odlewnictwo współczesne – polska i świat 4 2008 - Instytut ...

ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE 

– POLSKA I ŚWIAT 

MODERN FOUNDRY – 

POLAND AND THE WORLD 

INSTYTUT ODLEWNICTWA 

ISSN 1898-7257 

W numerze m.in.: 

• 

• 

• 

studium toksykologiczne 

oddziaływania dioksyn na 

środowisko 

wybór informacji z czasopism 

naukowo-technicznych 

zdarzyło się w Krakowie 

20 lipca 2008 r 

4 

2008

ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE – POLSKA I ŚWIAT 

BADANIA I STUDIA 

M. Żmudzińska: Studium toksykologiczne oddziaływania 

dioksyn na środowisko .............. 4 

NORMALIZACJA W ODLEWNICTWIE 

Informacje o normach ................................... 7 

INFORMACJA NAUKOWO-TECHNICZNA 

Wybór informacji z czasopism naukowo-technicznych 

........................................................ 8 

CERTYFIKACJA.......................................... 26 

SZKOLENIA – KONFERENCJE – SEMINARIA 

– SPOTKANIA 

Z życia Instytutu Odlewnictwa ..................... 28 

XIV Międzynarodowe Targi Technologii dla Odlewnictwa 

- METAL w Kielcach .................. 30 

57 Międzynarodowe Targi Wynalazczości, Badań 

Naukowych i Nowych Technik BRUSSELS 

INNOVA....................................................... 32 

SEMINARIUM 2008 pt: "Wirtualne muzeum - 

metal w historii człowieka. Technika wykonania 

modeli odlewów artystycznych z wykorzystaniem 

skanera 3D.......................................... 33 

Z HISTORII ODLEWNICTWA 

J. Krokosz: Zdarzyło się w Krakowie 20 LIPCA 

2008 roku. ................................................... 35 

Kwartalnik naukowo-techniczny 

Rocznik 2, nr 4/2008 

SPIS TREŚCI CONTENTS 

STUDIES AND RESEARCH 

M. Żmudzińska: A study of the toxic effect on 

the environment ............................................ 4 

STANDARDIZATION IN THE FOUNDRY 

PRACTICE 

Information on standards .............................. 7 

SCIENTIFIC AND TECHNICAL INFORMATION 

A choice of information from the scientific and 

technical journals .......................................... 8 

CERTIFICATION.......................................... 26 

TRAINING – CONFERENCES – SEMINARS – 

MEETINGS 

News from the Foundry Research Institute . 28 

XIV International Fair of Technology for Foundry 

- METAL Kielce 2008 ............................ 30 

57 The Belgian And International Trade Fair 

For Technological Innovation BRUSSELS IN- 

NOVA.......................................................... 32 

SYMPOSIUM 2008 "Virtual Museum - Metal in 

the History of Mankind. A Technique of Making 

3D for Art Castings.".................................... 33 

FROM THE HISTORY OF FOUNDING 

J. Krokosz: It happened in Cracow on July 20, 

Anno Domini 2008 ...................................... 35

Wydawca: 

INSTYTUT ODLEWNICTWA 

w Krakowie 

REDAKTOR NACZELNY: 

Andrzej BALIŃSKI 

ZESPÓŁ REDAKCYJNY: 

Jerzy SOBCZAK, Jerzy TYBULCZUK, Joanna MADEJ, 

Anna SAMEK-BUGNO, Jacek KROKOSZ 

KOREKTA WYDAWNICZA: 

Marta KONIECZNA 

RADA PROGRAMOWA: 

Zbigniew RONDUDA (Przewodniczący), Mariusz HOLTZER (Z-ca Przewodniczącego), 

Tadeusz BOGACZ, Józef DAŃKO, Zbigniew GÓRNY, Adam TABOR, 

Andrzej JOPKIEWICZ, Janusz MIKLASZEWSKI, Mariusz URBANOWICZ 

ADRES REDAKCJI: 

„Odlewnictwo Współczesne – Polska i Świat” 

30-418 Kraków, ul. Zakopiańska 73 

tel. (012) 261-83-81, fax 261-83-81 

http://www.iod.krakow.pl 

e-mail: jmadej@iod.krakow.pl 

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 

Żadna część czasopisma nie może być powielana, 

czy rozpowszechniana bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich. 

Printed in Poland 

ISSN 1898-7257

Drodzy Czytelnicy, 

OD REDAKCJI 

Stary Rok zbliża się ku końcowi, a my znów stajemy w obliczu Wielkiej Niewiadomej. 

Każde Święta Bożego Narodzenia i każdy Nowy Rok zmuszają bowiem do refleksji nad czasem minionym 

i czasem przyszłym. Wiemy już, jaki był rok miniony. Dla niektórych oznaczał on sukcesy i radość, dla 

innych niestety smutek i ból. Choć nie wiemy, jaki będzie Nowy Rok 2009 spróbujmy z optymizmem 

spojrzeć w przyszłość, bo przecież tak naprawdę - świat jest piękny. 

Święta Bożego Narodzenia to czas radosny, czas spędzany wspólnie z rodziną. 

Życzymy zatem Państwu dużo rodzinnego ciepła, wzajemnej życzliwości i zrozumienia, chwil mile 

spędzonych i nadrobienia tych wszystkich zaległości w życiu rodzinnym, które często są nieuchronnie 

spowodowane szybkim tempem pracy i licznymi obowiązkami służbowymi. 

Niech uroczysty nastrój Świąt Bożego Narodzenia wraz z ich ciepłem i niepowtarzalną atmosferą 

przeniesie się również na cały Nowy Rok 2009. Niech radość zagości w Państwa sercu i tam pozostanie. 

Na Nowy Rok 2009 życzymy Naszym Drogim Czytelnikom dobrego zdrowia i radości z życia, sukcesów 

w pracy i w życiu osobistym i wszystkiego tego co najogólniej zwykliśmy nazywać „szczęściem”. 

Jako redakcja czasopisma „Prace Instytutu Odlewnictwa” cieszymy się, że przez cały miniony 

rok byliście Państwo z nami i jest naszym gorącym pragnieniem, aby tak było również w roku następnym. 

Nie sposób nie wspomnieć, że oprócz Świąt Bożego Narodzenia i Sylwestra, grudzień jest 

również miesiącem, kiedy obchodzimy Dzień Odlewnika. Z tej również okzji pragniemy złożyć Państwu 

serdeczne życzenia, aby trud codziennej pracy zaowocował sukcesem i zyskiem finansowym uzyskiwanym 

przez prowadzone przez Państwa Firmy. Nasze życzenia są adresowane nie tylko do Braci 

Odlewniczej, lecz również do jakże licznej rzeszy dostawców materiałów i surowców dla odlewni, 

dostawców maszyni urządzeń oraz aparatury badawczej, projektantów odlewów, ich użytkowników, 

jak również wszystkich tych, którzy swą pracą, zaangażowaniem i wysiłkiem przyczyniają się do rozwoju 

i umacniania naszej Branży Odlewniczej. 

Dziękujemy Wam za cały poniesiony trud budowania 

przemysłu odlewniczego w naszym Kraju i życzymy sukcesów 

i uznania w Nowym Roku 2009. 

Jesteśmy z Wami i na ile to tylko możliwe obiecujemy naszą 

pomoc i wsparcie. 

Wszystkiego Najlepszego! 

Redakcja czasopisma 

"Odlewnictwo Współczesne - Polska i Świat” 

3

135 izomerów polichlorowanych dibenzofuranów 

(PCDF). W cząsteczce dibenzodioksyny lub dibenzofuranu 

atom wodoru w pierścieniu może zostać 

podstawiony atomem bromu a następnie fluoru. 

Otrzymamy wtedy kolejne 210 związków polibromodibenzodioksyn 

i dibenzofuranów lub ich 210 

fluoropochodnych. Mogą też istnieć cząsteczki 

o mieszanym składzie, określane mianem polihalogenodibenzodioksyn 

lub dibenzofuranów (możliwych 

kombinacji jest ponad 3 tysiące). Najbardziej 

toksyczne są związki zawierające 4 atomy chloru 

podstawione w pozycjach 2, 3, 5 i 8. Związki zawierające 

od 1 do 3 atomów chloru w cząsteczce są 

stosunkowo mało toksyczne i uważane za względnie 

nieszkodliwe. Najbardziej znana dioksyna 2, 3, 

7, 8-TCDD jest około 10 000 razy bardziej trująca 

niż cyjanek potasu. 

Mechanizmy powstawania 


Studium toksykologiczne oddziaływania dioksyn 

na środowisko 

Wstęp 

Dioksyny i furany są jednymi z najbardziej 

spektakularnych zanieczyszczeń środowiska ostatnich 

30 lat. Powstają one najczęściej w procesach 

termicznych podczas spalania substancji organicznych 

w obecności związków chloru lub fluoru (np. 

spalanie odpadów komunalnych). Tworzą się także 

w procesach metalurgicznych. Za niepokojące zjawisko 

ostatnich lat należy uznać wzrastające zanieczyszczenie 

środowiska tymi związkami. 

Dioksyny i furany należą do niebiodegradowalnych, 

lipofilowych substancji organicznych. 

Główną drogą rozprzestrzeniania się dioksyn 

i furanów jest powietrze, ale występują również 

w wodach, glebach, roślinach czy żywności. 

Określenie właściwości fizyko-chemicznych 

i toksycznych dioksyn i furanów 

Dioksyny i furany to przyjęta powszechnie 

nazwa dla polichlorowanych dibenzoparadioksyn 

(PCDD) i polichlorowanych dibenzofuranów (PCDF) 

należących do grupy aromatycznych związków 

chloroorganicznych. Są one zbudowane z dwóch 

pierścieni benzenowych połączonych ze sobą jednym 

(PCDF) lub dwoma (PCDD) atomami tlenu, 

przy czym w każdym z pierścieni benzenowych od 

1 do 4 atomów wodoru może być podstawionych 

chlorem. Dioksyny i furany są zaliczane do grupy 

tzw. trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO, 

ang. POPs - Persistent Organic Pollutants). 

Są to związki stabilne, o bardzo słabej rozpuszczalności 

w wodzie (< 1 µg/dm3 w 20°C) 

i ograniczonej rozpuszczalności w większości 

rozpuszczalników organicznych. Akumulują się 

w glebie, gdzie mogą istnieć długie lata. Z gleby są 

w pewnym stopniu przyswajane przez rośliny, które 

są pokarmem dla zwierząt, a dzięki dobrej rozpuszczalności 

w tłuszczach wykazują zdolność akumulacji 

w organizmach zwierzęcych. Dioksyny i furany 

ulegają rozkładowi w świetle UV (słonecznym) oraz 

podczas spalania w wysokich temperaturach przy 

dostępie tlenu. 

W zależności od liczby atomów chloru i miejsca 

ich podstawienia wyróżnia się 75 izomerów 

polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn (PCDD) oraz 

mgr Maria Żmudzińska 

Dioksyny i furany tworzą się w procesach 

termicznych według dwóch zasadniczych mechanizmów: 

W wyniku niecałkowitego termicznego rozkładu, 

z tak zwanych prekursorów, po którym następuje 

przegrupowanie w cząsteczkach związków 

będących prekursorami. Struktura prekursorów jest 

zbliżona do struktury dioksyn i furanów. Prekursorami 

mogą być: polichlorowane bifenyle (PCB), 

chlorofenole, chlorobenzeny, jak również PCW. Ten 

mechanizm wymaga małej zawartości tlenu. Proces 

tworzenia się PCDD/ PCDF zachodzi na powierzchni 

cząstek pyłów w temperaturze 250÷400°C i jest 

katalizowany przez obecne tam jony niektórych 

metali, np. Cu +2 . 

W wyniku tak zwanej syntezy de novo, bez 

udziału organicznych prekursorów. Z atomów C, O, 

H i Cl oraz w obecności niektórych metali (np. Cu, 

Fe) działających jako katalizatory w temperaturze 

250÷500°C. Chlor może pochodzić zarówno z nieorganicznych 

chlorków, jak i związków organicznych. 

Syntezie de novo sprzyja ponadto obecność 

tlenku węgla i sadzy. 

Obecnie jednak nie zostało udowodnione, 

który z ww. mechanizmów jest dominujący w tworzeniu 

się tych związków. Dioksyny i furany mogą 

również pochodzić bezpośrednio z materiałów wsa- 

4

dowych (np. zabrudzony olejami lub pomalowany 

złom metalowy) zawierających te związki, które nie 

ulegają rozkładowi w wysokiej temperaturze i przechodzą 

do strumienia gazów odlotowych. Proces 

ten ma miejsce w atmosferze ubogiej w tlen. 

Emisja dioksyn 

W procesie wykonywania odlewów poważnym 

źródłem emisji są operacje: 

• topienia, 

• wykonywania rdzeni, 

• sporządzania i przerobu mas, 

• wykańczania odlewów. 

Do powietrza emitowane są głównie pyły 

mogące zawierać cząstki metali ciężkich, dwutlenek 

siarki, tlenek węgla i związki organiczne. 

Dioksyny mogą powstawać głównie w procesach 

wytapiania ciekłych stopów odlewniczych. 

Dioksyny lub ich prekursory mogą być obecne 

w niektórych materiałach wsadowych, jak również 

jest możliwa synteza de novo zachodząca 

w piecach do topienia lub systemach oczyszczania 

gazów. Dioksyny łatwo adsorbują się na stałych 

cząstkach i mogą być wychwytywane przez pyły, 

w skruberach lub filtrach tkaninowych. Jak wykazały 

badania przemysłowe tworzenie się dioksyn 

w procesach metalurgicznych jest bardzo złożone 

i trudno jest określić warunki ich powstawania. Tworzenie 

się PCDD/PCDF w innych etapach procesu 

wykonywania odlewów niż topienie jest bardzo 

mało prawdopodobne. 

Jak wykazały przeprowadzone badania, np. 

przy regeneracji termicznej mas z technologii cold 

box emisja PCDD/PCDF wynosiła 0,006 ng TEQ/ 

Nm3 , czyli wielokrotnie mniej niż wartość zalecana 

(0,1 ng TEQ/Nm3 ) [4]. 

W procesach topienia mogą powstawać 

PCDD/PCDF, jeżeli występują ku temu sprzyjające 

warunki. Tymi warunkami są: 

- obecność jonów chlorkowych - mogą one pochodzić 

z zanieczyszczonego złomu, ze stosowanego 

węgla, koksu, oleju opałowego lub niektórych 

topników; 

- obecność węgla organicznego - może on pochodzić 

z zanieczyszczonego złomu, z węgla, 

koksu lub oleju stosowanego jako paliwo; 

- temperatura w zakresie 250÷450°C i przy dostatecznym 

czasie przebywania gazów w tym 

przedziale temperatury; 

- obecność katalizatora, takiego jak miedź; 

- obecność tlenu. 


Przy ocenie ryzyka tworzenia się PCDD/ 

PCDF należy dokonać zróżnicowania pomiędzy 

odlewniami metali nieżelaznych, a odlewniami stopów 

żelaza. 

Odlewnie metali nieżelaznych: dopóki topi 

się tylko gąski i złom własny, ryzyko tworzenia się 

PCDD/PCDF jest bardzo małe. Przy topieniu czystych 

metali nieżelaznych nie występują ani chlor 

ani węgiel, pierwiastki niezbędne do powstania tych 

związków. Jednak przy topieniu złomu obcego metali 

nieżelaznych może wystąpić ryzyko tworzenia 

się PCDD/PCDF. Emisja dioksyn może mieć miejsce 

w etapie obróbki termicznej i topienia. Dioksyny 

lub ich prekursory w postaci substancji organicznych 

mogą być obecne w materiałach wsadowych 

i możliwa jest synteza de novo w piecach lub systemach 

oczyszczania gazów odlotowych. 

Stosowanie mieszanin zawierających chlor 

do odgazowywania i usuwania magnezu oraz stosowanie 

chlorków (topników) może być źródłem 

chloru dla potencjalnego tworzenia się dioksyn. 

Dlatego też należy minimalizować ilość wprowadzanego 

do układu chloru (np. do rafinacji stopów 

aluminium nie stosować sześciochloroetanu, a mieszaninę 

azot-chlor). Wstępne oczyszczanie złomu 

usuwa większość substancji organicznych i poprawia 

wydajność procesu topienia. 

Odlewnie stopów żelaza: To czy zaistnieją 

warunki dla tworzenia się PCDD/PCDF zależy od 

rodzaju stosowanego pieca i wsadu metalowego. 

Biorąc pod uwagę, że w piecach do topienia występuje 

wysoka temperatura, emisja PCDD/PCDF 

(o ile w ogóle będą powstawać) będzie głównie pochodziła 

z syntezy de novo. 

We wszystkich wymienionych systemach 

oczyszczania gazów brak jest specyficznych technik 

wychwytywania dioksyn. Można jedynie wyróżnić 

dwie grupy technik, te przy stosowaniu których 

uzyskuje się bardzo mały poziom emisji PCDD/ 

PCDF oraz obejmujące szeroki przedział. Pierwsza 

grupa dotyczy topienia aluminium, topienia żeliwa 

w piecach indukcyjnych i topienia stali w elektrycznych 

piecach łukowych. Druga grupa obejmuje topienie 

żeliwa w żeliwiakach i piecach obrotowych. 

Niemożliwe jest pełne wyjaśnienie zróżnicowania 

w obrębie tych dwóch grup. Można jedynie zauważyć, 

że w przypadku żeliwiaków z gorącym dmuchem 

i mokrym systemem oczyszczania gazów odlotowych 

uzyskuje się niższe wartości emisji PCDD/ 

PCDF. 

Żeliwiaki: w żeliwiakach obecny jest chlor i węgiel, 

pochodzące z koksu. Dodatkowo węgiel może 

być wprowadzany do pieca wraz ze złomem złej jakości 

(złom zaolejony, zanieczyszczony cieczami chłodzącymi). 

W szczególnych przypadkach przebiegu 

5

procesu żeliwiakowego mogą wystąpić warunki do 

tworzenia się PCDD/PCDF. Ponieważ synteza de 

novo zachodzi głównie podczas ochładzania gazów 

odlotowych, to proces ten może mieć miejsce zarówno 

w żeliwiakach z gorącym jak i zimnym dmuchem. 

W przypadku stosowania mokrego odpylania za 

pomocą dezintegratora, gazy odlotowe przechodzą 

przez krytyczny zakres temperatury (250÷450°C) 

tworzenia się dioksyn już po przejściu przez system 

odpylający. Dzięki temu zawierają mało pyłów 

i chlorków, które zostają wymyte, przez co znacznie 

zmniejsza się ryzyko syntezy de novo. 

