Wskazówki - Maison de la France
Wskazówki - Maison de la France
Wskazówki - Maison de la France
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Kontakt d<strong>la</strong> prasy<br />
Romain Raimbault<br />
Rodan-Alpy Tourisme<br />
104, route <strong>de</strong> Paris<br />
69260 Charbonnières-les-Bains,<br />
Francja<br />
Tel. (33) 04 72 59 21 66<br />
Fax (33) 04 72 59 21 60<br />
E-mail:<br />
romain.raimbault@rhonealpestourisme.com<br />
www.rhonealpes-tourisme.com<br />
MATERIAŁY PRASOWE<br />
Rodan-Alpy<br />
Kraina Smakiem i<br />
Winem Płynąca<br />
1
Zapraszamy do regionu Rodan-Alpy<br />
Region Rodan-Alpy leży między Paryżem a Lazurowym Wybrzeżem, przy granicy ze Szwajcarią i Włochami.<br />
Dzięki dwóm międzynarodowym lotniskom, znakomitym połączeniom kolejowym oraz gęstej sieci autostrad,<br />
region ten może w pełni korzystać ze swego położenia w samym sercu Europy.<br />
Ze swymi ośmioma parkami przyrody i innymi unikalnymi miejscami, takimi jak Mont B<strong>la</strong>nc czy wąwozy Gorges<br />
<strong>de</strong> l’Ardèche, Rodan-Alpy rozpościera przed oczami zwiedzających zadziwiającą różnorodność krajobrazu:<br />
góry, winnice i łagodne doliny, po<strong>la</strong> <strong>la</strong>wendy i gaje oliwne.<br />
Zwolennicy aktywnego trybu życia znajdą tu i<strong>de</strong>alne tereny do uprawiania pieszych wędrówek po górach, jazdy<br />
na rowerach górskich, paralotniarstwa czy też kajakarstwa. Liczący ponad 60 pól, Rodan-Alpy jest też drugim<br />
najważniejszym regionem golfowym we Francji. Region ten obejmuje również największy obszar narciarski<br />
świata i trzykrotnie gościł zimowe igrzyska olimpijskie.<br />
Wielbiciele sztuki i kultury również nie będą zawiedzeni, gdy odkryją nasze miasta sztuki: Lyon, wpisany na<br />
listę światowych zabytków kultury UNESCO oraz Annecy, Grenoble i Chambéry, nie zapominając o Saint-<br />
Etienne.<br />
Kieliszek Beaujo<strong>la</strong>is czy też Côtes du Rhône doskonale nadają sie do<strong>de</strong>gustacji wraz z regionalnym, licznymi<br />
smakołykami ku uciesze smakoszy i łakomczuchów. Warto pamiętać, że region Rodan-Alpy liczy sobie wiele<br />
renomowanych punktów gastronomicznych.<br />
I wreszcie woda – wszechobecne bogactwo regionu, które dostarcza wszystkim niekończącej się przyjemności:<br />
marzycielom, wędkarzom, poszukującym re<strong>la</strong>ksu i wielbicielom mocnych wrażeń w rwących nurtach rzek!<br />
1. Przyroda<br />
Góry czystego powietrza<br />
Rezerwaty przyrody<br />
2. Dziedzictwo<br />
Zabytki historii<br />
Tradycyjne rzemiosło<br />
Sztuka w mieście<br />
3. Art <strong>de</strong> vivre<br />
Dziedzictwo gastronomiczne<br />
Kraina win<br />
Święta, festiwale,...<br />
4. W plenerze<br />
Na spotkanie przygody i przyrody<br />
Zabawy na śniegu<br />
5. Rodan-Alpy, kraina bogata w błękit<br />
Świeżość jezior<br />
Meandry rzek i strumieni<br />
Woda, która leczy<br />
Jak ryba w wodzie<br />
Podstawowe liczby<br />
Jak dotrzeć do regionu Rodan-Alpy?<br />
3
1. Przyroda<br />
Przemierzając region Rodan-Alpy wszerz i wzdłuż, wędrowcy odkrywają cały szereg pejzaży, z których każdy<br />
zapiera <strong>de</strong>ch w piersiach. Tu z bliska podziwiać można zarówno lodowce i słynny Mont B<strong>la</strong>nc, jak i malownicze<br />
po<strong>la</strong> <strong>la</strong>wendy w Drôme oraz stada bocianów zmierzające ku niebu Prowansji. Dopełniają tego idyllicznego<br />
obrazu winnice Beaujo<strong>la</strong>is, stepowa roślinność południowej Ardèche (garrigues) oraz krystalicznie czyste<br />
wody wielkich jezior i stawów.<br />
Góry czystego powietrza<br />
70% atrakcji turystycznych tego obejmującego część Alp, Jury i Masywu Centralnego regionu znajduje się w<br />
średnio lub wysoko położonych partiach gór. Te piękne masywy rozciągają się na wschodzie i zachodzie<br />
regionu, dając zwiedzającym możliwość rozkoszowania się widokiem zarówno ostrych szczytów Alp i Jury, jak i<br />
łagodnych stoków Masywu Centralnego.<br />
Góry wysokie<br />
Szczyty Mont B<strong>la</strong>nc (4 808 m n.p.m.), Aiguille Verte oraz Drus (4 122 m n.p.m.) i Gran<strong>de</strong>s Jorasses (4 208 m<br />
n.p.m.) dumnie górują nad okolicą. Górskie granie to prawdziwy raj d<strong>la</strong> miłośników otwartych przestrzeni i<br />
pieszych wędrówek w poszukiwaniu wolności... Mont B<strong>la</strong>nc, Vanoise, Haute Maurienne oraz masyw Ecrins<br />
czynią z Rodan-Alpy jedyny region posiadający ponad 400 km² lodowców, który nie ma sobie równych we<br />
Francji.<br />
Między średnimi a wysokimi partiami gór<br />
La Chartreuse to najmniejszy z masywów prealpejskich. To kraina urwisk i wąwozów. Nad doliną leżącą<br />
między Chambéry a Grenoble wznosi się słynny, nieprzerwany łańcuch górski od Dent <strong>de</strong> Crolles (2 062 m<br />
n.p.m.) aż po Mont Granier (1 934 m n.p.m.). Wyjątkowy jest również Crêt <strong>de</strong> <strong>la</strong> Neige w <strong>de</strong>partamencie Ain (1<br />
718 m n.p.m.). Równie warty uwagi jest płaskowyż Vercors, z jego imponującymi parowami, kotlinami i<br />
tajemniczymi jaskiniami, wśród których znajduje się jedna z najpiękniejszych jaskiń Europy – jaskinia<br />
Choranche. Nad przebogatym w faunę i florę masywem Bauges górują dwa szczyty: wznoszący się na<br />
wysokość 2 217 m n.p.m. Arcalod oraz Trélod (2 181 m n.p.m.). Natomiast Beaufortain, zielona góra o<br />
stromych zboczach i długich dolinach, wydaje się malutka w obliczu wznoszącego się naprzeciw niej słynnego<br />
na cały świat szczytu Mont B<strong>la</strong>nc.<br />
Góry zapowiadające uroki Prowansji<br />
Na południu regionu, góry mają prowansalskie barwy i akcenty. W masywie Baronnies, niedaleko Mont<br />
Ventoux, spod bram licznych ufortyfikowanych miasteczek aż po horyzont rozciągają się winnice, gaje oliwne i<br />
po<strong>la</strong> <strong>la</strong>wendy. Kraina Cévenne ardéchoise, pokryta wąskimi wąwozami, należy pod wieloma względami do<br />
najbardziej wyjątkowych. Okolice zwane <strong>la</strong> Montagne Ardéchoise również kryją jeszcze wiele tajemnic. Szczyt<br />
4
Gerbier-<strong>de</strong>-Jonc wznosi się na wysokość 1 551 m n.p.m., a <strong>la</strong> Croix <strong>de</strong> Bauzon osiąga 1 538 m n.p.m. Nie<br />
wolno pominąć również słynnych „Avens” – najpiękniejszych jaskiń regionu.<br />
Chamonix, stolica gór<br />
Na masyw Mont B<strong>la</strong>nc składają się najwyższe szczyty Europy: słynny Mont B<strong>la</strong>nc o wysokości 4 808 m n.p.m.,<br />
Dôme du Goûter (4 303 m n.p.m.), Aiguille du Goûter (3 855 m n.p.m.), Aiguille du Midi (3 842 m n.p.m.) oraz<br />
wspaniały Mer <strong>de</strong> G<strong>la</strong>ce, je<strong>de</strong>n z największych francuskich lodowców, o długości 7 km i grubości 200 metrów.<br />
Miłośnicy gór oraz ci, którzy ruszają w góry, by zmierzyć się z bezkresną przestrzenią, znajdą tu stoki o<br />
różnych stopniach trudności, pod warunkiem jednak, że skorzystają z pomocy przewodnika i że są w dobrej<br />
kondycji fizycznej.<br />
Położone na wysokości 1 000 m n.p.m. miasto Chamonix jest prawdziwym klejnotem architektury, znaleźć tu<br />
można kilka znakomicie zachowanych budowli z XVIII wieku.<br />
W lecie, kolejka z Montenvers, wyciąg na Aiguille du Midi i ten na Brévent w Chamonix to najczęściej<br />
odwiedzane miejsca w całym regionie Rodan-Alpy.<br />
Alpejska orchi<strong>de</strong>a<br />
Jedną z najbardziej zachwycających spośród całej rodziny orchi<strong>de</strong>i, liczącej, w samym tylko parku regionalnym<br />
Vercors ponad 50 odmian, jest orchi<strong>de</strong>a zwana “obuwnik pospolity”. Jest to obecnie największa orchi<strong>de</strong>a<br />
rosnąca w Europie. Obuwnik potrzebuje siedmiu <strong>la</strong>t, by zacząć się rozmnażać. Kwitnie tylko w maju,<br />
oszałamiając przy tym obserwatorów żółto-zieloną feerią kolorów.<br />
W regionie Rodan-Alpy żyje 6 000 odmian roślin i 383 gatunki zwierząt.<br />
<strong>Wskazówki</strong><br />
Nie przegap > La Route <strong>de</strong>s Gran<strong>de</strong>s Alpes, sz<strong>la</strong>k prowadzący przez 16 przełęczy oraz dwa parki narodowe<br />
regionu Rodan-Alpy (La Vanoise i les Ecrins).<br />
Zawód > Pasterz, 100 dni w roku spędza w górach.<br />
Portret > Martine Rol<strong>la</strong>nd, pierwsza kobieta, która została przewodnikiem wysokogórskim.<br />
Dziedzictwo > Bessans, Val-d’Abondance, Arêches Beaufort, Miroir, Monal i wiele innych. Górskie wioski<br />
urzekające swymi legendami i chronionymi zabytkami.<br />
Tajemnica > 3 mnichów k<strong>la</strong>sztoru Wielkiej Kartuzji (La Gran<strong>de</strong> Chartreuse) w pełnej tajemnicy pracuje nad<br />
recepturą likieru własnej produkcji.<br />
Luksus > Wyprawy w najpiękniejsze zakątki regionu.<br />
Wydarzenia > Tradycyjne wyprowadzanie bydła na górskie pastwiska. Najbardziej spektaku<strong>la</strong>rne odbywa się<br />
w Die w <strong>de</strong>partamencie Drôme.<br />
5
Rezerwaty przyrody<br />
Rodan-Alpy jest wyjątkowym regionem, na jego obszarze mieści się bowiem bardzo wiele obiektów<br />
ochrony przyrody: w sumie 39 rezerwatów oraz 8 parków przyrodniczych, z czego 6 regionalnych i 2<br />
narodowe. Nie ma we Francji drugiego regionu, który charakteryzowałby się taką dbałością o środowisko<br />
naturalne i, jednocześnie, oferował zwiedzającym tak znakomite warunki do obserwacji fauny i flory.<br />
39 rezerwatów przyrody<br />
Rezerwaty regionu Rodan-Alpy są unikalne ze względu na swe biotopy oraz występującą tu faunę i florę,<br />
stanowią prawdziwe skarby przyrody. Oto krótka prezentacja trzech z nich.<br />
• Rezerwat w Sixt – ten utworzony w 1977 roku rezerwat położony jest w <strong>de</strong>partamencie Górnej<br />
Sabaudii. Obejmuje powierzchnię 9 200 hektarów, zarówno średnio jak i wysoko położonych terenów.<br />
Co go wyróżnia? W jego obrębie znajdują się dwa cyrki lodowcowe (Fer à Cheval oraz les Fonts), liczne<br />
wodospady, urwiska, pastwiska oraz <strong>la</strong> pia z… Nie tylko rzeźba terenu, ale i fauna jest tu niezwykle<br />
zróżnicowana, znaleźć tu można koziorożce alpejskie, kozice górskie i ptaki drapieżne, które łatwo<br />
dostrzec, gdy wędruje się w towarzystwie przewodnika.<br />
• Rezerwat Hauts <strong>de</strong> Chartreuse – położony jest w <strong>de</strong>partamencie Isère, na kamienistych stokach<br />
powyżej Grenoble, rośnie tu jedna trzecia wszystkich francuskich orchi<strong>de</strong>i (m.in. 800 okazów obuwnika<br />
pospolitego).<br />
• Rezerwat Vercors – liczy 16 661 hektarów. To największy rezerwat przyrody we Francji. Jego<br />
zachwycająca flora, na którą składa się 1 800 odmian roślin, porasta wszystkie piętra roślinności między<br />
200 a 2 341 m wysokości. To tutaj rozkwitają na wiosnę erythrina crista-galli, urdziki alpejskie, goryczki,<br />
pełniki, dzikie tulipany i inne dzikie storczyki. To tutaj rosną obok siebie niczym zakochani tymianek i<br />
szarotka alpejska. Tylko tu i nigdzie indziej, natknąć się można na skalnicę z rodzaju Dauphiné.<br />
Sześć regionalnych parków przyrody<br />
• Park Haut-Jura – powstał w 1986 roku, obejmuje obecnie 96 gmin, z których 25 leży w <strong>de</strong>partamencie<br />
Ain, oraz 4 miasta graniczne parku: Bellegar<strong>de</strong>-sur-Valserine, Oyonnax, Gex oraz Divonne-les-Bains.<br />
Całkowity obszar parku to zaledwie 1 455 km². Leży on w części masywu o najmniej regu<strong>la</strong>rnej rzeźbie<br />
terenu.<br />
• Park Chartreuse – ten masyw górski, który w obszar chroniony przekształcony został dopiero w 1995<br />
roku jest najmniejszym z masywów prealpejskich. W jego sercu, wśród równin i rysujących się na<br />
horyzoncie szczytów, znaleźć można wioski, które zachowały swój unikalny charakter i znakomicie<br />
zachowaną przyrodę.<br />
• Park Bauges – leżący między Chambéry, Annecy i Albertville park Bauges przypomina okolice<br />
sabaudzkiej Jury. Zwiedzający odnajdą tu podobnie zaokrąglone wzniesienia i równie gęste zalesienie<br />
(pokrywające 800 km², od wysokości 300 do 2 200 m n.p.m.).<br />
• Park Pi<strong>la</strong>t – park regionalny Pi<strong>la</strong>t to ogromna chroniona przestrzeń, rozciągająca się na obszarze 47<br />
gmin. Mieszkańcy Lyonu uwielbiają przechadzać się tu w weekendy.<br />
6
• Park Vercors – status regionalnego parku przyrody uzyskał w październiku 1970 roku. W jednym z<br />
najważniejszych francuskich parków, zarówno ze względu na swe bogactwa naturalne, jak i na ilość<br />
zwiedzających, Vercors znajduje się największy rezerwat w kraju.<br />
• Park Monts d’Ardèche – najmłodszy, założony 9 kwietnia 2001 roku, powstał z inicjatywy hodowców<br />
