26.07.2013 Views

egzamin - biologia-1.qxd - Gazeta.pl

egzamin - biologia-1.qxd - Gazeta.pl

egzamin - biologia-1.qxd - Gazeta.pl

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

22<br />

Czwartek 28 września 2006 1 <strong>Gazeta</strong> Wyborcza 1 www.gazeta.<strong>pl</strong><br />

Kujon Polski<br />

Drodzy maturzyści! Codziennie do soboty drukujemy testy maturalne. Dziś – test dla poziomu<br />

podstawowego z biologii,jutro – z języka angielskiego,w sobotę – z matematyki. Przykładowe<br />

arkusze z języka polskiego i z geografii znajdziecie na gazeta.<strong>pl</strong>/edukacja<br />

Matura z biologii<br />

przykładowy test dla poziomu podstawowego<br />

Zadanie 1. (0-3)<br />

Na rysunkach przedstawiono różne rodzaje<br />

nabłonków.<br />

a) Wskaż nabłonek jednowarstwowy płaski:<br />

.........................................................................<br />

b) Wymień jeden narząd człowieka, w którym<br />

występuje ten rodzaj nabłonka.<br />

.................................................................................<br />

c) Wykaż związek budowy tej tkanki z pełnioną<br />

funkcją.<br />

.................................................................................<br />

Zadanie 2. (0-2)<br />

Poniższy schemat przedstawia układ pokarmowy<br />

człowieka.<br />

a) Wskaż oznaczenia literowe narządów,<br />

w których odbywa się trawienie i wchłanianie<br />

tłuszczowców.<br />

b) Podaj nazwę grupy enzymów, które biorą<br />

w tym udział.<br />

Zadanie 3. (0-2)<br />

Człowiek (podobnie jak i pozostałe ssaki)<br />

posiada zróżnicowane uzębienie. Zjawisko to<br />

nazywamy heterodontyzmem.<br />

W oparciu o analizę schematu uzębienia<br />

stałego człowieka uzasadnij, jakie znaczenie<br />

ma to zjawisko.<br />

Zadanie 4. (0-1)<br />

Do oceny stopnia otyłości stosowany jest<br />

wskaźnik masy ciała, czyli BMI (skrót od angielskiego<br />

Body Mass Index).<br />

Wskaźnik masy ciała (BMI) = masa ciała (w kg)<br />

dzielona przez (wzrost (w m)) 2<br />

Wskaźnik BMI: od 17 do 20 – niedowaga<br />

od 20 do 25 – prawidłowa waga<br />

od 25 do 30 – nadwaga<br />

> 30 – otyłość<br />

Oblicz, ile waży osoba o wzroście 1,60 m, jeżeli<br />

ma wskaźnik BMI równy 31.<br />

Zadanie 5. (0-1)<br />

Wentylacja płuc polega na rytmicznych wdechach<br />

i wydechach. W poniższej tabeli zestawiono<br />

porównawczo zmiany, jakie zachodzą w czasie<br />

wdechu i wydechu.<br />

Porównywany czynnik A B<br />

Przepona rozkurcza się, unosi kurczy się, obniża swe<br />

położenie<br />

Mięśnie międzyżebrowe<br />

zewnętrzne<br />

rozkurczają się kurczą się<br />

Tłocznia wątrobowa unosi się obniża się<br />

Nakład energetyczny<br />

organizmu<br />

proces bierny proces aktywny<br />

Przyporządkuj, która z kolumn tabeli A czy<br />

B opisuje wdech, a która wydech?<br />

Wdech............. Wydech.............<br />

Zadanie 6. (0-3)<br />

Poniższe schematy przedstawiają wpływ palenia<br />

tytoniu na płuca człowieka.<br />

Skonstruuj tabelę, w której wykażesz różnice<br />

w budowie pęcherzyków płucnych i komórek<br />

wyścielających drogi oddechowe u palacza<br />

i osoby niepalącej.<br />

Zadanie 7. (0-2)<br />

W Polsce i w większości krajów uprzemysłowionych<br />

choroby układu krążenia są przyczyną<br />

największej liczby zgonów. Statystycznie większość<br />

chorób serca jest powodowana nie wadami<br />

wrodzonymi jego budowy, ale złymi nawykami<br />

samego człowieka.<br />

Po przeczytaniu powyższego stwierdzenia<br />

wykonaj polecenia:<br />

a) podaj trzy złe nawyki, które mogą być przyczyną<br />

chorób układu krążenia<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

b) wymień trzy spośród najczęstszych i najgroźniejszych<br />

chorób układu krążenia:<br />

– ....................................................................................<br />

