FLISNI JUGOSLLAVE - Gazeta Express

More documents

Recommendations

Info

12 Ballkan <strong>Express</strong> redaktor: Faton Raçi e-mail: faton.raci@gazetaexpress.com tel: 038 76 76 76 fax: 038 76 76 78 Ervin Qafëmolla Tiranë/Prishtinë, 22 tetor — Altini është kthyer në shtëpi për të gjetur një virgjëreshë. I gjatë, i pashëm, rreth të tridhjetave, ai është kthyer nga Britania, ku punon mbi një dekadë, për të gjetur një femër të përshtatshme për t’u martuar. Por tri javë pas qëndrimit në qytetin e lindjes, në Korçë, në jug të Shqipërisë, gjuetia po rezulton frustruese. “U bënë javë që erdha këtu, dhe edhe pak ditë do të largohem sërish”, ankohet ai. Altini thotë se të afërmit dhe miqtë i kanë premtuar të gjejnë disa opsione të mira virgjëreshash, që ai do t’i takonte gjatë vizitës së tij. Pavarësisht pritjeve të mëdha, kërkimi për një grua të virgjër ishte i pasuksesshëm deri më tani. Virgjëreshat nuk ishin ashtu siç priste ai. “Ato ose janë shumë të reja, ose të papërshtatshme”, thotë ai duke ngritur supet dhe duke tymosur cigare Gaulloise, që i ka sjellë nga Britania. S’mund të fshehë sikletin e tij, derisa qëndron në muzg. “Po nëse e përzgjedh njërën e pastaj të zbuloj se ajo ka qenë e prekur”, pyet ai. “Çfarë duhet të bëj atëherë, ta kthej sërish?” Në Londër, ku punon si kamarier, Altini ka pasur disa lidhje me vajza vendore. Por, këto lidhje asnjëherë s’mund të çonin në martesë. Një grua shqiptare, thotë ai, ka rol dhe detyrime tjera. Ndërkohë, Shuke Deda pa dyshim se është e virgjër, edhe pse është shumë larg moshës së martesës. 90-vjeçarja ka të veshura një palë çorape të bardha leshi, një simbol ky i statusit “e paprekur”. Ajo tërë jetën ka jetuar në Theth, një fshat ky në veriun malor të Shqipërisë. “Nuk i pëlqeja ata që më propozoheshin për martesë, kështu që vendosa të mbetem virgjëreshë deri në fund të jetës. Kështu është zakoni”, pëshpërit ajo derisa fjalët, që pjesërisht përkthehen nga kunata e saj, mezi i dëgjohen. Virgjëreshat e betuara Shukja është një shembull klasik i mbijetesës së kodit të vjetër kanunor, të njohur si Kanuni i Lekë Dukagjinit. Kodi shpall se nëse një vajzë refuzon kandidatët që i janë propozuar - e këtu s’ka asnjë rrethanë lehtësuese - ajo duhet të mbetet virgjëreshë përjetë. Ajo jetonte bashkë me të vëllanë, por prejse ai ndërroi jetë, jeton me vejushën e tij. Shukja ende jeton në të njëjtën shtëpi ku i jetuan edhe prindërit, në një ndërtesë dykatëshe prej guri, e ndërtuar para më shumë se një shekulli, me një stil dhe motive arkitekturore tradicionale. Njësoj si paraardhësit e saj, edhe vetë Shukja është një muze i gjallë, një relikt i një bote që po zhduket. Sot, edhe në zonat më të izoluara të Shqipërisë, ku tabutë zakonore janë ruajtur për shekuj, dinamika seksuale po ndryshon. Historia e Shqipërisë karakterizohet me rëndësinë e virgjërisë në shoqëri. Që nga shekulli i 19 shkrimtarët e huaj kanë shkruar për kodet martesore në Shqipëri, për gjakmarrjen, fenë, mikpritjen, por edhe për fenomenin e “virgjëreshave të betuara” – për gratë që marrin statusin e një burri, duke ruajtur virgjërinë përjetësisht. Ata “vendin e shqiponjave” e portretizojnë si një shoqëri arkaike, të shkëputur nga bota moderne. Shqipëria ka ndryshuar shumë prej atëherë, dhe ajo sot synon të anëtarësohet në Bashkimin Evropian. Mirëpo, pjesë të kodeve të vjetra kulturore kanë mbijetuar ende. Nënshkruhet marrëveshja për qeverisje multietnike Pas më