MOÅDOWA Przewodnik dla przedsiÄbiorcÃ³w - Szu.pl

MOŁDOWA 

Przewodnik dla przedsibiorców 

Wydanie trzecie rozszerzone 

Biuro Promocji Inwestycji i Technologii 

Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego 

Przewodnik wydany pod patronatem 

Ministerstwa Gospodarki i Pracy 

Warszawa, marzec 2005

Wszelkie przedstawione w niniejszej publikacji okrelenia i sdy w aden sposób nie 

odzwierciedlaj opinii Sekretariatu UNIDO na temat statusu prawnego jakiego kraju, 

terytorium, miasta, obszaru, rzdu lub granic danego kraju. Wymienianie nazw firm 

i produktów nie oznacza, e s one popierane przez UNIDO. 

© Copyrights by: UNIDO ITPO Warszawa 2005 

Wydawca: 

UNIDO ITPO Warszawa 

Al. Niepodległoci 186; 00-608 Warszawa 

tel.: (+48-22) 8259186, 8259467; faks: 8258970 

e-mail: ips-waw@unido.pl 

http://www.unido.pl 

Opracowanie i redakcja: Julita Urbanowska, Paweł Gbski, Henryk Borko 

Współpraca: 

Zbigniew Złakowski 

Zdjcia na okładce: 

Valerii Corcimari, Moldova Photo Gallery, www.photo.md

PRZEDMOWA 

Oddajemy w rce czytelników trzecie, zaktualizowane wydanie ksiki “Mołdowa – 

przewodnik dla przedsibiorców”. Ten niewielki, ale w ostatnich latach bardzo dynamicznie 

rozwijajcy si kraj cieszy si rosncym zainteresowaniem polskich rodowisk biznesowych. 

wiadcz o tym m.in. wyniki wymiany handlowej midzy Polsk i Mołdow, które cho w 

wartociach bezwzgldnych pozostaj niezbyt imponujce, to jednak w ostatnich dwóch 

latach zwikszyły si ponad dwukrotnie, a dynamika polskiego eksportu wyniosła ok. 180 % 

osigajc w roku 2004 warto 94 mln USD. Obroty towarowe znacznie przekroczyły poziom 

sprzed kryzysu rosyjskiego. Podwojeniu uległa liczba polskich firm uczestniczcych w 

wymianie handlowej z Republik Mołdowy. Zwikszeniu zainteresowania Mołdow sprzyjało 

z pewnoci włczenie tego kraju do grupy priorytetowych rynków objtych rzdowym 

programem “odzyskiwania rynków wschodnich”, utworzenie w 2002 roku dynamicznie 

kierowanego Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady RP w Kiszyniowie, a take 

niedawna oficjalna wizyta w tym kraju Prezydenta RP, Pana Aleksandra Kwaniewskiego. 

Mamy nadziej, e swój udział w przyblianiu polskim przedsibiorcom mołdowskiej 

gospodarki ma równie niniejszy przewodnik. 

Konstrukcja i zakres tematyczny niniejszej publikacji, w porównaniu z pierwszym wydaniem 

pozostały praktycznie niezmienione. Dane ekonomiczne oraz informacje o poszczególnych 

sektorach gospodarki zostały zaktualizowane, w wikszoci przypadków, według stanu na 

koniec 2004 roku. Ze wzgldu na szeroki zakres zawartych w przewodniku informacji 

dotyczcych gospodarki i przebiegu procesu transformacji, problemów finansowych, tła 

historyczno-politycznego i turystycznych atutów Mołdowy, publikacja ta moe zainteresowa 

nie tylko przedsibiorców, z myl o których była przygotowana, ale równie inne osoby, 

którym bliskie s problemy krajów tego regionu. W celu ułatwienia dostpu do ksiki, jej 

tre dostpna jest na stronie internetowej Biura UNIDO (www.unido.pl). 

Znaczcy wkład w przygotowanie niniejszego drugiego wydania przewodnika ma, 

podobnie jak przed rokiem, Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP 

w Kiszyniowie. Pragniemy tym samym złoy serdeczne podzikowania panu Zbigniewowi 

Złakowskiemu – Radcy, Kierownikowi WEH w Kiszyniowie za dostarczenie niezbdnych 

materiałów informacyjnych i opracowa oraz cenne wskazówki, które pomogły w nadaniu 

tej ksice jej ostatecznego kształtu. W przewodniku wykorzystane zostały take materiały 

dostarczone przez Ministerstwo Gospodarki Mołdowy oraz Ambasad Republiki Mołdowy 

w Warszawie. 

Wyrazy wdzicznoci kierujemy równie do Departamentu Inwestycji Zagranicznych 

i Promocji Eksportu MGiP, KUKE SA oraz wszystkich osób, których yczliwo pomogła 

w opracowaniu ksiki. 

Bdziemy wdziczni za uwagi i sugestie zwikszajce przydatno naszych publikacji. 

Biuro UNIDO w Warszawie

Dotychczas w serii przewodników po rynkach wschodnich ukazały si równie: 

„Ukraina – przewodnik dla przedsibiorców” – cztery wydania (2001-2004) 

„Białoru – przewodnik dla przedsibiorców” – cztery wydania (2001-2004) 

„Kazachstan – przewodnik dla przedsibiorców” – cztery wydania (2001-2004) 

„Bułgaria – przewodnik dla przedsibiorców” – trzy wydania (2002-2004) 

„Uzbekistan – przewodnik dla przedsibiorców” trzy wydania (2002-2004) 

„Azerbejdan – przewodnik dla przedsibiorców” – trzy wydania (2002-2004) 

„Federacja Rosyjska – przewodnik dla przedsibiorców” – dwa wydania (2003-2004) 

„Litwa – przewodnik dla przedsibiorców” – dwa wydania (2003-2004) 

„Łotwa – przewodnik dla przedsibiorców” – dwa wydania (2003-2004) 

Wszystkie wymienione pozycje s dostpne w wersji elektronicznej na stronie internetowej 

Biura UNIDO w Warszawie 

www.unido.pl

MOŁDOWA - Przewodnik dla przedsibiorców 5 

SPIS TRECI 

I. INFORMACJE OGÓLNE ............................................................................................9 

Połoenie i klimat ............................................................................................................9 

Zasoby naturalne............................................................................................................11 

Ludno i jzyk ..............................................................................................................11 

Historia ..........................................................................................................................12 

Ustrój polityczny............................................................................................................13 

Podział administracyjny.................................................................................................15 

II. UWARUNKOWANIA GEOPOLITYCZNE .............................................................19 

Mołdowa a Unia Europejska..........................................................................................20 

III. GOSPODARKA...........................................................................................................23 

Sytuacja makroekonomiczna .........................................................................................23 

Rolnictwo.......................................................................................................................31 

Przemysł spoywczy......................................................................................................33 

Inne gałzie przemysłu...................................................................................................37 

Handel zagraniczny........................................................................................................41 

Energetyka .....................................................................................................................46 

Telekomunikacja............................................................................................................49 

Transport........................................................................................................................51 

Rynek pracy ...................................................................................................................53 

Ochrona rodowiska.......................................................................................................58 

Turystyka .......................................................................................................................60 

IV. PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE ..............................................................62 

Prywatyzacja..................................................................................................................62 

Prywatyzacja gruntów....................................................................................................65 

V. FINANSE I BANKOWO ........................................................................................66 

Budet............................................................................................................................66 

Bilans płatniczy..............................................................................................................68 

Zadłuenie zagraniczne..................................................................................................69 

Wymienialno waluty, polityka kursowa i rezerwy walutowe .....................................70 

System bankowy ............................................................................................................71 

Rynek ubezpiecze ........................................................................................................74 

Rynek kapitałowy ..........................................................................................................75 

Pomoc midzynarodowych instytucji finansowych .......................................................76 

VI. SYSTEM PODATKOWY ...........................................................................................81 

Podatki bezporednie .....................................................................................................81 

Podatki porednie...........................................................................................................88 

VII. PROWADZENIE DZIAŁALNOCI GOSPODARCZEJ ........................................91 

Ramy prawne .................................................................................................................91 

Formy działalnoci gospodarczej ...................................................................................91 

Licencjonowanie działalnoci gospodarczej ..................................................................93 

Podstawy prawne działalnoci firm z kapitałem zagranicznym .....................................94 

Rejestracja przedsibiorstw............................................................................................95 

Rachunkowo i audyt ...................................................................................................97

6 

Spis treci 

Przetargi i negocjacje...................................................................................................100 

Zakupy na potrzeby pastwowe...................................................................................101 

Ochrona znaku towarowego.........................................................................................102 

Zatrudnianie pracowników...........................................................................................105 

Infrastruktura dla biznesu.............................................................................................109 

VIII. INWESTYCJE ZAGRANICZNE.............................................................................111 

Ramy prawne ...............................................................................................................111 

Instytucje wspierajce eksport i inwestycje .................................................................115 

Zachty do inwestowania i przeszkody hamujce napływ inwestycji..........................115 

Ochrona inwestycji ......................................................................................................119 

Ochrona własnoci intelektualnej.................................................................................119 

Specjalne strefy ekonomiczne......................................................................................119 

Inwestycje zagraniczne w Mołdowie ...........................................................................120 

IX. WARUNKI PROWADZENIA HANDLU ZAGRANICZNEGO ...........................125 

Ramy prawne ...............................................................................................................125 

Licencje w imporcie, eksporcie i reeksporcie ..............................................................126 

Zakazy i ograniczenia w handlu zagranicznym............................................................127 

Certyfikacja..................................................................................................................127 

Ochrona sanitarna i fitosanitarna..................................................................................128 

wiadectwa pochodzenia towarów ..............................................................................129 

Cła i polityka celna ......................................................................................................130 

Znakowanie towarów i kontrola importu .....................................................................130 

Podatki i ulgi w handlu zagranicznym .........................................................................131 

Kontrola eksportu, importu i tranzytu towarów strategicznych....................................132 

Ochrona produkcji krajowej i wspieranie eksportu......................................................133 

Tranzyt towarów z Polski do Mołdowy przez Ukrain ................................................133 

X. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK .....................................................137 

Ramy prawne ...............................................................................................................137 

Wymiana handlowa......................................................................................................137 

Inwestycje polskich firm..............................................................................................142 

Perspektywy współpracy..............................................................................................143 

Współpraca instytucjonalna i kontakty regionalne.......................................................144 

Działalno Ministerstwa Gospodarki i Pracy w zakresie promocji eksportu..............145 

Oferta KUKE SA .........................................................................................................162 

Instytucje i organizacje współpracujce z Mołdow ....................................................168 

Mołdowska Polonia......................................................................................................174 

XI. MIESZKA W REPUBLICE MOŁDOWY ............................................................175 

Informacje ogólne ........................................................................................................175 

Podróowanie...............................................................................................................177 

ycie codzienne ...........................................................................................................178 

Mołdowa dla turystów .................................................................................................180 

XII. ZAŁCZNIKI............................................................................................................185 

XIII. BIBLIOGRAFIA........................................................................................................253


SPIS TABEL: 

Tab. 1. Podstawowe wska niki ekonomiczne Republiki Mołdowy w latach 2000 -2004.........25 

Tab. 2. Dynamika zmian PKB i jego struktura..........................................................................26 

Tab. 3. Obroty i saldo handlu zagranicznego w latach 1996-2004 ...........................................27 

Tab. 4. redni roczny kurs leja mołdowskiego do dolara w latach 1996-2004 .........................28 

Tab. 5. Dochody i wydatki budetu (% PKB)...........................................................................66 

Tab. 6. Struktura dochodów budetu Republiki Mołdowy (w %).............................................67 

Tab. 7. Struktura wydatków budetu Republiki Mołdowy (w %).............................................67 

Tab. 8. Bilans rachunku biecego w latach 1997-2004...........................................................68 

Tab. 9. rednie stawki procentowe kredytów i depozytów – grudzie 2004 r. .........................73 

Tab. 10. Przyrost bezporednich inwestycji zagranicznych w latach 2001-2004 .....................121 

Tab. 11. Struktura bezporednich inwestycji zagranicznych netto ...........................................122 

Tab. 12. Obroty w handlu Polski z Mołdow w latach 1997-2004...........................................139 

Tab. 13. Mołdowa – dane dotyczce transakcji ubezpieczonych przez KUKE SA ..................167

8 

Spis treci 

WYKRESY I MAPY: 

Geopolityczne połoenie Republiki Mołdowy .............................................................................9 

Pogldowa mapa Mołdowy ........................................................................................................10 

Rys.1. Struktura wieku ludnoci Mołdowy w 2004 roku ..........................................................11 

Rys.2. Podział miejsc w Parlamecie Republiki Mołdowy po wyborach w 2005 roku ..............14 

Rys.3. Inflacja na koniec roku w latach 1994-2004 ..................................................................23 

Rys.4. Zmiany PKB w latach 1992-2004..................................................................................24 

Rys.5. Obroty handlu zagranicznego Mołdowy w latach 1995-2004 (mln USD) .....................42 

Rys.6. Struktura towarowa obrotów handlowych Mołdowy w latach 2003-2004.....................43 

Rys.7. Główni partnerzy handlowi Mołdowy w latach 2003-2004 ...........................................45 

Rys.8. Struktura zatrudnienia w Mołdowie w 2003 roku ..........................................................54 

Rys.9. Zadłuenie zagraniczne w latach 1999-2004 (mln USD)...............................................69 

Rys.10. Napływ bezporednich inwestycji zagranicznych w latach 1997-2004.......................121 

Rys.11. Nagromadzone bezporednie inwestycje zagraniczne na koniec 2003 roku wg kraju 

pochodzenia (czołowa „10”) ........................................................................................122 

Rys.12. Bezporednie inwestycje zagraniczne w krajach Europy rodkowej i Wschodniej na 

koniec 2003 roku (w miliardach USD) ........................................................................124 

Rys.13. Struktura towarowa polskiego eksportu do Mołdowy (stycze-wrzesie 2004) .........140 

Rys.14. Struktura towarowa polskiego importu z Mołdowy w 2004 roku................................141


I. INFORMACJE OGÓLNE 

Połoenie i klimat 

Republika Mołdowy (w skrócie Mołdowa, Moldova) jest niewielkim, nie 

posiadajcym dostpu do morza pastwem połoonym w południowo-wschodniej 

czci Europy. Od zachodu graniczy z Rumuni (wzdłu rzeki Prut – 450 km), a od 

północy, wschodu i południa z Ukrain (939 km). Powierzchnia Mołdowy wynosi 

33,842 tys. km 2 (w tym 472 km 2 powierzchni wód) i jest blisko dziesiciokrotnie 

mniejsza od terytorium Polski. Najwiksza odległo z północy na południe kraju 

wynosi 350 km, natomiast z zachodu na wschód 150 km. 

Geopolityczne połoenie Republiki Mołdowy 

Mołdowa jest krajem o przewadze pagórkowatej i nizinnej rze by terenu, o redniej 

wysokoci 147 m npm. Centraln cze Mołdowy, połoon midzy rzekami Dniestr 

(Nistru) i Prut, zajmuje Wyyna Besarabska. Terytorium kraju na wschód od Dniestru 

obejmuje cz obszaru Wyyny Podolskiej. Najwyszym wzniesieniem jest góra 

Beleneszt (Balanesti) – 429,5 m npm. Najwiksze rzeki to Dniestr (Nistru – 1352 km, 

w tym 657 km na terytorium Mołdowy) i Prut (989 km, w tym 695 km w granicach 

Mołdowy). Inne wane rzeki to Reut, Kogilnik, Byk, Botna, Jałpug i Ikiel. Lasy, 

w przewaajcej czci dbowe, zajmuj ok. 10 % powierzchni kraju, głównie w jego 

centralnej czci.

10 

Informacje ogólne 

Pogldowa mapa Mołdowy 

ródło: Instytut Geodezji i Kartografii, Warszawa 

Mołdowa ley w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego o cechach kontynetalnych. 

Wyra nie zaznaczaj si cztery pory roku, zimy s stosunkowo łagodne i krótkie, a 

lata ciepłe, długie i do suche. rednia temperatura powietrza w styczniu wynosi 

od –7 ºC na północy do –4 °C na południu, za w lipcu, odpowiednio, od 19 °C do 

25 °C. rednia roczna suma opadów waha si od 400 mm na południowym wschodzie 

do 550 mm na północnym zachodzie kraju.


Zasoby naturalne 

Mołdowa nie posiada znaczcych zasobów surowców naturalnych. Znaczenie 

gospodarcze maj jedynie złoa surowców wapieni, granitu, piaskowców i glin. 

Wikszo surowców, w tym surowce energetyczne, jest importowanych. 

Podstawowym bogactwem naturalnym Mołdowy s yzne gleby. A na 75 % 

terytorium kraju wystpuj czarnoziemy, z których 86 % jest wykorzystywanych pod 

uprawy. 

Ludno i jzyk 

Liczba ludnoci Mołdowy w połowie 2004 roku wynosiła 4,446 miliona, przy gstoci 

zaludnienia powyej 130 osób/km 2 (jest to jeden z gciej zaludnionych krajów 

Europy). Z kolei według wstpnych danych spisu powszechnego z koca 2004 roku, 

które nie uwzgldniaj separatystycznej Republiki Naddniestrza, w Republice 

Mołdowy mieszka 3,388 mln osób. Ludno miejska stanowi 39 % ogólnej liczby 

mieszkaców kraju, a pozostałe 61 % to mieszkacy wsi. Stopa przyrostu naturalnego 

w roku 2004 wynosiła 0,18 %. Struktur wieku społeczestwa mołdowskiego ilustruje 

poniszy rysunek (rys.1). 

Rys. 1. 

Struktura wieku ludnoci Mołdowy w 2004 roku 

liczba ludnoci 

2000000 

1000000 

Mczy ni 

Kobiety 

0 

0-14 lat 15-64 lat 65 i wicej 

ródło: The World Factbook 2004 

Stolic kraju jest Kiszyniów (Chisinau) liczcy 711 tys. mieszkaców. Inne wiksze 

miasta to Tyraspol (Tiraspol – 208 tys.), Bielce (Balti – 174 tys.), Bendery (Tighina – 

144 tys.) oraz Rybnica (Ribnita – 58 tys.). 

Jzykiem urzdowym jest mołdawski, tosamy z rumuskim. W powszechnym 

uyciu, szczególnie w miastach oraz w północno-wschodniej czci kraju, jest jzyk 

rosyjski (posługuje si nim około 99 % społeczestwa). Nie jest on jednak jzykiem

12 


oficjalnym, mimo działa podejmowanych w tym kierunku w 2001 roku przez 

rzdzc Parti Komunistów Mołdowy. Obecnie rosyjski ma status jzyka 

komunikacji pomidzy zamieszkujcymi ten kraj przedstawicielami rónych 

narodowoci. Innymi uywanymi lokalnie jzykami s ukraiski, bułgarski i gagauski 

(dialekt jzyka tureckiego). Wska nik analfabetyzmu siga 4 % (wród kobiet 6 %). 

Znajomo jzyków obcych nie jest rozpowszechniona; do najczciej uywanych 

nale angielski i francuski. 

Najliczniejsz grup etniczn stanowi Mołdawianie (64,5 %), wród pozostałych 

narodowoci najwicej jest Ukraiców (13,8 %) i Rosjan (13 %). Inne mniejszoci 

narodowe to Gagauzi (niemuzułmaska ludno pochodzenia tureckiego – 3,5 %), 

Bułgarzy (2 %), ydzi (1,5 %), a take Białorusini, Niemcy, Polacy, Turcy i Romowie 

(łcznie 1,7 %). Ponad 98 % społeczestwa Mołdowy deklaruje wyznanie 

prawosławne, jest te ok. 1,5 % wyznawców judaizmu. 

Historia 

Na podstawie odkry archeologicznych dotyczcych budowli obronnych, grobów 

i obiektów kultu religijnego, okres wyodrbnienia si Daków z plemion trackich 

datowany jest na pocztek IV wieku przed Chrystusem. 

W drugim i trzecim stuleciu naszej ery tereny obecnej Mołdowy zostały podbite przez 

Rzymian, a ludno zromanizowana. W okresie Wdrówek Ludów na tereny lece 

midzy Karpatami a Morzem Czarnym docierały plemiona Scytów, Sarmatów i 

Hunów. Midzy IV a VI wiekiem pojawia si tu osadnictwo słowiaskie. 

Od IX do XIII wieku Mołdawia wchodziła w skład Rusi Kijowskiej. W pierwszej 

połowie XIV wieku na terenach lecych pomidzy Karpatami, Morzem Czarnym i 

Dunajem powstało Ksistwo Mołdawskie. W 1387 roku hospodar mołdawski złoył 

hołd lenny Władysławowi Jagielle. W 1391 roku po raz pierwszy w ródłach 

historycznych pojawiło si okrelenie grupy etnicznej „Mołdawianie”, a w 1560 roku 

pojawił si pierwszy dokument dotyczcy ziem Mołdawii. 

Okresem rozkwitu Ksistwa Mołdawskiego, był okres panowania hospodara 

mołdawskiego, Stefana III Wielkiego (1454-1515), który bronił suwerennoci kraju 

przed zakusami silniejszych ssiadów: Polski, Wgier i Turcji. W roku 1467 odniósł 

zwycistwo nad Wgrami, w roku 1475 rozbił armi tureck pod Vaslui, a w roku 

1497 pobił na Bukowinie polskie wojska podczas ich odwrotu z wyprawy 

mołdawskiej pod wodz Jana Olbrachta.


O wpływy na tym terenie Polska rywalizowała z Turcj i przez pewien czas Ksistwo 

Mołdawskie było lennem królów polskich. Dwukrotnie hospodarzy mołdowscy 

składali hołd lenny polskim królom: Władysławowi Jagielle w 1387 roku 

i Kazimierzowi Jagielloczykowi w 1485 roku. W 1453 roku sułtan turecki Mehmed 

II zdobył Konstantynopol, Serbi, Boni, cz Grecji, Albani a nastpnie 

rozcignł swoje zwierzchnictwo na Mołdawi, Wołoszczyzn i Chanat Krymski. 

Ksistwo Mołdawskie przeszło pod panowanie tureckie na ponad 300 lat. 

Traktat bukareszteski, zawarty w 1812 roku po wojnie rosyjsko-tureckiej, ustalił 

now granic rosyjsko-tureck na Prucie, co sprawiło, e tereny lece midzy Prutem 

a Dniestrem, czyli Besarabia (10 powiatów), przeszły pod panowanie Rosji. 

Na mocy paryskiego traktatu pokojowego z 1856 roku, zawartego po wojnie 

krymskiej pomidzy mocarstwami europejskimi, Mołdawia i Wołoszczyzna w roku 

1861 połczyły si w Ksistwo, a od 1881 roku – w Królestwo Rumunii. 

W 1918 roku Besarabi zajła Rumunia, a lewobrzene Naddniestrze okupowały 

wojska austro-wgierskie. Podczas wojny domowej w Rosji w latach 1918-1920 

o Naddniestrze toczyły si walki zakoczone zwycistwem wojsk radzieckich, 

wcieleniem tych ziem do Ukraiskiej SRR, a nastpnie utworzeniem w 1924 roku 

Mołdawskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, obejmujcej 

tereny lewobrzenego Naddniestrza, w tym Chocim na północy oraz Akerman i Izmaił 

na południu. 

Zwizek Radziecki nigdy nie uznał włczenia Besarabii do Rumunii i w czerwcu 

1940 roku, na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow, zajł cz Besarabii i przyłczył j 

do istniejcej od 1924 roku Mołdawskiej ASSR tworzc Mołdawsk Socjalistyczn 

Republik Radzieck, natomiast północn i południow cz Besarabii włczył do 

Ukraiskiej SRR. 

Ustrój polityczny 

Wskutek przemian zachodzcych w Europie w kocu lat osiemdziesitych, 

23 czerwca 1990 roku Mołdowa proklamowała suwerenno, a 27 sierpnia 1991 roku 

– niezaleno pastwow, przyjmujc nazw Republika Mołdowy. W grudniu 1991 

roku pierwszym prezydentem niepodległej Mołdowy został Mircea Snegur. Pierwsze 

demokratyczne wybory parlamentarne odbyły si w lutym 1994 roku, natomiast 

pierwsze wolne wybory prezydenckie w grudniu 1996 roku.

14 


Ustrój Republiki Mołdowy oparty jest na konstytucji przyjtej w lipcu 1994 roku. 

W wyniku zmian w konstytucji wprowadzonych w lipcu 2000 roku Mołdowa – jako 

jedyne pastwo powstałe z rozpadu Zwizku Radzieckiego – przyjła parlamentarmy 

model rzdów. Władz ustawodawcz sprawuje jednoizbowy, wybierany na 4-letni 

kadencj, parlament, w którym zasiada 101 deputowanych. 

Głow pastwa i gwarantem suwerennoci jest prezydent wybierany przez parlament 

na 4 lata, maksymalnie na dwie kadencje. Uprawnienia prezydenta s ograniczone. Do 

waniejszych przysługujcych mu uprawnie naley prawo wetowania ustaw. Od 

kwietnia 2001 roku funkcj t sprawuje lider komunistów, Władimir Woronin. Oprócz 

prezydenta władz wykonawcz pełni Rada Ministrów kierowana przez premiera, 

zatwierdzana i odpowiedzialna przed parlamentem. Na jej czele od 2001 roku stoi 

Vasile Tarlev. 

W dniu 6 marca 2005 roku odbyły si w Mołdowie wybory parlamentarne. Ich 

zwycizc została, tak jak w 2001 roku, Partia Komunistów Republiki Mołdowy 

(PCM), uzyskujc 45,98 % głosów i zdobywajc 56 miejsc w parlamencie. Wynik ten 

pozwoli komunistom na samodzielne utworzenie rzdu, jednak nie jest wystarczajcy 

do wyboru prezydenta kraju, do czego potrzebne jest 61 mandatów. Dwa pozostałe 

ugrupowania, które przekroczyły 6-procentowy próg wyborczy to blok wyborczy 

“Demokratyczna Mołdowa”, na który oddano 28,53 % głosów, co pozwoliło na 

zdobycie 34 mandatów, oraz prawicowa Chrzecijasko-Demokratyczna Partia 

Ludowa (PPCD), która uzyskała 9,07 % głosów i 11 miejsc w parlamecie. W 

porównaniu do poprzednich wyborów parlamentarnych rzdzca partia 

komunistyczna utraciła na rzecz “Demokratycznej Mołdowy” 15 mandatów. Powstały 

w wyniku wyborów układ sił w parlamencie jest zilustrowany na rysunku poniej. 

Rys. 2. 

Podział miejsc w Parlamecie Republiki Mołdowy po wyborach w 2005 roku 

PCM - 56 

"Demokratyczna 

Mołdowa" - 34 

PPCD - 11 

ródło: Orodek Studiów Wschodnich, www.osw.waw.pl, “Wiadomoci” z 7 marca 2005 r. 

oraz informacje WEH Ambasady RP w Kiszyniowie


Wybory parlamentarne 2005 roku zostały do pozytywnie ocenione przez 

midzynarodowych obserwatorów z OBWE, Rady Europy i Unii Europejskiej. 

Zatrzeenia dotyczyły głównie przebiegu kampanii wyborczej, w tym nierównego 

dostpu kandydatów do rodków masowego przekazu. 

Najwysz władz sdownicz w Mołdowie jest Sd Najwyszy, którego 

przewodniczcego oraz członków powołuje parlament na wniosek Wyszej Rady 

Sdowniczej. W skład Wyszej Rady Sdowniczej wchodz z urzdu: Minister 

Sprawiedliwoci, Przewodniczcy Sdu Najwyszego, Sdu Apelacyjnego i Sdu 

Audytu Gospodarczego, a take Prokurator Generalny oraz po trzech sdziów 

wybieranych przez kolegia Sdu Najwyszego i Parlament. Zadaniem Rady jest 

mianowanie, przenoszenie, awansowanie i prowadzenie postpowa dyscyplinarnych 

wobec sdziów. W sprawach konstytucyjnych najwysz władz stanowi Trybunał 

Konstytucyjny, w którego skład wchodzi 6 sdziów wybieranych na 6-letni kadencj. 

Podział administracyjny 

W maju 2003 roku weszła w ycie ustawa z 27 grudnia 2001 zmieniajca ustrój 

administracyjny. Dotychczasowe powiaty (judetul) zostały zastpione przez rejony. 

Rejon jest jednostk administracyjno-terytorialn obejmujc miasta i wsie. Obszar 

kraju podzielono na 32 rejony, których nazwy pochodz od miast-stolic. Status 

municypalny posiadaj miasta: Kiszyniów, Bielce i Bendery. Odrbn jednostk jest 

autonomiczne terytorium Gagauzji. Formalnie status obszaru autonomicznego ma 

równie Naddniestrze (Transnistria), które jednak nie uznaje zwierzchnictwa władz w 

Kiszyniowie. 

W myl ustawy z 18 marca 2003 roku jednostka administracyjno-terytorialna jest 

osob prawn prawa publicznego. Podstawowym zadaniem władz rejonowych jest 

dbało o rozwój społeczno-gospodarczy oraz infrastruktur (budownictwo, drogi). 

Organy władzy lokalnej 

Primar – przedstawiciel wsi (gminy) lub miasta (municypium), odpowiednik 

polskiego wójta lub burmistrza, wybierany przez mieszkaców danej jednostki 

administracyjnej w wyborach powszechnych, równych i bezporednich, w głosowaniu 

tajnym; spełnia jednoczenie funkcje wykonawcze w radzie lokalnej oraz 

administracyjne i organizacyjno-nadzorcze wobec jednostki niszego stopnia.

16 


Primeria – urzd władzy lokalnej (wiejski lub miejski). 

Rada rejonowa – urzd przedstawicielski mieszkaców rejonu koordynujcy 

działanie rad lokalnych (miast i wsi). 

Przewodniczcy rejonu – urzd wykonawczy rady rejonowej. 

Rada lokalna – przedstawicielska i prawomocna władza mieszkaców jednostki 

administracyjno-terytorialnej pierwszego stopnia (wsi/gminy lub miasta/municypium). 

Organy władzy pierwszego stopnia – organy gminne lub miejskie 

Organy władzy drugiego stopnia – organy rejonowe, municypium Kiszyniowa lub 

autonomicznej jednostki terytorialnej o odrbnym statusie. 

Konflikt naddniestrzaski 

Status Naddniestrza (Transnistrii), czyli obszaru połoonego pomidzy rzek Dniestr 

a granic z Ukrain nadal pozostaje nie uregulowany. Na obszarze tym, zamieszkałym 

przez około 700 tys. osób, w wikszoci Rosjan i Ukraiców, utworzona została w 1990 

roku separatystyczna Naddniestrzaska Republika Mołdowy. W 1992 roku doszło do 

konfliktu zbrojnego, w którym po stronie separatystów uczestniczyła armia rosyjska. 

Działania militarne zostały zakoczone w cigu kilku miesicy, jednak nie oznaczało to 

rozwizania konfliktu. Wojska rosyjskie nadal stacjonuj na tym obszarze, pomimo 

przyjtego przez Rosj w 1999 roku na szczycie Organizacji Bezpieczestwa i 

Współpracy w Europie (OBWE) w Stambule, zobowizania do ich wycofania. 

Szanse na uregulowanie konfliktu pojawiły si na pocztku 2003 roku, w zwizku z 

now inicjatyw pokojow OBWE, zakładajc przekształcenie Mołdowy w pastwo 

federalne, składajce si z dwóch członów – Mołdowy “właciwej” i Naddniestrza. 

Inicjatywa ta została pocztkowo pozytywnie przyjta przez obie strony konfliktu, 

jednak nie udało si jej wcieli w ycie. 

Republika Naddniestrzaska, ze stolic w Tyraspolu (Tiraspol), posiada wszelkie 

atrybuty niezalenego pastwa (prezydenta, rzd, parlament, bank centralny, walut, 

hymn, flag, godło, kontrol celn na granicach), z wyjtkiem uznania 

midzynarodowego. 

W listopadzie 2004 roku przedstawiciele Unii Europejskiej i USA na specjalnym 

posiedzeniu Stałej Rady OBWE w Wiedniu po raz kolejny wezwali Rosj do


natychmiastowego wycofania swojego uzbrojenia z Naddniestrza 1 . Z kolei na 

posiedzeniu Rady Ministerialnej OBWE w Sofii, 7 grudnia 2004 roku szef MSZ 

Mołdowy Andrei Stratan podkrelił, i rosyjska wojskowa obecno w Naddniestrzu 

nie tylko nie sprzyja stabilizacji sytuacji w regionie, ale jest łamaniem konstytucji i 

woli władz republiki, a take norm midzynarodowych. Stanowisko szefa dyplomacji 

Mołdowy w sprawie Naddniestrza było podyktowane faktem odmowy podpisania 

przez Rosj deklaracji stabilnoci i bezpieczestwa dla Mołdowy. 

W listopadzie 2004 roku w Naddniestrzu powstał nowy ruch społeczno-patriotyczny 

„Republica”, który ma działa na rzecz konsolidacji mieszkaców regionu i umacniania 

pastwowoci naddniestrzaskiej. Podczas zjazdu załoycielskiego organizacji, który 

odbył si w Tyraspolu 27 listopada 2004 roku, 211 delegatów wyraziło zaniepokojenie 

działaniami Kiszyniowa zmierzajcymi do likwidacji rosyjskiej obecnoci w 

Naddniestrzu i zmniejszenia roli Rosji w poszukiwaniu rozwizania konfliktu 

naddniestrzaskiego. Zjazd przyjł rezolucj do midzynarodowych mediatorów tego 

konfliktu o przyznaie narodowi naddniestrzaskiemu prawa do budowy niezalenego 

pastwa i walki o uznanie go przez społeczno midzynarodow. 

