21.10.2013 Views

Wskazówki - Maison de la France

Wskazówki - Maison de la France

Wskazówki - Maison de la France

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Kontakt d<strong>la</strong> prasy<br />

Romain Raimbault<br />

Rodan-Alpy Tourisme<br />

104, route <strong>de</strong> Paris<br />

69260 Charbonnières-les-Bains,<br />

Francja<br />

Tel. (33) 04 72 59 21 66<br />

Fax (33) 04 72 59 21 60<br />

E-mail:<br />

romain.raimbault@rhonealpestourisme.com<br />

www.rhonealpes-tourisme.com<br />

MATERIAŁY PRASOWE<br />

Rodan-Alpy<br />

Kraina Smakiem i<br />

Winem Płynąca<br />

1


Zapraszamy do regionu Rodan-Alpy<br />

Region Rodan-Alpy leży między Paryżem a Lazurowym Wybrzeżem, przy granicy ze Szwajcarią i Włochami.<br />

Dzięki dwóm międzynarodowym lotniskom, znakomitym połączeniom kolejowym oraz gęstej sieci autostrad,<br />

region ten może w pełni korzystać ze swego położenia w samym sercu Europy.<br />

Ze swymi ośmioma parkami przyrody i innymi unikalnymi miejscami, takimi jak Mont B<strong>la</strong>nc czy wąwozy Gorges<br />

<strong>de</strong> l’Ardèche, Rodan-Alpy rozpościera przed oczami zwiedzających zadziwiającą różnorodność krajobrazu:<br />

góry, winnice i łagodne doliny, po<strong>la</strong> <strong>la</strong>wendy i gaje oliwne.<br />

Zwolennicy aktywnego trybu życia znajdą tu i<strong>de</strong>alne tereny do uprawiania pieszych wędrówek po górach, jazdy<br />

na rowerach górskich, paralotniarstwa czy też kajakarstwa. Liczący ponad 60 pól, Rodan-Alpy jest też drugim<br />

najważniejszym regionem golfowym we Francji. Region ten obejmuje również największy obszar narciarski<br />

świata i trzykrotnie gościł zimowe igrzyska olimpijskie.<br />

Wielbiciele sztuki i kultury również nie będą zawiedzeni, gdy odkryją nasze miasta sztuki: Lyon, wpisany na<br />

listę światowych zabytków kultury UNESCO oraz Annecy, Grenoble i Chambéry, nie zapominając o Saint-<br />

Etienne.<br />

Kieliszek Beaujo<strong>la</strong>is czy też Côtes du Rhône doskonale nadają sie do<strong>de</strong>gustacji wraz z regionalnym, licznymi<br />

smakołykami ku uciesze smakoszy i łakomczuchów. Warto pamiętać, że region Rodan-Alpy liczy sobie wiele<br />

renomowanych punktów gastronomicznych.<br />

I wreszcie woda – wszechobecne bogactwo regionu, które dostarcza wszystkim niekończącej się przyjemności:<br />

marzycielom, wędkarzom, poszukującym re<strong>la</strong>ksu i wielbicielom mocnych wrażeń w rwących nurtach rzek!<br />

1. Przyroda<br />

Góry czystego powietrza<br />

Rezerwaty przyrody<br />

2. Dziedzictwo<br />

Zabytki historii<br />

Tradycyjne rzemiosło<br />

Sztuka w mieście<br />

3. Art <strong>de</strong> vivre<br />

Dziedzictwo gastronomiczne<br />

Kraina win<br />

Święta, festiwale,...<br />

4. W plenerze<br />

Na spotkanie przygody i przyrody<br />

Zabawy na śniegu<br />

5. Rodan-Alpy, kraina bogata w błękit<br />

Świeżość jezior<br />

Meandry rzek i strumieni<br />

Woda, która leczy<br />

Jak ryba w wodzie<br />

Podstawowe liczby<br />

Jak dotrzeć do regionu Rodan-Alpy?<br />

3


1. Przyroda<br />

Przemierzając region Rodan-Alpy wszerz i wzdłuż, wędrowcy odkrywają cały szereg pejzaży, z których każdy<br />

zapiera <strong>de</strong>ch w piersiach. Tu z bliska podziwiać można zarówno lodowce i słynny Mont B<strong>la</strong>nc, jak i malownicze<br />

po<strong>la</strong> <strong>la</strong>wendy w Drôme oraz stada bocianów zmierzające ku niebu Prowansji. Dopełniają tego idyllicznego<br />

obrazu winnice Beaujo<strong>la</strong>is, stepowa roślinność południowej Ardèche (garrigues) oraz krystalicznie czyste<br />

wody wielkich jezior i stawów.<br />

Góry czystego powietrza<br />

70% atrakcji turystycznych tego obejmującego część Alp, Jury i Masywu Centralnego regionu znajduje się w<br />

średnio lub wysoko położonych partiach gór. Te piękne masywy rozciągają się na wschodzie i zachodzie<br />

regionu, dając zwiedzającym możliwość rozkoszowania się widokiem zarówno ostrych szczytów Alp i Jury, jak i<br />

łagodnych stoków Masywu Centralnego.<br />

Góry wysokie<br />

Szczyty Mont B<strong>la</strong>nc (4 808 m n.p.m.), Aiguille Verte oraz Drus (4 122 m n.p.m.) i Gran<strong>de</strong>s Jorasses (4 208 m<br />

n.p.m.) dumnie górują nad okolicą. Górskie granie to prawdziwy raj d<strong>la</strong> miłośników otwartych przestrzeni i<br />

pieszych wędrówek w poszukiwaniu wolności... Mont B<strong>la</strong>nc, Vanoise, Haute Maurienne oraz masyw Ecrins<br />

czynią z Rodan-Alpy jedyny region posiadający ponad 400 km² lodowców, który nie ma sobie równych we<br />

Francji.<br />

Między średnimi a wysokimi partiami gór<br />

La Chartreuse to najmniejszy z masywów prealpejskich. To kraina urwisk i wąwozów. Nad doliną leżącą<br />

między Chambéry a Grenoble wznosi się słynny, nieprzerwany łańcuch górski od Dent <strong>de</strong> Crolles (2 062 m<br />

n.p.m.) aż po Mont Granier (1 934 m n.p.m.). Wyjątkowy jest również Crêt <strong>de</strong> <strong>la</strong> Neige w <strong>de</strong>partamencie Ain (1<br />

718 m n.p.m.). Równie warty uwagi jest płaskowyż Vercors, z jego imponującymi parowami, kotlinami i<br />

tajemniczymi jaskiniami, wśród których znajduje się jedna z najpiękniejszych jaskiń Europy – jaskinia<br />

Choranche. Nad przebogatym w faunę i florę masywem Bauges górują dwa szczyty: wznoszący się na<br />

wysokość 2 217 m n.p.m. Arcalod oraz Trélod (2 181 m n.p.m.). Natomiast Beaufortain, zielona góra o<br />

stromych zboczach i długich dolinach, wydaje się malutka w obliczu wznoszącego się naprzeciw niej słynnego<br />

na cały świat szczytu Mont B<strong>la</strong>nc.<br />

Góry zapowiadające uroki Prowansji<br />

Na południu regionu, góry mają prowansalskie barwy i akcenty. W masywie Baronnies, niedaleko Mont<br />

Ventoux, spod bram licznych ufortyfikowanych miasteczek aż po horyzont rozciągają się winnice, gaje oliwne i<br />

po<strong>la</strong> <strong>la</strong>wendy. Kraina Cévenne ardéchoise, pokryta wąskimi wąwozami, należy pod wieloma względami do<br />

najbardziej wyjątkowych. Okolice zwane <strong>la</strong> Montagne Ardéchoise również kryją jeszcze wiele tajemnic. Szczyt<br />

4


Gerbier-<strong>de</strong>-Jonc wznosi się na wysokość 1 551 m n.p.m., a <strong>la</strong> Croix <strong>de</strong> Bauzon osiąga 1 538 m n.p.m. Nie<br />

wolno pominąć również słynnych „Avens” – najpiękniejszych jaskiń regionu.<br />

Chamonix, stolica gór<br />

Na masyw Mont B<strong>la</strong>nc składają się najwyższe szczyty Europy: słynny Mont B<strong>la</strong>nc o wysokości 4 808 m n.p.m.,<br />

Dôme du Goûter (4 303 m n.p.m.), Aiguille du Goûter (3 855 m n.p.m.), Aiguille du Midi (3 842 m n.p.m.) oraz<br />

wspaniały Mer <strong>de</strong> G<strong>la</strong>ce, je<strong>de</strong>n z największych francuskich lodowców, o długości 7 km i grubości 200 metrów.<br />

Miłośnicy gór oraz ci, którzy ruszają w góry, by zmierzyć się z bezkresną przestrzenią, znajdą tu stoki o<br />

różnych stopniach trudności, pod warunkiem jednak, że skorzystają z pomocy przewodnika i że są w dobrej<br />

kondycji fizycznej.<br />

Położone na wysokości 1 000 m n.p.m. miasto Chamonix jest prawdziwym klejnotem architektury, znaleźć tu<br />

można kilka znakomicie zachowanych budowli z XVIII wieku.<br />

W lecie, kolejka z Montenvers, wyciąg na Aiguille du Midi i ten na Brévent w Chamonix to najczęściej<br />

odwiedzane miejsca w całym regionie Rodan-Alpy.<br />

Alpejska orchi<strong>de</strong>a<br />

Jedną z najbardziej zachwycających spośród całej rodziny orchi<strong>de</strong>i, liczącej, w samym tylko parku regionalnym<br />

Vercors ponad 50 odmian, jest orchi<strong>de</strong>a zwana “obuwnik pospolity”. Jest to obecnie największa orchi<strong>de</strong>a<br />

rosnąca w Europie. Obuwnik potrzebuje siedmiu <strong>la</strong>t, by zacząć się rozmnażać. Kwitnie tylko w maju,<br />

oszałamiając przy tym obserwatorów żółto-zieloną feerią kolorów.<br />

W regionie Rodan-Alpy żyje 6 000 odmian roślin i 383 gatunki zwierząt.<br />

<strong>Wskazówki</strong><br />

Nie przegap > La Route <strong>de</strong>s Gran<strong>de</strong>s Alpes, sz<strong>la</strong>k prowadzący przez 16 przełęczy oraz dwa parki narodowe<br />

regionu Rodan-Alpy (La Vanoise i les Ecrins).<br />

Zawód > Pasterz, 100 dni w roku spędza w górach.<br />

Portret > Martine Rol<strong>la</strong>nd, pierwsza kobieta, która została przewodnikiem wysokogórskim.<br />

Dziedzictwo > Bessans, Val-d’Abondance, Arêches Beaufort, Miroir, Monal i wiele innych. Górskie wioski<br />

urzekające swymi legendami i chronionymi zabytkami.<br />

Tajemnica > 3 mnichów k<strong>la</strong>sztoru Wielkiej Kartuzji (La Gran<strong>de</strong> Chartreuse) w pełnej tajemnicy pracuje nad<br />

recepturą likieru własnej produkcji.<br />

Luksus > Wyprawy w najpiękniejsze zakątki regionu.<br />

Wydarzenia > Tradycyjne wyprowadzanie bydła na górskie pastwiska. Najbardziej spektaku<strong>la</strong>rne odbywa się<br />

w Die w <strong>de</strong>partamencie Drôme.<br />

5


Rezerwaty przyrody<br />

Rodan-Alpy jest wyjątkowym regionem, na jego obszarze mieści się bowiem bardzo wiele obiektów<br />

ochrony przyrody: w sumie 39 rezerwatów oraz 8 parków przyrodniczych, z czego 6 regionalnych i 2<br />

narodowe. Nie ma we Francji drugiego regionu, który charakteryzowałby się taką dbałością o środowisko<br />

naturalne i, jednocześnie, oferował zwiedzającym tak znakomite warunki do obserwacji fauny i flory.<br />

39 rezerwatów przyrody<br />

Rezerwaty regionu Rodan-Alpy są unikalne ze względu na swe biotopy oraz występującą tu faunę i florę,<br />

stanowią prawdziwe skarby przyrody. Oto krótka prezentacja trzech z nich.<br />

• Rezerwat w Sixt – ten utworzony w 1977 roku rezerwat położony jest w <strong>de</strong>partamencie Górnej<br />

Sabaudii. Obejmuje powierzchnię 9 200 hektarów, zarówno średnio jak i wysoko położonych terenów.<br />

Co go wyróżnia? W jego obrębie znajdują się dwa cyrki lodowcowe (Fer à Cheval oraz les Fonts), liczne<br />

wodospady, urwiska, pastwiska oraz <strong>la</strong> pia z… Nie tylko rzeźba terenu, ale i fauna jest tu niezwykle<br />

zróżnicowana, znaleźć tu można koziorożce alpejskie, kozice górskie i ptaki drapieżne, które łatwo<br />

dostrzec, gdy wędruje się w towarzystwie przewodnika.<br />

• Rezerwat Hauts <strong>de</strong> Chartreuse – położony jest w <strong>de</strong>partamencie Isère, na kamienistych stokach<br />

powyżej Grenoble, rośnie tu jedna trzecia wszystkich francuskich orchi<strong>de</strong>i (m.in. 800 okazów obuwnika<br />

pospolitego).<br />

• Rezerwat Vercors – liczy 16 661 hektarów. To największy rezerwat przyrody we Francji. Jego<br />

zachwycająca flora, na którą składa się 1 800 odmian roślin, porasta wszystkie piętra roślinności między<br />

200 a 2 341 m wysokości. To tutaj rozkwitają na wiosnę erythrina crista-galli, urdziki alpejskie, goryczki,<br />

pełniki, dzikie tulipany i inne dzikie storczyki. To tutaj rosną obok siebie niczym zakochani tymianek i<br />

szarotka alpejska. Tylko tu i nigdzie indziej, natknąć się można na skalnicę z rodzaju Dauphiné.<br />

Sześć regionalnych parków przyrody<br />

• Park Haut-Jura – powstał w 1986 roku, obejmuje obecnie 96 gmin, z których 25 leży w <strong>de</strong>partamencie<br />

Ain, oraz 4 miasta graniczne parku: Bellegar<strong>de</strong>-sur-Valserine, Oyonnax, Gex oraz Divonne-les-Bains.<br />

Całkowity obszar parku to zaledwie 1 455 km². Leży on w części masywu o najmniej regu<strong>la</strong>rnej rzeźbie<br />

terenu.<br />

• Park Chartreuse – ten masyw górski, który w obszar chroniony przekształcony został dopiero w 1995<br />

roku jest najmniejszym z masywów prealpejskich. W jego sercu, wśród równin i rysujących się na<br />

horyzoncie szczytów, znaleźć można wioski, które zachowały swój unikalny charakter i znakomicie<br />

zachowaną przyrodę.<br />

• Park Bauges – leżący między Chambéry, Annecy i Albertville park Bauges przypomina okolice<br />

sabaudzkiej Jury. Zwiedzający odnajdą tu podobnie zaokrąglone wzniesienia i równie gęste zalesienie<br />

(pokrywające 800 km², od wysokości 300 do 2 200 m n.p.m.).<br />

• Park Pi<strong>la</strong>t – park regionalny Pi<strong>la</strong>t to ogromna chroniona przestrzeń, rozciągająca się na obszarze 47<br />

gmin. Mieszkańcy Lyonu uwielbiają przechadzać się tu w weekendy.<br />

6


• Park Vercors – status regionalnego parku przyrody uzyskał w październiku 1970 roku. W jednym z<br />

najważniejszych francuskich parków, zarówno ze względu na swe bogactwa naturalne, jak i na ilość<br />

zwiedzających, Vercors znajduje się największy rezerwat w kraju.<br />

• Park Monts d’Ardèche – najmłodszy, założony 9 kwietnia 2001 roku, powstał z inicjatywy hodowców<br />

kasztanów. Kasztany to je<strong>de</strong>n ze znaków rozpoznawczych tego parku, słynącego również z troski o<br />

zachowanie wiejskich zwyczajów i tradycyjnych umiejętności, produkcji borówek, historii związanej z<br />

religią, młynów i skręcania jedwabiu.<br />

Dwa narodowe parki przyrody<br />

La Vanoise, pierwszy park przyrody we Francji – położony między Tarentaise i Maurienne, park La<br />