shumë se dy vite negociata të enjten në Bujanoc u nënshkrua marrëveshja për formimin e një qeverie lokale multietnike. Marrëveshjen e nënshkruan kryetari i Partisë për Veprim Demokratik, Riza Halimi; kryetari i Komunës së Bujanocit, Shaip Kamberi; kryetari i Lëvizjes së Progre- Kodet e vjetra të sjelljes Në zonat rurale malore, humbja e virgjërisë së një gruaje me dikë që nuk është burri i saj vazhdon të mbetet tabu, e kjo falë edhe ndikimit të vazhdueshëm të Kanunit të Lekë Dukagjinit. Nebi Bardhoshi, ekspert i ligjeve zakonore dhe profesor në Universitetin Evropian të Tiranës, shpjegon se ajo që në mënyrë konvencionale njihet si “kanun”, përfaqëson një sërë rregullash dhe vlerash të përditësuara ndër shekuj nga autorë të ndryshëm, ligjvënës ose prijës lokalë ose kombëtarë. “Edhe pse këto rregulla, që përgjithësisht njihen me emrin “kanun”, ekzistojnë më së shumti në sit Demokratik, Jonuz Musliu; kryetari i Unionit Demokratik të Shqiptarëve në Bujanoc, Mejdi Zeqiri; kryetari i Partisë Demokratike - Koalicioni Për Serbinë Evropiane - Boris Tadic, Sasa Pesic; dhe ai i grupit të qytetarëve Stojanka Arsic, Stojanka Arsic, nga njëra anë dhe ministri i Qeverisjes Lokale veri të Shqipërisë, vlera identike ose të ngjashme ende ekzistojnë edhe në pjesët tjera të vendit. Ato kanë të njëjtën origjinë dhe legjitimitet”, thotë Bardhoshi. Kanuni përfshin një tërësi komplekse rregullash, duke filluar nga çështjet e shqetësimit të përbashkët e deri tek dënimet për krime - për disa prej të cilave Kanuni kërkon edhe dënim me vdekje. Duke iu referuar kërkesës për dënim me vdekje në rast të shkeljes së kodit seksual, Bardhoshi tregon se dënime të tilla të rënda parashihen më së shumti për rastet e marrëdhënieve seksuale ndërmjet të afërmve për nga gjaku. Por, dënimi me vdekje nuk E shtunë, 23 tetor 2010 dhe kryetari i Trupit Koordinues për Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë, Milan Markovic. Marrëveshja e nënshkruar në radhë të parë do t’i kontribuojë zgjidhjes së problemeve të shqiptarëve, serbëve dhe romëve në qeverisjen lokale, thuhet në njoftimin e lëshuar nga Trupi Koordinues. ZHBERJA E KULTIT SHQ Derisa Tirana po përqafon revolucionin seksual modern, kodet tradicionale morale vazhdojnë të kenë ndikim në veri të Shqipërisë. Por, edhe atje gjërat janë duke ndryshuar gradualisht. Drane Markgjoni, një nga ‘virgjëreshat’ e fundit në Shqipëri. aplikohet domosdoshmërisht në rastet e humbjes së virgjërisë. “Nëse natën e parë të martesës zbulohet se gruaja është e zhvirgjëruar, ajo kthehet në familjen e saj dhe aty ‘burgoset’ gjithë jetën, ose rimartohet me ndonjë burrë të rangut më të ulët”, thotë ai. Sipas Afërdita Onuzit, profesoreshë e antropologjisë në Universitetin e Tiranës, në zakonet shqiptare virgjëria nuk ishte vetëm një çështje morale. Ajo zakonisht ka edhe një rol praktik, duke përcaktuar statusin e institucioneve si martesa. “Sipas vrojtimeve të mia, veçanërisht në zonat rurale, rreth 50 vitet e regjimit komunist dhe të imponimit të vlerave të tij dësh