Wag kwestii Naddniestrza potguje fakt, i region ten jest najbardziej 

uprzemysłowion czci Mołdowy, dostarczajc jedn trzeci całej produkcji 

przemysłowej kraju. Na terytorium Naddniestrza znajduje si główna mołdowska 

elektrociepłownia, która w latach 80-tych generowała a 85 % wytwarzanej w 

Mołdowie energii. Ponadto w Naddniestrzu zlokalizowany jest jedyny w Mołdowie 

kombinat metalurgiczny oraz jedna z dwóch cementowni. Obszar ten zamieszkuje 

750 tys. osób, a sporód 5 najwikszych miast Mołdowy trzy (Tyraspol, Bendery 

i Rybnica) znajduj si na terenie Naddniestrza. Istotnym problemem jest równie 

fakt, i na obszarze tym obowizuje lokalne prawo, czsto odmienne od 

funkcjonujcego w pozostałej czci Mołdowy. Nie przeprowadzono tam dotd 

praktycznie adnych istotnych reform rynkowych. Tym samym sprawa Naddniestrza 

stanowi najistotnieszy problem polityczny i gospodarczy Mołdowy, a jej pilne 

rozstrzygnicie warunkuje dalszy rozwój tego kraju. 

Prezydent Władimir Woronin na spotkaniu z przedstawicielami Rady Europy na 

pocztku lutego 2005 roku zadeklarował gotowo do przyjcia ustawy przyznajcej 

Naddniestrzu autonomi. Jednoczenie wezwał do wznowienia rozmów w sprawie 

Naddniestrza z udziałem przedstawicieli Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych 

1 Zwołanie specjalnego posiedzenia OBWE zostało podyktowane zapowiedzi przedstawicieli 

władz rosyjskich, i przewidywany termin wycofania rosyjskiego uzbrojenia – koniec 2004 

roku – nie zostanie dotrzymany. Strona rosyjska obcia win za tak sytuacj rzd Mołdowy, 

który nie zgodził si na anulowanie Naddniestrzu zadłuenia za rosyjski gaz, co miało by 

rekompensat za wywiezion bro.

18 


i Rumunii, którzy poszerzyliby skład dotychczasowych mediatorów pochodzcych z 

Rosji, Ukrainy i OBWE. 

Gagauzja 

Innym obszarem, który kilka lat temu był ródłem problemów na tle 

narodowociowym, jest Gagauzja, zamieszkała w wikszoci przez ludno 

pochodzenia tureckiego. W 2000 roku władze Gagauzji kilkakrotnie zarzucały 

rzdowi w Kiszyniowie ignorowanie praw politycznych autonomii oraz 

dyskryminacj gospodarcz, groc bojkotem wyborów parlamentarnych. Relacje 

pomidzy władzami Mołdowy a autonomi gagausk po wyborach parlementarnych 

w 2001 roku uległy poprawie, m.in. w efekcie poparcia udzielonego przez władze 

Gagauzji rzdzcej partii komunistycznej.


II. 

UWARUNKOWANIA GEOPOLITYCZNE 

Od momentu uzyskania niepodległegoci Mołdowa deklarowała ch cisłej 

współpracy oraz integracji ze strukturami Europy Zachodniej. Od 1993 roku Mołdowa 

jest członkiem Organizacji Bezpieczestwa i Współpracy w Europie (poprzednio 

KBWE), w marcu 1994 roku przystpiła do programu NATO „Partnerstwo dla 

pokoju”, a w listopadzie tego roku podpisała „Umow o partnerstwie i współpracy” 

z Uni Europejsk. Przystpienie Mołdowy do Unii Europejskiej zostało uznane za 

jeden z głównych celów polityki zagranicznej w strategii rzdu przyjtej na lata 1998- 

2000. W lipcu 1995 roku, jako pierwszy kraj WNP, Mołdowa uzyskała członkostwo 

w Radzie Europy. Kraj ten jest take członkiem Paktu Stabilizacji dla Europy 

Południowo-Wschodniej. 

Istotny wpływ na stosunki zewntrzne Mołdowy ma fakt jej członkostwa we 

Wspólnocie Niepodległych Pastw oraz relacje z pozostałymi krajami WNP, w tym 

przede wszystkim z Rosj. Podstawowe znaczenie ma tu rola jak Rosja odgrywa w 

konflikcie naddniestrzaskim, poprzez utrzymywanie na tym terytorium własnych baz 

wojskowych. Drugim istotnym czynnikiem jest uzalenienie Mołdowy od rosyjskich 

surowców energetycznych, głównie gazu. Rosja jest ponadto głównym wierzycielem 

Mołdowy. Nastpuje zacienianie stosunków politycznych i gospodarczych z Rosj, 

widoczne zwłaszcza po zwycistwie Mołdowskiej Partii Komunistycznej w wyborach 

parlamentarnych w lutym 2001 roku. Rzdzcy komunici podejmowali działania na 

rzecz ustanowienia jzyka rosyjskiego drugim, obok mołdawskiego, jzykiem 

urzdowym oraz wprowadzenia obowizkowego nauczania jzyka rosyjskiego w 

szkołach. Bliskie stosunki z Rosj s popierane przez wikszo społeczestwa ze 

wzgldu na przywizanie i atrakcyjno kultury rosyjskojzycznej, a take z uwagi na 

czynnik ekonomiczny, gdy szacuje si, e ok. 300 - 600 tys. Mołdowian znajduje 

nielegalne zatrudnienie na terenie Rosji. 

Krajem zajmujcym wane miejsce w stosunkach zagranicznych Mołdowy jest 

Ukraina. Istotne znaczenie we wzajemnych relacjach ma Naddniestrze graniczce z 

Ukrain, która aktywnie uczestniczy w negocjacjach dotyczcych uregulowania 

kwestii tego terytorium. 

Najwaniejszym partnerem Mołdowy spoza krajów WNP jest Rumunia, co wynika z 

uwarunkowa historycznych, kulturowych oraz bliskoci jzykowej. Bezporednio po 

uzyskaniu niepodległoci do silny był w Mołdowie nurt pro-rumuski, zakładajcy 

nawet zjednoczenie obu pastw. Obecnie za bliskimi zwizkami z Rumuni opowiada 

si tylko jedna partia polityczna reprezentowana w parlamencie: Chrzecijasko- 

Demokratyczna Partia Narodowa, która w ostatnich wyborach uzyskała 8,2 % głosów. 

Obydwu krajom nie udało si do tej pory podpisa traktatu ramowego, mimo stara 

podejmowanych głównie przez stron rumusk. Ze wzgldu na prorosyjsk

20 

Uwarunkowania geopolityczne 

orientacj obecnych władz Mołdowy oraz zaawansowanie przez Rumuni stara o 

przystpienie do Unii Europejskiej, stosunki midzy tymi krajami uległy rozlu nieniu. 

Rumunia musiała ograniczy akcj nadawania Mołdawianom rumuskiego 

obywatelstwa (ma je obecnie ok. 300 tys. obywateli Mołdowy) oraz podj działania 

zmierzajce do uszczelnienia swojej wschodniej granicy. 

Mołdowa jest członkiem bloku regionalnego GUUAM (Gruzja, Ukraina, Uzbekistan, 

Azerbejdan, Mołdowa). W styczniu 2005 roku w Kiszyniowie odbyły si rozmowy 

przedstawicieli krajów członkowskich tego ugrupowania. Obecnie Mołdowa 

aktywizuje swoje członkostwo w GUUAM, przejmujc od kwietnia 2005 roku 

przywództwo od Gruzji. W załoeniach Mołdowa okrela potrzeb aktywizacji 

kierunków europejskich organizacji, w tym działa na rzecz utworzenia korytarza 

transportowego (towarowego i osobowego) Morze Kaspijskie - Azja - Morze Czarne - 

Europa. Mołdowa deklaruje moliwo poprowadzenia korytarzy transportowych 

przez jej terytorium 2 . 

Pomimo braku bezporedniego dostpu do morza, Mołdowa aktywnie uczestniczy 

w pracach Organizacji Współpracy Gospodarczej Krajów Morza Czarnego (BSEC). 

Naley take do Inicjatywy rodkowoeuropejskiej, jest członkiem ONZ oraz 

wikszoci agend systemu Narodów Zjednoczonych, a od lipca 2001 roku take 

członkiem wiatowej Organizacji Handlu (WTO). 

Mołdowa a Unia Europejska 

Rozszerzenie Unii Europejskiej o Rumuni, planowane na 2007 rok, spowoduje, i 

Mołdowa stanie si bezporednim ssiadem UE. Powinno to zaowocowa 

oywieniem stosunków unijno-mołdowskich ju w najbliszym okresie. 

Podstawowym traktatem definiujcym stosunki polityczne midzy UE a Mołdow jest 

Układ o Partnerstwie i Współpracy (Partnership Co-operation Agreement – PCA), 

podpisany 28 listopada 1994 roku 3 . PCA utrzymał klauzul najwikszego 

uprzywilejowania w handlu (wprowadzon w 1989 roku przez Układ o Handlu i 

Współpracy – TCA – midzy Wspólnot Europejsk a Zwizkiem Radzieckim) i 

otworzył perspektyw dalszego pogłbiania wzajemnych stosunków gospodarczych. 

W ostatnim czasie podwyszeniu uległa ranga misji UE w Kiszyniowie, której nadano 

status przedstawicielstwa Komisji Europejskiej, zamiast uprzedniej formy Biura. 

2 Ekonomiczne Komentarze, Nr 4/luty 2005 r. 

3 Wszedł on w ycie 1 lipca 1998 roku.


Istotne obszary współpracy to zwłaszcza walka z nielegaln migracj (chodzi tu 

zarówno o przepływ imigrantów ze wschodu podróujcych tranzytem przez 

Mołdow, jak i migracj zarobkow samych Mołdowian), zwalczanie handlu broni, 

narkotykami i “ywym towarem”. O wzrocie zainteresowania UE tym krajem moe 

wiadczy fakt włczenia si dyplomatów unijnych do negocjacji naddniestrzaskich. 

Plany integracji Mołdowy z Uni Europejsk w redniookresowej perspektywie s 

mało realne. Nie wiadomo te, czy i kiedy pojawi si szansa na podpisanie układu o 

stowarzyszeniu. Zapowiedzi bliszych kontaktów moe by jednak włczenie 

Mołdowy do najbliszego programu działa Unii Europejskiej, dotyczcego 

zacienienia współpracy politycznej i gospodarczej. Do programu, który realizowany 

bdzie przez trzy najblisze lata, włczono siedem krajów: Mołdow, Ukrain, 

Jordani, Izrael, Maroko, Palestyn i Tunezj 4 . 

W drugiej połowie 2004 roku kontynuowane były prace nad projektem planu 

działania UE – Mołdowa na lata 2005-2007. Program ten przewiduje wypełnianie 

postanowie Umowy o Partnerstwie i Współpracy (PCA), ma na celu rozwój 

bliszych stosunków z Mołdow, tworzenia ram dla integracji gospodarczej i 

pogłbienie współpracy politycznej. Plan działania UE – Mołdowa zakłada take 

zblienie prawodawstwa Mołdowy do przepisów prawa Unii Europejskiej. 

Polityka Mołdowy wobec Unii Europejskiej równie przechodziła wiele przeobrae. 

Po raz pierwszy jednoznaczne stwierdzenia o deniu do integracji europejskiej 

pojawiły si w 1999 roku w programie rzdu premiera Iona Sturzy. Przyjte załoenia 

formułowały postulat proeuropejskiego wektora polityki mołdowskiej, w znacznej 

mierze podporzdkowujcy temu celowi polityk zagraniczn Kiszyniowa. Rzd 

Sturzy za podstawowy cel uznał wejcie do Paktu Stabilnoci w Europie Południowo- 

Wschodniej (PSEPW) 5 . Pocztkowo Mołdowie udało si uzyska jedynie status 

obserwatora w Pakcie. 

Dymisja rzdu w listopadzie 1999 roku i powołanie rzdu Bragisza ponownie osłabiły 

proeuropejski wymiar polityki mołdowskiej. Niemniej zachowanie elementów 

polityki integracyjnej z pakietu poprzedniego rzdu pozwoliło Mołdowie na 

przystpienie do PSEPW w czerwcu 2001 roku. Dziki przyjciu do Paktu Stabilnoci 

w Europie kraj został objty programami pomocowymi, przeznaczonymi zasadniczo 

dla finansowego i ekonomicznego wsparcia pastw Półwyspu Bałkaskiego. Kolejny 

rzd, powołany w 2001 roku zatwierdził program rozwoju społeczno-ekonomicznego 

4 Zgodnie z protokołem Komisji Europejskiej ds. łcznoci zagranicznej i polityki nowego 

ssiedztwa z 9 grudnia 2004 roku. 

5 The Republic of Moldova and European Integration, Institutul de Politici Publice, Kiszyniów 

2002, s. 44-51.

22 

Uwarunkowania geopolityczne 

Mołdowy do 2005 roku, w którym uczestniczenie kraju w procesach integracji 

europejskiej zaliczono do kwestii pierwszoplanowych. W grudniu 2002 roku 

powołano Narodow Komisj na rzecz Integracji Europejskiej, której celem działania 

jest opracowanie strategii integracji europejskiej oraz koordynowanie współpracy 

midzy rónymi instytucjami rzdowymi w zakresie realizacji tej strategii. Powołano 

take Centrum Tworzenia Prawa, które zajmuje si dostosowywaniem prawa 

Mołdowy do norm unijnych. 

Wanym etapem rozwoju stosunków Mołdowy z Uni Europejsk moe sta si 

przedstawienie przez Uni konkretnych warunków, które Mołdowa musiałaby spełni, 

aby uzyska moliwo zawarcia układu o stowarzyszeniu. W ocenie obserwatorów 

powinno nastpi to jeszcze w pierwszej połowie 2005 roku. Byłby to silny bodziec 

dla reform w tym kraju, a jednoczenie skuteczny instrument unijnej polityki.


III. 

GOSPODARKA 

Sytuacja makroekonomiczna 

Z uwagi na yzne gleby i sprzyjajcy klimat gospodarka Mołdowy oparta jest na 

rolnictwie oraz przetwórstwie rolnym. W czasach Zwizku Radzieckiego, Mołdowa, 

zajmujca 0,2 % powierzchni tego pastwa, dostarczała 2,5 % jego produkcji rolnej, 

w tym a 40 % produkcji wina. Po ogłoszeniu niepodległoci w 1991 roku produkcja 

gospodarcza Mołdowy uległa gwałtownemu załamaniu, jednemu z najsilniejszych 

wród byłych republik radzieckich. Kryzys gospodarczy trwał 10 lat, a w jego 

przebiegu dały si wyróni trzy etapy: postpujcy kryzys gospodarczy (1990-1996), 

wyhamowanie tendencji spadkowych (1997) i ponowna fala kryzysu (1998-1999), 

bdca nastpstwem kryzysu rosyjskiego, który miał ogromny wpływ na gospodark 

Mołdowy. W latach 1998-1999 obroty handlu zagranicznego Mołdowy spadły o 

blisko połow (48,7 %), produkcja przemysłowa o 24,9 %, a rolna o 19,5 %. Ceny 

towarów konsumpcyjnych wzrosły o 18,3 % w 1998 roku i o 43,7 % w 1999 roku. 

Rys. 3. Inflacja na koniec roku w latach 1994-2004 

% 

100 

80 

60 

43,7 

40 

20 

23,8 

15,1 

18,3 

11,2 

18,4 

6,3 4,4 

15,7 

11,6 

0 

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

ródło: Departament Analiz Statystycznych i Socjologicznych RM, materiały WEH Kiszyniów 

oraz The World Factbook 2004 – Moldova. 

W 1999 roku poziom PKB Mołdowy nie przekraczał jednej trzeciej wartoci z roku 

1989 (poziom produkcji rolnej stanowił 44,4 %, przemysłowej 33,8 %, a inwestycje w 

kapitał podstawowy stanowiły 11,0 % poziomu z roku 1989), a pod koniec 2001 roku 

poziom PKB osignł niespełna 35 % poziomu z 1989 roku.

24 

Gospodarka 

Główn przyczyn tak duego spadku był w pierwszym okresie drastyczny, blisko 

40-krotny wzrost cen energii, wynikajcy z dostosowania cen surowców energetycznych 

(które Mołdowa w całoci importuje) do cen wiatowych. Dodatkowymi czynnikami, 

które spotgowały trudn sytuacj gospodarcz kraju był konflikt zbrojny dotyczcy 

Naddniestrza w 1992 roku oraz szczególnie dotkliwa susza, która znaczco zmniejszyła 

poziom produkcji rolnej w 1994 roku. 

Od pocztku swego niepodległego bytu Mołdowa rozpoczła proces reformowania swej 

gospodarki i wprowadzania mechanizmów rynkowych. Działania te obejmowały 

uwolnienie cen, wprowadzenie wymienialnej waluty i utrzymywanie restrykcyjnej polityki 

monetarnej, racjonalizacj wydatków budetowych, zwłaszcza na cele socjalne, 

zaprzestanie subsydiowania przedsibiorstw, rozpoczcie procesu prywatyzacji, zniesienie 

kontroli eksportu oraz wprowadzenie rynkowego mechanizmu ustalania stóp 

procentowych. Podjte kroki zaowocowały obnieniem poziomu inflacji z blisko 500 % w 

roku 1994 do niewiele ponad 20 % w roku nastpnym (rys. 3) oraz pojawieniem si 

pierwszych sygnałów oywienia gospodarczego w roku 1997, zahamowanych w wyniku 

kryzysu rosyjskiego. Problemy gospodarcze Rosji, bdcej najwikszym odbiorc 

mołdowskich towarów, spowodowały obnienie produkcji i spadek PKB w dwóch 

kolejnych latach oraz wzrost poziomu cen artykułów konsumpcyjnych, wynikajcy ze 

spadku wartoci mołdowskiej waluty. 

% 

20 

10 

0 

-10 

-20 

-30 

-40 

-29,0 

-1,2 

Rys. 4. Zmiany PKB w latach 1992-2004 

-30,9 

1,6 

-1,4 

-5,9 -6,5 

-4,4 

2,1 

6,1 7,2 6,3 7,3 

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

ródło: Departament Analiz Statystycznych i Socjologicznych RM oraz materiały informacyjne 

WEH Ambasasdy RP w Kiszyniowie, Ekonomiczne Komentarze, 4/luty 2005 r. 

Oywienie nastpiło w 2000 roku w rezultacie trzech czynników: 

• wzrostu gospodarczego, jaki miał miejsce w Rosji, 

• zwikszenia popytu wewntrznego spowodowanego napływem rodków 

finansowych od Mołdawian pracujcych za granic oraz 

• restrykcyjnej polityki finansowej ograniczajcej ilo pienidza w obiegu.


W 2001 roku PKB wzrósł o 6,1 % w wyniku zwikszenia si poziomu produkcji 

przemysłowej o 13,7 % oraz produkcji rolnej o 6,4 %. Inflacja spadła do poziomu 

6,3 % (w porównaniu z 18,4 % w roku 2000), a stopa bezrobocia była szacowana na 

6,3 % 6 . W 2002 roku wzrost PKB wyniósł 7,2 %, inflacja obniyła si do poziomu 

4,4 %, wzrosła produkcja na eksport i na wewntrzny rynek konsumpcyjny, nastpiło 

take oywienie w sferze inwestycyjnej. W 2003 roku PKB ponownie si zwikszył, 

tym razem o 6,3 %, głównie w wyniku wzrostu produkcji przemysłowej o 13,6 % oraz 

inwestycji w kapitał podstawowy o 16 %. Jednoczenie spadła produkcja rolna o 

ponad 14 % oraz wzrosła inflacja, która na koniec 2003 roku wyniosła 15,7 %. 

Trwajcy przez cztery kolejne lata wzrost gospodarczy nie doprowadził jednak do 

osignicia poziomu rozwoju gospodarczego sprzed kryzysu. W 2002 roku wielko 

PKB stanowiła zaledwie 40 % poziomu z 1990 roku, poziom produkcji przemysłowej 

stanowił 45,8 %, produkcji rolnej 47,2 %, a inwestycji w majtek trwały 10,8 %. W 

2003 roku wska niki te w stosunku do 1990 roku wynosiły: PKB – 42 %, produkcja 

przemysłowa – 47,2 %, produkcja rolna 41 % i inwestycje w majtek trwały – 11,0 %. 

Tab. 1. Podstawowe wska niki ekonomiczne Republiki Mołdowy w latach 2000 -2004 

(poprzedni rok = 100) 

2000 2001 2002 2003 2004 a 

Produkt Krajowy Brutto 102,1 106,1 107,2 106,3 107,3 

Produkcja przemysłowa 107,7 113,7 110,6 113,6 106,9 

Produkcja rolna 97,0 106,4 103,0 85,9 120,4 

Inwestycje w kapitał podstawowy 85,0 111,0 104,0 116,0 108,0 

Eksport 101,7 120,9 116,8 122,7 125,2 b 

Import 132,4 115,6 117,3 135,1 129,5 b 

Indeks cen konsumpcyjnych 118,4 106,3 104,4 115,7 112,4 

a 

dane wstpne 

b 

dane dotycz okresu stycze – listopad; 

ródło: Materiały informacyjne WEH Ambasasdy RP w Kiszyniowie, 2004. 

W strukturze PKB w okresie ostatnich 10 lat nastpiły istotne zmiany. Wzrósł udział 

usług (handel, transport, łczno, budownictwo, usługi socjalne i inne) przy 

jednoczesnym zmniejszeniu si udziału rolnictwa i przemysłu. W okresie od 1993 do 

2003 roku udział sektora usług w strukturze PKB zwikszył si z 33 % do 52 %, 

udział produkcji przemysłowej zmalał z 39 % do 27 %, a produkcji rolnej z 31 % 

do 21 %. 

6 Według metodologii Midzynarodowej Organizacji Pracy; bo dane oficjalne mówi o 2 % 

bezrobociu.

26 

Gospodarka 

Tab. 2. Dynamika zmian PKB i jego struktura 

(zmiany w % w stosunku do roku poprzedniego) 

2000 2001 2002 2003 

Produkt Krajowy Brutto 2,1 6,1 7,2 6,3 

w tym: 

Warto dodana 0,3 5,8 5,5 3,9 

Produkcja 5,8 7,2 2,7 -0,1 

- rolnictwo 2,3 7,4 5,1 -10,1 

- przemysł 10,8 7,0 -0,2 12,1 

Usługi -9,8 4,8 9,4 8,2 

- budownictwo -30,3 24,5 5,7 22,8 

- handel -23,9 0,9 3,4 9,6 

- transport i łczno 21,4 9,1 9,4 8,8 

- pozostałe -8,7 2,9 12,9 5.8 

Porednictwo finansowe -53,6 10,2 1,2 34,4 

Podatki od produkcji i importu 17,2 8,6 17,7 22,4 

ródło: Materiały informacyjne WEH Ambasasdy RP w Kiszyniowie, 2004. 

W latach 2000-2003 wielko spoycia kocowego przewyszała wielko tworzonego 

PKB o 3,0 % w 2000 roku, o 1,1 % w 2001 roku, o 3,2 % w 2002 roku i a o 8,8 % w 

2003 roku. Wikszo rodków przeznaczonych na spoycie wykorzystana była przez 

gospodarstwa domowe: 87,6 % PKB w 2000 roku, 86,0 % w 2001 roku, 84,6 % w 2002 

roku i 89,4 % w roku 2003. 

W rezultacie wieloletniego ograniczania nakładów inwestycyjnych w okresie 

kryzysowym udział kapitału podstawowego w strukturze PKB jest niewielki: 11,0 % w 

2000 roku, 12,2 % w 2001 roku i 12,4 % w 2002 roku. Najwiksze nakłady inwestycyjne 

miały miejsce w przemyle przetwórczym, transporcie i łcznoci oraz w sektorze 

elektroenergetyki, gazu i zaopatrzenia w wod. Najnisze wystpowały w rolnictwie, 

budownictwie i handlu. 

Analiza struktury wykorzystania PKB w 2003 roku wskazuje na wzrost udziału spoycia 

finalnego, akumulacji brutto, eksportu i importu. Jednoczenie dynamika wzrostu 

produkcji pozostaje zdecydowanie w tyle za dynamik wzrostu konsumpcji finalnej. 

Handel zagraniczny, ze wzgldu na brak surowców i słaby popyt wewntrzny, 

odgrywa ogromn rol w rozwoju gospodarczym. Od roku 2000 stale wzrastaj obroty 

handlu zagranicznego, saldo jednak pozostaje ujemne, a jego wysoko siga 23 % 

PKB. W 2003 roku wystpiła znaczna dynamika wzrostu, zarówno eksportu 

(o 22,7 %), jak i importu (o 35,1 %). Ponownie wyra niejszy wzrost importu 

doprowadził do powikszenia o 55 % ujemnego salda bilansu handlowego w stosunku 

do 2002 roku.


Na stan bilansu płatniczego negatywnie wpływa ujemne saldo rachunku obrotów 

biecych. Według danych Ministerstwa Finansów Mołdowy w 2003 roku deficyt 

bilansu handlowego i bilansu usług wyniósł ponad 612 mln USD i osignł poziom 

31,3 % PKB (55,2 % wzrost deficytu w stosunku do roku poprzedniego). 

Tab. 3. Obroty i saldo handlu zagranicznego w latach 1996-2004 

(w mln USD) 

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 a 

Eksport FOB 795,0 874,1 631,8 463,4 471,5 570,2 666,0 790,3 883,0 

Import CIF 1072,3 1171,2 1023,6 586,4 776,4 897,2 1052,0 1402,7 1567,5 

Saldo bilansu 

handlowego 

-277,3 -297,1 -391,8 -123,0 -304,9 -327,0 -386,0 -612,4 -684,5 

a 

dane dotyczce eksportu i importu za 2004 rok dotycz jedenastu miesicy (stycze-listopad); 

ródło: Mały Rocznik Statystyczny "Republica Moldova in cifre 2002" oraz opracowanie 

WEH Ambasady RP w Kiszyniowie z lat 2003-2004. 

W wyniku przeprowadzonej prywatyzacji sektor prywatny zajł dominujce miejsce w 

gospodarce. Wytwarza on 75 % produktu krajowego brutto i zatrudnia 77 % ogółu 

zatrudnionych. Na sektor ten przypada około 70 % inwestycji w kapitał podstawowy. W 

kocu 2003 roku ponad 93 % przedsibiorstw naleało do sektora niepastwowego. 

Prywatny przemysł przetwórczy wytwarzał 88 % produkcji i zatrudniał 91 % 

pracowników tego przemysłu. Sprywatyzowane niemal całkowicie rolnictwo wytwarza 

99 % produkcji rolnej. Szczególne znaczenie maj gospodarstwa farmerskie i 

gospodarstwa indywidualne, na które przypada ponad 70 % ogólnej produkcji rolnej. 

Sektor niepastwowy dominuje take w budownictwie (ponad 94 % wielkoci robót 

ogółem w 2003 roku przypadało na przedsibiorstwa prywatne), w transporcie, w 

handlu detalicznym (96,0 % obrotów handlowych). Udział sektora niepastwowego w 

produkcji energii elektrycznej i gazu oraz zaopatrzenia w wod jest mniejszy ni w 

przemyle przetwórczym i rolnictwie. 

Zadłuenie zagraniczne jest jednym z najwaniejszych problemów Mołdowy, gdy jego 

obsługa stanowi bardzo istotne obcienie dla budetu. Na koniec 2003 roku wynosiło 

ono 1441,26 mln USD 7 i zwikszyło si w stosunku do roku 2002 o 32 mln USD 8 . 

7 Szczegółowe informacje na ten temat znajduj si w rozdziale V. Finanse - Zadłuenie 

zagraniczne. 

8 W. Kapsyzu, Problemy ekonomicznej transformacji Republiki Mołdowy, referat wygłoszony na 

konferencji: - : 

!", 13-14 2004 . , ( , !. "# $ %& 

&'# #( %&)( * + # , #, 

-# .-/ «0 12-%&)( )( #»).

28 

Gospodarka 

Utrzymywany przez bank centralny płynny kurs wymiany mołdowskiej waluty 

(MDL) do dolara amerykaskiego był ustabilizowany. Najwikszy spadek wartoci 

leja miał miejsce na przełomie lat 1998/99 i zwizany był bezporednio z kryzysem 

rosyjskim (tab. 4). 

Tab. 4. redni roczny kurs leja mołdowskiego do dolara w latach 1996-2004 

Rok 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

MDL/USD 4,603 4,623 5,373 10,524 12,433 12,867 13.573 13,260 12,48 

ródło: Narodowy Bank Mołdowy 

rednia miesiczna płaca w maju 2002 roku wynosiła 632,4 MDL (46,2 USD), a w 

grudniu 2002 roku wzrosła do 691,9 MDL (49,7 USD). Na koniec 2003 roku wyniosła 

ona 890,8 MDL (67,1 USD). 

Na najblisz przyszło Rzd Mołdowy wyznaczył trzy podstawowe cele: 

utrzymanie wzrostu gospodarczego, redukcj ubóstwa i zmniejszenie zadłuenia 

kraju. W realizacji tych celów pomagaj midzynarodowe organizacje finansowe, 

m.in. Midzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank wiatowy, które wspieraj 

program wzrostu gospodarczego i redukcji ubóstwa (Economic Growth and Poverty 

Reduction Strategy Development) zatwierdzony w lutym 2003 roku. Na uwag 

zasługuje fakt przyjcia przez Parlament Mołdowy 2 grudnia 2004 roku „Strategii 

rozwoju ekonomicznego i ograniczenia ubóstwa”, opracowanej przez rzd republiki 

przy aktywnym udziale mołdowskiego społeczestwa (naukowców, biznesmenów, 

organizacji pozarzdowych) i popieranej przez Bank wiatowy. Na realizacj strategii 

niezbdne s nakłady w wysokoci ok. 650 mln USD, 75% z tej sumy ma pochodzi z 

budetu pastwa, pozostałe 25 % z innych ródeł, w tym z Banku wiatowego. 

Waniejsze tendencje makroekonomiczne w 2004 roku 9 

Dane makroekonomiczne za pierwszych dziewi miesicy 2004 roku wskazuj na 

utrzymywanie si pozytywnych tendencji wiadczcych o postpujcym rozwoju 

społeczno-gospodarczym Mołdowy. W pierwszych trzech kwartałach 2004 roku 

Produkt Krajowy Brutto zwikszył si o 6,5 %. W okresie od stycznia do wrzenia, w 

porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, o 7,9 % wysza była warto 

produkcji przemysłowej. Z kolei w produkcji rolnej wystpił, po 15 % spadku w 2003 

roku, 3 % wzrost. W 2004 roku rzd zwrócił szczególn uwag na sytuacj w rolnictwie 

poprzez nieustanny monitoring rynku zbó i chleba. W handlu detalicznym oraz w 

sektorze usług dla ludnoci miał miejsce wzrost odpowiednio o 9,7 % i 5,8 %. 

9 Na podstawie opracowania WEH Ambasady RP w Kiszyniowie (listopad 2004 roku). 

Wykorzystano take dane Depatrtamentu Statystyki i Socjologii RM z stycznia 2005 roku 

(statystyka nie uwzgldnia danych Naddniestrza).


Szacunkowe dane za cały 2004 rok wskazuj na jeszcze wysze tempo wzrostu PKB 

na poziomie 7,3 %, pomimo mniejszego ni przed rokiem wzrostu produkcji 

przemysłowej (6,9 % wobec 13,6 % w 2003 roku) i nakładów inwestycyjnych (wzrost 

o 8 % wobec 16 % w 2003 roku). Czynnikiem wzrostu PKB decydujcym o wyszej 

jego dynamice w 2004 roku w porównaniu z poprzednim rokiem, kompensujcym 

nisze tempo wzrostu produkcji przemysłowej i inwestycji, była produkcja rolnicza. 

Wzrosła ona bardzo wyra nie, po nieurodzaju 2003 roku, bo a o 20,4 %. 

rednioroczny indeks cen konsumpcyjnych, w porównaniu do roku ubiegłego 

utrzymywał si na poziomie 112,4 %. 

W cigu pierwszych dziewiciu miesicy 2004 roku o około 31 % w stosunku do 

analogicznego okresu roku poprzedniego (w 2003 roku o 27,8 %) zwikszyły si 

obroty handlu zagranicznego Mołdowy. Jednak w wyniku wyszej dynamiki importu 

(wzrost o 31,2 % do poziomu 1215,6 mln USD) ni eksportu (wzrost o 29,1 % do 

701,4 mln USD) o ponad 34 % powikszył si deficyt handlowy kraju, osigajc 

poziom 514,2 mln USD (w analogicznym okresie 2003 roku - 332 mln USD). Ujemne 

saldo obrotów handlowych zwikszyło si głównie na skutek negatywnych zmian w 

wymianie z krajami WNP. Nadwyka importu nad eksportem w kontaktach z t grup 

pastw zwikszyła si o ponad 173,4 mln USD (analogicznie w roku 2003 o 70 mln 

USD). Efektem ujemnego salda w handlu zagranicznym był równie deficyt na 

rachunku biecym bilansu płatniczego. 