Piece obrotowe: Z powodu ograniczonych 

możliwości wprowadzania dodatków stopowych, 

wsad do tych pieców składa się generalnie z czystych 

materiałów. Ze względu na wysoką temperaturę 

płomienia, gorące gazy opuszczające piec 

mają temperaturę od 1000 do 1300°C. Dopalanie 

zachodzi wewnątrz pieca. Synteza de novo jest 

możliwa wówczas, gdy gazy schładzają się wolno. 

Piece indukcyjne: Z powodu ograniczonych 

możliwości wprowadzania dodatków stopowych, 

wsad do tych pieców składa się generalnie z czystych 

materiałów. Ponadto w piecu nie powstaje 

strumień gazów odlotowych o wysokiej temperaturze, 

które ulegałyby powolnemu schładzaniu. 

Piece łukowe: Piece tego typu o wyłożeniu 

zasadowym umożliwiają wprowadzanie dodatków 

stopowych oraz rafinację kąpieli metalowej. Dzięki 

temu możliwe jest stosowanie jako wsadu zanieczyszczonego 

złomu. Jeżeli wsad zawiera związki 

organiczne i/lub chlorowane, to podczas ochładzania 

gazów odlotowych mogą tworzyć się PCDD/ 

PCDF. Może to mieć miejsce kiedy stosuje się złom 

pochodzący np. z urządzeń elektronicznych, transformatorów 

lub złomowanych pojazdów. Elektryczne 

piece łukowe z wyłożeniem kwaśnym nie dają 

możliwości prowadzenia rafinacji kąpieli metalowej 

i dlatego stosowanie zanieczyszczonego złomu 

jest ograniczone. Redukuje to ryzyko tworzenia się 

dioksyn w tego typu piecach. 

Określenie toksycznego oddziaływania dioksyn 

i furanów 

Toksyczność występujących w środowisku 

dioksyn i furanów określana jest przez toksyczność 

każdego związku w porównaniu z 2, 3, 7, 8-tetrachlorodibenzo-(p)-dioksyną 

(2, 3, 7, 8-TCDD). 

W roku 1996 dioksyny zostały uznane przez 

Międzynarodową Agencję do Badań nad Nowotworami 

(IARC) w Lyon za kancerogeny I grupy, a więc 

o najsilniejszym działaniu. 

Dioksyny i furany mają bezpośredni, udowodniony, 

wpływ na zakłócenie systemu endokrynnego 


wydzielania hormonów sterydowych, zwłaszcza progesteronu. 

Zakłócają również replikację kodu genetycznego. 

Szczególne działanie w tym zakresie wykazują 

dioksyny. Efekt działania jest zależny od dawki 

i czasu ekspozycji na te substancje. 

Oprócz zaburzania procesu wydzielania hormonalnego 

dioksyny mogą powodować zakłócanie 

procesu replikacji kodu genetycznego w rozmnażających 

się komórkach. Jednak ich działanie mutagenne, 

rakotwórcze i teratogenne nie zostało do 

dziś do końca potwierdzone, a alergiczne działanie 

dioksyn pojawia się dopiero wtedy, gdy występują 

z dawkach znacznie większych niż spotykane 

w środowisku. 

Wskutek braku informacji o mechanizmach 

toksycznego działania dioksyn, często porównuje 

się ich toksyczność do cyjanków, strychniny 

i innych trucizn o działaniu natychmiastowym. Jest 

to porównanie niewłaściwe, ponieważ działanie 

śmiertelne powoduje stężenie niespotykane ani 

w środowisku, ani w żywności. 

Toksyczne działanie dioksyn polega głównie 

na powolnym, ale bardzo skutecznym uszkadzaniu 

narządów wewnętrznych, takich jak: wątroba, nerki, 

płuca, rdzeń kręgowy i kora mózgowa. Skutki tych 

uszkodzeń pojawiają się dopiero po kilku lub nawet 

po kilkunastu latach od przyjmowania niewielkich 

dawek tych toksyn. 

Ponieważ dioksyny i furany tworzą się głównie 

w wyniku procesu spalania, emitowane są do 

powietrza atmosferycznego. W krajach Wspólnoty 

Europejskiej wprowadzono od początku lat dziewięćdziesiątych 

przepisy regulujące emisję dioksyn 

do środowiska. Ustalono, że wartość współczynnika 

toksyczności TEQ dla emisji PCDD i PCDF nie 

może być większa niż 0,1 ng TEQ/m3 i dotyczy tylko 

emisji gazowych. 

I-TEQ (International Toxic Equivalent) – międzynarodowy 

równoważnik toksyczności. Wartość 

I-TEF dla 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioksyny 

uważanej za najbardziej toksyczną dioksynę wynosi 

1, a wartości I-TEF dla wszystkich pozostałych 

związków z grupy PCDD/PCDF mieszczą się 

w przedziale od 0 do 1. Łączną toksyczność dioksyn 

i furanów oznaczonych w badanej próbce, np. 

żywności, oblicza się w oparciu o ilość i toksyczność 

poszczególnych związków w niej wykrytych. 

Badania na szczurach wykazały, że śmiertelna 

dawka dioksyny TCDD na kilogram masy ciała 

dla szczura wynosi 0,022 mg. Z przeliczenia wynika, 

że do uśmiercenia 80 kilogramowego człowieka 

wystarczy 1,76 mg. 

6

Normy opublikowane 

PN-EN 10325:2008 Stal – Określanie przyrostu 

granicy plastyczności wywołanego obróbką cieplną 

(indeks Bake-Hardening) 

Data publikacji: 2008-10-24 

Zastępuje: PN-EN 10325:2006 

PN-EN ISO 2740:2008 Spiekane materiały metaliczne 

z wyjątkiem węglików spiekanych – Próbki 

do próby rozciągania 


Zastępuje: PN-EN ISO 2740:2007 

PN-EN ISO 3325:2000/A1:2008 Spiekane materiały 

metaliczne z wyjątkiem węglików spiekanych – 

Oznaczanie wytrzymałości na zginanie 


PN-EN ISO 4507:2008 Spiekane materiały na bazie 

żelaza, nawęglane lub węgloazotowane – Wyznaczanie 

i sprawdzanie grubości warstwy utwardzonej 

poprzez pomiar mikrotwardości 


Zastępuje: PN-EN ISO 4507:2007 

PN-EN ISO 6506-4:2008 Metale – Pomiar twardości 

sposobem Brinella – Część 4: Tablice wartości 

twardości 


Zastępuje: PN-EN ISO 6506-4:2006 

PN-EN 10325:2008 Stal – Określanie przyrostu 

granicy plastyczności wywołanego obróbką cieplną 

(indeks Bake-Hardening) 


Zastępuje: PN-EN 10325:2006 

PN-N-19002:2008 Wewnętrzny system kontroli 

(WSK) – Kompetencje auditorów 


Normy wycofane 

PN-EN 10325:2006 Stal – Oznaczanie wzrostu 

umownej granicy plastyczności w wyniku obróbki 

cieplnej (Wskaźnik umocnienia cieplnego) (oryg.) 

Data wycofania: 2008-10-24 

Zastąpiona przez: PN-EN 10325:2008 

Informacja o normach 

NORMALIZACJA W ODLEWNICTWIE 

PN-EN 13348:2004 Miedź i stopy miedzi – Rury 

miedziane okrągłe bez szwu do gazów medycznych 

lub próżni 



PN-EN 13348:2004/A1:2006 Miedź i stopy miedzi 

– Rury miedziane okrągłe bez szwu do gazów medycznych 

lub próżni 



PN-EN ISO 2740:2007 Spiekane materiały metaliczne 

z wyjątkiem węglików spiekanych – Próbki 

do próby rozciągania (oryg.) 


Zastąpiona przez: PN-EN ISO 2740:2008 

PN-EN ISO 3325:2000/A1:2005 Spiekane materiały 

metaliczne z wyjątkiem węglików spiekanych – 

Oznaczanie wytrzymałości na zginanie (oryg.) 


PN-EN ISO 4507:2007 Spiekane materiały żelazawe, 

nawęglane lub nitronawęglane – Oznaczanie 

i sprawdzanie głębokości nawęglania w próbie mikrotwardości 

(oryg.) 


Zastąpiona przez: PN-EN ISO 4507:2008 

PN-EN ISO 4597-1:2002 Tworzywa sztuczne – 

Utwardzacze i przyspieszacze do żywic epoksydowych 

– Część 1: Oznaczenie 


Zastąpiona przez: PN-EN ISO 4597-1:2008 

PN-EN ISO 6506-4:2006 Metale – Pomiar twardości 

sposobem Brinella – Część 4: Tablice wartości 

twardości (oryg.) 


Zastąpiona przez: PN-EN ISO 6506-4:2008 

PN-H-54205:2001 Odlewnicze zespoły modelowe 

– Nadlewy odlewów staliwnych – Kształt i główne 

wymiary 


Przygotowała: Agnieszka Fiutowska 

7

01. ZAGADNIENIA OGÓLNE 

Włoska firma Savelli SpA staje się liderem na 

rynku dużych linii formierskich i stacji przerobu 

mas. Najnowsza propozycja firmy Savelli dla 

odlewni. 

Prz. Odl. 2007, T. 57, nr 6, s. 276-279. 

Omówiono w sposób krótki, ale wyczerpujący 

osiągnięcia firmy Savelli, potentata na rynku 

maszyn dla odlewnictwa. Szczególnie podkreślono 

rozwiązania dotyczące budowy dużych linii formierskich 

i stacji przerobu mas. Urządzenia Savelli 

gwarantują dobrą jakość produkcji odlewniczej 

i znajdują nabywców nie tylko w Europie, lecz także 

w Ameryce i Azji. Zaprezentowano także najnowszą 

propozycją firmy Savelli czyli nową maszynę 

formierską z obrotowym stołem i systemem formowania 

Formimpress&reg. Maszyna ta może zastąpić 

nawet kilka par formierek wstrząsowo-prasujących 

typu FKT. Przedstawiono w artykule zalety 

i parametry pracy nowej maszyny formierskiej, które 

dla formowania stanowią istotne znaczenie. 

Asłanowicz M.: FERRO-TERM sp. z o.o. Aktualna 

sytuacja rynkowa oraz dalsze kierunki rozwoju. 

Prz. Odl. 2007, T. 57, nr 12, s. 572-574. 

Artykuł przedstawia sytuację rynkową Spółki 

FERRO-TERM z Łodzi po zmianie profilu działalności 

z ukierunkowaniem na produkcję piankowych 

filtrów ceramicznych. Inwestycje zaowocowały 

znacznym wzrostem zdolności produkcyjnych 

i zdobyciem nowych klientów. Największym atutem 

FERRO-TERM w produkcji filtrów jest możliwość 

uzyskiwania wyjściowych profili w dowolnych 

kształtach i wymiarach, co pozwala na realizowanie 

bardzo nietypowych zamówień i zdolność do konkurowania 

na rynku zarówno w Polsce jak i w Unii 

Europejskiej. FERRO-TERM produkuje również 

INFORMACJA NAUKOWO-TECHNICZNO-EKONOMICZNA 

Wybór informacji z czasopism 

naukowo-technicznych 

filtry do odlewów staliwnych. W roku 2007 rozpoczął 

ich eksport do krajów Unii Europejskiej. Spółka 

dodatkowo zajmuje się również dystrybucją i wdrażaniem 

materiałów ogniotrwałych amerykańskiej 

firmy Allied Minerał Products, a także zajmuje się 

zastosowaniem materiałów do wykonywania oprzyrządowania 

odlewniczego. Firma podjęła działania, 

aby uruchomić specjalistyczną odlewnię staliwa, 

przeznaczoną głównie do produkcji odlewów jednostkowych 

i krótkoseryjnych. Odlewnia wyposażona 

będzie w najnowocześniejsze urządzenia do 

wytapiania, formowania, regeneracji masy, oczyszczania 

i odpylania. W artykule scharakteryzowane 

zostały również działania siostrzanej firmy FERRO- 

MASZ, która w swoich działaniach uzupełnia ofertę 

FERRO-TERMU. 

Jazukiewicz Z.: Nano gorączka. 

Prz. Odl. 2007, T. 57, nr 4-5, s. 231-232. 

Każdej nowej dziedzinie wiedzy towarzyszą 

programy badawcze, mówi się o możliwościach na 

przyszłość, o gromadzeniu środków, organizowaniu 

"platform technologicznych" i montowaniu współpracy 

ośrodków badawczych. Nową dziedzinę zaczyna 

się popularyzować oraz wyjaśniać, czym 

ona jest i jakie korzyści (i zagrożenia!) może kiedyś 

przynieść. 

GIFA 2007 – Hightech – innowacje w odlewnictwie. 

Informacje wstępne o wystawcach. 

Część 3. 

Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 5, s. 20-37. 

Krótki przegląd informacji na temat firm prezentujących 

się na targach GIFA. Przegląd informacji 

dotyczy: modeli, oprzyrządowania modelowego, 

oczyszczania ścieków (ochrona środowiska), wybijania 

odlewów i oczyszczania, techniki pomiarowej 

i kontroli, produkcji form i rdzeni, wykańczania 

odlewów, zasilania odlewów, filtracji, przetwarzania 

8

informacji, topienia, obróbki powierzchni odlewów. 

/A.W./ 

02. ZASTOSOWANIE KOMPUTERÓW 

W ODLEWNICTWIE 

Dziuba M., Cholewa M.: Dobór geometrii i materiału 

rdzenia odlewu szkieletowego o komórkach 

otwartych. 

Arch. Odl. 2006, R. 6, nr 19, s. 95-102. 

Celem pracy był dobór geometrii szkieletu 

i materiału rdzenia do wytwarzania metalowych 

materiałów szkieletowych o regularnych komórkach 

otwartych. Plan zaprojektowania rdzenia odlewu 

szkieletowego obejmował: podział rdzenia na 

najmniejsze powtarzalne elementy, wyznaczanie 

geometrycznych cech komórek szkieletu metalowego, 

wytypowanie modelu kształtowego odlewu 

próbnego. Zaproponowano trzy koncepcje kształtu 

pojedynczych komórek. Na podstawie analizy 

geometrii pojedynczej komórki wyznaczono kształt 

rdzenia. Przedstawiono krystabalitowo-gipsową 

masę formierską. 

Shinskij O.I. i in.: Technologia informacyjna operacyjnego 

monitoringu dystansowego o stanie 

obiektów przemysłu odlewniczego. 

Processy lit'ja 2007, nr 1-2, s. 117-125. 

Analizowano podstawy teoretyczne i metody 

realizacji zautomatyzowanych systemów sterowania 

i kontroli obiektów przemysłu odlewniczego 

opartych na przenośnych terminalach oraz abonenckich 

systemach mikrokomórkowych sieci fal 

radiowych z pakietami ochrony przed przemysłowymi 

zakłóceniami i nieuprawnionymi użytkownikami. 

Przedstawiona koncepcja realizacji technologii 

informatycznej operatywnego monitoringu stanu 

obiektów przemysłu odlewniczego jest szczególnie 

ważna w procesie prowadzenia badań naukowych 

i opracowywania nowych technologii. Na przykład 

monitoring jest niezbędny przy kontroli procesu 

chłodzenia odlewów strumieniami gazu. /M.Z./ 

Shmidt T., Schilling A.: Udana kooperacja. Optymalizacja 

kształtu ramienia nośnego w urządzeniu 

do rolowania papieru. 


Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 6, s. 6; 8;10. 

W artykule omówiono optymalizację kształtu 

maszyny papierniczej (odlewu zintegrowanego 

ramienia nośnego). Optymalizację kształtu ramienia 

nośnego rolek do papieru przeprowadzono 

w odlewni Heidenreich&Harbeck wykorzystując 

oprogramowanie "Tosca". W procesie optymalizacji 

uwzględniono wszystkie zdefiniowane przypadki 

obciążenia oraz kryteria wykonania, przy 

określonej przestrzeni konstrukcyjnej (wielkości 

odlewu), uwzględniono aspekty ekonomiczne, zbadano 

funkcjonalność odlewu. Na etapie konstrukcji 

uwzględniono aspekty ekonomiczne wykonania 

form i rdzeni. Możliwości wykonania sprawdzono 

wykonując symulację procesu odlewania. Przedyskutowano 

obróbkę mechaniczną odlewu. Poprzez 

optymalizację uzyskano zmniejszenie masy odlewu 

poprawiając jednocześnie jego sztywność. /A.W./ 

Braun H.-E., Stelzner D., Kalkuehler D.: Spojrzenie 

na planowanie w przedsiębiorstwie. Planowanie 

zasobów w odlewni: podstawy, wymagania, 

wprowadzenie systemu i jego eksploatacja. 

Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 7-8, s. 26-32. 

W artykule opisano system ERP do zarządzania 

procesami przebiegającymi w odlewni. Odlewnie 

nazywane są dzisiaj dostawcami systemowymi 

i dostarczają odlewy, do szeregu instalacji, 

gotowe do zabudowy. System ERP zarządza gotowymi 

wyrobami, możliwe jest gromadzenie w nim 

różnych danych zarówno ze źródeł wewnętrznych, 

jak i zewnętrznych. Za pomocą systemu planuje 

się także przebieg procesów technologicznych, na 

przykład w rdzeniarni, formierni lub w topialni. Ma 

on też możliwość przeprowadzenia kalkulacji przebiegu 

procesów w odlewni, współpracuje z różnymi 

programami kalkulacyjnymi np. EXCEL-em. W systemie 

gromadzone są informacje o klientach. Rejestrowane 

są w nim zlecenia klientów i ich charakterystyka. 

Za pomocą programu można administrować 

korespondencją. System ułatwia gospodarkę 

materiałową. /A.W./ 

9

03. OCHRONA ŚRODOWISKA I BHP 

Faber J., Przybylski J., Dobosz W.: Projekt DIO- 

FUR - pomiary emisji dioksyn. 

Prz. Odl. 2007, T. 57, nr 12, s. 582-583. 