E shtunë, 23 tetor 2010 BALLKAN EXPRESS 13 Rusia kalon gazin edhe nëpër Shqipëri? Shkëmbim zjarri në Shën Naum Ndonëse jo aq të mira, marrëdhëniet ndërmjet Shqipërisë dhe Rusisë po marrin një kahje të re. Të premten në Tiranë arriti për vizitë zëvendësministri i Jashtëm rus, Vladimir Titov, dhe takoi kryeministrin Berisha. Titov i tha Berishës se në Shqipëri erdhi në një shenjë të dëshirës së Rusisë për thellimin e bashkëpunimit mes dy vendeve. Sektorët si hidroenergjetika, turizmi, industria minerare,etj, u konsideruan si fusha ku ka hapësirë për bashkëpunim ekonomik dhe shkëmbime tregtare. Zëvendësministri Titov njoftoi kryeministrin Berisha se si pjesë e bashkëpunimit dypalësh, Federata Ruse do të shqyrtojë mundësinë e degëzimit të linjës së gazsjellësit Rjedha Jugore, ashtu që edhe Shqipëria të mund të përfitojë nga përparësitë që sjell ky sistem. Një patrullë policore e Maqedonisë ka shkëmbyer zjarr të premten në mëngjes me një grup prej disa personash, në afërsi të vendkalimit kufitar Shën Naum, në kufirin shqiptaro-maqedonas. Në përleshjen që ndodhi rreth orës 6 të mëngjesit nuk pati të pla- gosur. Policia maqedonase njoftoi se punon në vërtetimin e identitetit të personave, megjithëse sipas informatave të para duket se bëhet fjalë për nënshtetas shqiptarë që kishin ikur nga Shqipëria. Policia shqiptare nuk e konfirmoi rastin. IPTAR TE VIRGJERISE encën mashkullore që e rrethon. “Unë isha ai që vendosja, sepse mjerueshme deri në rënien e re- e barazi, gjërat në shtëpi po sh- Muzika e njëtrajtshme dhe dri- i dija ato që ata s’i dinin dhe se gjimit. Të tria janë gjallë dhe janë kojnë më keq”, vazhdon ajo. “Ato tat e zbehta të krijojnë ndjenjën çfarë është e mirë për ta”, thotë ai. kthyer në Australi. kërkojnë gjithnjë e më shumë dhe e intimitetit në Charles Bistro, Nerguti tani ka plot nipër e “Ato në lumë laheshin me kanë braktisur rolin e tyre në fa- një klub ky i njohur në qendër të mbesa. Meqë është njeriu më i kostume banjoje, dhe njerëzit i milje”. kryeqytetit. vjetër i fisit, të afërmit vijnë të shikonin. Ata i urrenin, e njëko- Santa Flavia nuk është ajo çfarë “Muzika nuk është dhe aq e këshillohen tek ai. Por, kohërat hësisht edhe i dëshironin”, kujton gjithkush pret nga një fshat tipik. mirë, por mund të vallëzosh”, kanë ndryshuar dhe kjo nuk e Palushi, duke theksuar se gratë Sot komuna është shumë e urba- thotë ajo, derisa e përfundon kënaq shumë atë. sollën një revolucion të heshtur nizuar. Në fakt, në ishull ka mbe- atë që kishte mbetur nga kokte- “Gjërat por shkojnë përtej asaj seksual në qytetin e vogël verior. tur pak nga ajo që mund të quhet ji “Cuba Libre”. Ajo është pija e që kishim imagjinuar”, ankohet Mënyra e tyre e jetesës ishte tradicionale. parë dhe e fundit për të atë natë. ai. “Kam parë gjëra në publik që shokuese për njerëzit e rajonit që “Ndoshta do të keni më shumë Artemisa është e mërzitur, sepse s’mund të tolerohen”. kishte shkrirë vlerat tradicionale fat nëse shkoni në Hollywood”, para më shumë se dy javësh është Ai ndjehet i turpëruar për disa shqiptare me moralin konserva- bën shaka Mishela, një eksperte ndarë nga i dashuri. gjëra që tani transmetohen në tor komunist. “Ishte një përplasje e re e financave, derisa i refero- “Nëna ime di gjithçka, por ne televizor. mes civilizimesh, dhe ndoshta het fiksimit të industrisë së filmit s’flasim shumë me njëra-tjetrën; “Ata mendojnë se kanë zbuluar kjo ishte pak e parakohshme”, amerikan ndaj kulturës së kohëve jo për çështje të tilla”, sqaron ajo. lirinë, ose se ndoshta ata e kanë thotë Palushi. të vjetra të Sicilisë. Artemisa (23) ka jetuar në Tiranë shpikur atë, por nuk e dinë se ajo Por, edhe pse shfaqjet e tilla të Para kishës Santa Ana, në Santa për disa vite. Më parë, me fami- që po bëjnë është false”, thotë ai. lirisë seksuale ishin të parako- Flavia, Salvatore