Przez pierwsze trzy kwartały 2004 roku dochody budetu pastwa były o 11,9 % 

wysze ni w analogicznym okresie roku poprzedniego i wyniosły około 5,1 mld 

MDL. Zdecydowanie szybciej rosły wydatki budetowe (o 22,9 %), czego efektem 

był deficyt o wartoci blisko 75,5 mln MDL. 

W trzecim kwartale 2004 roku pogorszyła si sytuacja w zakresie wielkoci 

zadłuenia zagranicznego Mołdowy, bdcego jedn z głównych przeszkód w 

przyspieszaniu rozwoju gospodarczego kraju. O ile w połowie 2003 roku wynosiło 

ono 1379,2 mln USD, to w połowie 2004 roku wzrosło do 1458,7 mln USD 10 . 

10 W rzeczywistoci materiały statystyczne Republiki Mołdowy podaj bardzo róne wartoci 

zadłuenia zagranicznego, co wynika z rónic w metodologii jego obliczania. Czsto podawne 

s wartoci zadłuenia zagranicznego dotyczce tylko zobowiza rzdu (670 mln USD na 

koniec 2004 roku) lub obejmujce równie kredyty przedsibiorstw – 809,3 mln USD na koniec 

pa dziernika 2004 roku. Czasami dane obejmuj zobowizania Narodowego Banku Mołdowy 

wraz z kredytami banków komercyjnych. W zwizku z powyszym warto zadłuenia waha 

si od 1,4 mld USD do 1,9 mld USD.

30 

Gospodarka 

W okresie od stycznia do koca wrzenia mołdawska waluta, lej, znacznie umocniła 

si w stosunku do dolara amerykaskiego. redni kurs wymiany w tym okresie 

wynosił 12,30 MDL za 1 USD, cho pod koniec maja 2004 roku za jednego dolara 

płacono ju tylko 11,78 MDL 11 . Jedym z powodów umocnienia si waluty 

mołdawskiej jest osłabienie dolara na rynku wiatowym. 

W systemie bankowym obserwowana była korzystna dla przedsibiorców tendencja 

obniania stóp procentowych w bankach komercyjnych. rednie stopy kredytów w 

walucie krajowej spadły z ponad 19 do 16 - 17 %, natomiast oprocentowanie 

kredytów w walutach zagranicznych wzrosło z 11 do 11,5 - 12 %. Stopa refinansowa 

został ustalona w dniu 23 wrzenia 2004 roku na pozimie 14,5 %. Mimo to do 

wyra nie wzrosła wielko depozytów w bankach komercyjnych, w szczególnoci 

tych pochodzcych od osób fizycznych, których udział w ogólnej strukturze 

depozytów zwikszył si prawie piciokrotnie. Z jednej strony było to wynikiem 

nasilania si transferów pochodzcych od obywateli mołdowskich pracujacych za 

granic, o czym jest mowa w innym rozdziale. Z drugiej za moe wiadczy o 

zwikszeniu skłonnoci społeczestwa do oszczdzania, tendencji korzystnej dla 

gospodarki zwłaszcza w dłuszym okresie, z uwagi na umacnianie si ródeł 

wewntrznej akumulacji kapitału, mogcej słuy finansowaniu inwestycji i co za tym 

idzie wzrostu gospodarczego. 

rednia płaca w gospodarce narodowej osignła na koniec wrzenia 2004 poziom 

1123 MDL, co oznacza wzrost od pocztku roku o 25,8 % w ujciu nominalnym 12 . 

Minimum socjalne (MPU) na koniec trzeciego kwartału 2004 roku wynosiło 615,5 

MDL. rednia płaca w sektorze rolnym osigała warto zaledwie 96,1 % MPU, w 

sektorze bankowo-finansowym była ponad piciokrotnie wysza od MPU, w sektorze 

transportowym – trzykrotnie wysza. Według danych na dzie 1 pa dziernika 2004 

roku rednia miesiczna emerytura wynosiła jedynie 258,3 MDL, mimo i nastpił jej 

wzrost o 25,5 % w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. 

Wska nik bezrobocia na koniec trzeciego kwartału 2004 roku wyniósł 6,3 %. 

11 Według stanu na dzie 31.12.2004 roku za 1 USD płacono przecitnie 12,46 MDL, za za 

1 PLN płacono 4,16 MDL. 

12 Od dnia 1 stycznia 2005 roku minimalna pensja wynosi 219 MDL dla pracowników sektora 

rolnego i 246 MDL w innych sektorach. Plany rzdowe przewiduj podwyki płac od 

1 kwietnia 2005 roku o około 20 %.


Rolnictwo 

Rolnicza specjalizacja Mołdowy wynika przede wszystkim ze sprzyjajcego klimatu 

i niezwykle yznych gleb, z których 80 % to czarnoziem. Mołdowa jest jedynym na 

wiecie krajem posiadajcym tak duy odsetek ziem uprawnych najwyszej jakoci. 

Czarnoziem północnych regionów Mołdowy uznano nawet za wzorzec na 

midzynarodowej wystawie rolniczej w Paryu w 1983 roku. Klimat umoliwiajcy 

upraw wczesnych warzyw, wyspecjalizowani pracownicy rolni, wielowiekowe 

dowiadczenie oraz sie rolniczych instytutów naukowo-badawczych stanowi 

podstaw gospodarki Mołdowy. 

Rolnictwo i przetwórstwo ywnoci dostarczaj około 35,2 % PKB i daj zatrudnienie 

blisko połowie pracujcej ludnoci kraju (w około 200 tysicach gospodarstw 

rolniczych jest zatrudnionych ponad 1 mln mieszkaców). Przecitne gospodarstwo 

liczy około 1,8 ha ziemi. Około 72 % ziem uytkowanych rolniczo zajmuj pola 

uprawne, 12 % sady i plantacje winoroli, a 15 % – pastwiska i łki. 

Blisko 90 % ziem uprawnych, nalecych poprzednio do pastwowych i kolektywnych 

gospodarstw rolnych (sowchozy i kołchozy), zostało sprywatyzowanych, co pozytywnie 

wyrónia Mołdow na tle pozostałych pastw WNP. Liczba indywidualnych 

gospodarstw rolnych stale wzrasta i dostarcza około 75 % produkcji rolnej. 

W roku 2001, po trzech kolejnych latach spadku, nastpił wzrost produkcji rolnej 

o 6,4 %. W 2002 roku zanotowano ponowny wzrost o dalsze 3,0 %, po czym nastpił 

gwałtowny spadek produkcji w 2003 roku, o około 15 %. W 2003 roku warto 

produkcji rolniczej wyniosła 10,3 mld MDL (w 2002 roku – 9,5 mld MDL), natomiast 

wstpne dane za 2004 rok wskazuj na jej wzrost do poziomu 11,2 mld MDL. 

Zgodnie z przewidywaniami odnoszcymi si do 2005 roku wyniki sektora rolnego 

zamkn si szacunkow kwot w wysokoci około 12,4 mld MDL. 

Uprawy rolinne 

Produkcja rolinna stanowi obecnie około 68 % całej produkcji rolnej. Uprawia si 

głównie pszenic (28,4 %), kukurydz (28,1 %), jczmie (6,3 %), buraki cukrowe 

(3,2 %), słonecznik (16,3 %), tyto (0,6 %), winorol oraz owoce i warzywa. Uprawy 

rolinne wystpuj na terenie całego kraju, sady i plantacje winoroli dominuj na 

południu, warzywa uprawiane s w pobliu głównych rzek, a ziemniaki i buraki 

cukrowe przede wszystkim w północnych regionach. W ostatnich latach widoczna jest 

tendencja wzrostu iloci upraw mniej pracochłonnych, takich jak pszenica, kukurydza 

czy słonecznik. Wród owoców najwikszy udział maj jabłka (ok. 60 % powierzchni 

sadów); pozostałe 40 % to brzoskwinie, liwki, morele, winie i gruszki. Najczciej

32 

Gospodarka 

uprawiane warzywa to pomidory, cebula, kapusta i ogórki. Mołdowa jest równie 

liczcym si w Europie producentem orzechów włoskich. Kraj ten jest jednym z 

niewielu europejskich pastw, w których tradycyjnie uprawia si tyto, dostarczany 

do wikszoci krajów WNP i wschodniej Europy. 

Uprawa winoroli 

Niezwykle korzystne warunki sprawiły, e upraw winoroli zajmowano si na tych 

obszarach od co najmniej 5 tysicy lat. Południowo-zachodnia cz Równiny 

Wschodnioeuropejskiej, na której ley Mołdowa, to pagórkowaty obszar pokryta 

dolinami i parowami. Stoki pagórków stanowi 57 % całego terytorium kraju 

i znajduj si pomidzy 46° a 48° szerokoci geograficznej, podobnie jak słynne 

winnice francuskie w Bordeaux i Burgundii. Ciepły okres trwa od 260 do 290 dni, a 

chłodny – od 75 do 105 dni w roku. 

Plantacje winoroli zajmuj około 166 tys. hektarów, co stanowi 7 % ziem uprawnych 

Mołdowy i 2,3 % powierzchni wszystkich plantacji winoroli na wiecie. Ponad 90 % 

winnic jest prywatn własnoci. rednie roczne plony wynosz od 4 do 5 ton 

winogron z hektara. Uprawiane s wszystkie europejskie odmiany i odmiany lokalne. 

Przewaaj winogrona białe (70 % powierzchni upraw): Aligote, Sylvaner, Muscat, 

Sauvignon Blanc, Feteasca, Pinot Blanc, Otonel, Traminer, Riesling i Chardonnay, 

uprawiane w rodkowej czci kraju. Odmiany czerwone: Cabernet, Sauvignon, 

Merlot, Pinot-Noir, Malbek, Gamay Freo Superavi, Lidia i Izabella uprawiane s na 

południu. Odmiany europejskie zajmuj 3 powierzchni, odmiany lokalne około 16 %, 

a 17 % to odmiany pochodzenia kaukaskiego (Rkatsiteli). 

Hodowla 

Najbardziej rozpowszechniona jest hodowla krów i trzody chlewnej, prowadzona 

głównie w centralnej i północnej czci Mołdowy; na południu kraju dominuje 

hodowla owiec i kóz. Dług tradycj w Mołdowie ma hodowla koni pocigowych. 

W hodowli zwierzt od 1990 roku wystpuje spadek produkcji w nastpstwie 

systematycznego zmniejszania si pogłowia oraz obszarów pastwisk. Najwikszy 

spadek nastpił w pogłowiu trzody chlewnej, które zmniejszyło si w latach 1999- 

2003 a o 35 %, do poziomu 447 tys. sztuk. Na przestrzeni dziewiciu miesicy 2004 

roku nastpił dalszy spadek pogłowia o 4,5 % w stosunku do analogicznego okresu 

roku poprzedniego. Sytuacja ta spowodowała zmniejszenie produkcji mleka o około 

3,4 %. Wzrost nastpuje natomiast w hodowli ryb, królików, pszczół i jedwabników.


Przemysł spoywczy 

Główn gałzi przemysłu Mołdowy jest przetwórstwo rolne, majce około 3 udziału 

w całej produkcji przemysłowej kraju oraz generujce tak sam cz przychodów z 

eksportu. Przemysł ten opiera si głównie na produktach rolnych dostarczanych przez 

krajowe rolnictwo, w zwizku z czym jego główne brane to przemysł winiarski, 

przetwórstwo owoców i warzyw, cukrownictwo, przemysł zboowy, tłuszczowy, 

tytoniowy, kosmetyczny oraz mleczarstwo i przemysł misny. Warto produkcji 

przemysłu spoywczego w 2004 roku wynosiła około 7,7 mld MDL (wzrost 0,2 % w 

stosunku do 2003 roku), z czego około 3 mld MDL przypadało na przemysł winiarski. 

Przemysł winiarski 

Winiarstwo jest podstawow bran gospodarki Mołdowy. Praktycznie kady rolnik 

uprawia winorol i produkuje domowe wino. W skład sektora produkcji wina wchodzi 

obecnie 168 przedsibiorstw, sporód których dua cz została w ostatnich latach 

zmodernizowana. Było to moliwe m.in. dziki poyczce w wysokoci 30 mln USD, 

udzielonej w połowie lat 90 przez Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju na 

produkcj butelek do wina zgodnych z europejskimi standardami. Wikszo 

zakładów nie wykorzystuje w pełni swoich mocy wytwórczych, które w skali całej 

brany szacowane s na 6,5 miliona hektolitrów wina butelkowanego rocznie. Około 

95 % produkcji wina jest obecnie eksportowane, w wikszoci do Rosji i innych 

krajów WNP. 

W 2000 roku wyprodukowano 2,4 miliona hektolitrów wina, co jednak stanowiło 

zaledwie około 50 % poziomu produkcji z koca lat 80. Na produkcj wina wpływaj 

przede wszystkim zbiory winoroli i warunki pogodowe, które w kolejnych latach nie 

były sprzyjajce. W efekcie w 2001 wyprodukowano zaledwie 1,2 mln hektolitrów 

wina, a w latach 2002-2003 odpowiednio 1,4 mln i 1,8 mln hektolitrów. Według 

danych za dziesi miesicy 2004 roku produkcja wina w Mołdowie wyniosła około 

1,58 mln hektolitrów 13 . Na koniec 2004 roku warto produkcji przemysłu 

winiarskiego szacuje si na około 3,1 mld MDL (wzrost o 7 % w stosunku do roku 

poprzedniego) 14 . 

13 I.Bogasieru, BISNIS Representative, U. S. Embassy Chisinau, Moldova Commercial News 

Digest, 11/2004. 

14 W przypadku alkoholi wysokoprocentowych – 506 mln MDL, piwa – 409 mln MDL, za 

innych napojów bezalkoholowych – 103,2 mln MDL (dane za 2004 rok).

34 

Gospodarka 

Najwikszymi i najbardziej nastawionymi na eksport s zakłady Cricova, Hinczeszt, 

Taraclija i Kazayak. Mołdowa posiada trzy ogromne podziemne piwnice-labirynty 

przeznaczone na dojrzewanie wysokogatunkowych win: Cricova, Mileszt Mica 

i Braneszt, w których mona składowa 100 milionów litrów wina. Najbardziej znana 

jest Cricova – cel licznych wycieczek turystycznych. Znajduje si tam 60 km 

podziemnych tuneli, gdzie mona przechowywa 30 mln litrów wina. 

Mołdowa jako pierwsze pastwo WNP uchwaliła i wprowadziła w ycie, w czerwcu 1994 

roku, ustaw o winie i winiarstwie. W oficjalnym rejestrze Unii Europejskiej 16 czerwca 

1994 roku zarejestrowano nazwy regionów pochodzenia win mołdawskich: Purca, 

Romaneszt, Stawcze, Sziszkan, Cahul, Rezen, Taraclija, Ungheni, Codru, Vulkaneszt i 

Comrat. Mołdowskie wina otrzymały ponad 100 nagród midzynarodowych. 

Przetwórstwo owoców i warzyw 

Przetwórstwo owoców i warzyw stanowi drug pod wzgldem wielkoci produkcji 

gał przemysłu spoywczego. Rocznie wytwarza si 300 tysicy ton konserw i 

przetwarza 500 tysicy ton owoców, przy czym 90 % tej produkcji przeznaczone jest 

na eksport. Produkowane s głównie soki i koncentraty soków, demy, konserwy, 

marynaty, koncentrat pomidorowy, mroonki oraz suszone owoce. Z produkowanych 

200 rodzajów konserw 30 % stanowi przetwory dla dzieci. W brany działaj 122 

przedsibiorstwa (7 duych zakładów, 15 rednich i 100 małych). 

Podstawowymi surowcami (80 %) dla przetwórstwa s pomidory i jabłka, z których 

produkuje si wysoko skoncentrowane przeciery, ketchup, pomidory konserwowe 

i soki. Z Mołdowy pochodzi 12 % koncentratu soku jabłkowego dostarczanego na 

rynki Zachodniej Europy. Przetwarzane s te liwki, gruszki, czerenie, morele, 

brzoskwinie, owoce pigwy i inne. Z warzyw przetwarza si zielony groszek, fasol, 

marchew, buraki, słodk papryk, cebul, czosnek i inne. Wikszo zbiorów odbywa 

si rcznie, co daje lepsz jako w porównaniu ze zbiorami wykonywanymi za 

pomoc maszyn. 

W ostatnich latach przemysł ten został zmodernizowany, zainstalowano nowoczesne 

linie technologiczne do produkcji koncentratów, soków i przecierów, a take 

nowoczesne linie pakujce. Warto produkcji przetworów owocowo-warzywnych w 

2004 roku wnosiła ok. 448,8 mln MDL, co stanowi spadek w stosunku do 2003 roku o 

około 23 %.


Przemysł tytoniowy 

Mołdowa jest jednym z regionów Europy o najdłuszych tradycjach uprawy tytoniu. 

Uprawia si tyto typu półwschodniego, bdcy podstawowym składnikiem w 

produkcji amerykaskich mieszanek. W czasach gdy Mołdowa była jedn z republik 

radzieckich, dostarczała prawie 40 % całej produkcji tytoniu w ZSRR. Obecnie 

mołdawski tyto nadal jest przetwarzany w wielu krajach WNP i Europy rodkowo- 

Wschodniej. Przetwórstwem tytoniu zajmuje si siedem zakładów fermentacji tytoniu 

oraz jeden zakład produkcji papierosów (Tutiun CTC w Kiszyniowie) o zdolnoci 

produkcyjnej 9,5 miliarda sztuk papierosów rocznie, z przeznaczeniem głównie na 

rynek lokalny. Warto produkcji przemysłu tytoniowego w 2004 roku szacowana jest 

na 409,9 mln MDL (spadek w stosunku do roku poprzedniego o około 5 %). 

Przemysł cukrowniczy 

W przemyle cukrowniczym działa 10 cukrowni, których łczne zdolnoci 

przetwórcze wynosz 3 miliony ton buraków rocznie. Przecitnie mołdowskie 

cukrownie przerabiaj 1,2 mln ton buraków dostarczajc prawie 130 tysicy ton 

cukru. Obecny poziom produkcji jest jednak niszy o ponad 60 % w porównaniu z 

rokiem 1990. Około 75 % produkcji kontroluje niemiecka firma Sudzucker AG, 

najwikszy producent cukru buraczanego na wiecie, do którego naley pi 

mołdowskich cukrowni. Firma ta dokonała znaczcych inwestycji zarówno w sam 

proces produkcji cukru, jak te w popraw jakoci upraw buraka. Obecnie produkuje 

około 150 tysicy ton cukru rocznie, w wikszoci na eksport. W 2004 roku 

szacunkowa warto produkcji przemysłu cukrowniczego była nisza o 7 % ni rok 

wczeniej i wyniosła 561,3 mln MDL. 

Przemysł olejarski 

Przemysł olejarski oparty jest na krajowych uprawach słonecznika i – w mniejszym 

zakresie – soi. Na terenie Mołdowy znajduj si trzy due zakłady przetwarzajce 

ziarno słonecznika oraz około 70 mniejszych rafinerii, jednak w praktyce liczcymi 

si producentami s dwie firmy: Floarea Soarelui S.A. w Bender, z wikszociowym 

udziałem kapitału amerykaskiego, oraz Uleex S.A. w Otaci. Ich łczne zdolnoci 

przetwórcze wynosz 462,3 tysica ton nasion rocznie. Te moliwoci nie s w pełni 

wykorzystane; przecitna produkcja wynosi zaledwie 37,6 tysicy ton oleju jadalnego. 

Wynika to m.in. z faktu, i ceny uzyskiwane w eksporcie słonecznika s wysze, ni 

na rynku lokalnym, w zwizku z czym około 60 tysicy ton ziarna rocznie jest 

sprzedawane za granic.

36 

Gospodarka 

Przemysły mleczarski 

Z uwagi na drastyczne zmniejszenie si pogłowia zwierzt hodowlanych, przemysł 

mleczarski wykorzystuje obecnie zaledwie 15 % swoich potencjalnych moliwoci. 

Zakłady mleczarskie s powanie niedoinwestowane, udział przestarzałego 

wyposaenia siga 75 %. Trzy najwiksze zakłady: „Incomlac”, „Fabrica de produse 

lactate din Hincesti” oraz „Fabrica de unt din Floresti” zostały zakupione przez 

inwestorów zagranicznych. Głównymi produktami s masło, sery i twaróg, na 

produkcj których przeznacza si 65 % mleka. Ronie produkcja mleka w proszku. 

Dua cz produktów mleczarskich jest eksportowana, głównie na rynki Zachodniej 

Europy oraz krajów WNP. Najwikszymi importerami mołdowskich produktów 

mleczarskich s: Rumunia, Rosja, Azerbejdan, Ukraina, Białoru i Kazachstan. 

Warto produkcji maseł i serów w 2004 roku jest szacowana na 469,5 mln MDL 

(27 % wzrostu w stosunku do roku poprzedniego), innych produktów mlecznych na 

624,2 mln MDL (wzrost o 9 %). 

Przemysł misny 

Przemysł misny przeywa zastój; brakuje zarówno surowca, jak i nowoczesnych linii 

technologicznych zapewniajcych odpowiedni jako produkcji. Rocznie produkuje 

si 6,5 tysica ton misa i prawie 11 tysicy ton przetworów, głównie kiełbas. 

Odbiorcami przetworów misnych s głównie rynki krajów WNP, z których 

najwaniejsze to Rosja, Białoru, Kazachstan i Ukraina. Wród krajów Zachodniej 

Europy liczcym si odbiorc s Niemcy. Około 70 % misa przetwarzane jest przez 

dwa zakłady znajdujce si w Kiszyniowie i Bielcach (Balti), a pozostała cz 

przypada na około 60 mniejszych przedsibiorstw. Warto produkcji przemysłu 

misnego w 2004 roku wyniosła około 457,6 mln MDL, co stanowi spadek o 17 % w 

stosunku do roku poprzedniego. 

Przemysł zboowy i młynarski 

Brana ta przeywa trudnoci i wykorzystuje moce produkcyjne zaledwie w 30 %. 

W jej skład wchodzi ponad 130 zakładów i piekar, jednak dominujc pozycj na 

rynku zajmuj zakłady Franzeluta, które produkuj około 60 % produktów zboowych 

i pieczywa, w skali całego kraju. Jest to jedyny zakład tej brany z wikszociowym 

udziałem skarbu pastwa (56 %). 

Warto produkcji brany zboowej w 2004 roku okrela si szacunkowo na około 83 

mln MDL (wzrost o 4 % w stosunku do 2003 roku), za przemysłu piekarniczego na 

589,9 mln MDL (wzrost o 7 %).


Inne gałzie przemysłu 

Inne, waniejsze gałzie przemysłu istniejce w Mołdowie to przemysł lekki, 

elektromaszynowy i elektroniczny, drzewny i meblarski, produkcja materiałów 

budowlanych, przemysł chemiczny i farmaceutyczny, produkcja perfum i kosmetyków. 

Przemysł lekki 

Podstawowymi wyrobami tego przemysłu s: przdza i tkaniny bawełniane 

(zwłaszcza bielizna pocielowa, rczniki itp.), naturalny i sztuczny jedwab, tekstylia, 

dzianiny, odzie, dywany i obuwie. Dobrze rozwinity jest przemysł odzieowy. 

Zapotrzebowanie na tanie usługi ze strony zachodnich firm spowodowało, e zakłady 

odzieowe przetrwały kryzys i rozwinły si a ponadto powstało wiele nowych firm. 

Zainteresowanie przemysłem odzieowym wykazuj w ostatnim czasie firmy 

amerykaskie – z kocem 2004 roku firma Hertz Investment Group wykupiła 100 % 

akcji ZAO Odema z Tyraspola za 1.291 tys. USD, zobowizujc si jednoczenie do 

spłaty zadłuenia spółki, restrukturyzacji i modernizacji, w tym dodatkowych 

inwestycji na sum 891 tys. USD do koca 2009 roku. 

Mołdowa znana jest te z produkcji dywanów. Łczna jej warto siga 6 mln USD 

rocznie, z czego połowa jest eksportowana. Produkcja skoncentrowana jest w dwóch 

zakładach (Floare Carpet i Covoare Ungheni) produkujcych dywany wełniane i z 

tworzyw sztucznych, które łcznie maj około 90 % udziału w krajowym rynku. 

Niewielkie iloci rcznie tkanych dywanów wytwarzane s w zakładach Tora (Orhei), 

Chilim (Chisinau) oraz Dar (Ceadir-Lunga). Due zakłady, wybudowane zostały we 

wczesnych latach 80. ubiegłego wieku i wymagaj obecnie inwestycji o wartoci co 

najmniej 8-10 mln USD. Jeden z nich jest sprywatyzowany z udziałem kapitału 

niemieckiego. 

Mołdowski przemysł obuwniczy, istniejcy dopiero od 30 lat, jest przemysłem 

stosunkowo młodym. Wysoki poziom technologiczny sprzyja konkurencyjnoci 

i współpracy z producentami z Włoch, Niemiec i Rumunii. Istnieje te rozbudowana 

sie dystrybucji komponentów dla przemysłu obuwniczego, importowanych z Włoch, 

Niemiec, Hiszpanii, Polski i Turcji. Dystrybutorami s firmy lokalne i zagraniczne. 

Podobnie jak to si dzieje w przemyle odzieowym – i w tym sektorze mołdowskie 

firmy s podwykonawcami firm zachodnich. Obuwie pod własn mark sprzedawane 

jest na rynku mołdowskim i w krajach ssiadujcych. Przemysł ten ma przed sob 

perspektyw rozwoju ze wzgldu na obserwowany obecnie proces przenoszenia 

produkcji z krajów Europy rodkowej do krajów Europy Wschodniej, z uwagi na 

tasz sił robocz.

38 

Gospodarka 

Ogółem w przemyle lekkim działa 46 duych zakładów zatrudniajcych łcznie 25 

tysicy osób. Najwiksze z nich to Ionel, Rada, Tricon, Floare Carpet, Covoare 

Ungheni, Piele, Flautex, Mioara, Zorile. Znaczna ich cz wyposaona jest w 

nowoczesne maszyny; s to najczciej spółki joint venture z obcym kapitałem. 

W ostatnim czasie przemysł ten notuje wyra ne tendencje zwykowe. Prawie 80 % 

produkcji tego przemysłu jest eksportowane, głównie do pastw Unii Europejskiej, 

USA i Kanady. Przedmiotem eksportu s te wyroby rkodzielnicze: hafty, koronki, 

tradycyjne, ludowe kilimy itp. Warto produkcji tej brany w 2004 roku szacowana 

była na około 228,4 mln MDL (wzrost o 15 % w stosunku do 2003 roku). 

Przemysł elektromaszynowy 

Podstawowymi wyrobami tego przemysłu w Mołdowie s: sprzt elektro-techniczny, 

pompy, traktory i maszyny rolnicze, transformatory, sprzt elektryczny, silniki 

elektryczne, kable, odbiorniki TV, sprzt gospodarstwa domowego itp. Cz 

producentów tego sektora zaprzestała własnej prukcji i przestawiła si na 

podwykonawstwo elementów maszyn i narzdzi dla firm zagranicznych. Jednak 

produkcja czci i podzespołów wysokiej jakoci nie jest moliwa ze wzgldu na 

przestarzałe wyposaenie zakładów. Program modernizacji tej gałzi przemysłu 

zakłada reorganizacj najlepszych przedsibiorstw i dostosowanie asortymentu ich 

produkcji do potrzeb rynków zagranicznych, wdroenie nowoczesnych technologii, 

odnow przestarzałego parku maszynowego, utworzenie sieci kooperantów 

produkujcych czci zamienne do maszyn, pojazdów i maszyn rolniczych. 

Obecnie realizowane s liczne projekty i programy pastwowe m.in. w takich 

dziedzinach jak: 

• produkcja sprztu medycznego (zakłady Mezon, Vibropribor, Signal, Sigma, 

Intrascop i Alfa); 

• produkcja wyposaenia umoliwiajcego korzystanie z energii słonecznej 

i innych alternatywnych ródeł energii; 

• produkcja sprztu telekomunikacyjnego i urzdze automatyki przemysłowej 

(zakłady Signal, Reut, Mezon); 

• produkcja sprztu dla rolnictwa (Agromasina, Tracom, Moldoagrotehnica). 

Przemysł drzewny i meblarski 

Przemysł ten korzysta z surowca importowanego, jako e wikszo mołdowskich 

lasów (stanowicych zaledwie 9 % terytorium kraju) jest pod ochron jako naturalne 

rezerwaty przyrody. W efekcie plany rozwoju tego przemysłu musz uwzgldnia 

stosowanie tylko takich technologii, które zapewniaj maksymalne wykorzystanie 

importowanego surowca przy oszczdnym zuyciu energii.


W brany meblarskiej powstała pierwsza w Mołdowie grupa przemysłowa Mobila, 

składajca si z 13 przedsibiorstw, wród których s przedsibiorstwa przemysłu 

drzewnego i produkcji kartonu, fabryki mebli, zakłady inynieryjno-budowlane, huta 

szkła oraz bank (Mobiasbanca). Grupa Mobila od stycznia 2001 roku jest członkiem 

Rumuskiego Stowarzyszenia Producentów Mebli, liczcego 207 członków z 

Rumunii i Mołdowy. 

Produkowane s meble z płyt meblarskich i z litego drewna (firmy ICAM i Stejaur). 

Firma Viitorul, jako jedyna, dokonała modernizacji produkcji z własnych rodków. 

Moce przerobowe tej brany pozwalaj na produkcj o wartoci 11 mln USD rocznie. 

Od pocztku 2002 roku przemysł meblarski wprowadził do produkcji 60 nowych 

modeli, rozszerzajc tym samym gam produkcji do 380 wzorów, tj. o 15 %. Firmy 

meblarskie wprowadzaj nowe technologie produkcyjne, podnoszce jako 

produkcji. Np. zastosowano niemieck technologi przy produkcji materiałów 

wykoczeniowych oraz polsk i niemieck technologi do foliowania płyt 

meblarskich polietylenem. Warto produkcji brany meblarskiej w 2004 roku 

wyniosła około 117 mln MDL, czyli była wysza o 15 % ni w roku poprzednim 

Produkcja materiałów budowlanych 

Przemysł ten wykorzystuje jedyne naturalne bogactwa, jakie posiada Mołdowa. 

Pozyskiwane lokalnie surowce s wykorzystywane do produkcji cementu, szkła i 

wyrobów z betonu zbrojonego. Przy wykorzystaniu lokalnych surowców około 50 

działajcych zakładów produkcji materiałów budpowlanych moe w cigu roku 

wyprodukowa 2,5 mln ton cementu, 2,2 mln m³ zbrojonych elementów betonowych, 

110 tysicy ton gipsu. Najwieksi inwestorzy zagraniczni w tej brany to niemiecki 

koncern Knauf i francuski Lafarge Corporation. 

Mołdowa w ostatnich latach przeywa boom budowlany. W produkcji materiałów 

budowlanych w 2004 roku odnotowano 25 % wzrost w porównaniu z rokiem 

poprzednim, do poziomu 1,8 mld MDL. Zdecydowanie wzrosła produkcja cementu 

(o 82,1 %) i wydobycie piasku budowlanego (o 37,9 %), nieco mniej produkcja cegły 

i pustaków (o 10,6 %) oraz zbrojonych elementów betonowych (o 9,8 %). 

Umoliwiło to oddanie w 2004 roku 332,3 tys. m 2 powierzchni mieszkalnej (2636 

mieszka), co stanowi ponad 17 % wzrost w stosunku do 2003 roku. 

Podstaw rozwoju sektora jest przyjty w 2004 roku program budowlany, majcy na 

celu rozwój infrastruktury w niektórych regionach kraju. Program ten uzyskał 

poparcie finansowe Banku wiatowego i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. 

Jednym z waniejszych jego elementów jest projekt PROSPERA, zwizany z 

budownictwem mieszkaniowym, w ramach którego ma by oddanych do uytku

40 

Gospodarka 

1,44 mln m 2 powierzchni mieszkaniowej. W projekcie uczestnicz firmy włoskie, 

m.in.: Italcantieri, Ruggieri Construzioni General, Casprini Holding, Agac. 

Przemysł farmaceutyczny 

Najwikszym producentem jest firma FARMACO SA naleca w 85 % do 

amerykaskiego koncernu Europharm. FARMACO SA wytwarza leki nalece do 

10 grup terapeutycznych, m.in. przeciwgorczkowe, przeciwzapalne, kardiologiczne, 

gastrologiczne itp. oraz półprodukty do produkcji leków, stosujc wyłcznie 

importowane surowce najwyszej jakoci. Firma posiada własne laboratoria badawcze 

i własn sie sprzeday detalicznej. Warto produkcji przemysłu farmaceutycznego 

w 2004 roku ocenia si na około 30 mln MDL (spadek o 6 % w stosunku do roku 

poprzedniego). 

Przemysł perfumeryjno-kosmetyczny 

W tej brany działa firma Viorica Cosmetics i 16 producentów specjalnych surowców 

do produkcji kosmetyków. Około 45 % produkcji sprzedawane jest na rynku 

krajowym. Pozostała produkcja jest eksportowana, w tym 45 % do Rosji, 3 % na 

Ukrain i około 1 % do Rumunii. 

