Katarzyna Zalasińska - Gandalf

Wprowadzenie
Pojęcie muzeum wywodzi się od greckiego mouseion, oznaczającego świątynię
muz, greckich bóstw opiekujących się poszczególnymi gałęziami
sztuki 1 . S.B. Linde pisał, że muzeum jest „miejscem schadzki w celu bawienia
się wzajemnego kunsztami i naukami” 2 . Geneza muzealnictwa
wiąże się nierozerwalnie z dziejami kolekcjonerstwa, które rozwija się od
najdawniejszych czasów 3 . Pierwsze kolekcje powstawały już za czasów
Aleksandra Wielkiego, choć koncepcja tworzenia muzeów publicznych
pojawiła się dopiero w dobie oświecenia. Ruch kolekcjonerski rozwijał się
głównie we Włoszech, skąd oddziaływał na Francję, Niemcy i inne kraje
Europy. Jego rozkwit przypada na drugą połowę XVI w., gdy „w wyniku
trwającego »dyskursu o ciekawości« władców, poetów, pisarzy, uczonych,
księży, urzędników, kupców i papieży ogarnia moda na kolekcjonerstwo lub
wręcz szaleństwo kolekcjonowania” 4 . Tworzone w tym okresie tzw. gabinety
sztuki i osobliwości w XVIII w. przekształcone zostały z kolekcji dostępnych
nielicznym i wybranym gościom w kolekcje publiczne. „Gabinety
osobliwości nie były muzeami, gdyż nie miały dwóch konstytutywnych dla
tych instytucji cech: były tworzone bez żadnego planu i nie były przezna-
1 Zob. M. Kurzątkowski, Mały słownik ochrony zabytków, Warszawa 1989, s. 45–46.
2 S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. III, Lwów 1857, s. 186.
3 Wedle niektórych autorów pierwszym kolekcjonerem był Noe (zob. J. Elsner, R. Cardinal,
Introduction, w: The Culture of Colecting, Londyn 1994, s. 2).
4 H. Schreiber, Koncepcja „sztuki prymitywnej”, Warszawa 2012, s. 101. W szczególności
„wśród bogatych patrycjuszy rozpowszechnił się zwyczaj gromadzenia i wystawiania
antycznych marmurów, eksponowanych w reprezentacyjnych wnętrzach pałacowych,
w ogrodach i na dziedzińcach. Kolekcje te nie były otwarte dla publiczności,
jakkolwiek były one odwiedzane przez artystów podejmujących studia nad spuścizną
antyczną” (I. Kozina, Dialog tradycji i awangardy: ontogeneza współczesnego muzeum,
w: Muzeum sztuki. Antologia, red. M. Popczyk, Kraków 2005, s. 633).
9