Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

1885- 1886 – „p .o .‖ probos zc za ks . F e liks W OJ NIUSZ . 87
Ciekawą informacją dotycząca tego okresu jest wzmianka o aresztowaniu przez władze carskie we wrześniu 1885 r. administratora
Parafianowa, ks. Domaszewicza, 88 jakiego oskarżono o udzielenie ślubu pomiędzy katolikami, a prawosławnymi,
i uwięziono w klasztorze w Grodnie. Potwierdza się to w dokumentach kościelnych, bo ks. A. Domaszewicz, podpisywał
tylko do m-ca XI. 1885 r. zapisy o posłudze chrztu i ślubu.
Proboszcza w tym czasie zastępował ks. Feliks Wojniusz liczący sobie wtedy 65 lat kapłan posługiwał się na oznaczenie
swojej roli wobec parafii terminach: „pełniący obowiązki administratora‖, jak widać władza kościelna nie wyznaczała
nowego proboszcza do czasu wypuszczenia na wolność poprzedniego. Zmiany na urzędzie proboszcza dokonano wpra wdzie
w roku 1886 ale poprzedni proboszcz wciąż jeszcze przebywał w tej parafii, bo ostatnie zapisy ks. Abdona Domaszewicz
mają miejsce w marcu 1888 r.
Warto pamiętać, że nie był to odosobniony przypadek kiedy władze rosyjskie interweniowały w obsadzanie parafii,
skoro w 1885 r. za działalność patriotyczną i walkę z rusyfikacją zesłano do Jarosławia nad Wołgą biskupa wileńskiego ks.
Karola Hryniewicza, którego wprawdzie po pięciu latach wypuszczono na wolność ale bez prawa powrotu do diecezji.
1886- 1892 - p robos zc ze m ks . Leon NA RKJ EW I CZ . 89
O ofiarności parafian z tego czasu świadczyć mogą pozostałości fundowanych wtedy dla kościoła naczyń liturgicznych 90
oraz cenności z wyposażenia kościoła, jakie przechowywane są obecnie w innych parafiach.
W roku 1892 proboszcz został ukarany grzywną w wysokości 50 rb. za remont kościoła bez zgody władzy państwowej.
91 Prawdopodobnie to stało się też przyczyna do zmiany na stanowisku proboszcza.
W tym czasie prowadzone obok Parafianowa prace przy odcinku kolejowym łączącym Rosje z Warszawą. 92 Ten nowy
sposób komunikacji sprzyja chyba zwiększaniu się osadnictwa katolickiego na terenie parafii, bo w 1889 r. mamy tu 5.343
katolików 93 a w 1890 r. liczyła ona już 5.707 katolików 94 , co w zestawieniu z całą „wołością Parafianów‖ stanowi naprawdę
imponujący procent przewagi katolickiego wyznania nad prawosławnym na tym terenie. 95
1892- 1894 - p robos zc ze m ks . Ado lf M OCZ ULS KI. 96
Proboszczem Parafianowa został mianowany dnia 31.VIII.1892 r. 97 Liczebność parafii w tym okresie wynosiła w 1893 r. =
6.049 katolików, i niewiele się zmieniło bo podano rok później, w 1894 r. tylko 6.069 katolików.
W roku 1893 ukarany został proboszcza grzywną, za wysłanie po terenie parafii z opłatkami organisty, 98 a kilka miesięcy
później zesłano go na 6 miesięcy do klasztoru w Grodnie. 99 Co było przyczyną ukarania nie wiemy dokładnie, natomiast
wiadomo, że pows zechną praktyką w owym czasie było zamykanie jak największą liczbę kościołów lub pozostawienie ich
bez duszpasterzy. Dla przykładu, w dekanacie nadwilejskim pozostało otwartych tylko 7 kościołów. 100
1895- 1897 - p robos zc ze m ks . Ka zimie r z S TA LEW S KI . 101
Niewiele wiadomo o pracy tego kapłan, za to w czasie jego urzędowania widoczna jest tendencja dalszego wzrostu liczb owego
parafii. W kolejnych latach liczebność parafii wynosiła: 1895 r. = 6.191 kat.; 1896 r. = 6.224 kat., widać więc systematyczny
wzrost zaludnienia katolików na tym terenie.
87
Ks. Feliks WOJNIUSZ, ur. 1801, kapł 1826 [R-wil-1886 = 60 lat, 40 kapł, 1 urz.], ponadto tam informacja, że był tylko na etacie określanym słowem:
„ispełniajuszczy dołżność administratora parafii‖.