Wyspecjalizowana baza produkcyjna i obfito surowców (oleje rolinne, olejki 

eteryczne, spirytus, kreda czysta chemicznie itp.) pozwalaj na pomylne 

prognozowanie dalszego rozwoju tej brany. Warunkiem s odpowiednie nakłady na 

modernizacj parku maszynowego i wprowadzenie nowych technologii. Przewiduje to 

program rozwoju przemysłu perfumeryjno-kosmetycznego, zaprezentowany z kocem 

2004 roku. Warto produkcji tej brany w 2004 roku wyniosła 20,6 mln MDL, co 

oznacza wzrost o 15 % w stosunku do roku poprzedniego. 

Przemysł hutniczy 

Mołdowa posiada tylko jeden zakład metalurgiczny znajdujcy si w Rybnicy, na 

terenie separatystycznej republiki Naddniestrza. Zakład ten produkuje około 1 miliona 

ton stali rocznie, z czego około 95 % przeznaczone jest na eksport. W 2004 roku 

obchodził on 20-lecie. Po niedawnej modernizacji zakład stał si niezwykle 

dochodowy – generuje około 30 % budetu Naddniestrza i 60 % budetu miasta 

Rybnicy. W kwietniu 2004 roku dotychczasowy główny udziałowiec – firma Itera, 

powizana kapitałowo z rosyjskim koncernem Gazprom, sprzedała 90 % akcji zakładu 

austriacko-ukraiskiej przemysłowo-finansowej grupie Hares Group, posiadajcej 

własne stalownie i odlewnie w Syrii, Turcji, na Litwie, w Azji rodkowej i Ameryce 

Łaciskiej.


Handel zagraniczny 

W 1994 roku w Mołdowie zliberalizowany został handel zagraniczny, w 1995 roku 

zniesiono kontyngenty i inne ograniczenia w eksporcie, a od lipca 2001 roku kraj ten 

jest członkiem wiatowej Organizacji Handlu (WTO). 

Rzd RM podpisał ponad 60 dwustronnych umów midzynarodowych w sferze 

gospodarczej, w tym dwie umowy o wolnym handlu – z Rumuni i krajami WNP. 

Zniesienie ceł i innych barier w handlu z tymi krajami jest istotnym atutem Mołdowy 

i stwarza szczególne moliwoci rozwojowe. Ponadto Mołdowa podpisała 24 umowy 

o współpracy handlowej i gospodarczej (w tym z Polsk) oraz 18 umów o unikaniu 

podwójnego opodatkowania (w tym równie z Polsk). 

Po kryzysie rosyjskim Mołdowa w niewielkim stopniu zdywersyfikowała swje rynki 

zbytu, a po wygraniu wyborów przez parti komunistyczn jeszcze bardziej zacieniła 

stosunki gospodarcze z Rosj. Prób zmiany tej sytuacji jest opracowana przez rzd 

„Strategia rozwoju eksportu na lata 2002-2005”, która ma na celu zwikszenie 

eksportu towarów i usług, produkcj towarów wysokiej jakoci na rynki 

midzynarodowe, złagodzenie polityki fiskalnej, likwidacj barier w handlu 

zagranicznym i zmniejszenie deficytu handlowego. 

Obroty handlowe 15 

Po udanym roku 2001, kiedy to eksport rósł szybciej ni import (wzrost odpowiednio 

o 21,6 i 13,6 %), w 2002 roku tendencja si odwróciła (import wzrósł o 16,3 % a 

eksport o 13,3 %), w wyniku czego ujemne saldo obrotów handlowych wyniosło 

394,7 mln USD, o 70 mln USD wicej ni przed rokiem. Warto eksportu wyniosła 

643,9 mln USD, a importu 1038,6 mln USD. W 2003 roku import ponownie rósł 

szybciej ni eksport (odpowiednio o 35,1 % i 22,7 %), w zwizku z czym deficyt w 

handlu zagranicznym powikszył si o dalsze 55 % osigajc warto 612,4 mln USD, 

stanowic a 31,3 % PKB. Eksport Republiki Mołdowy w 2003 roku osignł 

warto 790,3 mln USD i wzrósł w porównaniu z 2002 rokiem o 146,4 mln USD. Z 

kolei wielko importu wzrosła o 364,2 mln USD do poziomu 1402,7 mln USD. Rok 

2004 przyniósł kontynuacj powyszych tendencji – eksport wzrósł o 24,8 % do 

poziomu 986,3 mln USD, natomiast import zwikszył si o 26,5 % osigajc warto 

15 

Dane dotyczce wartoci eksportu i importu przytoczone w tym rozdziale zostały 

zaczerpnite z raportu Narodowego Banku Mołdowy (NBM) za 2003 rok (Annual Report 2003) 

oraz opracowania Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady Polskiej w Kiszyniowie; 

mog si one róni od danych na temat handlu zagranicznego Mołdowy podanych w innych 

miejscach tego opracowania.

42 

Gospodarka 

1774,2 mln USD. W efekcie deficyt obrotów handlowych powikszył si o 28,6 % i 

wyniósł na koniec roku 787,9 mln USD. 

Saldo ujemne z krajami WNP wzrosło z 58,4 mln USD w 2002 roku do 169,7 mln 

USD w 2003 roku oraz do 265,2 mln USD w roku 2004. Deficyt bilansu handlowego 

z pozostałymi krajami powikszył si w latach 2003-2004 o 186,5 mln USD osigajc 

na koniec 2004 roku warto 522,7 mln USD. 

Rys. 5. 

Obroty handlu zagranicznego Mołdowy w latach 1995-2004 (mln USD) 

2000 

mln USD 

1500 

1000 

500 

Eksport 

Import 

0 

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

ródło: Annual Report 2003, National Bank of Moldova, tabela nr 2 oraz materiały WEH 

Ambasady RP w Kiszyniowie. 

Struktura towarowa eksportu i importu 

Struktura eksportu jest w duym stopniu odzwierciedleniem struktury i potencjału 

gospodarki Mołdowy. Wzrost eksportu w 2003 roku nastpił w wyniku zwikszenia 

sprzeday gotowych artykułów ywnociowych, napojów, owoców i warzyw, 

wyrobów tekstylnych, skóry i wyrobów ze skóry. Drastyczne zmniejszenie zbiorów 

upraw zboowych wpłynło na wyhamowanie eksportu w tym segmencie. Natomiast 

w 2004 eksport wzrósł głównie dziki zwikszeniu sprzeday wyrobów tekstylnych, 

skór, wyrobów skórzanych i futer oraz poprawy w zakresie eksportu produktów 

pochodzenia rolinnego. 

W latach 2002-2004 w strukturze towarowej eksportu zaszły stosunkowo 

niewielkie zmiany. Udział produkcji rolinnej w eksporcie ogółem zmniejszył si z 

16,5 % w 2002 roku do 11,5 % w 2003 roku, by ponownie wzrosn w 2004 roku do 

12,2 %. Systematycznie zmniejsza si udział gotowych artykułów ywnociowych i 

napojów - z 41,5 % w 2002 roku do 39,8 % w 2003 roku i 35,1 % w 2004 roku, mimo 

e warto tego eksportu zwikszyła si w omawianym okresie o ponad 78 mln USD.


Nadal jednak kategoria ta pozostaje najwaniejsz pozycj mołdawskiego eksportu. 

Drugie miejsce zajmuje eksport wyrobów przemysłu tekstylnego, którego udział 

zwikszył si z 16,4 % w 2003 roku do 17,3 % w roku 2004. W ostatnich dwóch 

latach bardzo dynamicznie rósł eksport skór, wyrobów skórzanych i futer (o 91,9 % w 

2003 roku i o 70 % w 2004 roku). W rezultacie udział tej grupy towarowej zwikszył 

si z 3,6 % w 2002 roku do 7,9 % w 2004 roku. 

Rys. 6. Struktura towarowa obrotów handlowych Mołdowy w latach 2003-2004 

mln USD 

ywno 

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 

Tekstylia 

Produkty rolinne 

Skóry i futra 

Eksport 2003 

Eksport 2004 

Import 2003 

Import 2004 

Maszyny i urzdzenia 

Surowce energetyczne 

Metale 

rodki transportu 

Wyroby chemiczne 

Pozostałe 

ródło: Annual Report 2003, National Bank of Moldova, tabele nr 4 i 6 oraz materiały WEH 

Ambasady RP w Kiszyniowie. 

W strukturze towarowej importu dominowały w 2004 roku produkty mineralne 

(wzrost udziału z 21,2 % w 2003 roku do 21,7 % w 2004 roku; głównie ropa naftowa, 

produkty naftowe, gaz ziemny, wgiel), maszyny i urzdzenia (13,5 % w 2004 roku 

wobec 15,3 % w roku 2003; m.in. chłodziarki i zamraarki, sprzt elektryczny, kotły 

centralnego ogrzewania) oraz produkty chemiczne (spadek z 9,5 % do 9,1 %). 

Znaczce pozycje w imporcie to take energia elektryczna, pojazdy samochodowe, 

surowe skóry i skórki bydlce, zboe (pszenica), cigniki, butle i słoje szklane, cukier, 

dzianiny, tkaniny syntetyczne, miso i jadalne podroby z drobiu i mka. 

W 2004 roku wzrósł ponadto udział w imporcie wyrobów włókienniczych (z 8,4 do 

8,6 %), metali nieszlachetnych i wyrobów (z 5 do 6,3 %), tworzyw sztucznych i 

wyrobów (z 4,9 do 5,7 %) oraz skór surowych i wyprawionych, futer i wyrobów z 

nich (z 2,6 do 4,1 %). Z kolei spadek udziału, obok wspomnianych wczeniej maszyn 

i urzdze oraz produktów chemicznych, dotyczył przede wszystkim gotowych

44 

Gospodarka 

artykułów ywnociowych, napojów i tytoniu (z 6,6 do 5,9 %) oraz produktów 

pochodzenia rolinnego (z 5,9 do 4,1 %). 

W 2003 roku niskie zbiory zbó, wywołane złymi warunkami pogodowymi, 

spowodowały potrzeb znacznych zakupów pszenicy i mki za granic. Import zbó 

wzrósł wtedy ponad omiokrotnie, w porównaniu do 2002 roku i osignł warto 

28,3 mln USD. O 150 % wzrósł import mki i kaszy – do poziomu 16 mln USD. 

Główni partnerzy handlowi w eksporcie 

Głównymi odbiorcami mołdawskich towarów pozostaj nadal kraje WNP, jednak od 

kilku lat obserwowane jest systematyczne zmniejszanie si udziału tej grupy krajów. O 

ile jeszcze w 2001 roku na rynki te przypadało 60,7 % eksportu Mołdowy to w 2004 

roku ich udział spadł do 51 %. Dzieje si tak, mimo e warto eksportu do krajów 

WNP niezmiennie ronie – o 20,9 % w 2003 roku i o 18,6 % w 2004 roku. Znacznie 

wysze tempo wzrostu eksportu wystpowało w ostatnich latach w wymianie handlowej 

z krajami Unii Europejskiej - o 28,4 % w 2003 roku i a o 40,8 % w roku 2004. W 

efekcie udział pastw Unii Europejskiej wzrósł w cigu ostatnich trzech lat z 21,4 % w 

2001 roku do 30,1 % w 2004 roku. Naley przy tym zaznaczy, e tak wyra ny wzrost 

w 2004 roku wynikał w duej mierze z uwzgldnienia w statystykach nowych członków 

Unii Europejskiej. Z tych samych powodów udział krajów Europy rodkowo- 

Wschodniej, który jeszcze w 2003 roku wyra nie wzrósł i wynosił 15,6 %, w kolejnym 

roku obniył si do 10,7 %. W 2004 roku eksport do tej grupy pastw spadł o 7,8 % 

osigajc warto 105,7 mln USD, przy czym a 93,5 % tej kwoty przypadło na 

Rumuni, a 5,2 % na Bułgari. Eksport do pozostałych krajów, po spadku w 2003 roku, 

w kolejnym roku wyra nie wzrósł (o 41,1 %) dziki czemu udział tej grupy zwikszył 

si z 7,3 % w 2003 roku do 8,2 % w roku 2004. 

Zdecydowanie najwicej mołdawskich towarów w dalszym cigu trafia do Rosji, jednak 

udział tego kraju zmniejszył si z 39 % w 2003 roku do 35,8 % w 2004 roku. Odwrotna 

tendencja wystpuje w przypadku Włoch, które w 2004 roku zwikszyły a o 70 % swój 

import z Mołdowy. W wyniku tego stały si drugim rynkiem eksportowym Mołdowy 

(13,9 % udziału), wyprzedzajc Rumuni (10 %). Kolejne pozycje w 2004 roku zajły 

Niemcy – 7,3 %, Ukraina – 6,6 %, Białoru – 6,0 % i Stany Zjednoczonych – 4,3 %. 

W 2003 roku Mołdowa pozyskała nowe rynki zbytu na wybrane towary – wino (Kanada, 

Cypr, Azerbejdan, Zjednoczone Emiraty Arabskie), soki owocowe – (Dania, Grecja), 

warzywa konserwowane – (Grecja), wyroby tekstylne – (Grecja, Szwajcaria, Izrael). 

Według danych Narodowego Banku Mołdowy w 2004 roku do Polski trafiło niespełna 

0,7 % mołdowskiego eksportu o wartoci 6,55 mln USD, co stanowi wzrost o 46,5 % 

w stosunku do roku ubiegłego.


Rys. 7. Główni partnerzy handlowi Mołdowy w latach 2003-2004 

mln USD 

0 100 200 300 400 500 

Rosja 

Włochy 

Rumunia 

Niemcy 

Ukraina 

Eksport 2003 

Eksport 2004 

Import 2003 

Import 2004 

Białoru 

Polska 

ródło: Annual Report 2003, National Bank of Moldova, tabele nr 3 i 5 oraz materiały WEH 

Ambasady RP w Kiszyniowie 

Główni partnerzy handlowi w imporcie 

Podobnie jak w eksporcie, najwaniejszymi partnerami Mołdowy s kraje WNP, cho 

w wypadku importu ich udział jest nieco mniejszy i w 2004 roku wynosił 43,3 %. Na 

pastwa poszerzonej Unii Europejskiej przypada 32,8 % mołdawskiego importu, 

podczas gdy jeszcze w 2003 roku kraje “pitnastki” pokrywały 25,4 %. Z kolei 

uszczuplenie grona pastw Europy rodkowo-Wschodniej o omiu nowych członków 

UE spowodowało, e udział tej grupy znacznie si obniył, z 24 % w 2003 roku do 

11,2 % w roku 2004. Radykalnie wzrósł import z grupy krajów okrelanych jako 

“pozostałe” – w 2004 roku warto importu z tych pastw była a o 117,7 % wysza 

ni rok wczeniej, a ich udział w moładwskim imporcie zwikszył si z 7,4 do 12,6 %. 

Na pozycji najwikszego dostawcy towarów do Mołdowy umocniła si Ukraina, która 

w 2004 roku zwikszyła warto dostaw o 34,2 %. W rezultacie jej udział w 

mołdawskim imporcie wzrósł z 23,2 do 24,6 %. Drug pozycj utrzymała Rosja, cho 

jej udział obniył si z 15,5 do 12,2 %. Spadek udziału w mołdawskim imporcie 

odnotowały take Rumunia (z 11,5 % do 9,3 %) i Niemcy (z 9,7 % do 8,5 %). Kolejne 

miejsca zajły Włochy (7,4 %), Turcja (3,9 %), Białoru (3,6 %), Francja (3,0 %), 

Kazachstan (2,7 %) oraz Polska (2,5 %). Według statystyki mołdawskiej, Polska 

sprzedała do Mołdowy w 2004 roku towary za 44,8 mln USD, co oznaczało wzrost w 

porównaniu z rokiem poprzednim o 13,3 % 16 . 

16 Dane te odbiegaj wyra nie od danych polskich.

46 

Gospodarka 

Energetyka 

Mołdowa rocznie zuywa 1 milion ton ropy naftowej i jej produktów oraz 3,5 mld kWh 

energii elektrycznej. Jednym z podstawowych problemów mołdowskiej gospodarki jest 

uzalenienie od importu surowców energetycznych i zewntrznych dostaw energii. 

Surowce energetyczne (gaz ziemny, ropa naftowa i jej pochodne oraz wgiel) w 2004 

roku stanowiły 21,7 % importu. Gaz i wgiel importowane s głównie z Rosji i Ukrainy. 

Ponadto znaczna cz wykorzystywanej energii elektrycznej pochodzi z 

hydroelektrowni znajdujcej si na terenie Naddniestrza lub jest importowana z Ukrainy, 

Rosji i Rumunii, a jedynie 30-32 % wytwarzane jest w zasadniczej czci Mołdowy. 

W celu poprawy sytuacji rzd Mołdowy rozpoczł w pa dzierniku 1997 roku proces 

restrukturyzacji i prywatyzacji kompleksu energetycznego Moldenergo, który miał 

pozycj monopolisty i odpowiadał za produkcj, import, przesyłanie, dostawy 

i dystrybucj energii elektrycznej. W efekcie jego restrukturyzacji wydzielone zostały 

trzy elektrociepłownie, pi regionalnych sieci dystrybucji energii oraz sie przesyłowa. 

Elektrociepłownie oraz sieci dystrybucji przeznaczone zostały do prywatyzacji, 

natomiast przedsibiorstwo Moldtranselectro, odpowiedzialne za sie przesyłow, miało 

pozosta w rkach pastwa. 

We wrzeniu 1998 roku ukazała si ustawa „Prawo energetyczne”, która zezwoliła 

dostawcom energii na zaprzestanie dostaw do klientów zalegajcych z płatnociami. 

Utworzona została równie Narodowa Agencja Regulacji Energetyki, bdca 

niezalenym organem, odpowiedzialnym za regulacj i nadzór sektora, ustalajcym 

taryfy za energi elektryczn oraz okrelajcym warunki uzyskania licencji na 

prowadzenie działalnoci zwizanej z energetyk. 

W grudniu 1998 roku parlament przegłosował ustaw zezwalajc na sprzeda całoci 

udziałów we wszystkich 5 zakładach zajmujcych si dystrybucj energii. W lutym 

2000 roku trzy z tych zakładów (obejmujce terytorialnie Kiszyniów oraz regiony 

centralny i południowy) zostały sprzedane hiszpaskiej firmie Union Fenosa za kwot 

25,3 miliona USD (przy dodatkowych zobowizaniach inwestycyjnych, okrelanych na 

60 do 78 milionów USD). Prywatyzacja pozostałych dwóch zakładów dystrybucyjnych 

oraz sprzeda 70 % udziałów w trzech elektrociepłowniach, rozpoczte w 2000 roku 

nadal nie zostały zrealizowane. Działania hiszpaskiego inwestora zostały wsparte przez 

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, który udzielił poyczki w wysokoci 25 

milionów USD na restrukturyzacj wspomnianych trzech zakładów. W kwietniu 2000 

roku o 30 % podniesione zostały ceny energii elektrycznej. 

Na pocztku 2003 roku przyjte zostały nowe regulacje w dziedzinie energetyki 

zezwalajce podmiotom gospodarczym na wybór dostawcy energii elektrycznej. Ma to


sprzyja zwikszeniu konkurencji pomidzy dostawcami i w efekcie powodowa 

obnienie cen energii. 

W listopadzie 2000 roku rzd podjł działania restrukturyzacyjne dotyczce firmy 

zarzdzajcej sieci przesyłow wysokiego napicia. Z przedsibiorstwa 

Moldtranselektro wydzielone zostały trzy nowe firmy, m.in. Moldelectrica, 

odpowiadajca za sie przesyłow. Ocenia si, e unowoczenienie sieci przesyłowej 

wysokiego napicia wymaga inwestycji rzdu 23 milionów USD. 

W lipcu 1999 roku sprywatyzowane zostało równie przedsibiorstwo Moldova-Gaz, 

zajmujce si importem i dystrybucj gazu. Wikszociowy pakiet 50 % plus 1 udział 

objł rosyjski gigant gazowy Gazprom, 14 % przejły władze Naddniestrza, 

a pozostałe 36 % pozostało w rkach pastwa. Jednak ju w sierpniu 1999 roku rzd 

w Kiszyniowie przekazał Gazpromowi pozostał cz swoich udziałów, starajc si 

w ten sposób zmniejszy zadłuenie pastwa wobec rosyjskiego dostawcy. 

Przejcie przez rosyjski Gazprom pełnej kontroli nad zaopatrzeniem w gaz miało 

wyra nie odczuwalne konsekwencje. W pa dzierniku 2003 roku firma Moldova-Gaz 

zawiesiła dostawy gazu do elektrociepłowni CET-2, jednego z dwóch zakładów 

energetycznych na terenie Kiszyniowa. Decyzja ta zwizana była z zadłueniem tej 

elektrociepłowni za dotychczasowe dostawy, które przekroczyło kwot 50 mln MDL 

(3,6 mln USD). Efektem była konieczno przerwania pracy przez CET-2, w zwizku 

z czym, wiele miejscowoci w okolicach stolicy Mołdowy przez dłuszy okres 

pozbawionych było prdu. Dostawy wznowiono po przeszło 2 tygodniach po 

spłaceniu przez CET-2 pierwszej raty zadłuenia. Pod koniec 2004 roku pojawiły sie 

informacje, i Naddniestrze zamierza zrezygnowa z udziału w rosyjsko-mołdawskim 

przedsibiorstwie Moldova-Gaz i planuje utworzy własny holding, składajcy si z 

zakładów produkcji i transportu energii cieplnej i elektrycznej. 

W 2005 roku Mołdowa planuje pozyska w Rosji około 3,15 mld m 3 gazu, (w 2004 

roku zakupiono 3,1 mld m 3) , w tym zakupi bezporednio od Gazpromu 1,25 mld m 3 , 

a od jego firmy – córki Gazeksport – 1,6 mld m 3 . Dodatkowo ponad 300 mln m 3 gazu 

Gazprom przekae nieodpłatnie z tytułu tranzytu surowców energetycznych przez 

terytorium Mołdowy. Warto zwróci uwag, e kupujc gaz bezporednio w 

Gazpromie Mołdowa płaci około 80 USD za 1 tys. m 3 , za firmie zalenej od 

Gazpromu płaci tylko 68 USD za 1 tys. m 3 . 

Obecny potencjał Mołdowy w zakresie produkcji energii elektrycznej wynosi 

3000 MW, z czego a 85 % przypada na elektrowni „Mołdawska” znajdujc si na 

terytorium Naddniestrza. Te utrudnienia spowodowały, e kilku inwestorów 

zagranicznych wykazuje zainteresowanie budow nowych elektrociepłowni. Wród 

waniejszych projektów naley wymieni budow zasilanej gazem elektrociepłowni o

48 

Gospodarka 

mocy 200 MW na terenie Gagauzji, która jest realizowana przez konsorcjum 

inwestorów ze Szwajcarii, Turcji i Mołdowy, a jej warto wynosi 90 mln USD oraz 

hiszpask inwestycj o wartoci 50 mln USD, zwizan z budow nowej 

elektrociepłowni o mocy 120-130 MW w miecie Bielce (Balti) na północy kraju. 

Zgodnie z przyjt w lutym 2003 roku koncepcj rozwoju sektora energetycznego, 

rzd zamierza dy do tego, aby 70 % energii elektrycznej pochodziło ze ródeł 

lokalnych. Ma to zosta osignite m.in. poprzez budow kilku mniejszych elektrowni 

(do 200 MW), przede wszystkim na południu kraju. 

W 2004 roku pojawił si problem dostaw energii z Naddniestrza. Elektrownia 

„Mołdawska”, bdca, jak wspomniano wczeniej, głównym dostawc energii 

elektrycznej dla Mołdowy, została w grudniu 2003 roku w całoci sprzedana przez 

władze Naddniestrza rosyjsko-belgijskiej spółce Saint Gidon Invest, za kwot 26 mln 

USD. Firma zobowizała si do zrealizowania w cigu 5 lat inwestycji o wartoci 

prawie 161 mln USD i modernizacj 9 z 12 bloków elektrowni. Prywatyzacja ta nie 

została jednak uznana przez władze Mołdowy. We wrzeniu 2004 roku elektrownia 

„Mołdawska” zadała zmiany warunków umowy z głównym dystrybutorem energii 

w Mołdowie, hiszpask firm Union Fenosa. Chodziło głównie o zwikszenie ceny 

dostarczanej energii z 2,65 do 3,22 centów US za kWh. W zwizku z brakiem 

porozumienia, na pocztku listopada 2004 roku wstrzymane zostały dostawy energii 

elektrycznej dla trzech regionów dystrybucji energii (kiszyniowskiego, centralnego i 

południowego) zarzdzanych przez Union Fenosa. Porozumienie udało si osign 

dopiero 22 listopada. Nowa umowa przewiduje dostawy 1,8 mld kWh po cenie 3,05 

centa US za 1 kWh. W efekcie energia kupowana w Naddniestrzu pozostaje nadal 

tasza ni ta importowana z Rumunii lub Ukrainy. W zwizku z zaistaniałym 

kryzysem, 30 grudnia 2004 roku utworzono spółk z udziałem skarbu pastwa 

Energokom, majc na celu zapewnienie bezpieczestwa energetycznego kraju. 

W celu pokrycia biecych potrzeb, w grudniu 2004 roku Mołdowa prowadziła 

rozmowy na temat importu energii z Rumunii. 

Olbrzymim problemem pozostaje zadłuenie sektora energetycznego. Na koniec 2003 

roku wynosiło ono ponad 190 milionów USD, z czego najwiksz cz stanowiły 

zobowizania wobec koncernu Gazprom. W rozwizaniu tego problemu pomóc ma 

specjalny program, przygotowany przez ekspertów Midzynarodowego Funduszu 

Walutowego oraz Banku wiatowego.


Telekomunikacja 

Telefonia stacjonarna 

System telekomunikacyjny jest w Mołdowie stosunkowo słabo rozwinity. Na 100 

mieszkaców przypada 23,5 linii telefonicznych, a wiele regionów wiejskich 

pozbawionych jest zupełnie łcznoci telefonicznej. Słabo rozwinita jest take sie 

płatnych automatów. Bezporednie linie telefoniczne łcz Mołdow z krajami WNP, 

Rumuni, Bułgari, Grecj, Kanad, Dani i krajami Bałtyckimi. Połczenia z innymi 

pastwami s realizowane poprzez łcza satelitarne, z pomoc dwóch stacji 

przeka nikowych zlokalizowanych w Montrealu i Kopenhadze. 

Telefoni stacjonarn, przekazem danych i internetem zarzdza pastwowa firma 

Moldtelecom posiadajca 39 oddziałów na terenie całego kraju. Podpisany z greck 

firm Intracom kontrakt przewiduje zainstalowanie 44 tysicy cyfrowych linii 

telefonicznych, dostaw central przeka nikowych oraz systemu łczy wiatłowodowych. 

Firma Intracom ju wczeniej była dostawc 70 tysicy cyfrowych linii 

telefonicznych oraz tworzyła w Mołdowie system płatnych telefonów na karty. 

Kontrakt podpisany z dusk firm Great Northern Telegraph (GNT) przewiduje 

zainwestowanie 10 mln USD w budow nowoczesnej cyfrowej centrali telefonicznej, 

umoliwiajcej połczenia midzynarodowe oraz zainstalowanie łcza 

wiatłowodowego pomidzy miastami Cahul na południu i Briceni na północy kraju. 

W 2003 roku Narodowa Agencja Regulacji Telekomunikacji i Informatyki ogłosiła 

plany dokonania zmiany numerów telefonicznych, zgodnie z wymogami 

Midzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej (ITU). W pierwszym etapie, który 

rozpoczł si w listopadzie tego samego roku, do midzynarodowego numeru 

kierunkowego Mołdowy dodana została cyfra “2”. Tym samym rozmowy 

midzynarodowe z Kiszyniowem wymagaj obecnie wprowadzenia numeru 

kierunkowego +373 22 oraz numeru abonenta. Zmiany wprowadzane w pierwszym 

etapie dotyczyły take operatorów telefonii komórkowej (patrz poniej). W drugim, 

który rozpoczł si w lutym 2004 roku, zmianie uległy numery kierunkowe we 

wszystkich 14 regionach kraju. Kolejny etap, realizowany od pa dziernika 2004 roku 

dotyczy zmienienia w poszczególnych regionach Mołdowy numerów 9X i 9XX na 

cyfr „1” wraz z kodem dostpu. 

Powysze zmiany zwizane s z liberalizacj rynku usług telekomunikacyjnych. Maj 

one na celu m.in. zwiekszenie zakresu numerów dostpnych dla nowych podmiotów, 

które zdecyduj si rozpocz działalno w tym kraju.

50 

Gospodarka 

Telefonia komórkowa 

Na pocztku 2005 roku w Mołdowie było 787 tys. uytkowników telefonów 

komórkowych, co oznacza prawie dwukrotny wzost w porównaniu ze styczniem 2004 

roku. Liczba telefonów komórkowych na 100 mieszkaców zwikszyła si w tym 

okresie z 13 do 21,8. 

Obecnie w Mołdowie działa dwóch operatorów oferujcych usługi w systemie 

GSM. Pierwszy z nich to firma Voxtel, utworzona w 1998 roku przez konsorcjum w 

skład którego wchodz France Telecom, Moldtelecom, Midzynarodowa Korporacja 

Finansowa (IFC) oraz rumuska firma telekomunikacyjna Mobil Rom. W grudniu 

2004 roku firma Voxtel miała 458 tys. abonentów i pokrywała, podobnie jak jej 

konkurent, ponad 86 % terytorium kraju. 

Drugim operatorem jest firma Moldcell, której włacicielami s Fintur Holdings BV 

(89 % udziałów) i MoldFintur LTD (11 %). Fintur Holdings składa si z kolei ze 

skandynawskiej firmy telekomunikacyjnej TeliaSonera oraz tureckiego operatora 

Turkcell. Firma rozpoczła działalno w kwietniu 2000 roku. Pod koniec 2004 roku 

firma Moldcell uruchomiła na terenie Mołdowy dwie nowe usługi, oparte na 

technologii GPRS: MMI – Moldcell Mobile Internet oraz MMS – Moldcell Magic 

Service. Inwestycje w nowoczesne technologie w ramach sieci Moldcell wyniosły w 

2004 roku około 13,5 mln USD, za liczba klientów osignła prawie 330 tysicy 

osób. 

Zgodnie z obowizujcym od 1 listopada 2003 roku nowym planem numerów 

telefonicznych, dzwonic do abonentów sieci Voxtel naley na pocztku wybra cyfr 

“6”, natomiast numery uytkowników sieci Moldcell musz zosta poprzedzone 

cyfr “7”. 

Internet 

Moliwo korzystania z sieci Internet pojawiła si dopiero w 1995 roku. W 1996 

roku tylko 300 osób miało do niej dostp, płacc 150 USD za 100 godzin korzystania. 

Obecnie opłaty za korzystanie z Internetu s znacznie nisze. 

Według danych z grudnia 2004 roku komputerami osobistymi posługiwało si 28,9 % 

społeczestwa. Dostp do internetu posiadało 19,7 %, w tym w warunkach domowych 

– 3,5 %. 

Wród klientów przewaaj przedsibiorstwa i instytucje. Stosunkowo niewiele 

jeszcze mołdowskich przedsibiorstw posiada własne strony internetowe, bardziej 

rozpowszechnione jest korzystanie z poczty elektronicznej. Dostp do Internetu


istnieje głównie w duych miastach, przede wszystkim w Kiszyniowie i Balti, gdzie 

funcjonuj kawiarnie internetowe. Na obszarach wiejskich dostp ten jest znacznie 

ograniczony ze wzgldu na mał liczb linii telefonicznych oraz trudn sytuacj 

ekonomiczn. 

Na rynku działa 14 dostawców usług internetowych: Arax-Impex, DNT, 

InterDnestrCom, MedNet, MegaDat, Meganet, MNCMoldData, MoldInfoNet, 

Moldpac, Moldcell, MoldSat, Relsoft, Riscom, UNDP. Wród nich wiodc pozycj 

zajmuj: MoldInfoNet, Moldtelecom, Relson, Riscom, DNT i MegaDat. Dostawcy 

usług internetowych korzystaj zarówno z sieci telefonicznej Moldtelekomu, jak i 

łczy satelitarnych. 

Oprócz infrastruktury nalecej do Moldtelecom istniej inne sieci teletransmisji 

danych: 

• Internet Rzdowy – łczy Rzdowe Centrum Informacyjne i Kancelari Pastwa 

ze wszystkimi orodkami administracji terenowej; 

• InfoBusiness – łczy firmy mołdowskie, umoliwiajc im korzystanie z Internetu, 

wymian informacji, organizowanie telekonferencji itp.; 

• MoldNet – sie akademicka; łczy wikszo uczelni i szkół wyszych, 

umoliwiajc studentom i wykładowcom korzystanie z Internetu; 

• InfoCasa – łczy uytkowników prywatnych. 

W styczniu 2005 roku korporacje Intel i Nippon przedstawiły po raz pierwszy w 

Mołdowie moliwoci, jakie stwarza bezprzewodowy dostp do internetu. Działania 

w tym zakresie s wynikiem realizacji rzdowej strategii rozwoju informatyki na 

rzecz społeczestwa. 