– ....................................................................................<br />

– ....................................................................................<br />

Zadanie 8. (0-2)<br />

Schemat przedstawia oddziaływania układu<br />

nerwowego autonomicznego na serce.<br />

Dokonaj analizy schematu i podaj:<br />

a) nazwy części układu nerwowego oznaczonych<br />

literami a i b .................................................<br />

b) określ wpływ działania ośrodka a i ośrodka<br />

b na pracę serca ................................................<br />

Zadanie 9. (0-3)<br />

W poniższej tabeli zamieszczone są wyniki<br />

badania moczu dwóch pacjentów.<br />

Badany parametr Pacjent I Pacjent II Norma<br />

Białko (mg/24h) 30 0 0<br />

Glukoza (mmol/dm 3 ) 0 0 0,06<br />

pH 7,5 5,8 5,7-6,7<br />

Mocznik (mmol/dm 3 ) 4,5 3,8 2,5-6,5<br />

Bakterie (szt./mm 3 ) 450 nieliczne 10-100<br />

a) Wskaż, który pacjent ma prawidłowy wynik<br />

badania moczu. Uzasadnij swoją odpowiedź.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

b) Wypisz z nieprawidłowego wyniku te parametry,<br />

które twoim zdaniem odbiegają od<br />

normy.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

Zadanie 10. (0-1)<br />

W kolumnie I zestawiono procesy powstawania<br />

moczu, a w kolumnie II podano znaczenie<br />

tych procesów.<br />

I II<br />

1. filtracja A. wydzielanie do kanalików<br />

nerkowych różnych związków<br />

2. resorpcja B. przechodzenie składników<br />

krwi przez ściany naczyń<br />

włosowatych oraz ścianę torebki<br />

kłębuszka nerkowego<br />

3. sekrecja C. wchłanianie z przesączu do<br />

krwi niektórych substancji<br />

na drodze transportu biernego<br />

lub czynnego<br />

Każdemu procesowi powstawania moczu<br />

przyporządkuj odpowiadającą mu definicję.<br />

1. ......... 2. ......... 3. .........<br />

Zadanie 11. (0-2)<br />

Poniższy schemat przedstawia budowę żeńskiego<br />

układu rozrodczego człowieka.<br />

Rozpoznaj struktury B i E oraz określ ich<br />

funkcje.<br />

Zadanie 12. (0-2)<br />

Łożysko to narząd powstający z połączenia<br />

tkanek zarodka i matki. Jest bardzo silnie unaczynione.<br />

a) Podaj jeden argument uzasadniający potrzebę<br />

silnego unaczynienia łożyska.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

b) Rozpoznaj, która część schematu: A czy B<br />

przedstawia krążenie matczyne, a która płodowe?<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

CODZIENNIE<br />

DO SOBOTY<br />

Przygotuj się<br />

do matury z „Gazetą”<br />

Jutro – test maturalny<br />

dla poziomu<br />

podstawowego<br />

z angielskiego<br />

W sobotę<br />

– matematyka<br />

Zadanie 13. (0-2)<br />

Rycina pokazuje występowanie chrzęstnych<br />

krążków międzykręgowych pomiędzy trzonami<br />

kręgów.<br />

a) Wyjaśnij, jaką rolę w prawidłowym funkcjonowaniu<br />

kręgosłupa odgrywają krążki międzykręgowe.<br />

b) Napisz, jak nazywa się schorzenie związane<br />

z wysuwaniem się krążków międzykręgowych.<br />

a. ....................................................................................<br />

b. ....................................................................................<br />

Zadanie 14. (0-2)<br />

Strzałki na schemacie pokazują różne typy<br />

połączeń stawowych szkieletu ludzkiego.<br />

Określ, jakie typy połączeń stawowych<br />

przedstawiono na schematach A i B.<br />

A. ....................................................................................<br />

B. ....................................................................................<br />

Zadanie 15. (0-1)<br />

Rysunek A przedstawia źrenicę oka człowieka<br />

oświetlonego światłem rozproszonym,<br />

o małym natężeniu, zaś rysunek B – oka oświetlonego<br />

na wprost światłem o dużym natężeniu.<br />

Dorysuj na rysunku B źrenicę o właściwie<br />

dobranej średnicy.<br />

Zadanie 16. (0-1)<br />

Schemat pokazuje rodzaj samoregulacji<br />

na zasadzie sprzężeń zwrotnych pomiędzy podwzgórzem,<br />

przysadką mózgową a korą nadnerczy.<br />

1


1<br />

Uzupełnij schemat na poprzedniej stronie,<br />

wstawiając w odpowiednie miejsca znaki <strong>pl</strong>us<br />

(+) i minus (–).<br />

Zadanie 17. (0-2)<br />

Schemat przedstawia budowę komórki nerwowej<br />

(neuronu).<br />

Dokonaj analizy schematu, a następnie nazwij<br />

element oznaczony na schemacie literą f oraz<br />

określ jedną z jego funkcji.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

