SEERA UUMAMAA 1-11 - Free Bible Commentary

Fayyadama galumsa Ibiroota rakkisaa kan godhu gara cina irratti qofa, kanaafiis nurraa
raawwatee adda, innis Ibiroonni gocha tokkoo kan isaan ittiin ilaalan yeroochi, keenya walliin kan inni
qabu jalqaba tilmaama keessa kan galudha, innis sagalledhuma sanaan yeroo isaanif kan argisisuu akka
barreefama lammaaffatti. Innis kan inni gargaru baratoota yaalii godhan akka hubataan godha. Kun
Laatini yookaan kan Ingiliffaa boca isaa hin ta’iin, isaaniis tokkoon tokkoon yeroo Ibiroota hiikuudhaaf,
haa ta’uu malee bifi gocha tokkoon tokkoon isaa akka sammuu Ibirootatiin yaadame bifa jirun.
‘Yeroota’ Maqaan jedhu galumsa Ibirootatiin fayyadama irra yeroo oolu hin dogogorsa.
‘Yeroota’ Ibiroota yeriicha kan ibsu miti, haa ta’uu malee haala gocha tokkootiin. Dhugummati asirratti
wal’alchisuu miti, ‘haala’ kan jedhu jechaa yeroo fayyadamnu, innis maqaadhaanis ta’ee galumsa irraatti
‘haalota’, yeroota’ irraa haala fooya’aadhaan agarsisu. Yeroo hundumma yaadamu kan qabu galumsa
ibroota daanga tokko isa itti hin godhiin gara Ingilifaatti hiikuudhaaf dadhabuu isaati. (Yeroo kan
ilaalatee) Kun guutuma guututti Ibiroota biratti kan biraadha. Ibirooti duri gocha tokko haala darbeen
yeroo ammaa yookaan yeroo raajjii hin beekan, yeroo raawwatame male, jechuun kan raawwaatame
yookiin kan hin raawwatamiin jechuun adeemsa guddinaa irra kan jiru. Yeroo Ibiroota tokko (kan
galumsa) erga raawwatamee, raawwatama darbe yookaan kan Ingiliffaa yeroo raajjii wajin wal-fakkaatera
yeroo jennu, kan isaa yaadi Ibiroota akka kan raawwatame kan yeroo darbee kan raawwatamee yookaaan
kan raajjii jechuu keenya miti, haa ta’uu malee akkasumayyuu Ingiliffaan hiikameera jechuu keenyadha.
Yeroo gocha tokkoo Ibirootni kaamin illee yoo ta’e kan boca jechamma ibsu hin yaaleen” (kan dursuu fi
fuula 1).
Isa lammaaffaadhaaf of-eegachisa gaariin Sue Groom, Linguistic Analysis of Biblical Hebrew
tarreefama barnoota afaani kan nuu yaadessu,
“Tasumallee karaa ittiin baratamuu hin qabu, kan ammayyaa beektootni foddaa samii deebisee
ijaaru yoo ta’e akkasummas afaan durii du’e galumsa walitti firooma, ta’us miiraa mataa isaani kan
calaqisisan yookaan kan mataa isaani kan ta’e qooqa ittiin afaan hiikatan yookaanis immoo bakkeen
kunni Ibirooti dur in jiraatu yoo ta’e” (fuula 128).
C. Haalota (Moods) (isaan afaan lixa ammayyoomaan irraa kan warra ba’a Mesoopotamiyaatidha)
1. Inni ta’eera ta’a jiras (INDICATIVE), yeroo hunda fayyadama irra kan oole (PERFECT) yookaan
keeyyata kana (PARTICIPLES) (PARTICIPLE hunduu INDICATIVE) dha.
2. In ta’a, ta’uu danda’aa (SUBJUNCTIVE)
a. Kan ilaalatu yeroo hin xumuramne fayyadama ( IMPERFECT tense)
(1) Walitti qabama kan qabu (COHORTATIVE) h (added h) kan itti dabalame), rammaddii
tokkoooffaan kan hin xumuramne innis dhugaasaa fudhachaa gaafficha irratti
amanamuma kan ibsu (jechuun fedha dubbataatiin kan ta’e gocha)
(2) Boca jechamaa (JUSSIVE (internal changes) rammadii sadaaffaan kan hin xumuramiin
(ramaddi sadaffaa ta’us in danda’a akka himoota al-ta’aatti) innis kan baratame kan inni
ibsu gaaffiin fedhii of eegachisa yookaan gorsan.
b. Yeroo xumurame fayyadama (PERFECT tense with lu or lule)
Ijaarsi kun ramaddi lamaaffaa irra (SECOND CLASS CONDITIONAL) haala himoota Konee
Girikiin wal fakkaatadha. Labsii soba (priteesisi) kan uumu dogogora xumura yaada wali gala
(apodoosiis).
c. Kan in xumuramne yeroo Luun fayadama (IMPERFECT tense and lu)
Qabiyyee fi Luu, akkasumas raajji kan agarsisuu haala kan mallattoo ibsa fayyadama godha. J.
Wash Watts, A Survey of Syntax in the Hebrew Old Testament Seera uumama 13:6, Keessa
deebi 1:12, Mototaa isa 1 ffaa 13:8, Farfaanna 24:3, Isayaas 1:18 fuula 76-77).
D. Waw - galagaltoo/itti fufeenya hubachiisa. Kun adda kan ta’e kan Ibiroota (Kana’aanoota) yeroo
galumsaa waggootaf jeequmsa guddaa uumera. Innis fayyadama irra kan oole barreeffama galumsaa
karaa adda adda hordofuudhaan. Sababi jeequmsa kana beektooti durii warra Awuroppa ta’uu isaanitiif
hiikii isaas kan mataa mataa isaani kan ta’e qooqaa afaan ittiin hiikataniin qinda’umma ta’uu isaati.
Kunnis yeroo mirka’ana’eeti rakkinichaaf kan isaan gaafatan kan Ibiroota “yaada keessa galchuun” kan
durii afaan dur turedha. Yeroo afaan Awurooppa (yeroo) xiyyaafannoo jechammaati.yeroo kan ittiin adda
baasan Waaw kan jedhu qubedhaan, innis kan raawwatamee yookaan kan hin rawwataminiin hundee
jechamma irratti. Kunnis gochii isaa kara argamee in geedara.
1. Tarreefama seena jechamichi wali wajjin kan wal qabate abba murtii dhabbataa caasati
2. Kan Waaw maxantu dura duraan durse kan turee jechama (jechamoota) walitti firooma adda argisiisa.