Transport 

Transport drogowy 

Sie drogowa jest najwaniejszym elementem infrastruktury transportowej. Ma ona 

szczególne znaczenie ze wzgldu na rolniczy profil Mołdowy, gdy od niej zaley 

sprawny transport artykułów rolnych wewntrz kraju oraz ich eksport. Na transport 

drogowy przypada 96 % krajowych przewozów towarów oraz 85 % przewozów 

pasaerskich. Sie dróg ma długo 9208 kilometrów (bez terytorium Naddniestrza). 

Przez Mołdow przebiegaj trasy midzynarodowe prowadzce do Rumunii, Bułgarii, 

Rosji, Grecji, Polski i na Ukrain. Najwaniejsze odcinki tych dróg to: Czerniowce - 

Balti - Kiszyniów oraz Jassy - Skule - Balti - Soroki.

52 

Gospodarka 

Wkrótce po uzyskaniu niepodległoci rozpoczto realizacj programu 

unowoczenienia głównych dróg w oparciu o poyczk Europejskiego Banku 

Odbudowy i Rozwoju w wysokoci 28,6 miliona USD. Do tej pory zakoczony został 

jedynie etap pierwszy, dotyczcy odcinka o długoci 42 km, łczcego miasta Sarateni 

i Bielce (Balti). Kilka projektów dotyczcych rozbudowy dróg zwizanych jest take z 

przebiegajcym przez Mołdow odcinkiem IX Paneuropejskiego Korytarza 

Transportowego, łczcego pastwa skandynawskie z bałkaskimi 17 . Planowana jest 

m.in. budowa wschodniej obwodnicy Kiszyniowa oraz kilku odcinków dróg na trasie 

Kijów - Kiszyniów - Bukareszt. 

W sektorze transportu drogowego działa 5755 podmiotów gospodarczych, w tym 

3720 przedsibiorstw zajmujcych si transportem towarowym i 2035 firm 

obsługujcych transport pasaerski. Znaczenie przewozów towarowych na przestrzeni 

ostatnich lat systematycznie wzrasta – o ile w okresie stycze-wrzesie 2002 roku 

przewieziono ładunki o łcznym tonau 10.423 tys. ton, to w analogicznym okresie 

2004 roku wynosił on ju 12.546 tys. ton. W transporcie pasaerskim 

wykorzystywane s głównie mikrobusy. Rocznie przewozi si od 70 do 75 mln osób. 

Transport kolejowy 

Sie kolejowa ma długo około 1300 km, a jej rednia gsto wynosi 34 km/1000 

km². Transportem kolejowym wysyła si za granic a 95 % towarów (około 6 - 7 mln 

ton rocznie). Znaczenie priorytetetowe ma uruchomienie linii ekspresowych łczcych 

orodki miejskie Mołdowy i ssiednich pastw (Kiszyniów, Bielce, Tyraspol, Odessa, 

Winnica, Czerniowce, Jassy, Gałacz), co umoliwi zwikszenie ruchu pasaerskiego. 

Planowana jest odbudowa tunelu Cainari, majca skróci tras Kiszyniów - Gałacz 

o 100 km. Cało przewozów kolejowych jest realizowana przez pastwowego 

przewo nika Calea Ferata. 

W 2004 roku dochody z przewozów kolejowych wyniosły 750,8 mln MDL, co 

oznacza wzrost w porównaniu z rokiem 2001 o 53 %. Jednoczenie transport 

kolejowy był ródłem wpływów do budetu pastwa wynoszcych 124 mln MDL. 

Transport lotniczy 

Przewozy lotnicze obsługiwały pod koniec 2004 roku 3 firmy mołdawskie: Air 

Moldova, Moldavian Airlines i Tandem Avia. Czwarty przewo nik, firma Air 

Moldova International, która pocztkowo rozwijała si bardzo dynamicznie i jako 

pierwsza wród mołdawskich linii lotniczych stała si członkiem IATA, została 

zlikwidowana w listopadzie 2002 roku z przyczyn finansowych. Połczenia z 

17 Helsinki - St. Petersburg - Psków - Witebsk - Kijów - Kiszyniów - Bukareszt


Mołdow utrzymuj take przewo nicy z Rosji (Transaero), Austrii (Austrian 

Airways), Turcji (Turkish Airlines) i Rumunii (Tarom, Carpat Air). 

Najwiksz liczb pasaerów przewozi Air Moldova. W 2000 roku 49 % udziałów w 

tej firmie zostało sprzedanych przez pastwo niemieckiej spółce Unistar Ventures, 

zwizanej z Dresdner Bank. W wyniku nieporozumie dotyczcych zarzdzania 

firm, w listopadzie 2002 roku Air Moldova stała si ponownie przedsibiorstwem w 

całoci pastwowym. Firma utrzymuje połczenia do wielu stolic europejskich 

wykorzystujc dzierawione samoloty marki Embraer. W 2003 roku jej flota 

wzbogaciła si o nowoczesny samolot A320, a dalsze plany koncentruj si na 

rozwoju floty dziki przewidywanym zakupom redniej wielkoci samolotów o 

zasigu regionalnym. Od lipca 2004 roku Air Moldova jest członkiem IATA. 

W 2000 roku zakoczyła si modernizacja portu lotniczego w Kiszyniowie, 

sfinansowana m.in. w oparciu o poyczk EBOR. Obecnie lotnisko to spełnia 

midzynarodowe standardy i jest w stanie przyj ponad 500 tysicy pasaerów 

rocznie. W Kiszyniowie lduje dziennie od 10 do 15 samolotów nalecych do 

zagranicznych i lokalnych przewo ników. 

Transport rzeczny 

Dniestr i Prut s rzekami eglownymi. Łczna długo szlaków wodnych na terenie 

Mołdowy wynosi 1356 km (Prut 716 km, a Dniestr 640 km). Statki o wypornoci do 

294 DWT mog kursowa Prutem na odcinku 556 km, a Dniestrem na odcinku 

324 km. Głównymi portami rzecznymi s: Ungheni, Bendery i Rybnica. 

Pomimo ekologicznych zalet i stosunkowo niskich kosztów jakimi charakteryzuje si 

transport rzeczny, którym zajmuj si w Mołdowie trzy firmy, jego udział w 

przewozach towarowych i pasaerskich jest cigle jeszcze nieznaczny. Nadzieje na 

dalszy rozwój transportu rzecznego wizane s z zakoczeniem budowy terminalu 

naftowego w Giurgiulesti. 

Rynek pracy 

W strukturze zatrudnienia ludnoci, mimo zmian, które zaszły w ostatnim 

dziesicioleciu, nadal dominuje rolnictwo. Obecnie na ten sektor przypada ponad 

40 % ogółu zatrudnionych w gospodarce narodowej (patrz rys. 8), podczas gdy 

jeszcze kilka lat temu wska nik ten przekraczał 50 %. W 2002 roku liczba osób w 

wieku produkcyjnym (zatrudnieni i bezrobotni) wynosiła 1,615 mln osób, a w drugim 

kwartale 2004 roku ju tylko 1,474 mln osób. Zatrudnienie w sektorze pastwowym

54 

Gospodarka 

pozostaje na poziomie około 340 tys. osób, natomiast zatrudnienie w sektorze 

prywatnym, spadło z 1,077 mln osób w 2002 roku do około1,02 mln osób w drugim 

kwartale 2004 roku. Dominacja sektora prywatnego wystpuje głównie w handlu 

(92,6 %), hotelarstwie (77,3 %) oraz budownictwie (75,8 %). 

Pozyskanie wykształconych i wykwalifikowanych pracowników, szczególnie w 

specjalizacjach technicznych, nie stanowi duego problemu. Trudniej jest o 

pracowników posiadajcych wiedz z zakresu funkcjonowania gospodarki rynkowej 

i znajcych jzyki obce, chocia sytuacja w tym zakresie stopniowo si poprawia. 

Pomimo spadku poziomu produkcji w latach 90 o blisko 70 %, wska nik bezrobocia, 

według oficjalnych statystyk, wynosił w tym okresie od 1,4 do 2,1 %, a zgodnie 

z metodologi Midzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), od 8,5 do 12 %. W drugim 

kwartale 2004 roku oficjalny wska nik bezrobocia wynosił tylko 2 %, a według 

szacunków ILO był on na poziomie 7,2 %. Oficjalnie zarejestrowanych było tylko 

24 tys. bezrobotnych, z których jedynie 4 % otrzymywało zasiłki. Powysze 

wska niki nie pokazuj rzeczywistej skali tego zjawiska, gdy nie uwzgldniaj 

istnienia ukrytego bezrobocia, dotyczcego duej grupy osób przebywajcych z 

inicjatywy pracodawcy na rónego rodzaju bezpłatnych i czciowo płatnych urlopach 

długoterminowych lub te pracujcych przymusowo w zmniejszonym wymiarze 

godzin. 

Niskie wska niki bezrobocia wynikaj take z faktu, e znaczna cz społeczestwa 

w wieku produkcyjnym nie poszukuje pracy. W niektórych miastach liczba osób 

w wieku 20 - 24 lat, nieaktywnych zawodowo, jest czsto wysza od liczby osób 

pracujcych. W grupie osób w wieku 25 - 39 lat wska nik ten wynosi około 25 %. Nie 

oznacza to, e osoby te nie uzyskuj dochodu, jest on jednak najczciej uzyskiwany 

w ramach „szarej strefy”. 

Rys. 8. 

Struktura zatrudnienia w Mołdowie w 2003 roku 

43,0% 

10,1% 

6,9% 

13,0% 

3,9% 

5,0% 

18,1% 

Rolnictwo 

Przemysł 

Handel 

Budownictwo 

Transport 

Sektor publiczny 

Pozostałe 

ródło: Moldovan Economic Trends


Na du skal wystpuje zjawisko emigracji zarobkowej, dotyczce głównie 

najbardziej aktywnych zawodowo osób w wieku 20 - 45 lat. Oficjalne dane 

Departamentu Analiz Statystycznych i Socjologicznych z 2003 roku mówi o 280 - 

300 tys. osób, które wyjechały z Mołdowy w poszukiwaniu pracy. Według innych 

danych liczba ta moe wynosi nawet od 500 tys. do 1 mln osób. Ocenia si, i z co 

trzeciej rodziny jedna lub wicej osób wyjeda do pracy za granic. A 80 % sporód 

nich to ludzie do 40 roku ycia, wród których wikszo (70 %) stanowi mczy ni, 

pochodzcy przewanie z obszarów wiejskich (66 %). Prawie 71 % pracujcych za 

granic Mołdowian zatrudnionych jest w sposób legalny. Główne kierunki wyjazdów 

w celu podjcia pracy to Rosja (prawie 55 %), Włochy (18 %), a take Grecja, 

Portugalia, Turcja, Ukraina i Hiszpania. 

Mołdawianie zatrudniaj si zwłaszcza w budownictwie – 31 %, u osób prywatnych, 

jako pomoc domowa, do opieki nad dziemi, osobami starszymi itp. – 30,9 %, w 

gospodarstwach rolnych i małych firmach – 13,5 %, w handlu – 10,8 %. 

Negatywnym skutkiem tego zjawiska jest zuboenie lokalnego rynku pracy. S jednak 

równie pozytywne aspekty – nabywanie nowych dowiadcze zawodowych i 

przekazywanie dochodów przez osoby przebywajce za granic rodzinom w kraju. W 

2003 roku warto transferów z tego tytułu wyniosła 360 milionów USD. Oficjalne 

transfery realizowane poprzez sie bankow stanowi ok. 30-40 % wartoci zarobków 

uzyskiwanych przez Mołdawian pracujcych poza granicami kraju. 

Płace 

Wyjanienie powodów tak duej skali emigracji zarobkowej oraz braku oficjalnej 

aktywnoci zarobkowej duej czci społeczestwa pozostajcej w kraju, mona 

uzyska zapoznajc si z danymi dotyczcymi poziomu płac i dochodów 

mieszkaców Mołdowy. 

W 2001 roku minimalna miesiczna płaca w sferze budetowej wynosiła zaledwie 

100 MDL, czyli stanowiła równowarto 8 USD, a minimalne wynagrodzenie 

niewykwalifikowanego robotnika 150 MDL, czyli 11 USD miesicznie. Od 1 lutego 

2004 roku minimalne miesiczne wynagrodzenie ustalone zostało na poziomie 440 

MDL (około 37 USD). 

rednia miesiczna płaca w gospodarce w okresie od stycznia do wrzenia 2004 roku 

wynosiła 1062,2 MDL, czyli stanowiła równowarto 86,3 USD. Oznacza to wzrost w 

wyraeniu nominalnym o 26,6 %, a w wyraeniu realnym o 12,1 % w stosunku do 

analogicznego okresu roku poprzedniego. Najwysze płace wystpowały w sektorze 

finansowym (rednio 3123,5 MDL), energetyce i transporcie, z kolei najnisze w 

rolnictwie (około 590 MDL), szkolnictwie i ochronie zdrowia.

56 

Gospodarka 

Istotnym problemem s nadal znaczne zaległoci przedsibiorstw i budetu pastwa w 

płaceniu wynagrodze. W pa dzierniku 2004 roku łczna kwota zadłuenia wobec 

pracowników wynosiła około 173,8 mln MDL, z czego znaczn cz stanowiły długi 

z przekroczonym terminem płatnoci. 

redni miesiczny dochód na jednego mieszkaca Mołdowy w drugim kwartale 2004 

roku wyniósł 466,2 MDL, czyli stanowił odpowiednik 37,9 USD (wzrost nominalny o 

15,2 % i realny o 2,1 %). Dochód ten był niemal równy rednim miesicznym 

wydatkom konsumpcyjnym na osob w omawianym okresie (466,6 MDL). W tym 

samym czasie oficjalne minimum egzystencji, wyznaczajce próg ubóstwa, wynosiło 

726,9 MDL na osob. Tym samym rednie dochody pokrywały minimum egzystencji 

jedynie w 64,1 %. Wynika z tego, i mimo poprawy sytuacji ekonomicznej 

społeczestwa w ostatnim czasie, redni poziom dochodów pozostaje nadal na bardzo 

niskim poziomie. Przeciwdziałaniu tej sytuacji ma słuy przyjta w grudniu 2004 

roku rzdowa “Strategia utrzymania wzrostu ekonomicznego i obnienia ubóstwa”. 

Według informacji zamieszczonych w tym dokumencie wród osób yjcych poniej 

granicy ubóstwa 70,1 % stanowi mieszkacy wsi, za mieszkacy małych i duych 

miast odpowiednio 21,5 % i 8,4 %. W sumie ocenia si, i problem ubóstwa dotyczy 

40,4 % społeczestwa, natomiast skrajnego ubóstwa a 26,2 %. Około 4 ludzi 

biednych to emeryci i rencici. 

Zwizki zawodowe 

Mołdowa jest sygnatariuszem licznych midzynarodowych konwencji dotyczcych 

ochrony praw pracowniczych, a jej Konstytucja gwarantuje wszystkim pracownikom, 

z wyjtkiem urzdników pastwowych, prawo do zrzeszania si w zwizki 

zawodowe. 

Po uzyskaniu niepodległoci, w Mołdowie funkcjonowała Powszechna Federacja 

Zwizków Zawodowych, bdca jedyn spadkobierczyni radzieckiego systemu 

zrzesze pracowniczych. Od 1992 roku federacja ta była członkiem Midzynarodowej 

Organizacji Pracy (ILO). Pod koniec 2000 roku, doszło do jej rozpadu, w wyniku 

którego powstała Konfederacja Zwizków Zawodowych Mołdowy (TUCM), 

zrzeszajca ok. 80 % wszystkich zwizkowców oraz nowa organizacja o nazwie 

„Solidaritate” (Solidarno), do której naley pozostałe 20 % pracowników. TUCM, 

bdca kontynuatork wczeniejszej federacji zwizkowej, grupuje swoich członków 

głównie sporód zatrudnionych w rolnictwie i brany rolno-spoywczej oraz 

pracujcych w sferze komunalnej i budetowej (ochronie zdrowia, edukacji, kulturze). 

Członkowie zwizku „Solidaritate” wywodz si przede wszystkim z pozostałych 

gałzi przemysłu, a take budownictwa, transportu i telekomunikacji.


Zwizki zawodowe maj osobowo prawn i musz by oficjalnie zarejestrowane. 

Maj siln pozycj negocjacyjn, szczególnie jeli chodzi o ustalanie minimum 

socjalnego lub minimum egzystencji. Nie uczestnicz w zarzdzaniu firm. Decyzje 

zarzdu majce negatywne skutki dla pracowników powinny by uzgadniane ze 

zwizakami zawodowymi. 

System owiaty 

Ustawodawstwo Republiki Mołdowy nadaje owiacie priorytet narodowy. Pastwo 

gwarantuje prawo do owiaty niezalenie od narodowoci, wyznania, płci, rasy, wieku 

oraz statusu społecznego i politycznego, a take zapewnia równe prawa w dostpie 

do pastwowych placówek kształcenia. W Mołdowie działa 1577 instytucji 

owiatowych, w tym 43 szkoły wysze. Na 10 tysicy mieszkaców przypada 238 

studentów studiujcych w szkołach wyszych i 47 studentów na studiach 

licencjackich. 

Obowizkowe nauczanie rozpoczyna si po ukoczeniu przez dziecko siódmego roku 

ycia i trwa 9 lat (4 lata szkoły podstawowej i 5 lat gimnazjum). Po ukoczeniu 

gimnazjum uczniowie maj do wyboru 3-letnie licea lub szkoły zawodowe, w których 

nauka trwa od 6 miesicy do 1,5 roku. Studia w szkołach typu “college” trwaj 2 lub 3 

lata, a w szkołach wyszych, na uniwersytetach i akademiach, trwaj od 4 do 6 lat 

i wymagaj zdania egzaminów wstpnych. 

Głównym orodkiem akademickim Mołdowy jest Kiszyniów (Chisinau). Znajduje si 

tam Uniwersytet Pastwowy oraz inne specjalistyczne wysze uczelnie (ekonomiczna, 

techniczna, medyczna i rolnicza). 

W ostatnich latach powstało równie wiele uczelni prywatnych, które współpracuj 

z wyszymi szkołami w USA i Kanadzie oferujc programy nauczania 

w specjalnociach biznesowych (ksigowo, finanse, marketing) w jzyku 

angielskim. Wielu młodych Mołdowian decyduje si na studia w ssiedniej Rumunii, 

której szkoły wysze s powszechnie uwaane za stojce na wyszym poziomie. 

Wanym argumentem jest take brak bariery jzykowej.

58 

Gospodarka 

Ochrona rodowiska 

Stopie zanieczyszczenia rodowiska naturalnego Mołdowy jest wysoki. Parki 

narodowe i rezerwaty obejmuj obszar 1,97 % terytorium tego kraju, co stawia go na 

jednym z ostatnich miejsc w Europie pod wzgldem powierzchni obszaru 

chronionego. 

Lasy zajmuj jedynie 9,6 % powierzchni kraju zamiast uznawanego za podany ich 

udziału wynoszcego minimum 15 %, co oznacza konieczno zalesienia około 130 

tys. hektarów. W strefach miejskich i uprzemysłowionych zanieczyszczenie powietrza 

przekracza normy ustanowione przez WHO, a wysypiska mieci s przepełnione i 

czsto niezabezpieczone. Brak nowych inwestycji powoduje wzrost liczby dzikich 

wysypisk. 

Niezbyt bogate zasoby wody nieustannie si zmniejszaj, a ich jako si pogarsza. 

Dniestr wpływa na teren Mołdowy z Ukrainy ju mocno zanieczyszczony. Inne rzeki 

i zbiorniki wodne s zatruwane odpadami rolniczymi i przemysłowymi oraz ciekami 

komunalnymi. W południowych regionach kraju wzrasta zasolenie wody. 

Zanieczyszczenie gleby równie negatywnie wpływa na jako wód gruntowych 

i powierzchniowych. 

Beztroskie stosowanie chemikaliów w rolnictwie, intensywne i niejednokrotnie 

niewłaciwe wykorzystywanie terenów uprawnych przez ostatnie co najmniej 50 lat 

doprowadziło do bardzo powanego zachwiania równowagi gleby. Erozja pochłonła 

33 % ziemi uprawnej, a obszar ten zwiksza si co roku o 0,5 - 1,0 %. Niewłaciwe 

nawoenie doprowadziło do zanieczyszczenia jednej trzeciej gruntów i 

nieodwracalnego pozbawienia ich zwizków fosforu. Ogołacanie terenów z naturalnej 

rolinnoci, pod sadownictwo i winnice, na jednej pitej obszarów rolnych 

spowodowało zachwianie równowagi biologicznej i spadek płodnoci gleby o 10 - 

20 %. Zanieczyszczenie biologiczne gruntów zwikszyło si dwukrotnie w latach 

1991-1998 z powodu braku odpowiedniej infrastruktury. Dodatkowo, czste 

katastrofy naturalne, takie jak obsunicia gruntu, powodzie czy susze równie 

przyczyniaj si do niszczenia rodowiska. 

Ochrona biosfery równie jest powanym problemem. Kłusownictwo, 

zanieczyszczenie rodowiska oraz nadmierna eksploatacja powoduj, e wzrasta 

liczba zagroonych gatunków flory i fauny, wpisywanych do Czerwonej Ksigi 18 

Republiki Mołdowy. Aktualnie jest ich 241, lecz szacuje si, e powinno si tam 

18 Rejestr gatunków flory i fauny, zagroonych wyginiciem.


umieci nie mniej ni 600 gatunków. Niektóre typy naturalnego rodowiska 

(np. step), jak równie wiele gatunków zwierzt i rolin znikły bezpowrotnie. 

System ochrony przyrody składa si z ponad 385 stref ochronnych, 178 rozmaitych 

rezerwatów i 130 pomników przyrody. W znanym rezerwacie Kodry ochron objto 

ponad 5 tysicy hektarów lasu, ok. 1000 gatunków rolin, 43 gatunki ssaków, 145 

gatunków ptaków i ponad 10 tysicy gatunków owadów. 

Nieefektywne i niezrównowaone zarzdzanie zasobami wodnymi, niska wiadomo 

ekologiczna społeczestwa, przestarzałe technologie uprawy ziemi, rabunkowe 

korzystanie z dóbr naturalnych (m.in. kłusownictwo i nielegalny wyrb lasów) oraz 

niedostateczna kontrola pastwa w zakresie ochrony rodowiska powoduj, e 

powstrzymanie procesu degeneracji rodowiska bdzie wymagało olbrzymiego 

wysiłku. 

Mołdowa posiada uczelnie kształcce specjalistów w dziedzinie ochrony rodowiska 

(Uniwersytet Pastwowy, Instytut Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Ekologiczny 

i in.). Rzd i organizacje pozarzdowe działajce w dziedzinie ekologii podejmuj 

usilne starania, zarówno w zakresie ochrony rodowiska, jak i walki 

z zanieczyszczeniem gruntów uytkowych i miejskich, które stanowi nie mniejsze 

zagroenie. 

Wród podpisanych przez Mołdow midzynarodowych umów w dziedzinie ochrony 

rodowiska s m.in.: 

• Ramowa Konwencja ONZ o zmianach klimatu; 

• Konwencja o rónorodnoci biologicznej; 

• Konwencja Wiedeska dotyczca ochrony warstwy ozonowej; 

• Konwencja dotyczca walki z pustynnieniem w krajach naraonych na silne susze i 

pustynnienie; 

• Konwencja Bazylejska o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania 

odpadów niebezpiecznych; 

• Protokół o zanieczyszczeniu substancjami organicznymi; 

• Protokół o metalach cikich; 

• Konwencja dotyczca transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na duych 

przestrzeniach. 

Zawarto te wiele układów dwustronnych z Ukrain i Rumuni. Aktywn pomoc 

techniczn i finansow okazuj organizacje midzynarodowe. 

W 2000 roku rzd Mołdowy zainicjował, z pomoc UNDP, Narodow Strategi 

Zrównowaonego Rozwoju pod nazw „Mołdowa 21”, zawierajc równie szeroko 

zakrojone plany ochrony i odbudowy rodowiska naturalnego. Strategia ta przewiduje

60 

Gospodarka 

aktywne zalesianie, ochron gatunków i terenów zagroonych, oczyszczanie gleb i 

wody. Do realizacji projektów budowy stacji oczyszczania wody w Soroce, Sołdanesti, 

Kriuleni i Kantemirze rzd stara si przycign zagranicznych inwestorów. 

Rzd przewiduje zwikszenie subsydiów na edukacj proekologiczn i zwikszanie 

wiadomoci ekologicznej społeczestwa. W tej dziedzinie działania rzdu s 

wspomagane przez coraz liczniejsze pozarzdowe organizacje ekologiczne, takie jak 

Ruch Ekologiczny w Mołdowie, BIOTICA, BIOS, Terra Nostra, Agroeco i inne. 

Organizacje te aktywnie wspomagaj działania rzdu, organizuj szkolenia 

i happeningi, wydaj pras ekologiczn, a take nawizuj współprac z 

zagranicznymi lub midzynarodowymi organizacjami ekologicznymi. 

Turystyka 

Turystyka ma szans sta si jedn z najbardziej dochodowych gałzi gospodarki 

Mołdowy. Mołdowa, chocia jest niewielkim krajem, posiada około 1400 

interesujcych i atrakcyjnych turystycznie miejsc. Samochodem mona j 

przemierzy ze wschodu na zachód w cztery godziny. Połoona pomidzy Prutem a 

Dniestrem, charakteryzuje si pikn rze b terenu. Wzdłu głównych arterii 

rzecznych powstało wiele głbokich, skalistych parowów. Najwiksze, które mona 

spotka w centrum kraju, pokryte s w wikszoci lasami. 

Na północy zachowały si skały zbudowane przed wiekami przez koralowce, a na 

południu, w ssiedztwie Morza Czarnego, rozcigaj si stepy Buczackie. Cz 

kraju, gdzie malownicze zbocza wzgórz pokryte s lasami nazywa si „Mołdawsk 

Szwajcari”. W innym regionie zamiast lasów wystpuj sady owocowe i winnice, a 

pobocza dróg obsadzone s wszdzie drzewami orzechowymi. Mołdawskie winnice 

daj obfite zbiory winogron na wina stołowe, posiadajce właciwoci leczniczodietetyczne. 

Rosn tam szczepy winogron, z których powstaj wina zadowalajce 

najbardziej wyrafinowane podniebienia. 

Zakład winiarski Cricova znajduje si w pobliu Kiszyniowa. Posiada najwiksze na 

wiecie piwnice win, które maj 130 km podziemnych tuneli, galerii i sal. Kady tunel 

przypomina ulic, wzdłu której zamiast domów stoj beczki z winem. Kady z tuneli 

posiada swoj nazw pochodzc od gatunku wina, które tam leakuje; np. Aligote, 

Feteasca, Cabernet. W krikowskich piwnicach znajduje si najbogatsza kolekcja win. 

Wikszo wytwórni win zezwala na wstp tylko zorganizowanym grupom. 

Wycieczki te s bardzo popularne, pomimo, e nie s tanie. Wród wysoko cenionych 

piwnic oferujcych moliwo zwiedzania s take Milestii Mici, Cojusna, Straseni, 

Romanesti i inne.


Do niedawna turyci odwiedzajcy Mołdow pochodzili głównie z krajów WNP. W 

ostatnich latach, pomimo, e turyci z krajów WNP wci stanowi wikszo 19 , 

znaczco wzrosła liczba turystów z USA, Niemiec, Włoch i Francji. W 2004 roku 

Mołdow odwiedziło 26,5 tys. turystów zagranicznych (o 9 % wicej ni w 2003 

roku). redni czas pobytu jednego turysty wyniósł ok. 5-6 dni. 

Mołdowa proponuje zagranicznym turystom agroturystyk, turystyk objazdow, 

zwiedzanie winnic oraz turystyk biznesow, polegajc na organizowaniu spotka 

biznesowych, seminariów i konferencji w atrakcyjnych miejscach tego kraju. 

W Mołdowie działa około 260 agencji turystycznych, zatrudniajcych blisko 2000 

osób oraz jedynie 60 podmiotów oferujcych usługi hotelarskie (z czego 21 

w Kiszyniowie), w których zatrudnienie znajduje około 1300 osób. Łcznie baza 

noclegowa kraju oferuje 2905 pokoi hotelowych z 5562 miejscami. Wska nik 

wykorzystania miejsc hotelowych wynosi około 20 %. Istniejca baza turystyczna 

Mołdowy wymaga jednak znacznych inwestycji, szczególnie w zakresie modernizacji 

i rozbudowy infrastruktury noclegowej. 

Rzd RM wspiera rozwój sektora turystycznego. W lutym 2000 roku przyjto ustaw 

o turystyce, a w sierpniu tego samego roku utworzono Narodow Agencj Turystyki. 

Jej zadania objły przygotowywanie przepisów prawnych, rozwój i promocj 

turystyki krajowej i zagranicznej oraz współprac midzynarodow. Obecnie funkcje 

Narodowej Agencji Turystyki przejł Departament Rozwoju Turystyki utworzony 

decyzj rzdu w lutym 2003 roku. 

19 18,4 % z Rosji, 14,8 % z Rumunii i 13,8 % z Ukrainy.

62 

Przekształcenia strukturalne 

IV. 

PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE 

Prywatyzacja 

W 1991 roku utworzono Pastwowy Departament Prywatyzacji Republiki Mołdowy, 

podlegajcy parlamentowi i posiadajcy wyłczne uprawnienia do ochrony majtku 

pastwa, przygotowywania i realizacji pastwowych programów prywatyzacji, a take 

nadzorowania funduszy pochodzcych z procesu prywatyzacji. W 1993 roku 

utworzony został Fundusz Własnoci Pastwowej, który w imieniu rzdu 

reprezentował interesy włacicielskie skarbu pastwa. 

Z połczenia tych dwóch instytucji w 1994 roku powstało Ministerstwo Prywatyzacji 

i Administrowania Własnoci Pastwa, które w 1998 roku ponownie stało si 

Departamentem Prywatyzacji i Administrowania Własnoci Pastwa, podległym 

Ministerstwu Gospodarki. W kwietniu 2001 roku instytucj t podporzdkowano 

Radzie Ministrów, a jej nazw zmieniono na Departament Prywatyzacji. 

W wyniku prowadzonej w cigu szeregu lat prywatyzacji sektor pastwowy utracił 

dominujc rol w mołdowskiej gospodarce. Pod koniec 2001 roku sektor prywatny 

wytwarzał 63 % PKB, a w kocu 2003 roku – ju 75 % PKB. W przemyle udział 

sektora prywatnego wzrósł z 60 % w roku 2001 do 86,0 % w roku 2002 i 90 % w 

2003 roku. W rolnictwie wska niki te wynosiły odpowiednio (w 2001 i 2003 r.) – 

86 % i 99 %, a w handlu 70 % i 96 %. W 2003 roku sektor prywatny dawał prac 

68,8 % ogółu zatrudnionych, w porównaniu z ponad 77 % w 2002 roku (1,077 mln 

osób). Oznacza to spadek liczby zatrudnionych na przestrzeni jednego roku do 

poziomu 933 tys. osób. Na sektor prywatny przypada około 70 % inwestycji w kapitał 

podstawowy. 

Programy prywatyzacyjne 

Proces prywatyzacji mołdowskiej gospodarki obejmował kilka etapów. Pierwszy 

Pastwowy Program Prywatyzacji na lata 1993-1994 został zatwierdzony przez 

parlament w marcu 1993 roku, ale jego realizacja rozpoczła si dopiero w połowie 

1994 roku, po utworzeniu Ministerstwa Prywatyzacji i zatwierdzeniu odpowiednich 

ram prawnych. Program prywatyzacji na lata 1995-1996 był realizowany od marca 

1995 roku do sierpnia 1997 roku. Cele obu tych programów były nastpujce: 

• masowa prywatyzacja z wykorzystaniem Narodowych Bonów Majtkowych 

(NBM); 

• nieodpłatna dystrybucja ziemi nalecej do pastwowych gospodarstw rolnych;


• nieodpłatne przejcie przez dostawców produktów rolnych 50 % udziałów 

w zakładach przetwórstwa rolnego; 

• bezporednia sprzeda wybranych obiektów nalecych do skarbu pastwa; 

• prywatyzacja lokali mieszkalnych przez nieodpłatne przekazanie powierzchni 

mieszkalnej, wymian za bony prywatyzacyjne (NBM) oraz sprzeda. 

Do udziału w procesie masowej prywatyzacji uprawnieni byli wyłcznie obywatele 

Mołdowy, którzy za otrzymane Narodowe Bony Majtkowe nabywali udziały w 

przedsibiorstwach. Zorganizowano dla nich 15 ogólnokrajowych aukcji połczonych 

z subskrypcj na akcje, 94 otwarte licytacje oraz 11 publicznych przetargów. Program 

masowej prywatyzacji zakoczył si w listopadzie 1996 roku całkowitym lub 

czciowym sprywatyzowaniem 2235 przedsibiorstw, w tym 1142 duych i rednich 

oraz 1093 małych. Ich udziałowcami zostały ponad 3 miliony obywateli Mołdowy. W 

rce prywatnych włacicieli przeszło około 200 tys. mieszka, czyli ponad 80 % 

zasobów lokali nalecych do pastwa. Do koca 2004 roku proces prywatyzacji 

mieszka objł ju 95 % lokali. 

W 1998 roku program prywatyzacji przedłuono o kolejne dwa lata i wprowadzono 

poprawki umoliwiajce m.in. sprzeda przedsibiorstw w stanie upadłoci oraz 

niezakoczonych inwestycji przemysłowych za symboliczn kwot 1 leja, a take 

wydłuenie okresu płatnoci ratalnych za prywatyzowany majtek z 3 do 5 lat. W 

rzeczywistoci program prywatyzacji przyjty na lata 1997-1998 został przedłuony 

do grudnia 2005 roku. 