Zadanie 18. (0-2)<br />

Rycina przedstawia schemat łuku odruchowego.<br />

a) Podaj nazwy elementów łuku odruchowego<br />

oznaczonych cyframi 2 i 4.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

b) Strzałkami zaznacz na schemacie kierunek<br />

przebiegu impulsu nerwowego.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

Zadanie 19. (0-2)<br />

Schemat przedstawia budowę gruczołów łojowych<br />

– struktur skórnych wytwarzających łój.<br />

Dokonaj analizy schematu i określ:<br />

a) podstawowe funkcje wydzieliny łojowej<br />

..................................................................................<br />

b) efekt zdrowotny nadmiernej czynności<br />

wydzielniczej gruczołów łojowych u młodzieży<br />

..................................................................................<br />

Zadanie 20. (0-2)<br />

Schematy przedstawiają trzy główne sposoby<br />

rozmieszczenia osobników trzech populacji.<br />

Wypisz oznaczenie literowe rozmieszczenia,<br />

które w przyrodzie występuje najczęściej<br />

i najrzadziej, oraz podaj po jednym przykładzie<br />

zwierzęcia lub rośliny o takiej strukturze przestrzennej.<br />

Zadanie 21. (0-2)<br />

Przyporządkuj poniżej zestawione oddziaływania<br />

do grupy antagonistycznych lub nieantagonistycznych:<br />

mutualizm, drapieżnictwo, protokooperacja,<br />

konkurencja, amensalizm, komensalizm, pasożytnictwo<br />

Antagonistyczne: ..............................................<br />

Nieantagonistyczne: ........................................<br />

Zadanie 22. (0-2)<br />

W tabeli podano zawartość dwutlenku węgla<br />

w powietrzu nad Hawajami w latach 1958-90.<br />

Koncentracja<br />

dwutlenku węgla<br />

w powietrzu w ppm<br />

315 320 325 328 335 340 348 355<br />

Lata 1958 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990<br />

ppm (angielskie parts per million) – części<br />

na milion, jednostka używana do określania stężenia<br />

skażeń<br />

a) Na podstawie danych w tabeli wykonaj wykres<br />

ilustrujący koncentrację dwutlenku węgla<br />

w powietrzu w wybranych latach od 1958 do<br />

1990 r.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

b) Wskaż, jakim terminem określa się globalne<br />

konsekwencje nadmiernego gromadzenia<br />

się dwutlenku węgla w powietrzu.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

Zadanie 23. (0-3)<br />

Choroba ta występuje u mężczyzn. Gen tej<br />

choroby przekazuje ojciec swoim córkom, które<br />

są zdrowymi nosicielkami.<br />

a) przedstaw w formie krzyżówki dziedziczenie<br />

tej choroby u dzieci i podaj, jaki procent synów<br />

będzie chorych, jeżeli ojciec jest zdrowy,<br />

a matka jest nosicielką tego genu.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

b) Podaj przykład choroby o takim dziedziczeniu<br />

i określ, gdzie jest zlokalizowany gen ją warunkujący.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

Zadanie 24. (0-3)<br />

Zanalizuj poniższy schemat i rozpoznaj obiekt<br />

na nim przedstawiony.<br />

a) Podaj pełną nazwę tego związku.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

b) Wypisz cztery charakterystyczne cechy budowy<br />

tej cząsteczki.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

Zadanie 25. (0-1)<br />

W wyniku translacji powstało białko składające<br />

się z 500 aminokwasów.<br />

Oblicz, ile nukleotydów w łańcuchu dojrzałego<br />

mRNA kodowało te aminokwasy.<br />

Uzasadnij odpowiedź.<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

....................................................................................<br />

TEST I KLUCZ ODPOWIEDZI OPRACOWAŁY<br />

ANNA BORUC, IRENA KRUCZ I TERESA SZYMCZYK<br />

Test z geografii – errata<br />

We wczorajszym teście maturalnym z geografii<br />

przy mapie zamieściliśmy nieprawidłową skalę.<br />

Arkusz z prawidłową skalą jest już dostępny jest<br />

na stronach gazeta.<strong>pl</strong>/edukacja. Przepraszamy!<br />

Przepraszamy również wydawnictwo PPWK<br />

S.A. za błędne podanie jego nazwy. Brzmi ona<br />

Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych<br />

im. E. Romera S.A. 1<br />

Vademecum<br />

ucznia<br />

i studenta<br />

co środa w „Wyborczej”<br />

Liczby i fakty,które musisz znać<br />

W środę zeszyt trzeci – „Chemia”<br />

więcej na<br />

www.gazeta.<strong>pl</strong>/vademecum<br />

Kujon Polski 23<br />

www.gazeta.<strong>pl</strong> 1 <strong>Gazeta</strong> Wyborcza 1 Czwartek 28 września 2006<br />

