vojvodjanski identitet

Antal Bozoki:
DEMOGRAFSKA KRETANJA
I VOJVOĐANSKI IDENTITET
Šta je to vojvođanski identitet danas ili uopšte? Vojvođanski identitet
bi se mogao definisati kao ukupnost geografskih, istorijskih, populacionih,
ekonomskih, kulturnih i drugih karakteristika koje Vojvodinu čine
prepoznatljivom, različitijom, specifičnijom od drugih teritorijalnih ili
regionalnih celina. Svaki od nabrojanih elemenata, a svi zajedno čine
vojvođanski identitet, podložan je promenama, u meri u kojoj ukupna
društvena i politička kretanja – unutrašnja i međunarodna (globalizacija) –
utiču na njihovu promenu.
Jedna od karakteristika vojvođanskog identiteta je, svakako, i
višenacionalni sastav stanovništva, koji se značajno promenio, naročito u
zadnjih 15 godina. U tom je kontekstu teza da smo "svi mi Vojvođani"
održiva samo ako to ne znači odricanje od nacionalne i etničke pripadnosti,
svoje kulture, kao ni indivualnih i kolektivnih prava koja pripadaju
nacionalnim zajednicama.
Prema podacima iz poslednjeg popisa stanovništva iz 2002. godine,
pripadnici srpske nacionalnosti u strukturi stanovništva pokrajine Vojvodine
učestvuje sa 65,05%, a pripadnici 26 nacionalnih manjina sa 34,95%. Već i
zbog same ove činjenice, republički organi vlasti bi trebali da imaju mnogo
veći stepen odgovornosti prema obezbeđivanju široke autonomije Vojvodine,
kao istorijski višenacionalne regije, i ostvarivanja prava nacionalnih manjina,
nego što je sada slučaj. Prema rezultatim popisa, u Srbiji živi 293.299 Mađara.
Najveći broj Mađara živi u Vojvodini, 290.207, što čini 14,28% ukupnog
stanovništva Vojvodine, dok u centralnoj Srbiji živi samo 3.092 pripadnika
ove manjinske zajednice. U odnosu na rezultate popisa iz 1991. godine, broj
Mađara se smanjio za 49.284, odnosno za 15%. U stanovništvu Vojvodine
1948. godine bilo 428.750 ili 26,13% Mađara.
Već sama činjenica da je broj Mađara u ukupnom stanovništvu
pokrajine za nešto više od pola veka, tako reći, prepolovljen, dovoljno kazuje
102
o položaju Mađara u Vojvodini, i o odnosu države prema njima u proteklom
periodu.
Mađari su i dalje najbrojnija vojvođanska, ali i srbijanska manjina,
stoga je mađarska manjina važan element vojvođanskog multikulturizma.
Pripadnost katoličkoj i reformatorskoj veroispovesti čini Mađare dvostrukom
manjinom – i etničkom, i verskom.
Kada se uporede podaci dva poslednja popisa uočljivo je da se broj
Mađara smanjio u 43, od ukupno 45 opština u Vojvodini. Mađari žive u 435
naseljenih mesta, u svakoj od 45 opština u pokrajini. Prema popisu iz 1991.
godine, Mađari su činili većinsko stanovništvo u 80 naseljenih mesta, a 11
godina kasnije u 73 1 .
Uporedna analiza popisa iz 1991. i 2002. godine pokazuje da se
nacionalna struktura stavništva Pokrajine, generalno posmatrano, promenila
utoliko što je smanjen broj pripadnika nacionalnih manjinskih zajednica, a
samim tim i njihov procentulani udeo u ukupnom stanovništvu, dok je
porastao udeo stanovništva koji su se izjasnili kao Srbi. U odnosu na
prethodni popis, u Vojvodini živi 170.454 Srba više, njihovo procentualno
učešće u ukupnom vojvođanskom stanovništvu poraslo je sa 57,21 na 65,05
odsto, pri čemu je ukupan broj stanovnika za 11 godina porastao za samo
19.475 lica. 2
Dr Kicošev u svom radu "Demografski aspekti vojvođanskog
identiteta" navodi da je, "prema popisu izbeglica iz 1996. godine u Vojvodini
registrovano 257.729 izbeglica, što je otprilike ravno broju doseljenika u
Vojvodinu tokom kolonizacije posle Drugog svetskog rata. U Bačkoj je od
toga broja registrovano 120.737 izbeglica, u Sremu 91.272, a u Banatu 45.720".
Procene o broju izbeglica, koji su stalni ili privremeni dom našli u
Vojvodini, međutim, kreću se i do 300.000, a nacionalna struktura izbegličke
populacije pokazuje da je, u najvećem broju, reč o Srbima. Osim toga, došlo je
i do znatne promene etničkog sastava stanovništva Vojvodine kao celine, a i
nekih opština i naseljenih mesta u kojima su većinsko stanovništvo činili
pripadnici mađarske nacionalne zajednice. Bilo je i primera pritisaka radi
iseljavanja pripadnika nacionalnih manjina iz svojih kuća i stanova, kao i
nasilnog useljavanja u njih.
To je u direktnoj suprotnosti sa odredbom člana 16 Okvirne
konvencije za zaštitu nacionalnih manjina i člana 22 Zakona o zaštiti prava i
1 Helsinški odbor za Ljudska prava u Srbiji, "Srbija 2004: Ljudska prava i kolektivni
identitet", Beograd, 2005. str. 543–544.
2 Str. 2 navedenog rada.
103