W latach 1999-2000 sprywatyzowano poprzez aukcje oraz midzynarodowe przetargi 

ponad 360 przedsibiorstw. W cigu 2003 roku dochody do budetu pastwa z tytułu 

prywatyzacji wyniosły ponad 146 mln lei. Kwota ta nie uwzgldnia dochodów z 

prywatyzacji podmiotów gospodarczych Naddniestrza, gdy proces prywatyzacji w 

tym regionie rzd Mołdowy traktuje jako nielegalny. W grudniu 2004 roku przyjto 

ustaw o anulowaniu prywatyzacji przedsibiorstw z Naddniestrza. Ustawa ta weszła 

w ycie z dniem 1 stycznia 2005 roku. 

Projekty prywatyzacyjne 

Do najwikszych projektów prywatyzacyjnych w ostatnich latach naleała sprzeda, 

w lutym 2000 roku, 3 z 5 zakładów energetycznych hiszpaskiej firmie Union Fenosa 

za kwot 25,3 mln USD przy jednoczesnych zobowizaniach do zainwestowania 

dalszych 60 milionów USD w cigu 5 lat. Z innych projektów naley wymieni 

sprzeda francuskiemu koncernowi Lafarge 52 % udziałów w cementowni Cement 

SA, zakup 85 % akcji firmy farmaceutycznej Farmaco SA przez amerykaski koncern 

Europharm Inc., objcie 60 % udziałów w przedsibiorstwie przemysłu skórzanego 

Piele SA przez włosk firm Esastampa, sprzeda 65 % udziałów w zakładach

64 

Przekształcenia strukturalne 

odzieowych Balreanca niemieckiej firmie Steilmann Gruppe, przejcie przez 

izraelsk firm Avi-Waks Ltd. ponad 80 % akcji najwikszego mołdowskiego biura 

podróy i sieci hoteli Moldova Tur SA oraz zakup ponad 80 % udziałów w sieci 

mołdowskich stacji benzynowych Tirex-Petrol przez niemieck firm Mabanaft. 

Jeszcze 2001 roku rozpoczła si kolejna, trzecia próba prywatyzacji mołdowskiego 

monopolisty telekomunikacyjnego Moldtelecom. Funkcj konsultanta finansowego 

powierzono firmie Raiffeisen Investment. Jedynym oferentem, który pod koniec 

sierpnia 2002 roku złoył ofert na zakup 51 % udziałów była rosyjska firma MGTS. 

Negocjacje jednak zakoczyły si niepowodzeniem i wszystko wskazuje na to, e 

Moldtelecom jeszcze przez jaki czas pozostanie firm pastwow. 

W 2002 roku najwikszymi sprywatyzowanymi zakładami były: 

• wytwórnia napojów Vitanta-Intravest: 85,59 % udziału nabyła Efes Beverages 

Group za 12,4 mln USD; 

• kiszyniowskie zakłady elektroniczne Topaz: 92,4 % nabyła moskiewska 

korporacja Salut za 950 tysicy USD z obietnic zainwestowania dalszych 4 mln 

USD w cigu 2 lat w rozwój produkcji; 

• zakład produkcji kartonu Moldcarton: 89,06 % nabyła szwajcarska firma 

Gasitera Suisse AG za 2,15 mln USD (deklarujc dalsze inwestycje w rozwój 

zakładu w wysokoci 11 mln USD w cigu 5 lat); 

• wytwórnia win musujcych Vismos w Kiszyniowie: 99,96 % udziału zakupiła 

rosyjska firma Aroma za 1,4 mln USD, deklarujc zamiar zainwestowania 

dalszych 3,2 mln USD i załoenia nowych winnic na obszarze 500 hektarów; 

• gorzelnia i wytwórnia win Calaras-Divin: 99,96 % zakupiła firma z Moskwy za 

3,7 mln USD, deklarujc jednoczenie dalsze inwestycje w wysokoci 5 mln 

USD i załoenie nowych plantacji na obszarze 600 hektarów. 

Około 90 % mołdowskich wytwórni win jest sprywatyzowanych, ale najwaniejsze z 

nich wci pozostaj własnoci pastwa. W latach 2003-2004 rzd podjł działania 

na rzecz sprzeday zagranicznym inwestorom pakietów kontrolnych w wytwórnich 

win Aroma, Cricova, Cojusna, Vismos, Struguras i Ialoveni oraz w gorzelniach 

znajdujcych si w Balti i Briceni. 

Jedn z metod prywatyzowania przedsibiorstw jest wystawianie ich na aukcj i 

prowadzenie licytacji za porednictwem Izby Handlowej. Szczegółowe oferty 

prywatyzacyjne s umieszczane i aktualizowane na stronach internetowych 

Departamentu Prywatyzacji (www.privatization.md). Pomocne mog by take firmy 

consultingowe, np. Anlin Consulting (www.anlin.biz/_private/rus/p2.htm), które 

dysponuj baz informacyjn oraz wspomagaj zainteresowanych klientów wiadczc 

im stosowne usługi.


Prywatyzacja gruntów 

Ze wzgldu na szczególne znaczenie rolnictwa dla gospodarki Mołdowy, 

prywatyzacja gruntów traktowana była priorytetowo. Odbywała si w sposób 

przejrzysty, zapewniajcy wszystkim równe warunki. Oparta była na bezporednich 

dotacjach dla rolników oraz systemie dystrybucji tytułów własnoci ziemi. 

Zapocztkowana w 1996 roku prywatyzacja nabrała tempa w latach 1998-1999 

obejmujc prawie 80 % gospodarstw rolnych pastwowych i kolektywnych, które 

zostały w tym celu oddłuone. W pa dzierniku 2004 roku liczba rolników, którzy 

otrzymali ziemi w procesie prywatyzacji wynosiła 659 tys. osób. 

Podstaw prawn obrotu ziemi jest ustawa o normatywnej cenie i trybie kupnasprzeday 

ziemi z 25 lipca 1997 roku. Grunty mog stanowi zabezpieczenie 

transakcji handlowych, jednak ze wzgldu na problemy zwizane z wycen wartoci 

ziemi, ma to ograniczone znaczenie. Rynek obrotu ziemi nie jest rozwinity, co do 

pewnego stopnia spowalnia równie reformy w samym rolnictwie. 

Ziemia nierolnicza, bdca własnoci pastwa lub jednostek administracyjnoterytorialnych, 

moe by sprzedawana mołdowskim osobom fizycznym i prawnym 

oraz inwestorom zagranicznym. Ziemia o przeznaczeniu rolniczym i ziemia naleca 

do funduszu lenego nie moe by sprzedawana. 

Ziemia bdca własnoci publiczn znajdujca si pod obiektami stanowicymi 

własno pastwow jest sprzedawana równoczenie z prywatyzacj tych obiektów 

lub pó niej, osobom prawnym i fizycznym, które uzyskały prawo własnoci tych 

obiektów.

66 

Finanse i bankowo 

V. FINANSE I BANKOWO 

Budet 

Od czasu kryzysu rosyjskiego w 1998 roku rzd Mołdowy prowadził zrównowaon 

polityk budetow. W latach 2000-2002, wraz ze wzrostem gospodarczym, 

nastpował wzrost dochodów i wydatków budetu pastwa przy jednoczesnym 

utrzymaniu deficytu budetowego na poziomie poniej 1 % PKB. Dochody 

skonsolidowanego budetu wzrosły wyra nie w 2003 roku, zarówno w wyraeniu 

nominalnym (o 30,2 %), jak te w relacji do PKB (z 23,1 do 24,25 %), osigajc 

poziom 6620,5 mln MDL. Było to wynikiem utrzymujcego si wzrostu 

gospodarczego, jak te wyszych od zakładanych wpływów z podatków. Nieco niszy 

był wzrost wydatków budetowych, które wyniosły 6183,4 mln MDL, w zwizku z 

czym, w odrónieniu od lat poprzednich, osignito znaczc nadwyk, sigajc 

1,6 % PKB. 

Tab. 5. 

Dochody i wydatki budetu (% PKB) 

2000 2001 2002 2003 2004 a 

Dochody 25,6 22,7 23,1 24,25 23,5 

Wydatki 26,6 22,8 23,6 22,65 23,1 

Deficyt/nadwyka - 1,0 - 0,1 - 0,5 1,6 0,4 

a dane szacunkowe; 

ródło: opracowanie WEH Ambasady RP w Kiszyniowie i dane Narodowego Banku Mołdowy 

Wpływy z podatków stanowiły w 2003 roku 86,4 % budetu (84,3 % w 2002 roku). 

Udział podatków porednich we wpływach podatkowych wyniósł 72,6 %, a podatków 

bezporednich 24,5 %. Dochody budetu ze ródeł innych ni podatki, wyniosły 785,5 

mln MDL i były o 4,4 % wysze od planowanych. Jednoczenie dochody z 

prywatyzacji i sprzeday majtku pastwowego, były nisze ni zakładano o 20,1 % i 

wyniosły jedynie 111,3 mln MDL. 

Po stronie wydatków skonsolidowanego budetu dominujc pozycj, podobnie jak w 

latach poprzednich, były wydatki na rzecz sfery socjalnej (owiata, ochrona zdrowia, 

pomoc socjalna dla ludnoci itp.), stanowice 54,2 %. Potwierdza to socjalny, 

opiekuczy charakter polityki budetowej pastwa. Na obsług długu publicznego 

przypadło 9,4 % wydatków, tyle samo co w 2002 roku, ale wyra nie mniej ni jeszcze 

w 2000 roku, kiedy to pozycja ta pochłaniała blisko 24 % wydatków. Transfery na 

rzecz gospodarki narodowej stanowiły 8,5 %, a wydatki na realizacj programu 

inwestycyjnego 4,5 % obcie budetu w 2003 roku.


Tab. 6. Struktura dochodów budetu Republiki Mołdowy (w %) 

2000 2001 2002 2003 

Dochody – ogółem 100,0 100,0 100,0 100 

1. Podatki 75,2 79,5 84,3 86,4 

VAT 32,7 34,6 40,0 41,2 

akcyza 16,1 15,7 12,9 15,3 

podatek od osób prawnych 6,7 8,1 8,4 7,9 

podatek od osób fizycznych 6,4 8,0 9,2 9,0 

podatki w handlu zagranicznym 5,6 5,4 6,5 6,6 

podatki pozostałe 7,7 7,7 7,3 6,4 

2. Dochody niepodatkowe 18,0 15,1 12,0 11,9 

3. Dochody z operacji kapitałowych 3,6 2,1 2,3 0,9 

4. Dotacje, subwencje 3,2 ,3 1,4 0,8 

ródło: Annual Report 2003, NBM, p.13. oraz dane z prasy ekonomicznej Mołdowy (luty 2005 r.). 

Według wstpnych danych w 2004 roku dochody skonsolidowanego budetu 

wyniosły 7,52 mld MDL wobec zaplanowanych 7,2 mld MDL. Z kolei wydatki 

zrealizowano w wysokoci 7,3 mld MDL, mimo i planowano je uprzednio na 

poziomie wyszym o około 100 mln MDL. Efektem było utrzymanie dodatniego salda 

budetowego. 

W 2004 roku na ubezpieczenia społeczne przekazano kwot 835,8 mln MDL, a na 

rzecz funduszu obowizkowych ubezpiecze zdrowotnych 651,3 mln MDL. Obsługa 

zadłuenia zagranicznego kosztowała budet 1,25 mld MDL (103 mln USD), co 

stanowiło 22,7 % wydatków budetowych. W 2004 roku ze rodków budetowych 

przeprowadzono take indeksacj 77 tys. wkładów pieninych o wartoci 44,7 MDL, 

nalecych do obywateli przechowujcych swoje oszczdnoci w Banku 

Gospodarczym (Banka de Ekonomii). 

Tab. 7. Struktura wydatków budetu Republiki Mołdowy (w %) 

2000 2001 2002 2003 

Wydatki ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0 

gospodarka 10,2 9,2 8,0 8,5 

sfera socjalna 44,2 47,7 55,1 54,2 

obsługa długu pastwowego 23,9 18,4 9,4 9,4 

utrzymanie aparatu pastwowego 15,5 17,6 20,3 19,9 

działalno midzynarodowa 1,6 1,8 1,9 2,1 

nakłady kapitałowe 4,3 4,8 5,0 5,4 

pozostałe 0,3 0,5 0,3 0,5 

ródło: Annual Report 2003, NBM, p.13-14 oraz dane z prasy ekonomicznej Mołdowy.

68 


Przyjty na pocztku grudnia 2004 roku budet na 2005 rok przewiduje dochody na 

poziomie 7,473 mld MDL i wydatki majce wynie 7,724 mld MDL, co oznacza 

deficyt w wysokoci 251 mln MDL. Budet został skonstruowany przy załoeniu 

wzrostu PKB o 6 % do poziomu 36,5 mld MDL. 

Bilans płatniczy 

Bilans płatniczy Mołdowy w 2002 roku charakteryzował si deficytem handlowym 

i deficytem w sektorze usług oraz dodatnim saldem dochodów, transferów biecych 

i inwestycji bezporednich. Deficyt rachunku obrotów biecych wynosił w 2002 roku 

103,14 mln USD, co stanowiło równowarto 15,9 % PKB (w 2001 17,1 % PKB). 

Z kolei bilans płatniczy Mołdowy z 2003 roku wykazał deficyt handlowy i deficyt 

w sektorze usług (39 mln USD) przy dodatnim saldzie dochodów, transferów 

biecych i inwestycji bezporednich. Deficyt rachunku obrotów biecych wynosił w 

2003 roku 142,9 mln USD, co stanowiło równowarto około 14 % PKB 20 . W 2004 

roku w bilansie płatniczym wystpił ponownie deficyt handlowy (684,5 mln MDL za 

11 miesicy 2004 roku) oraz deficyt w sektorze usług (ok. 46 mln MDL) przy 

dodatnim saldzie dochodów ok. 220 mln MDL (za cały 2004 rok). 

Na rachunku operacji kapitałowych i finansowych odnotowano w 2003 roku dodatnie 

saldo w wysokoci 53,22 mln USD, bdce efektem uzyskania dodatniego salda 

inwestycji bezporednich, w tym inwestycji dokonanych przez zamian zadłuenia na 

udziały, jak i inwestycji w formie poyczek od zagranicznych firm macierzystych 

(dane NBM). W 2004 roku dodatnie saldo operacji kapitałowych i finansowych 

wynosiło 167,2 mln MDL. 

Tab. 8. Bilans rachunku biecego w latach 1997-2004 

Wyszczególnienie 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

deficyt w mln USD -274,8 -334,7 -68,5 -96,8 -68,21 -51,76 -142,9 -40,2 

deficyt w % PKB 14,3 19,7 5,9 7,5 6,4 6,3 8,9 4,1 

ródło: Annual Report 2003, NBM, table no.2 i obliczenia własne na podstawie materiałów 

Ministerstwa Finansów RM z 2005 r. 

20 Annual Report 2003, National Bank of Moldova, table no.32


Zadłuenie zagraniczne 

Zgodnie z danymi Narodowego Banku Mołdowy całkowite zadłuenie zagraniczne 

tego kraju wyniosło, wg stanu na koniec grudnia 2003 roku, 1440,1 mln USD, tj. ok. 

73,6 % PKB. Na wysoko zadłuenia miały wpływ w 2003 roku nastpujce 

czynniki: 

• wznowienie finansowania przez midzynarodowe instytucje finansowe; 

• faktyczne wydatki sektora publicznego, które przekroczyły warto pomocy 

zagranicznej; 

• restrukturyzacja długu sektora publicznego; 

• spłaty rumuskiej i tureckiej poyczki rzdowej. 

Zadłuenie zagraniczne sektora publicznego w 2003 roku wyniosło 1008,5 mln USD 

co oznacza wzrost o 2,2 % w stosunku do roku ubiegłego. Dług ten stanowił 

przewaajc cz, bo a 70 % całkowitego zadłuenia zagranicznego Mołdowy. 

Znaczcym wierzycielem Mołdowy były w 2003 roku organizacje midzynarodowe. 

Zadłuenie wobec nich wynosiło 692,3 mln USD z czego 364 mln USD (52,7 %) 

wobec Banku wiatowego. Wród poszczególnych pastw najwikszymi 

wierzycielami Mołdowy były Rosja – 94,9 mln USD, Stany Zjednoczone – 57,3 mln 

USD oraz Japonia – 25,9 mln USD. Najwikszymi kredytobiorcami prywatnymi były 

podmioty gospodarcze w sektorach energetyki i komunikacji. Pozostałe działy gospodarki 

korzystaj z kredytowania zagranicznego w znacznie mniejszym stopniu. 

W 2004 roku zadłuenie zagraniczne sektora publicznego zmniejszyło si za 

prywatnego wzrosło, co przedstawiono poniej. 

Rys. 9. 

Zadłuenie zagraniczne w latach 1999-2004 (mln USD) 

1600 

1400 

1200 

1000 

800 

600 

400 

200 

0 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 

Sektor publiczny 

Sektor prywatny 

Zadłuenie ogółem 

ródło: Narodowy Bank Mołdowy

70 


Według wstpnych szacunków warto zadłuenia zagranicznego Mołdowy na koniec 

2004 roku wyniosła 1386,7 mln USD, z czego bezporedni dług publiczny oraz 

gwarantowane przez pastwo zadłuenie prywatne stanowiło 758 mln USD. Oznacza to 

obnienie długu publicznego o przeszło 110 mln USD w porównaniu z rokiem ubiegłym. 

Struktura wymagalnoci zadłuenia zagranicznego Mołdowy jest stosunkowo bezpieczna, 

bowiem a 97,9 % stanowi poyczki rednio i długoterminowe (10 i 20 letnie), 

denominowane głównie w dolarach amerykaskich (47,5 % długu publicznego i 95,5 % 

prywatnego). 

Wymienialno waluty, polityka kursowa i rezerwy walutowe 

Mołdowski lej (MDL) od połowy 1995 roku jest walut swobodnie wymienialn 

w transakcjach na rachunku biecym, zgodnie z kryterium Midzynarodowego 

Funduszu Walutowego. Kurs wymiany waluty ustalany jest przez Narodowy Bank 

Mołdowy (NBM) na podstawie kursu kształtujcego si na rynku midzybankowym. 

Podmioty gospodarcze mog swobodnie sprzedawa i kupowa obc walut we 

wszystkich operacjach biecych oraz w czci transakcji kapitałowych. Eksporterzy 

maj prawo uzyskiwa i gromadzi dochody z eksportu na rachunku w walucie obcej 

bez koniecznoci ich odsprzeday pastwu, a inwestorzy zagraniczni mog transferowa 

bez przeszkód swoje zyski. Uzyskanie kredytu bd gwarancji kredytowej przez 

nierezydentów oraz transfery kapitałowe do nierezydentów wymagaj autoryzacji banku 

centralnego. Operacje wymiany walut mog by dokonywane przez banki, giełdy oraz 

punkty wymiany walut (kantory) obsługujce klientów indywidualnych. 

W latach 2000-2001 kurs wymiany mołdowskiego leja (MDL) w stosunku do dolara 

amerykaskiego utrzymywał si na stabilnym poziomie. Podobna sytuacja miała 

miejsce w latach nastpnych. redni kurs w okresie od stycznia do grudnia 2002 roku 

wynosił 13,573 MDL/USD. W roku 2003 kurs wahał si w granicach 13,20 – 14,40 

MDL/USD. Na przestrzeni 2004 roku warto mołdawskiej waluty w stosunku do 

dolara USA wzrosła z poziomu 13,22 MDL/USD w styczniu 2004 roku do 12,48 

MDL/USD w grudniu samego roku wynosił. Kurs z grudnia 2004 roku utrzymywał 

si take w styczniu i lutym 2005 roku (12,49 MDL/USD). 

Utrzymywanie si stabilnego kursu leja do dolara było moliwe dziki znaczcej 

poday obcych walut na rynku, m.in. dziki transferom dochodów uzyskiwanych 

przez obywateli Mołdowy pracujcych za granic. Pomagało to równoway 

zawirowania na rynku walutowym, a bankowi centralnemu – utrzymywa bezpieczny 

poziom rezerw walutowych pastwa poprzez interwencyjny skup waluty obcej.


Według oficjalnych danych NBM warto transferów dochodów osób fizycznych 

spoza granic kraju wyniosła w cigu dziesiciu miesicy 2004 roku 596,5 mln USD, 

za w analogicznym okresie roku poprzedniego – 361,2 mln USD. Z kwoty tej 37,0 % 

trafiło na rynek do sprzeday (w poprzednim roku 30,5 %), przy czym tylko niewielka 

cz tych rodków była przekazywana za porednictwem systemu bankowego. 

Skup walut na rynku przez banki umoliwił zwikszenie rezerw walutowych banku 

centralnego z 302,3 mln USD w kocu 2003 roku do poziomu 405,9 mln USD na 

koniec listopada 2004 roku, co odpowiadało wartoci importu towarów i usług w 

okresie ponad dwóch miesicy. Warto przy tym zauway obnienie obrotu walut 

amerykask z 80,2 % w 2003 roku do 73,0 % w 2004 roku na rzecz zwikszenia 

udziału euro (z 16,1 % w styczniu 2004 roku do 23,1 w listopadzie 2004 roku). 

System bankowy 

Obowizujcy obecnie dwupoziomowy system bankowy został stworzony w 1991 

roku. Funkcj banku centralnego pełni Narodowy Bank Mołdowy (NBM), który nie 

prowadzi działalnoci komercyjnej. Banki komercyjne działaj na podstawie licencji 

wydawanych przez NBM. Ustawy o NBM oraz instytucjach finansowych zostały 

przyjte przez mołdowski parlament w 1991 roku, a ich nowelizacja miała miejsce w 

czerwcu i lipcu 1995 roku. 

Bank centralny 

Narodowy Bank Mołdowy powstał w 1991 roku, jako instytucja wzorowana na 

Rumuskim Banku Centralnym. Zgodnie z ustaw jest to instytucja autonomiczna 

i niezalena, współpracujca z rzdem, ale odpowiedzialna jedynie przed 

parlamentem. Podstawowym zadaniem NBM jest utrzymanie stabilnoci waluty 

narodowej. Bankiem kieruje departament administracyjny, którego 5 członków, w tym 

prezesa, mianuje parlament na 7-letni kadencj. Podstawowe funkcje mołdowskiego 

banku centralnego to: 

• planowanie i realizacja polityki monetarnej i walutowej pastwa; 

• analizowanie biecej sytuacji makroekonomicznej i przedkładanie rzdowi 

rekomendacji w tym zakresie; 

• licencjonowanie, kontrolowanie i regulowanie działalnoci instytucji finansowych; 

• prowadzenie polityki kredytowej wobec banków komercyjnych; 

• pełnienie roli bankiera i agenta fiskalnego Republiki Mołdowy; 

• zarzdzanie rezerwami walutowymi; 

• emisja waluty narodowej; 

• regulowanie bilansu płatniczego pastwa.

72 


Bank podaje do publicznej wiadomoci informacje na temat sytuacji 

makroekonomicznej oraz rozwoju rynków finansowych, w tym dane statystyczne 

dotyczce poday pienidza, wielkoci udzielonych kredytów, bilansu płatniczego 

oraz rynku wymiany walut. 

Rzd RM podpisał w listopadzie 2000 roku list intencyjny z Midzynarodowym 

Funduszem Walutowym (IMF), w którym potwierdza, e Narodowy Bank Mołdowy 

bdzie kontynuował działania zmierzajce do wzmocnienia sektora bankowego przez 

nasilenie nadzoru, racjonalizacj przepisów, wpływanie na wymian nieefektywnych 

zarzdów banków, wycofywanie licencji bankowych w uzasadnionych przypadkach 

oraz sprzyjanie konsolidacji banków. 

Banki komercyjne 

W grudniu 2004 roku w Mołdowie funkcjonowało 16 banków komercyjnych. Suma 

ich aktywów na dzie 31 grudnia 2004 roku wynosiła 13,3 mld MDL (wzrost w 

stosunku do 2003 roku o 3 mld MDL). Dominujc pozycj na rynku ma pi banków 

utworzonych w wyniku reorganizacji byłych banków pastwowych. S to: Moldova- 

Agroindbank, Victoriabank, Banca Sociala, Moldinconbank oraz Banca de Economii. 

Pi sporód 16 działajcych banków jest własnoci kapitału zagranicznego, 

dwanacie banków ma status spółek typu joint venture, a tylko w dwóch bankach 

kapitał jest wyłcznie mołdowski. Mołdowskie prawo nie ogranicza wielkoci udziału 

kapitału zagranicznego, ani moliwoci otwierania przedstawicielstw banków 

zagranicznych. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju posiada udziały m.in. w 

dwóch najwikszych bankach – Moldova-Agroindbanku i Victoriabanku. Te dwa 

banki oraz Banca de Economii, który ma najbardziej rozbudowan sie oddziałów, 

przoduj równie pod wzgldem popularnoci wród mołdowskiego społeczestwa, 

które najchtniej deponuje w nich swoje oszczdnoci. Skarb pastwa posiada 

wikszociowe udziały tylko w jednym banku komercyjnym – Banca de Economii. 

Mołdowskie prawo przewiduje trzy typy licencji na prowadzenie działalnoci bankowej. 

Banki posiadajce licencj typu A mog prowadzi operacje jedynie w walucie 

krajowej. Licencje typu B i C pozwalaj na prowadzenie transakcji midzynarodowych, 

a licencja C dodatkowo umoliwia działalno na rynku kapitałowym. Od rodzaju 

licencji zaley wysoko wymaganego minimalnego kapitału.


Z dniem 30 czerwca 2004 roku zmianie uległy stawki minimalnego kapitału dla 

poszczególnych licencji. Wprowadzanie minimalnych stawek rozłoono na 1,5 roku. 

W pocztkowym okresie kwoty te kształtuj si nastpujco: 

• licencja A – minimalny wymagany kapitał wynosi 40 mln MDL; 

• licencja B – odpowiednio 80 mln MDL; 

• licencja C – 120 mln MDL. 

Do dnia 30 czerwca 2005 roku banki zobowizane s zwikszy kapitał minimalny do 

wysokoci: 

• licencja A – 45 mln MDL; 

• licencja B – 90 mln MDL; 

• licencja C – 120 mln MDL (kapitał minimalny na poziomie poprzedniej stawki). 

Do dnia 31 grudnia 2005 roku kapitał minimalny w bankach o okrelonej licencji 

powinien wynie: 

• licencja A – 50 mln MDL; 

• licencja B – 100 mln MDL; 

• licencja C – 150 mln MDL. 

Lista banków pogrupowanych według posiadanych licencji znajduje si w załczniku 

nr 12. Zgodnie z ustaw z listopada 2001 roku banki zobowizane s do 

wprowadzenia metod i procedur kontrolnych w celu zapobiegania „praniu” pienidzy. 

W grudniu 2004 roku warto kredytów udzielonych przez mołdowskie banki 

komercyjne na cele gospodarcze 21 wyniosła 7,6 mld lejów. Warto depozytów 

zgromadzonych na rachunkach bankowych w tym czasie wynosiła 9,5 mld lejów, z 

tego 4,8 miliarda lejów naleało do osób fizycznych. 

Tab. 9. rednie stawki procentowe kredytów i depozytów – grudzie 2004 r. 

Wyszczególnienie w MDL w walucie 

Kredyty 

dla podmiotów gospodarczych 20,75 11,33 

dla osób fizycznych 23,04 12,07 

Depozyty 

dla podmiotów gospodarczych 13,54 4,82 

dla osób fizycznych 16,22 5,47 

ródło: Narodowy Bank Mołdowy – grudzie 2004 r. 

Wielko stopy procentowej uzaleniona jest od czasookresu kredytowania 

przedsiwzicia i od waluty, w której zacigany jest kredyt. Najwyej oprocentowane 

s kredyty krótkoterminowe w lejach (rednia stopa wynosi wtedy od 22,39 nawet do 

21 Bez kredytów midzybankowych i udzielonych rzdowi.

74 


35,70 % w skali miesica), za kredyty powyej 12 miesicy oprocentowane s od 

20,71 do 23, 24 % w skali roku. Podobnie przy udzielaniu kredytów w walutach 

zagranicznych – stopa wynosi przecitnie od 12,35 % do 12,64 % w przypadku 

kredytów krótkoterminowych (od 1 do 12 miesicy) oraz od 11,54 do 11,58 % w 

stosunku rocznym dla kredytów na okres powyej 1 roku. Powysze wartoci 

stanowi redni oprocentowania kredytów dla osób fizycznych i podmiotów 

gospodarczych według danych z grudnia 2004 roku. 

Rynek ubezpiecze 

Rynek ubezpiecze znajduje si we wczesnej fazie rozwoju, zarówno pod wzgldem 

jego wielkoci i ram prawnych, jak i zakresu oraz jakoci oferowanych produktów. 

W połowie 1999 roku znowelizowano ustaw o ubezpieczeniach i zezwolono na 

100 % udział kapitału zagranicznego w firmach ubezpieczeniowych (poprzednio 

obowizywał limit 49 % udziału). Pomimo rosncego znaczenia usług 

ubezpieczeniowych w gospodarce, mniej ni 1 % dochodów netto przeznaczanych jest 

na ubezpieczenia. 

Istotne zmiany na rynku ubezpiecze spowodował wymóg wynikajcy z członkostwa 

Mołdowy w wiatowej Organizacji Handlu, zgodnie z którym musiała zosta 

podniesiona wysoko kapitału zakładowego firm ubezpieczeniowych. Rzd 

Mołdowy postanowił, i od 25 pa dziernika 2004 roku minimalny kapitał firmy 

ubezpieczeniowej powinien wynosi 2 mln MDL (ok. 160 tys. USD). Sporód 

działajcych na rynku Mołdowy 47 firm ubezpieczeniowych warunki postawione 

przez rzd spełniły zaledwie 34. Wykaz firm ubezpieczeniowych spełniajcych 

wymogi kapitałowe został przedstawiony w załczniku nr 18. 

Firmy, które nie zgromadziły minimalnego kapitału, zobowizane s do przekazania 

pakietów ubezpieczeniowych innym ubezpieczycielom posiadajcym licencje, same 

za na podstawie decyzji Pastwowej Inspekcji Nadzoru nad Ubezpieczeniami 

zostan skrelone z rejestru. Wykaz waniejszych firm ubezpieczeniowych zawiera 

załcznik nr 17. 

Dominujc pozycj na rynku zajmuje firma ASITO, powstała na bazie firmy 

„Gosstrach” – monopolisty ubezpieczeniowego z czasów radzieckich. W sierpniu 

1999 roku pakiet kontrolny udziałów w tym przedsibiorstwie nabyła australijska 

firma QBE Insurance Group, za kwot około 5,1 miliona USD. W grudniu 2004 roku 

QBE ASITO S.A. dysponowała kapitałem 46, 5 mln MDL i posiadała około 90 % 

udziału w rynku ubezpiecze na ycie oraz blisko 55 % udziału w rynku ubezpiecze 

majtkowych.


Ocenia si, i istnieje zapotrzebowanie na szersz gam produktów ubezpieczeniowych, 

szczególnie w zakresie ubezpiecze na ycie, ubezpiecze wypadkowych 

i zdrowotnych, a take majtkowych. 

Rynek kapitałowy 

Obligacje pastwowe 

Sytuacja na rynku obligacji pastwowych – który znacznie ucierpiał w zwizku 

z kryzysem rosyjskim w 1998 roku, kiedy to wikszo banków zamieniła swoje 

aktywa z obligacji i bonów na walut obc – jest od 2000 roku stabilna. W cigu 2002 

roku łczna warto papierów dłunych w obrocie wzrosła o 181,4 mln MDL, tj. o 

16,4 %. Łczna warto bonów skarbowych w obiegu w dniu 1 stycznia 2003 roku 

wynosiła 1,1 mld MDL (79,7 mln USD). rednie roczne oprocentowanie bonów 

skarbowych w 2002 roku wynosiło 5,75 % i było nisze o 8,71 % w porównaniu z 

rokiem 2001. 

Ministerstwo Finansów nie miało w latach 2000-2004 trudnoci z terminowym 

wykupem obligacji i sprzeda nowych. Rok 2004 był szczególnie owocny z punktu 

widzenia emisji obligacji pastwowych, których łczn warto szacuje si na ponad 

1,6 mld MDL, tj. piciokrotnie wicej ni w 2003 roku. Z kwoty tej ok. 53 % trafiło 

do rk inwestorów zagranicznych, w tym zwłaszcza pochodzcych z: 

• Hiszpanii – 44 %; 

• Rosji – 3 %; 

• Rumunii – 2 %; 

• Wielkiej Brytanii – 1 %. 

Dla mołdowskich inwestorów przeznaczono pozostałe 47 % obligacji o wartoci 771 

mln MDL (czyli trzykrotnie wicej ni w poprzednim roku). 