kasztanów. Kasztany to je<strong>de</strong>n ze znaków rozpoznawczych tego parku, słynącego również z troski o<br />
zachowanie wiejskich zwyczajów i tradycyjnych umiejętności, produkcji borówek, historii związanej z<br />
religią, młynów i skręcania jedwabiu.<br />
Dwa narodowe parki przyrody<br />
La Vanoise, pierwszy park przyrody we Francji – położony między Tarentaise i Maurienne, park La<br />
Vanoise stanowi naturalny habitat d<strong>la</strong> 2 000 koziorożców alpejskich, co czyni z niego największy pod<br />
tym wzglę<strong>de</strong>m rezerwat we francuskich Alpach. Na tym ogromnym masywie znajduje się też wiele wiosek<br />
o bezcennym dziedzictwie. O ich magii świadczy chociażby liczba zwiedzających. Co roku, 820 000 osób<br />
wybiera się na wycieczki po tej okolicy i odwiedza starą wioskę Bonneval-sur-Arc, oficjalnie uznaną za<br />
jedną z najpiękniejszych miejscowości we Francji, oraz leżącą w pobliżu górskich pastwisk osadę Ecot.<br />
Ci, którzy pragną poznać ten park z innej strony, mogą wybrać się na wycieczkę ścieżkami historii,<br />
sz<strong>la</strong>kami baroku lub na rzymskie trakty.<br />
Jedyny w swym rodzaju Park Écrins – pokrywa on obszar 270 000 hektarów, jest więc największym<br />
francuskim parkiem narodowym. Co go wyróżnia? 12 000 hektarów lodowców i liczne szczyty, których<br />
wysokość dorównuje lub przekracza 4 000 m wysokości. Tereny te to jednak, prze<strong>de</strong> wszystkim, habitat<br />
wielkich ptaków drapieżnych. W parku tym występuje w sumie 340 gatunków zwierząt, od niedawna<br />
wrócił tu również ryś europejski, wilk i sęp płowy. Spotyka się tu często kozice górskie, świstaki i żaby<br />
trawne.<br />
<strong>Wskazówki</strong><br />
• Tajemnica > dydaktyczna ścieżka w rezerwacie Marais <strong>de</strong> Lavours. Ta osadzona na pa<strong>la</strong>ch trasa<br />
prowadzi zwiedzających do samego serca tajemniczego świata jednego z ostatnich wielkich bagnisk w<br />
Europie.<br />
• Zawód > ścieżka umiejętności i zabytków kultury w Parku Chartreuse (<strong>la</strong> Route <strong>de</strong>s Savoir-Faire et <strong>de</strong>s<br />
Sites Culturels). Wyjawia sekrety dawnych zawodów i prowadzi przez zakład jednego z ostatnich<br />
rzemieślników produkujących tradycyjne kije do wspinaczki.<br />
• Osobliwość > Noc spędzona w jurcie w samym sercu Parku Haut-Jura, pod czujnym okiem kozic, rysiów<br />
i głuszców. .<br />
• Portret > proboszcz Contamines Montjoie i jego spis 350 rodzajów grzybów.<br />
• Dziedzictwo > Trzy perły w jednej szkatułce. Przepiękna miejscowość Venosc i dwie przylegające do niej<br />
osady Danchère i Bourg d’Arud, wszystkie uznane za część dziedzictwa regionalnego.<br />
7
2. Dziedzictwo<br />
Teatry, rzymskie akwedukty, kościoły, zamki, miasta-twierdze, muzea… Lista obiektów dziedzictwa<br />
kulturowego i artystycznego regionu Rodan-Alpy jest długa i bogata. Na każdym kroku napotkać można<br />
dumnie eksponowane ś<strong>la</strong>dy historii, zachęcające do odbycia niecodziennej podróży w czasie. Region ten<br />
słynie ze swego dziedzictwa, je<strong>de</strong>n z jego elementów jest jednak naprawdę unikalny – zabytkowa<br />
starówka Lyonu. Wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO 5 grudnia 1998 roku za „wyjątkową<br />
wartość d<strong>la</strong> ludzkości”, starówka Lyonu jest, na równi z praską, największą na świecie.<br />
Zabytki historii<br />
O ogromnej różnorodności i bogactwie dziedzictwa regionu Rodan-Alpy niech świadczą zabytki<br />
prehistorii, okresu galloromańskiego, romańskie k<strong>la</strong>sztory, gotyckie fasady i barokowe kościoły. Oto<br />
przewodnik po krainie czarów.<br />
Dziedzictwo prehistoryczne<br />
Chcąc zrozumieć jak wyglądało codzienne życie w okresie neolitu, nie sposób ominąć miejsc takich jak<br />
licząca 5 000 <strong>la</strong>t “wioska pływaków”, odkryta na południe od jeziora Pa<strong>la</strong>dru w <strong>de</strong>partamencie Isère.<br />
Zachowane tam ś<strong>la</strong>dy i narzędzia mówią nam wiele o społeczności, która, już wówczas, potrafiła<br />
uprawiać ziemię. Te niezwykle rzadkie znaleziska podziwiać można również w muzem archeologicznym<br />
w Charavines. Prehistoryczni ludzie często zamieszkiwali tereny położone nad wodą, d<strong>la</strong>tego też<br />
najczęściej, choć i tak bardzo rzadko, ś<strong>la</strong>dy ich bytności znajduje się właśnie nad jeziorami, takimi jak<br />
jezioro Annecy czy też jezioro Bourget. Odnalezione tam skarby znajdują się obecnie w muzeum<br />
sabaudzkim w Chambéry.<br />
Wąwozy rzeki Ardèche, szczycące się trzynastoma jaskiniami z naskalnymi malowidłami, należą do<br />
najczęściej odwiedzanych we Francji. Podziwiać tam można zarówno rysunki, jak i ryty oraz wiele<br />
prehistorycznych narzędzi. By móc w pełni docenić skalę tego odkrycia, należy koniecznie odwiedzić<br />
regionalne muzeum prehistorii, znajdujące się niedaleko jaskini Aven d’Orgnac. To jedno z nielicznych<br />
miejsc na świecie, gdzie zetknąć się można jednocześnie z różnymi kulturami prehistorii.<br />
Leżący w Isle Crémieu, w <strong>de</strong>partamencie Nord-Isère, park archeologiczny Larina jest miejscem<br />
niezwykłym. Okolice te zamieszkane były już od epoki neolitu aż po VII wiek. Stąd ś<strong>la</strong>dy<br />
prehistorycznych lepianek, galijskich umocnień, świątyni poświęconej Merkuremu, rzymskich<br />
kamieniołomów oraz okazała, ufortyfikowana wiejska rezy<strong>de</strong>ncja. Część zachowanych eksponatów<br />
wystawiona jest w muzeum w Hières-sur-Amby.<br />
Najstarsze malowidła ścienne we Francji<br />
Powstałe ponad trzydzieści je<strong>de</strong>n tysięcy <strong>la</strong>t temu malowidła z jaskini Chauvet w Ardèche przedstawiają<br />
zwierzęta. To, jak dotąd, najstarsze znane nam malowidła. Odkryte zostały przez przypa<strong>de</strong>k 18 grudnia<br />
1994 roku. Jaskinia Chauvet, stanowi, poprzez swą wielkość i bogactwo rysunków, jedno z<br />
8
najcenniejszych świa<strong>de</strong>ctw, jakie pozostawili po sobie ludzie prehistorii. Na jego podstawie możemy<br />
dziś stwierdzić, że Ardèche była wówczas jednym z najważniejszych ośrodków sztuki paleolitycznej.<br />
Obowiązkowym przystankiem d<strong>la</strong> tych, którzy pragną zrozumieć znaczenie tego świa<strong>de</strong>ctwa, jest stała<br />
wystawa, która, poprzez zdjęcia i filmy pozwa<strong>la</strong> zagłębić się w atmosferze jaskini Chauvet oraz innych<br />
stanowisk archeologicznych w okolicach wąwozów Ardèche, zamieszkałych niegdyś przez ludzi z Cro-<br />
Magnon.<br />
Dziedzictwo starożytności<br />
Majestat antycznych zabytków w miastach takich jak Lyon, Vienne, Saint-Romain-en-Gal czy Alba-<strong>la</strong>-<br />
Romaine stanowi dowód na to, jak duże znaczenie handlowe i artystyczne posiadał ten region w czasach<br />
rzymskich. Galorzymianie pozostawili po sobie liczne arcydzieła sztuki architektonicznej i <strong>de</strong>koracyjnej.<br />
D<strong>la</strong> tych, których fascynuje historia tamtych czasów, pierwszym przystankiem powinna być miejscowość<br />
Alba-La-Romaine w Ardèche, na równinie porośniętej winoroślą i sadami owocowymi. 2 000 <strong>la</strong>t temu<br />
Alba była stolicą ludu Helviens, galijskiego plemienia, które sprzymierzyło się z Rzymem. Galijski teatr,<br />
wille i monumentalne sanktuarium o długości 250 m położone na uboczu pięknej średniowiecznej wioski<br />
uświadamiają nam ówczesną potęgę Alby.<br />
W miejscowości Vienne, leżącej nad Rodanem stolicy plemienia Allobroges, pozostałości po dawnych<br />
kulturach są po prostu olśniewające. O dawnym b<strong>la</strong>sku tego miejsca świadczy chociażby świątynia<br />
Augusta i Liwii, miejskie sanktuarium ku czci cesarza, teatr rzymski, mogący pomieścić 13 000 widzów<br />
oraz ogród archeologiczny w Cybèle z jego podwójnymi arkadami u wejścia do dawnych term. To właśnie<br />
w tamtych czasach miasto Vienne rozrosło się również na drugi brzeg Rodanu, dając w ten sposób<br />
początek Saint-Romain-en-Gal. Tamtejsze wykopaliska archeologiczne ukazują przed zwiedzającymi<br />
całą dzielnicę galloromańskiego miasta. Rozpoczęte w 1967 roku badania archeologiczne osłoniły ulice,<br />
fontanny, elementy architektury miejskiej, wspaniałe termy, okazałe domostwa i pracownie<br />
rzemieślnicze. Jak dotąd zaledwie co trzecia wil<strong>la</strong> została zbadana, co sprawia, że z roku na rok wciąż<br />
dokonuje się tam wielu istotnych odkryć.<br />
Leżący bardziej na północ Lyon, który wówczas zwany był Lugdunum i stanowił stolicę Galii, został<br />
założony w roku 43 p.n.e. i przez kolejne dwa wieki był jednym z najważniejszych administracyjnych i<br />
politycznych ośrodków w imperium rzymskim. Rzymscy cesarze bywali w Lyonie, a niektórzy się tam<br />
rodzili. Niemal wszyscy pozostawili po sobie prestiżowe budowle. Główna atrakcja miasta, wzgórze<br />
Fourvière przechowuje pamięć o tej spektaku<strong>la</strong>rnej przeszłości. Teatr oraz forum, do których w<br />
późniejszym okresie dobudowano o<strong>de</strong>on i kilka świątyń, stały się rzymskimi przybytkami, podczas gdy<br />
zbocza wzgórza Croix-Rousse pozostały galijskie. Fundamenty oraz ruiny tych budowli zostały w<br />
wyjątkowy sposób przedstawione w muzeum cywilizacji galloromańskiej, mieszczącym się w ogromnym<br />
budynku projektu architekta Bernarda Zehrfussa, położonym na wzgórzu Fourvière.<br />
Nie wolno zapominać również o muzeum galloromańskim w Aoste, w <strong>de</strong>partamencie Isère, które ukazuje<br />
życie w wiosce Aoste takim, jakim było w pierwszych wiekach naszej ery. Przyjrzeć tam się można<br />
makietom, rekonstrukcjom i pięknym kolekcjom, między innymi kolekcji wyrobów szk<strong>la</strong>nych świadczącej<br />
o wysokim poziomie życia ówczesnych mieszkańców Aoste. Zobaczyć trzeba koniecznie galloromański<br />
piec do wyrobu ceramiki należący do najlepiej zachowanych w Europie (w samej wiosce) oraz romański<br />
kościół Saint-Didier-d’Aoste (trzy kilometry od wioski).<br />
Sztuka romańska<br />
Od k<strong>la</strong>sztorów po małe wiejskie kościółki, od naściennych fresków po rzeźby, sztuka romańska<br />
reprezentowana jest w regionie Rodan-Alpy przez bardzo wiele elementów świadczących o jej ogromnym<br />
9
wpływie na te okolice. W regionie Lyonnais, w Sabaudii oraz w Vivarais znaleźć można najwięcej<br />
przykładów pierwszej sztuki romańskiej. Jej cechą charakterystyczną były jednonawowe kościółki i<br />
kapliczki o skromnym wystroju. Bazylika Saint-Martin w Aime, w Sabaudii jest jej znakomitą ilustracją.<br />
W Drôme, katedra Saint-Paul-Trois-Châteaux, kościoły Saint-Restitut oraz Gar<strong>de</strong>-Adhémar łączą wpływy<br />
prowansalskie z elementami architektury antycznej (pi<strong>la</strong>stry, fryzy pod rzędami arkad ślepych triforium,<br />
portyki zwieńczone trójkątnymi frontonami).<br />
W Bresse znajduje się wiele romańskich kościołów stanowiących ilustrację burgundzkiego stylu, który<br />
cechował się półkolistą apsydą pokrytą płaskimi dachówkami, nieco szerszym chórem oraz nawa o<br />
pięknym drewnianym szkielecie. Inne budowle łączą w sobie obie szkoły: Bazylika Saint-Martin-d’Ainay<br />
w Lyonie oraz ta Saint-Pierre w Vienne. Wspomnieć tu należy również o unikatowym na skalę kraju<br />
k<strong>la</strong>sztorze Chartreuse <strong>de</strong> Sainte-Croix-en-Jarez leżącym w regionalnym parku Pi<strong>la</strong>t. Jest to jedyny<br />
romański k<strong>la</strong>sztor z XII wieku, który przekształcony został w wiejską rezy<strong>de</strong>ncję i sprzedany jako dobro<br />
państwowe w roku 1792.<br />
Barok sabaudzki<br />
W XVII i XVIII wieku Kontrreformacja wprowadziła nowy sposób wyrażania wiary, płomienisty i teatralny.<br />
Wśród obfitości złotych aniołków i polichromii przedstawiających świętych, doliny Sabaudii szczycą się<br />
około sześćdziesięcioma barokowymi kościołami o monumentalnych nastawach ołtarzowych otoczonych<br />
aureo<strong>la</strong>mi światła. Najprostszym i najpełniejszym sposobem poznania tej sztuki, jej ma<strong>la</strong>rstwa i złoceń<br />
będzie wycieczka „Sz<strong>la</strong>kiem baroku” (« les Chemins du Baroque »), która przecina doliny Tarentaise,<br />
Maurienne oraz Val d’Arly. Trasa ta jest szczególnie interesująca w sierpniu, kiedy to codziennie w innym<br />
barokowym kościele organizowane są koncerty.<br />
Unikalny k<strong>la</strong>sztor Brou<br />
K<strong>la</strong>sztor Brou, leżący w samym sercu Bourg-en-Bresse, stanowi jedno z arcydzieł dziedzictwa XVI wieku.<br />
O mistrzostwie artystów, którzy przyczynili się do budowy tego kompleksu niech świadczy jego bogate<br />
