 

pojavi teorije relativiteta. 

-da opiše analitičku formu Galilejevih 

transformacija, Lorenca i njihove 

tokove. 

-da razlikuje numeričkim primjerima 

tokove teorema sabiranja brzina u 

klasičnoj i relativnoj fizici. 

-da opiše i interpretira izraze o masi, 

impulsu, totalnoj energiji , relativnoj 

kinetičkoj energiji i da dobije 

invarijantu njihove veze u relativnoj 

fizici. 


-da piše analitičku formu zakona 

zračenja apsolutno crnog tijela i da crta 

lukove Planka o intenzitetu zračenja u 

funkciji temperature. 

-da izračuna masu, impuls, kvantnu 

energiju svjetlosti i da pokaže njihove 

osnovne kvalitete. 

-da dobije analitičke izraze o fotoefektu 

i efektu Komptona i da upozna o 

nemogućnosti njihovog objašnjenja sa 

zakonima klasične fizike. 

Matematika: 

Linearne 

jednačine, 

kvadratni korjeni. 

Matematika: 

Linearne jednačine 

i operacije sa 

razlomcima.

V. 

SAVREMENA 


V. 

SAVREMENA 


V.3 STRUKTURA 

ATOMA 

V.4 JEZGRO 

ATOMA I 

ELEMENTARNE 

ČESTICE 

Model atoma. Energetski 

nivoi i spektralne serije 

atoma hidrogena. 

Verifikovanje i drugi postulat 

Bora. Talasi materije i 

stacionarna stanja u atomu. 

Princip neodređenosti (za 

klasične i talase Brolja). 

Kvantski broj: glavni, orbitni 

i magnetni. Elektronski spin i 

eksperimentalno 

verifikovanje. Princip Paula, 

osnovna konfiguracija 

elektrona u atomu. 

Rendgentski zraci i njihova 

svojstava. Princip rada lasera. 

Razmjere, masa, opterećenje, 

spin, magnetski momenat, 

struktura, defekt mase i 

energija veze jezgra. 

Nuklearne sile. Zakon 

radioaktivnog razlaganja. 

Alfa razlaganje, beta i gama. 

Nuklearne reakcije. 

Fizija i fuzija. Nuklearni 

reaktori. Zaštita od zračenja. 


-da na analitički način izračuna, 

koristeći postulat Bora, zrake, brzinu, 

energetske nivoe i spektralne serije 

atoma hidrogena. 

- da izrazi talasnu dužinu l čestice sa 

masom m, i prvi postulat Bora za 

kvantizaciju momenta količine kretanja 

po hipotezi de Brolja. 

-da stavi na uvid sadržaj relacija 

Hajzenberga u klasičnoj fizici i u 

svijetu mikročestica. 

- da kaže šta opisuje svaki kvantski broj 

u atomu, princip Paula i konfiguraciju 

elektrona. 

-da opiše način stvaranja rendgentskih 

zraka, vrste njihovih spektara, razliku 

od optičkog spektra i princip rada 

lasera. 


-da definiše osnovne karakteristike 

statičnog jezgra i njegove strukture. 

- da objasni mehanizam atomskih 

reakcija i značaj zakona čuvanja. 

-da dobije analitičku formu zakona 

radioaktivnog razlaganja, da 

interpretira vrijeme polurazlaganja i da 

razlikuje fiziju od atomske fuzije. 

- da sistematizuje karakteristike 

Matematika: 

Razlomci i 

operacije sa njima. 

Matematika: 

Linearne 

jednačine, 


jednačine i 

prirodni logaritam. 

213

V. 

SAVREMENA 


214 


ČVRSTOG 

TIJELA 

LABARATORIJSKE VJEŽBE 

Sistematizacija elementarnih 

čestica prema sudjelovanju. 

Antičestice. Kvant. Struktura 

nukleona. 

Čvrsta tijela, kovalentne veze 

i metalski kristalini, termičko 

izazivanje. Remanentna 

rezistenca (otpor), aktivna u 

metalima, zavisnost od 

temperature, superprovodnici. 

Objašnjenje provodljivosti 

sa energetskim zonama 

u kristalima. Kontakti p–n i 

karakteristika poluprovodljive 

diode (teorija i eksperimentalno 

verifikovanje). 

Dioda kao upravljač alternativne 

struje. Karakteristike 

kristalnih trioda. Vrste zajedničkog 

djelovanja u prirodi. 