W publikacji scharakteryzowano projekt 

DIOFUR - realizowany w ramach 6. Programu Ramowego 

Unii Europejskiej. Celem projektu jest zbadanie 

emisji dioksyn w odlewniach, wskazanie źródeł 

ich powstawania oraz skuteczne ograniczenie 

emisji w celu ochrony środowiska. Koordynatorem 

projektu jest hiszpański INASMET. W skład konsorcjum 

wchodzą przodujące instytuty, stowarzyszenia 

oraz odlewnie europejskie. Polskę reprezentują 

Odlewnicza Izba Gospodarcza w Krakowie, Instytut 

Odlewnictwa w Krakowie oraz Zakłady Metalurgiczne 

POMET z Poznania. W artykule przedstawiono 

założenia realizowanego projektu o akronimie DIO- 

FUR oraz cele jakie stoją przed Konsorcjum. Zgodnie 

z założeniami projektu jego uczestnicy będą dążyć 

do osiągnięcia poziomu emisji dioksyn poniżej 

0,5 ng TEQ/Nm3 przy wykorzystaniu zabiegów zarówno 

organizacyjnych (np. segregacja złomu) jak 

i technicznych (np. filtry węglowe). Redukcja emisji 

dioksyn do poziomu poniżej 0,1 ng TEQ/Nm3 , który 

jest wartością referencyjną zalecaną przez BREF 

- IPPC, jest drugim celem projektu możliwym do 

osiągnięcia w małych urządzeniach po zastosowaniu 

nowych technik wychwytywania dioksyn. 

Kowalski K., Holtzer M., Bobrowski A.: Wpływ 

metod usuwania układów wlewowych i zasilających 

stosowanych w Zakładzie Metalurgicznym 

ALSTOM Power na środowisko naturalne. 

Prz. Odl. 2007, T. 57, nr 3, s. 134-138. 

Operacje usuwania układów wlewowych 

i zasilających mogą w istotny sposób wpływać negatywnie 

na warunki pracy oraz środowisko naturalne. 

W zakresie środowiska naturalnego zagrożenie 

to obejmuje: emisję gazów, pyłów i hałasu, emisję 

odpadów oraz zużycie energii. Badania przeprowadzono 

dla odlewów staliwnych oraz odlewów 

z brązów aluminiowych. W celu ograniczenia emisji 

do środowiska stosowane są okapy i odciągi stanowiskowe, 

a w szczególności obudowuje się sta- 


nowiska, na których prowadzone są operacje usuwania 

nadlewów i układów wlewowych. Wychwycone 

gazy odlotowe poddawane są oczyszczaniu. 

Możliwości w tym zakresie są ograniczone gabarytami 

produkowanych odlewów. Ważnym czynnikiem 

mającym wpływ na ilość powstających pyłów 

i gazów ma stopień zanieczyszczenia powierzchni 

odlewów. Ponieważ pyły z odpylania powyższych 

operacji zawierają szereg cennych pierwiastków, 

można podejmować próby ich odzysku i zawracanie 

do procesu technologicznego. 

Poprawić ochronę zdrowia. Nowe rozporządzenie 

dotyczące ochrony przed hałasem i wibracją. 

Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 5, s. 55. 

Artykuł dotyczy rozporządzenia Rządu Federalnego 

w zakresie ochrony zdrowia i ograniczenia 

hałasu oraz wibracji na stanowisku pracy. 

W ramach rozporządzenia obniżono dopuszczalne 

obciążenie długotrwałe hałasem z 87 dB na 85 dB 

a obciążenie maksymalne ze 140 dB na 137 dB. Jeśli 

chodzi o obciążenie wibracją to wartości zmniejszono 

dla przyspieszenia wzdłużnego z 1,15 m/s2 na 0,8 m/s2 . Stanowi to znaczny postęp w kierunku 

ochrony zdrowia pracownika na stanowisku pracy. 

/A.W./ 

Gletkier W.: Transport gorących mas za pomocą 

suwnic. 

Prz. Odl. 2007, T. 57, nr 7-8, s. 382-383. 

Dźwignice stanowiące ważne urządzenia 

transportujące muszą spełniać wymogi zapewniające 

bezpieczeństwo załogi i przenoszonych materiałów. 

Dźwignice przeznaczone do transportu 

gorących, roztopionych mas są objęte szczególnie 

ostrymi wymogami, które stawia Unia Europejska, 

a także wymogami Dyrektywy Maszynowej. Wprowadzona 

norma PN-EN 14492-2 i jej załącznik B 

zawiera dodatkowe wymagania dla urządzeń transportu 

gorących, roztopionych mas. Skupiono się 

na omówieniu zaleceń wprowadzonej normy, której 

spełnienie wymogów bezpieczeństwa umożliwia 

oznaczenie urządzeń znakiem CE. 

10

04. WYTYCZNE PROJEKTOWANIA 

TECHNOLOGII ODLEWNICZYCH 

Kralicek F.: Współpraca inżynieryjnej firmy 

z odlewnikiem przy projektowaniu odpowie- 

dzialnych odlewów. 

Slevarenstvi 2007, Rocz. 45, cis. 4, s. 170-173. 

Analizowano poszczególne etapy wykonywania 

odlewów od przygotowania projektu aż 

do jego realizacji w odlewni. Prace prowadzono 

w motoryzacyjnym przedsiębiorstwie „Auto-Engineering 

Kopřivnice”. Prześledzono prace prowadzone 

od złożenia zamówienia na wykonanie odlewu 

dwucylindrowego korpusu silnika chłodzonego 

powietrzem z żeliwa wermikularnego gatunku 

EN-GIL-250. Przedstawiono żądania klienta w zakresie 

konstrukcji odlewu - dopuszczalne odchyłki 

wymiarowe, minimalna grubość ścianek w żebrach 

chłodzących, gładkość powierzchni cylindrów. Przy 

konstruowaniu odlewu zastosowano komputerowe 

techniki CAD dla optymalizacji kształtów odlewu 

i zaprojektowania oprzyrządowania modelowego 

i rdzennic. Następnie analizowano różnice między 

położeniem poziomym i pionowym przy procesie 

zalewania formy. Podano skład chemiczny, właściwości 

mechaniczne i strukturę otrzymywanych 

odlewów, w tym osnowy metalowej składającej się 

z perlitu i siatki eutektyki fosforowej. 

Elbel T., Havlicek F.: Projektowanie odlewów 

oszczędzające koszty - co powinien wiedzieć 

projektant o zasadach kształtowania odlewów. 

Slevarenstvi 2007, Roc. 45, cis. 4, s. 149-155. 

Omówiono kolejne etapy procesu odlewniczego, 

które powinny być uwzględnione w procesie 

projektowania odlewu. Są to: proces wykonywania 

formy, a szczególnie wnęki odtwarzającej kształt 

odlewu; proces wypełniania wnęki formy ciekłym 

metalem; sposób odgazowania wnęki formy; proces 

krystalizacji odlewu i powstawanie pierwotnej 

struktury krystalicznej; liniowy i objętościowy skurcz 

metalu w odlewie. Analizowano wpływ sposobu zaprojektowania 

odlewu, a szczególnie jego kształtu 

i wymiarów na możliwość użytkowania odlewanych 

części po ich zamontowaniu w zespołach. Artykuł 


ma aspekty praktyczne i stanowi przegląd literatury 

na temat zwany w literaturze angielskiej tailored 

castings. Podano przykładu zamiany materiału odlewów, 

na przykład staliwa na żeliwo ADI. /M.Z./ 

Powell C., Ciesielski B.: FEEDEX K - unikalne 

połączenie egzotermicznej otuliny nadlewu 

z ulepszoną technologicznie przeponką. Idealne 

rozwiązanie dla odlewni stosujących formowanie 

pod wysokimi naciskami. 

Prz. Odl. 2007, T. 57, nr 10-11, s. 518-519. 

W artykule opisano zalety stosowania nowego 

produktu firmy FOSECO, otulinę FEEDEX K. 

Jest to unikalne połączenie otuliny nadlewu o właściwościach 

egzotermicznych z metalową przeponką 

umieszczoną na płycie modelowej. System ten 

jest stosowany do formowania w masach formierskich 

wiązanych bentonitem na automatycznych 

liniach formierskich pracujących pod dużymi naciskami. 

05. TECHNOLOGIA ODLEWANIA 

DO FORM PIASKOWYCH 

Wang Ji-na i in.: Ulepszone spoiwo krzemianu 

sodu modyfikowane materiałem pylistym ultradrobnym. 

China Foundry 2007, Vol. 4, nr 1, s. 26-30. 

W artykule opisano nową metodę modyfikowania 

krzemianu sodu ultradrobnymi proszkami. 

Modyfikowanie spoiwa, jakim jest krzemian sodu, 

ultradrobnymi proszkami: "A" i organicznym "B", 

pozwala na zredukowanie ilości spoiwa dodawanego 

do masy. Wyniki eksperymentów wskazują, 

że wytrzymałość 24 godzinna może wzrosnąć 

o 39,9% w temperaturze pokojowej, a wytrzymałość 

szczątkowa w temperaturze 800°C spada 

o 30,7% w porównaniu do klasycznego krzemianu 

sodu. Stwierdzono także, że wprowadzając nieorganiczny 

proszek „C” w ilości około 2% można 

podwyższyć wytrzymałość masy wilgotnej o około 

20%. Przeprowadzona mikroanaliza pozwala wyjaśnić 

mechanizm modyfikacji. Ultradrobny proszek 

„A” może rozdrobnić krzemian sodu przez co eliminuje 

pustki w wiązaniu spoiwa i dzięki temu może 

11

wzrosnąć wytrzymałość 24 godzinna w temperaturze 

pokojowej. Może to jednak prowadzić do większej 

ilości pęknięć w temperaturze 800°C, co jest 

wynikiem naprężeń spowodowanych przez nowy 

eutektyczny układ modyfikowanego krzemianu 

sodu. /M.Z./ 

Zhu Chun-xi: Najnowsze osiągnięcia w technologii 

mas na szkle wodnym. 


Podsumowano najnowsze osiągnięcia i znajomość 

w dziedzinie procesu przygotowania mas 

na szkle wodnym. Proces wielokrotnej chemicznej 

modyfikacji pozwala zwiększyć siłę wiązania spoiwa 

nawet o 50÷70%. Dlatego można zmniejszyć 

dodatek zmodyfikowanego szkła wodnego do masy 

formierskiej do 3,0÷4,0% w przypadku wiązania CO2 i do 2,0÷2,5% dla procesu utwardzania organiczny- 

mi estrami. Poprawia się przy tym wybijalność masy 

i zdolność do jej regeneracji. W artykule podsumowano 

nowe osiągnięcia dotyczące masy na szkle 

wodnym, takie jak np. nano-modyfikacja. /M.Z./ 

Parappagoudar M.B., Pratihar D.K., Datta G.L.: 

Liniowe i nieliniowe modelowanie statystyczne 

jednolitej masy formierskiej. 

Cast Metals Res. 2007, Vol. 20, nr 1, s. 61-13. 

W pracy zastosowano technikę projektowania 

eksperymentów z uwzględnieniem metodologii 

powierzchni w celu opracowania modeli liniowych 

i nieliniowych, pozwalających na ustalenie zależności 

wejścia i wyjścia (input-output) dla jednolitej 

masy na wilgotno. Liczbę ziarnistości, ilość gliny, 

wody oraz zdolność do ubijania rozważano jako 

dane parametry wejściowe, które sterują właściwościami 

masy i formy na wyjściu. Zastosowano technikę 

projektowania eksperymentów uwzględniającą 

wszystkie parametry dla modelowania liniowego, 

oraz projektowania centralnego składu i projektowania 

Box-Behnken dla opracowania modeli nieliniowych. 

Określenie właściwości masy formierskiej 

wilgotnej przeprowadzono poprzez pomiary jej 

parametrów takich, jak: przepuszczalność, wytrzymałość 

na ściskanie na wilgotno, twardość formy 

i gęstość nasypową. Adekwatność opracowanych 


modeli sprawdzano drogą analizy statystycznej. 

Rozważano dwadzieścia losowo wybranych przypadków, 

aby uwiarygodnić prawidłowość opracowanych 

modeli i porównać ich efektywność. Model, 

który był adekwatny statystycznie i dawał minimalny 

procent odchyłek w przewidywaniach, został 

uznany jako najlepszy dla poszczególnych zadań. 

/M.Z./ 

Davydov N.I.: Tworzenie warstwy zapobiegającej 

przypaleniom na odlewach wykonywanych 

w formach wilgotnych. 

Litejshhik Rossii 2007, nr 4, s. 42-44. 

Analizowano wady i zalety pokryć ochronnych 

na formy, stosowanych aktualnie na automatycznych 

liniach formierskich. Opisano m.in. doświadczenia 

NIILITMASZ-u stosującego pokrycia 

wysychające w czasie 5 minut na formy na odlewy 

żeliwne. Z opisanych metod nanoszenia powłok na 

uwagę zasługuje nanoszenie pokryć proszkowych 

w polu elektrostatycznym z wykorzystaniem "triboefektu". 

Za granicą proces ten zwany jest "Tribonel", 

a w Rosji nosi nazwę "tribopokrycie". Wykorzystuje 

się specjalne pokrycie marki TES-1. W metodzie tej 

nie są stosowane rozpuszczalniki. W skład proszku 

wchodzi wypełniacz przeciw przypaleniom i polimer 

podatny na elektryzację. Proces przedstawiono na 

schemacie. Proszek, nanoszony dzięki elektrostatycznemu 

efektowi oddziaływania, dobrze łączy się 

z podłożem i utrzymuje się na nim nawet przy przedmuchiwaniu 

sprężonym powietrzem. W przypadku, 

gdy od podłoża wymaga się specjalnej wytrzymałości, 

do pokrycia dodaje się termoplastyczny 

polimer, a naniesiony proszek poddaje się obróbce 

termicznej. /M.Z./ 


KOKILOWEGO I NISKOCIŚNIENIOWEGO 

Victor G., Haakin M.: EKatherm - wiodący materiał 

w odlewnictwie niskociśnieniowym. 

Prz. Odl. 2007, T. 57, nr 7-8, s. 364-366. 

Odlewanie niskociśnieniowe aluminium to 

proces polegający na przepływie stopionego (ciekłego) 

metalu z niżej położonego zbiornika, poprzez 

12

urę wlewową, do formy. Aby osiągnąć optymalną 

wydajność procesu należy zastosować w nim materiały 

odporne na wysoką temperaturę, szczególnie 

na rury wlewowe, których funkcjonowanie zależy 

od materiału z jakiego zostały one wykonane. 

W artykule omówiono materiały stosowane na 

rury do niskociśnieniowego odlewania aluminium, 

przede wszystkim materiały zawierające SiO , SiC, 2 

Si N (w tym spiekany pod ciśnieniem azotek krze- 

3 4 

mu - EKatherm). Przedstawiono również konstrukcję 

rury używanej do odlewnia stopów aluminium. 

Feikus F.J.: Odlewy piaskowe i kokilowe z metali 

lekkich (42). Część 3: Topienie, odlewanie 

i krzepnięcie. 

Giesserei 2007, Jg. 94, H. 6, s. 230-237. 

Artykuł o charakterze cyklicznym na temat 

odlewów z metali lekkich odlewanych do form piaskowych 

i kokil. Przegląd literatury poświęcono 

procesom: topienia, odlewania i krzepnięcia. Jest 

to indeks cytowań bibliograficznych z krótkim komentarzem 

na temat omawianych zagadnień. Artykuł 

został podzielony na następujące grupy tematyczne: 

technika topienia, rafinacja ciekłego metalu, 

kontrola procesu topienia, odlewanie, wypełnianie 

formy, krzepnięcie, rozdrobnienie ziarna, modyfikacja 

eutektyki AlSi, krzepnięcie pierwotne faz krzemianowych. 

/A.W./ 

Rienass G.: Odlewy piaskowe i kokilowe z metali 

lekkich (43). Część 2. Odlewy z magnezu. 


Artykuł o charakterze cyklicznym na temat 

odlewów z metali lekkich odlewanych do form 

piaskowych i kokil. Przegląd literatury dotyczy odlewów 

ze stopów magnezu. W pierwszej części 

zaprezentowano informacje ogólne dotyczące produkcji 

odlewów ze stopów magnezu, zastosowanie 

dodatków stopowych oraz ich wpływ na strukturę 

i właściwości. Kolejne podrozdziały to: rodzaje stopów 

magnezu, technologie odlewania, korozja i obróbka 

powierzchni, zastosowanie. Poruszono także 

zagadnienie odzysku stopów magnezu. /A.W./ 



CIŚNIENIOWEGO 

Fagschlunger Ch. i in.: Wytrzymałość zmęczeniowa 

odlewów ciśnieniowych ze stopów aluminium 

z uwzględnieniem niejednorodności tworzywa 

wywołanej procesem wytwarzania. 


Odlewy ciśnieniowe ze stopów aluminium 

cechuje duży rozrzut jeśli chodzi o trwałość. Badania 

na próbkach odlanych ciśnieniowo o różnych 

rodzajach karbu pokazały, że oprócz naskórka tlenkowego 

i wad bezpośrednio pod powierzchnią to 

pory mają największy wpływ na wytrzymałość zmęczeniową, 

więc w opisie prac badawczych będących 

podstawą tego artykułu skoncentrowano się 

na oddziaływaniu porów w jednorodnym i niejednorodnym 

stanie naprężeń. Podczas dokładnej obserwacji 

okazało się, że wielkość i umiejscowienie porów 

odgrywają główną rolę. Za pomocą metody elementów 

skończonych symulowano próbki o porach 

różnej wielkości i umiejscowieniu. W oparciu o to 

opracowano poszerzony model porów, co pozwoliło 

obliczyć współczynnik karbu porów w zależności od 

proporcji głębokości porów do ich średnicy. Pory tej 

samej wielkości umiejscowione blisko powierzchni 

mają istotnie większy współczynnik karbu. Ze wzrostem 

wielkości poru współczynnik karbu w pobliżu 

krawędzi wzrasta podczas gdy wpływ wielkości 

poru przy dużej odległości od powierzchni można 

pominąć. Badania na próbkach pokazały, że opracowana 

metoda pozwala lepiej weryfikować wyniki 

badań w tym zakresie. /A.W./ 

Mikhal'cov A.M., Pivovarchik A.A.: Badanie adhezyjnej 

zdolności pokryć na osnowie polimerów 

krzemowoorganicznych do odlewania ciśnieniowego 

stopów aluminium. 


Poprawne nanoszenie pokryć rozdzielających 

jest warunkiem prawidłowego przebiegu 

procesu ciśnieniowego odlewania. Dzisiaj nie istnieją 

środki, które w sposób idealny odpowiadałyby 

wszystkim wymaganiom stawianym pokryciom. 

Celem pracy było badanie formowania się na po- 

13

wierzchni formy ciśnieniowej warstw emulsji wodnych, 

otrzymanych na bazie krzemowych związków 

organicznych i olejów mineralnych, podczas ich 

mechanicznego nanoszenia na powierzchnie form. 