Vanoise stanowi naturalny habitat d<strong>la</strong> 2 000 koziorożców alpejskich, co czyni z niego największy pod<br />

tym wzglę<strong>de</strong>m rezerwat we francuskich Alpach. Na tym ogromnym masywie znajduje się też wiele wiosek<br />

o bezcennym dziedzictwie. O ich magii świadczy chociażby liczba zwiedzających. Co roku, 820 000 osób<br />

wybiera się na wycieczki po tej okolicy i odwiedza starą wioskę Bonneval-sur-Arc, oficjalnie uznaną za<br />

jedną z najpiękniejszych miejscowości we Francji, oraz leżącą w pobliżu górskich pastwisk osadę Ecot.<br />

Ci, którzy pragną poznać ten park z innej strony, mogą wybrać się na wycieczkę ścieżkami historii,<br />

sz<strong>la</strong>kami baroku lub na rzymskie trakty.<br />

Jedyny w swym rodzaju Park Écrins – pokrywa on obszar 270 000 hektarów, jest więc największym<br />

francuskim parkiem narodowym. Co go wyróżnia? 12 000 hektarów lodowców i liczne szczyty, których<br />

wysokość dorównuje lub przekracza 4 000 m wysokości. Tereny te to jednak, prze<strong>de</strong> wszystkim, habitat<br />

wielkich ptaków drapieżnych. W parku tym występuje w sumie 340 gatunków zwierząt, od niedawna<br />

wrócił tu również ryś europejski, wilk i sęp płowy. Spotyka się tu często kozice górskie, świstaki i żaby<br />

trawne.<br />

<strong>Wskazówki</strong><br />

• Tajemnica > dydaktyczna ścieżka w rezerwacie Marais <strong>de</strong> Lavours. Ta osadzona na pa<strong>la</strong>ch trasa<br />

prowadzi zwiedzających do samego serca tajemniczego świata jednego z ostatnich wielkich bagnisk w<br />

Europie.<br />

• Zawód > ścieżka umiejętności i zabytków kultury w Parku Chartreuse (<strong>la</strong> Route <strong>de</strong>s Savoir-Faire et <strong>de</strong>s<br />

Sites Culturels). Wyjawia sekrety dawnych zawodów i prowadzi przez zakład jednego z ostatnich<br />

rzemieślników produkujących tradycyjne kije do wspinaczki.<br />

• Osobliwość > Noc spędzona w jurcie w samym sercu Parku Haut-Jura, pod czujnym okiem kozic, rysiów<br />

i głuszców. .<br />

• Portret > proboszcz Contamines Montjoie i jego spis 350 rodzajów grzybów.<br />

• Dziedzictwo > Trzy perły w jednej szkatułce. Przepiękna miejscowość Venosc i dwie przylegające do niej<br />

osady Danchère i Bourg d’Arud, wszystkie uznane za część dziedzictwa regionalnego.<br />

7


2. Dziedzictwo<br />

Teatry, rzymskie akwedukty, kościoły, zamki, miasta-twierdze, muzea… Lista obiektów dziedzictwa<br />

kulturowego i artystycznego regionu Rodan-Alpy jest długa i bogata. Na każdym kroku napotkać można<br />

dumnie eksponowane ś<strong>la</strong>dy historii, zachęcające do odbycia niecodziennej podróży w czasie. Region ten<br />

słynie ze swego dziedzictwa, je<strong>de</strong>n z jego elementów jest jednak naprawdę unikalny – zabytkowa<br />

starówka Lyonu. Wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO 5 grudnia 1998 roku za „wyjątkową<br />

wartość d<strong>la</strong> ludzkości”, starówka Lyonu jest, na równi z praską, największą na świecie.<br />

Zabytki historii<br />

O ogromnej różnorodności i bogactwie dziedzictwa regionu Rodan-Alpy niech świadczą zabytki<br />

prehistorii, okresu galloromańskiego, romańskie k<strong>la</strong>sztory, gotyckie fasady i barokowe kościoły. Oto<br />

przewodnik po krainie czarów.<br />

Dziedzictwo prehistoryczne<br />

Chcąc zrozumieć jak wyglądało codzienne życie w okresie neolitu, nie sposób ominąć miejsc takich jak<br />

licząca 5 000 <strong>la</strong>t “wioska pływaków”, odkryta na południe od jeziora Pa<strong>la</strong>dru w <strong>de</strong>partamencie Isère.<br />

Zachowane tam ś<strong>la</strong>dy i narzędzia mówią nam wiele o społeczności, która, już wówczas, potrafiła<br />

uprawiać ziemię. Te niezwykle rzadkie znaleziska podziwiać można również w muzem archeologicznym<br />

w Charavines. Prehistoryczni ludzie często zamieszkiwali tereny położone nad wodą, d<strong>la</strong>tego też<br />

najczęściej, choć i tak bardzo rzadko, ś<strong>la</strong>dy ich bytności znajduje się właśnie nad jeziorami, takimi jak<br />

jezioro Annecy czy też jezioro Bourget. Odnalezione tam skarby znajdują się obecnie w muzeum<br />

sabaudzkim w Chambéry.<br />

Wąwozy rzeki Ardèche, szczycące się trzynastoma jaskiniami z naskalnymi malowidłami, należą do<br />

najczęściej odwiedzanych we Francji. Podziwiać tam można zarówno rysunki, jak i ryty oraz wiele<br />

prehistorycznych narzędzi. By móc w pełni docenić skalę tego odkrycia, należy koniecznie odwiedzić<br />

regionalne muzeum prehistorii, znajdujące się niedaleko jaskini Aven d’Orgnac. To jedno z nielicznych<br />

miejsc na świecie, gdzie zetknąć się można jednocześnie z różnymi kulturami prehistorii.<br />

Leżący w Isle Crémieu, w <strong>de</strong>partamencie Nord-Isère, park archeologiczny Larina jest miejscem<br />

niezwykłym. Okolice te zamieszkane były już od epoki neolitu aż po VII wiek. Stąd ś<strong>la</strong>dy<br />

prehistorycznych lepianek, galijskich umocnień, świątyni poświęconej Merkuremu, rzymskich<br />

kamieniołomów oraz okazała, ufortyfikowana wiejska rezy<strong>de</strong>ncja. Część zachowanych eksponatów<br />

wystawiona jest w muzeum w Hières-sur-Amby.<br />

Najstarsze malowidła ścienne we Francji<br />

Powstałe ponad trzydzieści je<strong>de</strong>n tysięcy <strong>la</strong>t temu malowidła z jaskini Chauvet w Ardèche przedstawiają<br />

zwierzęta. To, jak dotąd, najstarsze znane nam malowidła. Odkryte zostały przez przypa<strong>de</strong>k 18 grudnia<br />

1994 roku. Jaskinia Chauvet, stanowi, poprzez swą wielkość i bogactwo rysunków, jedno z<br />

8


najcenniejszych świa<strong>de</strong>ctw, jakie pozostawili po sobie ludzie prehistorii. Na jego podstawie możemy<br />

dziś stwierdzić, że Ardèche była wówczas jednym z najważniejszych ośrodków sztuki paleolitycznej.<br />

Obowiązkowym przystankiem d<strong>la</strong> tych, którzy pragną zrozumieć znaczenie tego świa<strong>de</strong>ctwa, jest stała<br />

wystawa, która, poprzez zdjęcia i filmy pozwa<strong>la</strong> zagłębić się w atmosferze jaskini Chauvet oraz innych<br />

stanowisk archeologicznych w okolicach wąwozów Ardèche, zamieszkałych niegdyś przez ludzi z Cro-<br />

Magnon.<br />

Dziedzictwo starożytności<br />

Majestat antycznych zabytków w miastach takich jak Lyon, Vienne, Saint-Romain-en-Gal czy Alba-<strong>la</strong>-<br />

Romaine stanowi dowód na to, jak duże znaczenie handlowe i artystyczne posiadał ten region w czasach<br />

rzymskich. Galorzymianie pozostawili po sobie liczne arcydzieła sztuki architektonicznej i <strong>de</strong>koracyjnej.<br />

D<strong>la</strong> tych, których fascynuje historia tamtych czasów, pierwszym przystankiem powinna być miejscowość<br />

Alba-La-Romaine w Ardèche, na równinie porośniętej winoroślą i sadami owocowymi. 2 000 <strong>la</strong>t temu<br />

Alba była stolicą ludu Helviens, galijskiego plemienia, które sprzymierzyło się z Rzymem. Galijski teatr,<br />

wille i monumentalne sanktuarium o długości 250 m położone na uboczu pięknej średniowiecznej wioski<br />

uświadamiają nam ówczesną potęgę Alby.<br />

W miejscowości Vienne, leżącej nad Rodanem stolicy plemienia Allobroges, pozostałości po dawnych<br />

kulturach są po prostu olśniewające. O dawnym b<strong>la</strong>sku tego miejsca świadczy chociażby świątynia<br />

Augusta i Liwii, miejskie sanktuarium ku czci cesarza, teatr rzymski, mogący pomieścić 13 000 widzów<br />

oraz ogród archeologiczny w Cybèle z jego podwójnymi arkadami u wejścia do dawnych term. To właśnie<br />

w tamtych czasach miasto Vienne rozrosło się również na drugi brzeg Rodanu, dając w ten sposób<br />

początek Saint-Romain-en-Gal. Tamtejsze wykopaliska archeologiczne ukazują przed zwiedzającymi<br />

całą dzielnicę galloromańskiego miasta. Rozpoczęte w 1967 roku badania archeologiczne osłoniły ulice,<br />

fontanny, elementy architektury miejskiej, wspaniałe termy, okazałe domostwa i pracownie<br />

rzemieślnicze. Jak dotąd zaledwie co trzecia wil<strong>la</strong> została zbadana, co sprawia, że z roku na rok wciąż<br />

dokonuje się tam wielu istotnych odkryć.<br />

Leżący bardziej na północ Lyon, który wówczas zwany był Lugdunum i stanowił stolicę Galii, został<br />

założony w roku 43 p.n.e. i przez kolejne dwa wieki był jednym z najważniejszych administracyjnych i<br />

politycznych ośrodków w imperium rzymskim. Rzymscy cesarze bywali w Lyonie, a niektórzy się tam<br />

rodzili. Niemal wszyscy pozostawili po sobie prestiżowe budowle. Główna atrakcja miasta, wzgórze<br />

Fourvière przechowuje pamięć o tej spektaku<strong>la</strong>rnej przeszłości. Teatr oraz forum, do których w<br />

późniejszym okresie dobudowano o<strong>de</strong>on i kilka świątyń, stały się rzymskimi przybytkami, podczas gdy<br />

zbocza wzgórza Croix-Rousse pozostały galijskie. Fundamenty oraz ruiny tych budowli zostały w<br />

wyjątkowy sposób przedstawione w muzeum cywilizacji galloromańskiej, mieszczącym się w ogromnym<br />

budynku projektu architekta Bernarda Zehrfussa, położonym na wzgórzu Fourvière.<br />

Nie wolno zapominać również o muzeum galloromańskim w Aoste, w <strong>de</strong>partamencie Isère, które ukazuje<br />

życie w wiosce Aoste takim, jakim było w pierwszych wiekach naszej ery. Przyjrzeć tam się można<br />

makietom, rekonstrukcjom i pięknym kolekcjom, między innymi kolekcji wyrobów szk<strong>la</strong>nych świadczącej<br />

o wysokim poziomie życia ówczesnych mieszkańców Aoste. Zobaczyć trzeba koniecznie galloromański<br />

piec do wyrobu ceramiki należący do najlepiej zachowanych w Europie (w samej wiosce) oraz romański<br />

kościół Saint-Didier-d’Aoste (trzy kilometry od wioski).<br />

Sztuka romańska<br />

Od k<strong>la</strong>sztorów po małe wiejskie kościółki, od naściennych fresków po rzeźby, sztuka romańska<br />

reprezentowana jest w regionie Rodan-Alpy przez bardzo wiele elementów świadczących o jej ogromnym<br />

9


wpływie na te okolice. W regionie Lyonnais, w Sabaudii oraz w Vivarais znaleźć można najwięcej<br />

przykładów pierwszej sztuki romańskiej. Jej cechą charakterystyczną były jednonawowe kościółki i<br />

kapliczki o skromnym wystroju. Bazylika Saint-Martin w Aime, w Sabaudii jest jej znakomitą ilustracją.<br />

W Drôme, katedra Saint-Paul-Trois-Châteaux, kościoły Saint-Restitut oraz Gar<strong>de</strong>-Adhémar łączą wpływy<br />

prowansalskie z elementami architektury antycznej (pi<strong>la</strong>stry, fryzy pod rzędami arkad ślepych triforium,<br />

portyki zwieńczone trójkątnymi frontonami).<br />

W Bresse znajduje się wiele romańskich kościołów stanowiących ilustrację burgundzkiego stylu, który<br />

cechował się półkolistą apsydą pokrytą płaskimi dachówkami, nieco szerszym chórem oraz nawa o<br />

pięknym drewnianym szkielecie. Inne budowle łączą w sobie obie szkoły: Bazylika Saint-Martin-d’Ainay<br />

w Lyonie oraz ta Saint-Pierre w Vienne. Wspomnieć tu należy również o unikatowym na skalę kraju<br />

k<strong>la</strong>sztorze Chartreuse <strong>de</strong> Sainte-Croix-en-Jarez leżącym w regionalnym parku Pi<strong>la</strong>t. Jest to jedyny<br />

romański k<strong>la</strong>sztor z XII wieku, który przekształcony został w wiejską rezy<strong>de</strong>ncję i sprzedany jako dobro<br />

państwowe w roku 1792.<br />

Barok sabaudzki<br />

W XVII i XVIII wieku Kontrreformacja wprowadziła nowy sposób wyrażania wiary, płomienisty i teatralny.<br />

Wśród obfitości złotych aniołków i polichromii przedstawiających świętych, doliny Sabaudii szczycą się<br />

około sześćdziesięcioma barokowymi kościołami o monumentalnych nastawach ołtarzowych otoczonych<br />

aureo<strong>la</strong>mi światła. Najprostszym i najpełniejszym sposobem poznania tej sztuki, jej ma<strong>la</strong>rstwa i złoceń<br />

będzie wycieczka „Sz<strong>la</strong>kiem baroku” (« les Chemins du Baroque »), która przecina doliny Tarentaise,<br />

Maurienne oraz Val d’Arly. Trasa ta jest szczególnie interesująca w sierpniu, kiedy to codziennie w innym<br />

barokowym kościele organizowane są koncerty.<br />

Unikalny k<strong>la</strong>sztor Brou<br />

K<strong>la</strong>sztor Brou, leżący w samym sercu Bourg-en-Bresse, stanowi jedno z arcydzieł dziedzictwa XVI wieku.<br />