muzeum, trzypiętrowe budynki k<strong>la</strong>sztorne, unikalne w Europie oraz przyk<strong>la</strong>sztorny kościół gotycki. W<br />
k<strong>la</strong>sztornym muzeum zwiedzający podziwiać mogą, między innymi, portret Małgorzaty Austriackiej,<br />
pędz<strong>la</strong> Van Orley. W <strong>la</strong>tach 1996 - 1999, kompleks k<strong>la</strong>sztorny został w całości odrestaurowany. Prace<br />
objęły również przepiękny dach z <strong>la</strong>kierowanej i barwionej dachówki. Do jego odnowienia potrzeba było<br />
około sto sześćdziesiąt tysięcy dachówek. Po wielu tygodniach pracy udało się i<strong>de</strong>alnie odwzorować<br />
mo<strong>de</strong>le dachówek, z zachowaniem wręcz w każ<strong>de</strong>j z czterech barw poszczególnych niedoskonałości<br />
występujących na oryginalnych egzemp<strong>la</strong>rzach: odprysków na <strong>la</strong>kierowanej powierzchni, efektów<br />
chropowatości, przypadkowych odbarwień, różnic w odcieniach między dachówkami. Dzieło godne<br />
mistrza.<br />
Freski z opactwa Saint-Chef, w Dauphiné, pochodzą z XII wieku i przedstawiają Jerozolimę Niebiańską<br />
według Świętego Jana. Freski te stanowią jedną z najbardziej wyjątkowych i imponujących pozostałości<br />
sztuki romańskiej we Francji.<br />
Odwiedziny w k<strong>la</strong>sztorze Abbaye d’Ambronay oraz w Notre-Dame <strong>de</strong>s Marais w Villefranche-sur-Saône<br />
to niezwykłe przeżycie. Siła wyrazu sztuki gotyckiej jest tam porażająca.<br />
Godne uwagi są również malowidła i freski mieszczące się w k<strong>la</strong>sztorze w Chapelle d’Abondance.<br />
10
<strong>Wskazówki</strong><br />
• Dziedzictwo > Bajki i legendy Rodan-Alpy, m.in. o diable z Bessans.<br />
• Osobliwość > rekolekcje w k<strong>la</strong>sztorach regionu Rodan-Alpy.<br />
• Zawód > archeolog w Lyonie.<br />
• Dobre p<strong>la</strong>ny > wykopaliska archeologiczne d<strong>la</strong> dzieci (staże, warsztaty i animacje przygotowane<br />
specjalnie d<strong>la</strong> najmłodszych).<br />
Tradycyjne rzemiosło<br />
Ściany z ubitej ziemi lub kamieni, dachy z drewna lub pokrycia zwanego tu „<strong>la</strong>uz e”, wszystkie te lokalne<br />
materiały dodają charakteru budynkom, których wygląd wiele mówi na temat stylów życia danych<br />
społeczności. Tradycyjne domy dostrzec można dopiero zboczywszy z ubitych sz<strong>la</strong>ków, podczas spaceru<br />
po wiosce lub polnej dróżce.<br />
Z gliny i kamienia<br />
Bardzo popu<strong>la</strong>rny w całym regionie Rodan-Alpy (Bresse, Lyonnais i Dauphiné) materiał zwany „pisé”,<br />
na który składa się glina i żwir, używany był przez długie <strong>la</strong>ta w zabudowaniach wiejskich, miejskich i<br />
kościołach. Dziś budynki z pisé pokryte tynkiem niełatwo znaleźć, ale czerwone i żółte akcenty<br />
pojawiające się gdzieniegdzie naprowadzają na ich ś<strong>la</strong>d. Inny materiał budow<strong>la</strong>ny, bardzo twardy szary<br />
wapień zwany « pierre <strong>de</strong> Villebois » wykorzystywany był z kolei do konstrukcji licznych mostów i<br />
budynków publicznych w całym regionie, podobnie jak do słynnych budowli poza granicami Francji,<br />
takich jak Pałac Królewski w Tokio oraz Empire State Building w Nowym Jorku. Inny, intensywnie biały<br />
rodzaj wapienia, pochodzący z Sassenage z <strong>de</strong>partamentu Isère, użyty został do budowy zamku w<br />
Sassenage.<br />
Jeszcze inny kamień, o kolorze bardziej przypominającym ochrę, znajdowany w Monts d’Or, niedaleko<br />
Lyonu, był od czasów średniowiecza wykorzystywany do budowy lyońskich domów. Leżący na południe<br />
od Beaujo<strong>la</strong>is region zwany pays <strong>de</strong>s Pierres Dorées wyróżnia się za to kamieniem o barwie złota, który<br />
dodaje b<strong>la</strong>sku lokalnym wioskom oraz okolicznym zamkom i kościołom.<br />
Lauze i dachówki<br />
Kopalnia łupka oraz kamieniołomy wapienia w Bugey (Ain) oraz w Forez (Loire), sabaudzkie doliny, w<br />
<strong>de</strong>partamencie Haute-Savoie oraz na równinie Crémieu (północna część Isère) dostarczały „<strong>la</strong> uze”:<br />
różnych grubości płytek wykorzystywanych do pokrywania dachów i ścian. Wyjątkowy dach<br />
średniowiecznej hali targowej w Crémieu z XIV wieku zbudowany jest właśnie z <strong>la</strong> uze. Dziś wiele<br />
gospodarstw i górskich domków stara się za wszelką cenę ocalić te dachy, które nadają im tyle uroku.<br />
Inna typowa d<strong>la</strong> tych okolic dachówka jest drewniana. Pokrywa się nią dachy drewnianych górskich<br />
domków w Bugey aż po Sabaudię.<br />
11
Kominki<br />
Od północy Bugey aż po południową część <strong>de</strong>partamentu Drôme, gospodarstwa wiejskie mają, mimo<br />
wielu różnic, jedną cechę wspólną: kominki. Mieściły się one pośrodku głównego wspólnego<br />
pomieszczenia i służyły ogrzaniu wszystkich mieszkańców. Zainteresowani powinni zwiedzić<br />
przekształcone w muzeum gospodarstwo w Courtes, w gminie Bresse, gdzie podziwiać można<br />
znakomicie zachowany kominek zwany tu „saraceńskim”.<br />
Hodowle jedwabników: magnaneries<br />
D<strong>la</strong> regionu Rodan-Alpy, a szczególnie d<strong>la</strong> <strong>de</strong>partamentów Drôme oraz Ardèche charakterystyczny jest<br />
jeszcze je<strong>de</strong>n rodzaj konstrukcji: „ma gna neries”. Począwszy od Renesansu wielu poszukujących<br />
dodatkowego zarobku rolników zajęło się uprawą morw i hodowlą jedwabników, co wymagało budowy<br />
przestronnych, dwu- do czteropiętrowych budynków, wyposażonych w kominy i liczne okna. Budynki te,<br />
zwane ma gna neries, można z daleka nawet rozpoznać po długości oraz charakterystycznym<br />
zabudowanym tarasie z arkadami. Przypominają one architekturę gospodarstw z Sewennów.<br />
Charakterystyczne urokliwe wioski<br />
W regionie Rodan-Alpy wiele jest miast i wiosek pełnych uroku. Trudno twierdzić, że poznało się ten<br />
region, jeśli nie zwiedziło się kilku takich miejsc. A zwiedzać je można samemu, z rodziną lub w<br />
towarzystwie przewodnika. Godne polecenia są, z całą pewnością, Pérouges w Dombes, Yvoire nad<br />
Jeziorem Genewskim, Conf<strong>la</strong>ns leżące nad Albertville, Samoëns w sercu Grand Massif czy też <strong>la</strong> Gar<strong>de</strong><br />
Adhémar w Tricastin. Aubenas i znajdujący się tam zamek leżą na trasie prowadzącej prosto do<br />
południowej Ardèche. Ze względu na ich niezwykłe dziedzictwo, niektóre wioski zostały sk<strong>la</strong>syfikowane<br />
jako zabytki i odsłaniają przed zwiedzającymi skarby niespotykanej urody. Do tych wiosek należą:<br />
Arêches Beaufort, Crémieu, Trévoux, Bonneval-sur-Arc, Saint Antoine, Sainte-Croix-en-Jarez, Oingt,<br />
Pommiers-en-Forez, Mirman<strong>de</strong> oraz Châtillon-sur-Cha<strong>la</strong>ronne…<br />
W Beaujo<strong>la</strong>is, w Lyonnais, czy też w Bugey… Wiele jest jeszcze chat dawniej używanych przez hodowców<br />
winorośli, a dziś porzuconych. Niegdyś składowano w nich narzędzia, odpoczywano i spożywano posiłki.<br />
Dziś warto się skusić na spacer w ich poszukiwaniu. Zaznaczone są na niektórych trasach turystycznych.<br />
<strong>Wskazówki</strong><br />
• Osobliwość > Trasa „złotych kamieni” (Pierres Dorées) w Beaujo<strong>la</strong>is.<br />
• Zawód > Kamieniarz. W dolinie Haut-Giffre w Haute-Savoie, nadal prowadzi się obróbkę kamienia.<br />
• Luksus > Z da<strong>la</strong> od sieci hoteli można odnaleźć prawdziwy francuski art <strong>de</strong> vivre. Wybór 10<br />
prywatnych kwater i małych hoteli o tradycyjnym uroku.<br />
• Osobliwość > Kolejki w Vivarais, Mûre i Montenvers. Podróż z innej epoki.<br />
12
Sztuka w mieście<br />
Miejska turystyka w regionie Rodan-Alpy stanowi 17% dochodów z noclegów. Turystów przyciąga tu sieć<br />
miast o niezwykle bogatym dziedzictwie architektury. Dzięki znakomitym połączeniom szybkiej kolei TGV,<br />
lotniskom i autostradom, tutejsze miasta sztuki stanowią i<strong>de</strong>alny cel weekendowych wycieczek.<br />
Zapewniają wiele atrakcji i re<strong>la</strong>ks.<br />
Lyon<br />
Przepięknie oświetlony w nocy, przetykany tu i ówdzie nitką ochry Lyon został założony ponad dwa<br />
tysiące <strong>la</strong>t temu i od tego czasu nie utracił swego znaczenia jako jedna z głównych europejskich<br />
metropolii. Miasto, które zapisało się w historii jako stolica polityczna, ośro<strong>de</strong>k religijny i centrum<br />
gospodarcze, jest dziś stolicą regionu Rodan-Alpy. I, choć gdzieniegdzie budzi to zawiść, Lyon jest<br />
również światową stolicą gastronomii. Co roku do Lyonu, który był również stolicą Galów, przyciągają<br />
miliony turystów wspaniałe atrakcje: 35 muzeów, intensywne życie kulturalne, charakterystyczne<br />
dzielnice takie jak Croix-Rousse czy Saint-Georges, śliczne brukowane uliczki (np. rue Saint-Jean) i<br />
szerokie pasaże handlowe (rue Victor Hugo, P<strong>la</strong>ce Bellecour). W 2004 roku liczba turystów, którzy<br />
odwiedzili Lyon sięgnęła 3 milionów. Od 1998 roku, miasto to wpisane jest na listę światowego<br />
dziedzictwa ludzkości.<br />
Lyon, Światowe dziedzictwo ludzkości<br />
Od 5 grudnia 1998 roku, stare miasto Lyonu, należące do największych na świecie, podobnie jak<br />
starówka Pragi, wpisane jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO za jego „wyjątkową wartość d<strong>la</strong><br />
ludzkości”. Starówka Lyonu składa się, <strong>de</strong> facto, z czterech dzielnic: Fourvière, le Vieux Lyon, Presqu’île<br />
oraz Croix-Rousse i obejmuje 174 zabytki historyczne. Wpisanie Lyonu na listę światowego dziedzictwa<br />
stanowi ukoronowanie jego liczącej 2000 <strong>la</strong>t historii i dorobku architektonicznego. Podobnie jak<br />
Wenecja, Sankt Petersburg i Porto, Lyon należy do ścisłego grona chronionych i zabytkowych<br />
kompleksów miejskich.<br />
Chambéry<br />
Wystarczy kilka dni w Chambéry, by każdy zwiedzający zanurzył się w historii Sabaudii – regionu, który<br />
był niepodległym państwem od XI wieku i który zgodził się przyłączyć do Francji dopiero w kwietniu<br />
1860 roku. Zamek, siedziba hrabiów i książąt Sabaudii jest ilustracją historii tego regionu. Wizyta w<br />
muzeum Sabaudzkim, znajdującym się w pięknym budynku zakonu Franciszkanów budowanym od XV do<br />
XVII wieku, to nieodzowny element wycieczki po mieście. Podobnie zresztą jak i spacer po alejkach<br />
miasta, które przypominają <strong>la</strong>birynty wąskich, tajemnych przejść w Lyonie, tzw. „traboules”.<br />
Annecy<br />
Wciśnięta między strome skarpy masywu Bauges ze strony Sabaudii oraz łagodne zbocza Aravis ze<br />
strony regionu Haute-Savoie, ta mała Wenecja to magiczne miejsce. Miasto to może się poszczycić<br />
zarówno starówką, której ozdobami są wąskie uliczki i kanały, prawdziwe klejnoty architektury, jak i<br />
gęstą zielenią porastającą brzegi jeziora. Stare Annecy składa się w głównej mierze z wąskich uliczek<br />
biegnących wzdłuż rzeki Thiou. Nad starym miastem góruje twierdza, w której dziś znajduje się muzeum.<br />
13
Grenoble<br />
W miejscu, gdzie Drac łączy się z rzeką Isère leży stolica Alp, Grenoble. Zawdzięcza ona swą światową<br />
sławę Igrzyskom Olimpijskim z roku 1968, lecz prawdziwa osobowość tego miasta opiera się na<br />
nowoczesności. Grenoble to jednak nie tylko drugi najważniejszy ośro<strong>de</strong>k badawczy we Francji, ale<br />
również miasto sztuki i historii, które posiada jedno z najpiękniejszych francuskich muzeów sztuki<br />
współczesnej. Stanowi też i<strong>de</strong>alny punkt wypadowy na jednodniowe wycieczki do Chartreuse, do<br />
Vercors, w okolice masywu Belledonne oraz Taillefer. Pobyt w Grenoble to najlepszy sposób na wakacje<br />
łączące poznawanie dziedzictwa i podziwianie przyrody.<br />
Saint-Étienne<br />
Saint-Étienne, zwane miastem na siedmiu wzgórzach, nie przestaje rozkwitać. Ta wielka przemysłowa<br />
metropolia leży pośród malowniczych pejzaży. Niedaleko stąd znajdują się wąwozy Loary, szczyty Forez<br />
kryjące nienaruszoną przyrodę oraz unikalne dziedzictwo architektury. Zbiory muzeum sztuki<br />
współczesnej Saint-Étienne należą do najbogatszych w kraju, a miejscowe muzeum sztuki i przemysłu<br />
wiernie przedstawia dzieje tej ciekawej krainy.<br />
Valence<br />
Położone najbardziej na południe miasto regionu Rodan-Alpy, gdzie, znajduje się jedna z<br />
najważniejszych świątyń gastronomii we Francji, restauracja Pic. Warte uwagi są p<strong>la</strong>ce targowe miasta,<br />
które mienią się od lokalnych produktów z Drôme i Ardèche. Nie wolno zapominać również o miejskiej<br />
katedrze oraz muzeum sztuk pięknych, gdzie eksponowanych jest 97 rysunków i sangwin słynnego<br />
pejzażysty Huberta Robert.<br />
Najwięksi architekci<br />