2. Određivanje ugla širenja snopa lasera . 

3. Određivanje indeksa prelamanja staklene ploče sa mikroskopom. 

elementarnih čestica u zavisnosti od 

vrsta zajedničkog djelovanja. 


-da opiše kovalentne i metalske veze u 

čvrstim tijelima. 

-da definiše provodnike, 

poluprovodnike i izolatore u bazi u nizu 

energetskih zona čvrstih tijela. 

-da objasni mehanizam samostalne 

provodljivosti i dodataka 

polprovodnika pomoću elektrona i 

otvora. 

- da uporedi princip rada elektronskih 

poluprovodnika pomoću cijevi diode i 

klasične triode. 

- da opiše princip rada tranzistora. 

Matematika: 

linearne jednačine 


razlomcima.




Opšta gimnazija 

(2 časa sedmično, 74 časa godišnje) 

Da zna: 

· Pojave talasne optike, detalje savremene fizike i astronomije. 

· osnovne karakteristike pojava interferencije, difrakcije i 

polarizacije svjetlosti. 

· Relativni karakter osnovnih fizičkih veličina tijela koja se kreću 

brzinom koja je približna brzini svjetlosti. 

· Strukturu atoma, njegovog jezgra i poluprovodnika u procesu 

prenošenja elektriciteta. 

· nebesku sferu i definisanje tačaka, linija i njenih osnovnih lukova. 

Da shvati: 

· Osnovne pojave talasne optike, klasični i relativni karakter 

fizičkih veličina i pojave koje se događaju u jezgru atoma. 

· grafičku pojavu interferencije, difrakcije i polarizacije. 

· dvostruku prirodu svjetlosti (čestičnu i talasnu) i drugih elementarnih 

čestica. 

· relativni tretman dužine, obima, vremena, mase i energije, prirodnu 

radioaktivnost, alfa-razlaganje, beta, gama i opšta svojstva 

atomskih reakcija. 

· jasno godišnje kretanje Sunca i njegove tokove kao ogledalo 

stvarnog kretanja Zemlje. 

Da primijeni: 

· Postignuta znanja za rješavanje numeričkih zadataka na nezavisan 

način i praktičnih problema svakodnevnog života. 

215

216 

· poznavanje pojava interference i difrakcije u određivanju talasne 

dužine padajuće svjetlosti. 

· zakone mikrostrukture u određivanju razmjera atoma i njegovog 

jezgra. 

· pojam nebeske sfere za orijentaciju na Zemlji u vremenu i 

prostoru pomoću Sunca i zvijezda. 

Da vrednuje: 

· Tokove neprekidnih zahtjeva za novim energetskim resursima i 

visokom tehnologijom. 

· korisni i štetni efekti korišćenja atomske energije. 

· porast životnog kvaliteta čovjeka usljed naglog razvoja savremene 

tehnologije i tehnike satelita. 

· zagađivanje atmosfere Zemlje raznim načinima, stvaranjem 

staklene bašte i opštom poremećenošću čovjekove sredine. 

ORGANIZOVANJE PROGRAMSKOG SADRŽAJA 

Kategorije Potkategorije Broj časova * Procjenat 

IV. Optika IV.3 Talasna optika 7 9.86 % 

V.1 Relativna fizika 

V2 Termičko zračenje 

8 11,26 % 

i kvantska optika 

7 

9.86 % 

V. Savremena V3. Struktura atoma 7 9.86 % 

fizika 

V4 Atomsko jezgro i 


7 9.86 % 


7 

9.86 % 

VI. Astronomija 

VI.1 Sferična 

astronomija 

9 12,67 % 

VI.2 Astrofizika 9 12,67 % 

VI.3 Sunčev sistem 

10 

14,00 % 

Kosmologjia 

Svega 71* 100 % 

* 2 se časa planiraju za labaratorijske vježbe 

1 čas se planira za posmatranje nebeske sfere

KATE- POTKATE- 

GORIJA GORIJA 

IV. IV. 3. 

OPTIKA TALASNA 

OPTIKA 

V. 

SAVRE- 

MENA 


V. 