O mistrzostwie artystów, którzy przyczynili się do budowy tego kompleksu niech świadczy jego bogate<br />

muzeum, trzypiętrowe budynki k<strong>la</strong>sztorne, unikalne w Europie oraz przyk<strong>la</strong>sztorny kościół gotycki. W<br />

k<strong>la</strong>sztornym muzeum zwiedzający podziwiać mogą, między innymi, portret Małgorzaty Austriackiej,<br />

pędz<strong>la</strong> Van Orley. W <strong>la</strong>tach 1996 - 1999, kompleks k<strong>la</strong>sztorny został w całości odrestaurowany. Prace<br />

objęły również przepiękny dach z <strong>la</strong>kierowanej i barwionej dachówki. Do jego odnowienia potrzeba było<br />

około sto sześćdziesiąt tysięcy dachówek. Po wielu tygodniach pracy udało się i<strong>de</strong>alnie odwzorować<br />

mo<strong>de</strong>le dachówek, z zachowaniem wręcz w każ<strong>de</strong>j z czterech barw poszczególnych niedoskonałości<br />

występujących na oryginalnych egzemp<strong>la</strong>rzach: odprysków na <strong>la</strong>kierowanej powierzchni, efektów<br />

chropowatości, przypadkowych odbarwień, różnic w odcieniach między dachówkami. Dzieło godne<br />

mistrza.<br />

Freski z opactwa Saint-Chef, w Dauphiné, pochodzą z XII wieku i przedstawiają Jerozolimę Niebiańską<br />

według Świętego Jana. Freski te stanowią jedną z najbardziej wyjątkowych i imponujących pozostałości<br />

sztuki romańskiej we Francji.<br />

Odwiedziny w k<strong>la</strong>sztorze Abbaye d’Ambronay oraz w Notre-Dame <strong>de</strong>s Marais w Villefranche-sur-Saône<br />

to niezwykłe przeżycie. Siła wyrazu sztuki gotyckiej jest tam porażająca.<br />

Godne uwagi są również malowidła i freski mieszczące się w k<strong>la</strong>sztorze w Chapelle d’Abondance.<br />

10


<strong>Wskazówki</strong><br />

• Dziedzictwo > Bajki i legendy Rodan-Alpy, m.in. o diable z Bessans.<br />

• Osobliwość > rekolekcje w k<strong>la</strong>sztorach regionu Rodan-Alpy.<br />

• Zawód > archeolog w Lyonie.<br />

• Dobre p<strong>la</strong>ny > wykopaliska archeologiczne d<strong>la</strong> dzieci (staże, warsztaty i animacje przygotowane<br />

specjalnie d<strong>la</strong> najmłodszych).<br />

Tradycyjne rzemiosło<br />

Ściany z ubitej ziemi lub kamieni, dachy z drewna lub pokrycia zwanego tu „<strong>la</strong>uz e”, wszystkie te lokalne<br />

materiały dodają charakteru budynkom, których wygląd wiele mówi na temat stylów życia danych<br />

społeczności. Tradycyjne domy dostrzec można dopiero zboczywszy z ubitych sz<strong>la</strong>ków, podczas spaceru<br />

po wiosce lub polnej dróżce.<br />

Z gliny i kamienia<br />

Bardzo popu<strong>la</strong>rny w całym regionie Rodan-Alpy (Bresse, Lyonnais i Dauphiné) materiał zwany „pisé”,<br />

na który składa się glina i żwir, używany był przez długie <strong>la</strong>ta w zabudowaniach wiejskich, miejskich i<br />

kościołach. Dziś budynki z pisé pokryte tynkiem niełatwo znaleźć, ale czerwone i żółte akcenty<br />

pojawiające się gdzieniegdzie naprowadzają na ich ś<strong>la</strong>d. Inny materiał budow<strong>la</strong>ny, bardzo twardy szary<br />

wapień zwany « pierre <strong>de</strong> Villebois » wykorzystywany był z kolei do konstrukcji licznych mostów i<br />

budynków publicznych w całym regionie, podobnie jak do słynnych budowli poza granicami Francji,<br />

takich jak Pałac Królewski w Tokio oraz Empire State Building w Nowym Jorku. Inny, intensywnie biały<br />

rodzaj wapienia, pochodzący z Sassenage z <strong>de</strong>partamentu Isère, użyty został do budowy zamku w<br />

Sassenage.<br />

Jeszcze inny kamień, o kolorze bardziej przypominającym ochrę, znajdowany w Monts d’Or, niedaleko<br />

Lyonu, był od czasów średniowiecza wykorzystywany do budowy lyońskich domów. Leżący na południe<br />

od Beaujo<strong>la</strong>is region zwany pays <strong>de</strong>s Pierres Dorées wyróżnia się za to kamieniem o barwie złota, który<br />

dodaje b<strong>la</strong>sku lokalnym wioskom oraz okolicznym zamkom i kościołom.<br />

Lauze i dachówki<br />

Kopalnia łupka oraz kamieniołomy wapienia w Bugey (Ain) oraz w Forez (Loire), sabaudzkie doliny, w<br />

<strong>de</strong>partamencie Haute-Savoie oraz na równinie Crémieu (północna część Isère) dostarczały „<strong>la</strong> uze”:<br />

różnych grubości płytek wykorzystywanych do pokrywania dachów i ścian. Wyjątkowy dach<br />

średniowiecznej hali targowej w Crémieu z XIV wieku zbudowany jest właśnie z <strong>la</strong> uze. Dziś wiele<br />

gospodarstw i górskich domków stara się za wszelką cenę ocalić te dachy, które nadają im tyle uroku.<br />

Inna typowa d<strong>la</strong> tych okolic dachówka jest drewniana. Pokrywa się nią dachy drewnianych górskich<br />

domków w Bugey aż po Sabaudię.<br />

11


Kominki<br />

Od północy Bugey aż po południową część <strong>de</strong>partamentu Drôme, gospodarstwa wiejskie mają, mimo<br />

wielu różnic, jedną cechę wspólną: kominki. Mieściły się one pośrodku głównego wspólnego<br />

pomieszczenia i służyły ogrzaniu wszystkich mieszkańców. Zainteresowani powinni zwiedzić<br />

przekształcone w muzeum gospodarstwo w Courtes, w gminie Bresse, gdzie podziwiać można<br />

znakomicie zachowany kominek zwany tu „saraceńskim”.<br />

Hodowle jedwabników: magnaneries<br />

D<strong>la</strong> regionu Rodan-Alpy, a szczególnie d<strong>la</strong> <strong>de</strong>partamentów Drôme oraz Ardèche charakterystyczny jest<br />

jeszcze je<strong>de</strong>n rodzaj konstrukcji: „ma gna neries”. Począwszy od Renesansu wielu poszukujących<br />

dodatkowego zarobku rolników zajęło się uprawą morw i hodowlą jedwabników, co wymagało budowy<br />

przestronnych, dwu- do czteropiętrowych budynków, wyposażonych w kominy i liczne okna. Budynki te,<br />

zwane ma gna neries, można z daleka nawet rozpoznać po długości oraz charakterystycznym<br />

zabudowanym tarasie z arkadami. Przypominają one architekturę gospodarstw z Sewennów.<br />

Charakterystyczne urokliwe wioski<br />

W regionie Rodan-Alpy wiele jest miast i wiosek pełnych uroku. Trudno twierdzić, że poznało się ten<br />

region, jeśli nie zwiedziło się kilku takich miejsc. A zwiedzać je można samemu, z rodziną lub w<br />

towarzystwie przewodnika. Godne polecenia są, z całą pewnością, Pérouges w Dombes, Yvoire nad<br />

Jeziorem Genewskim, Conf<strong>la</strong>ns leżące nad Albertville, Samoëns w sercu Grand Massif czy też <strong>la</strong> Gar<strong>de</strong><br />

Adhémar w Tricastin. Aubenas i znajdujący się tam zamek leżą na trasie prowadzącej prosto do<br />

południowej Ardèche. Ze względu na ich niezwykłe dziedzictwo, niektóre wioski zostały sk<strong>la</strong>syfikowane<br />

jako zabytki i odsłaniają przed zwiedzającymi skarby niespotykanej urody. Do tych wiosek należą:<br />

Arêches Beaufort, Crémieu, Trévoux, Bonneval-sur-Arc, Saint Antoine, Sainte-Croix-en-Jarez, Oingt,<br />

Pommiers-en-Forez, Mirman<strong>de</strong> oraz Châtillon-sur-Cha<strong>la</strong>ronne…<br />

W Beaujo<strong>la</strong>is, w Lyonnais, czy też w Bugey… Wiele jest jeszcze chat dawniej używanych przez hodowców<br />

winorośli, a dziś porzuconych. Niegdyś składowano w nich narzędzia, odpoczywano i spożywano posiłki.<br />

Dziś warto się skusić na spacer w ich poszukiwaniu. Zaznaczone są na niektórych trasach turystycznych.<br />

<strong>Wskazówki</strong><br />

• Osobliwość > Trasa „złotych kamieni” (Pierres Dorées) w Beaujo<strong>la</strong>is.<br />

• Zawód > Kamieniarz. W dolinie Haut-Giffre w Haute-Savoie, nadal prowadzi się obróbkę kamienia.<br />

• Luksus > Z da<strong>la</strong> od sieci hoteli można odnaleźć prawdziwy francuski art <strong>de</strong> vivre. Wybór 10<br />

prywatnych kwater i małych hoteli o tradycyjnym uroku.<br />

• Osobliwość > Kolejki w Vivarais, Mûre i Montenvers. Podróż z innej epoki.<br />

12


Sztuka w mieście<br />

Miejska turystyka w regionie Rodan-Alpy stanowi 17% dochodów z noclegów. Turystów przyciąga tu sieć<br />

miast o niezwykle bogatym dziedzictwie architektury. Dzięki znakomitym połączeniom szybkiej kolei TGV,<br />

lotniskom i autostradom, tutejsze miasta sztuki stanowią i<strong>de</strong>alny cel weekendowych wycieczek.<br />

Zapewniają wiele atrakcji i re<strong>la</strong>ks.<br />

Lyon<br />

Przepięknie oświetlony w nocy, przetykany tu i ówdzie nitką ochry Lyon został założony ponad dwa<br />

tysiące <strong>la</strong>t temu i od tego czasu nie utracił swego znaczenia jako jedna z głównych europejskich<br />

metropolii. Miasto, które zapisało się w historii jako stolica polityczna, ośro<strong>de</strong>k religijny i centrum<br />

gospodarcze, jest dziś stolicą regionu Rodan-Alpy. I, choć gdzieniegdzie budzi to zawiść, Lyon jest<br />

również światową stolicą gastronomii. Co roku do Lyonu, który był również stolicą Galów, przyciągają<br />

miliony turystów wspaniałe atrakcje: 35 muzeów, intensywne życie kulturalne, charakterystyczne<br />

dzielnice takie jak Croix-Rousse czy Saint-Georges, śliczne brukowane uliczki (np. rue Saint-Jean) i<br />

szerokie pasaże handlowe (rue Victor Hugo, P<strong>la</strong>ce Bellecour). W 2004 roku liczba turystów, którzy<br />

odwiedzili Lyon sięgnęła 3 milionów. Od 1998 roku, miasto to wpisane jest na listę światowego<br />

dziedzictwa ludzkości.<br />

Lyon, Światowe dziedzictwo ludzkości<br />

Od 5 grudnia 1998 roku, stare miasto Lyonu, należące do największych na świecie, podobnie jak<br />

starówka Pragi, wpisane jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO za jego „wyjątkową wartość d<strong>la</strong><br />

ludzkości”. Starówka Lyonu składa się, <strong>de</strong> facto, z czterech dzielnic: Fourvière, le Vieux Lyon, Presqu’île<br />

oraz Croix-Rousse i obejmuje 174 zabytki historyczne. Wpisanie Lyonu na listę światowego dziedzictwa<br />

stanowi ukoronowanie jego liczącej 2000 <strong>la</strong>t historii i dorobku architektonicznego. Podobnie jak<br />

Wenecja, Sankt Petersburg i Porto, Lyon należy do ścisłego grona chronionych i zabytkowych<br />

kompleksów miejskich.<br />

Chambéry<br />

Wystarczy kilka dni w Chambéry, by każdy zwiedzający zanurzył się w historii Sabaudii – regionu, który<br />

był niepodległym państwem od XI wieku i który zgodził się przyłączyć do Francji dopiero w kwietniu<br />

1860 roku. Zamek, siedziba hrabiów i książąt Sabaudii jest ilustracją historii tego regionu. Wizyta w<br />

muzeum Sabaudzkim, znajdującym się w pięknym budynku zakonu Franciszkanów budowanym od XV do<br />

XVII wieku, to nieodzowny element wycieczki po mieście. Podobnie zresztą jak i spacer po alejkach<br />

miasta, które przypominają <strong>la</strong>birynty wąskich, tajemnych przejść w Lyonie, tzw. „traboules”.<br />

Annecy<br />

Wciśnięta między strome skarpy masywu Bauges ze strony Sabaudii oraz łagodne zbocza Aravis ze<br />

strony regionu Haute-Savoie, ta mała Wenecja to magiczne miejsce. Miasto to może się poszczycić<br />

zarówno starówką, której ozdobami są wąskie uliczki i kanały, prawdziwe klejnoty architektury, jak i<br />

gęstą zielenią porastającą brzegi jeziora. Stare Annecy składa się w głównej mierze z wąskich uliczek<br />

biegnących wzdłuż rzeki Thiou. Nad starym miastem góruje twierdza, w której dziś znajduje się muzeum.<br />

13


Grenoble<br />

W miejscu, gdzie Drac łączy się z rzeką Isère leży stolica Alp, Grenoble. Zawdzięcza ona swą światową<br />

sławę Igrzyskom Olimpijskim z roku 1968, lecz prawdziwa osobowość tego miasta opiera się na<br />

nowoczesności. Grenoble to jednak nie tylko drugi najważniejszy ośro<strong>de</strong>k badawczy we Francji, ale<br />

również miasto sztuki i historii, które posiada jedno z najpiękniejszych francuskich muzeów sztuki<br />

współczesnej. Stanowi też i<strong>de</strong>alny punkt wypadowy na jednodniowe wycieczki do Chartreuse, do<br />

Vercors, w okolice masywu Belledonne oraz Taillefer. Pobyt w Grenoble to najlepszy sposób na wakacje<br />

łączące poznawanie dziedzictwa i podziwianie przyrody.<br />

Saint-Étienne<br />

Saint-Étienne, zwane miastem na siedmiu wzgórzach, nie przestaje rozkwitać. Ta wielka przemysłowa<br />

metropolia leży pośród malowniczych pejzaży. Niedaleko stąd znajdują się wąwozy Loary, szczyty Forez<br />

kryjące nienaruszoną przyrodę oraz unikalne dziedzictwo architektury. Zbiory muzeum sztuki<br />

współczesnej Saint-Étienne należą do najbogatszych w kraju, a miejscowe muzeum sztuki i przemysłu<br />

wiernie przedstawia dzieje tej ciekawej krainy.<br />

Valence<br />

Położone najbardziej na południe miasto regionu Rodan-Alpy, gdzie, znajduje się jedna z<br />

najważniejszych świątyń gastronomii we Francji, restauracja Pic. Warte uwagi są p<strong>la</strong>ce targowe miasta,<br />

które mienią się od lokalnych produktów z Drôme i Ardèche. Nie wolno zapominać również o miejskiej<br />

katedrze oraz muzeum sztuk pięknych, gdzie eksponowanych jest 97 rysunków i sangwin słynnego<br />

pejzażysty Huberta Robert.<br />

Najwięksi architekci<br />

Region Rodan-Alpy, naznaczony budow<strong>la</strong>mi takich wizjonerów architektury jak Philibert Delorme, Tony<br />

Garnier czy Maurice Novarina oraz, w czasach bardziej współczesnych, Jean Nouvel, Daniel Buren i Renzo<br />