Region Rodan-Alpy, naznaczony budow<strong>la</strong>mi takich wizjonerów architektury jak Philibert Delorme, Tony<br />
Garnier czy Maurice Novarina oraz, w czasach bardziej współczesnych, Jean Nouvel, Daniel Buren i Renzo<br />
Piano, nie bał się awangardowej architektury, która dziś jest częścią jego dziedzictwa. Warto zobaczyć<br />
takie dzieła jak k<strong>la</strong>sztor Le Corbusier w Evreux, ha<strong>la</strong> Tony’ego Garnier w Lyonie, muzeum sztuki<br />
współczesnej w Grenoble, muzeum archeologiczne w Saint-Romain-en-Gal czy operę w Lyonie.<br />
<strong>Wskazówki</strong><br />
• Osobliwości > Trasa kolorowych murów oraz słynnych „traboules” w Lyonie.<br />
• Tajemnica > Han<strong>de</strong>l starzyzną i antykami w miastach i wioskach regionu.<br />
• Trendy > Moda i zakupy u tutejszych młodych projektantów.<br />
• Talenty > Oświetlenie budynków Lyonu. Kuba, Sankt-Petersburg oraz Hanoi wynajmują lyońskich<br />
specjalistów do oświet<strong>la</strong>nia swych ulic.<br />
14
3. Art <strong>de</strong> vivre<br />
Rodan-Alpy, jego gastronomia i wina. Od kiedy adwokat Bril<strong>la</strong>t-Savarin, pochodzący z <strong>de</strong>partamentu Ain,<br />
wybrał gastronomię ponad wygłaszanie mów na sali sądowej, reputacja kulinarna tego regionu nie<br />
przestaje rosnąć.<br />
Tutaj gastronomia jest sztuką. Jej niezwykły charakter da się wytłumaczyć mieszanką wytwornej<br />
mieszczańskiej gastronomii z kuchnią powszednią, taką, jaką praktykują tradycyjne knajpki zwane tu<br />
bouchon. Lokalna gastronomia zawdzięcza część swego kunsztu różnorodności i wysokiej jakości<br />
lokalnych produktów. Rodan-Alpy to jednak również je<strong>de</strong>n z najważniejszych we Francji regionów<br />
produkujących wino. Znaleźć tu można 37 ape<strong>la</strong>cji AOC oraz grands crus, które zapewniają regionowi<br />
międzynarodową renomę.<br />
17<br />
Dziedzictwo gastronomiczne<br />
Region Rodan-Alpy obfituje w świeże i naturalne produkty. Na tutejszą sztukę kulinarną składają się w<br />
równej mierze solidne podstawy kuchni regionalnych z okolic Sabaudii, Ardèche czy też Forez, co jakość<br />
lokalnych produktów. Wiele z nich to AOC.<br />
18<br />
Bogata różnorodność lokalnych przysmaków<br />
O ile wędliny z historycznych krain Lyonnais, Adèche oraz Sabaudii znakomicie nadają się na<br />
przystawkę, to kurczaki z Bresse, ryby z Dombes oraz te z górskich jezior i rzek, stanowią główne dania,<br />
które zachwycą nawet najbardziej wybrednych smakoszy. Nie wspominając już o jagnięcinie z<br />
Baronnies… truf<strong>la</strong>ch z Tricastin, czarnych oliwkach z Nyons, soczystych owocach z doliny Rodanu,<br />
owocach leśnych z Lyonnais czy też jadalnych kasztanach z Ardèche i orzechach z Grenoble. Talerz<br />
serów tego regionu należy bez wątpliwości do najwspanialszych we Francji: rigotte z Condrieu,<br />
reblochon i beaufor t z Sabaudii, bleu z Bresse, pi codon z Drôme i Saint-Félicien z Ardèche, Saint<br />
Marcellin z Dauphiné i bri ques z Loire… Degustuje się je na lyoński sposób, czyli jako przekąskę, w<br />
knajpce, czy też po całym dniu na stoku, pod postacią ra clette, fondue lub ta rtiflette.<br />
D<strong>la</strong> każ<strong>de</strong>go podniebienia<br />
Rosette, Jésus, kiełbaski z Lyonu, sucha kiełbasa z Ardèche, szynki i kiełbasy z Sabaudii, wędliny<br />
stanowią nieodzowną część wielu specjałów z tych okolic, takich jak boudi n aux oi gnons à <strong>la</strong><br />
lyonnaise (kaszanka z cebulką), C erve<strong>la</strong>s lyonnais en bri oche (gruba kiełbasa w bułce) lub<br />
Sabo<strong>de</strong>t aux pommes à l’huile (kiełbasa z prażonymi jabłkami). W regionie zawierającym tyle<br />
jezior i rzek, nikogo nie dziwi chyba, że w każdym <strong>de</strong>partamencie ryby podawane są inaczej. I tak<br />
szczupak w Lyonie podawany jest w pierożku, w Dombes karp nadziewany jest kawałkami chleba i<br />
podawany z ziołami i śmietaną, a łosoś w Sabaudii ląduje na stole prosto z pieca. Różnorodność panuje<br />
również wśród mięs i drobiu: w Vivarais (Ardèche) skosztować można przepiórek w kapuście oraz<br />
indyka w kasztanach, w Lyonie zachwyca duszona wołowina z Dauphiné, potrawka z zająca po<br />
sabaudzku oraz kurczak w occie. Do tych dań często jada się cr ozets z Sabaudii (rodzaj łazanek),<br />
15
gr atin dauphi nois (zapiekankę z ziemniaków i sera) lub c ar dons à <strong>la</strong> moëlle <strong>de</strong> L yon<br />
(zapiekankę na szpiku). A na <strong>de</strong>ser nie ma nic lepszego niż ciasto orzechowe z Grenoble, pączki (w<br />
lutym podczas karnawału), suche ciasteczka z Sabaudii, brioche i inne wypieki drożdżowe...<br />
Wina AOC<br />
Rodan-Alpy to bez wątpienia region smaku. Ser bleu z Gex, orzechy z Grenoble, picodon z Drôme-<br />
Ardèche… Wszystkie te produkty i wiele innych posiadają status AOC jako gwarancję ich wyjątkowej<br />
jakości. Jednym z takich produktów są lyońskie oliwki odmiany „tanche”. To one, jako pierwsze w 1994<br />
roku zostały zakwalifikowane jako AOC (nazwa zastrzeżona d<strong>la</strong> produktu pochądzącego z danego<br />
regionu). Drób z Bresse, a konkretnie kurczęta z Bresse stanowią wśród nich wyjątek, są to jedyne<br />
kurczaki we Francji i na świecie, posiadające ten status. Ostatnim produktem, jaki uzyskał znak AOC w<br />
regionie Rodan-Alpy były kasztany z Ardèche.<br />
„Matki” Lyonu<br />
Za każdym szefem kuchni w tym regionie rysuje się sylwetka jego matki lub babci, dobrej wróżki osnutej<br />
zapachami domowej kuchni. Przez ponad sto <strong>la</strong>t szefami najlepszych restauracji w Lyonie były kobiety,<br />
które zwano „matkami”. Ich proste i kopiaste dania to rozkosz d<strong>la</strong> podniebienia. Pierwsza z „matek”,<br />
matka Filloux, zyskała sławę dzięki swemu jedynemu menu, którego nie zmieniła ani razu przez całe swe<br />
życie. Jej następczyni, Eugénie Brazier również przeszła do historii. Była bowiem jedyną kobietą, która<br />
uzyskała trzy gwiazdki w przewodniku kulinarnym Michelin. Kuchnia okolic Beaujo<strong>la</strong>is w jeszcze<br />
większym stopniu niż ta z Lyonu zawdzięcza swe korzenie, tradycje i renomę „matkom”: Rose w Juliénas,<br />
Benoîte w Villefranche-sur-Saône oraz Louise Ruet w Saint-Lager, niezapominając o Fleurie, gdzie<br />
wsławiły się „matki” Jacôme i Chagny.<br />
Region wielkich szefów kuchni<br />
Idąc w ś<strong>la</strong>dy mieszkającego w Lyonie Pau<strong>la</strong> Bocuse, wielu innych wielkich szefów kuchni przydało<br />
skrzy<strong>de</strong>ł gastronomii regionu Rodan-Alpy: Georges B<strong>la</strong>nc, król Vonnas, Pierre Orsi, Jean-Paul Lacombe,<br />
Philippe Chavent, Pierre i Michel Troisgros, Patrick Henri Roux, Anne-Sophie Pic… Znawcom sztuki<br />
kulinarnej ślinka leci już na sam dźwięk tych nazwisk. Do tej pierwszej ligi w ciągu kilku ostatnich <strong>la</strong>t<br />
dołączyło też kilku młodych mistrzów o niezwykłych talentach. Subtelne, lekkie i nieznane dotąd smaki<br />
to specjalność Mathieu Viannay. Podziwiana jest również <strong>de</strong>likatna, lekka i twórcza kuchnia Nico<strong>la</strong>sa Le<br />
Bec, który pracuje w samym sercu Lyonu, podobnie jak znany z mediów Marc Veyrat z Veyrier-du-Lac i<br />
Megève, który rozsławia górskie zioła. Co roku do wszystkich zakątków regionu ściągają nowi szefowie<br />
kuchni: Philippe Gauvreau pracuje teraz w Lyonie, Jean-Pierre Jacob w Bourget-du-Lac oraz w<br />
Courchevel, Emmanuel Renaut w Megève. A według najświeższych informacji bracia Pourcel przenieśli<br />
się do Drôme wraz z ich słynną Vil<strong>la</strong> Augusta.<br />
Gotować jak szef kuchni<br />
Niedzielni kucharze coraz liczniej zgłaszają się na kursy, gdzie chcą uczyć się szatkować, mieszać i<br />
b<strong>la</strong>nszować jak zawodowcy. D<strong>la</strong> tych miłośników gastronomii weekend bez garnków to jak dzień bez<br />
słońca. Zawodowcy upatrzyli w tym okazję do zbicia interesu. Dowo<strong>de</strong>m na to są liczne oferty<br />
weekendowych kursów gotowania bądź krótkie kulinarne pobyty w malowniczych hotelikach, które<br />
pojawiają się jak grzyby po <strong>de</strong>szczu we wszystkich zakątkach regionu. Od Georges B<strong>la</strong>nc po Benoît<br />
Vidal, wielcy szefowe kuchni otwierają swoje kuchnie tym nowym a<strong>de</strong>ptom sztuki gastronomicznej,<br />
spragnionym wskazówek mistrzów. W menu figurują: kurczęta z Bresse, karpie w otoczce z soli, sushi z<br />
muszli Św. Jakuba, potrawy z raków, marynaty z sandacza i wiele, wiele innych.<br />
16
Okoliczne targowiska<br />
Miód, jabłka, sery, wędliny domowej roboty, warzywa... Rodan-Alpy lubi targowiskq, te wqdqswone, jak i<br />
te na świeżym powietrzu. Niektóre z nich trzeba koniecznie zwiedzić: lyoński targ biologiczny na Croix-<br />
Rousse, tamtejsze Hale oraz targ na nabrzeżu Saint-Antoine. Zadaszone targowisko na p<strong>la</strong>ce du 11<br />
Novembre 1918 we Villefranche-sur-Saône jest największe w całym regionie. W Annecy nie da się przejść<br />
obojętnie obok licznych wędliniarskich specjałów na targu głównym. W każdą środę i sobotę producenci<br />
żywności z Ardèche gromadzą tradycyjnie się na p<strong>la</strong>cu pod Hôtel <strong>de</strong> Ville w Privas. W Saint-Paul-Les-<br />
Trois-Châteaux w <strong>de</strong>partamencie Drôme, od listopada do marca, w każdą niedzielę rano odbywa się<br />
słynny targ trufli.<br />
Niezbyt znane szerokiej publiczności trufle z Bugey i z Drôme mają jednak wielu amatorów, często<br />
zapaleńców, którzy wymyś<strong>la</strong>ją coraz to nowe sposoby, by odnajdywać te niezwykle cenne znaleziska.<br />
Tartiflett e, zapiekanka z ziemniaków, boczku i stopionego sera reblochon jest jednym z licznych<br />
sabaudzkich przysmaków.<br />
Prostej, smacznej i tradycyjnej kuchni zakosztować można w lyońskich knajpkach zwanych bouchon. W<br />
menu znajdą się na pewno: cervell e <strong>de</strong> canut (biały ser z ziołami), andouill ett e (biała kiełbasa),<br />
sałatka ziemniaczana i wiele innych… Goście witani są zawsze ser<strong>de</strong>cznie, atmosfera jest domowa, a ceny<br />
z<strong>de</strong>cydowanie niewygórowane.<br />
<strong>Wskazówki</strong><br />
• Luksus > Kulinarne eskapady po „gwiazdkowych” restauracjach regionu (gwiazdki Michelin)..<br />
• Portret > Paul Bocuse, 3 gwiazdki w przewodniku Michelin niezmiennie od 40 <strong>la</strong>t.<br />
• Osobliwości > Szukanie czarnych trufli w Tricastin.<br />
• Wydarzenia > Uroczystości „les Glorieuses <strong>de</strong> Bresse” odbywają się co roku w grudniu ku<br />
upamiętnieniu „les quatre Glorieuses” w Ain.<br />
Kraina win<br />
Rodan-Alpy to jednak również je<strong>de</strong>n z najważniejszych we Francji regionów produkujących wino. Znaleźć<br />
tu można 36 ape<strong>la</strong>cji AOC oraz grands crus, które zapewniają regionowi międzynarodową renomę.<br />
10 grands crus w Beaujo<strong>la</strong>is<br />
Wina ape<strong>la</strong>cji Beaujo<strong>la</strong>is dzielą się na trzy rodzaje.<br />
• Beaujo<strong>la</strong>is – stanowi 50% całej produkcji, która zresztą podwoiła się w ciągu ostatnich 40 <strong>la</strong>t. To słynne wino<br />
znane jest prze<strong>de</strong> wszystkim w odmianie “primeur nouveau”, czyli jako tzw. „Beaujo<strong>la</strong>is Nouveau”, które pije się na<br />
całym świecie w trzeci czwartek listopada. Jest to pełne świeżości mło<strong>de</strong> wino o owocowym charakterze.<br />
• Beaujo<strong>la</strong>is Vil<strong>la</strong>ges – stanowią około 25% produkcji, są bogatsze i o większej głębi niż Beaujo<strong>la</strong>is Nouveau.<br />
Wytwarzane są na obszarze 39 gmin.<br />
• Crus – jest ich w sumie 10 (Chiroubles, Brouilly, Saint Amour, Régnié, Moulin à Vent, Morgon, Juliénas, Fleurie,<br />
Côte <strong>de</strong> Brouilly, Chenas). Mają mocniejszą strukturę, stanowią 25% całkowitej produkcji i są jej ukoronowaniem.<br />
Dobrze się starzeją, potrzebują od 3 do 7 <strong>la</strong>t „leżakowania” by rozwinąć pełnię aromatu.<br />
17
10 grands crus z Côtes du Rhône<br />
Minęły już czasy, kiedy wina z Côtes du Rhône kojarzono wyłącznie z kawiarnianymi stolikami. Dziś Côtes du Rhône<br />
to sz<strong>la</strong>chetne wina cieszące się szerokim uznaniem. Pośród wszystkich win tej ape<strong>la</strong>cji, której tereny ciągną się<br />
wzdłuż Rodanu aż po Awinion, znajduje się 10 prestiżowych crus należących do najstarszych we Francji: Côte-<br />
Rotie, Condrieu, Château Grillet, Crozes Hermitage, Hermitage, Cornas, Saint-Joseph, Saint-Peray i wszystkie Côtes<br />
du Rhône Vil<strong>la</strong>ge.<br />
Wina z Sabaudii<br />
Apremont, Abyme, Roussette, Bergeron, Aligoté, Malvoisie, Crépy, Gamay… Wszystkie sabaudzkie wina<br />