SAVRE- 

MENA 


V.1 

RELATIVNA 


V.2 

TERMIČKO 

ZRAČENJE I 

KVANTIČKA 

OPTIKA 


METNA VEZA 

Interferencijalni intenzitet svjetlosti. Učenik treba da je u stanju: 

Matematika: 

Nelokalizovana interferencija -da izračuna intenzitet interferirane Trigonometrijske 

(ukrštavanje) Interferencijalne linije svjetlosti iz dva virtualna izvora. funkcije i 

iste kosine i iste debljine. Difrakcija -da pokaže najjednostavnije slučajeve operacije sa njima. 

svjetlosti (u bilo kojoj I zoni talasa). pojave interferencije i difrakcije svjetlosti. Svojstva 

Difrakcija beskrajnog paralelnog snopa -da opiše pojave polarizacije talasa trouglova. 

sa jednim ili više paralelnih otvora. svjetlosti po analogiji prolaska mehaničkih 

Polarizacija svjetlosti i njeni zakoni. 

Načini polarizacije 

talasa kroz otvore. 

Kosmički eter. Postulati specijalne 

teorije relativiteta (TSR). Relativni 

karakter vremena. transformacije. 

Tokovi Lorencove transformacija. 

Relativni princip sabiranja brzina. 

Granični karakter brzine svjetlosti. 

Masa, impuls, totalna energija, energija 

mirovanja, kinetička relativna energija 

i invarijanta njihove veze. 

Kirhofov zakon o zračenju. Model 

apsolutno crnog tijela i zakoni 

njegovog zračenja. Plankov zakon o 

zračenju. Kvant svjetlosti (čestičnotalasni 

dualizam, energija, impuls, 

masa, primjer pritiska). Sudjelovanje 


-da piše analitičku formu transformacija 

Lorenca. 

-da numeričkim primjerima razlikuje 

tokove teorema sabiranja brzina u 

klasičnoj i relativnoj fizici. 

-da piše izraze za masu, impuls, totalnu 

energiju, kinetičku relativnu energiju i da 

dobije invarijantu njihove veze u 

relativnoj fizici. 


-da piše analitičku formu zakona zračenja 

apsolutno crnog tijela i da crta Plankove 

lukove o zavisnosti intenziteta zračenja od 

temperature. 

-da izračuna masu, impuls i energiju 

Matematika: 

Linearne 

jednačine, 

kvadratni korjeni. 

Matematika: 



razlomcima. 

217

V. 

SAVRE- 

MENA 


V. 

SAVRE- 

MENA 


218 

V.3 

STRUKTURA 

ATOMA 

V.4 

JEZGRO 

ATOMA I 

ELE- 

MENTARNE 

ČESTICE 

atoma sa elektronom. kvanta svjetlosti (fotona). 

-da objasni pojave sudjelovanja fotona sa 

elektronom i nedostatke klasične fizike za 

ovo objašnjenje. 

Atomski modeli. Energetski nivoi i 

spektralne serije atoma hidrogena. 

Dualizam čestica- talas mikročestica.Talasi 

de Brolja i stacionarna 

stanja u atomu. Princip neodređenosti 

(za klasične talase de Brolja). Kvantski 

brojevi: glavni, orbitalni i magnetski. 

Elektronski spin i eksperimentalno 

verifikovanje. Princip Paula, osnovna 

konfiguracija elektrona u atomu. 

Kvantske elektronske mreže. 

Rendgen zraci i njihova svojstva. 

Princip rada lasera. 

Razmjere, masa, opterećenje, spin, 

magnetski momenat, struktura, defekt 

mase i energija veze jezgra. Nuklearne 

sile. Zakon radioaktivnog razlaganja. 

Razlaganje alfa, beta i gama. Nuklerne 

reakcije. Fizija i fuzija. Nuklearni 

reaktori. Zaštita od zračenja. Sistematizacija 

elementarnih čestica prema 

sudjelovanju. Antičestice. Kvanti. 

Struktura nukleona. 


-da na analitički način izračuna, koristeći 

postulat Bora, zrake, brzinu, energetske 

nivoe i spektralne serije atoma hidrogena. 

-da izrazi talasnu dužinu mikročestica 

prema hipotezi de Brolja. 

- da kaže šta opisuje svaki kvantski broj u 

atomu, da definiše princip Paula i osnovnu 

konfiguraciju elektrona. 

-da opiše princip koristi od rendgen zraka i 

princip rada lasera. 


-da definiše osnovne karakteristike 

statičnog jezgra i njegove strukture. 

-da piše i interpretira zakon radioaktivnog 

razbijanja, vrijeme polurazlaganja, da 

razlikuje fiziju od fuzije i razlaganja alfa, 

beta i gama. 

- da imenuje elementarne čestice u 

zavisnosti od vrste sudjelovanja. 

Matematika: 

Razlomci i 

operacije sa njima. 