Piano, nie bał się awangardowej architektury, która dziś jest częścią jego dziedzictwa. Warto zobaczyć<br />

takie dzieła jak k<strong>la</strong>sztor Le Corbusier w Evreux, ha<strong>la</strong> Tony’ego Garnier w Lyonie, muzeum sztuki<br />

współczesnej w Grenoble, muzeum archeologiczne w Saint-Romain-en-Gal czy operę w Lyonie.<br />

<strong>Wskazówki</strong><br />

• Osobliwości > Trasa kolorowych murów oraz słynnych „traboules” w Lyonie.<br />

• Tajemnica > Han<strong>de</strong>l starzyzną i antykami w miastach i wioskach regionu.<br />

• Trendy > Moda i zakupy u tutejszych młodych projektantów.<br />

• Talenty > Oświetlenie budynków Lyonu. Kuba, Sankt-Petersburg oraz Hanoi wynajmują lyońskich<br />

specjalistów do oświet<strong>la</strong>nia swych ulic.<br />

14


3. Art <strong>de</strong> vivre<br />

Rodan-Alpy, jego gastronomia i wina. Od kiedy adwokat Bril<strong>la</strong>t-Savarin, pochodzący z <strong>de</strong>partamentu Ain,<br />

wybrał gastronomię ponad wygłaszanie mów na sali sądowej, reputacja kulinarna tego regionu nie<br />

przestaje rosnąć.<br />

Tutaj gastronomia jest sztuką. Jej niezwykły charakter da się wytłumaczyć mieszanką wytwornej<br />

mieszczańskiej gastronomii z kuchnią powszednią, taką, jaką praktykują tradycyjne knajpki zwane tu<br />

bouchon. Lokalna gastronomia zawdzięcza część swego kunsztu różnorodności i wysokiej jakości<br />

lokalnych produktów. Rodan-Alpy to jednak również je<strong>de</strong>n z najważniejszych we Francji regionów<br />

produkujących wino. Znaleźć tu można 37 ape<strong>la</strong>cji AOC oraz grands crus, które zapewniają regionowi<br />

międzynarodową renomę.<br />

17<br />

Dziedzictwo gastronomiczne<br />

Region Rodan-Alpy obfituje w świeże i naturalne produkty. Na tutejszą sztukę kulinarną składają się w<br />

równej mierze solidne podstawy kuchni regionalnych z okolic Sabaudii, Ardèche czy też Forez, co jakość<br />

lokalnych produktów. Wiele z nich to AOC.<br />

18<br />

Bogata różnorodność lokalnych przysmaków<br />

O ile wędliny z historycznych krain Lyonnais, Adèche oraz Sabaudii znakomicie nadają się na<br />

przystawkę, to kurczaki z Bresse, ryby z Dombes oraz te z górskich jezior i rzek, stanowią główne dania,<br />

które zachwycą nawet najbardziej wybrednych smakoszy. Nie wspominając już o jagnięcinie z<br />

Baronnies… truf<strong>la</strong>ch z Tricastin, czarnych oliwkach z Nyons, soczystych owocach z doliny Rodanu,<br />

owocach leśnych z Lyonnais czy też jadalnych kasztanach z Ardèche i orzechach z Grenoble. Talerz<br />

serów tego regionu należy bez wątpliwości do najwspanialszych we Francji: rigotte z Condrieu,<br />

reblochon i beaufor t z Sabaudii, bleu z Bresse, pi codon z Drôme i Saint-Félicien z Ardèche, Saint<br />

Marcellin z Dauphiné i bri ques z Loire… Degustuje się je na lyoński sposób, czyli jako przekąskę, w<br />

knajpce, czy też po całym dniu na stoku, pod postacią ra clette, fondue lub ta rtiflette.<br />

D<strong>la</strong> każ<strong>de</strong>go podniebienia<br />

Rosette, Jésus, kiełbaski z Lyonu, sucha kiełbasa z Ardèche, szynki i kiełbasy z Sabaudii, wędliny<br />

stanowią nieodzowną część wielu specjałów z tych okolic, takich jak boudi n aux oi gnons à <strong>la</strong><br />

lyonnaise (kaszanka z cebulką), C erve<strong>la</strong>s lyonnais en bri oche (gruba kiełbasa w bułce) lub<br />

Sabo<strong>de</strong>t aux pommes à l’huile (kiełbasa z prażonymi jabłkami). W regionie zawierającym tyle<br />

jezior i rzek, nikogo nie dziwi chyba, że w każdym <strong>de</strong>partamencie ryby podawane są inaczej. I tak<br />

szczupak w Lyonie podawany jest w pierożku, w Dombes karp nadziewany jest kawałkami chleba i<br />

podawany z ziołami i śmietaną, a łosoś w Sabaudii ląduje na stole prosto z pieca. Różnorodność panuje<br />

również wśród mięs i drobiu: w Vivarais (Ardèche) skosztować można przepiórek w kapuście oraz<br />

indyka w kasztanach, w Lyonie zachwyca duszona wołowina z Dauphiné, potrawka z zająca po<br />

sabaudzku oraz kurczak w occie. Do tych dań często jada się cr ozets z Sabaudii (rodzaj łazanek),<br />

15


gr atin dauphi nois (zapiekankę z ziemniaków i sera) lub c ar dons à <strong>la</strong> moëlle <strong>de</strong> L yon<br />

(zapiekankę na szpiku). A na <strong>de</strong>ser nie ma nic lepszego niż ciasto orzechowe z Grenoble, pączki (w<br />

lutym podczas karnawału), suche ciasteczka z Sabaudii, brioche i inne wypieki drożdżowe...<br />

Wina AOC<br />

Rodan-Alpy to bez wątpienia region smaku. Ser bleu z Gex, orzechy z Grenoble, picodon z Drôme-<br />

Ardèche… Wszystkie te produkty i wiele innych posiadają status AOC jako gwarancję ich wyjątkowej<br />

jakości. Jednym z takich produktów są lyońskie oliwki odmiany „tanche”. To one, jako pierwsze w 1994<br />

roku zostały zakwalifikowane jako AOC (nazwa zastrzeżona d<strong>la</strong> produktu pochądzącego z danego<br />

regionu). Drób z Bresse, a konkretnie kurczęta z Bresse stanowią wśród nich wyjątek, są to jedyne<br />

kurczaki we Francji i na świecie, posiadające ten status. Ostatnim produktem, jaki uzyskał znak AOC w<br />

regionie Rodan-Alpy były kasztany z Ardèche.<br />

„Matki” Lyonu<br />

Za każdym szefem kuchni w tym regionie rysuje się sylwetka jego matki lub babci, dobrej wróżki osnutej<br />

zapachami domowej kuchni. Przez ponad sto <strong>la</strong>t szefami najlepszych restauracji w Lyonie były kobiety,<br />

które zwano „matkami”. Ich proste i kopiaste dania to rozkosz d<strong>la</strong> podniebienia. Pierwsza z „matek”,<br />

matka Filloux, zyskała sławę dzięki swemu jedynemu menu, którego nie zmieniła ani razu przez całe swe<br />

życie. Jej następczyni, Eugénie Brazier również przeszła do historii. Była bowiem jedyną kobietą, która<br />

uzyskała trzy gwiazdki w przewodniku kulinarnym Michelin. Kuchnia okolic Beaujo<strong>la</strong>is w jeszcze<br />

większym stopniu niż ta z Lyonu zawdzięcza swe korzenie, tradycje i renomę „matkom”: Rose w Juliénas,<br />

Benoîte w Villefranche-sur-Saône oraz Louise Ruet w Saint-Lager, niezapominając o Fleurie, gdzie<br />

wsławiły się „matki” Jacôme i Chagny.<br />

Region wielkich szefów kuchni<br />

Idąc w ś<strong>la</strong>dy mieszkającego w Lyonie Pau<strong>la</strong> Bocuse, wielu innych wielkich szefów kuchni przydało<br />

skrzy<strong>de</strong>ł gastronomii regionu Rodan-Alpy: Georges B<strong>la</strong>nc, król Vonnas, Pierre Orsi, Jean-Paul Lacombe,<br />

Philippe Chavent, Pierre i Michel Troisgros, Patrick Henri Roux, Anne-Sophie Pic… Znawcom sztuki<br />

kulinarnej ślinka leci już na sam dźwięk tych nazwisk. Do tej pierwszej ligi w ciągu kilku ostatnich <strong>la</strong>t<br />

dołączyło też kilku młodych mistrzów o niezwykłych talentach. Subtelne, lekkie i nieznane dotąd smaki<br />

to specjalność Mathieu Viannay. Podziwiana jest również <strong>de</strong>likatna, lekka i twórcza kuchnia Nico<strong>la</strong>sa Le<br />

Bec, który pracuje w samym sercu Lyonu, podobnie jak znany z mediów Marc Veyrat z Veyrier-du-Lac i<br />

Megève, który rozsławia górskie zioła. Co roku do wszystkich zakątków regionu ściągają nowi szefowie<br />

kuchni: Philippe Gauvreau pracuje teraz w Lyonie, Jean-Pierre Jacob w Bourget-du-Lac oraz w<br />

Courchevel, Emmanuel Renaut w Megève. A według najświeższych informacji bracia Pourcel przenieśli<br />

się do Drôme wraz z ich słynną Vil<strong>la</strong> Augusta.<br />

Gotować jak szef kuchni<br />

Niedzielni kucharze coraz liczniej zgłaszają się na kursy, gdzie chcą uczyć się szatkować, mieszać i<br />

b<strong>la</strong>nszować jak zawodowcy. D<strong>la</strong> tych miłośników gastronomii weekend bez garnków to jak dzień bez<br />

słońca. Zawodowcy upatrzyli w tym okazję do zbicia interesu. Dowo<strong>de</strong>m na to są liczne oferty<br />

weekendowych kursów gotowania bądź krótkie kulinarne pobyty w malowniczych hotelikach, które<br />

pojawiają się jak grzyby po <strong>de</strong>szczu we wszystkich zakątkach regionu. Od Georges B<strong>la</strong>nc po Benoît<br />

Vidal, wielcy szefowe kuchni otwierają swoje kuchnie tym nowym a<strong>de</strong>ptom sztuki gastronomicznej,<br />

spragnionym wskazówek mistrzów. W menu figurują: kurczęta z Bresse, karpie w otoczce z soli, sushi z<br />

muszli Św. Jakuba, potrawy z raków, marynaty z sandacza i wiele, wiele innych.<br />

16


Okoliczne targowiska<br />

Miód, jabłka, sery, wędliny domowej roboty, warzywa... Rodan-Alpy lubi targowiskq, te wqdqswone, jak i<br />

te na świeżym powietrzu. Niektóre z nich trzeba koniecznie zwiedzić: lyoński targ biologiczny na Croix-<br />

Rousse, tamtejsze Hale oraz targ na nabrzeżu Saint-Antoine. Zadaszone targowisko na p<strong>la</strong>ce du 11<br />

Novembre 1918 we Villefranche-sur-Saône jest największe w całym regionie. W Annecy nie da się przejść<br />

obojętnie obok licznych wędliniarskich specjałów na targu głównym. W każdą środę i sobotę producenci<br />

żywności z Ardèche gromadzą tradycyjnie się na p<strong>la</strong>cu pod Hôtel <strong>de</strong> Ville w Privas. W Saint-Paul-Les-<br />

Trois-Châteaux w <strong>de</strong>partamencie Drôme, od listopada do marca, w każdą niedzielę rano odbywa się<br />

słynny targ trufli.<br />

Niezbyt znane szerokiej publiczności trufle z Bugey i z Drôme mają jednak wielu amatorów, często<br />

zapaleńców, którzy wymyś<strong>la</strong>ją coraz to nowe sposoby, by odnajdywać te niezwykle cenne znaleziska.<br />

Tartiflett e, zapiekanka z ziemniaków, boczku i stopionego sera reblochon jest jednym z licznych<br />

sabaudzkich przysmaków.<br />

Prostej, smacznej i tradycyjnej kuchni zakosztować można w lyońskich knajpkach zwanych bouchon. W<br />

menu znajdą się na pewno: cervell e <strong>de</strong> canut (biały ser z ziołami), andouill ett e (biała kiełbasa),<br />

sałatka ziemniaczana i wiele innych… Goście witani są zawsze ser<strong>de</strong>cznie, atmosfera jest domowa, a ceny<br />

z<strong>de</strong>cydowanie niewygórowane.<br />

<strong>Wskazówki</strong><br />

• Luksus > Kulinarne eskapady po „gwiazdkowych” restauracjach regionu (gwiazdki Michelin)..<br />

• Portret > Paul Bocuse, 3 gwiazdki w przewodniku Michelin niezmiennie od 40 <strong>la</strong>t.<br />

• Osobliwości > Szukanie czarnych trufli w Tricastin.<br />

• Wydarzenia > Uroczystości „les Glorieuses <strong>de</strong> Bresse” odbywają się co roku w grudniu ku<br />

upamiętnieniu „les quatre Glorieuses” w Ain.<br />

Kraina win<br />

Rodan-Alpy to jednak również je<strong>de</strong>n z najważniejszych we Francji regionów produkujących wino. Znaleźć<br />

tu można 36 ape<strong>la</strong>cji AOC oraz grands crus, które zapewniają regionowi międzynarodową renomę.<br />

10 grands crus w Beaujo<strong>la</strong>is<br />

Wina ape<strong>la</strong>cji Beaujo<strong>la</strong>is dzielą się na trzy rodzaje.<br />

• Beaujo<strong>la</strong>is – stanowi 50% całej produkcji, która zresztą podwoiła się w ciągu ostatnich 40 <strong>la</strong>t. To słynne wino<br />

znane jest prze<strong>de</strong> wszystkim w odmianie “primeur nouveau”, czyli jako tzw. „Beaujo<strong>la</strong>is Nouveau”, które pije się na<br />

całym świecie w trzeci czwartek listopada. Jest to pełne świeżości mło<strong>de</strong> wino o owocowym charakterze.<br />

• Beaujo<strong>la</strong>is Vil<strong>la</strong>ges – stanowią około 25% produkcji, są bogatsze i o większej głębi niż Beaujo<strong>la</strong>is Nouveau.<br />

Wytwarzane są na obszarze 39 gmin.<br />

• Crus – jest ich w sumie 10 (Chiroubles, Brouilly, Saint Amour, Régnié, Moulin à Vent, Morgon, Juliénas, Fleurie,<br />

Côte <strong>de</strong> Brouilly, Chenas). Mają mocniejszą strukturę, stanowią 25% całkowitej produkcji i są jej ukoronowaniem.<br />

Dobrze się starzeją, potrzebują od 3 do 7 <strong>la</strong>t „leżakowania” by rozwinąć pełnię aromatu.<br />

17


10 grands crus z Côtes du Rhône<br />

Minęły już czasy, kiedy wina z Côtes du Rhône kojarzono wyłącznie z kawiarnianymi stolikami. Dziś Côtes du Rhône<br />

to sz<strong>la</strong>chetne wina cieszące się szerokim uznaniem. Pośród wszystkich win tej ape<strong>la</strong>cji, której tereny ciągną się<br />

wzdłuż Rodanu aż po Awinion, znajduje się 10 prestiżowych crus należących do najstarszych we Francji: Côte-<br />

