Преузми

Klastične sedimentne stene

Klasifikacija klastičnih sedimentnih stena
NEVEZANA
STENA
VEZANA
STENA
VELIČINA
KLASTI
STRUKTURA
drobina breča preko 2mm psefitska str.
šljunak konglomerat preko 2mm psefitska str.
pesak peščar 2-0.05 mm psamitska str.
prah alevrolit 0.05-0.005 mm alevritska str.
mulj/glina glinac ispod 0.005 mm pelitska str.

Drobina
PSEFITI (> 2mm)
NEVEZANA STENA VEZANA STENA
-- drobljenjem stena na padinama;
-- transport: kratak (gravitacijom ili
bujicama) uglasti fragmenti;
-- slaba sortiranost
-- sastav: homogen (monomiktan);
-- česte u krečnjačkim terenima.
Breča - breccia (lat.) - lomljen kamen
- drobina vezana materijalom “spolja” ili
nastalim rastvaranjem samih fragmenata;
- uglavnom monomiktnog sastava

Klasifikacija breča
Po načinu (mestu) postanka:
1. Padinske
2. Obalske
3. Tektonske
4. Vulkanske i
5. Kontaktne
Po sastavu fragmenata:
1. Krečnjačke
2. dolomitske
3. mermerne
4. serpentinske i druge
LUMAKELE –
- neslojevite stene; arhitektonski
kamen; Ropočevo (Sopot).

Šljunak:
NEVEZANA STENA VEZANA STENA
zaobljeni materijal >2mm,
dug transport, sortiran, heterogen (polimiktan)
materijal;
Korita sadašnjih i nekadašnjih reka,
Česta slojevitost (kosa),
Primena: Podloga puteva, beton (šljunak
srednjeg zrna – 10-25 mm),
Pojave: Dunav, Sava, Morava
PSEFITI (> 2mm)
Konglomerat - conglomerare (lat.)nagomilavati;
Češće heterogeni (polimiktni);
Vezivo:karbonatno, silicijsko, laporovito;
po sastavu valutica: kvarcni, dolomitski,
krečnjački, heterogeni i tako dalje
Tekstura - masivni i slojeviti
Primena: ograničena
Fanglomerati i konglomerati molasa
Pojave: istočna Srbija, Sjenica

Klasifikacija konglomerata
Po mestu postanka:
1. Rečni
2. Obalski
3. Vulkanski (aglomerati)
Prema sredini stvaranja:
1. Kopneni
2. Jezerski
3. Marinski
4. Glacijalni (tiliti)
Prema položaju u geloškim formacijama:
1. Transgresivni
2. Intraformacijski i
3. Regresivni

PSAMITI (2-0.05 mm)
NEVEZANA STENA VEZANA STENA
Pesak Peščar
PESAK
Čest u izgradnji tercijarnih i recentnih naslaga
Obično heterogen, (polimiktan, polimineralan), ali i
homogen (monomineralan)
Najčešći minerali: kvarc + muskovit (mešoviti peskovi) +
cirkon + rutil +apatit + turmalin + granat + magnetit
Prema sredini stvaranja mogu biti: eolski, rečni,
jezerski, marinski i vulkanski
Prisustvo feldspata ukazuje na kratak transport
Česta slojevitost (kosa, ukrštena)
Primena – u gradjevinarstvu (malter); u industriji stakla
(>98%SiO 2 ), u livačkoj industriji sa oko 95% SiO 2
Pojave: Rgotina, okolina Valjeva, Vlaško polje, Banja
Koviljača, Vršac, Deliblatska peščara
Korisni nanosi: zlato (Pek i Timok), magnetit i ilmenit
(Ulcinj), dijamanti (Angola)

Prema veličini klasti:
PEŠČAR
krupnozrni – 2-0.5 mm
srednjozrni – 0.5-0.25 mm
sitnozrni – 0.25-0.05 mm
Sastav- kao kod peska + odlomci stena (litokastični peščari)
Vezivo – vapnovito (CaCO3), laporovito, glinovito,silicijsko, gvožđevito
Prema sastavu se dele na:
ARKOZE –dominiraju kvarc + feldspati (vezivo obično karbonatno)
GRAUVAKE – odlomci stena + kvarc +/- feldspati (glinovito-sericitsko)
Uglavnom dobro uslojeni
Veoma rasprostranjeni - čitave formacije (crveni permski peščari – istočna Srbija)