Matematika: 

Linearne 

jednačine, 


funkcije i prirodni 

logaritam.

V. 

SAVRE- 

MENA 


VI. 

ASTRO- 

NOMIJA 

VI. 

ASTRO- 

NOMIJA 

V.5 


ČVRSTOG 

TIJELA 

VI.1 

SFERIČNA 

ASTRO- 

NOMIJA 

VI.2 

ASTRO- 


Gradnja čvrstih tijela. Kovalentne i 

metalske veze čvrstih tijela. Termičko 

izazivanje elektrona i slobodnih otvora 

u poluprovodniku. Superprovodnici. 

Energetske zone u kristalima. 

Provodljivost dodataka u 

poluprovodniku. Kontakti p –n 

poluprovodnika. Karakteristika 

poluprovodljive diode (teorija i 

eksperiment). Dioda kao upravljač 

altermnativne struje. Trioda kristalina. 

Predmet izučavanja astronomije. 

Podjela astronomije. Tačke, linije i 

osnovni lukovi nebeske sfere. Zvijezde 

i sazvježđa . Osnovna sazvježđa i 

orijentacija na nebu. Vidno okretanje 

nebeske sfere. Udaljenost pola nad 

horizontom i geografska širina. Dnevno 

obrtanje neba u različitoj geografskoj 

širini. Jasno godišnje kretanje 

Sunca i njegovi tokovi. Ptolomejev i 

Kopernikov sistem. Orijentacija na 

Zemlji pomoću Sunca i zvijezda. 

Teleskopi. Radioteleskopi i 

radiointerferometri. Vrste spektara. 

Određivanje prečnika zvijezda na 


-da opiše kovalentne i metalske veze 

čvrstih tijela. 

-da definiše provodnike, poluprovodnike i 

izolatore u bazi pozicija energetskih zona 

u čvrstim tijelima. 

-da objasni mehanizam samostalne 

provodljivosti i dodataka poluprovodnika 

pomoću elektrona i otvora. 

- da uporedi princip rada elektronskih 

poluprovodljivih elemenata u cijevi diode 

i triode. 


-da putem crteža ilustruje tačke, linije i 

osnovne lukove na nebeskoj sferi. 

-da crtajući kaže formu osnovnih sazvježa 

koja se vide sa našeg vidika i pojavu neba 

na raznim geografskim širinama. 

-da utvrdi povezanost između visine hP 

Polarne zvijezde nad horizontom i 

geografske širine j mjesta posmarača. 

-da kaže prednosti heliocentričnog sistema 

u odnosu na geocentrični sistem. 


-da objasni širenje svjelosnih zraka u 

refrektornim teleskopima, reflektoru i 

Matematika: 



razlomcima. 

Matematika: sfera 

i njen presjek sa 

ravnima koje 

prolaze i ne 

prolaze kroz njen 

centar. 

Geometrijska 

optika: 

reflektovanje 

219

VI. 

ASTRO- 

NOMIJA 

220 

VI.3 

SUNČEV 

SISTEM I 

KOSMOLO- 

GIJA 

osnovu zakona zračenja. Posebna kretanja 

zvijezda. Spektralna klasifikacija 

zvijezda i njihov hemijski sastav. 

Fizička priroda zvijezda. Promjenjljive 

zvijezde. Eksplodirajuće zvijezde i 

nove zvijezde. Super nove zvijezde. 

Osnovni podaci o Suncu (posmatranje, 

obrtanje, razmjere, određivanje efektivne 

temperature i hemijskog sastava). 

Struktura atmosfere Sunca. Izvori Sunčeve 

energije. Planete Zemljine grupe. 

Zemlja i njena unutrašnja struktura. 

Mjesec kao satelit Zemlje. Priroda 

mjeseca. Površina mjeseca. Gigantne 

zvijezde. Karakteristike malih tijela u 

sunčevom sistemu. Naša galaksija. 

Gomilanje (grupisanje) zvijezda. 

Međuzvjezdane materije. Druge 

galaksije. Vrste sudjelovanja u prirodi. 

LABARATORIJSKE VJEŽBE I POSMATRANJA 


2. Određivanje ugla širenja mlaza (snopa) lasera. 

3. Posmatranje osnovnih cirkupolarnih sazvježđa i orijentacija na nebu. 

pomiješano. 

-da riječima spektralne tipove zvijezda, 

boju i njihov hemijski sastav. 