Rotie, Condrieu, Château Grillet, Crozes Hermitage, Hermitage, Cornas, Saint-Joseph, Saint-Peray i wszystkie Côtes<br />

du Rhône Vil<strong>la</strong>ge.<br />

Wina z Sabaudii<br />

Apremont, Abyme, Roussette, Bergeron, Aligoté, Malvoisie, Crépy, Gamay… Wszystkie sabaudzkie wina<br />

mają status AOC od 1973 roku. Zwiedzić winnice, poznać ich właścicieli i, prze<strong>de</strong> wszystkim, spróbować<br />

wielu odmian win można podążając specjalnym sz<strong>la</strong>kiem, od Fréterives aż po Cluse <strong>de</strong> Chambéry. Wina<br />

te uwodzą swą różnorodnością, którą tłumaczy po części występowanie na tych terenach 23 różnych<br />

szczepów. Dzięki temu sabaudzkie wina komponują się z każdym daniem.<br />

Wina z Ardèche<br />

Syrah, Cabernet-Sauvignon, Merlot… Te regionalne czerwone wina o taninach przypominających wina z południa,<br />

wywodzą się z winnic Ardèche. Nie muszą już dopominać się o uznanie, podobnie zresztą jak wina z Chardonnay czy<br />

też Viognier. Białe, pełne i <strong>de</strong>likatne wina wyśmienicie pasują do ryb i drobiu. Koniecznie spróbować trzeba win<br />

Côtes du Vivarais, którym nadano nazwę AOC (Appel<strong>la</strong>tion d’origine contrôlée) 27 maja 1999 roku. Czerwone wina z<br />

tego regionu łączy aromat czarnych owoców, przypraw, mocne taniny i ożywcza świeżość. Okreś<strong>la</strong>ne mianem<br />

„górskich”, wina te są jednocześnie pełne smaku i nieco chropowate. Teren ape<strong>la</strong>cji Côtes du Vivarais obejmuje 14<br />

gmin, z których 9 znajduje się w Ardèche. To one właśnie stanowią ponad 80% całkowitej produkcji.<br />

Sz<strong>la</strong>ki win<br />

W regionie Rodan-Alpy, wśród rozlicznych winnic, biegnie wiele „sz<strong>la</strong>ków win”. Côtes du Rhône, Beaujo<strong>la</strong>is, wina<br />

Sabaudii… Każ<strong>de</strong> z nich posiada swój sz<strong>la</strong>k czy też trasę, która prowadzi przez urokliwe wioski, gdzie znajdują się<br />

piwnice znane z ich crus. Zwiedzający może, w towarzystwie winiarzy lub z pomocą jednego z licznych książkowych<br />

przewodników, zapoznać się z każdym AOC. W programie również: zwiedzanie piwnic i winnic, spotkania z<br />

winiarzami, posiłki w najlepszych restauracjach regionu...<br />

W południowej części regionu, wokół pięknego miasteczka Die rozciągają się winnice Diois. Wywodzące<br />

się stąd musujące i słodkie wino C<strong>la</strong>irette <strong>de</strong> Die należy do najstarszych na świecie. Region liczy sobie<br />

ponadto 36 winnic AOC, co oznacza, że 70% win produkowanych w tym regionie posiada ten znak<br />

jakości.<br />

Nie wolno pominąć również win z Bugey, rodzinnych okolic Bril<strong>la</strong>t-Savarin. Ta jedyna w swoim rodzaju<br />

winnica wytwarza trzy wina: Bugey, Cerdon oraz Roussette. Przysługuje im nazwa Vins Délimités <strong>de</strong><br />

Qualité Supér ieur e (VDQS).<br />

<strong>Wskazówki</strong><br />

• Portret > Georges Duboeuf, król Beaujo<strong>la</strong>is.<br />

• Turystyka winiarska > Prywatne kwatery u winiarzy.<br />

• Wydarzenie > Wieczór Beaujo<strong>la</strong>is Nouveau, w trzeci czwartek listopada.<br />

• Nowość > Bary winne pojawiają się we wszystkich zakątkach regionu.<br />

• Szkolenie > W je<strong>de</strong>n weekend opanować tajniki <strong>de</strong>gustacji win.<br />

18


Święta, festiwale,...<br />

Tętniące życiem i gwarne lub wykwintne i prestiżowe, lokalne imprezy odzwiercied<strong>la</strong>ją długą tradycję<br />

świętowania i stanowią znakomity pretekst do przyjazdu do regionu Rodan-Alpy, chociażby na krótko.<br />

„Nuits <strong>de</strong> Fourvières” – Lyon (czerwiec-sierpień)<br />

Znana również poza granicami Lyonu impreza Nuits <strong>de</strong> Fourvières co roku proponuje bogaty program, w<br />

którym każdy znajdzie coś d<strong>la</strong> siebie. Impreza ta ma miejsce we wspaniałym rzymskim teatrze<br />

położonym na zboczu wzgórza Fourvière.<br />

www.nuits<strong>de</strong>fourviere.fr<br />

„Jazz à Vienne” – Vienne (czerwiec-lipiec)<br />

Zorganizowany po raz pierwszy w 1981 roku festiwal „Jazz à Vienne” jest jednym z największych w<br />

Europie. Od samego początku zamiarem jego dyrektora i założycie<strong>la</strong> Jean Pau<strong>la</strong> Boutellier było<br />

ściągnięcie do Vienne największych nazwisk jazzu, by nadać tutejszemu festiwalowi międzynarodowego<br />

wymiaru. Festiwal przyciąga co roku niemal 100 000 widzów. Na tej legendarnej już scenie o niemal<br />

i<strong>de</strong>alnej akustyce wystąpili: Miles Davis, BB King i Marcus Miller. www.jazzavienne.com<br />

„Evian Masters” – Evian-les-Bains (lipiec)<br />

Pierwsze na świecie zawody golfowe d<strong>la</strong> kobiet organizowane na 18-dołkowym polu w Royal Parc Evian.<br />

www.evianmasters.com<br />

„Fête du Lac d’Annecy” – Annecy (sierpień)<br />

Tego nie wolno przegapić! To obecnie je<strong>de</strong>n z największych pokazów sztucznych ogni w Europie. Co roku<br />

rozbłyskom na niebie towarzyszy inny motyw muzyczny. Technicy, pracujący pod kierunkiem Armina<br />

Lukasser odpowiedzialnego za koncepcję artystyczną imprezy, wystrzeliwują sztuczne ognie z pontonów<br />

rozmieszczonych na przybrzeżnych wodach. Przez niemal półtorej godziny podziwiać można zapierający<br />

<strong>de</strong>ch w piersiach pokaz, na który składa się gra świateł odbijających się w wodzie, projektory, <strong>la</strong>sery i<br />

animacje na ekranach i<strong>de</strong>alnie zgrane ze sztucznymi ogniami i muzyką.<br />

www.<strong>la</strong>c-annecy.com<br />

„Festival <strong>de</strong> Jazz à Megève” – Megève (lipiec)<br />

Festiwal ten tworzą liczne koncerty nowoorleańskiego jazzu w tym słynnym na cały świat, urokliwym<br />

miasteczku położonym w samym sercu Alp.<br />

www.megeve.com<br />

Festiwal w Ambronay – Ambronay (wrzesień-październik)<br />

Festiwal muzyki dawnej odbywający się w miejscu o niezwykłej akustyce, w opactwie Notre-Dame<br />

d’Ambronay, uznanym za zabytek (XIII-XVII wiek). W festiwalu uczestniczy również Chór Ambronay.<br />

www.fest-ambronay.com<br />

Biennale Tańca – Lyon (wrzesień)<br />

Wielkie międzynarodowe spotkanie miłośników tańca, organizowane co dwa <strong>la</strong>ta w Lyonie.<br />

www.biennale-<strong>de</strong>-lyon.org<br />

Międzynarodowe Biennale Designu – Saint-Etienne (listopad)<br />

Ponad 1000 projektantów z 80 krajów przedstawia swoje projekty związane z meb<strong>la</strong>mi, wystrojem<br />

wnętrz, modą, środkami transportu, narzędziami i małą architekturą miejską.<br />

19


„Fête <strong>de</strong>s Lumières“ – Lyon (8 grudnia)<br />

Licząca już ponad 150 <strong>la</strong>t tradycja organizowania „święta świateł“ sprawia, że co roku, 8 grudnia,<br />

mieszkańcy Lyonu stawiają zapalone świece na parapetach okien a fasady budynków miasta stają się<br />

ekranami, na których rozgrywa się wspaniała gra świateł. Ta wyjątkowa sceneria stanowi tło d<strong>la</strong><br />

tradycyjnych uroczystości na cześć Marii Panny. Od kilku <strong>la</strong>t, święto trwa cztery dni.<br />

www.lyon-france.com<br />

Tradycyjne święta<br />

„Fête <strong>de</strong>s Gui<strong>de</strong>s” – Chamonix (sierpień)<br />

To tradycyjne święto na część przewodników wysokogórskich obchodzone jest w Chamonix już od ponad<br />

70 <strong>la</strong>t.<br />

www.ciegui<strong>de</strong>s-chamonix.com<br />

„Fête <strong>de</strong> <strong>la</strong> C<strong>la</strong>irette” – Die (wrzesień)<br />

Doroczne obchody święta na cześć C<strong>la</strong>irette <strong>de</strong> Die, słodkiego, musującego wina produkowanego w tym<br />

dawnym rzymskim mieście <strong>de</strong>partamentu Drôme.<br />

www.drometourisme.com<br />

„Les Castagna<strong>de</strong>s d’Automne” – Ardèche (listopad)<br />

W parku przyrody Monts d’Ardèche królują kasztany. Wiele okolicznych wiosek organizuje więc, co<br />

jesień, imprezy na ich cześć: Privas, Pra<strong>de</strong>s, Désaignes. Obejmują one <strong>de</strong>gustacje, targi typowo<br />

jesiennych produktów, wyrobów rzemieślniczych i spacery. Restauracje proponują dania z jadalnych<br />

kasztanów.<br />

www.ar<strong>de</strong>che-gui<strong>de</strong>.com<br />

„Le Retour <strong>de</strong>s Alpages” – Annecy (październik)<br />

Według dawnej góralskiej tradycji, całe wioski gromadziły się wokół wracających z pastwisk stad. Dziś,<br />

święto to też kojarzone jest z powrotem do źró<strong>de</strong>ł. Obejmuje pokazy sztuki rzemieślniczej, prezentacje<br />

ginących zawodów, pokazy bydła i <strong>de</strong>gustacje lokalnych produktów.<br />

www.annecytourisme.com<br />

„Fêtes du Beaujo<strong>la</strong>is Nouveau“ – Beaujo<strong>la</strong>is (listopad)<br />

Wszystkie wioski okolic Beaujo<strong>la</strong>is świętują oficjalną premierę nowego rocznika. Uroczystości odbywają<br />

się co roku w trzeci czwartek listopada.<br />

www.beaujo<strong>la</strong>is.com<br />

Kiermasze bożonarodzeniowe – Lyon, Annecy, Chambéry, Grenoble (grudzień)<br />

Na głównych p<strong>la</strong>cach tych miast spotykają się w okresie przedświątecznym liczni wystawcy i sprzedawcy<br />

oferujący własnoręcznie wykonane produkty, <strong>de</strong>koracje, oryginalne prezenty i przysmaki.<br />

20


4. W plenerze<br />

Spływ kajakowy na rzece Ardèche, rafting na rzekach <strong>de</strong>partamentu Isère, przelot paralotnią nad<br />

Sabaudią, wędkowanie w jeziorach i rzekach w Haute-Savoie, a w zimie narty w Tarentaise… Każdy z<br />

<strong>de</strong>partamentów tego regionu kultywuje to, co go wyróżnia spośród innych części kraju. Turyści znajdą tu<br />

znakomite warunki do uprawiania wszelkich sportów o jakich zamarzą, dodatkowo rozkoszując się bujną<br />

otaczającą ich zielenią.<br />

Na spotkanie przygody i przyrody<br />

Piesze wyprawy w góry, wycieczki do parków przyrodniczych, jazda na rowerach górskich,... Turyści z całą<br />

pewnością nie będą się tu nudzić. Wszystkie te atrakcje przyczynią się do urozmaicenia pobytów<br />

krajoznawczych w regionie.<br />

Piesze wędrówki<br />

Zwykłe spacery, długie wędrówki lub trasy tematyczne odkrywające tajemnice przyrody, dziedzictwa<br />

historycznego oraz ginących tradycyjnych umiejętności... Samemu, z rodziną, z przyjaciółmi, z<br />

przewodnikiem lub na grzbiecie osła... Znaleźć tu można tysiące sposobów przemierzania regionu<br />

Rodan-Alpy. Przeprawa przez położoną na dużej wysokości równinę Ardèche, wejście na Mont Aiguille w<br />

Vercors, przejście sz<strong>la</strong>kiem Giono w południowej części Drôme, wejście na Dents B<strong>la</strong>nches, nie<br />

zapominając też, rzecz jasna, o wspinaczce na Mont B<strong>la</strong>nc… W sumie, do dyspozycji zwiedzających<br />

wyodrębniono i oznaczono niemal 43 000 kilometrów ścieżek i sz<strong>la</strong>ków, spełniających normy<br />

Francuskiego Związku Turystyki Pieszej (FFRP).<br />

Rowery zwykłe i górskie<br />

Od Mont B<strong>la</strong>nc po dolinę Rodanu, od stawów w Dombes po wąwozy Ardèche, od Monts du Beaujo<strong>la</strong>is po<br />

bramy Prowansji, etc. Te tereny dają niemal nieograniczone możliwości miłośnikom dwóch kółek.<br />

Najlepsze trasy? Przebiegające obok tysiąca stawów, wzdłuż płaskich, prostych dróg wśród stuletnich<br />

p<strong>la</strong>tanów ścieżki rowerowe w Dombres i<strong>de</strong>alnie nadają się na rodzinne eskapady. Trasa stawów w<br />

Dombes to oznaczony sz<strong>la</strong>k, na który składają się dwie części pętli o długości 65 i 70 km, zaczynające<br />

się w Vil<strong>la</strong>rs-les-Dombes. Drôme rozpościera przed oczami rowerzystów czarowne, pagórkowate<br />

krajobrazy. Każdy znajdzie tu coś d<strong>la</strong> siebie, od doliny Rodanu po Vercors. Trasy w Drôme są znakomicie<br />

oznakowane. Nie można się tu zgubić. Wielka Pęt<strong>la</strong> w Ain rozpoczyna się z kolei w Bellegar<strong>de</strong>-sur-<br />

Valserine. Ta prawdziwie sportowa trasa składa się z dwóch części, z których pierwsza przebiega<br />

głównie przez Haut-Bugey (139 km), a druga przez Pays <strong>de</strong> Gex (177 km). Trasa ta została specjalnie<br />

opracowana na użytek miłośników wspinaczki po szczytach: La Faucille (1323 m), La Biche (1325 m)<br />

oraz Le Colombier (1534 m). Warto też pamiętać o tym, że większość <strong>de</strong>partamentów posiada oznaczone<br />

sz<strong>la</strong>ki d<strong>la</strong> amatorów turystyki rowerowej.<br />

21


Parki przygody<br />

Przejść z jednego drzewa na drugie po podwieszonych mostkach lub zwisających linach można w parku<br />

przygody. Taki park to niekończąca się zabawa. Tory mają różne poziomy trudności, a składają się na nie<br />

mosty linowe, małpie gaje, tyrolki, liny Tarzana i inne atrakcje. W regionie Rodan-Alpy istnieje ponad 50<br />

torów przygodowych (Pays du Léman, Aravis, Oisans, Bauges, Vercors, Chartreuse, Tarentaise, Pi<strong>la</strong>t,<br />

Pays <strong>de</strong> Gex, masyw Mont B<strong>la</strong>nc, Beaujo<strong>la</strong>is Vert, Ardèche, Drôme provençale....). Tego typu rozrywki są<br />

dziś niezwykle popu<strong>la</strong>rne. Do parków przygody przez cały rok, również w zimie, wybierają się całe<br />

rodziny i grupy przyjaciół.<br />

Rodan-Alpy na zielonej trawce<br />

Rodan-Alpy to drugi najważniejszy region golfowy we Francji, liczący ponad 60 pól, które wykorzystują<br />

unikalną rzeźbę terenu regionu. Grać w golfa można tu na równinie, nad brzegiem jeziora, w wysokich<br />

partiach gór, w samym środku stepowej roślinności garrigue lub w pobliżu głównych miast. Uwaga:<br />

wśród pól <strong>la</strong>wendy, szczytów i sosnowych zagajników łatwo stracić z oczu białe piłeczki!<br />