mają status AOC od 1973 roku. Zwiedzić winnice, poznać ich właścicieli i, prze<strong>de</strong> wszystkim, spróbować<br />
wielu odmian win można podążając specjalnym sz<strong>la</strong>kiem, od Fréterives aż po Cluse <strong>de</strong> Chambéry. Wina<br />
te uwodzą swą różnorodnością, którą tłumaczy po części występowanie na tych terenach 23 różnych<br />
szczepów. Dzięki temu sabaudzkie wina komponują się z każdym daniem.<br />
Wina z Ardèche<br />
Syrah, Cabernet-Sauvignon, Merlot… Te regionalne czerwone wina o taninach przypominających wina z południa,<br />
wywodzą się z winnic Ardèche. Nie muszą już dopominać się o uznanie, podobnie zresztą jak wina z Chardonnay czy<br />
też Viognier. Białe, pełne i <strong>de</strong>likatne wina wyśmienicie pasują do ryb i drobiu. Koniecznie spróbować trzeba win<br />
Côtes du Vivarais, którym nadano nazwę AOC (Appel<strong>la</strong>tion d’origine contrôlée) 27 maja 1999 roku. Czerwone wina z<br />
tego regionu łączy aromat czarnych owoców, przypraw, mocne taniny i ożywcza świeżość. Okreś<strong>la</strong>ne mianem<br />
„górskich”, wina te są jednocześnie pełne smaku i nieco chropowate. Teren ape<strong>la</strong>cji Côtes du Vivarais obejmuje 14<br />
gmin, z których 9 znajduje się w Ardèche. To one właśnie stanowią ponad 80% całkowitej produkcji.<br />
Sz<strong>la</strong>ki win<br />
W regionie Rodan-Alpy, wśród rozlicznych winnic, biegnie wiele „sz<strong>la</strong>ków win”. Côtes du Rhône, Beaujo<strong>la</strong>is, wina<br />
Sabaudii… Każ<strong>de</strong> z nich posiada swój sz<strong>la</strong>k czy też trasę, która prowadzi przez urokliwe wioski, gdzie znajdują się<br />
piwnice znane z ich crus. Zwiedzający może, w towarzystwie winiarzy lub z pomocą jednego z licznych książkowych<br />
przewodników, zapoznać się z każdym AOC. W programie również: zwiedzanie piwnic i winnic, spotkania z<br />
winiarzami, posiłki w najlepszych restauracjach regionu...<br />
W południowej części regionu, wokół pięknego miasteczka Die rozciągają się winnice Diois. Wywodzące<br />
się stąd musujące i słodkie wino C<strong>la</strong>irette <strong>de</strong> Die należy do najstarszych na świecie. Region liczy sobie<br />
ponadto 36 winnic AOC, co oznacza, że 70% win produkowanych w tym regionie posiada ten znak<br />
jakości.<br />
Nie wolno pominąć również win z Bugey, rodzinnych okolic Bril<strong>la</strong>t-Savarin. Ta jedyna w swoim rodzaju<br />
winnica wytwarza trzy wina: Bugey, Cerdon oraz Roussette. Przysługuje im nazwa Vins Délimités <strong>de</strong><br />
Qualité Supér ieur e (VDQS).<br />
<strong>Wskazówki</strong><br />
• Portret > Georges Duboeuf, król Beaujo<strong>la</strong>is.<br />
• Turystyka winiarska > Prywatne kwatery u winiarzy.<br />
• Wydarzenie > Wieczór Beaujo<strong>la</strong>is Nouveau, w trzeci czwartek listopada.<br />
• Nowość > Bary winne pojawiają się we wszystkich zakątkach regionu.<br />
• Szkolenie > W je<strong>de</strong>n weekend opanować tajniki <strong>de</strong>gustacji win.<br />
18
Święta, festiwale,...<br />
Tętniące życiem i gwarne lub wykwintne i prestiżowe, lokalne imprezy odzwiercied<strong>la</strong>ją długą tradycję<br />
świętowania i stanowią znakomity pretekst do przyjazdu do regionu Rodan-Alpy, chociażby na krótko.<br />
„Nuits <strong>de</strong> Fourvières” – Lyon (czerwiec-sierpień)<br />
Znana również poza granicami Lyonu impreza Nuits <strong>de</strong> Fourvières co roku proponuje bogaty program, w<br />
którym każdy znajdzie coś d<strong>la</strong> siebie. Impreza ta ma miejsce we wspaniałym rzymskim teatrze<br />
położonym na zboczu wzgórza Fourvière.<br />
www.nuits<strong>de</strong>fourviere.fr<br />
„Jazz à Vienne” – Vienne (czerwiec-lipiec)<br />
Zorganizowany po raz pierwszy w 1981 roku festiwal „Jazz à Vienne” jest jednym z największych w<br />
Europie. Od samego początku zamiarem jego dyrektora i założycie<strong>la</strong> Jean Pau<strong>la</strong> Boutellier było<br />
ściągnięcie do Vienne największych nazwisk jazzu, by nadać tutejszemu festiwalowi międzynarodowego<br />
wymiaru. Festiwal przyciąga co roku niemal 100 000 widzów. Na tej legendarnej już scenie o niemal<br />
i<strong>de</strong>alnej akustyce wystąpili: Miles Davis, BB King i Marcus Miller. www.jazzavienne.com<br />
„Evian Masters” – Evian-les-Bains (lipiec)<br />
Pierwsze na świecie zawody golfowe d<strong>la</strong> kobiet organizowane na 18-dołkowym polu w Royal Parc Evian.<br />
www.evianmasters.com<br />
„Fête du Lac d’Annecy” – Annecy (sierpień)<br />
Tego nie wolno przegapić! To obecnie je<strong>de</strong>n z największych pokazów sztucznych ogni w Europie. Co roku<br />
rozbłyskom na niebie towarzyszy inny motyw muzyczny. Technicy, pracujący pod kierunkiem Armina<br />
Lukasser odpowiedzialnego za koncepcję artystyczną imprezy, wystrzeliwują sztuczne ognie z pontonów<br />
rozmieszczonych na przybrzeżnych wodach. Przez niemal półtorej godziny podziwiać można zapierający<br />
<strong>de</strong>ch w piersiach pokaz, na który składa się gra świateł odbijających się w wodzie, projektory, <strong>la</strong>sery i<br />
animacje na ekranach i<strong>de</strong>alnie zgrane ze sztucznymi ogniami i muzyką.<br />
www.<strong>la</strong>c-annecy.com<br />
„Festival <strong>de</strong> Jazz à Megève” – Megève (lipiec)<br />
Festiwal ten tworzą liczne koncerty nowoorleańskiego jazzu w tym słynnym na cały świat, urokliwym<br />
miasteczku położonym w samym sercu Alp.<br />
www.megeve.com<br />
Festiwal w Ambronay – Ambronay (wrzesień-październik)<br />
Festiwal muzyki dawnej odbywający się w miejscu o niezwykłej akustyce, w opactwie Notre-Dame<br />
d’Ambronay, uznanym za zabytek (XIII-XVII wiek). W festiwalu uczestniczy również Chór Ambronay.<br />
www.fest-ambronay.com<br />
Biennale Tańca – Lyon (wrzesień)<br />
Wielkie międzynarodowe spotkanie miłośników tańca, organizowane co dwa <strong>la</strong>ta w Lyonie.<br />
www.biennale-<strong>de</strong>-lyon.org<br />
Międzynarodowe Biennale Designu – Saint-Etienne (listopad)<br />
Ponad 1000 projektantów z 80 krajów przedstawia swoje projekty związane z meb<strong>la</strong>mi, wystrojem<br />
wnętrz, modą, środkami transportu, narzędziami i małą architekturą miejską.<br />
19
„Fête <strong>de</strong>s Lumières“ – Lyon (8 grudnia)<br />
Licząca już ponad 150 <strong>la</strong>t tradycja organizowania „święta świateł“ sprawia, że co roku, 8 grudnia,<br />
mieszkańcy Lyonu stawiają zapalone świece na parapetach okien a fasady budynków miasta stają się<br />
ekranami, na których rozgrywa się wspaniała gra świateł. Ta wyjątkowa sceneria stanowi tło d<strong>la</strong><br />
tradycyjnych uroczystości na cześć Marii Panny. Od kilku <strong>la</strong>t, święto trwa cztery dni.<br />
www.lyon-france.com<br />
Tradycyjne święta<br />
„Fête <strong>de</strong>s Gui<strong>de</strong>s” – Chamonix (sierpień)<br />
To tradycyjne święto na część przewodników wysokogórskich obchodzone jest w Chamonix już od ponad<br />
70 <strong>la</strong>t.<br />
www.ciegui<strong>de</strong>s-chamonix.com<br />
„Fête <strong>de</strong> <strong>la</strong> C<strong>la</strong>irette” – Die (wrzesień)<br />
Doroczne obchody święta na cześć C<strong>la</strong>irette <strong>de</strong> Die, słodkiego, musującego wina produkowanego w tym<br />
dawnym rzymskim mieście <strong>de</strong>partamentu Drôme.<br />
www.drometourisme.com<br />
„Les Castagna<strong>de</strong>s d’Automne” – Ardèche (listopad)<br />
W parku przyrody Monts d’Ardèche królują kasztany. Wiele okolicznych wiosek organizuje więc, co<br />
jesień, imprezy na ich cześć: Privas, Pra<strong>de</strong>s, Désaignes. Obejmują one <strong>de</strong>gustacje, targi typowo<br />
jesiennych produktów, wyrobów rzemieślniczych i spacery. Restauracje proponują dania z jadalnych<br />
kasztanów.<br />
www.ar<strong>de</strong>che-gui<strong>de</strong>.com<br />
„Le Retour <strong>de</strong>s Alpages” – Annecy (październik)<br />
Według dawnej góralskiej tradycji, całe wioski gromadziły się wokół wracających z pastwisk stad. Dziś,<br />
święto to też kojarzone jest z powrotem do źró<strong>de</strong>ł. Obejmuje pokazy sztuki rzemieślniczej, prezentacje<br />
ginących zawodów, pokazy bydła i <strong>de</strong>gustacje lokalnych produktów.<br />
www.annecytourisme.com<br />
„Fêtes du Beaujo<strong>la</strong>is Nouveau“ – Beaujo<strong>la</strong>is (listopad)<br />
Wszystkie wioski okolic Beaujo<strong>la</strong>is świętują oficjalną premierę nowego rocznika. Uroczystości odbywają<br />
się co roku w trzeci czwartek listopada.<br />
www.beaujo<strong>la</strong>is.com<br />
Kiermasze bożonarodzeniowe – Lyon, Annecy, Chambéry, Grenoble (grudzień)<br />
Na głównych p<strong>la</strong>cach tych miast spotykają się w okresie przedświątecznym liczni wystawcy i sprzedawcy<br />
oferujący własnoręcznie wykonane produkty, <strong>de</strong>koracje, oryginalne prezenty i przysmaki.<br />
20
4. W plenerze<br />
Spływ kajakowy na rzece Ardèche, rafting na rzekach <strong>de</strong>partamentu Isère, przelot paralotnią nad<br />
Sabaudią, wędkowanie w jeziorach i rzekach w Haute-Savoie, a w zimie narty w Tarentaise… Każdy z<br />
<strong>de</strong>partamentów tego regionu kultywuje to, co go wyróżnia spośród innych części kraju. Turyści znajdą tu<br />
znakomite warunki do uprawiania wszelkich sportów o jakich zamarzą, dodatkowo rozkoszując się bujną<br />
otaczającą ich zielenią.<br />
Na spotkanie przygody i przyrody<br />
Piesze wyprawy w góry, wycieczki do parków przyrodniczych, jazda na rowerach górskich,... Turyści z całą<br />
pewnością nie będą się tu nudzić. Wszystkie te atrakcje przyczynią się do urozmaicenia pobytów<br />
krajoznawczych w regionie.<br />
Piesze wędrówki<br />
Zwykłe spacery, długie wędrówki lub trasy tematyczne odkrywające tajemnice przyrody, dziedzictwa<br />
historycznego oraz ginących tradycyjnych umiejętności... Samemu, z rodziną, z przyjaciółmi, z<br />
przewodnikiem lub na grzbiecie osła... Znaleźć tu można tysiące sposobów przemierzania regionu<br />
Rodan-Alpy. Przeprawa przez położoną na dużej wysokości równinę Ardèche, wejście na Mont Aiguille w<br />
Vercors, przejście sz<strong>la</strong>kiem Giono w południowej części Drôme, wejście na Dents B<strong>la</strong>nches, nie<br />
zapominając też, rzecz jasna, o wspinaczce na Mont B<strong>la</strong>nc… W sumie, do dyspozycji zwiedzających<br />
wyodrębniono i oznaczono niemal 43 000 kilometrów ścieżek i sz<strong>la</strong>ków, spełniających normy<br />
Francuskiego Związku Turystyki Pieszej (FFRP).<br />
Rowery zwykłe i górskie<br />
Od Mont B<strong>la</strong>nc po dolinę Rodanu, od stawów w Dombes po wąwozy Ardèche, od Monts du Beaujo<strong>la</strong>is po<br />
bramy Prowansji, etc. Te tereny dają niemal nieograniczone możliwości miłośnikom dwóch kółek.<br />
Najlepsze trasy? Przebiegające obok tysiąca stawów, wzdłuż płaskich, prostych dróg wśród stuletnich<br />
p<strong>la</strong>tanów ścieżki rowerowe w Dombres i<strong>de</strong>alnie nadają się na rodzinne eskapady. Trasa stawów w<br />
Dombes to oznaczony sz<strong>la</strong>k, na który składają się dwie części pętli o długości 65 i 70 km, zaczynające<br />
się w Vil<strong>la</strong>rs-les-Dombes. Drôme rozpościera przed oczami rowerzystów czarowne, pagórkowate<br />
krajobrazy. Każdy znajdzie tu coś d<strong>la</strong> siebie, od doliny Rodanu po Vercors. Trasy w Drôme są znakomicie<br />
oznakowane. Nie można się tu zgubić. Wielka Pęt<strong>la</strong> w Ain rozpoczyna się z kolei w Bellegar<strong>de</strong>-sur-<br />
Valserine. Ta prawdziwie sportowa trasa składa się z dwóch części, z których pierwsza przebiega<br />
głównie przez Haut-Bugey (139 km), a druga przez Pays <strong>de</strong> Gex (177 km). Trasa ta została specjalnie<br />
opracowana na użytek miłośników wspinaczki po szczytach: La Faucille (1323 m), La Biche (1325 m)<br />
oraz Le Colombier (1534 m). Warto też pamiętać o tym, że większość <strong>de</strong>partamentów posiada oznaczone<br />
sz<strong>la</strong>ki d<strong>la</strong> amatorów turystyki rowerowej.<br />
21
Parki przygody<br />
Przejść z jednego drzewa na drugie po podwieszonych mostkach lub zwisających linach można w parku<br />
przygody. Taki park to niekończąca się zabawa. Tory mają różne poziomy trudności, a składają się na nie<br />
mosty linowe, małpie gaje, tyrolki, liny Tarzana i inne atrakcje. W regionie Rodan-Alpy istnieje ponad 50<br />
torów przygodowych (Pays du Léman, Aravis, Oisans, Bauges, Vercors, Chartreuse, Tarentaise, Pi<strong>la</strong>t,<br />
Pays <strong>de</strong> Gex, masyw Mont B<strong>la</strong>nc, Beaujo<strong>la</strong>is Vert, Ardèche, Drôme provençale....). Tego typu rozrywki są<br />
