kozhakanova-dissertacia.pdf
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
айтқан ойды негізгі, басты ой дҽрежесінде береді. Түпнұсқадағы жалпы<br />
сипаттағы ұғымдарды аудармада жалқы немесе, керісінше, жалқы ұғымдарды<br />
жалпы сипаттағы ұғымдар арқылы жҽне бүтінді бҿлшекпен, бҿлшекті бүтінмен<br />
аударып түпнұсқаның кҿркемдік-эстетикалық деңгейін ҽлсіретіп жіберген.<br />
Абайдың ҿлеңдеріндегі кҿркемдік бейнелеу құралдар да аудармада ҿзгеріске<br />
түскен. Метафораның теңеуге, теңеудің метафораға алмастырылуы, эпитет,<br />
метонимия сияқты бейнелеу құралдарының да бір-бірімен алмастырылуы жиі<br />
ұшырасады. Түпнұсқадағы қарапайым сҿздермен берілген ойлар бұзылып,<br />
тілдік бірліктер күрделендіріліп, оқуға, түсінуге қиындық туғызған. Абайдың<br />
стилі, шығармашылық даралығы, ҽдеби мҽнері жойылған. Аудармада<br />
жіберілген қателіктердің себебі, Абай тілінің күрделілігінен, тіпті қазақ<br />
оқырмандарының ҿздерінің Абайдың сҿздерінің мағынасын тануға дҽрежелері<br />
жете бермейді. Бұл туралы Г.Бельгер Абайдың шығармаларын аударудың<br />
тҿмендегідей қиындықтары болатынын айтады: «Абай поэзиясының<br />
қанықтығы, ойдың тығыздығы, метафоралылығы, нақыл сҿздерге байлығы,<br />
асқан ұлттық менталдық, Абайдың ҽр сҿзінің кҿп тұрғылылығы, тарихитұрмыстық<br />
реалийлердің кҿптігі, ғибратты, кҿтеріңкі үндестілік,<br />
тыңдаушысына жылы жүрегімен тіл қатуы, жұмбақтылығы, ҿзін түсінбеген<br />
жалғыздың трагизмі» [98, 180б.].<br />
Абай шығармаларын аударуға бел буған аудармашы ақынмен деңгейлес<br />
тұруы керек, ол түсінгенді түсініп, сезінгенді сезінуі қажет. Абай<br />
шығармаларындағы қателіктер орысша ойлап отырып аударғаннан, елді<br />
білмеуден, фондық білімінің болмауынан туындаған. Бұл туралы Н.Гарбовский:<br />
«түпнұсқа тілін толық түсінбеуден, когнитивті, яки танымдық тҽжірибенің<br />
жетіспеуінен, түпмҽтіндегі мағыналық жүйеге ықтиятты қарамаудан, автордың<br />
дара стиль ерекшелігі кҿрінбей жатады», – дейді [99, 226б.]. Расында да<br />
аудармашының когнитивті тҽжірибесінің жетіспеуінен ағылшын тіліне<br />
аударған аудармашылар ақын шығармаларындағы маңызды ұғымдарды тастап<br />
кетіп, орнын басқа ұғымдармен толықтырып жатады. Жалпы, ағылшын<br />
тіліндегі аудармада толықтыру кҿптеп кездеседі. Себебі, аудармашы<br />
түпнұсқадағы мағыналық мазмұнды тҽржіме тілінде дҽл жеткізе алмағандықтан<br />
толықтыру жасаған.<br />
Аудармашы шығарманы аударудан бұрын алдымен оның қашан, қалай,<br />
қаңдай жағдайда жазылғанын біліп алуы керек. Абайдың қолына қалам алып<br />
қаншама ҿлеңдерінің дүниеге келуіне басынан ҿткен жағдайлар себепші болған.<br />
Ал ол жағдайлар ақын ҿмірінің ҽртүрлі кезеңінде орын алған. Гете аударманың<br />
екі түрі бар: біріншісі шетелдік авторды біздің ҿзіміздің отандасымыз болып<br />
кететіндей етіп жақындатып жіберу, екіншісі, керісінше, жатжұрттық<br />
қаламгердің еліне аттанып, соның елінің ҿмір салтына, соның тілінің<br />
ерекшелігіне, басқа да даралықтарына бейімделу деген. «Ұққың келсе ақынды.<br />
Сапар шек оның еліне» дегенінен Гете аударманың екінші түрін ұстанған<br />
тҽрізді [95,11б.]. Бізде Гетенің айтқанына қосыла отырып, Абайды аударамын<br />
деген аудармашыға алдымен Абайдың еліне аттанып, соның елінің ҿмір<br />
139
Change language