Nr zadania Model odpowiedzi Liczba<br />

punktów<br />

1. Za poprawne odpowiedzi w podpunktach a, b i c po 1 p<br />

a) C<br />

b) nabłonek jednowarstwowy płaski występuje w pęcherzykach płucnych/wyściela naczynia krwionośne, w<br />

nerce współtworzy torebki ciałek nerkowych<br />

c) np. nabłonek ten zbudowany jest ze spłaszczonych, wielobocznych komórek, co ułatwia transport substancji,<br />

jego komórki ściśle do siebie przylegają, więc może pełnić funkcje ochronne<br />

3<br />

2. Za wskazanie: nr 8 (dwunastnica) i 12 (jelito cienkie) - 1 p<br />

Za podanie nazwy grupy enzymów lipazy - 1 p<br />

2<br />

3. Zróżnicowane uzębienie umożliwia sprawne oddzielanie kęsów różnorodnych pokarmów, inaczej porcjowanie<br />

pokarmu (siekacze, kły) - 1p, a następnie ich dokładne żucie (przedtrzonowe i trzonowe) -1p<br />

2<br />

4. Za poprawną odpowiedź z przedstawieniem obliczeń - 1 p.<br />

Przykładowa odpowiedź: np. dla wskaźnika 31 masa ciała wynosi 31 x (1,60) 2 = 79,36 kg<br />

1<br />

5. wdech - B, wydech - A 1<br />

6. Za skonstruowanie tabeli i wpisanie nagłówków -1 p<br />

Za wypełnienie każdej z kolumn (dla osoby palącej i niepalącej) - po 1 p<br />

3<br />

Przykładowy model tabeli:<br />

Różnice Osoba niepaląca Osoba paląca<br />

struktura pęcherzyków - prawidłowy układ<br />

- pęcherzyki zlepione, ścianki częściowo<br />

płucnych<br />

pęcherzyków<br />

zniszczone<br />

komórki wyściełające drogi - występuje cienka warstwa - rzęski pokryte (zlepione) grubą<br />

oddechowe<br />

śluzu<br />

(nadmierną) warstwą śluzu<br />

- prawidłowe kom. nabłonka<br />

(bez zmian nowotworowych)<br />

- występuje kom. rakowa<br />

7. Za wskazanie np.:<br />

a) dieta bogata w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego i cholesterol, siedzący tryb życia, palenie tytoniu, picie<br />

alkoholu, stres.<br />

b) miażdżyca tętnic (arterioskleroza), choroba nadciśnieniowa, zawał serca, udar mózgu.<br />

8. Za wskazanie:<br />

a) rdzeń przedłużony (a) i rdzeń kręgowy (b) - 1 p<br />

b) ośrodek w rdzeniu przedłużonym hamuje pracę serca, a ośrodek w rdzeniu kręgowym pobudza pracę serca - 1<br />

p<br />

9. Za wskazanie pacjenta mającego prawidłowe wyniki badania moczu - 1 p. (Pacjent II)<br />

Za uzasadnienie wyboru - 1 p. (U pacjenta nie występuje w moczu białko i glukoza, pozostałe parametry są w<br />

normie)<br />

Za wypisanie z nieprawidłowego wyniku parametrów odbiegających od normy - 1 p. (białko, pH, bakterie)<br />

10. Za prawidłowe przyporządkowanie procesom definicji - 1 p<br />

1 B, 2 C, 3 A<br />

11. Za każdy prawidłowo rozpoznany narząd wraz z funkcją - po 1 p<br />

B - macica (jama macicy ) - miejsce rozwoju zarodka i płodu -1p<br />

E - jajnik - produkcja komórek jajowych (produkcja żeńskich hormonów płciowych) -1p<br />