Mołdowska Giełda Papierów Wartociowych 

Mołdowska Giełda Papierów Wartociowych (BVM) powstała, jako spółka akcyjna, 

dziki pomocy USAID w grudniu 1994 roku na mocy ustawy o papierach 

wartociowych i giełdach papierów wartociowych. Pierwsza sesja giełdowa odbyła 

si 26 czerwca 1995 roku. Mołdowska giełda jest instytucj nowoczesn, opart na 

elektronicznym zautomatyzowanym systemie realizacji transakcji. Nowoczesnej 

infrastrukturze giełdowej towarzysz regulacje prawne odpowiadajce 

midzynarodowym standardom, chronice inwestorów, zapewniajce przejrzysto 

informacji i uczciw konkurencj pomidzy uczestnikami rynku.

76 


Na pocztku 2002 roku na rynku papierów wartociowych działało 19 funduszy 

inwestycyjnych, 6 firm powierniczych, 35 firm maklerskich (w tym 14 banków), 22 

firmy notowane na giełdzie i 900 firm, których akcje zostały dopuszczone do obrotu 

giełdowego, ale firmy nie były notowane na giełdzie. 

Warto transakcji giełdowych w 2002 roku wynosiła 352,8 mln MDL tj. ok. 26 mln 

USD co stanowiło wzrost o 4,5 mln USD w porównaniu z rokiem poprzednim. 

Natomiast w 2003 roku zwikszyła si ona do ponad 470 mln MDL, głównie dziki 

sprzeday pakietu kontrolnego AO Witanata za kwot 167 mln lejów. Rok 2004 

przyniósł z kolei spadek do 283 mln MDL, co wynikało m.in. z faktu, i nie pojawiła 

si w tym czasie na giełdzie adna nowa dua spółka. 

W roku 2004 zarejestrowano na giełdzie łcznie 1854 zlecenia kupna/sprzeday. 

Dziki liberalizacji i zniesieniu w grudniu 2004 roku ogranicze zwizanych z 

rynkiem wtórnym, ju w pierwszych tygodniach 2005 roku uzyskano obroty rzdu 

291 mln MDL, tj. o 8 mln MDL wysze ni w całym poprzednim roku. Mona 

przypuszcza, i postpujcy proces liberalizacji transakcji giełdowych spowoduje w 

najbliszym czasie szereg konsolidacji kontrolnych pakietów akcji i wejcie na rynek 

giełdowy nowych, duych inwestorów. 

Nad prawidłowym funkcjonowaniem rynku kapitałowego czuwa Narodowa Komisja 

Papierów Wartociowych, majca uprawnienia analogiczne do jej odpowiedników 

w innych krajach. 

Pomoc midzynarodowych instytucji finansowych 

Bank wiatowy 22 

Republika Mołdowy jest członkiem Banku wiatowego od 1992 roku. Pierwsze 

poyczki Banku wiatowego słuyły wspieraniu procesów dostosowawczych w 

gospodarce, wzmacnianiu sektora prywatnego w rolnictwie i przemyle oraz poprawie 

zarzdzania w sektorze energetycznym. Obecnie podstawowym celem działalnoci 

Banku w Mołdowie jest redukcja ubóstwa. Działania z tym zwizane koncentruj si 

na nastpujcych obszarach: 

• utrzymaniu stabilnoci makroekonomicznej kraju i stymulowaniu wzrostu 

gospodarczego zapewniajcego wzrost dochodów społeczestwa; 

• stworzeniu efektywnego systemu pomocy społecznej zorientowanego na 

najbardziej potrzebujcych; 

• zapewnieniu lepszego dostpu do wiadcze socjalnych osobom najuboszym. 

22 www.worldbank.org.md


Podobnie w przypadku przyznanej w 2002 roku poyczki na wsparcie reform 

strukturalnych (SAC III) w wysokoci 30 milionów USD, która miała wspomóc 

działania rzdu Mołdowy, podejmowane w celu poprawy warunków ycia 

mieszkaców. 

W czerwcu 2002 roku B przyznał Mołdowie poyczk w wysokoci 10,5 mln USD 

na rozwój obszarów wiejskich. Projekt ten obejmuje usługi doradcze, rozwój 

działalnoci gospodarczej i usprawnienie działalnoci banków na obszarach wiejskich. 

Łczna warto poyczek przyznanych Republice Mołdowy przez B do koca 2003 

roku wyniosła 567 mln USD, z czego wykorzystano 389,3 mln USD. 

W 2004 roku Bank wiatowy kontynuował w Mołdowie realizacje 11 podjtych w 

poprzednich latach projektów inwestycyjnych o łcznej wartoci 146,2 mln USD. 

Ponadto instytucja ta rozpoczła cztery nowe projekty zwizane z: 

• działalnoci kontroln w rolnictwie, o wartoci 5 mln USD; 

• zwikszeniem bezpieczestwa socjalnego, dwa projekty o wartoci 20 mln USD; 

• energetyk, o wartoci 35 mln USD. 

W ramach realizowanej we współpracy z Midzynarodowym Funduszem Walutowym 

Strategii Pomocy Mołdowie (przyjtej w listopadzie 2004 r.) Bank wiatowy planuje 

przeznaczenie w latach 2005-2006 kredytów o wartoci do 45 mln USD, majcych 

słuy realizacji czterech projektów dotyczcych odpowiednio: 

• zarzdzania finansami publicznymi – 10 mln USD; 

• inwestycji i usług w sektorze rolnym – 15 mln USD; 

• rozwoju „agrobiznesu” – 10 mln USD; 

• zwikszania konkurencyjnoci – 10 mln USD. 

Realizacja tych projektów ma si rozpocz z dniem 1 lipca 2005 roku. 

Wyniki rozmów prowadzonych przez przedstawicieli Banku wiatowego w Mołdowie 

pozwalaj przypuszcza, i kraj ten pozyska w latach 2007-2008 kwot około 50 mln 

USD na realizacj kolejnych 5 projektów. Byłyby one zwizane z pomoc społeczn, 

ochron rodowiska naturalnego, udzielaniem pierwszej pomocy medycznej, 

zapewnianiem mieszkacom wsi wody pitnej oraz rozwojem infrastruktury technicznoekonomicznej. 

W sumie Bank wiatowy zamierza przyzna Mołdowie w latach 2005- 

2008 kredyty o wartoci od 90 do 137 mln USD, podczas gdy scenariusz wspomnianej 

ju wyej Strategii Pomocy przewiduje kredyty w wysokoci 90 mln USD.

78 


Midzynarodowy Fundusz Walutowy 23 

Mołdowa jest członkiem Midzynarodowego Funduszu Walutowego od sierpnia 1992 

roku. W tym samym roku zostało otwarte przedstawicielstwo MFW w Kiszyniowie. 

Poyczki przyznane przez Midzynarodowy Fundusz Walutowy w wikszoci 

wykorzystywane były przez Narodowy Bank Mołdowy do stabilizowania kursu 

mołdowskiego leja. Zadłuenie Mołdowy w stosunku do MFW na koniec 2004 roku 

wynosiło 126 mln USD. Poyczki uzalenione s, tak jak w przypadku innych krajów, 

od realizacji przez rzd Mołdowy wymogów Funduszu w zakresie polityki monetarnej 

i fiskalnej oraz przeprowadzania reform strukturalnych. 

Obecnie trwaj przygotowania do uruchomienia nowych instrumentów pomocy 

finansowej dla Mołdowy w ramach nowo podpisanego Programu Redukcji Ubóstwa 

(PRGF – Poverty Reduction and Growth Facility). Fundusze w ramach tego 

programu, w wysokoci 142 milionów USD na okres trzech lat udostpnione zostały 

pod koniec 2002 roku. Poyczki w ramach PRGF stanowi najniej oprocentowan 

(0,5 % w skali roku) i najkorzystniejsz form kredytowania, stosowan przez MFW 

w stosunku do krajów najsłabiej rozwinitych. Dziki temu Narodowy Bank 

Mołdowy bdzie mógł spłaci drosze poyczki uzyskane wczeniej z MFW, a take, 

wykorzystujc poyczk na kredyty dla banków komercyjnych, uzyska rodki na 

biec obsług zadłuenia zagranicznego Mołdowy. Midzynarodowy Fundusz 

Walutowy wspólnie z Bankiem wiatowym realizuj wczeniej omawiany scenariusz 

Strategii Pomocy Mołdowie na lata 2005-2008. 

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju 

Działalno Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOR) w Republice 

Mołdowy koncentruje si przede wszystkim na: 

• wspieraniu rozwoju sektora prywatnego, ze szczególnym uwzgldnieniem sektora 

przetwórstwa rolnego; 

• wspieraniu rozwoju lokalnego sektora finansowego, w szczególnoci systemu 

poyczkowego dla małych przedsibiorstw; 

• finansowaniu najwaniejszych infrastrukturalnych projektów inwestycyjnych, przede 

wszystkim w zakresie prywatyzacji sektora energetycznego i telekomunikacji; 

• oferowaniu usług doradczych dla małych i rednich przedsibiorstw. 

23 www.imf.md


Działania EBOR w Mołdowie maj zarówno form poyczek na realizacj projektów, 

jak równie bezporednich inwestycji w poszczególne przedsiwzicia. Według stanu 

na 31 grudnia 2003 roku, Bank uczestniczył w 29 projektach o łcznej wartoci ponad 

289 mln euro, z czego bezporednie zaangaowanie finansowe EBOR wyniosło 

prawie 162 mln euro (147 mln euro w formie poyczek, 10,8 mln euro w formie 

udziałów oraz 4,1 mln w formie gwarancji). Wród waniejszych projektów warto 

wymieni m.in.: 

• program wspierania eksportu wina (29,8 mln EUR), uruchomiony w 1994 roku; 

• wsparcie procesu prywatyzacji trzech mołdowskich zakładów dystrybucji energii 

elektrycznej (28,2 mln EUR w formie poyczki oraz 5,9 mln EUR w postaci 

udziałów) w roku 2000; 

• modernizacj systemu wodno-kanalizacyjnego w Kiszyniowie (25,7 mln EUR), 

rozpoczt w 1997 roku; 

• budow terminalu przeładunkowego ropy naftowej w porcie Giurgulesti (21,5 mln 

EUR), zapocztkowan w 1996 roku; 

• program budowy i modernizacji dróg (13 mln EUR), rozpoczty w 1995 roku; 

• modernizacj lotniska w Kiszyniowie (10 mln EUR), uznan za najbardziej udany 

projekt EBOR w Mołdowie; 

• uruchomienie kilku linii kredytowych dla wybranych banków komercyjnych 

z przeznaczeniem na kredyty dla małych przedsibiorstw (ok. 4,8 mln EUR); EBOR 

jest take udziałowcem dwóch duych banków komercyjnych (Moldova- 

Agroindbank i Victoria Bank) oraz udziela poyczek dla tego sektora. 

W 2004 roku prowadzone były rozmowy w sprawie spłat zadłuenia Mołdowy w 

EBOR przez azerbejdask spółk Azpetrol (12,8 mln USD), która podejmuje 

inwestycje za porednictwem AzerTrans w zakresie budowy terminali naftowych, 

towarowych i pasaerskich 24 . 

Western NIS Enterprise Fund 

Celem działania funduszu Western NIS (Newly Independent States) Enterprise Fund 

(WNISEF) jest wyszukiwanie firm o wysokim potencjale rozwoju, majcych dobre 

perspektywy i gwarantujcych odpowiedni stop zwrotu zainwestowanego kapitału. 

WNISEF wspiera te przedsibiorstwa przez objcie w nich udziałów oraz 

usprawnienie procesu zarzdzania. Fundusz lokuje w pojedyncze przedsiwzicia od 

1 do 10 milionów USD, które to rodki przeznaczane s w pierwszej kolejnoci na 

restrukturyzacj i dalszy rozwój firm. Działania funduszu maj charakter komercyjny 

i nastawione s na generowanie zysku, cho istotne znaczenie ma take kwestia 

tworzenia nowych miejsc pracy. Dochód z tych inwestycji jest przeznaczany na 

rozwój i dalsz ekspansj Funduszu. 

24 Jedn z form spłat na rzecz EBOR jest przekazanie 20 % pakietu akcji spółki AzerTrans.

80 


Od momentu powstania WNISEF zainwestował na Ukrainie i w Mołdowie łcznie 

ponad 85,5 mln USD. Najwaniejsz inwestycj WNISEF na terenie tego kraju było 

objcie udziałów w funduszu kredytowania małej przedsibiorczoci MEC 

(Microenterprise Credit Moldova) w czerwcu 2000 roku. Obok WNISEF udziałowcami 

MEC zostali Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR), Midzynarodowa 

Korporacja Finansowa (IFC) oraz Fundacja DOEN z Holandii. Od momentu powstania 

MEC udzielił 2304 poyczek na łczn sum 11,04 mln USD. S to tzw. mikro 

poyczki do kwoty 10 tys. USD oraz małe poyczki do 50 tys. USD, których 

beneficjantami s małe przedsibiorstwa. Inne wane inwestycje to zakup udziałów w 

najwikszym mołdowskim banku komercyjnym Moldova-Agroindbank, firmie GCC 

bdcej czołowym producentem butelek dla przemysłu winiarskiego i zaopatrujcej 

producentów w Mołdowie, Rumunii, Rosji i Ukrainie, firmie Roua Universe zajmujcej 

si dystrybucj sprztu rolniczego i wiadczeniem usług rolniczych oraz firmie Vitanta- 

Intravest, najwikszym producencie piwa i „smakowych” napojów alkoholowych w 

Mołdowie. Wszystkie powysze inwestycje zaowocowały unowoczenieniem systemu 

zarzdzania i wzmocnieniem pozycji rynkowej tych firm.


VI. SYSTEM PODATKOWY 25 

Podstaw prawn systemu podatkowego jest kodeks podatkowy oraz ustawa 

budetowa na dany rok. W kodeksie podatkowym okrelone s podstawowe zasady 

i stawki opodatkowania. System podatkowy obejmuje podatki powszechne i lokalne. 

Do podatków powszechnych (pastwowych) nale: 

• podatek dochodowy (od osób fizycznych i prawnych), 

• VAT – podatek od wartoci dodanej, 

• podatek akcyzowy, 

• podatek prywatyzacyjny (płacony podczas prywatyzacji mienia pastwowego), 

• cła, 

• opłaty na fundusz dróg. 

Do opłat lokalnych zalicza si: podatek gruntowy, podatek od nieruchomoci, podatek 

za pozyskiwanie surowców naturalnych, opłata reklamowa, opłata za prawo do 

organizowania lokalnych aukcji i loterii, opłata za prawo do sprzeday na terenie 

obszaru celnego, opłata za przekraczanie granicy. Wszystkie powysze podatki 

i opłaty tradycyjnie dziel si na bezporednie i porednie. 

Podatki bezporednie 

Podatek dochodowy od przedsibiorstw 

Od 1 stycznia 2005 roku podstawowa stawka podatku od osób prawnych wynosi 18 % 

(w 2004 roku wynosiła 20 %). Plany przewiduj obnienie tego podatku do 15 % – 

prawdopodobnie od stycznia 2007 roku. Obecna stawka dotyczy zarówno 

mołdowskich podmiotów gospodarczych, jak i zagranicznych osób prawnych 

działajcych na terenie Mołdowy. Osoba prawna podlega obowizkowi 

podatkowemu, jeeli uzyskuje dochód ze ródeł znajdujcych na terytorium Mołdowy 

lub gdy otrzymuje rodki inwestycyjne lub dochód finansowy z zagranicy majc w 

Mołdowie status rezydenta. Za rezydenta uwaa si kad osob prawn, której 

działalno jest zorganizowana i zarzdzana na terenie Mołdowy lub której główna 

działalno jest zlokalizowana w tym kraju. 

25 Rozdział przygotowany w oparciu o „Business Guide to Moldova, 2004 Edition”, wydany 

przez PricewaterhouseCoopers.

82 

System podatkowy 

Zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych: 

• zwolnienie na 3 lata dla przedsibiorstw zatrudniajcych w cigu roku rednio od 1 

do 19 osób włcznie, które osignły roczny dochód z produkcji lub wiadczonych 

usług w wysokoci nie przekraczajcej 3 mln MDL. Uzyskanie tego zwolnienia 

uwarunkowane jest podpisaniem tzw. umowy o poyczk z władzami 

podatkowymi. Zwolnienie przyznawane jest w sytuacji, gdy co najmniej 80 % 

dochodu zwolnionego od opodatkowania jest wykorzystane na rozwój produkcji 

lub usług oraz tworzenie nowych miejsc pracy; 

• obnienie dochodu podlegajcego opodatkowaniu o 50 % kwoty wydatków 

poniesionych na zakup lub wytworzenie rodków trwałych (z wyjtkiem 

samochodów osobowych i mebli biurowych), o wartoci nie przekraczajcej 

wielkoci dochodu podlegajcej opodatkowaniu. Prawo do tego zwolnienia maj 

równie przedsibiorstwa, które uytkuj rodki trwałe w formie leasingu. 

Jednoczenie wszystkie firmy, które korzystaj z tego zwolnienia nie maj prawa 

do wypłacania dywidendy swoim udziałowcom, ani nie mog sprzeda kupionych 

rodków trwałych przed upływem 3 lat; 

• ulga dla banków komercyjnych udzielajcych kredytów kapitałowych na realizacj 

okrelonych projektów inwestycyjnych: obnienie podatku dochodowego o 50 % 

jeeli okres kredytowania wynosi od 2 do 3 lat, zwolnienie całkowite (100 %) 

w przypadku kredytów powyej 3 lat; 

• ulga dla małych firm produkcyjnych i/lub usługowych w postaci zmniejszenia 

stawki podatku dochodowego o 35 % przez okres 2 lat; 

• zwolnienie z podatku dochodowego w okresie do 1 stycznia 2010 roku dochodów z 

lokat bankowych i pastwowych papierów dłunych; 

• zwolnienie z podatku dochodowego instytucji i agencji pastwowych 

finansowanych z budetu centralnego lub funduszu wiadcze socjalnych oraz 

niektórych organizacji o charakterze niekomercyjnym, jeli spełniaj okrelone 

wymogi. 

Dochody podlegajce opodatkowaniu: 

• dochód uzyskany z wszelkiego rodzaju działalnoci gospodarczej lub zawodowej, 

• wynagrodzenie za wykonan prac lub wiadczone usługi, 

• dochód udziałowców funduszy inwestycyjnych, 

• dochód z wynajmu majtku lub własnoci, zyski kapitałowe, 

• odsetki, tantiemy, renty kapitałowe, 

• dotacje pastwowe i inne dochody. 

wiadczenia w naturze podlegaj wycenie według wartoci rynkowej zgodnie z 

wydanymi przez rzd przepisami.


Dochody nie podlegajce opodatkowaniu: 

• dywidendy (z wyjtkiem dywidend uzyskanych od przedsibiorstw bdcych 

własnoci nierezydentów), 

• wkłady rzeczowe do kapitału spółki, jeeli skutkuj uzyskaniem co najmniej 

80 % udziałów w tej spółce, 

• darowizny rzeczowe i inne bezpłatne transfery aktywów rzeczowych, 

• dochody zagranicznych lub midzynarodowych organizacji działajcych na 

terytorium Mołdowy, jeli tak przewiduj specjalne umowy midzynarodowe. 

Wszystkie podmioty prawne prowadzce działalno na terenie Mołdowy s 

zobowizane do płacenia podatku dochodowego za pełny rok podatkowy, tosamy 

z rokiem kalendarzowym. Termin składania deklaracji podatkowych za dany rok 

upływa 31 marca nastpnego roku. 

Wydatki odliczane od dochodu przed opodatkowaniem: 

• zwykłe i niezbdne koszty poniesione w trakcie roku podatkowego wyłcznie 

w ramach prowadzonej działalnoci gospodarczej; 

• odpisy amortyzacyjne w zalenoci od kategorii, do której zalicza si dany 

rodek trwały (od 5 do 30 % rocznie); 

• amortyzacja aktywów niematerialnych; 

• darowizny na cele charytatywne (do 7 % dochodu); 

• płacone odsetki (podlegaj odliczeniu jeli s zwyczajowym i niezbdnym 

wydatkiem zwizanym z działalnoci gospodarcz; odliczanie moe by 

ograniczone, jeli obcokrajowcy lub inne nie podlegajce obowizkowi 

podatkowemu osoby stanowi ponad 50 % udziałowców/akcjonariuszy a ponad 

50 % kapitału firmy (poyczki lub kredyty) jest finansowane przez 

udziałowców); 

• niecigalne długi powstałe w zwizku z działalnoci gospodarcz (za 

niecigalne, tzw. złe długi, mog by uznane po dwóch latach od momentu ich 

powstania i po udokumentowaniu niemonoci ich windykacji); 

• wydatki reprezentacyjne, wydatki na podróe słubowe i wydatki na 

ubezpieczenia do wysokoci ustalonej w rozporzdzeniach rzdowych. 

Generaln zasad jest, e majtek rzeczowy podlega amortyzacji, jeli okres jego 

uytkowania jest dłuszy ni rok, a warto przekracza 1000 MDL. Roczne stawki 

odpisów amortyzacyjnych s okrelone w kodeksie podatkowym; w zalenoci od 

kategorii (jest ich 5) wynosz od 5 % do 30 %.

84 


Nierezydenci maj prawo do odliczania kosztów w takim zakresie, w jakim s one 

bezporednio zwizane z dochodem podlegajcym opodatkowaniu na terenie 

Mołdowy. 

Nie podlegaj odliczeniu: 

• wydatki poniesione na zakup ziemi, 

• wydatki na zakup majtku podlegajcego amortyzacji, 

• kwoty przekazane na rzecz osób spokrewnionych, 

• straty poniesione w transakcjach z osobami spokrewnionymi, 

• inne wydatki, nie poparte wymaganymi przez przepisy dokumentami. 

Od sumy rocznego dochodu brutto nie mog by odliczone nalene podatki, ani kary 

zwizane z podatkami, ani adne zobowizania płatnicze wobec budetu pastwa. 

Jeeli suma odlicze w danym roku podatkowym przekroczy warto rocznego 

dochodu brutto, strata moe by rozliczana przez kolejne trzy lata. Jeli straty 

operacyjne wystpuj w kolejnych latach, przenoszone s na kolejne okresy 

rozliczeniowe w takiej kolejnoci, w jakiej wystpowały. 

Podmioty prawne płacce podatek dochodowy w wysokoci przekraczajcej 

400 MDL s obowizane do wpłacania zaliczek w cyklu kwartalnym (31 marca, 30 

czerwca, 30 wrzenia i 31 grudnia). Gospodarstwa rolne płac zaliczki dwa razy 

do roku (31 marca i 31 grudnia). 

Informacja na temat zaliczek na poczet podatku od dochodów osignitych 

w niektórych innych rodzajach działalnoci, a take podatku VAT i akcyzy, musi by 

przekazywana co miesic. Wysoko kwartalnych zaliczek na poczet podatku 

dochodowego powinna opiera si na wynikach finansowych przedsibiorstwa 

osignitych w roku poprzednim lub na szacunku dochodów z roku biecego. 

Jednoczenie rónica w wielkoci odprowadzonych zaliczek i faktycznie nalenego 

podatku nie moe przekracza 20 %, gdy gro za to kary finansowe. Termin 

składania rocznej deklaracji podatkowej upływa 31 marca roku nastpujcego po 

danym roku podatkowym. 

Kady podmiot prawny (z wyjtkiem gospodarstw rolnych) płaccy odsetki na rzecz 

osób fizycznych lub płaccy tantiemy na rzecz rezydentów, ma obowizek potrcenia 

i odprowadzenia w formie podatku 20 % tych nalenoci. Osoby prawne korzystajce 

z usług zewntrznych w zakresie leasingu, reklamy, audytu, zarzdzania, marketingu, 

konsultingu, instalacji i eksploatacji komputerów oraz innych usług zwizanych 

z technologiami informacyjnymi, musz z góry odprowadza do budetu 5 % sumy


nalenej za powysze usługi. Kwota ta jest zaliczana na poczet podatku dochodowego 

podmiotu wiadczcego wymienione usługi. 

Poczwszy od 1 stycznia 2003 roku od nastpujcych dochodów osiganych przez 

nierezydentów (osoby fizyczne i prawne) potrcany jest podatek według niej 

wymienionych stawek: 

• 10 % od dochodów otrzymanych na podstawie umowy ubezpieczenia lub 

reasekuracji zawartej na terytorium Mołdowy, 

• 15 % od uzyskanych opłat licencyjnych, 

• 10 % od wartoci otrzymanych dywidend, odsetek od poyczek udzielonych 

rezydentom oraz dochodów ze sprzeday nieruchomoci zlokalizowanych na 

terenie Mołdowy. 

Działajce na terenie Mołdowy przedsibiorstwa płac równie podatek od 

nieruchomoci (obowizujcy take w przypadku dzierawy na okres dłuszy ni 

3 lata, dotyczcy take nierezydentów) oraz opłat na popraw jakoci dróg 

(w wysokoci zalenej od liczby zatrudnionych). Dostawcy usług reklamowych płac 

dodatkowo tzw. podatek reklamowy. 

Podatek dochodowy od osób fizycznych 

Opodatkowanie osób fizycznych jest uregulowane Kodeksem Podatkowym. 

Obowizkowi podatkowemu podlegaj osoby uzyskujce dochód w trakcie danego 

roku podatkowego ze ródeł znajdujcych si na terenie Mołdowy oraz rezydenci 

uzyskujcy dochód inwestycyjny i finansowy z zagranicy. Wysoko stawki podatku 

uzaleniona jest od wysokoci osignitego dochodu. W 2005 roku obowizuj 

nastpujce stawki tego podatku: 

• 9 % – od rocznych dochodów nie przekraczajcych kwoty 16.200 MDL 

(poprzednio 10 %); 

• 14 % – od rocznych dochodów w przedziale 16.200 – 21.000 MDL (poprzednia 

stawka 15 %); 

• 20 % – od dochodów powyej 21.000 MDL (w 2004 roku – 22 %). 

Podatek dochodowy odprowadzany jest przez pracodawc do lokalnego urzdu 

podatkowego co miesic, równolegle z wypłat pensji pracownikom. Dotyczy to 

równie obcokrajowców zatrudnionych na miejscowych kontraktach (z wyjtkiem 

pracowników organizacji midzynarodowych). Jeeli osoba fizyczna, poza 

wynagrodzeniem za prac, osiga dochody równie z innych ródeł, jest zobowizana 

do złoenia deklaracji podatkowej w terminie do 31 marca nastpnego roku 

podatkowego. Jeeli wynagrodzenie za prac jest jedynym ródłem dochodu i dochód 

ten nie przekracza kwoty 16.200 MDL rocznie, podatnik nie ma obowizku składania 

deklaracji.

86 


Status rezydenta na terenie Republiki Mołdowy ma kada osoba posiadajca adres 

stałego zameldowania w tym kraju, nawet jeeli czasowo przebywa zagranic, a take 

osoba, która w trakcie danego roku podatkowego przebywała na terenie Mołdowy 

dłuej ni 183 dni. Za nierezydentów uwaa si osoby nie spełniajce adnego 

z powyszych warunków, a take przedstawicieli korpusu dyplomatycznego i 

konsularnego, akredytowanych na terenie Mołdowy, oraz członków ich rodzin, 

przedstawicieli organizacji midzynarodowych, których Mołdowa jest członkiem, 

osoby przebywajce w Mołdowie wyłcznie w celach edukacyjnych lub biznesowych 

oraz osoby przejedajce przez terytorium Mołdowy. 

Nastpujce kategorie dochodów s kwalifikowane jako dochód brutto osób 

fizycznych podlegajcy opodatkowaniu: 

• dochód z działalnoci zawodowej lub przedsibiorczej; 

• dochód udziałowców funduszy inwestycyjnych; 

• wynagrodzenie otrzymywane za wykonan prac lub wiadczone usługi, pensje, 

premie otrzymane od pracodawcy, honoraria, prowizje, itp.; 

• kwoty otrzymane na podstawie umów najmu, zyski kapitałowe, odsetki, 

tantiemy, renty od kapitału, nagrody (jeli nie s zdefiniowane jako 

niepodlegajce opodatkowaniu), dywidendy od przedsibiorstw-nierezydentów, 

dochody inwestycyjne i finansowe z zagranicy; 

• zasiłki chorobowe z Pastwowego Funduszu Socjalnego. 

ródła dochodu nie podlegajce opodatkowaniu obejmuj kwoty otrzymane na 

podstawie umów ubezpieczeniowych, odszkodowania z tytułu utraty zdrowia 

i podobne, uzyskane na podstawie umów ubezpieczenia zdrowotnego, zwroty 

poniesionych wydatków słubowych, alimenty, stypendia, darowizny o charakterze 

charytatywnym, dywidendy (oprócz dywidend od nierezydentów), dochody 

pracowników organizacji midzynarodowych, wygrane w grach losowych i inne. 

Dochody pracowników obejmuj płac podstawow, wynagrodzenie za nadgodziny, 

dodatkowe wynagrodzenia, nagrody i premie, zwroty za niewykorzystany urlop 

wypoczynkowy oraz wszelkie inne wiadczenia pienine i rzeczowe, w tym usługi. 

Zyski kapitałowe podlegaj opodatkowaniu, jeeli zostały uzyskane ze sprzeday 

nastpujcych aktywów majtkowych: 

• udziałów lub innych tytułów własnoci do majtku wykorzystywanego 

w działalnoci gospodarczej; 

• dokumentów stanowicych dowód zadłuenia (np. weksli); 

• elementów prywatnej własnoci nie wykorzystywanej w działalnoci gospodarczej, 

w sytuacji, gdy cena sprzeday przewysza zaktualizowan warto; 

• ziemi; 

• opcji zakupu lub sprzeday aktywów majtkowych.


Podatnicy maj moliwo odliczania poniesionych strat kapitałowych tylko do 

wysokoci osignitych zysków kapitałowych. Zyski z transakcji dotyczcych 

aktywów majtkowych zawieranych pomidzy małonkami nie stanowi zysków 

kapitałowych. Straty poniesione przy sprzeday elementów majtku prywatnego, 

który nie jest wykorzystywany w działalnoci gospodarczej, nie stanowi strat 

kapitałowych. 

Kademu podatnikowi bdcemu osob fizyczn i rezydentem, przysługuje 

zwolnienie podatkowe w wysokoci 3960 MDL rocznie. Niektóre kategorie 

podatników maj prawo do dodatkowych specjalnych zwolnie do kwoty 

10.000 MDL. S to midzy innymi osoby majce problemy zdrowotne powstałe na 

skutek katastrofy w Czernobylu, rodziny ofiar poległych w wojnach o niepodległo 

(w Mołdowie i Afganistanie), inwalidzi wojenni oraz niektóre inne kategorie osób 

niepełnosprawnych. Odliczanie od dochodu wydatków osobistych i rodzinnych jest 

zabronione. 

Dochody nierezydentów podlegaj opodatkowaniu, jeeli pochodz ze ródeł 

zlokalizowanych na terytorium Mołdowy. Odliczeniu podlegaj wydatki, straty i inne 

płatnoci, tylko wtedy, gdy s bezporednio zwizane z tym dochodem. 

Wynagrodzenie za prac otrzymywane przez nierezydentów pracujcych w Mołdowie 

podlega opodatkowaniu według tych samych stawek, które obowizuj rezydentów. 

Jednoczenie nierezydentom nie przysługuj zwolnienia podatkowe. Uposaenie 

pracowników organizacji midzynarodowych i personelu dyplomatycznego nie 

podlega opodatkowaniu. 

Dochody nierezydentów uzyskane na terenie Mołdowy, poza wspomnianym wyej 

wynagrodzeniem za prac, podlegaj opodatkowaniu według nastpujcych stawek: 

a) 15 % od honorariów, 

b) 10 % od odszkodowa uzyskanych na podstawie umów ubezpieczeniowych 

zawartych na terytorium Mołdowy, 

c) 10 % od innych dochodów nie wymienionych w punktach a i b.

88 


Podatki porednie 

Podatek VAT 

Podatek VAT jest podstawowym podatkiem porednim o charakterze 

ogólnokrajowym, odprowadzanym z tytułu importu do Mołdowy towarów i usług lub 

ich wytworzenia na terenie tego kraju. Obowizuj cztery stawki podatku VAT: 20 %, 

8 %, 5 % i 0 %. 

Stawk podstawow jest stawka 20 %, naliczana od wartoci wikszoci 

importowanych towarów i usług oraz towarów i usług wytworzonych na terenie 

Mołdowy. Podstawowe produkty spoywcze obejmujce pieczywo i nabiał s objte 

stawk 8 %. Dodatkowo na podstawie uchwały Parlamentu Mołdowy z dniem 5 

listopada 2004 roku zmieniono z 20 % na 8 % stawk podatku VAT dla importu cukru 

i wyrobów cukierniczych. 

Stawka 5 % odnosi si do gazu naturalnego i płynnego produkowanego w Mołdowie 

lub importowanego. Dotyczy ona take importu produktów rolinnych, sadowniczych 

i hodowlanych. 

Zerowa stawka VAT ma zastosowanie w przypadku eksportu towarów i usług, 

wszelkiego rodzaju midzynarodowych przewozów osób i towarów, dostaw energii 

elektrycznej i cieplnej oraz wody dla społeczestwa oraz towarów i usług, 

nabywanych przez placówki dyplomatyczne, personel dyplomatyczny wraz z 

rodzinami oraz przedstawicielstwa organizacji midzynarodowych. 

VAT nie jest pobierany od towarów przewoonych tranzytem, jeli przewóz nie trwa 

dłuej ni 72 godziny, towarów importowanych do składów celnych i wolnych 

obszarów celnych oraz sklepów wolnocłowych lub w celu przerobu pod kontrol 

celn, od towarów przekazywanych dla pastwa. 