Zakłada się, że po naniesieniu powłoki rozpuszczalnik 

wyparowuje, a na formie pozostaje cienka 

warstwa składników smarujących, ułatwiająca wypychanie 

odlewów. Smar przygotowano w mieszalniku 

o częstotliwości obrotów łopatek 6000 obrotów 

na minutę. Składniki podgrzewano wstępnie do 

temperatury 80÷85°C, a następnie mieszano przez 

3 minuty. Badano trzy składy pokryć i porównano je 

z własnościami smaru niemieckiego. Okazało się, 

że równomierną warstwę smaru na powierzchni 

formy można otrzymać dzięki stosowaniu smaru na 

bazie krzemowych związków organicznych. Jest on 

ekologiczny i nadaje się do mechanicznego nanoszenia. 

/M.Z./ 

Kallien L.H.: Odlewy ciśnieniowe (44). Część 2: 

Technologia. 


Artykuł o charakterze cyklicznym stanowi indeks 

cytowań bibliograficznych na temat odlewów 

ciśnieniowych i samej technologii odlewania. Artykuł 

podzielono na następujące grupy tematyczne: 

dane o charakterze statystycznym odnośnie odlewów 

ciśnieniowych ze stopów: aluminium, magnezu 

i cynku; formy ciśnieniowe i układy wlewowe; technologia 

odlewania ciśnieniowego; urządzenia do 

nanoszenia pokryć i materiały oddzielające; wady 

w odlewach ciśnieniowych; urządzenia peryferyjne 

w odlewnictwie ciśnieniowym i ich integracja technologiczna; 

odlewanie w stanie semi-solid i odlewanie 

tixotropowe; symulacja odlewania ciśnieniowego; 

nowości w maszynach ciśnieniowych; informacje 

ogólne o odlewach ciśnieniowych i systemach 

chłodzenia i innych. /A.W./ 

Kallien L.H., Weidler T., Kimmer J.: Wykonywanie 

wirników miedzianych metodą odlewania ciśnieniowego. 


Próby odlewania wirników ze stopów miedzi 

pokazały, że możliwe jest ich wykonanie metodą 


odlewania ciśnieniowego i uzyskanie dobrej ich jakości 

jeśli chodzi o właściwości elektromechaniczne. 

Stwierdzono to przeprowadzając testy laboratoryjne 

wirników. W procesie produkcyjnym - proces 

topienia miedzi jest bardzo krótki, w związku z tym 

przejmowanie tlenu trwa krótko. Ponadto topienie 

w tyglu gliniasto-grafitowym umożliwia wytworzenie 

atmosfery redukującej, co powoduje, że zawartość 

tlenu w metalu jest mała i tym samym udział faz 

Cu-Cu O jest mały. Zostało to potwierdzone 

2 

podczas badań zgładów metalograficznych. W następnym 

etapie projektu przeprowadzone zostaną 

badania z nowym materiałem, aby zbadać możliwość 

redukcji pęknięć w wyniku obciążeń cieplnych. 

/A.W./ 


PRECYZYJNEGO. PRASOWANIE W STANIE 

CIEKŁYM. ODLEWANIE W FORMACH 

SKORUPOWYCH 

Nan Hai i in.: Badanie możliwości otrzymania 

precyzyjnego odlewu mieszalnika ze stopu TiAl 

z zastosowaniem obróbki HIP i HT. 


Możliwość zastosowania stopu TiAl jako 

substytutu nadstopu jest „gorącym” celem przemysłu 

silników lotniczych z powodu małej gęstości 

materiału, dobrej wytrzymałości w wysokiej temperaturze 

i odporności na utlenianie. W opisanych 

badaniach zastosowano jako materiał testowy stop 

Ti-47,5Al-2Cr-2Nb-0,2B. Dzięki połączeniu procesów: 

odlewania w formach i rdzeniach ceramicznych, 

topienia próżniowego, odlewania odśrodkowego 

oraz procesów HIP (prasowania izostatycznego 

w wysokiej temperaturze) i HT (obróbce cieplnej) 

oraz innych procesów udało się uzyskać dobry odlew 

wirnika dla silnika samolotowego. 

Golanov S.P., Kuznecova N.D.: Wprowadzanie 

nowoczesnych odlewanych detali do silników 

gazowo-turbinowych pracujących na ziemi. 

Litejshhik Rossii, nr 6, s. 11-13. 

Jednym ze sposobów obniżenia wysokich 

kosztów turbin pracujących na ziemi jest wpro- 

14

wadzenie elementów odlewanych zamiast części 

otrzymanych technologią obróbki plastycznej oraz 

zmniejszenie kosztów obróbki mechanicznej. Są to 

koszty rzędu milionów rubli. Na przykład w zakładach 

SNTK „N.D. Kuzniecowa” zaoszczędzono po 

wprowadzeniu odlewów 10 milionów rubli. Wprowadzenie 

odlewów do silników turbin pracujących na 

ziemi przynosi dodatkowe korzyści techniczne dzięki 

zmniejszeniu wibracji. Wykonane odlewy osiągają 

masę 2 ton i są to odlewy precyzyjne, najczęściej 

odlewane próżniowo, ze staliwa austenitycznego. 

Na przykład średnica kół dla statorów osiąga 

2000 mm. W zakładach „Kuzniecowa” opracowano 

specjalny proces technologiczny wykonywania 

form ceramicznych na osnowie topionego kwarcu 

o handlowej nazwie „Ekosil-Melur”. Dzięki temu 

procesowi można wykonywać wielkogabarytowe 

odlewy ze stopów żaroodpornych na osnowie niklu. 

Scharakteryzowano właściwości topionego kwarcu, 

wymieniono zalety wynikające z jego stosowania, 

między innymi możliwość otrzymywania odlewów 

bez naddatków na obróbkę mechaniczną, zarówno 

na zewnętrznych, jak i na wewnętrznych ściankach 

odlewów. Podano kilka przykładów wielkogabarytowych 

odlewów stosowanych w turbinach. /M.Z./ 

Kechin V.A., Sharshin V.N., Sukhorukov D.V.: 

Technologia produkcji press-form na osnowie 

poliuretanowych kompozytów do produkcji 

zgazowywanych modeli. 


Technologia wykonywania modeli zgazowywanych 

jest znana: granulki pianopolistyrenu wprowadza 

się do matrycy i poddaje obróbce termicznej. 

Metody nagrzewania form są różne. Scharakteryzowano 

właściwości materiału, z którego należy wykonywać 

matryce. Musi on wykazywać odporność 

na działanie temperatury do 120°C i odporność na 

działanie dwu atmosfer ciśnienia. Wymaganiom tym 

odpowiada szereg dwuskładnikowych poliuretanowych 

mieszanin, które stanowią monolityczny materiał 

podobny do gumy. Współczesne polimerowe 

materiały pozwalają w sposób istotny na potanienie, 

ułatwienie i przyspieszenie procesu produkcji 

matryc. Jednak nie mają one zadawalających wła- 


ściwości cieplnych i fizycznych, zwłaszcza dotyczy 

to pojemności i przewodności cieplnej, co obniża 

własności zgazowywanych modeli. Dlatego do materiału 

form wprowadza się cząsteczki metali. Forma 

musi być poddana promieniowaniu o wysokiej 

częstotliwości, co osiąga się przez wprowadzenie 

cząstek o odpowiedniej przenikliwości dielektrycznej. 

Ilość wprowadzanych cząstek metalowych powinna 

być wyższa niż 10% objętości formy. /M.Z./ 

09. INNE TECHNOLOGIE ODLEWANIA 

Gress A.V., Ogurcov A.P.: Warunki stosowania 

elektromagnetycznego mieszania metalu przy 

krystalizacji elementu staliwnego odlewanego 

w sposób ciągły. 

Processy lit'ja 2006, nr 2, s. 59-64. 

Z pomocą modelowania cyfrowego przemieszczania 

się likwatów w strefie dwufazowej 

i cieplnego stanu krystalizującego półwyrobu odlewanego 

w sposób ciągły, przedstawiono zasady 

stosowania elektromagnetycznego przemieszania 

metalu, pozwalające zwiększyć jakość produkcji. 

Dla uzyskania kierunkowego i oszczędzającego 

energię mieszania elektromagnetycznego postanowiono 

wykorzystać zarówno azymutalne, jak 

i promieniowe przyłożenie zmiennych sił elektromagnetycznych 

na krystalizujący wlewek. Wielkość 

tych sił powinna się zmieniać w zależności od szybkościowego 

i temperaturowego reżimu zalewania, 

wymiarów półwyrobu i gatunku stali. Mechanizm 

powstawania struktur okresowo powtarzających się 

nie jest do końca znany. Stwierdzono m.in., że niejednorodność 

w składzie pierwiastków w cieczy prowadzi 

do analogicznej niejednorodności w zakrzepniętym 

metalu. Front krystalizacji przemieszcza się 

okresowo w miarę wydzielania i odprowadzania 

ciepła krystalizacji, co powinno prowadzić do periodycznego 

nagromadzenia domieszek likwacyjnych 

w oddzielnych strefach od peryferii do środka wlewka. 

W praktyce powstawanie ekstremów likwacji 

w strefie dwufazowej nie odpowiada ruchom krystalizującego 

wlewka. Stwierdzono, że działają tu trzy 

jednocześnie przebiegające procesy. Głównymi 

metodami oddziaływania na krystalizujący stop są: 

15

sterowanie szybkością przemieszczania się domie- 

szek w przestrzeni międzydendrytycznej oraz wybór 

takich prędkości konwekcyjnego przemieszania 

stopu w ciekłym rdzeniu półwyrobu, przy których 

zjawiska likwacji byłyby minimalne. Wytłumaczono 

także zasady modelowania procesów likwacyjnych. 

/M.Z./ 

Zherebcov S.N., Ivanov A.L., Plemenjuk A.A.: 

Odśrodkowe elektrożużlowe odlewanie pierścieniowych 

półwyrobów na kołnierze dla armatury 

rurociągowej ze staliwa odpornego na 

niskie temperatury. 


Rosyjskie rurociągi na ropę i gaz pracują 

w warunkach wysokiego ciśnienia od 1 do 

200 kG/cm2 i w ostrych warunkach klimatycznych, 

zwłaszcza w północnej Syberii. Kołnierze rurociągów 

osiągają wymagany okres pracy dwunastu lat. 

Perspektywicznym procesem produkcji kołnierzy 

do rurociągów syberyjskich jest odlewanie elektrożużlowe 

do form wirujących. Otrzymane w ten 

sposób odlewy spełniają stawiane kołnierzom wymagania 

techniczne. Odlewy próbne wykonano ze 

staliwa 10G2Sz i 09G2SSz. Przetapiane elektrody 

pochodzą z odpadów walcowniczych odpowiednich 

gatunków stali. Właściwości próbnych odlewów porównano 

z właściwościami kołnierzy otrzymanymi 

droga przekuwania. Okazało się, że kołnierze próbne 

otrzymane drogą elektrożużlowego przetapiania 

i odlewania do form wirujących mają właściwości 

odpowiadające właściwościom kołnierzy kutych. 

Kołnierze odlewano w zakładach „PKF MiraMet” 

w Omsku. Pracują one w warunkach roboczego ciśnienia 

od 0,1 do 20 MPa i mają średnice od 100 do 

1200 mm. /M.Z./ 

Kechin V.A. i in.: Klasyfikacja i istotne problemy 

obliczania układów wlewowych przy odlewaniu 

odśrodkowym. 


Dzisiaj znane są różne sposoby obliczania 

układów wlewowych przy odlewaniu odśrodkowym, 

ale brak jest jednego podejścia do analizy technologicznej 

i konstruowania układów wlewowych 


dla form wirujących. W artykule zaproponowano 

sposób doprowadzania metalu przy odlewaniu 

odśrodkowym i klasyfikację układów wlewowych 

analogiczną do stosowanych przy odlewaniu grawitacyjnym. 

W zależności od konstrukcji układy wlewowe 

dzielą się na zbiornikowe i bez zbiornika oraz 

kombinowane. Analizowano czynniki wpływające 

na wybór takiej lub innej konfiguracji układu wlewowego. 

Przedstawiono metodykę jego obliczania 

i uzupełniono przykładem obliczania układu wlewowego 

odlewu korpusu ze stopu cynku ZA4, o masie 

250 g, na stanowisku odśrodkowego odlewania 

o nazwie „Tecast”. /M.Z./ 

10. TOPIENIE 

Kurganov V.A. i in.: Wysokojakościowa surówka 

przeróbcza dla przemysłu odlewniczego. 


Badano strukturę i właściwości produkowanych 

surówek. Stwierdzono, że w układzie równowagi 

węgiel rozpuszczony w żelazie znajduje się 

tylko w stałej temperaturze. Obniżenie temperatury 

przy transporcie surówki w kadzi prowadzi do 

zakłócenia stanu równowagi układu i wydzielania 

się węgla ponadrównowagowego na granicy metal-żużel. 

Założono, że wprowadzając grafityzator, 

można wywołać aktywne, objętościowe wydzielanie 

się węgla, który przy szybkim chłodzeniu stanowić 

może ośrodki krystalizacji grafitu. Powstanie 

w ten sposób efekt modyfikacji. W przypadku 

surówki przeróbczej zabieg modyfikacji eliminuje 

skłonność do występowania wydzieleń grafitu międzydendrytycznego 

oraz cementytu. Efekty modyfikowania 

surówki przeróbczej mają korzystny wpływ 

na mikrostrukturę żeliwa stosowanego w budowie 

maszyn. Zalecono stosowanie takich surówek 

w odlewniach i nazwano je surówkami przeróbczymi 

grafityzowanymi. Żelazokrzem nie jest w tym 

przypadku odpowiednim modyfikatorem. /M.Z./ 

Boldyrev D.A., Chajkin A.V.: Nowe modyfikatory 

w postaci mieszanek do obróbki żeliwa. 


Na wstępie podano krótki opis działania 

krzemu jako modyfikatora grafityzującego żeliwo. 

16

W świetle tej analizy stwierdzono, że obserwuje 

się powrót do stosowania modyfikatorów w postaci 

mieszanek. Dzisiaj stosuje się nowe materiały 

w charakterze modyfikatorów, istnieją także nowe 

sposoby ich otrzymywania. Stosuje się np. pakiety 

mieszanek proszków z grafitu aktywowanego 

w wysokich temperaturach i krzemu otrzymywanemu 

drogą fizykochemiczną. W mikrodozach wprowadza 

się również wapń, miedź, aluminium, pierwiastki 

ziem rzadkich i żelazo. Proszki te są w stanie 

wysokodyspersyjnym. Modyfikator taki stwarza 

idealne warunki do zarodkowania fazy grafitu dzięki 

podobnym do klasterów grafitu wymiarom cząstek. 

Celem stosowania modyfikatorów proszkowych 

w warunkach przemysłowych należy uwzględnić 

kompleksowo warunki odlewania. Sprawdzano 

je na odlewach wału z żeliwa wermikularnego 

i korpusu cylindra z żeliwa szarego Gh 75-50-03 

i Gh 190W. Przedstawiono strukturę i właściwości 

próbnych odlewów modyfikowanych proszkowymi 

modyfikatorami zgodnie z wymaganiami normy 

FIAT-BAZ 52215. /M.Z./ 

Ljubimov A.A., Tertishnikov A.S.: Uniwersalne 

stanowisko do obróbki elektrycznej stopów. 


Opisano stanowisko przeznaczone do prowadzenia 

badań zachowania się stopów pod wpływem 

działania prądu elektrycznego. Badania te 

skierowane są na aspekty kinetyczne wpływu prądu 

elektrycznego na procesy fizykometalurgiczne, 

a mianowicie: w jakim stopniu i jak zmienia się szybkość 

rozpuszczania i wielkość współczynnika dyfuzji 

składników stopu, wprowadzanych do kąpieli 

jako pierwiastki stopowe, i domieszki oraz jaki jest 

udział prądu elektrycznego w procesie odgazowania 

stopów i wpływ prądu elektrycznego na jakość 

metalu w odlewie. Stanowisko składa się z modułowych 

bloków - w tym bloku siłowego oddziaływania 

i sterowania, bloku próżniowego i gazowego 

oddziaływania, a także z pieca-termostatu o kontrolowanej 

atmosferze próżniowo-gazowej. W skład 

stanowiska wchodzi również pokrywa z tubusem do 

obserwacji powierzchni metalu oraz dwukomorowy 

tygiel i mechanizm opuszczająco-podnoszący. 


Prace, które można wykonywać na tym stanowisku 

to obróbka stopu prądem elektrycznym, topnikami 

i gazem podczas odlewania próbek; badanie stopnia 

odgazowania stopu; badanie kinetycznych zależności 

szybkości rozpuszczania i współczynników 

dyfuzji bez i pod działaniem prądu elektrycznego. 

/M.Z./ 

Kolokol'cev V.M. i in.: Podwyższenie właściwości 

żeliwa żaroodpornego drogą rafinacji i modyfikowania. 

Lit. Proiz. 2007, nr 3, s. 2-5. 

Celem podwyższenia właściwości żeliwa, 

poprzez modyfikowanie i rafinację, stosuje się 

ostatnio różne węglany zawierające metale ziem 

rzadkich i alkalicznych (Ca, Mg, Ba, Sr, itd.) Do 

przeprowadzenia badań zastosowano naturalny 

węglan wapniowo-barowo-strontowy oraz węglan 

wapniowo-strontowy, stanowiący odpad z produkcji 

saletry. Zastosowano je do rafinacji żeliwa żaroodpornego. 

Węglan w czasie procesu rafinacji 

ulega dysocjacji na tlenki i CO . W przepływających 

2 

pęcherzykach CO zbierają się cząsteczki nieme- 

2 

taliczne i gazy, zwłaszcza wodór. Intensywne mieszanie 

kąpieli powoduje wyrównanie temperatury 

i składu chemicznego stopu. Powstaje znaczne 

przechłodzenie i rozdrobnienie struktury, co powoduje 

wzrost właściwości mechanicznych żeliwa. 

Równocześnie zwiększa się żaroodporność żeliwa, 

co tłumaczy się powstaniem warstewek chromitu 

strontu. Zmienia się morfologia węglików, stają się 

one mniej rozgałęzione, mają większą dyspersję 

i są bardziej równomiernie rozłożone w osnowie 

metalowej. Ilość dodawanego węglanu wapniowostrontowego 

nie może przekraczać wartości granicznej. 

Przedstawiono mikrostruktury żeliwa obrabianego 

węglanem i żeliwa obrabianego borem. 

