Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

udowlany sugerował sam proboszcz. 131
Rozdział
1914- 1917 - p robos zc ze m ks . An icet BUT KIEW I CZ . 132
Parafia liczy w 1914 r. aż 7.500 katolików, a ponieważ ta liczba wiernych wymagała pomocy drugiego kapłana, co potwierdzają
współczesne schematyzmy, dlatego jako wikary pracował tu ks. Kazimierz Łobacz. 133
W początkowych latach I wojny światowej [1914-1915 r.], przeprowadzono prace porządkowe na cmentarzach, parafialnym
i wioskowych. Pis ząc do Kurii biskupiej o dokonanych porządkach proboszcz wymien ia w dokumencie 7 cmentarzy,
a mianowicie: Parafianowski, Strukowski, Iwanowski, Wiereńkowski, Gryniews zczyński, Cieleszowski, Świrko wski.
134 Przebudowa dotyczyły także zabudowy plebańskiej gdzie staraniem ks. Butkiewicza powstała nowa plebania 135 ,
pewnie z wykorzystaniem materiałów pozostałych po rozebraniu starego kościoła.
1917- 1924 - p robos zc ze m ks . St an is ła w SZ YROKI. 136
Wikarzy do tej parafii po odejściu ks. K. Łobacza (ok. 1917 r.) przez jakiś czas nie byli wyznaczani na to stanowisko, gdyż
już w 1919 r. był nieobecny wikary, a dokumenty podają termin: „vacat", prawdopodobnie w związku z brakiem waru nków
mieszkalnych, a może problemem stało się przemieszczanie się w pobliżu terenu parafii linii walk frontowych i granic
państwowych. Sytuacja ulega zmianie po zakończeniu działań wojennych, i funkcje te pełnili w kolejnych latach: 1920 -
1921 - ks. Józef Kozieł, wikary. 137 1921-1925 - ks. Kajetan Sufrynowicz. 138
Zniszczenia powojenne były ogromne, skoro od dnia 26.XI.1921 r. pozwolił biskup na używanie pieczęci: „Komitet
Odbudowy Kościoła Parafialnego". Zadaniem komitetu było doprowadzenie do odnowienia świątyni wg planów pozost awionych
przez ks. Wiskonta. 139 Na remont przy świątyni proszono także o subwencje z Państwowego Biura Odbudowy. 140
W tym miejscu warto zaznaczyć, że parafia ta rozmieszczona była na terenie o nieznacznej przewadze ludności katolickiej,
bo według spisu ludności dla gminy Parafianowo, [przeprowadzonego dnia 30.IX.1921 r.] było tu 10.354 mieszka ńców,
a w tym 5.471 katolików i 4.665 prawosławnych. W tej liczbie 5.313 Polaków, 3.941 Białorusinów, 1.100 osób innych
narodowości. 141 Natomiast wg danych z roku 1923, dotyczących statystyki parafii na terenie parafii (obejmowała ona
obszar większy od gminy) mieszkało 15-16 tysięcy ludzi, z czego 8.000 to katolicy [pozostali: 6.000 prawosławnych, 80-
100 protestantów czy muzułmanów oraz 800 żydów] 142 . Należy pamiętać, że w dekanacie nadwilejskim Parafianów uchodził
za parafię zamieszkałą w największym procencie przez ludność białoruską, ale było to tylko 5% całości zaludnienia
[na liczbę: 43.176 Polaków było tu: 50 Litwinów i 455 Białorusinów]. 143
Opisując życie religijne tego czasu na parafii Parafianowo wspomniano w dokumentach wizytacji biskupiej o działaln ości
III Zakonu, do jakiego należało 35 osób. Natomiast do częstej komunii św. przystępowało 25% parafian. Określono, że
organizacji ateistycznych nie było na terenie parafii, choć kolportowano prasę socjalistyczna lub o zabarwieniu nacjona-
131
Cytuje niżej obszerne fragmenty wspomnianego listu: „7 lat i 6 m-cy pracowałem w Parafianowie jako wasz Proboszcz, były w moim tu życiu dni
jasne, były też dni smutku i niedoli tak płynie zwykle życie każdego człowieka nie darmo ten świat jest nazywany łez płaczu, bo więcej mamy powodów
do cierpienia niż do pociech (...), postanowiłem prosić władzę Dyecezjalną o zwolnienie mnie od obowiązków proboszcza i przen iesienie gdzieś nie na
probostwo a na wikariat. (...) Niektórzy parafianie zapytywali o przyczynę mego wyjazdu z Parafianowa, (...) przyczyn jest sporo, najpierw ciągle jestem
niepokojony w kwestii nowych katolików i ciągle jestem pod strachem by nie przekroczyć prawa, ponieważ przez trzy razy bytem więziony, następnie nie
mogę przeżyć, tego, że inteligencja z małymi wyjątkami jest nie religijna, a nawet były wypadki wyrzeczenia się kościoła. Do spowiedzi, do kościoła nie
chodzą i takim postępowaniem gorszą i dobrych ludzi, dalej ogromne mam kłopoty z gospodarką kościelną: pomimo, że przez 7 -miu laty odbywałem
reperacje kościoła, teraz i znowu widzimy tynki poodpadane. Blacha na dachu znowu przerdzewiała, dachówka zła a dach przeciek a i psuje sklepienia.