dziś niezwykle popu<strong>la</strong>rne. Do parków przygody przez cały rok, również w zimie, wybierają się całe<br />
rodziny i grupy przyjaciół.<br />
Rodan-Alpy na zielonej trawce<br />
Rodan-Alpy to drugi najważniejszy region golfowy we Francji, liczący ponad 60 pól, które wykorzystują<br />
unikalną rzeźbę terenu regionu. Grać w golfa można tu na równinie, nad brzegiem jeziora, w wysokich<br />
partiach gór, w samym środku stepowej roślinności garrigue lub w pobliżu głównych miast. Uwaga:<br />
wśród pól <strong>la</strong>wendy, szczytów i sosnowych zagajników łatwo stracić z oczu białe piłeczki!<br />
Najbardziej malowniczy ze wszystkich francuskich sz<strong>la</strong>ków pieszych, GR 5 rozciąga się od jeziora<br />
Genewskiego aż po Briançonnais i stanowi trasę spacerową po Gran<strong>de</strong>s Alpes. Z tej trasy szczyty o<br />
ponad 3000 m wysokości odsłaniają się piechurom w całej swej okazałości. Przeprawa przez Vanoise<br />
oraz spacer u stóp Mont B<strong>la</strong>nc to z pewnością niepowtarzalne przeżycia.<br />
<strong>Wskazówki</strong><br />
• Osobliwości > Trasa „Konfitury w Ardèche” lub „szczyty i wina w Sabaudii między Bauges i Chartreuse”<br />
czyli jak połączyć wysiłek fizyczny z <strong>de</strong>gustacją lokalnych produktów.<br />
• Wydarzenia > Święto balonów w czerwcu w Annonay, w Ardèche.<br />
• Trendy > Wycieczka na rolkach poza miasto (zielone ścieżki w Beaujo<strong>la</strong>is, objazd jeziora Annecy…).<br />
• Koniecznie > Piesza wspinaczka na Mont B<strong>la</strong>nc.<br />
• Osobliwości > Wycieczka na masyw Beaufortain na ośle.<br />
Zabawy na śniegu<br />
Region Rodan-Alpy to największy obszar narciarski świata. Posiada 180 stacji i 18 terenów narciarskich.<br />
Co roku w zimie ściągają tu miliony amatorów białego szaleństwa. W lecie z kolei, góry zamieniają się w<br />
raj d<strong>la</strong> alpinistów, miłośników wypraw po lodowcach i paralotniarstwa. Góry pozostają jednym z<br />
najlepszych pomysłów na wakacje w regionie Rodan-Alpy.<br />
Narty<br />
180 stacji, 18 połączonych ze sobą terenów narciarskich oraz 5 800 tras zjazdowych tworzy największy<br />
obszar narciarski świata. Alpy to nadal ulubiony cel wycieczek turystów. Ku ich uciesze i wygodzie, obok<br />
tradycyjnych wiosek narciarskich takich jak Le Grand Bornand, Samoëns, Megève, Les Gets, Morzine i<br />
Valloire znaleźć można nowoczesne ośrodki narciarskie takie jak Tignes, La P<strong>la</strong>gne, Les Arcs, Les<br />
Menuires oraz Val Thorens... Te ostatnie mają wiele do zaoferowania fanatykom otwartych przestrzeni i<br />
freeri<strong>de</strong>’u ściągającym tu z całego świata. W Tarentaise, na terenie Trzech Dolin dostępnych jest 600 km<br />
22
tras zjazdowych, w Espace Killy (Tignes i Val d’Isére) z kolei – 300 km. Leżący w Haute Savoie Grand<br />
Massif liczy łącznie niemal 300 km, za to Portes du Soleil mają ich w sumie 650, po obu stronach<br />
granicy francusko-szwajcarskiej. Od roku 2003 pojawiły się dwa nowe niebagatelne tereny: Paradiski,<br />
który łączy stacje La P<strong>la</strong>gne, Les Arcs i Peisey-Val<strong>la</strong>ndry i liczy 420 km tras zjazdowych oraz Sybelles w<br />
Maurienne, który obejmuje 6 ośrodków (La Toussuire, Saint Sorlin d’Arves, Saint Jean d’Arves, Le<br />
Corbier, Les Bottieres i Saint Colomban <strong>de</strong>s Vil<strong>la</strong>rds) i udostępnia 310 km tras. Oferty dopełniają stacje<br />
na południu regionu w Jura, Vercors, Chartreuse, Monts du Forez, Drôme, Isere oraz w Ain, bardziej<br />
przystosowane do goszczenia skaterów, amatorów alternatywnych stylów oraz rakiet śnieżnych. W 7 z 8<br />
<strong>de</strong>partamentów regionu jeździ się na nartach (narciarstwo alpejskie plus narciarstwo biegowe).<br />
Niektóre ze stacji zyskały międzynarodową sławę. Saisies w Sabaudii zawdzięcza ją udziałowi w<br />
Igrzyskach Olimpijskich w Albertville w 1992 roku. Od czasu igrzysk, stacja ta wzbogaciła się o teren do<br />
uprawiania narciarstwa biegowego. Autrans, francuska stolica biegówek gości co roku w styczniu słynne<br />
zawody Foulée B<strong>la</strong>nche. Na rakietach śnieżnych ścigać się można z kolei podczas wyścigu Course du<br />
Siècle organizowanego co zimę w Pralognan. W zawodach tych, w okolicach przełęczy Col <strong>de</strong> <strong>la</strong> Vanoise,<br />
startują wspólnie zawodowcy i amatorzy. Niezapomniane wrażenia gwarantowane!<br />
Alpinizm<br />
Region Rodan-Alpy to raj d<strong>la</strong> alpinistów, zarówno tych doświadczonych jak i d<strong>la</strong> amatorów. Alpinizm<br />
uprawiać można również w lecie. Na wspinaczy czeka tu ponad 200 skalnych ścian. Najsłynniejsze to:<br />
Mont B<strong>la</strong>nc, Aiguilles <strong>de</strong> Chamonix, Dent Parrachée w Vanoise oraz Meije w Oisans.<br />
Wspinaczka<br />
Dziś wspinacze nie zadowa<strong>la</strong>ją się zwykłymi granitowymi ścianami. Wspinają się wszędzie gdzie to tylko<br />
mozliwe. Do ulubionych ostatnio należą wapienne urwiska prealpejskich masywów. D<strong>la</strong> miłośników<br />
wspinaczki liczy się nie tyle rozmiar przeszkody, co stopień jej trudności technicznej. D<strong>la</strong>tego też, w<br />
okolicach wielu wzgórz regionu, znaleźć można doskonałe miejsca do uprawiania tego sportu.<br />
Zwolennicy wspinaczki doceniają też łatwo dostępne miejsca, niewymagające wielogodzinnych<br />
marszów. W całym regionie znaleźć ich można wiele. Do najbardziej popu<strong>la</strong>rnych należą te z Drôme,<br />
gdzie można się wspinać w promieniach słońca (Saou, Ombleze, Buis-les-Baronnies...)<br />
Via ferrata<br />
Via ferreta (że<strong>la</strong>zny sz<strong>la</strong>k) zbudowano podczas pierwszej wojny światowej wzdłuż włoskiej granicy, by<br />
ułatwić przemieszczanie się niewyszkolonym we wspinaczce żołnierzom. Wówczas były to po prostu<br />
metalowe i linowe drabinki. Dziś, zabezpieczone stalowymi linami i podpórkami pozwa<strong>la</strong>ją nawet<br />
początkującym pokonywać groźne wyglądające ściany. Dolina Maurienne, francuska kolebka tej techniki<br />
wspinaczkowej, proponuje kilka rodzajów tras. „Diabelska via ferrata” w Aussois-La Norma to kilka<br />
niezależnych od siebie odcinków o różnych stopniach trudności oraz specjalna trasa d<strong>la</strong> dzieci, „via<br />
ferrata d<strong>la</strong> diabełków”.<br />
Wędrówki po lodowcu<br />
Rodan-Alpy to jedyny region we Francji, gdzie można wybrać się na wędrówkę po lodowcu. Trzy masywy<br />
oferują tę niezwykłą możliwość. O ile pierwsze skojarzenia biegną siłą rzeczy do masywu Mont B<strong>la</strong>nc i<br />
jego lodowców Géant, Leschaux, Argentière oraz Tré-<strong>la</strong>-Tête, to jednak warto pamiętać również o<br />
masywie Vanoise z jego lodowcami Gran<strong>de</strong> Casse, Evettes oraz o masywie Ecrins i lodowcach Rateau i<br />
Pi<strong>la</strong>ste. Sport ten uprawiać można od czerwca do września.<br />
23
Luksusowe stacje<br />
Megève, najsłynniejsza stacja narciarska w Górnej Sabaudii jest również najbardziej stylową. Powstała<br />
w roku 1920 z inicjatywy baronowej Noémie <strong>de</strong> Rothschild, posiada zarówno charakter jak i szyk. Ta<br />
znakomita mieszanka autentyczności (tradycyjna, górska zabudowa) i luksusu czyni z Megève od 1950<br />
roku niezmiennie modny ośro<strong>de</strong>k d<strong>la</strong> wyższych sfer, chcących spędzić nieco czasu u stóp Mont B<strong>la</strong>nc. Jej<br />
alter ego, stacja Courchevel w Sabaudii, ma z kolei bardziej międzynarodowy charakter. Jest też bardziej<br />
nowoczesna. Niektórzy uznają ją wręcz za zimowy odpowiednik Saint-Tropez lub Ibizy.<br />
Rodan-Alpy to również i<strong>de</strong>alne miejsce d<strong>la</strong> miłośników paralotniarstwa. Klimat umiarkowany i górski,<br />
regu<strong>la</strong>rne i pomyślne wiatry przyciągają do tego regionu najwięcej paralotniarzy we Francji.<br />
<strong>Wskazówki</strong><br />
• Osobliwości > Śnieżne safari.<br />
• Trasa > Legendarne sz<strong>la</strong>ki: Vallée B<strong>la</strong>nche, Lac du loup w Val Thorens, wypady helikopterem na narty z<br />
Rosière w Tarentaise na trasy we Francji lub we Włoszech...<br />
• Luksus > 7 hoteli na szczytach. Wygodne, spoczywające na wysokościach przytulne domki to unikalne<br />
miejsca, w których naturalnie rozkwita miłość do gór i narciarstwa.<br />
• Dziedzictwo > Górskie wioski narciarskie (Combloux, Arêches Beaufort, Cordon, Bonneval-sur-Arc, La<br />
Clusaz, les Gets…)<br />
24
5. Rodan-Alpy,<br />
kraina bogata w błękit<br />
Turystyka tego regionu przyjęła od niedawna nową symbolikę: wodę, w każ<strong>de</strong>j jej postaci. Tematyka<br />
wody, nadająca ton wszystkim dziedzinom życia w tym drugim najważniejszym turystycznym regionie<br />
Francji, została szeroko nagłośniona i szybko przejęta przez mieszkańców regionu.<br />
Wybór wody jako motywu przewodniego nie jest przypadkowy. Rodan-Alpy może bowiem poszczycić się<br />
największą ilością przedsiębiorstw butelkujących wodę mineralną oraz największymi zasobami wody<br />
pitnej. Woda ukształtowała ten region.<br />
Podkreślić należy jednak również wszystkie „wodne” elementy turystyki regionalnej: kąpieliska,<br />
uzdrowiska, jeziora, rzeki, zbiorniki wodne, wodospady, górskie strumienie, kajakarstwo, rafting,<br />
canyoning, hydrospeed, „bitwy morskie”, wioś<strong>la</strong>rstwo, pływanie, narty wodne, turystykę rzeczną, rejsy,<br />
żeg<strong>la</strong>rstwo, sz<strong>la</strong>ki tematyczne wokół fontann, nabrzeży, mostów i cieków wodnych, długodystansowe<br />
trasy rowerowe, Niebieski Sz<strong>la</strong>k, Zielony Sz<strong>la</strong>k, wędkowanie w jeziorach, rzekach, butelkowanie wód<br />
mineralnych i źród<strong>la</strong>nych, muzea i domy poświęcone wodnej tematyce, aquaparki i termy, jaskinie,<br />
bagna, tajemnicze ogrody, zabytki przyrody ukształtowane przez wodę... Cały ten region, wszystkie jego<br />
<strong>de</strong>partament i tereny (górskie, wiejskie oraz miejskie) zyskują dzięki wodzie na atrakcyjności i podnoszą<br />
dzięki niej swój poziom życia.<br />
Największy zbiornik wody we Francji<br />
Rodan-Alpy posiada bezsprzecznie największe zasoby wody we Francji. Jak wyjaśnia Jean-Paul Bravard,<br />
wybitny francuski specjalista ds. rzek, wykładowca na Université Lyon 2 oraz na Sorbonie: „Mamy tu do<br />
czynienia z największą powierzchnią słodkiej wody: tysiącami kilometrów kwadratowych rzek,<br />
trzydziestoma jeziorami, ponad tysiącem stawów w Dombes, licznymi lodowcami, z których największy<br />
to Mer <strong>de</strong> G<strong>la</strong>ce, znajduje się tu kilkaset źró<strong>de</strong>ł, z których około dwudziestu wykorzystywanych jest przez<br />
marki takie jak Evian, Badoit, czy Vals… Nie wolno również zapominać o liczącym 812 km długości<br />
Rodanie. Natężenie przypływu wynoszące w niektórych punktach 1700 m³ wody na sekundę czyni z<br />
Rodanu najpotężniejszą francuską rzekę. Krótko mówiąc, woda odgrywa w tym regionie główną rolę.<br />
Rodan-Alpy jest pod tym wzglę<strong>de</strong>m wyjątkowym regionem Francji”.<br />
Podstawowe liczby dotyczące wody w regionie Rodan-<br />
Alpy<br />
• 7000 km cieków wodnych<br />
• 18 jezior o powierzchni ponad 50 hektarów, w tym jezioro Bourget (4 462 ha) oraz jezioro<br />
Annecy (2 700 ha)<br />
• 13 jezior o powierzchni ponad 100 hektarów<br />
• 400 km² lodowców<br />
• 32 punkty produkcji wody mineralnej i źród<strong>la</strong>nej (w 2004 roku wyprodukowano ponad 3 miliardy<br />
litrów)<br />
• 16 stacji termalnych oraz 7 stacji klimatycznych (gdzie wypoczywa 20% francuskich kuracjuszy)<br />
• 191 km sz<strong>la</strong>ków żeglownych na Rodanie i 106 km na Saonie<br />
25
• 485 km tras rowerowych przyszłej długodystansowej trasy wzdłuż Rodanu, od Jeziora<br />
Genewskiego po Morze Śródziemne<br />
• 40% energii elektrycznej pozyskiwanej z elektrowni wodnych<br />
Promocja regionu wokół i<strong>de</strong>i wody: pur bien être („czysty<br />
błogostan”)<br />
Zarówno we Francji jak i poza jej granicami woda stanowi ostatnio je<strong>de</strong>n z <strong>de</strong>cydujących elementów<br />
podczas wyboru miejsca na spędzanie wakacje, okreś<strong>la</strong>niu długości pobytu i ewentualnego powrotu w to<br />
samo miejsce. Przebywający nad wodą turyści często wybierają się na zwiedzanie okolic, gotowi są<br />
nawet podróżować w tym celu ponad godzinę w jedną stronę. W ten sposób przyczyniają się do rozwoju<br />
turystyki w danym <strong>de</strong>partamencie, a nawet całym regionie.<br />
Mając w zanadrzu ten niebagatelny potencjał rozwoju w perspektywie najbliższych piętnastu <strong>la</strong>t,<br />