Stwierdzono, że bor jest pierwiastkiem aktywnym 

i do zawartości 0,02% ma korzystny wpływ na właściwości 

żeliwa. /M.Z./ 

11. OCZYSZCZANIE I WYKAŃCZANIE 

ODLEWÓW 

Saksida U., Życki K.: Oczyszczarki firmy 

STEM D.o.o. - nowoczesna technologia, wysoka 

17

jakość i solidne wykonanie = sukces rynkowy. 

Prz. Odl. 2007, T. 57, nr 3, s. 144-147. 

Oczyszczanie odlewów stanowi ważne 

ogniwo w cyklu produkcji odlewów. Jakość uzyskanej 

powierzchni jest dla odbiorcy odlewów sprawą 

istotną, dlatego też oczyszczanie powierzchni jest 

obecnie traktowane jak proces technologiczny. 

Branża odlewnicza musi dysponować odpowiednim 

parkiem maszynowym, w którym ważną rolę 

spełniają oczyszczarki. Obecne na polskim rynku 

oczyszczarki firmy STEM D.o.o. stanowią wyposażenie 

wielu odlewni. Są przystosowane do oczyszczania 

różnych asortymentów odlewów i charakteryzują 

się prostą obsługą, doskonałymi rozwiązaniami 

technologicznymi oraz konkurencyjną ceną. 

Plinta Ignacy M.B.: Firma AUTOTECHN likwiduje 

porowatość wyrobów metalowych metodą 

impregnacji próżniowej. 

Prz. Odl. 2007, T. 57, nr 3, s. 140-142. 

W artykule przedstawiono pokrótce historię 

powstania funkcjonującej w Mikołowie firmy AUTO- 

TECHN, zajmującej się uszczelnianiem wyrobów 

metalowych, z zastosowaniem metody impregnacji 

próżniowej. Przedstawiono zasady i znaczenie 

stosowanej tu technologii, szczególnie dla odlewów 

z aluminium, brązu oraz żeliwa szarego i sferoidalnego 

a także wyrobów ze spieków. Dostawcą 

tej technologii a także stosowanego w niej materiału 

impregnującego, jest znana niemiecka firma 

H. MAL-DANER GmbH. 

Schulz D.: Efektywne usuwanie zalewek w odlewach. 

Dopasowane i zautomatyzowane systemy 

do wykańczania powierzchni. 

Giesserei 2007, Jg. 94, H. 5, s. 64-66, 68-69. 

Branża motoryzacyjna stawia bardzo wysokie 

wymagania jeśli chodzi o jakość powierzchni 

odlewów motoryzacyjnych. Ponadto żąda się aby 

cykle produkcji, a także cykle wykańczania odlewów 

były coraz krótsze. Aby sprostać tym żądaniom, 

konieczne jest stosowanie ekonomicznych 

i elastycznych urządzeń produkcyjnych, i to nie tylko 

odlewniczych, ale i do obróbki wykańczającej 

(do usuwania zalewek, wygładzania, szlifowania 


powierzchni, śrutowania). W artykule opisano zastosowanie 

w pełni zautomatyzowanych urządzeń 

ciągłego działania firmy Roesler GmbH do szlifowania 

i śrutowania w odlewniach: Schefenacker 

Mirrors GmbH i Koenig Praezision GmbH. /A.W./ 

Herbst F.: Śrutowanie w trudnych warunkach. 

Śrutowanie wspomagane robotem. 


W artykule przedstawiono zagadnienie zastosowania 

robotów firmy Roesler w procesie śrutowania 

odlewów skomplikowanych. Odlewy za pomocą 

robotów podawane są do kolejnych etapów 

obróbki. Bazą koncepcji opracowania tego urządzenia 

do oczyszczania jest korpus i dopasowany do 

niego i do postawionego zadania robot. Robot ten 

przesuwa odlewy do urządzenia do śrutowania i obraca 

je odpowiednio w samej komorze w strumieniu 

śrutu rozrzucanego przez koła rozpryskowe. Koła 

te mogą być załączane i wyłączane oddzielnie, co 

sprawia, że śrutowanie może być punktowe i równoległe. 

Możliwe jest także oczyszczanie sprężonym 

powietrzem. Wszystkie elementy robocze (np. liczba 

kół odśrodkowych) oraz parametry techniczne 

(np. ciśnienie powietrza), a także elementy chwytne 

są dobrane do rodzaju obróbki. W opisanym przypadku 

praca robotów zintegrowana jest z procesem 

odlewania ciśnieniowego ale może być połączona 

z pracą innych urządzeń. /A.W./ 

12. METALOZNAWSTWO I OBRÓBKA 

CIEPLNA 

Paczkowska M., Waligóra W.: Ocena wpływu 

szybkości chłodzenia na efekty borowania laserowego 

żeliwa sferoidalnego. 

Inż. Mat. 2006, R. 27, nr 3, s. 498-501. 

Artykuł dotyczy obróbki laserowej żeliwa. 

Przedstawiono wpływ różnych parametrów obróbki 

laserowej determinujących różne szybkości 

chłodzenia strefy przetopionej na uzyskane efekty 

strukturalne w warstwie powierzchniowej badanego 

żeliwa sferoidalnego. Na podstawie wykonanych 

badań wykazano, że wraz ze wzrostem szybkości 

chłodzenia strefy przetopionej (zawierającej 

18

or), uzyskanej po borowaniu laserowym żeliwa 

sferoidalnego do wartości 3x103 C/s, następuje 

wzrost mikrotwardości strefy. Powyżej tej wartości 

szybkość chłodzenia strefy przetopionej nie ma 

wpływu na uzyskaną mikrotwardość. W badaniach 

wykorzystano metodę spektroskopii elektronów 

Auger (AES) i dyfrakcji rentgenowskiej. 

Kinal G., Waligóra W.: Wady w warstwie powierzchniowej 

żeliw po obróbce laserowej wraz 

z możliwością ich uniknięcia. 

Inż. Mat. 2006, R. 27, nr 3, s. 428-431. 

Przedstawiono wyniki badań powierzchniowej 

obróbki laserowej przeprowadzonej na trzech 

różnych rodzajach żeliwa (szare, sferoidalne i stopowe). 

Badania wykazały możliwość powstawania 

licznych wad w strukturze warstwy powierzchniowej 

tworzonej w wyniku obróbki laserowej. Zaprezentowano 

również wyniki badań obróbki laserowej przeprowadzonej 

dla żeliwa sferoidalnego, w których 

warunki obróbki pozwoliły uniknąć wad w postaci 

pęknięć. 

Szkliniarz W. i in.: Wpływ parametrów cyklicznej 

obróbki cieplnej na rozdrobnienie ziarna stopu 

Ti-48Al-2Cr-2Nb. 

Inż. Mat. 2006, R. 27, nr 3, s. 284-287. 

W pracy przedstawiono nowy sposób rozdrabniania 

ziarna stopu Ti-48Al-2Cr-2Nb, wykorzystując 

zabiegi cyklicznej obróbki cieplnej. Określono 

wpływ cyklicznej obróbki cieplnej i poszczególnych 

jej parametrów (górna temperatura cyklu, czas wygrzewania 

w górnej temperaturze cyklu, prędkość 

chłodzenia z górnej temperatury cyklu oraz liczba 

cykli) na makro- i mikrostrukturę, oraz rozmiar 

ziarna badanego stopu. Ustalono istotny wpływ 

parametrów cyklu cieplnego na uzyskany efekt 

rozdrobnienia ziarna. Określono, dla jakich wartości 

poszczególnych parametrów cyklu cieplnego 

otrzymany efekt rozdrobnienia ziarna jest największy. 

Stwierdzono, że będące efektem cyklicznej 

obróbki cieplnej rozdrobnienie ziarna stopu Ti-48Al- 

2Cr-2Nb prowadzi do znacznego zwiększenia jego 

twardości. 


Romankiewicz F., Romankiewicz R.: Modyfikacja 

mosiądzu manganowo-żelazowego MM55 

dodatkiem cyrkonu. 

Inż. Mat. 2006, R. 27, nr 3, s. 268-271. 

Badania wykazały, że dodatek cyrkonu 

w ilości 0,04÷0,06% istotnie podwyższa właściwości 

mechaniczne mosiądzu CuZn40Mn3Fe. Badania 

na mikroskopie skaningowym z energo-dyspersyjnym 

spektrometrem rentgenowskim wykazały, 

że cyrkon tworzy z żelazem fazę międzymetaliczną 

spełniającą rolę heterogenicznych ośrodków pierwotnej 

krystalizacji. 

13. ŻELIWO I ODLEWY ŻELIWNE 

Putyra P., Tabor A., Zarębski K.: Wpływ temperatury 

na właściwości mechaniczne sferoidalnego 

żeliwa austenitycznego o zawartości 20% niklu. 

Inż. Mat. 2006, R. 27, nr 3, s. 727-729. 

W pracy przedstawiono wyniki statycznej 

próby rozciągania oraz badań udarności austenitycznego 

żeliwa sferoidalnego o zawartości 20% 

niklu. Właściwości mechaniczne obejmujące: wytrzymałość 

na rozciąganie, umowną granicę plastyczności, 

przewężenie, wydłużenie oraz udarność 

określono w szerokim zakresie temperatur 

od -196°C do 650°C. Dodatkowo zamieszczono 

fotografie struktury analizowanego materiału, jak 

również fotografie przełomów ze statycznej próby 

rozciągania. 

Ignaszak Z., Ciesiółka J.: Specyficzne struktury 

w wielkogabarytowych odlewach z żeliwa sferoidalnego 

i ich identyfikacja. 

Inż. Mat. 2006, R. 27, nr 3, s. 716-719. 

Nowoczesne technologie opracowywane 

dla wielkogabarytowych odlewów z żeliwa sferoidalnego, 

o relatywnie prostych kształtach i jednorodnych 

grubościach ścianek, uwzględniają ich 

odlewanie bez stosowania masywnych nadlewów. 

Uzysk ciekłego metalu w tej sytuacji jest bardzo wysoki 

i osiąga nawet ponad 80%. Należy się jednak 

liczyć z niebezpieczeństwem lokalnego pojawiania 

się struktur nie gwarantujących założonych charakterystyk 

mechanicznych, a szczególnie właściwo- 

19

ści plastycznych. Chodzi tutaj o skupiska wtrąceń 

niemetalicznych (ang. dross). Innym problemem są 

strefy, w których może wystąpić grafit zdegenerowany 

typu chunky. Naświetlono przyczyny występowanie 

tych struktur. Pokazano przydatność metod 

Virtual Prototyping (VP) w celu prognozowania 

ich obecności. Przedstawiono sposoby identyfikacji 

tych niepożądanych struktur, w tym za pomocą badań 

nieniszczących (NDT), w celu walidacji wyników 

obliczeń pochodzących z metod VP. 

Weiss K., Honsel Ch.: Wpływ materiałów pomocniczych 

na krystalizacje żeliwa szarego. 

Liv. Vestn. 2007, Roc. 54, cis. 3, s. 102-113. 

Chociaż technika obliczania wlewów i nadlewów 

za pomocą modelowania procesów chłodzenia 

i krystalizacji jest znana, to jednak znajomość 

obszarów odlewu krzepnących jako ostatnie nie 

jest jednoznaczna z faktem, że w obszarach tych 

wystąpią lub nie wystąpią wady. Na skurcz pomiędzy 

metalem a formą wpływa obok strumienia 

ciepła, także pole temperaturowe wywołane konwekcyjnym 

strumieniem ciepła. Materiały pomocnicze 

wpływają na zjawiska zachodzące między 

likwidusem i solidusem. Pod pojęciem materiałów 

pomocniczych rozumie się w tym artykule modyfikatory 

oraz ochładzalniki z pokryciem i bez pokrycia. 

Stanowią one przyczynę, dlaczego wady w 

pobliżu układu wlewowego nie mogą być wykryte 

przez klasyczne obliczenia procesu krystalizacji, 

które nie uwzględniają wpływu materiałów pomocniczych 

na strumień konwekcji. Nowe algorytmy 

w pakiecie programów SIMTEC/WinCast pozwalają 

włączyć te zjawiska do procesów symulacji krystalizacji 

odlewów. Specjalną uwagę zwrócono także 

na rozszerzalność grafitu w żeliwie sferoidalnym. 

Grafit zarodkuje w ciekłym metalu i potem wzrasta 

w fazie stałej w zależności od składu chemicznego 

i parametrów krystalizacji. Znając właściwości fizyczne 

stopu można precyzyjnie przewidzieć miejsca 

i wymiary powstających wad. /M.Z./ 

Dudzik B.: Oddziaływanie zasypki izolacyjnej na 

strukturę i właściwości standardowych próbek 

przylanych do wlewnic. 

Prz. Odl. 2007, t. 57, nr 1-2, s. 10-13. 


Temat artykułu nawiązuje do produkowanych 

przez Spółkę KRAK-ODLEW odlewów grubościennych, 

m.in. wlewnic. Autorka przedstawia 

znaczenie sposobu i miejsca usytuowania wlewka 

próbnego przylanego do odlewu na ocenę struktury 

i właściwości wytrzymałościowych odlewów tego 

rodzaju. Artykuł przedstawia także oddziaływanie 

zasypki izolacyjnej, mającej bezpośredni wpływ na 

strukturę, a więc i właściwości mechaniczne wlewków 

próbnych, przylanych do masywnego odlewu. 

Autorka zapoznaje także Czytelników z wynikami 

analiz wstępnych takiego stanu rzeczy. 

14. STALIWO I ODLEWY STALIWNE 

Pirek A. i in.: Wpływ wydzieleń węglikowych 

na własności trybologiczne wysokowęglowego 

staliwa niskostopowego. 

Inż. Mat. 2006, R. 27, nr 3, s. 253-256. 

W pracy przedstawiono wyniki badań trybologicznych 

i mechaniki pękania przeprowadzonych 

na wysokowęglowym, niskostopowym staliwie 

G200CrMoNi4-3-3. Przedmiotem badań była ocena 

mechanizmu zużycia wysokowęglowego staliwa 

o podwyższonej odporności na ścieranie. Materiał 

badawczy pobrano z walców hutniczych, obrobionych 

cieplnie, o zróżnicowanej zawartości węgla 

(w ramach gatunku G200CrMoNi4-3-3). Charakterystykę 

właściwości trybologicznych określono 

w oparciu o analizę ubytków masy próbek, analizę 

topografii zużytej powierzchni, badania metalograficzne 

i stereologiczne. Odporność na pękanie 

określono na postawie współczynnika intensywności 

naprężeń KQ, a charakter badania potwierdziły 

badania faktograficzne przełomów. 

Romanenko D.G., Gorelov V.G., Krjuchkov O.B.: 

Podwyższenie szczelności i jednorodności odlewów 

staliwnych. 


Poszukiwano metody podwyższenia szczelności 

odlewów ze staliwa węglowego i niskostopowego 

pracujących w warunkach złożonych naprężeń. 

Stwierdzono obecność porowatości w tych odlewach. 

W celu usunięcia porowatości zastosowa- 

20

no proces modyfikacji suspensyjnej. Polegała ona 

na wprowadzaniu do wnęki formy zużytego śrutu 

stalowego z oczyszczarek strumieniowych. Założono, 

że śrut powinien rozpuszczać się tuż przed początkiem 

krystalizacji staliwa. Stosowano drobimy 

o wymiarach 1,4 do 1,7 mm i w ilości 2,4÷2,7% 

masy odlewów. Śrut wprowadzano w specjalnych 

zbiornikach dozujących po zalaniu form ciekłym 

metalem. Po tym zabiegu, szczelność odlewów 

zwiększyła się, a jego gęstość wzrosła 

z 7,6÷7,73 g/cm3 do 7,7÷7,84 g/cm3 . Na próbkach 

przylanych nie stwierdzono obecności likwacji. 

Dzięki modyfikacji suspensyjnej zużycie staliwa na 

nadlewy zmniejszyło się o 25÷35%, a uzysk dobrego 

metalu wzrósł o 7÷14%. Stwierdzono poprawę 

mikrostruktury staliwa, w tym równomierne rozłożenie 

okrągłych wydzieleń ferrytu oraz zmniejszenie 

ilości wtrąceń niemetalicznych. /M.Z./ 

Zherebcov S.N., Ivanov A.L., Plemenjuk A.A.: 

Zastosowanie technologii odśrodkowego, elektrożużlowego 

odlewania do produkcji części 

armatury do rurociągów tzw. złączek. 


Ze względu na wysokie koszty wykonania 

armatury dla rurociągów przemysłowych z materiałów 

przerabianych plastycznie zaproponowano do 

jej wykonywania proces topienia elektrożużlowego 

w połączeniu z odlewaniem odśrodkowym. Dotyczy 

to szczególnie odlewania złączek. Badania makrostruktury 

takich złączek wykazały że ziarna, bez 

względu na orientację głównych osi dendrytów mają 

charakter monokrystaliczny. Cechy krystalizacji odśrodkowej 

odlewów i mniejszy stopień likwacji wewnątrzkrystalicznej 

powodują w tym procesie eliminowanie 

zazębień na granicach ziaren oraz dużych 

wydzieleń faz na granicach między ziarnami. Niejednorodność 

mikrofizykochemiczna na granicach 

ziaren metalu po elektrożużlowym przetapianiu jest 

znacznie mniejsza niż metalu przetapianego w sposób 

klasyczny. Dowodem na to jest wyższa gęstość 

metalu. Oprzyrządowanie stanowi piec do elektrożużlowego 

przetapiania i forma do odśrodkowego 

odlewania o pionowej osi wirowania. Podano wskazówki 

jak prowadzić proces technologiczny. /M.Z./ 


Taljat B. i in.: Obróbka cieplna i powierzchniowa 

form do ciśnieniowego odlewania. 


Celem pracy było określenie wpływu własności 

mechanicznych i staliwa do pracy na gorąco 

po obróbce cieplnej i cieplno-chemicznej na żywotność 

form ciśnieniowych. Badano wpływ wszystkich 

istotnych parametrów obróbki cieplnej, a także 

powierzchniowo-chemicznej takiej jak azotowanie. 

Scharakteryzowano stal poprzez pomiar twardości 

i odporności na kruche pękanie oraz badania 

metalograficzne. Do oceny odporności materiału 

na zmęczenie termiczne zastosowano specjalną 

aparaturę. Oceniano zmęczenie termiczne materiału 

w różnych etapach eksploatacji formy. Mierzono 

przejściowe temperatury w różnych miejscach 

próbki i zastosowano pomierzone wartości do komputerowych 

obliczeń naprężeń przejściowych metodą 

analizy elementów skończonych. Obliczono 

zależności między wytrzymałością na zmęczenie 

termiczne i powierzchniowymi naprężeniami. Zależności 

te wyrażone są także jako funkcja początkowych 

właściwości materiału. /M.Z./ 

15. STOPY METALI NIEŻELAZNYCH 

I ODLEWY Z TYCH STOPÓW 

Lachowicz M.: Charakterystyka napoin oraz 

pęknięć powstałych podczas napawania nadstopu 

Inconel 713C. 