Blachy na wieżach koniecznie trzeba zamienić blachą cynkową bo inaczej to każde 3-4 lata trzeba koło 300 rb. wydawać na malowidła. Z kościoła starego
trzeba zbudować coś innego, należy bezzwłocznie budować plebanie i oficynę gospodarcza, zabudowania, dla organisty trzeba budować dom mieszkalny
(...). Na wszystkie wymienione prace potrzeba koło 7 tysięcy rubli (...). A Parafianie jak wiadomo nie-wszyscy chętni i posłuszni niektórzy posłuchają
ledwo za 10 raz a niektórzy wcale nie posłuchają (...)." List ks. Stefana Romanowskiego z 1914 r. [rękopis listu w APP].
132
Ks. Anicet BUTKIEWICZ, ur. 1862 w Wilnie [ale w R-wil-1921=1868 r.], kapł. 1895, 1903-1905 „Nosocomino amentium‖, do IV.1914 r. w Nowej
Wilejce [por.: DDW 8/1914, s. 114] ale dopiero 10.VII 1914 zwolniony z funkcji kapelana szpitala w Wilnie, później od IV.1914 w Parafianowie, od
1918 r. kanonik honorowy, w 1923 w Wilnie, 1931 parafia Niepokalanego Poczęcia w Wilnie, 1935 „extra numerus".
133
Ks. K. Łaban zastępował proboszcza w czasie jego nieobecności, np.: przez 2 m-ce jego pobytu za granicą, o czym pisze dokument: No 2709/1914
[APW].
134
IAW sygn. 694-5-5119, k. 4.
135
por. WAW-1929.
136
Ks. Stanisław SZYROKI ur. 1881, kapł. 1905, 1917-1924 Parafianowo [R-wil-1921, s. 146 = urząd od 1917], w roku 1921 pełnił urząd dziekana
nadwilejskiego, później pracował: 1924 Sokółka, 1935 Kuźnica. Podobno należał ks. Szyroki do ruchu białoruskiego kapłanów, o czym wspomina A.J.,
Uschodnia Białoruś, Mińsk 1918, s. 6.
137
Ks. Józef KOZIEŁ (Koziełło), ur. 1892, kapł. 1919, pracował w: 1920-1921 - Parafianowo, 1924-1935 Gawia. W czasie II wojny był kapelanem
AK pracując jako proboszcz w Dalekich, w jego domu działał punkt kontaktowy tej organizacji zbrojnej por. C. Wilanowski, Konspiracyjna działalność
duchowieństwa katolickiego na Wileńszczyźnie w latach 1939-1944, Warszawa 2000, s. 99. Później, w latach 50-tych, musiał uciekać z ZSRR „aby ratować
swoje życie" - por. określenie użyte przez: T. Krahel, w: „Słowo Życia‖, Grodno 20/2002.
138
Ks. Kajetan SUFRYNOWICZ, ur. 1.XI.1895 w Wilnie, [w 1914 wstąpił do seminarium (na 68 kandydatów przyjęto wtedy tylko 25 osób] studia
1914-1918 w Petersburgu, 1918-1920 Wilno; kapł. 1920, 1920-1921 Żołudek, 1921-1925 Parafianów (w latach 1922 pomagał w Wołkołacie oraz w 1923-
1924 w Krywiczach), 1925-1928 Węsłanięta, 1928-1935 Baligródek, 1935-1941 Żeladz, tam też aresztowany przez NKWD i więziony w Wilejce, Mińsku
i Riazaniu. Uwolniony w VIII.1941 był kapelanem 7 dyw. Armii Andersa. Od 1946 kanonik, po powrocie z Egiptu od 1947 w Anglii gdzie zmarł
27.VIII.1970.
139
IAW sygn. 694-5-3369.
140 IAW sygn. 694-5-3370.
141 Wg: R-BDK s. 136.
142 IAW sygn. 694-5-3507, k. 4 - dokument z 6.III.1923 r.
143 Wg ABW sygn. 318-663.
206