organizacja turystyczna Rhône-Alpes Tourisme uczyniła z wody hasło przewodnie swej kampanii i<br />
promocji regionu. Podkreś<strong>la</strong> w ten sposób unikalny i pionierski charakter swoich działań w tych<br />
dziedzinach. Przyjęte w tym celu motto „pur bien être” (czysty błogostan) należy więc rozumieć<br />
następująco:<br />
Pur (czysty) – wyraża czystą przyjemność, jaką czerpać można z podziwiania krajobrazów w regionie<br />
Rodan-Alpy. Podkreś<strong>la</strong> również czystość powietrza, wody i przestrzeni, które każ<strong>de</strong>go nastrajają<br />
refleksyjnie.<br />
Bien (błogo) – okreś<strong>la</strong> samopoczucie ciała i duszy po wysiłku fizycznym. Tak czuje się każdy, kto tego<br />
wysiłku zakosztował na nartach, w wodzie czy też podczas pieszej wędrówki po górach.<br />
Etre (stan) – to wszystko co związane jest z ludzką działalnością, symbolizuje wiedzę, dorobek<br />
kulturalny, historię, dziedzictwo oraz gastronomię.<br />
Świeżość jezior<br />
W regionie Rodan-Alpy, a dokładnie w Dauphiné, Sabaudii i Górnaj Sabaudii oraz w Ain kryje się około<br />
stu jezior i stawów. W upalne <strong>la</strong>ta stanowią one prawdziwe oazy świeżości i ochłody. Jezioro Genewskie,<br />
Bourget i Annecy... Oto kilka słów na temat trzech największych francuskich jezior...<br />
Jezioro Genewskie<br />
Termalny i kąpieliskowy charakter tego jeziora ugruntował się w XIX wieku, kiedy to rozwinęły się nad<br />
nim ośrodki Divonne-les-Bains, Thonon i Evian. Jezioro Genewskie pozostaje największym alpejskim<br />
jeziorem Francji. To rozciągające się na 58 236 hektarów małe morze łagodzi klimat otaczających je<br />
regionów. Jezioro Genewskie położone jest częściowo w <strong>de</strong>partamencie Górnaj Sabaudii, a częściowo w<br />
szwajcarskich kantonach Vaud i Genewy. Leżące u stóp okolicznych szczytów jezioro posiada<br />
wyspiarską atmosferę. „Mała”, francuska riwiera ciągnie się na długości 50 km od Hermance po Saint-<br />
Gingolph, gdzie jej brzegi łagodnie schodzą do wody. Południowy brzeg to ulubione miejsce wszystkich<br />
wielbicieli Jeziora Genewskiego.<br />
Jezioro Bourget<br />
To największe naturalne jezioro we Francji (4 100 hektarów). Leży między dwoma małymi łańcuchami<br />
górskimi o gęstej roślinności. D<strong>la</strong> przybywających tu z całej Europy turystów, jest to ucieleśnienie<br />
romantyczności. Nad jego brzegami położone są dynamicznie rozwijające się miasta Aix-les-Bains oraz<br />
Bourget du Lac. W trosce o wyjątkowy biotop jeziora, jego dwa krańce zostały przekształcone w<br />
26
ezerwaty przyrody. W okolicy jeziora znajdują się również niezwykle interesujące zabytki: opactwo<br />
Hautecombe z XII wieku, gdzie spoczywają książęta z dynastii sabaudzkiej oraz przeorstwo w Bourget du<br />
Lac.<br />
Jezioro Annecy<br />
Słoneczne brzegi jeziora od Veyrier do Talloires zdobią skarby dziedzictwa kulturowego regionu (wioska<br />
Veyrier została przepięknie odrestaurowana). Od Angon do Doussard natomiast króluje przyroda. By<br />
móc w pełni je docenić, trzeba wybrać się na wycieczkę dookoła jeziora, rowerem, pieszo lub na rolkach.<br />
Podczas wyprawy warto zajrzeć do opactwa Talloires z XVII wieku, które zostało przekształcone w<br />
urokliwy czterogwiazdkowy hotel-restaurację. To miejsce nie z tego świata. Cele mnichów zostały<br />
przebudowane w pokoje hotelowe, a komnata przeora uznana została za zabytek historii. Kuchnia<br />
dorównuje wystrojowi komnat. Jest unikalna i wyrafinowana.<br />
Dombes - kraina tysiąca stawów<br />
Licząca sobie tak naprawdę aż 1 600 stawów kraina Dombes to obowiązkowy przystanek d<strong>la</strong> turystów<br />
odpoczywających w tych okolicach. Dzięki swej wyjątkowej florze i faunie, d<strong>la</strong> miłośników przyrody<br />
stanowi i<strong>de</strong>alne i niepowtarzalne miejsce do obserwacji. W wielu stawach hodowane są ryby. Na jesieni,<br />
gdy nadchodzi pora opróżniania stawów, odbywają się tu prawdziwe pokazy wędkarstwa. Spotkanie z<br />
ludźmi od <strong>la</strong>t pielęgnującymi te same tradycje to niezwykle wzbogacające doświadczenie. Tym, którzy<br />
pragną dobrze poznać okolice Dombes, polecić należy sz<strong>la</strong>k stawów. Prowadzi on zwiedzających w głąb<br />
dzikiej przyrody, gdzie na dość często zachmurzonym niebie podziwiać mogą stada dzikich kaczek,<br />
bekasów i dzikich gęsi. Wizyta w parku ornitologicznym w Vil<strong>la</strong>rs-les-Dombes to niezapomniane<br />
przeżycie d<strong>la</strong> dzieci, które szeroko otwartymi z zachwytu oczami obserwować będą ponad 2 000<br />
gatunków ptaków żyjących tu w otwartej przestrzeni lub w ogromnych wolierach.<br />
Równina Forez<br />
Równina Forez i jej 300 stawów to siódme, co do wielkości, ptasie lęgowisko we Francji. Leży na trasie<br />
migracyjnej i stanowi przez cały rok ważny przystanek d<strong>la</strong> wszystkich ptaków wędrownych. Spacerując<br />
sz<strong>la</strong>kiem dydaktycznym Ecopôle, na własne oczy można podziwiać perkozy, ślepowrony, a nawet bobry<br />
europejskie, które ponownie zamieszkały na tych terenach kilka <strong>la</strong>t temu.<br />
35 000 to liczba hektarów, które pokrywają łącznie jeziora i inne zbiorniki wodne regionu Rodan-Alpy.<br />
<strong>Wskazówki</strong><br />
• Wydarzenia > Festiwal Navig’Aix odbywający się pod koniec sierpnia w porcie Aix les Bains to<br />
największe spotkanie dawnych statków, tych silnikowych i parowców. Co roku przybywa tu około stu<br />
statków: żaglowców, Riva, Cris Craft, Racers i innych Runabouts…<br />
• Portret > Marc Veyrat: jego restauracje uzyskały 20 punktów na 20 w przewodniku „Gault - Mil<strong>la</strong>u”<br />
oraz w sumie sześć gwiaz<strong>de</strong>k w Michelin.<br />
• Spotkania > Jesienna wyprawa z wędką w Ain, kiedy opróżniane są tutejsze stawy.<br />
• Luksus > Niepowtarzalna atmosfera wakacji na alpejskiej riwierze (Jezioro Genewskie, jezioro Bourget<br />
oraz Annecy).<br />
• Osobliwości > Nurkowanie pod lo<strong>de</strong>m w jeziorze Tignes.<br />
• Wyjatkowe > Dwugodzinny rejs po Jeziorze Genewskim statkiem, który stanowi dokładną rekonstrukcję<br />
dziewiętnastowiecznej barki „La Savoie”.<br />
27
Meandry rzek i strumieni<br />
Zasi<strong>la</strong>ny licznymi dopływami, potężny i porywczy Rodan jest niekwestionowanym królem regionu.<br />
Nawadnia wszystkie osiem <strong>de</strong>partamentów regionu. Musi jednak dzielić swe terytorium z innymi rzekami.<br />
Spokojniejsza Saona wije się dyskretnie między Bresse i Beaujo<strong>la</strong>is, by połączyć się z Rodanem na<br />
południe od Lyonu. A Isere, z kolei, wpada do niego między miejscowościami Tain-l’Hermitage i Valence.<br />
Wszechmocny Rodan<br />
By utrzymać w ryzach tę najbardziej gwałtowną z francuskich rzek, wzdłuż jej brzegów wyznaczono<br />
szerokie strefy zalewowe. Nie tylko chronią one obecnie okolicznych mieszkańców przed częstymi<br />
wylewami, ale stanowią również znakomite schronienie d<strong>la</strong> obfitej fauny i flory. Tereny te, z których<br />
niektóre są chronionymi rezerwatami przyrody, zamieszkują i wykorzystują jako lęgowisko liczne wydry,<br />
bobry, szczud<strong>la</strong>ki i inne gatunki płetwonogów.<br />
Rodan i Saona, w Lyonie<br />
Saona, która u źródła jest małą spokojną rzeczką o przepływie nie większym niż 432 m³ wody na<br />
sekundę, przepływa przez <strong>de</strong>partamenty Ain i Rhône. Rodan czerpie swe wody z górskiego strumienia<br />
pod Mont Gothard w Szwajcarii. Jego średni przepływ, wynoszący 1 800 m³ na sekundę, jest cztery razy<br />
większy od przepływu Saony. Obie rzeki łączą się w Lyonie, tworząc rozlewisko, które miasto sprytnie<br />
wykorzystało przy konstrukcji swego fantastycznego półwyspu Presqu’île.<br />
Setki dopływów i rzeczek<br />
Na całej swej długości, niepodzielnie panujący nad regionem Rodan czerpie swe wody z bardzo licznych<br />
dopływów. Arve wpada do Rodanu w miejscu, gdzie wypływa on z Jeziora Genewskiego, by po chwili<br />
wpaść z kolei do jeziora Bourget. Na kilka kilometrów przed Lyonem łączą się z nim Ain, a następnie<br />
Saona, zmieniając w dużym stopniu jego charakter. Kolejne dopływy Rodanu to Isère, Drôme oraz<br />
Ardèche słynąca ze swych wąwozów (patrz str. 6). Wszystkie te obfitujące w ryby rzeki, rzeczki i<br />
strumienie tworzą wymarzone warunki d<strong>la</strong> amatorów wędkarstwa, którzy licznie ściągają do regionu<br />
Rodan-Alpy. Dostarczają też wiele mocnych wrażeń wielbicielom rwących prądów, którzy w wolnym<br />
czasie żeglują lub pływają w tych burzliwych wodach.<br />
W krainie tam<br />
Warto poznać kulisy konstrukcji zapór w Tignes (Sabaudia), w Roselend (Górna Sabaudia), w Mont-Cenis<br />
(Haute Maurienne) czy też w Monteynard (Isère). Po takiej wycieczce turyści są zachwyceni pięknem i<br />
mocą tych tam. Na piechotę, samemu lub z przewodnikiem poznać tu można tajniki zapór<br />
hydraulicznych oraz liczne historie związane z ich budową oraz ratowaniem, ale i czasem zalewaniem<br />
okolicznych wiosek.<br />
Fontanna Bartholdiego nosi nazwisko swego twórcy, autora Statui Wolności w Nowym Jorku. Symbolizuje<br />
rzeki i źródła regionu Rodan-Alpy sięgające rzeki Garonne.<br />
28
Miłość do rzecznych taksówek<br />
Od września 2004 roku, łodzie-taksówki krążące po Lyonie cieszą się niezwykłą popu<strong>la</strong>rnością. Dzięki<br />
ponad 20 stacjom, którymi usiane są brzegi Rodanu i Saony, zainteresowani mieszkańcy miasta oraz<br />
turyści mogą swobodnie poruszać się po Presqu’île oraz odkrywać Lyon w zupełnie nowy, niecodzienny<br />
sposób. Wnętrza statków wyściełane są białą skórą i wyposażone w mini-bary oraz restauracje. Mieszczą<br />
na pokładzie do 5 osób. D<strong>la</strong> chętnych organizowane są romantyczne ko<strong>la</strong>cje na wodzie...<br />
Loara, która wypływa spod szczytu Gerbier <strong>de</strong> Jonc w Ardèche, jest najdłuższą francuską rzeką, liczy<br />
bowiem 1 020 km długości. Jej górny dziki i majestatyczny bieg to warte polecenia miejsce na wycieczkę.<br />
<strong>Wskazówki</strong><br />
• Nowość > Projekt Lyon Confluence. Na południe od dworca Perrache, między Rodanem a Saoną, leży<br />
150 hektarów terenów, na których niegdyś znajdowały się budynki przemysłowe. Czeka je wkrótce pełna<br />
metamorfoza. Do 2015 roku, nad brzegiem Rodanu stanie nowa dzielnica Lyonu.<br />
• Spotkania > Rzeczni ludzie. Mieszkają na rzecznych barkach. Sami, z rodzinami lub we dwójkę<br />
spędzają cały rok na brzegach rzek regionu. Spotkanie z tymi ludźmi, którzy nie potrafią żyć na stałym<br />
lądzie są pasjonujące.<br />
• Osobliwości > „Guinguet tes” nad wodą. Na je<strong>de</strong>n tydzień w roku, wraz z nastaniem <strong>la</strong>ta, bary i<br />
restauracje przenoszą się na brzegi Rodanu (szczególnie w Lyonie).<br />
• Trasa > Rodan-Alpy widziany z najbardziej spektaku<strong>la</strong>rnych i niezwykłych mostów w regionie.<br />
Woda, która leczy<br />
Ogłoszony trzecim największym regionem termalnym w roku 2004, Rodan-Alpy posiada wiele uzdrowisk.<br />
„Do wód” przybywa rocznie ponad 100 000 kuracjuszy. Do tego należy doliczyć tych, którzy chcą<br />
odzyskać kondycję i skorzystać z odnowy biologicznej.<br />
Początki uzdrowiskowości<br />
Wszystko w tych miastach zdaje się być związane z wodą. Aix-les-Bains, Bri<strong>de</strong>s-les-Bains, Divonne-les-<br />
Bains, Evian, Saint-Gervais, Thonon-les-Bains, Saint-Laurent-les-Bains, Uriage, Vals, Neyrac, Allevard,<br />
<strong>la</strong> Léchère… Te kurorty („bain” znaczy kąpiel) znane są w całej Francji z leczniczych właściwości swoich<br />
wód. Siarczkowe, mineralne, magnezowe, wszystkie te wody posiadają odpowiednie atesty medyczne.<br />
Moda na dobre samopoczucie<br />
Może mody się zmieniają, ale termy istnieją nadal. Ich zwolennicy również. Obecnie nastała powszechna<br />
moda, której odpowiada maksyma „w zdrowym ciele, zdrowy duch”. Głównym wyzwaniem stała się dziś<br />
walka ze stresem. W związku z tym, od kilku <strong>la</strong>t, intensywnie rozwija się nowy rodzaj usług. Kilkudniowe<br />
sesje powrotu do formy, odzyskiwania dobrego samopoczucia. „Uzdrowiska nowej generacji” stały się<br />
bardzo popu<strong>la</strong>rne. Łączą lecznicze zabiegi wodne z medycyną, technikami re<strong>la</strong>ksacyjnymi oraz rozrywką.<br />
29
Z jednej więc strony przybywa tego typu ośrodków, z drugiej za to pojawiają się w regionie Rodan-Alpy<br />
też nowe rodzaje instytutów. Takich jak Hammam Café w Grenoble, o orientalnej atmosferze. To miejsce<br />
spotkań kobiet, które poszukują chwili wytchnienia w przepięknych wnętrzach owianych aromatem<br />