Inż. Mat. 2006, R. 27, nr 3, s. 474-477. 

W artykule przedstawiono wyniki badań 

metalograficznych napoin wykonanych metodą 

TIG w trudnospawalnym odlewniczym nadstopie 

Inconel 713C. W badaniach obserwowano i określono 

zmiany mikrostrukturalne w napoinach, strefie 

wpływu ciepła oraz w obszarach, w których inicjonowane 

były i przebiegały pęknięcia. Zidentyfikowano 

tworzące się fazy i scharakteryzowano ich 

morfologię w strefie przetopionej oraz w obszarach 

pęknięć. W badaniach zastosowano metody mikroskopii 

świetlnej, skaningowej i transmisyjnej oraz 

rentgenograficznej analizy strukturalnej. Stwierdzono, 

że występujące w napoinie pęknięcia są 

powodowane naprężeniami powstającymi wskutek 

21

niskiej przewodności cieplnej stopu, dużej szybkości 

krystalizacji oraz mikroporowatości międzydendrytycznej. 

Pęknięcia obserwowane w SWC (strefa 

wpływu ciepła) są potęgowane tworzeniem się 

węglików ponownie krystalizujących typu M C lub 6 

M C o niskiej temperaturze topnienia oraz powsta- 

23 6 

waniem niskotopliwych eutektyk (γ - γ') z wydzieleniami 

węglików MC, M C i M C . 

6 23 6 

Serbiński W.: Trybologiczne warstwy powierzchniowe 

mangan-azot wytwarzane na stopach aluminium 

z krzemem. 

Inż. Mat. 2006, R. 27, nr 3, s. 532-535. 

W artykule przedstawiono metodę wytwarzania 

warstw powierzchniowych zawierających 

mangan i azot (Mn-N), na stopie 

AlSi10Cu2Mg1Ni1 stosowanym na tłoki silników 

spalinowych. Podano mikrostrukturę powierzchni 

i przekroju, skład fazowy oraz mikrotwardość wytworzonych 

warstw powierzchniowych. Określono 

właściwości trybologiczne warstw (Mn-N) oraz stopu 

AlSi10Cu2-Mg1Ni1 w warunkach tarcia ślizgowego 

z żeliwem szarym perlitycznym. 

Nitkiewicz Z., Gwoździk M.: Analiza przyczyn 

pękania wyrobów wytwarzanych z mosiądzu 

CuZn38Pb2. 

Inż. Mat. 2006, R. 27, nr 3, s. 229-232. 

Stop CuZn38Pb2 jest stosowany na armaturę 

wodną, gazową, zwykłą i ciśnieniową, obudowy 

części maszyn oraz koszyki łożysk tocznych. 

Mosiądz ten stosowany jest również na części dla 

przemysłu motoryzacyjnego, okrętowego i innych 

wytwarzane metodą skrawania. Zabiegi obróbki 

cieplnej (zgodnie z układem równowagi Cu-Zn) 

mogą zmienić morfologię oraz udział fazy β' - (CuZn) 

celem poprawy odporności na pękanie wytwarzanych 

części. Pękanie wykonanych elementów może 

następować podczas obróbki skrawaniem, a także 

ich montażu, polegającego na zacisku mechanicznym. 

Głównych przyczyn pękania należy upatrywać 

w: - nierównomiernym rozłożeniu (skupiska) dużej 

wielkości cząstek ołowiu, - steksturowaniu i wywołanej 

tym anizotropii właściwości, - dużym udziale 

fazy β' - (CuZn). Badania dotyczą ilościowego opra- 


cowania rozkładu i wielkości cząstek ołowiu fazy 

β'- (CuZn) oraz stwierdzenia czy występuje znaczące 

steksturowanie fazy α - Cu(Zn) w stanie dostawy 

i po przeprowadzonych zabiegach obróbki 

cieplnej. 

Miroshnikov A.A.: Badanie parametrów technologicznych 

otrzymywania odlewów przewodzących 

prąd z miedzi czystej i niskostopowej. 


Przedstawiono dane dotyczące przyczyn 

powstawania wad odlewniczych w odlewach przewodzących 

prąd z czystej i niskostopowej miedzi 

oraz metody ich usuwania. Uzasadniono wybór 

eksperymentalny wprowadzanych pierwiastków 

stopowych P, B, Cr, Zr i Zn w ilościach do 1%. Określano 

ich wpływ na odlewnicze i fizykomechaniczne 

właściwości miedzi, a także sposoby wprowadzania 

pierwiastków stopowych chromu i cyrkonu 

w warunkach otwartego wytopu. Uzasadniono to 

teoretycznie i testowano. /M.Z./ 

16. KOMPOZYTY 

Lelito J., Żak P.: Symulacja krzepnięcia kompozytów 

AZ91/SiC. 

Prz. Odl. 2007, T. 57, nr 3, s. 124-133. 

W publikacji zamieszczono różne aspekty 

zarodkowania heterogenicznego kompozytu, którego 

osnowę stanowił stop AZ91 a cząstkami wzmacniającymi 

był SiC. Przeprowadzono również obliczenia 

numeryczne dla kompozytu AZ91/SiC przy 

różnym udziale procentowym cząstek wzmacniających. 

Do rozwiązania równania różniczkowego 

przewodzenia ciepła wykorzystano metodę różnic 

skończonych (FDM), w której zastosowano uśrednione 

wartości termofizyczne kompozytu. 

Neubrand A., Nagel A.: Wykonywanie kompozytów 

metalowych w procesie odlewania ciśnieniowego. 


W artykule wykazano, że jest możliwa opłacalna 

produkcja odlewów kompozytowych ze stopów 

aluminium czy magnezu o dużej wytrzymało- 

22

ści. Można je uzyskać przez dodanie w procesie odlewania 

(ciśnieniowego) cząsteczek ceramicznych 

SiC lub cząsteczek Al O w postaci włókien. Inną 

2 3 

metodą jest metoda infiltracji ciekłym metalem ceramicznych 

"brył" o dużej porowatości, tzw. preform. 

W artykule omówiono stosowanie i zachowanie się 

preform ceramicznych o specjalnej strukturze porów 

w procesie odlewania ciśnieniowego. Jeśli chodzi 

o preformy ważne jest ich prawidłowe wypalenie 

w celu uzyskania odpowiedniej przepuszczalności, 

wytrzymałości i zdolności do nawilżania (infiltracji) 

ciekłym metalem. W tabeli zestawiono właściwości 

różnego rodzaju preform stosowanych do badań. 

Omówiono właściwości mechaniczne tak wykonanych 

kompozytów. /A.W./ 

17. SYSTEMY ZAPEWNIENIA JAKOŚCI, 

STATYSTYCZNA KONTROLA PROCESU 

(SPC), CERTYFIKACJA, KONTROLA JAKO- 

ŚCI, BADANIA ODBIORCZE 

Flisch A.: Przemysłowa tomografia komputerowa 

w zastosowaniu do zbierania danych 

w układzie przestrzennym (3D) i do analizy wad 

odlewniczych. 


Tomografia komputerowa jest pożyteczną 

metodą przy dokonywaniu pomiarów i identyfikacji 

wad odlewów. Wymagania co do możliwości wykorzystania 

analizy stopów metali lekkich ze strony 

tomografii komputerowej ostatnio znacznie wzrosły. 

Dotyczy to zwłaszcza producentów samochodów 

i dużych zakładów odlewniczych, które zakupują 

własne systemy tomografii komputerowej. Dotychczas 

jednak te systemy były drogie i to także w eksploatacji. 

Okazuje się, że nowa generacja urządzeń 

do tomografii komputerowej stworzy w najbliższej 

przyszłości możliwości dokonywania pomiarów na 

dużych częściach z tą samą dokładnością w krótszym 

czasie. Pozwoli to na zmniejszenie kosztów 

zbierania danych. Stworzy prawdopodobnie także 

nowe możliwości zastosowania. Duże skanery pozwolą 

na badanie odlewów o masie kilku ton. Dzisiaj 

bada się odlewy w układzie 2D, co jest długotrwałe. 

Pojawienie się skanerów 3D CT umożliwia badanie 


wyrobów staliwnych o grubości do 80 mm i aluminiowych 

o grubości do 250 mm. Opisano działanie 

tych urządzeń. Podano przykłady zastosowania, na 

przykład do wstępnej kontroli wyrobu. Do wykonywania 

pomiarów przestrzennych służą dostępne na 

rynku programy, które opisano w artykule. W zastosowaniu 

do analizy wad system tomografii komputerowej 

pozwala ocenić obecność porowatości 

i dokonać analizy statystycznej. /M.Z./ 

Moiseev Ju.V. i in.: Ekspresowa kontrola termomagnetyczna 

zawartości węgla w żeliwie 

i w staliwie. 


Przedstawiono podstawy metody kontroli 

zawartości węgla w żeliwie i stali drogą analizy 

termomagnetycznej krzywej chłodzenia lub nagrzewania 

próbki metalu i eksperymentalne dane testowania 

tej metody. W metalurgii w latach 30-tych 

ubiegłego wieku stosowano magnetoelektryczną 

metodę określania zawartości węgla w stali opartej 

na przenikliwości elektromagnetycznej stali 

w zależności od zawartości węgla. Było to możliwe 

w zakresie od 0,35 do 1,5%C. /M.Z./ 

Avdokushin V.P. i in.: Modelowanie imitujące 

i analiza zagęszczania form piaskowogliniastych 

przez wstrząsanie. 


Przeprowadzono eksperymentalne sprawdzanie 

obliczeniowego rozłożenia gęstości piaskowo-gliniastej 

masy formierskiej w objętości formy 

otrzymanej imitującym modelowaniem. Oceniono 

prawdopodobieństwo powstania wad w odlewach 

związanych z jakością zagęszczania form. Opracowany 

sposób prognozowania pozwolił na jednoczesne 

wypełnienie jakościowej i ilościowej analizy 

wszystkich możliwych hipotez prognozujących 

wady odlewów, prawdopodobną ocenę cech tych 

wad oraz technologicznych parametrów. Omawiany 

model matematyczny jest przedmiotem patentu 

Ukrainy No.52914A, No.64412A. /M.Z./ 

Borkowski S., Czajkowska A.: Wykorzystanie 

instrumentów zarządzania jakością w procesie 

23

wytwarzania wyrobów odlewniczych. 

Arch. Odl. 2006, R. 6, nr 19, s. 37-42. 

Wychodzenie naprzeciw wymaganiom klienta, 

ciągłe doskonalenie technologii wytwarzania 

i metod organizacji, a przede wszystkim podnoszenie 

kwalifikacji personelu jest gwarantem osiągnięcia 

wysokiej pozycji na rynku. W artykule, wykorzystując 

narzędzia zarządzania jakością, dokonano 

hierarchizacji przyczyn odpowiedzialnych za niską 

jakość wyrobów odlewniczych, przeprowadzono 

analizę możliwości wystąpienia wad oraz określono 

działania mające na celu poprawienia poziomu jakości 

wytwarzanych odlewów. 

18. MASZYNY I URZĄDZENIA 

Wankmiller J.: Dwa rodzaje konstrukcji i wiele 

rozwiązań. Nowoczesne metody załadunku pieca 

za pomocą jezdnego urządzenia załadowczego. 

Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 5, s. 42-43; 45. 

W artykule opisano konstrukcję jezdnych 

urządzeń załadowczych do pieców indukcyjnych 

oraz pieca obrotowego w topialni aluminium. W skład 

urządzenia wchodzi zbiornik na wsad metalowy: 

złom, brykiety, gąski, materiał obiegowy. Wielkość 

zbiornika powinna odpowiadać pojemności pieca. 

Ciężar nasypowy materiału 1,6 t/m3 . Istotny jest 

odpowiedni załadunek zbiornika, aby odpowiednio 

wykorzystać jego objętość. Istotnym aspektem takiego 

urządzenia jest jego konstrukcja uwzględniająca 

ograniczenie hałasu podczas załadunku. Tak 

więc zbiornik i taśma wibracyjna transportowa składająca 

się z wielu warstw osłonięte są odporną na 

zużycie obudową, z tym że między korpusem urządzenia 

a obudową przytwierdzona jest guma. Rynna 

transportowa wibrująca z niską częstotliwością 

podczas transportu materiału ogranicza dodatkową 

wibrację i w ten sposób hałas zmniejszony jest do 

minimum. U wylotu otworu odbiorczego urządzenia 

załadowczego znajduje się kołnierz dopasowany 

do kształtu otworu pieca, i wprowadzany do niego 

w trakcie załadunku. Aby uniknąć strat temperatury 

załadunek musi następować szybko, więc taśma 

transportowa urządzenia załadowczego wibruje 


z większą amplitudą, co zwiększa szybkość transportu. 

/A.W./ 

Baierl C.: Wykorzystać możliwości. Robotyzacja 

w przemyśle odlewniczym. 

Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 7-8, s. 22; 

24-25. 

Artykuł dotyczy zastosowania robotów w odlewni 

i coraz większych ich możliwości zastąpienia 

pracy ludzkiej. W artykule opisano zastosowanie 

robota firmy KUKA typ KR1000 sterowanego komputerowo. 

Zwrócono uwagę na łatwość jego obsługi 

i możliwości zastosowania w odlewni ciśnieniowej. 

Robot ten można programować i zmieniać parametry 

działania podczas procesu produkcji. Scharakteryzowano 

także krótko system sterowania robotem 

o nazwie KRC2. /A.W./ 

Fritsche H.P.: Mistrzowie dopasowywania. Ciągłe 

oczyszczanie odlewów za pomocą robotów. 


Artykuł dotyczy w pełni zmechanizowanego 

procesu oczyszczania odlewów w aspekcie odlewów 

jednostkowych i produkowanych w krótkich 

seriach. Dotychczas do oczyszczania odlewów 

stosowano tzw. "gniazda transferowe" obejmujące 

różne cykle i etapy oczyszczania, np. poprzez kąpiele 

albo sprężonym powietrzem. To okazało się 

nieekonomiczne w przypadku krótkich serii. Opisano 

pracę gniazda do oczyszczania "Dur Ecoclean", 

które łatwo można przezbrajać. Przezbrojenie polega 

jedynie na wymianie elementów chwytających 

i wymianie programu sterującego do naprowadzania 

na powierzchnie, które mają być oczyszczone. 

W nowoskonstruowanym gnieździe zainstalowano 

robot IRB 6600. Opisano jego pracę i scharakteryzowano 

go. W gnieździe tym oczyszczane są 

odlewy motoryzacyjne różnego typu. Omówiono 

znaczenie poziomu czystości odlewu jako czynnika 

jakości. /A.W./ 

Boob Ch.: Urządzenia do zabudowy w natarciu. 

Transport ciekłych metali. 


Artykuł dotyczy systemów do transportu ciekłego 

metalu. Opisano typy urządzeń transporto- 

24

wych. Jednym z nich jest urządzenie podwieszane, 

suwnicowe (tzw. konstrukcja „wieńcowa”), do którego 

za pomocą zaczepów podwieszane są małe 

kadzie, wyposażone w pokrywę zamykaną hydraulicznie. 

Innym urządzeniem do przenoszenia kadzi 

są transportery widłowe wózków do wysokiego podnoszenia. 

Opisane systemy transportowe są urządzeniami 

wychylnymi i obrotowymi. Opisano ich 

różne wersje. Konstrukcje te, łatwe do zabudowy 

i połączenia z istniejącymi już innymi urzadzeniami, 

opracowywane są przez firmę Schenk-Werkzeug 

Maschinenbau GmbH. /A.W./ 

19. HISTORIA ODLEWNICTWA I ODLEWY 

ARTYSTYCZNE 

Kramer J.: Zebrane doświadczenia. Sposoby 

zasilania na przestrzeni dziejów. Część 1. 


Opisano historię i rozwój układów zasilających 

od epoki brązu do końca XX wieku. Najstarszym 

typem układu zasilającego były zasilacze 

otwarte, które umożliwiały dolewanie ciekłego metalu 

w procesie odlewania. Można je było stosować 

wyłącznie przy odlewaniu ręcznym. Wadą tych zasilaczy 

jest ich duża objętość, a więc w przypadku ich 

stosowania pozostaje duża ilość materiału obiegowego. 

Istnieje niebezpieczeństwo zanieczyszczenia 

metalu. Zasilacze zamknięte dają możliwość bocznego 

zasilania i są o połowę mniejsze niż otwarte. 

Kolejny sposób zasilania to metoda Connor. Jest 

to bardzo ekonomiczny sposób zasilania, bardzo 

dobrze się sprawdza w przypadku żeliwa szarego. 

Oczyszczanie odlewów przy tym sposobie zasilania 

nie jest pracochłonne (mała powierzchnia styku 

z odlewem; rzędu 1÷2 mm). Sposób zasilania Heine 

znacznie poprawia uzysk metalu, zasilacz szybko 

„opada”, nie tworzy się skorupa ale wadą jest 

powstawanie jam skurczowych. Następna metoda 

to zasilanie przez stosowanie rdzeni "Williamsa", 

które zapobiegają zamykaniu się zasilacza. 

Kramer J.: Epoka standaryzacji. Sposoby zasilania 

na przestrzeni dziejów. Część 2. 



W latach 60 XX wieku wiele odlewni produkowało 

układy zasilające samodzielnie. Jednak 

rosnące zapotrzebowanie na cylindryczne układy 

zasilające otwarte oraz zamknięte doprowadziło do 

powstania układów o różnych kształtach i do opracowania 

standardowych układów zasilających, stosowanych 

do dzisiaj. Opisano etapy rozwoju techniki 

zasilania. Układy zasilające dostępne są dzisiaj 

w różnym kształcie i wielkości, egzotermiczne 

lub izolacyjne. Wykonuje się je różnymi metodami, 

na przykład nakłada na formy lub formuje w modelu. 

Rozpoczęcie produkcji żeliwa sferoidalnego 

i zautomatyzowany proces formowania spowodowały 

zmiany i rozwój techniki zasilania. Zaczęto 

stosować rdzenniki i zasilanie z przeponką lub bez. 

Układy zasilające musiały być bardziej wytrzymałe. 