Troia, një burrë ljen e saj ka jetuar në një rreth më të vogël dhe më konservator, në Përpara në kohëra hshme në vitet e70’a, rrallëkush është dakord se ndryshimet e ky rreth të shtatëdhjetave, të ofron një shëtitje si ciceron. Kukës, në veri të Shqipërisë. Libri i vitit 2006 “Tri motra në shpejta në kodin moral shqiptar Troia shpreh të njëjtat shqetësi- Babai i saj, tashmë një bizne- Një Qytet”, tregon historinë e tri ishin një sukses. me si Katerina, megjithëse mensmen, dikur ishte mësues në sh- motrave shqiptare që u lindën në Gjergj Sinani, profesor i filodon se në Sicili disa vlera kanë kollë fillore, e nëna është shtëpi- Australi por erdhën të jetonin në zofisë në Universitetin e Tiranës, mbijetuar. Martesa ende konake. Artemisa thotë se ka fat që Kukës, të nxitura nga propagan- nënvizon se është i nevojshëm siderohet e rëndësishme dhe të familja e saj është vendosur në da komuniste për shtetin më të një proces gradual ashtu që rinjtë e respektojnë atë. Tiranës, ndryshe, ajo do mbetej lumtur në botë. Libri tregon se si njerëzit të përshtaten me vlerat “Të dielën e fundit, për shem- peng i rregullave strikte tradici- motrat vendosën të vinin në ven- e reja. bull, patëm dy martesa në këtë onale.din e paraardhësve të tyre. Edhe “Procesi i shembjes së tabuve kishë edhe pse ky është një ko- “Dy vajzat e xhaxhait tim janë pse libri është një triler, autori i mund t’i gjejë njerëzit të papërmunitet i vogël”, thotë ai. të martuara, ose të fejuara, dhe tij, Petrit Palushi, thotë se ai bagatitur për ndërtimin e jetës së që të dyja janë më të reja se zohet në një histori të vërtetë. tyre sipas vlerave të reja”, thotë Në fakt, të rinjtë në Sicili i unë”, shpjegon ajo, derisa tregon “Ato erdhën në vitet e 70’a dhe ai. respektojë vlerat tradicionale, se vajzat në qytetin e saj shumë rrallë dalin jashtë. Nëse bëjnë jetuan në një shtëpi pranë Drinit të Zi” shpjegon ai. Ndryshimi vjen në Sicili edhe pse i praktikojnë vetëm pjesërisht. Shoferi i ri autobu- marrëdhënie fizike “kjo do të Palushi, tashmë drejtor i Radio Njëherë e një kohë Sicilia ishte sit, Giusepe Komande, pranon jetë me burrin e ardhshëm, përn- Kukësit, thotë se, megjithëse libri si Shqipëria, një shoqëri tradici- se martesa është e rëndësishme dryshe...”, shton ajo. është autentik, në të për shkaqe onale patriarkale, ku gratë su- për aq kohë që nuk ndërhynë në “Duhet të jesh e virgjër dhe të etike i ka ndryshuar emrat dhe pozohej të shkonin në krevatet qejfe dhe në të dashurat. ruash nderin, në mënyrë që të shumë ngjarje. martesore “të paprekura”. “Gjërat kanë ndryshuar”, thotë martohesh me një burrë të për- “Njëra nga to më ka dhënë Sot rrugët e Sicilisë janë të ai, “por kjo s’do të thotë se ne dushtatshëm”, sqaron ajo, “dhe ai do anglisht kur isha një djalë i vo- zhurmshme dhe, si kurrë më het t’i mohojmë vlerat e trashë- të jetë burri yt i vetëm për pjesën gël”, kujton ai. Shumë njerëz në parë, plot jetë. Në dekadat e guara me arsyetimin se jetojmë e mbetur të jetës”. Kukës i mbajnë mend motrat, fundit ishulli i është nënshtruar në kohëra moderne”. tuan të ndikonin në zakonet dhe Në Kukës gjërat s’janë si në pjesërisht për shkak se vinin nga ndryshimeve edhe më radikale Në Sicili, si në Shqipëri, ana vlerat morale ekzistuese”, thotë Tiranë. Aty pasditeve është jashtë, por më së shumti për sh- se Shqipëria, në kuptimin e kon- tjetër e lirisë seksuale është dhe ajo vështirë të shohësh një vajzë të kak të