Nanosna ležišta (placer)
Nanosi u aluvijumu, eluvijumu, nanosi plaža i paleoplaceri
Koncentracije teških minerala (težih od kvarca, odnosno 2.65 g/cm 3 ) i koji su i otporni na
površinsko raspadanje: zlata, magnetitia, hematita, ilmenita, monacita, rutila, cirkona,
hromita, volframita, kasiterita i drugih
Ležišta dijamanata

Prah
ALEVRITI (0.05-0.005 mm)
NEVEZANA STENA VEZANA STENA
- Transport vetrom i vodom
- Sastav: kvarc, feldspat, karbonati i min.
glina
- Slojeviti (slojevi male debljine)»ograničena
primena
- Dijagenezom praha nastaju alevroliti i les
Alevrolit
- Nastaje vezivanjem praha koji je transportovan
vodom
LES:
- Vezana sedimentna stena eolskog porekla
- Pokriva 7% površine Evrope i 4% površine Zemlje
- Nastaje u stepskim oblastima sa visokom travom
- Sastav-heterogen (kvarc, feldspati, odlomci stena,
karbonati i min. glina)
- Cevasta gradja i lesne lutkice
- Odsustvo slojevitosti
- Stepen cementacije – slab, ali podnosi velika
opterećenja (vodopropustljivost)
- Dugim ispiranjem – lesna ilovača
- Pojave: Mačva, Vojvodina, okolina Beograda
(Višnjica, Zemun)

PELITI (manje od 0.005 mm)
NEVEZANA STENA POLUVEZANA STENA VEZANA STENA
Mulj Glina Glinac
- Hemijsko i klastično poreklo glina;
-Vezivanje se vrši isušivanjem ili istiskivanjem vode pod pritiskom gornjih slojeva;
- Sastav: minerali glina (kaolinit, ilit, monmorionit) + sporedni minerali: kvarc, apatit, cirkon, granati
+ primese oksida i hidroksida gvožđa + organska materija + mangan;
- Slojeviti, trakasti, sočivasti sedimenti;
- Ne propuštaju vodu, pa su nepogodna podloga za gradnju; klizišta
- Grade prelaz ka alevrolitima i krečnjacima
Gline prema mineralnom sastavu:
1.Kaolinitske (vatrostalne gline) – najčešće se javljaju kao produkt rasapadanja feldspata;
upotreba: industrija porcelana, livačka industrija;
2.Monmorionitske gline – izraženo je bubrenje i apsorpcija organske materije; upotreba: industrija
fine keramike i šećera, u tekstilnoj i livačkoj industriji;
*BENTONITI – monmorionitske gline nastale izmenama tufova (vulkanskog pepela);
3. Uma (suknarska zemlja) – monmorionitska glina sa velikom sposobnošću upijanja masti;
obično sadrži povećanu količinu Mg i Ca;
4. Ilovača – glina sa peskom i CaCO 3 ; upotreba: u ciglarskoj industriji;
5. Laporovita glina – sadrži 5-15 % CaCO 3 ;

Gline prema sredini formiranja:
Barske gline – sočivast oblik, sadrže šljunak, pesak i organsku materiju
Jezerske gline – slojevite, nekad znatnog rasprostranjenja; sadržaj krupnije frakcije opada sa
dubinom; često su to kvalitetne vatrostalne kaolinitske gline;
Marinske gline – javljaju se i u priobalnom delu (slabije sortirane)i u dubokomorskim regionima
(veliko horizontalno pružanje, ujednačena granulacija;
Ledničke gline (šljunkovita ilovača) – sadrži dosta krupnog detritusa; slabo sortirana
Crvenica (terra rossa) – nastaje raspadanjem krečnjaka, tako što se CaCO 3 komponenta odnosi,
a koncentrišu se oksidi i hidroksidi gvožđa i aluminijuma; stvaraju se boksitni minerali i ležišta
boksita;
Uljni škriljci – sadrže preko 10 % organske materije – kerogena; tamnomrke boje, nastaju u
jezerima, močvarama i plitkovodnim delovima šelfa.

Lepenski Vir, mezolit, peščar
Sedeća statueta, Vinča,
V-IV mil. p.n.e.
crkva Svetog Marka, Beograd, peščar
FIgurina i dupljajska kolica, bronzano doba, muzej u Vršcu
Glinena tablica sa klinastim pismom,
sumerska civilizacija, III mil. p.n.e.
Glineni vojnici, Kina