r@mc @j hcdmshsds t oqnbdot rs@qnf h mnunf - Helsinki ...

Sandžak: identitet i nedavna prošlost
14
SANDŽAK: IDENTITET I NEDAVNA PROŠLOST
iz tog regiona.⁶ Dešavanja u Sandžaku, naročito u periodu od 1992-1995.
godine, uklapala su se u politiku etničkog čišćenja bošnjačkog stanovništva.
U izveštaju Sandžačkog odbora za zaštitu ljudskih prava i sloboda (za
1994. godinu) stoji: “U Sandžaku, prepunom prijeteće vojne tehnike, dugo
se već širi psihoza straha i neizvjesnosti. Iz sandžačkih gradova koji su se
u proljeće 1992. našli u okruženju topovskih i tenkovskih cijevi krenule su
hiljade zaplašenih bošnjačko-muslimanskih porodica put evropskih izbjegličkih
logora. Nakon dugotrajne medijske kampanje protiv Bošnjaka-Muslimana
i smišljenog lansiranja dezinformacija o njihovom pripremanju
za otcjepljenje i džihad, usljedili su učestali policijski pretresi, progoni i
hapšenja. Sinhronizirane akcije u prisustvu tv- kamera i prateći publicitet
trebali su argumentovano dočarati javnosti sve opasnosti od još jednog
pravovremeno otkrivenog neprijatelja. Slične akcije policije izvođene u bliskoj
prošlosti, praćene i drugim oblicima represije, rezultirale su masovnim
iseljavanjem u Tursku. Brojni događaji po Sandžaku, etnička čišćenja
u sjeni bosnaskih zbivanja, nerazjašnjenih ubistava, otmica, paljevina, hapšenja
i privođenja i politika legalizirane brutalnosti, preventivne represije i
dvostrukih kriterija dostigli su želejeni efekat (...) Izjave da se više ne može
živjeti zajedno u Bosni i Hercegovini imaju veliki eho i u Sandžaku, kao i
strah od širenja ratnog požara”.⁷
Rat u Bosni se interpretira i kao posledica vekovnog sukobljavanja
muslimana, pravoslavaca i katolika, čak i kao “sukob civilizacija”. Darko
Tanasković ističe da je verska dimenzija sukoba u Bosni prećutkivana, jer
bi njeno otvaranje silno komplikovalo uverljivost fikcije o “četničkoj agresiji”
i dovelo u pitanje utemeljenost čitave koncepcije pristupa jugoslovenskoj
krizi i sličnim pojavama u drugim delovima uzburkanog sveta. Za
njega je rat u Bosni verski rat, što znači da ga mnogi muslimani doživljavaju
kao džihad.⁸ Dominatna teza na srpskoj strani je, a nju je Milorad Ekmečić
prvi artikulisao, da muslimanska inteligencija nije izvršila istorijski zadatak,
“da od jedne zajednice koja je istinski odvojena od Srba i Hrvata u
Jugoslaviji zaista napravi nacionalnu zajednicu, svetovnu zajednicu koju ne
6 Tada se, naime, pošlo od toga da je “proces započete (re)islamizacije jugoslovenskih
Muslimana u skladu sa svetskim panislamističkim projektom islamskog preporoda,
čiji je bosanski politički manifest “Islamska deklaracija” Alije Izetbegovića.
7 “Sandžak, Hronika zla (II)”, Sandžački odbor za zaštitu ljudska
prava i sloboda Novi Pazar, Novi Pazar, 1994.
8 Darko Tanasković, Islam i mi, “Džihad u Bosni i Hercegovini: privid
ili stvarnost”, Partenon, Beograd, 2006. godine str. 62.