mosrespektimit të kodeve vencioneve morale dhe rregulla- zhvillimi i një shoqërie egoiste, Një revolucion moral pashoqëruar. Baret janë të tejmbushura, por konsumatorët janë morale tradicionale. “Më kujtohet se ishin të buve sociale. Në një kafene të vogël afër qendrës së Santa Flavia, një e cila për pasojë sjellë edhe më shumë izolim social. Vlerat tradicionale mund të ru- kryesisht meshkuj. kura, visheshin ndryshe dhe je- fshat ky afër Palermos, Kateri- Ndryshimi duhet të vijë në hen në disa zona të vendit, por që Ahmet Nërguti, baba i gjastonin në kundërshtim me vlerat na, gjyshja e dy vajzave të vogla mënyrë graduale, thotë profesor prej rënies së regjimit komunist htë fëmijëve që tashmë është komunistë”, thotë Palushi, duke bukuroshe, shpjegon se vlerat Sinani. janë bërë të dukshme ndryshimet 80-vjeçar, ka jetuar aq sa për të kujtuar se të paktën dy prej tyre tradicionale i janë nënshtruar “Liria është si një shujtë e rën- e shpejta në Shqipëri edhe lidhur parë ngritjen dhe rënien e komu- kishin të dashur, një gjë kjo që ndryshimeve të mëdha që nga dë ushqimi, andaj pyetja kryesore me qasjen ndaj seksit. nizmit në Shqipëri, por edhe atë asokohe ishte e paimagjinue- rinia e saj. Marrëdhëniet mes është se a është në gjendje stoma- Urbanizimi, ndërhyrja e the- se si vlerat e reja po i zëvendësojshme në një qytet të tillë. gjinive janë transformuar. ku ynë të merret me të”. llë e mediave në shoqëri, dhe në të vjetrat. Por, pavarësisht Mënyra moderne e jetesës “Para se të martohesha, unë emigracioni, po luajnë një rol të ndryshimeve të shpejta, ai ka atyre u kushtoi shtrenjtë. Njëra dhe burri im uleshim pesë metra *Ky artikull është pjesë e rëndësishëm në ndryshimin e mbetur besnik i kodit tradicio- prej motrave u dënua me pesë larg njëri- tjetrit”, kujton ajo. “Tani “Balkan Fellowship for Jour- moralit në Shqipëri. Në një klub nal shqiptar sa i përket moralit, vjet burg, e akuzuar për agjita- të rinjtë bëjnë siç kanë qejf dhe nalistic Excellence”, një inicia- nate në Tiranë, Artemisa është veçanërisht atij të martesës dhe cion dhe propagandë. Njëra u askush s’shqetësohet për këtë”. tivë kjo e fondacioneve Robert kredhur në vetminë e saj, derisa virgjërisë. Asnjë nga djemtë dhe arratis në ish-Jugosllavi. Kurse Ajo nuk është e lumtur për këtë Bosch dhe ERSTE, në bashkë- humbet në ritmin e muzikës, pa vajzat e tij nuk janë martuar pa e treta qëndroi në Shqipëri, jo gjë. punim me Balkan Investigative vrarë shumë mendjen për audi- lejen de ndërhyrjen e tij aktive. në burg, por jetoi në kushte të “Prejse gratë fituan pavarësi Reporting Network (BIRN) .
Page 1 and 2: BOTA: TESTIMI I SERBISË PARA BOTË
Page 3 and 4: E shtunë, 23 tetor 2010 PDK’ja d
Page 5 and 6: E shtunë, 23 tetor 2010 Arifi: Qyt
Page 7 and 8: E shtunë, 23 tetor 2010 ZYRA E KRY
Page 9 and 10: E shtunë, 23 tetor 2010 NACIONALE
Page 11: E shtunë, 23 tetor 2010 NACIONALE
Page 15 and 16: E shtunë, 23 tetor 2010 15 Bota re
Page 17 and 18: E shtunë, 23 tetor 2010 MARKETING
Page 19 and 20: E shtunë, 23 tetor 2010 BOTA 19 Iz
Page 21 and 22: E shtunë, 23 tetor 2010 REPUBLIKA
Page 23 and 24: E shtunë, 23 tetor 2010 Naimit:
Page 25 and 26: E shtunë, 23 tetor 2010 25 et e de
Page 27 and 28: PALUAJTSHMËRI E shtunë, 23 tetor
Page 29 and 30: E shtunë, 23 tetor 2010 SPORT 29 R
Page 31 and 32: E shtunë, 23 tetor 2010 SPORT 31 G

FLISNI JUGOSLLAVE - Gazeta Express

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?