12. Za uzasadnienie silnego unaczynienia łożyska - 1p<br />

Za oznaczenie krążenia matczynego i płodowego - 1p<br />

Model odp.: Silne unaczynienie umożliwia sprawne i szybkie przenikanie składników odżywczych i O2 do<br />

zarodka, a CO2 (i metabolitów) do krwiobiegu matki (sprawną wymianę składników krwi między matką i<br />

zarodkiem) - 1 p<br />

13. Za prawidłowe odpowiedzi w podpunkcie a i b - po 1 p<br />

Poprawna odpowiedź:<br />

a) podstawowym zadaniem krążków międzykręgowych jest amortyzowanie wstrząsów<br />

b) dyskopatia (wypadnięcie dysku)<br />

14. Za poprawne podanie typów połączeń stawowych - po 1 p<br />

Poprawna odpowiedź:<br />

A - połączenie zawiasowe (staw zawiasowy)<br />

B - połączenie za pomocą panewki i główki (staw kulisty)<br />

15. Za prawidłowe uzupełnienie rysunku B - 1 p<br />

16. Za prawidłowe wstawienie znaków - 1 p<br />

Schemat z prawidłowymi oznaczeniami<br />

Dopuszczalne wstawienie znaku (+) przy komórkach docelowych.<br />

17. Za wskazanie: f - otoczka mielinowa (osłonka mielinowa) - 1 p<br />

Za podanie funkcji: np. osłania neuryt (akson), jest izolatorem elektrycznym, ułatwia przenikanie substancji chemicznych<br />

do aksonu, np. składników pokarmowych, jonów -1 p<br />

18. Za dwie poprawne podane nazwy: nr 2 - neuron czuciowy; nr 4 - neuron ruchowy - 1 p<br />

Za prawidłowe wskazanie na schemacie kierunku przebiegu impulsu nerwowego od receptora do efektora - 1 p<br />

19. Za odpowiedź:<br />

a) natłuszczają naskórek i włosy (uelastyczniają naskórek, nadają włosom miękkość) - 1 p<br />

b) trądzik młodzieńczy - 1 p<br />

2 2<br />

20. Najczęstsze rozmieszczenie - A. skupiskowe, przykład: stada gawronów, stada saren, jeleni, ławice śledzi, społeczeństwa<br />

mrówek - 1 p<br />

Najrzadsze rozmieszczenie - B. równomierne, przykład: zwierzęta cechujące się terytorializmem np. rysie, bieliki, sokoły,<br />

myszołowy<br />

2<br />

2<br />

21. Za poprawne przyporządkowanie zależności - po 1 p<br />

Antagonistyczne: drapieżnictwo, konkurencja, amensalizm, pasożytnictwo - 1 p<br />

Nieantagonistyczne: mutualizm, protokooperacja, komensalizm - 1 p<br />

2 2<br />

22. 22. Za prawidłowe opisanie osi współrzędnych - 1 p<br />

Za prawidłowe wykonanie wykresu - 1 p<br />

Za określenie konsekwencji gromadzenia dwutlenku węgla - 1p<br />

Gromadzenie dwutlenku węgla (efekt cie<strong>pl</strong>arniany)<br />

określa się jako globalne ocie<strong>pl</strong>enie<br />

3<br />

3<br />

3<br />

określa się jako globalne ocie<strong>pl</strong>enie<br />

23. Rozpisanie krzyżówki:<br />

za genotyp rodziców (P) - 1 p<br />

za genotypy i fenotypy dzieci (F1) - 1 p<br />

(dopuszcza się inne symbole dzieci, np. Xa , XA 24.<br />

)<br />

Za podanie przykładu choroby (np. hemofilia)<br />

i lokalizacji genu ją warunkującego (chromosomu X) - 1 p<br />

Za podanie pełnej nazwy - 1p<br />

Za wypisanie czterech cech - 2 p (za dwie cechy 1 p)<br />

Model odp.: kwas dezoksyrybonukleinowy - 1p<br />

Cechy budowy: cząsteczka jest dwuniciowa, obie nici są antyrównoległe i owinięte wokół siebie<br />

spiralnie, na jeden skręt spirali przypada 10 nukleotydów, jeden pełny skręt ma 3,4 nm. Szkielet<br />

łańcucha jest cukrowo-fosforanowy, do środka są skierowane zasady azotowe, które łączą się<br />

zgodnie z regułą kom<strong>pl</strong>ementarności A-T, G-C. Pomiędzy adeniną a tyminą występuje podwójne<br />

wiązanie wodorowe, pomiędzy cytozyną a guaniną - wiązanie potrójne.<br />

3<br />

25. 1500 nukleotydów, bo jeden aminokwas kodowany jest przez trójkę nukleotydów (500 x 3=1500). 1<br />

3<br />

2<br />

2<br />

3<br />

1<br />

2<br />

23<br />

2<br />

2<br />

1<br />

1 1<br />

2 2<br />

2 2<br />

3<br />

3<br />

1

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!