Najbardziej malowniczy ze wszystkich francuskich sz<strong>la</strong>ków pieszych, GR 5 rozciąga się od jeziora<br />

Genewskiego aż po Briançonnais i stanowi trasę spacerową po Gran<strong>de</strong>s Alpes. Z tej trasy szczyty o<br />

ponad 3000 m wysokości odsłaniają się piechurom w całej swej okazałości. Przeprawa przez Vanoise<br />

oraz spacer u stóp Mont B<strong>la</strong>nc to z pewnością niepowtarzalne przeżycia.<br />

<strong>Wskazówki</strong><br />

• Osobliwości > Trasa „Konfitury w Ardèche” lub „szczyty i wina w Sabaudii między Bauges i Chartreuse”<br />

czyli jak połączyć wysiłek fizyczny z <strong>de</strong>gustacją lokalnych produktów.<br />

• Wydarzenia > Święto balonów w czerwcu w Annonay, w Ardèche.<br />

• Trendy > Wycieczka na rolkach poza miasto (zielone ścieżki w Beaujo<strong>la</strong>is, objazd jeziora Annecy…).<br />

• Koniecznie > Piesza wspinaczka na Mont B<strong>la</strong>nc.<br />

• Osobliwości > Wycieczka na masyw Beaufortain na ośle.<br />

Zabawy na śniegu<br />

Region Rodan-Alpy to największy obszar narciarski świata. Posiada 180 stacji i 18 terenów narciarskich.<br />

Co roku w zimie ściągają tu miliony amatorów białego szaleństwa. W lecie z kolei, góry zamieniają się w<br />

raj d<strong>la</strong> alpinistów, miłośników wypraw po lodowcach i paralotniarstwa. Góry pozostają jednym z<br />

najlepszych pomysłów na wakacje w regionie Rodan-Alpy.<br />

Narty<br />

180 stacji, 18 połączonych ze sobą terenów narciarskich oraz 5 800 tras zjazdowych tworzy największy<br />

obszar narciarski świata. Alpy to nadal ulubiony cel wycieczek turystów. Ku ich uciesze i wygodzie, obok<br />

tradycyjnych wiosek narciarskich takich jak Le Grand Bornand, Samoëns, Megève, Les Gets, Morzine i<br />

Valloire znaleźć można nowoczesne ośrodki narciarskie takie jak Tignes, La P<strong>la</strong>gne, Les Arcs, Les<br />

Menuires oraz Val Thorens... Te ostatnie mają wiele do zaoferowania fanatykom otwartych przestrzeni i<br />

freeri<strong>de</strong>’u ściągającym tu z całego świata. W Tarentaise, na terenie Trzech Dolin dostępnych jest 600 km<br />

22


tras zjazdowych, w Espace Killy (Tignes i Val d’Isére) z kolei – 300 km. Leżący w Haute Savoie Grand<br />

Massif liczy łącznie niemal 300 km, za to Portes du Soleil mają ich w sumie 650, po obu stronach<br />

granicy francusko-szwajcarskiej. Od roku 2003 pojawiły się dwa nowe niebagatelne tereny: Paradiski,<br />

który łączy stacje La P<strong>la</strong>gne, Les Arcs i Peisey-Val<strong>la</strong>ndry i liczy 420 km tras zjazdowych oraz Sybelles w<br />

Maurienne, który obejmuje 6 ośrodków (La Toussuire, Saint Sorlin d’Arves, Saint Jean d’Arves, Le<br />

Corbier, Les Bottieres i Saint Colomban <strong>de</strong>s Vil<strong>la</strong>rds) i udostępnia 310 km tras. Oferty dopełniają stacje<br />

na południu regionu w Jura, Vercors, Chartreuse, Monts du Forez, Drôme, Isere oraz w Ain, bardziej<br />

przystosowane do goszczenia skaterów, amatorów alternatywnych stylów oraz rakiet śnieżnych. W 7 z 8<br />

<strong>de</strong>partamentów regionu jeździ się na nartach (narciarstwo alpejskie plus narciarstwo biegowe).<br />

Niektóre ze stacji zyskały międzynarodową sławę. Saisies w Sabaudii zawdzięcza ją udziałowi w<br />

Igrzyskach Olimpijskich w Albertville w 1992 roku. Od czasu igrzysk, stacja ta wzbogaciła się o teren do<br />

uprawiania narciarstwa biegowego. Autrans, francuska stolica biegówek gości co roku w styczniu słynne<br />

zawody Foulée B<strong>la</strong>nche. Na rakietach śnieżnych ścigać się można z kolei podczas wyścigu Course du<br />

Siècle organizowanego co zimę w Pralognan. W zawodach tych, w okolicach przełęczy Col <strong>de</strong> <strong>la</strong> Vanoise,<br />

startują wspólnie zawodowcy i amatorzy. Niezapomniane wrażenia gwarantowane!<br />

Alpinizm<br />

Region Rodan-Alpy to raj d<strong>la</strong> alpinistów, zarówno tych doświadczonych jak i d<strong>la</strong> amatorów. Alpinizm<br />

uprawiać można również w lecie. Na wspinaczy czeka tu ponad 200 skalnych ścian. Najsłynniejsze to:<br />

Mont B<strong>la</strong>nc, Aiguilles <strong>de</strong> Chamonix, Dent Parrachée w Vanoise oraz Meije w Oisans.<br />

Wspinaczka<br />

Dziś wspinacze nie zadowa<strong>la</strong>ją się zwykłymi granitowymi ścianami. Wspinają się wszędzie gdzie to tylko<br />

mozliwe. Do ulubionych ostatnio należą wapienne urwiska prealpejskich masywów. D<strong>la</strong> miłośników<br />

wspinaczki liczy się nie tyle rozmiar przeszkody, co stopień jej trudności technicznej. D<strong>la</strong>tego też, w<br />

okolicach wielu wzgórz regionu, znaleźć można doskonałe miejsca do uprawiania tego sportu.<br />

Zwolennicy wspinaczki doceniają też łatwo dostępne miejsca, niewymagające wielogodzinnych<br />

marszów. W całym regionie znaleźć ich można wiele. Do najbardziej popu<strong>la</strong>rnych należą te z Drôme,<br />

gdzie można się wspinać w promieniach słońca (Saou, Ombleze, Buis-les-Baronnies...)<br />

Via ferrata<br />

Via ferreta (że<strong>la</strong>zny sz<strong>la</strong>k) zbudowano podczas pierwszej wojny światowej wzdłuż włoskiej granicy, by<br />

ułatwić przemieszczanie się niewyszkolonym we wspinaczce żołnierzom. Wówczas były to po prostu<br />

metalowe i linowe drabinki. Dziś, zabezpieczone stalowymi linami i podpórkami pozwa<strong>la</strong>ją nawet<br />

początkującym pokonywać groźne wyglądające ściany. Dolina Maurienne, francuska kolebka tej techniki<br />

wspinaczkowej, proponuje kilka rodzajów tras. „Diabelska via ferrata” w Aussois-La Norma to kilka<br />

niezależnych od siebie odcinków o różnych stopniach trudności oraz specjalna trasa d<strong>la</strong> dzieci, „via<br />

ferrata d<strong>la</strong> diabełków”.<br />

Wędrówki po lodowcu<br />

Rodan-Alpy to jedyny region we Francji, gdzie można wybrać się na wędrówkę po lodowcu. Trzy masywy<br />

oferują tę niezwykłą możliwość. O ile pierwsze skojarzenia biegną siłą rzeczy do masywu Mont B<strong>la</strong>nc i<br />

jego lodowców Géant, Leschaux, Argentière oraz Tré-<strong>la</strong>-Tête, to jednak warto pamiętać również o<br />

masywie Vanoise z jego lodowcami Gran<strong>de</strong> Casse, Evettes oraz o masywie Ecrins i lodowcach Rateau i<br />

Pi<strong>la</strong>ste. Sport ten uprawiać można od czerwca do września.<br />

23


Luksusowe stacje<br />

Megève, najsłynniejsza stacja narciarska w Górnej Sabaudii jest również najbardziej stylową. Powstała<br />

w roku 1920 z inicjatywy baronowej Noémie <strong>de</strong> Rothschild, posiada zarówno charakter jak i szyk. Ta<br />

znakomita mieszanka autentyczności (tradycyjna, górska zabudowa) i luksusu czyni z Megève od 1950<br />

roku niezmiennie modny ośro<strong>de</strong>k d<strong>la</strong> wyższych sfer, chcących spędzić nieco czasu u stóp Mont B<strong>la</strong>nc. Jej<br />

alter ego, stacja Courchevel w Sabaudii, ma z kolei bardziej międzynarodowy charakter. Jest też bardziej<br />

nowoczesna. Niektórzy uznają ją wręcz za zimowy odpowiednik Saint-Tropez lub Ibizy.<br />

Rodan-Alpy to również i<strong>de</strong>alne miejsce d<strong>la</strong> miłośników paralotniarstwa. Klimat umiarkowany i górski,<br />

regu<strong>la</strong>rne i pomyślne wiatry przyciągają do tego regionu najwięcej paralotniarzy we Francji.<br />

<strong>Wskazówki</strong><br />

• Osobliwości > Śnieżne safari.<br />

• Trasa > Legendarne sz<strong>la</strong>ki: Vallée B<strong>la</strong>nche, Lac du loup w Val Thorens, wypady helikopterem na narty z<br />

Rosière w Tarentaise na trasy we Francji lub we Włoszech...<br />

• Luksus > 7 hoteli na szczytach. Wygodne, spoczywające na wysokościach przytulne domki to unikalne<br />

miejsca, w których naturalnie rozkwita miłość do gór i narciarstwa.<br />

• Dziedzictwo > Górskie wioski narciarskie (Combloux, Arêches Beaufort, Cordon, Bonneval-sur-Arc, La<br />

Clusaz, les Gets…)<br />

24


5. Rodan-Alpy,<br />

kraina bogata w błękit<br />

Turystyka tego regionu przyjęła od niedawna nową symbolikę: wodę, w każ<strong>de</strong>j jej postaci. Tematyka<br />

wody, nadająca ton wszystkim dziedzinom życia w tym drugim najważniejszym turystycznym regionie<br />

Francji, została szeroko nagłośniona i szybko przejęta przez mieszkańców regionu.<br />

Wybór wody jako motywu przewodniego nie jest przypadkowy. Rodan-Alpy może bowiem poszczycić się<br />

największą ilością przedsiębiorstw butelkujących wodę mineralną oraz największymi zasobami wody<br />

pitnej. Woda ukształtowała ten region.<br />

Podkreślić należy jednak również wszystkie „wodne” elementy turystyki regionalnej: kąpieliska,<br />

uzdrowiska, jeziora, rzeki, zbiorniki wodne, wodospady, górskie strumienie, kajakarstwo, rafting,<br />

canyoning, hydrospeed, „bitwy morskie”, wioś<strong>la</strong>rstwo, pływanie, narty wodne, turystykę rzeczną, rejsy,<br />

żeg<strong>la</strong>rstwo, sz<strong>la</strong>ki tematyczne wokół fontann, nabrzeży, mostów i cieków wodnych, długodystansowe<br />

trasy rowerowe, Niebieski Sz<strong>la</strong>k, Zielony Sz<strong>la</strong>k, wędkowanie w jeziorach, rzekach, butelkowanie wód<br />

mineralnych i źród<strong>la</strong>nych, muzea i domy poświęcone wodnej tematyce, aquaparki i termy, jaskinie,<br />

bagna, tajemnicze ogrody, zabytki przyrody ukształtowane przez wodę... Cały ten region, wszystkie jego<br />

<strong>de</strong>partament i tereny (górskie, wiejskie oraz miejskie) zyskują dzięki wodzie na atrakcyjności i podnoszą<br />

dzięki niej swój poziom życia.<br />

Największy zbiornik wody we Francji<br />

Rodan-Alpy posiada bezsprzecznie największe zasoby wody we Francji. Jak wyjaśnia Jean-Paul Bravard,<br />

wybitny francuski specjalista ds. rzek, wykładowca na Université Lyon 2 oraz na Sorbonie: „Mamy tu do<br />

czynienia z największą powierzchnią słodkiej wody: tysiącami kilometrów kwadratowych rzek,<br />

trzydziestoma jeziorami, ponad tysiącem stawów w Dombes, licznymi lodowcami, z których największy<br />

to Mer <strong>de</strong> G<strong>la</strong>ce, znajduje się tu kilkaset źró<strong>de</strong>ł, z których około dwudziestu wykorzystywanych jest przez<br />

marki takie jak Evian, Badoit, czy Vals… Nie wolno również zapominać o liczącym 812 km długości<br />

Rodanie. Natężenie przypływu wynoszące w niektórych punktach 1700 m³ wody na sekundę czyni z<br />

Rodanu najpotężniejszą francuską rzekę. Krótko mówiąc, woda odgrywa w tym regionie główną rolę.<br />

Rodan-Alpy jest pod tym wzglę<strong>de</strong>m wyjątkowym regionem Francji”.<br />

Podstawowe liczby dotyczące wody w regionie Rodan-<br />

Alpy<br />

• 7000 km cieków wodnych<br />

• 18 jezior o powierzchni ponad 50 hektarów, w tym jezioro Bourget (4 462 ha) oraz jezioro<br />

Annecy (2 700 ha)<br />

• 13 jezior o powierzchni ponad 100 hektarów<br />

• 400 km² lodowców<br />

• 32 punkty produkcji wody mineralnej i źród<strong>la</strong>nej (w 2004 roku wyprodukowano ponad 3 miliardy<br />

litrów)<br />

• 16 stacji termalnych oraz 7 stacji klimatycznych (gdzie wypoczywa 20% francuskich kuracjuszy)<br />

• 191 km sz<strong>la</strong>ków żeglownych na Rodanie i 106 km na Saonie<br />

25


• 485 km tras rowerowych przyszłej długodystansowej trasy wzdłuż Rodanu, od Jeziora<br />

Genewskiego po Morze Śródziemne<br />

• 40% energii elektrycznej pozyskiwanej z elektrowni wodnych<br />

Promocja regionu wokół i<strong>de</strong>i wody: pur bien être („czysty<br />

błogostan”)<br />

Zarówno we Francji jak i poza jej granicami woda stanowi ostatnio je<strong>de</strong>n z <strong>de</strong>cydujących elementów<br />

podczas wyboru miejsca na spędzanie wakacje, okreś<strong>la</strong>niu długości pobytu i ewentualnego powrotu w to<br />

samo miejsce. Przebywający nad wodą turyści często wybierają się na zwiedzanie okolic, gotowi są<br />

nawet podróżować w tym celu ponad godzinę w jedną stronę. W ten sposób przyczyniają się do rozwoju<br />

turystyki w danym <strong>de</strong>partamencie, a nawet całym regionie.<br />

Mając w zanadrzu ten niebagatelny potencjał rozwoju w perspektywie najbliższych piętnastu <strong>la</strong>t,<br />

organizacja turystyczna Rhône-Alpes Tourisme uczyniła z wody hasło przewodnie swej kampanii i<br />

promocji regionu. Podkreś<strong>la</strong> w ten sposób unikalny i pionierski charakter swoich działań w tych<br />

dziedzinach. Przyjęte w tym celu motto „pur bien être” (czysty błogostan) należy więc rozumieć<br />

następująco:<br />

Pur (czysty) – wyraża czystą przyjemność, jaką czerpać można z podziwiania krajobrazów w regionie<br />