Zbyt duże wysysanie metalu na przykład rzędu 70% 

przy dużej grubości ścianki powodowało tworzenie 

się jam skurczowych. Nie powinno być ono większe 

niż 50%. W kolejnych latach następuje intensywny 

rozwój przeponek, która ogranicza odpływ ciepła 

i pozwala zmniejszyć przekrój szyjki pomiędzy układem 

zasilającym a odlewem. Tendencję rozwoju 

w tym kierunku wymusił rozwój formowania automatycznego 

pod wysokimi naciskami a także rosnący 

poziom skomplikowania odlewów i małe powierzchnie 

na umieszczenie układów zasilających. Zaczęto 

stosować płyty „redukujące” zasilanie punktowe 

z zastosowaniem płyt metalowych. 

Przygotowały: Joanna Dziaduś-Rudnicka, 

Marta Konieczna. 

25

CERTYFIKACJA 

Certyfikaty wydane przez Biuro Certyfikacji 

i Normalizacji w 4 kwartale 2008 roku* 

Wykaz wybranych certyfikatów wydanych przez Biuro Certyfikacji i Normalizacji w roku 2008 

Nr certyfikatu Nazwa wyrobu 

CW-65/08 

CW-66/08 

CW-67/08 

CW-68/1/08 

CW-69/08 

CW-70/08 

CW-71/08 

CW-72/08 

CW-73/08 

CW-74/08 

CW-75/08 

CW-76/08 

Właz kanałowy klasa B125 z żeliwa 

sferoidalnego 

Właz kanałowy klasa C250 z żeliwa 

sferoidalnego 

Właz kanałowy klasa D400 z żeliwa 

sferoidalnego 

Właz kanałowy klasa D400 z żeliwa 

sferoidalnego z pokrywą wypełnioną 

betonem 

Wpust ściekowy klasa C250 z żeliwa 

sferoidalnego 

Wpust ściekowy klasa D400 z żeliwa 

sferoidalnego 

Właz kanałowy DN 600 klasa C250 z 

żeliwa szarego, pokrywa wypełniona 

betonem 

Właz kanałowy DN 600 klasa D400 z 

żeliwa szarego, pokrywa wypełniona 

betonem 

Wpust studzienki teleskopowej klasa 

C250 z żeliwa szarego, T50K 

Właz kanałowy BO 600 klasa B125 z 

żeliwa szarego z pokrywą wypełnioną 

betonem 

Właz studzienki teleskopowej DN 315 

klasa A15 z żeliwa szarego 

Właz studzienki teleskopowej DN 315 

klasa D400, korpus z żeliwa szarego, 

pokrywa z żeliwa sferoidalnego 

Liczba 

odmian 

9 

5 

10 

3 

10 

7 

- 

- 

- 

6 

- 

- 

Dokument 

odniesienia 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

Data 

wydania 

Data 

ważności 

2008-09-22 2011-09-21 

2008-09-22 2011-09-21 

2008-09-22 2011-09-21 

2008-11-14 2011-09-21 

2008-09-22 2011-09-21 

2008-09-22 2011-09-21 

2008-09-08 2011-09-07 

2008-09-08 2011-09-07 

2008-09-08 2011-09-07 

2008-09-22 2011-09-27 

2008-09-30 2011-06-27 

2008-09-30 2011-06-27 

Posiadacz certyfikatu / 

Producent wyrobu 

SAINT-GOBAIN WIK Sp. z o.o., 

ul. Kolejowa 305, 05-092 Łomianki 

/ SAINT-GOBAIN PAM Fonderie 

Blenod, avenue Victore Claude, 

F-54705 Pont-a-Mousson, Francja 

GEMAR-UMECH Sp. z o.o., 

ul. 14 Lutego 26/30, 64-920 Piła 

Koneckie Zakłady Odlewnicze S.A., 

ul. 1 Maja 57, 

26-200 Końskie 

Przedsiębiorstwo Inżynieryjno- 

Przemysłowe „Wodrol” sp. z o.o., 

ul. Chełmińska 6, 

78-600 Wałcz 

26

Wykaz wybranych certyfikatów wydanych przez Biuro Certyfikacji i Normalizacji w roku 2008 

Nr certyfikatu Nazwa wyrobu 

CW-77/08 

CW-78/08 

CW-79/08 

CW-80/1/08 

Wpust krawężnikowo-jezdniowy klasa 

C250 z żeliwa szarego 

Włazy studzienek teleskopowych DN 

315 i DN 425 klasy B125, pokrywa z 

żeliwa sferoidalnego, korpus z żeliwa 

szarego 

Włazy studzienek teleskopowych DN 

315 i DN 425 klasy D400, pokrywa z 

żeliwa sferoidalnego, korpus z żeliwa 

szarego 

Właz studzienki teleskopowej DN 

315 klasa D400 z zawiasem i ryglem, 

pokrywa z żeliwa sferoidalnego, korpus 

z żeliwa szarego 

Liczba 

odmian 

CW-81/08 Zawory i filtry do wody 11 

CW-82/08 

CW-83/08 

CW-84/08 

Wpust ściekowy 305x500 klasa D400 z 

żeliwa szarego 

Właz kanałowy klasa C250 z żeliwa 

szarego z pokrywą wypełnioną 

betonem, bez wentylacji 

Właz studzienki teleskopowej DN 315 i 

DN 425 klasa D400 z żeliwa szarego z 

uchylną pokrywą 

2 

3 

2 

- 

3 

- 

2 

Dokument 

odniesienia 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-85/M- 

75002 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

PN-EN 

124:2000 

* stan na dzień 15.12.2008 r. 

Data 

wydania 

Data 

ważności 

2008-10-15 2011-10-14 

2008-11-21 2011-11-20 

CERTYFIKACJA 

Posiadacz certyfikatu / Producent 

wyrobu 

Zakład Odlewniczy „Lefek-Miler- 

Banasik” sp. z o.o., ul. Zielona 26, 

26-200 Końskie 

WAVIN Metalplast-Buk 

Sp. z o.o., 

ul. Dobieżyńska 43, 

64-320 Buk 

Changsha Jinlong Foundry Industry 

Co. Ltd, No. 260 Jingchang Road, 

Jinjing Town, Changsha City, Hunan 

2008-11-21 2011-11-20 Province, Chiny 

2008-11-14 - 

2008-10-27 2011-10-26 

2008-11-04 2011-11-09 

2008-11-12 2011-11-11 

WAVIN Metalplast-Buk 

Sp. z o.o., 

ul. Dobieżyńska 43, 

64-320 Buk 

Fengtai (Handan) Alloy Casting Co. 

Ltd, Beizhangzhuang Town, 056001 

Handan, Hebei Province, Chiny 

„FITTING” Przedsiębiorstwo 

Inżynierii Sanitarnej 

Sp. z o.o., 

ul. Fabryczna 2-4, 

53-609 Wrocław 

HEINRICH MEIER Eisengießerei 

Gmbh&Co., Auf der Welle 5-7, 

32369 Rahden 

F.H. ŻELIWO Beata Kossoń, 

ul. Przęsłowa 4, 25-671 Kielce 

Koneckie Zakłady Odlewnicze S.A., 

2008-12-08 2011-12-07 

ul. 1 Maja 57, 26-200 Końskie 

Przygotowały: Małgorzata Budziaszek 

Elżbieta Balcer 

27

SZKOLENIA – KONFERENCJE – SEMINARIA – SPOTKANIA 

Z życia Instytutu Odlewnictwa 

W dniu 6 października 2008 r. w Genui podpisano Memorandum o współpracy w latach 2008- 

2010 pomiędzy CNR-Instituto per l’Energetica e le Interfasi – U.T. di Genova (Włochy) a Instytutem Odlewnictwa. 

Memorandum, zawierające szczegółowy plan roboczy zostało podpisane przez dyrektora CNR 

– IEI – UT, prof. Alberto Passerone oraz dyrektora IOd, prof. Jerzego J. Sobczaka. 

1. 

2. 

3. 

4. 

Proponowany zakres współpracy obejmuje: 

Udoskonalenia w komputerowym programie 

Astra 2 dzięki zainstalowaniu superszybkiej 

kamery CD będącej na wyposażeniu IOd 

(Astra 3). 

Zastosowanie techniki zasysania i przesuwania 

kropli dla zbadania wzajemnych oddziaływań 

pomiędzy wybranymi nadstopami na bazie 

niklu i specjalnymi gatunkami materiałów 

ceramicznych. 

Badanie napięcia powierzchniowego w wysokich 

temperaturach w ciekłych nadstopach 

niklu i stopach tytanu. 

Badanie zjawisk zwilżalności i rozpływania 

w wysokich temperaturach, występujących 

5. 

6. 

7. 

♣ 

w nadstopach niklu i stopach tytanu w układzie 

z wybranymi gatunkami materiałów ceramicznych, 

z zastosowaniem klasycznej metody 

kropli leżącej. 

Badanie wpływu nanocząsteczek na właściwości 

międzyfazowe cieczy w temperaturach 

zbliżonych do temperatury otoczenia. 

Zorganizowanie wspólnych warsztatów 

w Krakowie i Genui na temat procedur i metod 

badania właściwości ciekłych metali i stopów 

w wysokich temperaturach. 

Przygotowanie wspólnych publikacji, wystąpień, 

prezentacji i projektów badawczych 

wraz z projekcją wdrożeniową. 

28

Ostatnie tygodnie przyniosły nowe, 

satysfakcjonujące wydarzenia natury medialnej 

promujące Instytut Odlewnictwa. 

W dniu 19 listopada br. w Teleekspressie 

trzecią wiadomością dnia była informacja 

o unikalnej aparaturze do badań właściwości 

Nie bez znaczenia są również następujące 

fakty: 

- na stronie internetowej renomowanej konferencji 

międzynarodowej HIGH TEMPERATURE 

CAPILLARITY, która odbędzie się w Atenach 

w dniach 6 - 9 maja 2009 roku, główną ozdobę 

graficzną stanowią wyniki badań, uzyskane w 

Instytucie Odlewnictwa (www.htc2009.org). 

- 

w odległej Brazylii została wydana praca 

monograficzna pt. „METALOGRAFIA. DOS 

PRODUTOS SIDERURGICOS COMUNS” 

pod redakcją profesora Hubertusa Colpaerta, 

stanowiąca podręcznik akademicki, w której 

umieszczono kilka wysokiej jakości zdjęć 

struktur, otrzymanych metodą selektywnego 

trawienia przez naszą koleżankę, mgr inż. 

Janinę Radzikowską. 

Marta Konieczna 

Centrum Informacji Promocji 

Instytutu Odlewnictwa 


ciekłych metali i stopów w wysokiej temperaturze, 

pracującej w Instytucie Odlewnictwa i opracowanej 

we współpracy z firmą PREVAC sp. z o.o. Także 

w Kronice Krakowskiej, w tym samym dniu 

o godz. 21.45, przedstawiony został krótki reportaż, 

prezentujący tę aparaturę. 

29


XIV Międzynarodowe Targi Technologii 

dla Odlewnictwa - METAL w Kielcach 

W dniach 24-26 września 2008 r. w Kielcach 

odbyły się XIV Międzynarodowe Targi Technologii 

dla Odlewnictwa - M E T A L. Współorganizatorem 

targów byli: Odlewnicza Izba Gospodarcza, Instytut 

Odlewnictwa oraz Stowarzyszenie Techniczne 

Odlewników Polskich. 

Specjalistyczne Targi Kielce to jedne z ważniejszych 

targów tej branży w Europie. Lokalizacja 

kieleckich wystaw (wschodni kraniec obszaru Unii 

Europejskiej) powoduje, że targi te stanowią doskonałą 

platformę wymiany doświadczeń i nawiązania 

współpracy między firmami ze Wschodu i Zachodu. 

Dzięki temu także chętniej przyjeżdżają do Kielc 

przedstawiciele branży z Rosji, Ukrainy, Białorusi 

a nawet z Chin. 

Swoją ofertę na 3.500 m2 netto powierzchni 

wystawienniczej wystawcy prezentowali w czterech 

pawilonach. W targach wzięło udział 345 firm z 25 

krajów, z czego ponad połowa firm to firmy zagraniczne 

lub ich przedstawicielstwa handlowe w Polsce. 

Zaprezentowano ponad 100 maszyn i urządzeń 

dla odlewnictwa. Na stoiskach nie zabrakło 

specjalistycznego sprzętu, pieców, obrabiarek, ale 

także drobnych narzędzi. O randze i korzyściach 

wynikających z targów świadczy m.in. fakt, że ponad 

90% firm potwierdziło swój udział w kolejnej 

edycji targów. Pełna lista wszystkich wystawców 

umieszczona jest na stronie www.targikielce.pl. 

Ponadto podczas targów, jako imprezy towarzyszące, 

odbyły się m.in. konferencje i spotkania: 

• 

• 

• 

• 

Konferencja „KRZEPNIĘCIE i KRYSTALI- 

ZACJA METALI” – organizator: Zakład Odlewnictwa 

Politechniki Śląskiej w Gliwicach; 

Spotkanie Komisji Odlewnictwa PAN, podczas 

którego odbyło się wręczenie nagród 

laureatom konkursu im. prof. W. Sakwy; 

Posiedzenie Komisji 8.1. World Foundrymen 

Organization, Cast Composites czyli Kompozyty 

Odlewane; Przewodniczącym komisji 

i prowadzącym była doc. Natalia Sobczak 

(IOd), udział w spotkaniu wziął udział m.in. 

członek Zarządu WFO prof. Józef Szczepan 

Suchy; 

Seminarium: „URZĄDZENIA I TECHNOLO- 

GIE STOSOWANE W PRZEMYŚLE ALU- 

MINIOWYM”, zorganizowane przez Instytut 

• 

Metali Nieżelaznych Oddział Metali Lekkich 

w Skawinie; 

Prezentacja firmy Worswick Engineering 

Ltd., będącej światowym liderem w technologii 

odlewania gąsek; 

• Prezentacja firmy Sanken Insertec Europe, 

z Hiszpanii, producenta pieców stosowanych 

w procesach związanych z przemysłem aluminiowym. 

Podczas targów odbył się konkurs na najlepszy 

produkt lub technologię prezentowaną podczas 

ich trwania. I tak: 

Wyróżnienia Targów METAL 2008 Kielce 

zdobyli: 

• Spółdzielnia Inwalidów „ZGODA”, Konstantynów 

Łódzki za FILTR ZG EN 143:2000 P3 

R oraz za POŁMASKĘ FILTRUJĄCĄ ZG-2 

FFP3 D; 

• OFAMA VIBRA OPOLE Sp. z o.o., Opole za 

Wibracyjny Przesiewacz Hybrydowy VPH; 

• FILTER SERVICE Sp. z o. o., Zgierz za Półmaskę 

filtrująca FX CODE 2025 FFP2D oraz 

za Wielorazowe filtry przeciwpyłowe do półmaski 

Etna - wielorazowy filtr przeciwpyłowy 

EW 952 P2 R E 952 P2 R - Wielorazowy filtr 

przeciwpyłowy BIO E 953 P3 R; 

• Odlewnia Ciśnieniowa META-ZEL 

• 

Sp. z o.o., Rzeszów za Opracowanie i wdrożenie 

nowoczesnej proekologicznej technologii 

wytwarzania odlewu nakrętki nowej generacji 

do maszynki do mięsa; 

P.P.P. TECHNICAL Sp. z o. o., Nowa Sól za 

MIESZARKĘ TURBINOWĄ MTP-3000; 

• PRZEDSIĘBIORSTWO PROJEKTOWO- 

• 

MONTAŻOWE „BITECH”, Piekary Śląskie 

za Instalację granulacji pyłów w Hucie Cynku 

„Miasteczko Śląskie”; 

FOSECO POLSKA Sp. z o. o., Gliwice za 

ALSPEK H; 

• Instytut Odlewnictwa, 

Kraków za CIENKO- 

ŚCIENNY ODLEW O ROZWINIĘTEJ PO- 

WIERZCHNI WYKONANY TECHNIKAMI 

SZYBKIEGO PROTOTYPOWANIA; 

30

• METAULLICS SYSTEMS EUROPE BV 

Krimpen a/d IJssel, Holandia za Pompę typu 

J20 do ciekłych stopów aluminium, cynku. 

• 

Medale Targów Kielce otrzymali: 

FRECH Polska Sp. o.o., Praszka za gniazdo 

do odlewania stopów Mg metodą gorącokomorową 

oparte o maszynę Frech model 

DAM500F; 

• HÜTTENES - ALBERTUS POLSKA 

• 

Sp. z o.o., Lublin za FERANEX 7530 S - rozluźniacz 

do mas rdzeniowych; 

Instytut Odlewnictwa, 

Kraków za CEN- 

TRUM SZYBKIEGO PROTOTYPOWANIA; 

• Instytut Odlewnictwa, 

Kraków oraz Odlewnie 

Polskie S.A., Starachowice za ŁOPATKĘ 

DO TURBINY OCZYSZCZARKI OWT 400; 

• Przedsiębiorstwo Innowacyjne Odlewnictwa 

SPECODLEW Sp. z o.o., Kraków za ŚLU- 

ZOWĄ KLAPĘ MODUŁOWĄ; 


• NOVACAST FOUNDRY SOLUTION Ronneby, 

Szwecja za SYSTEM ZAAWANSO- 

WANEJ ANALIZY TERMICZNEJ ATAS. 

Wyróżnienia Targów Kielce za aranżację 

stoiska zdobyli: 

• ECO INSTAL – Kościan; 

• HÜTTENES - ALBERTUS POLSKA 

• 

Sp. z o.o. – Lublin; 

ROPCZYCE Zakłady Magnezytowe – Ropczyce; 

• AIR PRODUCTS Sp. z o.o. – Warszawa; 

• META-ZEL Sp. z o.o. Odlewnia Ciśnieniowa 

– Rzeszów; 

• ATLAS COPCO TOOLS POLSKA Part of 

INDUSTRIAL TECHNIQUE s.r.o. – Słowacja. 

Medale Targów Kielce za aranżację stoiska 

zdobyli: 

• Nova PROTECME – Włochy 

• ALCAN – Kanada 

• Odlewnia Żeliwa WULKAN S.A. – Częstochowa 

• WIELAND POLSKA Sp. z o.o. – Warszawa 

Zarówno targi jak i konferencje odbywające 

się podczas ich trwania stanowią doskonałe miejsce 

spotkań fachowców z branży metalowej z całego 

świata, przyczyniają się do nawiązania nowych 

kontaktów biznesowych, zaciśnienia więzi w branży 

szeroko pojętego odlewnictwa oraz służą wymianie 

doświadczeń na styku przemysł – nauka. Instytut 

Odlewnictwa, jako prężny i znaczący ośrodek branżowy 

ma w tej wymianie istotny wkład. 