-da prezentuje podatke o fizičkoj prirodi 

zvijezda (boju, određivanje temperature, 

osvjetljenja, mase i gustine zvjezdane 

materije ) 


-da pokaže osnovne podatke o Suncu, 

Mjesecu i planetama tipa Zemlje u 

Sunčevom sistemu. 

-da opiše osnovne karakteristike gigantnih 

planeta malih tijela u Sunčevom sistemu. 

-da razlikuje razne vrste galaksija, 

otvorenih zvjezdanih, sferičnih gomila i 

međuzvjezdane materije. 

zraka svjelosti sa 

ogledala i njihovo 

prelamanje u 

sočivima. 

Optika: 

rasvetljavanje) 

osvjetljavanje kao 

fotometrička 

veličina.

PRAKTIČNI RAD 

Bez eksperimentalnog provjeravanja ne možemo govoriti o dobrom 

(istinskom) poznavanju fizike. Obično se eksperimenti izvode u školskim 

labaratorijama, ali u svom otsustvu nastavnik treba da prethodno u razred 

donese materijal i sredstva rada za praktični rad, koja može i da posudi iz 

neke druge škole. Za nekoliko praktičnih radova, nastavnik treba da prethodno 

potpuno instalira aparaturu sa kojom treba da vrši tačna mjerenja 

ili povezanost između veličina. 

Za gimnaziju prirodnih nauka u 12. razredu su predviđena 4 praktična 

rada koji traju po jedan čas, u matematičkoj gimnaziji sa informatikom 

(TIK), su predviđena 3 praktična rada, dok su za opštu gimnaziju 

predviđena 2 praktična rada, i po mogućnosti na osnovu posmatranja 

sazvježđa i drugih tijela na nebu za koja odlučuje nastavnik 

kada su mu omogućeni atmosferski uslovi. 

IZVORI I NASTAVNA SREDSTVA 

Za realizaciju programskog sadržaja 12. razreda, za sve tri pomenute 

gimnazije za očekivanje je da će se obezbijediti adekvatni udžbenici koji 

će se izdati prema ovim programima. Osim školske knjige, kao tradicionalnog 

izvora učenja, i pristup internetu. Na internetu se mogu naći 

metode učenja pomoću demonstriranja, odnosno organizovanja nekog 

eksperimentalnog rada. 

METODOLOŠKO UPUTSTVO 

Nastava fizike treba da se vrši uz korišćenje nekoliko nastavnih 

metoda. Navešćemo nekoliko od njih: 

· Metoda usmenog izlaganja ( monolog) 

· Metoda sudjelovanja ( dijalog) 

· Metoda demonstriranja 

· Metoda eksperimentalnog rada. 

Pored pomenutih metoda, po mogućnosti se mogu primjenjivati i 

tehnike savremene nastave preko grupnog rada sa učenikom u centru. 

Kombinovanje nekoliko nastavnih metoda u zavisnosti od sadržaja jača 

dinamiku časa i interes učenika. Npr. ako, nakon analitičkog objašnjavanja, 

slijedi eksperimentalno provjeravanje neke pojave i praktična 

221

primjena sa rješavanjem odgovarajućih zadataka, kod učenika će se stvoriti 

nezaboravno sjećanje. 

Nastavni čas treba da se vodi sa dva moguća toka: 

· Induktivnim 

· Deduktivnim 

Na induktivnom času se počinje od običnog ka opštem, od poznatog 

ka nepoznatom, od bližeg ka daljem, od konkretnog ka apstraktnom. Npr. 

objašnjenje (predavanje) postojanja pojava polarizacije svjetlosti polazi 

od prelaska pomjerajućeg užeta kroz jedan otvor na drvenoj kutiji i 

analogno slijedi opravdanje i za talase svjetlosti. Kao drugi primjer ovog 

toka izlaganja, možemo pomenuti difrakciju u u optičkoj mreži, bazirajući 

se na difrakciju u dva ili više otvora. Deduktivni čas obično se bavi 

analizom od opšteg ka pojedinačnom. Npr. dobijanje difrakcije Fraunhofera 

u jednom otvoru od specijalizacije difrakcije u optičkoj mreži samo 

za jedan otvor. 

222 

VREDNOVANJE ZNANJA UČENIKA 

Za vrjednovanje znanaja učenika treba uzeti u obzir pokazane 

rezultate u: 

I.Pismeni zadatak 

Na kraju polugodišta se predviđa održavanje jednog pisanog zadatka 

(ispita), za koji će se dati zadaci i problemi koje učenici mogu riješiti. 