eukaliptusa. Podobna filozofia przyświecała twórcom City Cures w Lyon P<strong>la</strong>ge, które oddaje 2 500 m² do<br />
dyspozycji kobiet i mężczyzn dbających o swą urodę. Do wyboru: zabiegi „rewitalizujące”, „piękno i<br />
czar” a nawet „głęboki re<strong>la</strong>ks” i inne. Podobnie w Fermes <strong>de</strong> Marie w Megève, gdzie z mariażu<br />
krystalicznie czystej wody i kwiatu szarotki narodziła się nowa linia kosmetyków.<br />
Zabiegi termalne i chińska medytacja<br />
Allevard-les-Bains, oddalone o trzydzieści minut od Grenoble i Chambéry miasteczko, prawdziwa oaza<br />
spokoju, gdzie, o dziwo, w zupełnie naturalny sposób uzupełniają się zabiegi termalne i chińska<br />
medytacja. Tutaj każdy z łatwością przyswoi sobie tajniki yogi, przyzwyczai się do chińskich masaży i<br />
opanuje buddyjskie techniki oddychania, a to wszystko, rzecz jasna, w przerwach między kolejnymi<br />
tradycyjnymi zabiegami leczniczymi. Ta niezwykła we Francji mieszanka wynikła z połączenia sił<br />
buddyjskiego ośrodka Institut Karma Ling oraz stacji termalnej słynącej z wód o najwyższym stężeniu<br />
siarki na świecie.<br />
Wielki luksus w Evian<br />
Evian, najważniejsze uzdrowisko na południowym brzegu Jeziora Genewskiego, leży naprzeciw Lozanny.<br />
Znane jest ze swych wód o niskiej zawartości minerałów, zalecanych wszystkim cierpiącym na<br />
schorzenia związane z nerkami. Od 1918 roku, książe Mohamed Shah Aga Khan bywał regu<strong>la</strong>rnym<br />
gościem Evian, gdzie przebywał w Hôtel Royal. W jego ś<strong>la</strong>dy poszło wiele innych koronowanych głów z<br />
całego świata, między innymi Szach Persji, książę Philippe <strong>de</strong> Bourbon, Król Faysal oraz książęta i<br />
księżniczki Asturii… Hôtel Royal, który od tamtego czasu został przekształcony w kurort łączący<br />
innowacyjność z najwyższą jakością usług, nadal regu<strong>la</strong>rnie gości sławy ze świata polityki, nauki,<br />
estrady oraz mody. Wśród gości hotelowych znaleźli się, między innymi Valéry Giscard d’Estaing oraz<br />
Léon Schwarzenberg, Yehudi Menuhim oraz Marina V<strong>la</strong>dy, Isabelle Adjani i Thierry Muggler.<br />
Rodan-Alpy zajmuje pierwsze miejsce we Francji pod wzglę<strong>de</strong>m objętości butelkowanej wody. Wśród 35<br />
obecnych w tym regionie marek znajdują się słynne wody Évian oraz Badoit.<br />
<strong>Wskazówki</strong><br />
• Wyzwania > Uzdrowiskom też należy się odnowa. Architekt Peter Zumthor przywrócił świetność<br />
Thermes <strong>de</strong> Pierre w Vals les Bains, w Bri<strong>de</strong>s-les-Bains powstało nowe spa, a Aix-les-Bains, które ma<br />
zamierza stać się największym francuskim ośrodkiem odnowy biologicznej, przeszło całkowitą<br />
metamorfozę.<br />
• Dobre rady > 10 pomysłów na re<strong>la</strong>ksująco-lecznicze pobyty w regionie Rodan-Alpy.<br />
• Luksus > Kasyna i sławne hotele w stacjach termalnych.<br />
• Saga > Źródło Parot w miejscowości Saint Romain Le Puy w Loire, uznane za dobro publiczne w roku<br />
1898 stanowi do dziś jedno z nielicznych niezależnych, rodzinnych źró<strong>de</strong>ł. 100 <strong>la</strong>t historii wody.<br />
• Trendy > Kurorty nowej generacji (np. Divonne-les-Bains czy Saint Gervais) to i<strong>de</strong>alny mariaż zabiegów<br />
i re<strong>la</strong>ksu. Obok k<strong>la</strong>sycznych terapii, pojawiają się nowe: przywracające zdrowy sen lub zwalczające stres.<br />
I odnoszą wielki sukces.<br />
30
Jak ryba w wodzie<br />
Rodan-Alpy posiada łącznie 15 000 kilometrów cieków wodnych i setki jezior, przez co wszyscy miłośnicy<br />
sportów wodnych znajdą tu coś d<strong>la</strong> siebie: wędkarze, amatorzy kajakarstwa i innych wodnych rozrywek.<br />
Wyjątkowe chwile spędzone tu podczas wakacji lub weekendu we dwójkę lub z całą rodziną zapadają na<br />
długo w pamięci.<br />
W rwących nurtach<br />
Spływ wartkimi potokami i bystrymi rzekami to popu<strong>la</strong>rny sport w regionie Rodan-Alpy. Do<br />
najznamienitszych należą, między innymi Dranses, Chéran, Haute-Isère. Wybór jest ogromny. Canoekajak,<br />
kajak-raft, hydrospeed lub rafting, wszystkie sposoby pływania są mozliwe i dostępne d<strong>la</strong><br />
wszystkich. Kilka <strong>la</strong>t temu pojawił się jeszcze je<strong>de</strong>n sport - canyoning. Trzeba przyznać, że, dzięki<br />
niezwykle bogatej rzeźbie terenu, region nie przestaje dostarczać amatorom tych sportów nowych<br />
wrażeń. Łączą one wspinaczkę, pływanie, zjazdy na linie, spływ na naturalnych toboganach i skoki do<br />
wody. Miłośnicy silnych wrażeń są coraz liczniejsi i spotykają się najczęściej na południu Ardèche, w<br />
Aravis niedaleko Annecy, w Bauges oraz w okolicach masywu Vercors.<br />
Sporty wodne<br />
Region Rodan-Alpy zajmuje pierwsze miejsce we Francji, jeśli chodzi o uprawianie żeg<strong>la</strong>rstwa<br />
śródlądowego. Już od pierwszych dni wiosny Jezioro Genewskie oraz jeziora Annecy i Bourget<br />
przyciągają amatorów wszelkich sportów wodnych. Miłośnicy surfingu i żeg<strong>la</strong>rstwa chętnie wybierają<br />
bardziej oryginalne, wysoko położone jeziora Monteynard w Isère, Mont Cenis oraz Roselend w<br />
Sabaudii. W pobliżu wielkich aglomeracji miejskich takich jak Lyon, Annecy, Chambéry, Saint-Étienne,<br />
Grenoble, Roanne, Valence i Bourg-en-Bresse leży również wiele zbiorników wodnych, i<strong>de</strong>alnych na<br />
weekendowe lub nawet kilkugodzinne wypady w rodzinnym gronie. Polecenia warte są również jeziora<br />
Nantua w Ain, Pa<strong>la</strong>dru w Isère, Devesset w Ardèche czy też Sapins w Rhône. Amatorzy i zawodowcy, na<br />
żaglówkach, katamaranach i <strong>de</strong>skach do windsurfingu, znajdą tu coś d<strong>la</strong> siebie. Podobnie jak<br />
początkujący miłośnicy tych sportów. W regionie mieści się trzydzieści francuskich szkółek żeg<strong>la</strong>rstwa,<br />
które proponują szeroki wybór kursów, zarówno jednodniowych jak i dłuższych szkoleń d<strong>la</strong><br />
początkujących i zaawansowanych.<br />
Weekend z wędką<br />
W regionie Rodan-Alpy do wędkowania przygotowanych jest 4 500 hektarach terenów. W wodach<br />
napotkać można aż 43 spośród 49 gatunków ryb występujących we Francji. Trzy z nich występują<br />
wyłącznie na tych terenach: b<strong>la</strong> geon (Leuciscus souffia), świnka genueńska oraz czop francuski.<br />
Region skrywa również kilka mitycznych gatunków ryb, takich jak sum oraz palia alpejska. Warto skusić<br />
się na kilkugodzinny kurs wędkarstwa, kilkudniowe szkolenie d<strong>la</strong> początkujących lub zaawansowanych<br />
z zakwaterowaniem na biwaku, kampingu lub w hotelu. Club Rhône-Alpes Pêche, stowarzyszenie<br />
zapaleńców wędkarstwa (dyplomowani przewodnicy, osoby wynajmujące kwatery, związki wędkarskie)<br />
proponuje szeroką paletę zindywidualizowanych usług. Warto wiedzieć: broszura “Brochure Pêche”<br />
zawiera informacje o wszystkich związanych z wędkarstwem punktach w regionie, o technikach<br />
wędkarskich, o ofertach zorganizowanych pobytów (weekendowe lub tygodniowe) obejmujących<br />
zakwaterowanie i wędkowanie.<br />
31
Wąwozy Ardèche w canoe-kajaku<br />
Amatorzy kajaku czy raftingu pod żadnym pretekstem nie mogą przegapić spływu przełomem rzeki<br />
Ardèche. 30 kilometrowa trasa ciągnie się od Vallon-Pont-d’Arc aż do Saint-Martin d’Ardèche i biegnie<br />
wśród imponujących wąwozów o stromych zboczach, sięgających 300 m wysokości. Osoby bardziej<br />
wysportowane mogą pokonać tą trasę w je<strong>de</strong>n dzień, bardziej uważne, w weekend. Ten niezwykły<br />
zakątek został uznany za rezerwat przyrody w 1980 r. Najlepiej wybrać się tu między Wielkanocą a<br />
końcem maja oraz w drugiej połowie września.<br />
<strong>Wskazówki</strong><br />
• Luksus > Wędkarstwo z helikoptera.<br />
• Trasa > Rodan-Alpy widziany... spod ziemi! (Aven d’Orgnac, Font-Vive, jaskinia Ma<strong>de</strong>leine).<br />
• Dobre p<strong>la</strong>ny > Najpiękniejsze p<strong>la</strong>że regionu i kwatery nad samą wodą.<br />
• Wydarzenia > Mistrzostwa świata w canoe-kajakach w Bourg-Saint-Maurice w Sabaudii.<br />
32
Podstawowe liczby<br />
Region Rodan-Alpy zajmuje drugie miejsce we Francji pod wzglę<strong>de</strong>m przyjazdów turystów z Francji i zza<br />
granicy (co stanowi 10% rynku), po regionie Prowansja-Alpy-Lazurowe Wybrzeże, którego obłożenie<br />
wynosi 10,3%. Departamenty o górskim charakterze są najbardziej popu<strong>la</strong>rne wśród Francuzów, w<br />
czołówce krajowej znajdują się więc <strong>de</strong>partamenty Sabaudia, Górna Sabaudia, Isère i Rhône. W roku<br />
2005, region Rodan-Alpy odwiedziło 152 miliony turystów. Ocenia się, że 20% z nich to turyści<br />
zagraniczni.<br />
Rodan-Alpy to drugi pod wzglę<strong>de</strong>m wielkości region we<br />
Francji<br />
Region ten może śmiało równać się z krajami takimi jak Ho<strong>la</strong>ndia, Belgia, Szwajcaria czy też Dania. Po<br />
regionie Ile-<strong>de</strong>-<strong>France</strong>, Rodan-Alpy jest też drugim najbardziej zaludnionym regionem Francji.<br />
• 8 <strong>de</strong>partamentów: Ain, Ardèche, Drôme, Isère, Loire, Rhône, Savoie (Sabaudia), Haute-Savoie<br />
• Ludność: 5 813 733 (2 miejsce we Francji po Ile <strong>de</strong> <strong>France</strong>)<br />
• Ilość gmin: 2 879<br />
• Powierzchnia w km²: 43 700<br />
• Gęstość zaludnienia: 132 mieszkańców/km² (średnia całej Francji kontynentalnej: 108)<br />
Wysokiej jakości obsługa<br />
• 800 000 atestowanych miejsc noclegowych (hotele, kempingi, rezy<strong>de</strong>ncje turystyczne, prywatne<br />
kwatery, wioski turystyczne,…)<br />
• 2 400 atestowanych hoteli (od 0 do 4*), co daje regionowi drugie miejsce we Francji, po Ile <strong>de</strong> <strong>France</strong><br />
• 200 rezy<strong>de</strong>ncji turystycznych, co daje regionowi pierwsze miejsce we Francji<br />
• 900 atestowanych kempingów – szóste miejsce w kraju<br />
• 950 kwater zbiorowych – pierwsze miejsce pod wzglę<strong>de</strong>m ilości łóżek<br />
• 6 200 Gîtes <strong>de</strong> <strong>France</strong> – pierwsze miejsce<br />
• 400 000 nieatestowanych, wynajmowanych miejsc noclegowych (umeblowanych, niekontrolowanych)<br />
• 1 700 000 niewynajmowanych miejsc noclegowych (u rodziny, przyjaciół, w domkach letniskowych)<br />
74% zagranicznych turystów nocuje „pod chmurką“<br />
W ciągu ostatnich 10 <strong>la</strong>t, liczba turystów korzystających z oferty 3 i 4 gwiazdkowych kempingów<br />
znacząco wzrosła. Ponad 70% zagranicznych turystów wybiera ten rodzaj noclegów, a wśród nich<br />
najliczniejsi są Holendrzy.<br />
Źródło: Insee – Dział turystyki 2004<br />
33
Jak dotrzeć do regionu Rodan-<br />
Alpy?<br />
Dzięki bezpośrednim połączeniom lotniczym między Lyonem, Grenoble i Warszawą dotrzeć do Rodanu-<br />
Alpy jest bardzo łatwo. Wyjeżdżający z Paryża dotrą do Lyonu szybką koleją TGV w zaledwie dwie godziny.<br />
Autostradą z Lyonu do Warszawy jedzie się ok. sie<strong>de</strong>mnastu godzin, do Paryża niecałe pięć.<br />
Samolotem<br />
W regionie znajdują się dwa międzynarodowe lotniska: lotnisko Lyon St-Exupéry oraz Międzynarodowy<br />
Port Lotniczy w Genewie (położony 1 godz. 30 min od Lyonu).<br />
Są również lotniska w Grenoble, Chambéry oraz Saint-Etienne.<br />
www.lyon.aeroport.fr<br />
www.gva.ch<br />
www.grenoble.aeroport.fr<br />
www.chambery.aeroport.fr<br />
www.saint-etienne.aeroport.fr<br />
Do Lyonu:<br />
2 lot dziennie z Pragi, Air <strong>France</strong> oraz Czech Airlines (czas lotu 1godz. 40min)<br />
www.airfrance.com<br />
www.csa.cz<br />
Do Genewy:<br />
2 loty dziennie w tygodniu oraz 1 lot dziennie w weekendy, Fly Baboo (czas lotu 1godz. 10min)<br />
www.flybaboo.com<br />
Do Grenoble:<br />
1 lot tygodniowo z Warszawy, od grudnia do kwietnia, Sky Europe (czas lotu 1 godz. 20 min)<br />
www.skyeurope.com<br />
Pociągiem<br />
Region Rodan-Alpy posiada znakomicie rozwiniętą sieć połączeń kolejowych i dworców TGV: Lyon,<br />
Grenoble, Annecy, Chambéry, Valence i Saint-Etienne. Do wszystkich tych dworców można dotrzeć z<br />
Paryża w niecałe 3 godziny.<br />
www.sncf.com<br />
www.tgv.com<br />
Przykłady połączeń kolejowych:<br />
Połączenie Czas podróży<br />
Paryż-Lyon koleją TGV 2 godz. 00 – 30 połączeń dziennie w obie strony<br />
Lille-Lyon koleją TGV 3 godz. 10<br />
Marsylia-Lyon koleją TGV 1 godz. 45<br />
Lyon-Annecy 2 godz. 10<br />
Lyon-Grenoble 1 godz. 30<br />
Lyon-Genewa 1 godz. 50<br />
34
Samocho<strong>de</strong>m<br />
Region Rodan-Alpy posiada również znakomitą sieć autostrad, łączących ze sobą wszystkie duże<br />
miasta.<br />
Lyon-Grenoble 129 km<br />
Lyon-Annecy 163 km<br />
Lyon-Valence 105 km<br />
Lyon-Genewa 152 km<br />
35