Rodan-Alpy. Podkreś<strong>la</strong> również czystość powietrza, wody i przestrzeni, które każ<strong>de</strong>go nastrajają<br />

refleksyjnie.<br />

Bien (błogo) – okreś<strong>la</strong> samopoczucie ciała i duszy po wysiłku fizycznym. Tak czuje się każdy, kto tego<br />

wysiłku zakosztował na nartach, w wodzie czy też podczas pieszej wędrówki po górach.<br />

Etre (stan) – to wszystko co związane jest z ludzką działalnością, symbolizuje wiedzę, dorobek<br />

kulturalny, historię, dziedzictwo oraz gastronomię.<br />

Świeżość jezior<br />

W regionie Rodan-Alpy, a dokładnie w Dauphiné, Sabaudii i Górnaj Sabaudii oraz w Ain kryje się około<br />

stu jezior i stawów. W upalne <strong>la</strong>ta stanowią one prawdziwe oazy świeżości i ochłody. Jezioro Genewskie,<br />

Bourget i Annecy... Oto kilka słów na temat trzech największych francuskich jezior...<br />

Jezioro Genewskie<br />

Termalny i kąpieliskowy charakter tego jeziora ugruntował się w XIX wieku, kiedy to rozwinęły się nad<br />

nim ośrodki Divonne-les-Bains, Thonon i Evian. Jezioro Genewskie pozostaje największym alpejskim<br />

jeziorem Francji. To rozciągające się na 58 236 hektarów małe morze łagodzi klimat otaczających je<br />

regionów. Jezioro Genewskie położone jest częściowo w <strong>de</strong>partamencie Górnaj Sabaudii, a częściowo w<br />

szwajcarskich kantonach Vaud i Genewy. Leżące u stóp okolicznych szczytów jezioro posiada<br />

wyspiarską atmosferę. „Mała”, francuska riwiera ciągnie się na długości 50 km od Hermance po Saint-<br />

Gingolph, gdzie jej brzegi łagodnie schodzą do wody. Południowy brzeg to ulubione miejsce wszystkich<br />

wielbicieli Jeziora Genewskiego.<br />

Jezioro Bourget<br />

To największe naturalne jezioro we Francji (4 100 hektarów). Leży między dwoma małymi łańcuchami<br />

górskimi o gęstej roślinności. D<strong>la</strong> przybywających tu z całej Europy turystów, jest to ucieleśnienie<br />

romantyczności. Nad jego brzegami położone są dynamicznie rozwijające się miasta Aix-les-Bains oraz<br />

Bourget du Lac. W trosce o wyjątkowy biotop jeziora, jego dwa krańce zostały przekształcone w<br />

26


ezerwaty przyrody. W okolicy jeziora znajdują się również niezwykle interesujące zabytki: opactwo<br />

Hautecombe z XII wieku, gdzie spoczywają książęta z dynastii sabaudzkiej oraz przeorstwo w Bourget du<br />

Lac.<br />

Jezioro Annecy<br />

Słoneczne brzegi jeziora od Veyrier do Talloires zdobią skarby dziedzictwa kulturowego regionu (wioska<br />

Veyrier została przepięknie odrestaurowana). Od Angon do Doussard natomiast króluje przyroda. By<br />

móc w pełni je docenić, trzeba wybrać się na wycieczkę dookoła jeziora, rowerem, pieszo lub na rolkach.<br />

Podczas wyprawy warto zajrzeć do opactwa Talloires z XVII wieku, które zostało przekształcone w<br />

urokliwy czterogwiazdkowy hotel-restaurację. To miejsce nie z tego świata. Cele mnichów zostały<br />

przebudowane w pokoje hotelowe, a komnata przeora uznana została za zabytek historii. Kuchnia<br />

dorównuje wystrojowi komnat. Jest unikalna i wyrafinowana.<br />

Dombes - kraina tysiąca stawów<br />

Licząca sobie tak naprawdę aż 1 600 stawów kraina Dombes to obowiązkowy przystanek d<strong>la</strong> turystów<br />

odpoczywających w tych okolicach. Dzięki swej wyjątkowej florze i faunie, d<strong>la</strong> miłośników przyrody<br />

stanowi i<strong>de</strong>alne i niepowtarzalne miejsce do obserwacji. W wielu stawach hodowane są ryby. Na jesieni,<br />

gdy nadchodzi pora opróżniania stawów, odbywają się tu prawdziwe pokazy wędkarstwa. Spotkanie z<br />

ludźmi od <strong>la</strong>t pielęgnującymi te same tradycje to niezwykle wzbogacające doświadczenie. Tym, którzy<br />

pragną dobrze poznać okolice Dombes, polecić należy sz<strong>la</strong>k stawów. Prowadzi on zwiedzających w głąb<br />

dzikiej przyrody, gdzie na dość często zachmurzonym niebie podziwiać mogą stada dzikich kaczek,<br />

bekasów i dzikich gęsi. Wizyta w parku ornitologicznym w Vil<strong>la</strong>rs-les-Dombes to niezapomniane<br />

przeżycie d<strong>la</strong> dzieci, które szeroko otwartymi z zachwytu oczami obserwować będą ponad 2 000<br />

gatunków ptaków żyjących tu w otwartej przestrzeni lub w ogromnych wolierach.<br />

Równina Forez<br />

Równina Forez i jej 300 stawów to siódme, co do wielkości, ptasie lęgowisko we Francji. Leży na trasie<br />

migracyjnej i stanowi przez cały rok ważny przystanek d<strong>la</strong> wszystkich ptaków wędrownych. Spacerując<br />

sz<strong>la</strong>kiem dydaktycznym Ecopôle, na własne oczy można podziwiać perkozy, ślepowrony, a nawet bobry<br />

europejskie, które ponownie zamieszkały na tych terenach kilka <strong>la</strong>t temu.<br />

35 000 to liczba hektarów, które pokrywają łącznie jeziora i inne zbiorniki wodne regionu Rodan-Alpy.<br />

<strong>Wskazówki</strong><br />

• Wydarzenia > Festiwal Navig’Aix odbywający się pod koniec sierpnia w porcie Aix les Bains to<br />

największe spotkanie dawnych statków, tych silnikowych i parowców. Co roku przybywa tu około stu<br />

statków: żaglowców, Riva, Cris Craft, Racers i innych Runabouts…<br />

• Portret > Marc Veyrat: jego restauracje uzyskały 20 punktów na 20 w przewodniku „Gault - Mil<strong>la</strong>u”<br />

oraz w sumie sześć gwiaz<strong>de</strong>k w Michelin.<br />

• Spotkania > Jesienna wyprawa z wędką w Ain, kiedy opróżniane są tutejsze stawy.<br />

• Luksus > Niepowtarzalna atmosfera wakacji na alpejskiej riwierze (Jezioro Genewskie, jezioro Bourget<br />

oraz Annecy).<br />

• Osobliwości > Nurkowanie pod lo<strong>de</strong>m w jeziorze Tignes.<br />

• Wyjatkowe > Dwugodzinny rejs po Jeziorze Genewskim statkiem, który stanowi dokładną rekonstrukcję<br />

dziewiętnastowiecznej barki „La Savoie”.<br />

27


Meandry rzek i strumieni<br />

Zasi<strong>la</strong>ny licznymi dopływami, potężny i porywczy Rodan jest niekwestionowanym królem regionu.<br />

Nawadnia wszystkie osiem <strong>de</strong>partamentów regionu. Musi jednak dzielić swe terytorium z innymi rzekami.<br />

Spokojniejsza Saona wije się dyskretnie między Bresse i Beaujo<strong>la</strong>is, by połączyć się z Rodanem na<br />

południe od Lyonu. A Isere, z kolei, wpada do niego między miejscowościami Tain-l’Hermitage i Valence.<br />

Wszechmocny Rodan<br />

By utrzymać w ryzach tę najbardziej gwałtowną z francuskich rzek, wzdłuż jej brzegów wyznaczono<br />

szerokie strefy zalewowe. Nie tylko chronią one obecnie okolicznych mieszkańców przed częstymi<br />

wylewami, ale stanowią również znakomite schronienie d<strong>la</strong> obfitej fauny i flory. Tereny te, z których<br />

niektóre są chronionymi rezerwatami przyrody, zamieszkują i wykorzystują jako lęgowisko liczne wydry,<br />

bobry, szczud<strong>la</strong>ki i inne gatunki płetwonogów.<br />

Rodan i Saona, w Lyonie<br />

Saona, która u źródła jest małą spokojną rzeczką o przepływie nie większym niż 432 m³ wody na<br />

sekundę, przepływa przez <strong>de</strong>partamenty Ain i Rhône. Rodan czerpie swe wody z górskiego strumienia<br />

pod Mont Gothard w Szwajcarii. Jego średni przepływ, wynoszący 1 800 m³ na sekundę, jest cztery razy<br />

większy od przepływu Saony. Obie rzeki łączą się w Lyonie, tworząc rozlewisko, które miasto sprytnie<br />

wykorzystało przy konstrukcji swego fantastycznego półwyspu Presqu’île.<br />

Setki dopływów i rzeczek<br />

Na całej swej długości, niepodzielnie panujący nad regionem Rodan czerpie swe wody z bardzo licznych<br />

dopływów. Arve wpada do Rodanu w miejscu, gdzie wypływa on z Jeziora Genewskiego, by po chwili<br />

wpaść z kolei do jeziora Bourget. Na kilka kilometrów przed Lyonem łączą się z nim Ain, a następnie<br />

Saona, zmieniając w dużym stopniu jego charakter. Kolejne dopływy Rodanu to Isère, Drôme oraz<br />

Ardèche słynąca ze swych wąwozów (patrz str. 6). Wszystkie te obfitujące w ryby rzeki, rzeczki i<br />

strumienie tworzą wymarzone warunki d<strong>la</strong> amatorów wędkarstwa, którzy licznie ściągają do regionu<br />

Rodan-Alpy. Dostarczają też wiele mocnych wrażeń wielbicielom rwących prądów, którzy w wolnym<br />

czasie żeglują lub pływają w tych burzliwych wodach.<br />

W krainie tam<br />

Warto poznać kulisy konstrukcji zapór w Tignes (Sabaudia), w Roselend (Górna Sabaudia), w Mont-Cenis<br />

(Haute Maurienne) czy też w Monteynard (Isère). Po takiej wycieczce turyści są zachwyceni pięknem i<br />

mocą tych tam. Na piechotę, samemu lub z przewodnikiem poznać tu można tajniki zapór<br />

hydraulicznych oraz liczne historie związane z ich budową oraz ratowaniem, ale i czasem zalewaniem<br />

okolicznych wiosek.<br />

Fontanna Bartholdiego nosi nazwisko swego twórcy, autora Statui Wolności w Nowym Jorku. Symbolizuje<br />

rzeki i źródła regionu Rodan-Alpy sięgające rzeki Garonne.<br />

28


Miłość do rzecznych taksówek<br />

Od września 2004 roku, łodzie-taksówki krążące po Lyonie cieszą się niezwykłą popu<strong>la</strong>rnością. Dzięki<br />

ponad 20 stacjom, którymi usiane są brzegi Rodanu i Saony, zainteresowani mieszkańcy miasta oraz<br />

turyści mogą swobodnie poruszać się po Presqu’île oraz odkrywać Lyon w zupełnie nowy, niecodzienny<br />

sposób. Wnętrza statków wyściełane są białą skórą i wyposażone w mini-bary oraz restauracje. Mieszczą<br />

na pokładzie do 5 osób. D<strong>la</strong> chętnych organizowane są romantyczne ko<strong>la</strong>cje na wodzie...<br />

Loara, która wypływa spod szczytu Gerbier <strong>de</strong> Jonc w Ardèche, jest najdłuższą francuską rzeką, liczy<br />

bowiem 1 020 km długości. Jej górny dziki i majestatyczny bieg to warte polecenia miejsce na wycieczkę.<br />

<strong>Wskazówki</strong><br />

• Nowość > Projekt Lyon Confluence. Na południe od dworca Perrache, między Rodanem a Saoną, leży<br />

150 hektarów terenów, na których niegdyś znajdowały się budynki przemysłowe. Czeka je wkrótce pełna<br />

metamorfoza. Do 2015 roku, nad brzegiem Rodanu stanie nowa dzielnica Lyonu.<br />

• Spotkania > Rzeczni ludzie. Mieszkają na rzecznych barkach. Sami, z rodzinami lub we dwójkę<br />

spędzają cały rok na brzegach rzek regionu. Spotkanie z tymi ludźmi, którzy nie potrafią żyć na stałym<br />

lądzie są pasjonujące.<br />

• Osobliwości > „Guinguet tes” nad wodą. Na je<strong>de</strong>n tydzień w roku, wraz z nastaniem <strong>la</strong>ta, bary i<br />

restauracje przenoszą się na brzegi Rodanu (szczególnie w Lyonie).<br />

• Trasa > Rodan-Alpy widziany z najbardziej spektaku<strong>la</strong>rnych i niezwykłych mostów w regionie.<br />

Woda, która leczy<br />

Ogłoszony trzecim największym regionem termalnym w roku 2004, Rodan-Alpy posiada wiele uzdrowisk.<br />

„Do wód” przybywa rocznie ponad 100 000 kuracjuszy. Do tego należy doliczyć tych, którzy chcą<br />

odzyskać kondycję i skorzystać z odnowy biologicznej.<br />

Początki uzdrowiskowości<br />

Wszystko w tych miastach zdaje się być związane z wodą. Aix-les-Bains, Bri<strong>de</strong>s-les-Bains, Divonne-les-<br />

Bains, Evian, Saint-Gervais, Thonon-les-Bains, Saint-Laurent-les-Bains, Uriage, Vals, Neyrac, Allevard,<br />

<strong>la</strong> Léchère… Te kurorty („bain” znaczy kąpiel) znane są w całej Francji z leczniczych właściwości swoich<br />

wód. Siarczkowe, mineralne, magnezowe, wszystkie te wody posiadają odpowiednie atesty medyczne.<br />

Moda na dobre samopoczucie<br />

Może mody się zmieniają, ale termy istnieją nadal. Ich zwolennicy również. Obecnie nastała powszechna<br />

moda, której odpowiada maksyma „w zdrowym ciele, zdrowy duch”. Głównym wyzwaniem stała się dziś<br />

walka ze stresem. W związku z tym, od kilku <strong>la</strong>t, intensywnie rozwija się nowy rodzaj usług. Kilkudniowe<br />

sesje powrotu do formy, odzyskiwania dobrego samopoczucia. „Uzdrowiska nowej generacji” stały się<br />

bardzo popu<strong>la</strong>rne. Łączą lecznicze zabiegi wodne z medycyną, technikami re<strong>la</strong>ksacyjnymi oraz rozrywką.<br />

29


Z jednej więc strony przybywa tego typu ośrodków, z drugiej za to pojawiają się w regionie Rodan-Alpy<br />

też nowe rodzaje instytutów. Takich jak Hammam Café w Grenoble, o orientalnej atmosferze. To miejsce<br />

spotkań kobiet, które poszukują chwili wytchnienia w przepięknych wnętrzach owianych aromatem<br />

eukaliptusa. Podobna filozofia przyświecała twórcom City Cures w Lyon P<strong>la</strong>ge, które oddaje 2 500 m² do<br />

dyspozycji kobiet i mężczyzn dbających o swą urodę. Do wyboru: zabiegi „rewitalizujące”, „piękno i<br />

czar” a nawet „głęboki re<strong>la</strong>ks” i inne. Podobnie w Fermes <strong>de</strong> Marie w Megève, gdzie z mariażu<br />

krystalicznie czystej wody i kwiatu szarotki narodziła się nowa linia kosmetyków.<br />