Przygotowała: Agnieszka Fiutowska 

31

57 Międzynarodowe Targi Wynalazczości, Badań 

Naukowych i Nowych Technik - Brussels Innova. 

W dniach od 13-15 Listopada w Brukseli odbyły 

się 57 Międzynarodowe Targi Wynalazczości, 

Badań Naukowych i Nowych Technik. Wydarzeniu 

towarzyszył międzynarodowy konkurs 

innowacji „EUREKA” w ramach którego, każde 

1. Złoty Medal za „Sposób wytwarzania 

odlewów łopatek z żeliwa sferoidalnego ausferrytyczno–martenzytycznego 

o podwyższonej 

odporności na zużycie ścierne do oczyszczarek 

i mieszarek”, którego twórcami byli dr 

inż. Adam Kowalski (Instytut Odlewnictwa) oraz 

dr inż. Adam Nowak (Odlewnie Polskie S.A.) 

3. Brązowy medal za „Zestaw aparaturowy do 

badań właściwości ciekłych metali i stopów w wysokiej 

temperaturze”, którego twórcami byli doc. dr 

inż. Natalia Sobczak, mgr inż. Rafał Nowak, mgr 

inż. Waldemar Radziwiłł (Instytut Odlewnictwa 

oraz dr inż. Andreas Glenz i dr Janusz Budzioch 

(PREVAC sp. z o.o.). 

Wręczenie brązowego medalu odbyło się w Warszawie 

w dniu 24 listopda w obecności wicepremiera 

rządu RP, ministra gospodarki p. Waldemara 

Pawlaka. Była to uroczystość organizowana 

przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości 

z udziałem p. prezes Danuty Jakubowskiej 

i p. dyrektor Irmy Pęciak oraz wielu przedstawicieli 

administracji państwowej oraz korpusu dyplomatycznego, 

akredytowanego w naszym kraju. 


z prezentowanych rozwiązań (prototypów, nowości 

już wdrożonych lub oczekujących na wdrożenie) 

podlegało ocenie ekspertów jury międzynarodowego. 

Targi gromadziły innowacyjne rozwiązania 

niemal z całego świata. W tej prestiżowej imprezie 

Instytut Odlewnictwa otrzymał cenne medale: 

2. Srebrny Medal za „Technologię wytwarzania 

odlewanych części maszyn rolniczych – 

lemieszy do pługów ciągnikowych obracalnych 

i zagonowych", którą opracowali dr inż. Zenon 

Pirowski, mgr inż. Jerzy Olszyński (Instytut Odlewnictwa) 

oraz dr inż. Marek Gościański, mgr 

inż. Marek Labecki, mgr inż. Dorota Kapcińska 

(Przemysłowy Instytut Maszyn Rolniczych) 

Niezwykle miło nam również poinformować, że za wybitne osiągnięcia w dziedzinie 

wynalazczości, prof. dr hab. inż. Jerzy Sobczak został odznaczony Krzyżem Oficerskim 

Orderu Wynalazczości nadanym przez Najwyższą Komisję Odznaczeń Królestwa Belgii. 

32

Seminarium 2008 - pt: "Wirtualne Muzeum- metal 

w historii człowieka . Technika wykonywania modeli 

odlewów artystycznych z wykorzystaniem 

skanera 3D." 

W ostatnim okresie czasu, tj. około 30 

lat, znaczący postęp cywilizacyjny i techniczny, 

dzięki wykorzystaniu techniki komputerowej 

w różnych dziedzinach życia, spowodował, że 

możliwym stało się to co kiedyś było jedynie marzeniem. 

Dotyczy to również nauk humanistycznych, 

w tym szeroko pojętego muzealnictwa. 

W celu ukazania jakie możliwości techniczne istnieją 

obecnie w wykorzystaniu wspomagania komputerowego 

dla muzealnictwa oraz wypracowania 

kierunków współpracy w zakresie stworzenia 

wirtualnego muzeum zorganizowano w Instytucie 

Odlewnictwa, w dniu 18 listopada br. seminarium 

W programie seminarium znalazły się takie tematy, jak: 

1. Możliwości pozyskiwania funduszy na finansowanie 

projektów w ramach dziedzictwa kulturowego 

Ten ważny fragment spotkania przedstawiły 

w sposób interesujący, profesjonalny i konkretny 

panie Małgorzata Lalicka, Dorota Laidler reprezentujące 

Biuro Funduszy Europejskich Urzędu 

Miasta Krakowa. Wskazały na możliwości i kierunki 

w zakresie uzyskiwania środków na działalność: 

wystawienniczą, konserwatorską itp. 


dr inż. Jacek Krokosz – st. specjalista badawczo-techniczny w Instytucie Odlewnictwa 

3. Multimedialny pokaz możliwości wykorzystania 

skanera 3D dla potrzeb muzealnictwa; 

„Wirtualne Muzeum” (Instytut Odlewnictwa) 

Organizatorzy przygotowali szeroki program seminarium 

zarówno medialny, jak i połączony ze zwiedzaniem 

działów Instytutu zajmujących się tematy- 

zatytułowane ”Wirtualne muzeum – metal w historii 

człowieka. Technika wykonywania modeli odlewów 

artystycznych z wykorzystaniem skanera 3D”. 

W seminarium uczestniczyło 50 osób reprezentujących 

muzea, odlewnie artystyczne, instytuty naukowe, 

uczelnie (Akademia Górniczo-Hutnicza, Akademia 

Sztuk Pięknych w Krakowie i Warszawie). 

Spotkanie otworzył dyrektor Instytutu prof. 

dr hab. inż. Jerzy J. Sobczak, który po powitaniu 

Szanownych Gości omówił krótko działalność 

tej jednostki badawczo-rozwojowej ze szczególnym 

uwzględnieniem problematyki muzealnictwa. 

2. Odlewnictwo precyzyjne stosowane do wykonywania 

odlewów artystycznych Przedstawiciel 

Instytutu mgr inż. Stanisław Młodnicki, po krótkim 

technicznym wprowadzeniu w jedną z metod wykonywania 

kopii muzealnych z zastosowaniem wytapianych 

modeli, zaprezentował film z wykonania waz 

dla Pałacu Letniego w Sankt Petersburgu - Rosja. 

ką spotkania. Część medialną, ze względu na duży 

materiał prezentacyjny, podzielono na dwie części. 

W części pierwszej dr inż. Jacek Krokosz oraz mgr 

inż. Andrzej Gil (Instytut Odlewnictwa) zaprezentowali 

techniki szybkiego prototypowania stosowane 

w Instytucie Odlewnictwa, które mogą znaleźć za- 

33

stosowanie w muzealnictwie. Kolejnym elementem 

tej części była teoretyczna prezentacja możliwości 

wykorzystania skanera 3D dla potrzeb muzealnictwa. 

Część tą zakończono wskazaniem dwóch kierunków 

w którym należałoby iść w celu stworzenia 

wirtualnego muzeum. Pierwszy kierunek polegałby 

na szczegółowej prezentacji obiektów muzealnych 

na stronach WWW z możliwością oglądania ich 

w układzie 2D (płaskim) i 3D (przestrzennym) 

z możliwością oglądania pod dowolnym kątem. Drugi 

kierunek, szerszy polegałby na stworzeniu interaktywnej 

mapy rozmieszczenia muzeów w Polsce 

z odnośnikami do posiadanych przez nie stron internetowych 

i włączeniu w to działanie pierwszego kierunku. 

W obu przypadkach możliwości są znaczące. 

W części drugiej mgr inż. Jakub Niespodziański 

i mgr inż. Tomasz Danyluk (ITA K. Pollak) 

zaprezentowali dotychczas wykonane 

prace z zakresu skanowania 3D obiektów ze 

szczególnym uwzględnieniem obiektów muzealnych 

nie tylko w Polsce, ale także na świecie. 

Jak już wspomniano wyżej, tematyka seminarium 

obejmowała część teoretyczną mająca zapoznać 

uczestników z podstawami skanowania 

3D obiektów muzealnych, to jest techniką będącą 

elementem szybkiego prototypowania, jak i częścią 

praktyczną pokazująca możliwości wykonania 


wtórników – kopii. Uczestnicy seminarium mogli 

zapoznać się z urządzenia do szybkiego prototypowania 

znajdującymi się w Centrum Projektowania 

i Prototypowania Instytutu Odlewnictwa. 

4. Praktyczny pokaz działania skanera 3D i możliwości 

wykorzystania go do tworzenia elementów 

dla wirtualnego muzeumPokaz praktyczny 

wykonywania modeli muzealnych oraz odlewów 

artystycznych z wykorzystaniem skanera 3D miał 

za zadanie wprowadzić uczestników seminarium 

w zasady techniki. Prowadzącymi pokaz byli mgr 

inż. Andrzej Gil oraz mgr inż. Tomasz Danyluk. 

5. Praktyczny pokaz wykonywania matryc do 

tworzenia kopii odlewów artystycznych, muzealnych 

itp. oraz artystycznych modeli woskowych 

W tej części programu seminarium pracownicy Instytutu 

– mgr inż. Stanisław Młodnicki, Ryszard Ćwiklak 

- zaprezentowali praktyczny sposób wykonywania 

matryc i kopii obiektów muzealnych oraz artystycznych 

z wykorzystaniem najnowocześniejszych materiałów. 

Wskazali na możliwości w tym zakresie 

stwierdzając, że dzięki rozwojowi inżynierii materiałowej 

możliwym stało się uproszczenie procesu wykonywania 

wtórników obiektów bez zmiany jakości. 

Na podstawie dużego zainteresowania uczestników w trakcie zwiedzania działów Instytutu 

i odlewni precyzyjnej oraz ożywionej dyskusji można uznać, że seminarium spełniło swoje cele 

Dane z dyskusji, a także z ankiet wypełnianych przez uczestników seminarium pozwolą 

wypracować kierunek w którym należy realizować tematykę pt. „Wirtualne muzeum – metal 

w historii człowieka”. Warto również zaznaczyć, że zrealizowane seminarium nie kończy działań w 

tym temacie. Przewiduje się podjęcie kolejnych kroków w zakresie realizacji wirtualnego muzeum. 

34

ZDARZYŁO SIĘ W KRAKOWIE 

20 lipca 2008 roku 

dr inż. Jacek Krokosz – st. specjalista badawczo-techniczny w Instytucie Odlewnictwa 

W dniu 20 lipca 2008 r. na największym “Placu 

Europy”, Rynku Głównym w Stołeczno-Królewskim 

Mieście Krakowie odbył się okolicznościowy 

koncert carillonowy. 

Program obejmował wykonanie dzieł baroku, 

muzyki klasycznej i utwory musicalowe, kantaty 

i muzykę współczesną. Grą na carillonie zachwycała 

Monika Kaźmierczak z udziałem holenderskiego 

chóru Ghent University, kapeli góralskiej Jetelinka, 

zespołu perkusyjnego Annye Folike, artystów Toruńskiej 

Orkiestry Symfonicznej, Kwintetu Heveliusa 

Brassa. 

Koncert krakowski, drugi z kolei po koncercie 

w mieście Wisła tam, gdzie bierze początek Królowa 

Polskich Rzek, pomyślany jest jako element 

wędrownego festiwalu Tour de Carillon (19-30 lipca 

2008 r. Wisła, Kraków, Puławy, Warszawa, Płock, 

Włocławek, Toruń, Bydgoszcz, Malbork, Tczew, 

Gdańsk, Gdynia) wspierającego starania miasta 

Torunia o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016, 

zaś organizatorem trasy Fundacja PRO FUTURO. 

Ze względu na wyjątkowość tych instrumentów 

zaliczanych idiofonów ważnym wydaje się podanie 

kilku informacji. 

Carillon to instrument muzyczny z grupy tzw. 

idiofonów uderzanych, będący zespołem dzwonów 

wieżowych, na których można wybijać melodie młotkami 

lub sercami dzwonów uruchamianymi przez 

mechanizm zegarowy lub ręcznie, za pomocą klawiatury. 

Czasami do napędu w carillonach stosuje 

się sterowanie elektroniczne. 

Rys. 1. Carillon "wędrowny” na Rynku Głównym w Krakowie 


Carillon powstał w XV w. we Flandrii, gdzie 

tamtejsi ludwisarze osiągnęli mistrzostwo w swoim 

rzemiośle i uczynili z niego sztukę. 

Największe skupiska historycznych carillonów 

można spotkać w Belgii, Holandii, Kanadzie 

oraz w północnej Francji i Niemczech, gdzie ciągle 

są w użyciu podnosząc rangę i atrakcyjność miast 

i napawając dumą ich mieszkańców, a przy okazji 

sławiąc zawód odlewników. 

Warto przypomnieć, że największy carillon 

na świecie (Laura Spelman Rockefeler Memorial 

Carillon) znajduje się w Stanach Zjednoczonych 

w Nowym Yorku, w kościele Riverside. Masa nowojorskiego 

carillonu wynosi 102 tony, zaś sam Bourdon 

(największy strojony w zestawie dzwon o najniższym 

tonie waży 18,6 ton). Dzwony w ilości 74 

wykonane zostały w odlewniach Gillet & Johnson 

w 1925 r. i Van Bergen w 1956 r. 

Największy europejski carillon znajduje się 

w Holandii Dordrecht w Grote Kerkstoren. Masa carillonu 

wynosi 52 tony, a w skład zestawu wchodzi 

67 dzwonów. Bourdon ma masę 9,8 t. 

W Polsce jedyne dwa działające carillony 

koncertowe znajdują się w Gdańsku: 

1. W kościele św. Katarzyny - pierwszy carillon 

zamontowano w 1578 r., a zdjęto 

w 1634 r. w trakcie wymiany zegara 

i dachu wieży. Drugi carillon, liczący 35 

dzwonów zamontowano w 1738 r. i przetrwał 

do pożaru w 1905 r. Trzeci carillon 

działał w latach 1910÷1942. Obecny in- 

35

2. 

strument (z 37 dzwonami i łącznej wadze 

13,9 tony) zawisł na wieży w 1989 roku, 

a w roku 1998 poszerzony został o kolejne 

12 dzwonów (czwartą oktawę od 

cis4 do c5). Dodano jednocześnie mechanizmy 

gry ręcznej, dzięki czemu stał 

się największym koncertowym carillonem 

w Europie Środkowej. Całkowita masa 

carillonu złożonego z 49 dzwonów wynosi 

w sumie 14270 kg. 

W Ratuszu Głównomiejskim - zainstalowany 

w 1561 r. (14 dzwonów) i zniszczony 

podczas bombardowań w 1945 r. 

W roku 2000 na wieży Ratusza zainstalowano 

37-dzwonowy carillon, wykonany 

przez holenderską wytwórnię dzwonów 

i carillonów Royal Eijsbouts w Asten. 

Pozostałe carillony w Polsce znajdują się 

w Lesznie, w Poznaniu, na Politechnice Częstochowskiej, 

w Częstochowie na Jasnej Górze, 

w Licheniu Starym w Bazylice NMP, wewnątrz wolnostojącej 

dzwonnicy kościoła św. Agnieszki i św. 

Jakuba w Nysie, w kościele Wszystkich Świętych 

w Poznaniu, w Sanoku na wieży kościoła franciszkańskiego, 

w kolegiacie św. Anny w Krakowie, 

w kościele Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny 

w Toruniu, w kościele św. Tomasza w Sosnowcu. 

Carillony pełnią też funkcje wspomagające 

organy kościelne jako dodatkowe głosy. Takim 

przykładem są organy w Bazylice Bożego Ciała 

w Krakowie. 

Interesującym elementem carillonów jest ich 

budowa. W zestawie z reguły znajduje się kilkanaście 

do kilkudziesięciu dzwonów różnej wielkości 

i różnego rodzaju napędu serc. 

Rys. 2. Zawieszenie serca dzwonów małych (a) i klawiatura carillonu (b) 


Czasem zamiast serc uderzenie w płaszcz 

dzwonu realizuje się specjalnej konstrukcji młoteczkami, 

umieszczonymi na zewnątrz. Także tonacje 

poszczególnych dzwonów są różne, co wymaga już 

na etapie odlewania bardzo precyzyjnego określenia 

przekroju żebra, a więc doboru wzornika. 

O ile jeszcze do niedawna dobór przekroju 

żebra wykonywano doświadczalnie i wymagało to 

od odlewnika znakomitego słuchu dla oceny przyszłego 

tonu/stroju dzwonu, o tyle aktualnie w niektórych 

odlewniach zachodnich kształt żebra „konstruuje” 

się komputerowo oceniając równocześnie 

jak zmieni się strój po obróbce odlewu. Istotnym 

elementem konstrukcji dzwonów w carillonach jest 

usytuowanie serca w stosunku do korony dzwonu. 

W małych dzwonach, gdzie serca napędzane 

są za pomocą cięgien wykonuje się specjalną konstrukcję, 

którą przedstawiono na rysunku 2a i 3a. 

Uruchamianie serc za pomocą cięgien realizuje się 

z klawiatury przedstawionej na rysunku 2b. 

Odmienny napęd (rys. 3b) ma dzwon nazywany 

Burdon, zawsze największy dzwon w zestawie. 

Otóż w tym przypadku stosuje się napęd klasyczny 

tzw. zachodni. Oznacza to, że kołysana jest czasza 

dzwonu, a nie serce jak to ma miejsce w przypadku 

stylu wschodniego. 

Taki sposób napędu jak Burdon ma też z reguły 

drugi co do wielkości w zestawie carillonów 

dzwon. 

36


Rys. 3. Układ naciągowy serc małych dzwonów (a) i Burdona (b) – zawsze największego dzwonu w zestawie 

Rys. 4. Młode carillonistki z Francji grają na carillonie „wędrownym” usytuowanym na Rynku Głównym w Krakowie 

Na zakończenie należy podkreślić, że carillony to piękny rozdział w historii odlewnictwa 

światowego tego dawnego i współczesnego świadczący o możliwościach i zdolnościach ludwisarzy. 

Aktualnie nauka gry na carillonach przeżywa swój renesans i już dzieci uczone są tej umiejętności 

o czym może chociażby świadczyć rysunek 4, gdzie podczas koncertu krakowskiego 

młode carillonistki z Francji grały polskie melodie dziecięce np. „Wlazł kotek na płotek”, itp. 

37

odlewnictwo współczesne – polska i świat 4 2008 - Instytut ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?