Nastavnik će dati nekoliko izabranih zadataka rješavanih i nerješavanih u 

razredu, koji su razrađivani i koji nijesu razrađivani na časovima 

vježbanja ranije. 

II. Projekti: prezentiranje nezavisnog istraživanja učenika ili 

praktični rad. 

Vrednovanje znanja učenika se vrši i praćenjem njihovih aktivnosti 

na praktičnim radovima, individualnim i u grupnom. Učenici će od 

nastavnika uzeti konkretne zadatke koji mogu biti: nezavisno rješavanje 

nekog zadatka, nezavisno prepričavanje o nekoj pojavi, izlaganje prema 

nekom interensantnom crtežu, ili nekoj tabeli sa podacima. 

III Razgovor (usmeno ispitivanje) 

Ima takvih učenika koji su dovoljno pripremljeni, ali ima i nepripremljenih 

povučenih u sebe, inertnih koji ne pokazuju neku aktivnost na

nastavnom času. Iz tog razloga nastavnik treba da ove učenike pozove na 

razgovor kako bi utvrdio nivo njihovog postignuća. Ovaj način se 

realizira u obliku diskusija na miran način, bez imponiranja, u kojem ne 

učestvuje cijeli razred. 

IV. Završni test. 

Završni test se održava u poslednjoj sednmici polugodišta I radi se 

bez ovaranja knjiga. Obuhvata cijelokupno gradivo dotičnog predmeta 

prema programu. 

Učenik ne smije imati pristup bilo kojem materijalu kursa. Broj 

pitanja za test odlučuje nastavnik. 

V. Domaći zadaci. 

Nastavnik treba stalno da daje domaće zadatke sa ciljem da rad 

učenika drži u kontinuitetu. Oni mogu biti raznih formi kao: rješavanje 

brojčanih zadataka, unošenje podataka u neku tabelu, neki crtež ili 

praktični rad i drugo. 

VI. Aktivnosti u radu. 

U prvom redu nastavnik treba da prihvati kao partnera učenika u 

zajedničkom razgovoru. Nastojeći da uključi učenika u razgovor u toku 

predavanja, istovremeno će procijeniti koliko je učenik u stanju da usvoji 

izloženu nastavnu jedinicu. Na ovaj način, učenik će zajedno sa 

nastavnikom stalno biti aktivan u izvođenju zaključaka o zakonitostima 

koje su objašnjavane. Različiti učenici, o istoj problematici mogu da 

donesu različite zaključke. Ova njihova aktivnost donošenja zaključaka 

zajedno sa nastavnikom ili samostalno, treba se uzeti kao parametar u 

vrednovanju znanja. Isto tako, tokom rješavanja brojčanih zadataka, 

ranije iz okvira programa na časovima vježbanja, nekoliko učenika je 

stalno aktivno i uključuju se u njihovo rješavanje na tabli ili u svesci. 

VII. Aktivnosti u školskoj labaratoriji. 

U onim školama u kojima postoji kabinet fizike, nastavnik će prema 

programu objasniti pojave demonstrirajući ili će vršiti mjerenja neke 

fizičke zakonitosti. Upravo, tokom ovog angažovanja učenika, nekoliko 

učenika iz radoznalosti će biti aktivniji od ostalih. Oni će nastavniku 

pomoći u procesu demonstriranja ili mjerenja, ili će samostalno vršiti to 

demonstriranje, tako što će se i ova aktivnost uzeti kao jedan od 

parametara u vrednovanju njihovih znanja. 

223

224 

VIII. Posmatranja 

U opštoj gimnaziji je programom predviđen još jedan dio predmeta 

astronomije zato što učenici ovaj predmet ne slušaju kao u dvjema 

drugim gimnazijama kao poseban predmet. Nastavnici ove gimnazije 

treba da organizuju posmatranja na nebeskoj sferi po bilo kojem vremenu 

kad je nebo vedro i kad to dozvoljavaju klimatski uslovi. Učenici sa 

zadovoljstvom preferiraju (žele, vole) nebeska posmatranja i objektivno 

nebesko saznanje. Na osnovu aktivnosti pri posmatranju nastavnici će 

vrednovati učenička znanja. Preporučuje se, da se posmatranja vrše 

prvenstveno pri kraju zime i u rano proljeće, zato što su nebeski objekti 

koji se tada vide atraktivniji. 

Opšte vrednovanje dobijenih znanja učenika će se bazirati na ovih 

osam, gore pomenutih tačaka.

FIZIKA

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?