88
Boj. Cz. 2, T 1, s. 476.
89
Ks. Lew NARKJEWICZ (Narewicz), ur. 1835, kapł. 1862, [R-wil-1887 = 51 lat, 24 kapł, 1 urz.]. 1872 Grabszyn (dek. oszmiański). Wpisy w księdze
metryk ogłaszają początek pracy w IV.1888 r. [wg: GAB sygn. 1781-37-47, k. 231], ponadto podpisy w księgach metryk z 1889 r., z m-ca XII, świadczą
o jego obecności na terenie parafii w 1890 r. Odnaleziono też podpis z roku 1891 w Cyrkulariuach Dekanatu Nadwilejskiego [APW].
90
Napis na kielichu przechowywanym w parafii Lebiedziewo diecezja mińsko-mohylewska (rej. Mołodeczno): „Ten kielich ofiarowała do Kościoła
Parafianowskiego Tekla Jukowiczowa kwietnia 6 d. 1881" oraz określenie próby złota: [KK 1881, 84]. Kielich ten przekazany był w latach 90-tych XX
w. przez proboszcza parafii Krasne do Lebiedziewa, całkiem możliwe, że w tej parafii znajduje się więcej cenności przywiezionych z Parafianowa do
Kraśnego, wtedy gdy obie miejscowości należały do obłaści Mołodeczno.
91
Boj. Cz. 2, T 1, s. 697.
92
Wg Istoria Biełarusi T 1, Mińsk 1994, s. 330 podano datę 1907 r. jako zakończenie wszystkich prac przy budowie tego odcinka kolei, natomiast w
innych opracowaniach widnieje rok 1895.
93
KWD s. 277.
94
R-wil-1890.
95
PDR s. 79, dane ze spisu w 1897 r. podają 9.101 osób na terenie wołości, w tym przewaga mężczyzn, a mianowicie 4.753 do 4.356 kobiet.
96
Ks. Adolf MOCZULSKI, ur. 1866; kapłan święcony 1889 w Kownie, 1890 Domanów, 1892-1894 Parafianów, 1894 Grodno (więzienie), 1896-
1916 Wojstom, 1916 Ejszyszki, 1925 Wojstom, 1930-1932 Bohdanowo, 1934 Dowkszyszki. Data objęcia urzędu na podst. R-wil-1894, s. 200 = „urzędu 2
lata", ponadto podpis ks. Moczulskiego z XII. 1892 jako proboszcza zachował się w Cylkuraliach Nadwielskiego Dekanatu [APW].
97
ABW sygn. 318-1044, k. 1.
98
Boj. Cz. 2 T 1, s. 679-680.
99
Przebywał ks. Moczulski w klasztorze od 25.V.1894 do II.1895 [por. ABW sygn. 318-10444]. W tym czasie, jak czytamy w cytowanym już opracowaniu:
„pokutowano w klasztorze w Grodnie za politykę t.j. za fanatyzm i szkody wyrządzone prawosławiu." cytat za: J. Borodzicz, Pamiętniki ks.
Józefa ...., wyd., cyt., s. 26; tam, że „kazania wolno było odczytywać tylko proboszczom i to z książki Białobrzeskiego wydanego pod dyrekcją rządu. Za
wygłoszenie improwizowanego kazania groziła księdzu surowa kara." Tamże, s. 18.
100
Duniłowicze, Łuczaj, Mjadzioł, Parafianowo, Postawy, Wołkołata, Zadziew.
101
Ks. Kazimierz STALEWSKI, (Kazimierz – Alnzgary), ur. 1866 w Wilnie; kapł 1886; 1886-1888 wikary w Goniądzu, proboszcz: 1888 w Werenowie,
1894 w Bujwidach, 1895-1897 Parafianowie, 1897-1899 Iszczołmie, w 1899 zrzekł się probostwa i pozostawał w Wilnie; 1901-1902 Butrymańce,
1902-1909 Białohruda, 1910-1911 Choroszcza, 1911-1912 Druja, 1912-1914 Żołudek, 1916-1921 w Kundzinie, Nowa Ruda, Siereszów, 1924-1927
Bielica, 1927 Suraż, 1934 Juchnowce, zmarł 18.XII.1935 w Warszawie, a pochowany w Juchnowce [por.: WAW 24/1935, s. 358].
203