Zabiegi termalne i chińska medytacja<br />

Allevard-les-Bains, oddalone o trzydzieści minut od Grenoble i Chambéry miasteczko, prawdziwa oaza<br />

spokoju, gdzie, o dziwo, w zupełnie naturalny sposób uzupełniają się zabiegi termalne i chińska<br />

medytacja. Tutaj każdy z łatwością przyswoi sobie tajniki yogi, przyzwyczai się do chińskich masaży i<br />

opanuje buddyjskie techniki oddychania, a to wszystko, rzecz jasna, w przerwach między kolejnymi<br />

tradycyjnymi zabiegami leczniczymi. Ta niezwykła we Francji mieszanka wynikła z połączenia sił<br />

buddyjskiego ośrodka Institut Karma Ling oraz stacji termalnej słynącej z wód o najwyższym stężeniu<br />

siarki na świecie.<br />

Wielki luksus w Evian<br />

Evian, najważniejsze uzdrowisko na południowym brzegu Jeziora Genewskiego, leży naprzeciw Lozanny.<br />

Znane jest ze swych wód o niskiej zawartości minerałów, zalecanych wszystkim cierpiącym na<br />

schorzenia związane z nerkami. Od 1918 roku, książe Mohamed Shah Aga Khan bywał regu<strong>la</strong>rnym<br />

gościem Evian, gdzie przebywał w Hôtel Royal. W jego ś<strong>la</strong>dy poszło wiele innych koronowanych głów z<br />

całego świata, między innymi Szach Persji, książę Philippe <strong>de</strong> Bourbon, Król Faysal oraz książęta i<br />

księżniczki Asturii… Hôtel Royal, który od tamtego czasu został przekształcony w kurort łączący<br />

innowacyjność z najwyższą jakością usług, nadal regu<strong>la</strong>rnie gości sławy ze świata polityki, nauki,<br />

estrady oraz mody. Wśród gości hotelowych znaleźli się, między innymi Valéry Giscard d’Estaing oraz<br />

Léon Schwarzenberg, Yehudi Menuhim oraz Marina V<strong>la</strong>dy, Isabelle Adjani i Thierry Muggler.<br />

Rodan-Alpy zajmuje pierwsze miejsce we Francji pod wzglę<strong>de</strong>m objętości butelkowanej wody. Wśród 35<br />

obecnych w tym regionie marek znajdują się słynne wody Évian oraz Badoit.<br />

<strong>Wskazówki</strong><br />

• Wyzwania > Uzdrowiskom też należy się odnowa. Architekt Peter Zumthor przywrócił świetność<br />

Thermes <strong>de</strong> Pierre w Vals les Bains, w Bri<strong>de</strong>s-les-Bains powstało nowe spa, a Aix-les-Bains, które ma<br />

zamierza stać się największym francuskim ośrodkiem odnowy biologicznej, przeszło całkowitą<br />

metamorfozę.<br />

• Dobre rady > 10 pomysłów na re<strong>la</strong>ksująco-lecznicze pobyty w regionie Rodan-Alpy.<br />

• Luksus > Kasyna i sławne hotele w stacjach termalnych.<br />

• Saga > Źródło Parot w miejscowości Saint Romain Le Puy w Loire, uznane za dobro publiczne w roku<br />

1898 stanowi do dziś jedno z nielicznych niezależnych, rodzinnych źró<strong>de</strong>ł. 100 <strong>la</strong>t historii wody.<br />

• Trendy > Kurorty nowej generacji (np. Divonne-les-Bains czy Saint Gervais) to i<strong>de</strong>alny mariaż zabiegów<br />

i re<strong>la</strong>ksu. Obok k<strong>la</strong>sycznych terapii, pojawiają się nowe: przywracające zdrowy sen lub zwalczające stres.<br />

I odnoszą wielki sukces.<br />

30


Jak ryba w wodzie<br />

Rodan-Alpy posiada łącznie 15 000 kilometrów cieków wodnych i setki jezior, przez co wszyscy miłośnicy<br />

sportów wodnych znajdą tu coś d<strong>la</strong> siebie: wędkarze, amatorzy kajakarstwa i innych wodnych rozrywek.<br />

Wyjątkowe chwile spędzone tu podczas wakacji lub weekendu we dwójkę lub z całą rodziną zapadają na<br />

długo w pamięci.<br />

W rwących nurtach<br />

Spływ wartkimi potokami i bystrymi rzekami to popu<strong>la</strong>rny sport w regionie Rodan-Alpy. Do<br />

najznamienitszych należą, między innymi Dranses, Chéran, Haute-Isère. Wybór jest ogromny. Canoekajak,<br />

kajak-raft, hydrospeed lub rafting, wszystkie sposoby pływania są mozliwe i dostępne d<strong>la</strong><br />

wszystkich. Kilka <strong>la</strong>t temu pojawił się jeszcze je<strong>de</strong>n sport - canyoning. Trzeba przyznać, że, dzięki<br />

niezwykle bogatej rzeźbie terenu, region nie przestaje dostarczać amatorom tych sportów nowych<br />

wrażeń. Łączą one wspinaczkę, pływanie, zjazdy na linie, spływ na naturalnych toboganach i skoki do<br />

wody. Miłośnicy silnych wrażeń są coraz liczniejsi i spotykają się najczęściej na południu Ardèche, w<br />

Aravis niedaleko Annecy, w Bauges oraz w okolicach masywu Vercors.<br />

Sporty wodne<br />

Region Rodan-Alpy zajmuje pierwsze miejsce we Francji, jeśli chodzi o uprawianie żeg<strong>la</strong>rstwa<br />

śródlądowego. Już od pierwszych dni wiosny Jezioro Genewskie oraz jeziora Annecy i Bourget<br />

przyciągają amatorów wszelkich sportów wodnych. Miłośnicy surfingu i żeg<strong>la</strong>rstwa chętnie wybierają<br />

bardziej oryginalne, wysoko położone jeziora Monteynard w Isère, Mont Cenis oraz Roselend w<br />

Sabaudii. W pobliżu wielkich aglomeracji miejskich takich jak Lyon, Annecy, Chambéry, Saint-Étienne,<br />

Grenoble, Roanne, Valence i Bourg-en-Bresse leży również wiele zbiorników wodnych, i<strong>de</strong>alnych na<br />

weekendowe lub nawet kilkugodzinne wypady w rodzinnym gronie. Polecenia warte są również jeziora<br />

Nantua w Ain, Pa<strong>la</strong>dru w Isère, Devesset w Ardèche czy też Sapins w Rhône. Amatorzy i zawodowcy, na<br />

żaglówkach, katamaranach i <strong>de</strong>skach do windsurfingu, znajdą tu coś d<strong>la</strong> siebie. Podobnie jak<br />

początkujący miłośnicy tych sportów. W regionie mieści się trzydzieści francuskich szkółek żeg<strong>la</strong>rstwa,<br />

które proponują szeroki wybór kursów, zarówno jednodniowych jak i dłuższych szkoleń d<strong>la</strong><br />

początkujących i zaawansowanych.<br />

Weekend z wędką<br />

W regionie Rodan-Alpy do wędkowania przygotowanych jest 4 500 hektarach terenów. W wodach<br />

napotkać można aż 43 spośród 49 gatunków ryb występujących we Francji. Trzy z nich występują<br />

wyłącznie na tych terenach: b<strong>la</strong> geon (Leuciscus souffia), świnka genueńska oraz czop francuski.<br />

Region skrywa również kilka mitycznych gatunków ryb, takich jak sum oraz palia alpejska. Warto skusić<br />

się na kilkugodzinny kurs wędkarstwa, kilkudniowe szkolenie d<strong>la</strong> początkujących lub zaawansowanych<br />

z zakwaterowaniem na biwaku, kampingu lub w hotelu. Club Rhône-Alpes Pêche, stowarzyszenie<br />

zapaleńców wędkarstwa (dyplomowani przewodnicy, osoby wynajmujące kwatery, związki wędkarskie)<br />

proponuje szeroką paletę zindywidualizowanych usług. Warto wiedzieć: broszura “Brochure Pêche”<br />

zawiera informacje o wszystkich związanych z wędkarstwem punktach w regionie, o technikach<br />

wędkarskich, o ofertach zorganizowanych pobytów (weekendowe lub tygodniowe) obejmujących<br />

zakwaterowanie i wędkowanie.<br />

31


Wąwozy Ardèche w canoe-kajaku<br />

Amatorzy kajaku czy raftingu pod żadnym pretekstem nie mogą przegapić spływu przełomem rzeki<br />

Ardèche. 30 kilometrowa trasa ciągnie się od Vallon-Pont-d’Arc aż do Saint-Martin d’Ardèche i biegnie<br />

wśród imponujących wąwozów o stromych zboczach, sięgających 300 m wysokości. Osoby bardziej<br />

wysportowane mogą pokonać tą trasę w je<strong>de</strong>n dzień, bardziej uważne, w weekend. Ten niezwykły<br />

zakątek został uznany za rezerwat przyrody w 1980 r. Najlepiej wybrać się tu między Wielkanocą a<br />

końcem maja oraz w drugiej połowie września.<br />

<strong>Wskazówki</strong><br />

• Luksus > Wędkarstwo z helikoptera.<br />

• Trasa > Rodan-Alpy widziany... spod ziemi! (Aven d’Orgnac, Font-Vive, jaskinia Ma<strong>de</strong>leine).<br />

• Dobre p<strong>la</strong>ny > Najpiękniejsze p<strong>la</strong>że regionu i kwatery nad samą wodą.<br />

• Wydarzenia > Mistrzostwa świata w canoe-kajakach w Bourg-Saint-Maurice w Sabaudii.<br />

32


Podstawowe liczby<br />

Region Rodan-Alpy zajmuje drugie miejsce we Francji pod wzglę<strong>de</strong>m przyjazdów turystów z Francji i zza<br />

granicy (co stanowi 10% rynku), po regionie Prowansja-Alpy-Lazurowe Wybrzeże, którego obłożenie<br />

wynosi 10,3%. Departamenty o górskim charakterze są najbardziej popu<strong>la</strong>rne wśród Francuzów, w<br />

czołówce krajowej znajdują się więc <strong>de</strong>partamenty Sabaudia, Górna Sabaudia, Isère i Rhône. W roku<br />

2005, region Rodan-Alpy odwiedziło 152 miliony turystów. Ocenia się, że 20% z nich to turyści<br />

zagraniczni.<br />

Rodan-Alpy to drugi pod wzglę<strong>de</strong>m wielkości region we<br />

Francji<br />

Region ten może śmiało równać się z krajami takimi jak Ho<strong>la</strong>ndia, Belgia, Szwajcaria czy też Dania. Po<br />

regionie Ile-<strong>de</strong>-<strong>France</strong>, Rodan-Alpy jest też drugim najbardziej zaludnionym regionem Francji.<br />

• 8 <strong>de</strong>partamentów: Ain, Ardèche, Drôme, Isère, Loire, Rhône, Savoie (Sabaudia), Haute-Savoie<br />

• Ludność: 5 813 733 (2 miejsce we Francji po Ile <strong>de</strong> <strong>France</strong>)<br />

• Ilość gmin: 2 879<br />

• Powierzchnia w km²: 43 700<br />

• Gęstość zaludnienia: 132 mieszkańców/km² (średnia całej Francji kontynentalnej: 108)<br />

Wysokiej jakości obsługa<br />

• 800 000 atestowanych miejsc noclegowych (hotele, kempingi, rezy<strong>de</strong>ncje turystyczne, prywatne<br />

kwatery, wioski turystyczne,…)<br />

• 2 400 atestowanych hoteli (od 0 do 4*), co daje regionowi drugie miejsce we Francji, po Ile <strong>de</strong> <strong>France</strong><br />

• 200 rezy<strong>de</strong>ncji turystycznych, co daje regionowi pierwsze miejsce we Francji<br />

• 900 atestowanych kempingów – szóste miejsce w kraju<br />

• 950 kwater zbiorowych – pierwsze miejsce pod wzglę<strong>de</strong>m ilości łóżek<br />

• 6 200 Gîtes <strong>de</strong> <strong>France</strong> – pierwsze miejsce<br />

• 400 000 nieatestowanych, wynajmowanych miejsc noclegowych (umeblowanych, niekontrolowanych)<br />

• 1 700 000 niewynajmowanych miejsc noclegowych (u rodziny, przyjaciół, w domkach letniskowych)<br />

74% zagranicznych turystów nocuje „pod chmurką“<br />

W ciągu ostatnich 10 <strong>la</strong>t, liczba turystów korzystających z oferty 3 i 4 gwiazdkowych kempingów<br />

znacząco wzrosła. Ponad 70% zagranicznych turystów wybiera ten rodzaj noclegów, a wśród nich<br />

najliczniejsi są Holendrzy.<br />

Źródło: Insee – Dział turystyki 2004<br />

33


Jak dotrzeć do regionu Rodan-<br />

Alpy?<br />

Dzięki bezpośrednim połączeniom lotniczym między Lyonem, Grenoble i Warszawą dotrzeć do Rodanu-<br />

Alpy jest bardzo łatwo. Wyjeżdżający z Paryża dotrą do Lyonu szybką koleją TGV w zaledwie dwie godziny.<br />

Autostradą z Lyonu do Warszawy jedzie się ok. sie<strong>de</strong>mnastu godzin, do Paryża niecałe pięć.<br />

Samolotem<br />

W regionie znajdują się dwa międzynarodowe lotniska: lotnisko Lyon St-Exupéry oraz Międzynarodowy<br />

Port Lotniczy w Genewie (położony 1 godz. 30 min od Lyonu).<br />

Są również lotniska w Grenoble, Chambéry oraz Saint-Etienne.<br />

www.lyon.aeroport.fr<br />

www.gva.ch<br />

www.grenoble.aeroport.fr<br />

www.chambery.aeroport.fr<br />

www.saint-etienne.aeroport.fr<br />

Do Lyonu:<br />

2 lot dziennie z Pragi, Air <strong>France</strong> oraz Czech Airlines (czas lotu 1godz. 40min)<br />

www.airfrance.com<br />

www.csa.cz<br />

Do Genewy:<br />

2 loty dziennie w tygodniu oraz 1 lot dziennie w weekendy, Fly Baboo (czas lotu 1godz. 10min)<br />

www.flybaboo.com<br />

Do Grenoble:<br />

1 lot tygodniowo z Warszawy, od grudnia do kwietnia, Sky Europe (czas lotu 1 godz. 20 min)<br />

www.skyeurope.com<br />

Pociągiem<br />

Region Rodan-Alpy posiada znakomicie rozwiniętą sieć połączeń kolejowych i dworców TGV: Lyon,<br />

Grenoble, Annecy, Chambéry, Valence i Saint-Etienne. Do wszystkich tych dworców można dotrzeć z<br />

Paryża w niecałe 3 godziny.<br />

www.sncf.com<br />

www.tgv.com<br />

Przykłady połączeń kolejowych:<br />

Połączenie Czas podróży<br />

Paryż-Lyon koleją TGV 2 godz. 00 – 30 połączeń dziennie w obie strony<br />

Lille-Lyon koleją TGV 3 godz. 10<br />

Marsylia-Lyon koleją TGV 1 godz. 45<br />

Lyon-Annecy 2 godz. 10<br />

Lyon-Grenoble 1 godz. 30<br />

Lyon-Genewa 1 godz. 50<br />

34


Samocho<strong>de</strong>m<br />

Region Rodan-Alpy posiada również znakomitą sieć autostrad, łączących ze sobą wszystkie duże<br />

miasta.<br />

Lyon-Grenoble 129 km<br />

Lyon-Annecy 163 km<br />

Lyon-Valence 105 km<br />

Lyon-Genewa 152 km<br />

35

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!