Istnieje dua grupa towarów i usług zwolnionych z podatku VAT. S to: 

• ywno oraz nieywnociowe produkty dla dzieci, zgodnie z list zamieszczon 

w ustawie budetowej; 

• majtek pastwowy nabyty w ramach procesu prywatyzacji; 

• płatne usługi medyczne, surowce farmaceutyczne oraz produkty medyczne; 

• usługi finansowe; 

• transakcje handlowe i porednictwo na rynku papierów wartociowych; 

• operacje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne, z wyjtkiem usług wiadczonych 

przez poredników ubezpieczeniowych;


• importowane towary, czasowo dostarczone i składowane na terenie wolnych 

obszarów celnych, pod warunkiem, wyeksportowania w cigu 12 miesicy; 

• towary dostarczone z zagranicy w ramach pomocy humanitarnej; 

• hazard; 

• ksiki oraz czasopisma (z wyjtkiem materiałów reklamowych oraz 

wydawnictw o charakterze erotycznym). 

Płatnicy podatku VAT maj prawo do odliczania tych kwot podatku, które zostały 

wczeniej zapłacone dostawcom towarów i usług. Jeli firma posiada nadpłat 

podatku VAT wobec administracji podatkowej, to moe by ona zaliczona na poczet 

przyszłych zobowiza wynikajcych z tego podatku. Jest to najczciej stosowane 

przez firmy rozwizanie, gdy procedura zwrotu VAT jest mudna, skomplikowana 

i długotrwała. 

Poczwszy od 2002 roku, kwoty podatku VAT nalene z tytułu importu usług nie 

podlegaj kompensacie i s ksigowane jako koszty lub wydatki. W przypadku 

importu usług zwizanych z działalnoci gospodarcz, data płatnoci za te usługi jest 

jednoczenie terminem płatnoci podatku VAT. Podatek VAT zapłacony lub naleny 

za zakupione towary lub usługi słuce do dostaw zwolnionych z tego podatku, nie 

podlega zwrotowi i równie powinien by zaliczony na poczet wydatków. Podobnie 

zwrotowi nie podlega VAT naleny za towary lub usługi zakupione nie na potrzeby 

działalnoci gospodarczej, za skradzione towary oraz za straty przekraczajce prawnie 

dopuszczalne normy. 

Wszystkie podmioty gospodarcze (z wyjtkiem instytucji rzdowych, agencji 

publicznych oraz włacicieli patentów), które w trakcie dowolnych 12 miesicy 

importowały lub dostarczyły podlegajce opodatkowaniu towary lub usługi na kwot 

przekraczajc 200 tys. MDL, maj obowizek zarejestrowa si w lokalnym urzdzie 

podatkowym jako płatnicy podatku VAT. Podmioty, na rzecz których wiadczone s 

usługi przez nierezydentów na kwot przewyszajc 100 tys. MDL rocznie, równie 

podlegaj temu obowizkowi. 

Tylko oficjalnie zarejestrowani płatnicy podatku VAT maj prawo ubiega si o zwrot 

nadpłat tego podatku. 

W przypadku sprzeday towarów bd usług opodatkowanych podatkiem VAT, 

sprzedawca zobowizany jest do wystawienia na rzecz kupujcego faktury VAT. 

Płatnicy podatku VAT s zobowizani do rozliczania płatnoci tego podatku oraz 

składania stosownych deklaracji w cyklu miesicznym. Wyjtkiem s podmioty, 

których dochód roczny nie przekracza 200 tys. MDL, rozliczajce si co kwartał, 

a take płatnoci VAT za importowane usługi dokonywane równoczenie z płatnoci

90 


za sam usług. Płatnoci podatku oraz deklaracje i raporty podatkowe za dany 

miesic musz by składane do koca nastpnego miesica. Jeeli firma posiada 

nadpłaty podatku VAT i wystpuje o jego zwrot, moe przed zatwierdzeniem tego 

zwrotu z całkowit niemal pewnoci oczekiwa wizyty przedstawicieli administracji 

podatkowej. 

Dobrowolnie jako płatnicy VAT mog zarejestrowa si podmioty bdce 

dostawcami dla innych płatników VAT oraz majce moliwo wystawiania faktur 

VAT. W takim przypadku obowizek pozostawania płatnikiem tego podatku trwa dwa 

lata lub do zakoczenia działalnoci danego podmiotu. 

Podatek akcyzowy 

Podatek akcyzowy jest podatkiem o charakterze ogólnokrajowym, nakładanym na 

wybrane towary konsumpcyjne oraz działalno zwizan z hazardem. Podmiotami 

tego podatku s wszystkie osoby fizyczne lub prawne zajmujce si produkcj lub 

przetwórstwem towarów akcyzowych na terenie Mołdowy, importujce towary 

akcyzowe na terytorium Mołdowy lub zaangaowane w działalno zwizan 

z hazardem. Podmioty te podlegaj rejestracji i musz posiada certyfikat akcyzowy. 

Podatkiem akcyzowym obłoone s nastpujce towary: kawior, piwo, wino, napoje 

spirytusowe, napoje bezalkoholowe, tyto i wyroby tytoniowe, kawa, samochody, 

benzyna i olej napdowy, biuteria, wyroby perfumeryjne, futra naturalne (wybrane), 

magnetowidy, kamery wideo, magnetofony, radiomagnetofony i odtwarzacze 

samochodowe oraz licencje na prowadzenie działalnoci hazardowej. Stawki akcyzy 

na poszczególne towary zostały wymienione w załczniku nr 33. 

Zwolnienie z płacenia akcyzy przysługuje w sytuacji, gdy towary akcyzowe s 

importowane na terytorium Mołdowy w ramach pomocy humanitarnej lub 

technicznej, importowane s czasowo, znajduj si w tranzycie lub sprowadzane s na 

obszar stref wolnocłowych. 

Podatek drogowy 

Wysoko podatku drogowego, zaley od pojemnoci silnika pojazdu lub jego tonau. 

Podatek za korzystanie z dróg przez uytkowników pojazdów zarejestrowanych na 

terytorium Mołdowy płacony jest raz do roku i stanowi równowarto od 1 do 45 

oficjalnych płac minimalnych. Pojazdy niezarejestrowane w Mołdowie podlegaj 

podatkowi drogowemu za wjazd na terytorium kraju (od 2 do 45 euro) oraz za 

korzystanie z dróg (od 0,05 do 0,30 euro za kilometr).


VII. PROWADZENIE DZIAŁALNOCI GOSPODARCZEJ 26 

Ramy prawne 

Legislacj gospodarcz Mołdowy stanowi zbiór przepisów prawnych, z których 

najwaniejsze ujto w Kodeksie Cywilnym i Celnym oraz w ustawach: 

„O przedsibiorczoci i przedsibiorstwach”; 

„O pastwowej regulacji handlu zagranicznego”; 

„O spółkach akcyjnych”; 

„O niewypłacalnoci”; 

„O prywatyzacji i Programie Prywatyzacji”; 

„O inwestycjach w rozwój przedsibiorczoci”; 

„O licencjonowaniu poszczególnych rodzajów działalnoci”; 

„O pastwowej regulacji handlu zagranicznego”. 

Powysz list uzupełnia zarzdzenie Ministerstwa Gospodarki i Izby Licencyjnej 

„O zatwierdzeniu warunków licencyjnych dla poszczególnych rodzajów działalnoci”. 

Formy działalnoci gospodarczej 

Ustawa o przedsibiorczoci i przedsibiorstwach zezwala na prowadzenia 

działalnoci gospodarczej w nastpujcych formach prawnych: 

przedsibiorstwo indywidualne – nalece do pojedynczej osoby fizycznej, 

właciciel działa jako osoba fizyczna i za zobowizania przedsibiorstwa odpowiada 

całym swoim majtkiem; 

spółka jawna – spółka osób fizycznych, które działaj jako osoba fizyczna 

i odpowiadaj za zobowizania spółki całym swoim majtkiem; 

spółka komandytowa – spółka osób fizycznych, wród których co najmniej jeden 

wspólnik odpowiada za zobowizania spółki swoim własnym majtkiem, 

a odpowiedzialno co najmniej jednego jest ograniczona do wysokoci 

zainwestowanego kapitału i wkładu załoycielskiego; 

spółka akcyjna – S.A. osoba prawna; jej kapitał stanowi akcje posiadane przez 

akcjonariuszy, którzy odpowiadaj jedynie do wysokoci posiadanych akcji; 

26 

Rozdział przygotowany na podstawie materiałów opracowanych przez Zbigniewa 

Złakowskiego - Radc Handlowego WEH przy Ambasadzie RP w Kiszyniowie oraz 

informatorów PricewaterhouseCoopers, materiałów CIR HZ Warszawa, Portalu Promocji 

Eksportu Ministerstwa Gospodarki i Pracy.

92 

Prowadzenie działalnoci gospodarczej 

spółka z ograniczon odpowiedzialnoci – SRL; osoba prawna, której udziałowcy 

odpowiadaj za zobowizania spółki do wysokoci posiadanych udziałów; 

spółdzielnia produkcyjna – osoba fizyczna; członkowie spółdzielni odpowiadaj za 

zobowizania spółdzielni do wysokoci swoich udziałów, ale gdy nie pokrywaj one 

zobowiza – mog odpowiada równie swoim majtkiem; 

przedsibiorstwo pastwowe i komunalne – osoba prawna; odpowiada za 

zobowizania przedsibiorstwa majtkiem posiadanym przez przedsibiorstwo. 

Najczciej wystpujcymi formami s spółki akcyjne i spółki z ograniczon 

odpowiedzialnoci. Spółki joint-venture mog wystpowa we wszystkich 

wymienionych formach prawnych. Firmy ubezpieczeniowe mog mie form spółek 

akcyjnych, spółek z ograniczon odpowiedzialnoci lub przedsibiorstw 

pastwowych, natomiast banki mog by wyłcznie rejestrowane jako spółki akcyjne. 

Spółka akcyjna 

Jest osob prawn której kapitał podzielony jest na akcje o jednakowej wartoci, 

bdce w posiadaniu akcjonariuszy stosownie do wniesionych przez nich wkładów. 

Spółki akcyjne mog wystpowa jako otwarte (publiczne) lub zamknite (prywatne). 

Podstawowa rónica pomidzy tymi formami polega na tym, i w spółce „otwartej” 

akcje mog by przekazywane pomidzy udziałowcami bez ogranicze, a liczba 

akcjonariuszy nie jest ograniczona. Z kolei w spółce „zamknitej” udziałowcy maj 

prawo pierwokupu akcji, natomiast liczba akcjonariuszy, poza pewnymi wyjtkami, 

nie powinna przekracza 50. 

Spółka akcyjna moe by utworzona przez jeden podmiot, ale tylko wtedy, gdy nie 

jest on jednoczenie załoycielem innej spółki składajcej si z jednego podmiotu. 

Tak jak wszystkie firmy, spółka akcyjna musi przej procedur rejestracyjn, a jej 

akcje musz by zarejestrowane w Krajowej Komisji Rynków Giełdowych. 

Wymagane minimum kapitału załoycielskiego dla spółki akcyjnej otwartej wynosi 

20 tys. MDL (1500 USD), a dla spółki zamknitej 10 tys. MDL (750 USD). Rodzaje 

wkładów do kapitału załoycielskiego musz by okrelone w umowie spółki. 

Wkłady mog by wnoszone w postaci pienidzy, papierów wartociowych i innych 

aktywów, w tym praw własnoci i innych praw o wartoci pieninej. 

Kapitał statutowy spółki musi by wpłacony przed rejestracj, z wyjtkiem aportów 

niepieninych, które mog by przekazane firmie w cigu miesica po jej 

zarejestrowaniu.


Spółka z ograniczon odpowiedzialnoci 

Jest osob prawn, której kapitał statutowy podzielony jest na udziały o wartoci 

okrelonej w dokumentach załoycielskich, a udziałowcy ponosz odpowiedzialno 

i otrzymuj dywidendy odpowiednio do wielkoci swoich wkładów. Tego typu spółk 

moe tworzy od 1 do 50 udziałowców, przy czym mog by to zarówno osoby 

fizyczne, jak i prawne. 

Kapitał załoycielski spółki z o.o. nie moe by mniejszy ni 300 oficjalnych płac 

minimalnych (czyli około 400 USD). Przed rejestracj naley wpłaci 40 % kapitału, 

a pozostał cz w cigu roku od dnia rejestracji. 

Filia i przedstawicielstwo 

Filie i przedstawicielstwa mog by zakładane przez wszystkie mołdowskie firmy. 

Ani filia, ani przedstawicielstwo nie posiadaj osobowoci prawnej a ich aktywa 

nale do firm macierzystych, które odpowiadaj za ich zobowizania. 

Inaczej jest w przypadku filii i przedstawicielstw firm z kapitałem zagranicznym, 

które posiadaj pełn osobowo prawn i s tworzone w formie spółek z ograniczon 

odpowiedzialnoci. 

Licencjonowanie działalnoci gospodarczej 

Zasady prowadzenia niektórych rodzajów działalnoci gospodarczej uregulowane s 

ustaw „O licencjonowaniu poszczególnych rodzajów działalnoci” z 30 czerwca 

2001 roku 27 oraz wspólnym zarzdzeniem Ministerstwa Gospodarki i Izby 

Licencyjnej 28 „O zatwierdzeniu warunków licencyjnych dla poszczególnych rodzajów 

działalnoci” z 25 lutego 2001 roku. Do roku 2002 licencjonowanych było około 150 

rodzajów działalnoci. W trosce o popraw klimatu inwestycyjnego ograniczono t 

liczb do 55, ich lista znajduje si w załczniku nr 7. 

Utworzenie w marcu 2002 roku Izby Licencyjnej znacznie uprociło procedury 

wydawania licencji. Obecnie wikszo z nich wydawana jest w sposób 

scentralizowany, drog korespondencyjn, według okrelonych i jednakowych dla 

wszystkich zasad. Zalenie od rodzaju działalnoci licencj wydaje si na rok, 5 lub 

10 lat. Decyzja o przyznaniu licencji podejmowana jest w cigu 15 dni roboczych od 

27 Monitorul Oficial nr 108-109, 2001, Ustawa nr 451-XV. 

28 Monitorul Oficial nr 32 z 2002 roku, Zarzdzenie nr 9/05.

94 


dnia złoenia wszystkich niezbdnych dokumentów. Zawiadomienie o decyzji 

wysyłane jest w cigu trzech dni roboczych od momentu podjcia decyzji. Licencja 

jest wydawana w cigu trzech dni od złoenia dowodu wpłaty za wydanie licencji. 

Jeeli w cigu 30 dni od dnia zawiadomienia o decyzji przyznania licencji opłata nie 

zostanie uiszczona, decyzja o wydaniu tej licencji moe zosta cofnita. 

Wysoko opłaty licencyjnej zaley od rodzaju działalnoci. Informacja zawarta 

w rejestrach licencyjnych jest jawna. Cena jednego wypisu wynosi 50 lei. 

Podstawy prawne działalnoci firm z kapitałem zagranicznym 

Działalno firm z kapitałem zagranicznym na terenie Republiki Mołdowy reguluj 

nastpujce akty prawne: 

• Ustawa o inwestycjach w rozwój przedsibiorczoci z 2004 roku; 

• Ustawa o przedsibiorstwach i przedsibiorczoci z 1992 roku; 

• Rozporzdzenie Rady Ministrów o towarzystwach handlowych z 1991 roku; 

• Dekret Rady Ministrów o zakładaniu i działalnoci przedstawicielstw zagranicznych 

firm, banków i towarzystw handlowych z 1991 roku. 

Zagraniczny inwestor moe utworzy firm z kapitałem mieszanym wspólnie 

z partnerem mołdowskim lub ze 100 % swoim udziałem. Moe take otworzy fili 

swojej firmy, zakupi firm mołdowsk lub udziały/akcje w mołdowskiej firmie, bd 

te naby nieruchomo. Zakup udziału w firmie pastwowej wymaga zgody 

Ministerstwa Gospodarki i Ministerstwa Finansów. 

Minimalna wielko kapitału załoycielskiego przedsibiorstw z kapitałem 

zagranicznym jest taka sama jak dla firm mołdowskich, z t rónic, e przynajmniej 

10 % kapitału załoycielskiego musi by wpłacone w obcej walucie. Procedura 

rejestracyjna jest równie taka sama jak dla firm mołdowskich, z tym, e konieczne s 

dodatkowe informacje o zagranicznym inwestorze (narodowo i lokalizacja). 

Inwestycje zagraniczne przekraczajce warto 5 milionów USD wymagaj zgody 

Departamentu Antymonolopowego i ds. Konkurencji w Ministerstwie Gospodarki. 

Inwestycje zagraniczne mog by dokonywane w formie: 

• wkładów kapitałowych w walucie wymienialnej lub w innych walutach 

wymienianych przez banki Republiki Mołdowy; 

• aportów rzeczowych w postaci maszyn, wyposaenia lub sprztu biurowego; 

• praw majtkowych i niemajtkowych, w tym praw własnoci intelektualnej (praw 

autorskich i patentowych, wzorów uytkowych, praw własnoci przemysłowej, 

znaków towarowych, technologii, know-how itp.).


Rejestracja przedsibiorstw 

Procedura rejestracji przedsibiorstw uregulowana jest Ustaw o pastwowej rejestracji 

przedsibiorstw i organizacji 29 oraz rozporzdzeniem Rady Ministrów znowelizowanym 

1 czerwca 2000 roku. Rejestracj nowo utworzonych firm prowadzi Pastwowa Izba 

Rejestracyjna podległa Departamentowi Technologii Informacyjnych. 

Dokumenty, przetłumaczone na jzyk mołdawski, powinny by złoone wraz z kopiami 

i powiadczone przez notariusza oraz konsulat ambasady Republiki Mołdowy w Polsce. 

Aporty rzeczowe wchodzce w skład kapitału załoycielskiego powinny by wycenione 

w walucie wymienialnej. Lista aportów rzeczowych, potwierdzona przez partnera 

zagranicznego, powinna by dołczona wraz z kopi do dokumentów załoycielskich. 

Z rejestracj firmy zwizane s nastpujce opłaty: 

• opłata pastwowa wynoszca 300 USD za rejestracj firmy i 500 USD za 

rejestracj przedstawicielstwa zagranicznej firmy; 

• opłata skarbowa w wysokoci 0,5 % kapitału załoycielskiego przekazywana do 

budetu pastwa; 

• opłaty notarialne w wysokoci od 400 do 1200 lei; 

• przygotowanie dokumentów – 216 lei; 

• piecz – 125 lei; 

• konsultacja – 27 lei; 

• zastrzeenie nazwy – 39 lei; 

• wypis z rejestru – 36 lei. 

Etapy rejestracji 

Pierwszym etapem procedury rejestracyjnej jest zastrzeenie nazwy nowo powstajcej 

firmy, dokonywane przez Pastwowe Centrum Terminologii. 

W drugim etapie naley przystpi do skompletowania dokumentów. Zestaw 

wymaganych dokumentów, w przypadku osoby prawnej, obejmuje: 

• podanie o rejestracj, 

• notarialnie potwierdzon kopi wypisu z rejestru handlowego lub inny dokument 

potwierdzajcy status prawny zagranicznego załoyciela, 

• decyzj o utworzeniu w Mołdowie przedsibiorstwa (np. protokół z zebrania 

załoycieli, decyzj rady nadzorczej, decyzj właciciela itp.), 

29 Ustawa nr 1265-XIV z 05.10.2000; „Monitorul Oficial” nr 31-34 z dnia 22.03.2001.

96 


• notarialnie potwierdzone kopie dokumentów załoycielskich: umowy spółki i 

statutu (w przypadku rejestrowania oddziału wystarczy deklaracja o powołaniu 

oddziału firmy macierzystej), 

• zawiadczenie z banku potwierdzajce zdolno płatnicz i dobr sytuacj 

finansow załoyciela, 

• potwierdzenie banku o wpłacie kapitału załoycielskiego, 

• zawiadczenie o prawnej siedzibie firmy, 

• dowód uiszczenia opłaty rejestracyjnej, 

• dowód uiszczenia opłaty skarbowej, 

• notarialne upowanienie dla osoby upełnomocnionej do prowadzenia działa i 

załatwiania formalnoci zwizanych z utworzeniem przedsibiorstwa, w tym do 

podpisywania dokumentów o otwieraniu rachunków bankowych, 

• dokument potwierdzajcy adres przedsibiorstwa (np. umowa najmu lokalu), 

• numer kodu działalnoci przedsibiorstwa, 

• numer identyfikacji podatkowej. 

Zagraniczna osoba fizyczna powinna przedłoy: 

• kopi paszportu, dane o miejscu zamieszkania, 

• zawiadczenie o niekaralnoci, 

• notarialnie powiadczon deklaracj o zamiarze dokonania inwestycji (załoenia 

firmy). 

• deklaracj celn powiadczajc wwóz waluty zagranicznej na teren Mołdowy. 

Tabela przedstawiajca kolejne etapy procesu rejestracji i spis niezbdnych 

dokumentów znajduje si w załczniku nr 9. 

Do dnia rejestracji naley wnie 40 % kapitału. Udziałowcy zagraniczni dokonuj 

wpłat w walutach wymienialnych, a udziałowicy mołdowscy – w lejach. 

Organ rejestracji pastwowej sprawdza, czy złoone dokumenty s zgodne z prawem i 

w cigu 15 dni podejmuje decyzj o rejestracji lub odrzuceniu wniosku. Odmowa 

rejestracji nie jest przeszkod w ponownym ubieganiu si o rejestracj, jeeli zostały 

usunite przyczyny, które spowodowały odmow rejestracji. Decyzja odmowna moe 

zosta zaskarona do sdu. 

Lista kancelarii prawnych wiadczcych m.in. usługi w zakresie rejestracji 

przedsibiorstw, znajduje si w załczniku nr 14.


Rejestracja przedstawicielstw 

Rejestracj przedstawicielstw zagranicznych podmiotów gospodarczych prowadzi, 

podobnie jak w przypadku przedsibiorstw, Pastwowa Izba Rejestracyjna podległa 

Departamentowi Technologii Informacyjnych. 

Wymagane s takie dokumenty jak przy rejestracji przedsibiorstwa, oprócz 

dokumentów załoycielskich i zawiadczenia o utworzeniu kapitału załoycielskiego. 

Zamiast dokumentów załoycielskich naley przedstawi regulamin przedstawicielstwa. 

Opłata rejestracyjna wynosi 500 USD. 

Rachunkowo i audyt 

Mołdowa wyprzedza inne pastwa byłego ZSRR w zakresie wprowadzania midzynarodowych 

standardów w dziedzinie rachunkowoci. Ustawa o rachunkowoci została 

uchwalona ju w 1995 roku, a ustawa o audycie – rok pó niej. Wkrótce dołczyły do nich 

kolejne akty legislacyjne: Krajowe Standardy Rachunkowoci (KSR) w 1997 roku, 

Krajowe Standardy Audytorskie (KSA) w 2000 roku oraz Kodeks Etyki Zawodowej 

Ksigowych i Audytorów w 2001 roku. 

Uchwalone w 1995 i 1996 roku ustawy o rachunkowoci i audycie odbiegaj nieco od 

dyrektyw Unii Europejskiej i bd wkrótce rozpatrywane pod ktem wprowadzenia 

niezbdnych zmian. 

Rachunkowo 

Podobnie jak w innych krajach bdcych dawnymi republikami radzieckimi, 

w Mołdowie rachunkowo prowadzona była w celu dostarczania informacji urzdom 

skarbowym i administracji rzdowej. Obecnie informacje musz by dostpne równie 

dla udziałowców czy akcjonariuszy spółek, dla banków, dostawców, klientów, 

pracowników lub potencjalnych inwestorów. 

W ramach programu reformowania rachunkowoci, finansowanego ze rodków 

pomocowych USAID, powstało mołdowskie Stowarzyszenie Biegłych Ksigowych 

i Rewidentów (ACAP). Dziki duej aktywnoci tego Stowarzyszenia Mołdowa jako 

pierwsza wród pastw byłego ZSRR została członkiem stowarzyszonym 

Midzynarodowej Federacji Ksigowych (International Federation of Accountants 

IFAC) z siedzib w Nowym Jorku.

98 


Decyzj Rady Ministrów nr 1187 z 24 grudnia 1997 roku, aprobujc dostosowanie 

systemu rachunkowoci do standardów IAS (International Accounting Standards), 

1 stycznia 1998 roku wszedł w ycie nowy plan kont i pierwsze dwanacie standardów 

Krajowego Systemu Rachunkowoci. KSR w duej mierze jest zgodny z midzynarodowymi 

zasadami IAS, chocia posiada pewn liczb instrukcji i przepisów utworzonych 

na okres „przejciowy” (np. standard 3 „Struktura kosztów i wydatków w 

przedsibiorstwach”). W ocenie midzynarodowej firmy PricewaterhouseCoopers mniej 

ni 50 % przepisów odpowiadajcych normom IAS zostało wprowadzonych w ycie i 

naley o tym pamita czytajc mołdowskie sprawozdania finansowe. 

Inaczej ni w niektórych pastwach, tam gdzie organ zrzeszajcy wysokiej klasy 

profesjonalistów moe mie wpływ na tworzenie norm prawnych w danej dziedzinie, w 

Republice Mołdowy legislacj dotyczc rachunkowoci zajmuje si Ministerstwo 

Finansów. Przygotowuje ono ustawy i rozporzdzenia, szczegółowe komentarze, 

polecenia i wskazówki. 

Na cało ram prawnych składaj si: 

• ustawy o rachunkowoci, 

• Krajowe Standardy Rachunkowoci (KSR), 

• plany kont, 

• komentarze do ustaw, rozporzdze i zasad KSR, 

• rozporzdzenia i instrukcje Ministerstwa Finansów. 

Nowy system obowizuje wszystkie podmioty gospodarcze, w tym równie firmy 

zagraniczne, zarejestrowane na terenie Mołdowy. Podstawowe zasady stosowanego w 

przedsibiorstwach nowego systemu rachunkowoci polegaj na: 

• stosowaniu zasad rachunkowoci zgodnych z systemem IAS; 

• stosowaniu midzynarodowej terminologii w dziedzinie rachunkowoci; 

• stosowaniu ujednoliconych danych i sporzdzaniu trzech typów sprawozda: 

- sprawozda finansowych, zgodnych z obowizujcymi standardami 

ksigowoci, przeznaczonych do uytku wewntrznego i zewntrznego, 

- deklaracji podatkowych zgodnych z przepisami Kodeksu Podatkowego, 

- raportów wewntrznych, sporzdzanych zgodnie z wewntrznymi wytycznymi 

w poszczególnych przedsibiorstwach i słucych do wewntrznej analizy, 

kontroli i podejmowania decyzji przez zarzdy; 

• podziale rachunkowoci na dwie gałzie: rachunkowo finansow i rachunkowo 

zarzdcz; 

• ograniczeniu liczby przepisów obowizujcych w rachunkowoci finansowej 

i podatkowej.


Istniej jednak, jak ju wyej wspomniano, znaczne rónice pomidzy praktyk 

mołdowskiego systemu rachunkowoci i standardami midzynarodowymi. Naley je 

uwzgldnia przy korzystaniu z mołdowskich sprawozda finansowych. 

Plan kont 

Koncepcja planu kont polega na tym, i niemal wszystkie podmioty gospodarcze, bez 

wzgldu na specyfik ich rodzajów działalnoci, rejestruj takie same zdarzenia 

gospodarcze na tym samym trzycyfrowym koncie zbiorczym (tzw. I stopnia). Jeli ze 

wzgldu na specyfik działalnoci niezbdne s bardziej szczegółowe dane, stosuje si 

czterocyfrowe (II stopnia) i piciocyfrowe (III stopnia) konta zbiorcze. Wzór planu kont 

dla firmy handlowej 30 jest przedstawiony w załczniku nr 10. 

Roczne sprawozdanie finansowe składa si z bilansu, rachunku zysków i strat, rachunku 

przepływów pieninych oraz owiadczenia w sprawie zmian struktury kapitału spółki. 

Instrukcja Ministra Finansów Mołdowy okrela standardy grupowania kont w sposób 

nieco odmienny, ni jest to przyjte w zachodnich standardach. Firmy mog, jeli 

zachodzi potrzeba, wprowadza dodatkowe grupy kont i konta zbiorcze I stopnia, o ile 

Ministerstwo Finansów RM wyrazi zgod. Subkonta II i III stopnia równie mog by 

ustanawiane w razie potrzeby. 

Przygotowanie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego (audyt) 

Zapotrzebowanie na audytorów wyspecjalizowanych w ocenie sprawozda finansowych 

pojawiło si w Mołdowie po rozpoczciu procesu transformacji. Dawni ksigowi i 

kontrolerzy pastwowi stali si audytorami, dajc w ten sposób pocztek nowemu 

zawodowi audytora, który dopiero w połowie lat dziewidziesitych doczekał si 

uregulowania prawnego. 

Podstaw prawn stanowi: ustawa o działalnoci audytorskiej, znowelizowana 

23 marca 2000 roku, Krajowe Standardy Audytorskie (KSA) wydane przez 

Ministerstwo Finansów RM oraz przepisy o licencjonowaniu działalnoci audytorskiej, 

zatwierdzone przez Ministerstwo Finansów. Działalno audytorska moe by 

prowadzona wyłcznie przez licencjonowanych audytorów. Lista firm audytorskich 

znajduje si w załczniku nr 16. 

Istnieje 36 Krajowych Standardów Audytorskich, zatwierdzonych i opublikowanych w 

2000 roku; oparte s one na midzynarodowych standardach. Krajowe Standardy 

Audytorskie s stosowane do zatwierdzania sprawozda finansowych sporzdzonych po 

1 stycznia 2001 roku. 

30 Plany kont dla banków i firm ubezpieczeniowych s inne.

100 


Przetargi i negocjacje 

W przetargach i negocjacjach mog bra udział mołdowskie osoby fizyczne i prawne 

nie bdce przedsibiorstwami pastwowymi oraz osoby fizyczne i prawne z innych 

pastw i bez przynalenoci pastwowej. 

Departament Prywatyzacji jest odpowiedzialny za opracowywanie dokumentów 

przetargowych, przygotowanie ogłoszenia w prasie o zasigu ogólnokrajowym, 

rozpowszechnienie dokumentów wród potencjalnych uczestników, zawiadomienie 

ich o wynikach, opublikowanie wyników itd. 

W celu przystpienia do przetargu naley przedstawi: 

• kopi dowodu rejestracji firmy lub kopi dowodu osobistego/paszportu 

w przypadku osób fizycznych; 

• bilans oraz rachunek zysków i strat za ostatni rok i nastpujcy po nim kwartał, 

zalegalizowane przez ambasad Mołdowy w Polsce albo ambasad Polski 

w Mołdowie; 

• ofert zawierajc proponowan cen, warunki i termin płatnoci oraz 

zobowizanie wypełnienia warunków przedstawionych w ogłoszeniu o przetargu; 

• dowód uiszczenia opłaty za uczestnictwo w przetargu. 

Wadium przetargowe wynosi: w przetargu handlowym 10 % minimalnej ceny 

przetargowej, a w przetargu inwestycyjnym 10 % sumy bilansowej, lecz nie wicej 

ni 200 tysicy lei. 

Dokumenty przygotowane przez uczestników przetargu powinny by sporzdzone 

w jzyku mołdowskim (lub obcym wraz z tłumaczeniem sporzdzonym przez 

tłumacza przysigłego) i złoone w zapiecztowanej kopercie wraz z dowodem 

wpłaty wadium. Złoenie dokumentów jest rejestrowane, a ich przyjcie – 

potwierdzane na pimie. 

W dniu przetargu wszyscy uczestnicy lub ich przedstawiciele musz si zarejestrowa 

w cigu godziny poprzedzajcej rozpoczcie przetargu. Brak takiego potwierdzenia 

uniemoliwia uczestnictwo w przetargu i powoduje utrat wadium. Wszyscy 

zarejestrowani musz by obecni podczas przetargu. 

W cigu 7 dni komisja powiadamia uczestników o wynikach przetargu, a w cigu 

10 dni zwraca wadium przetargowe. Wadium zwycizcy przetargu jest odliczane od 

ceny obiektu. Kontrakt jest podpisywany w cigu 30 dni.


Zakupy na potrzeby pastwowe 

Zakupy dokonywane na potrzeby pastwa uregulowane s Ustaw o zakupie 

towarów, pracy i usług na potrzeby pastwowe 31 oraz rozporzdzeniem Rady 

Ministrów RM o zatwierdzeniu rozporzdzenia o zakupie towarów i usług drog 

zapyta ofertowych 32 . Organem nadzorujcym jest Pastwowa Agencja ds. Zakupów 

Pastwowych podległa Ministerstwu Gospodarki. 

Ustawa zobowizuje do stosowania okrelonych procedur, którymi s: 

• przetargi otwarte; 

• przetargi dwustopniowe; 

• przetargi ograniczone; 

• przetargi specjalne ograniczone; 

• przetargi ofertowe; 

• zakupy z jednego ródła. 

Dokumentacja przetargowa jest sporzdzana w jzyku mołdowskim oraz dodatkowo 

w rosyjskim i angielskim, jeeli cena zakupu przekracza: 

• 450 tys. MDL w przypadku towarów, 

• 900 tys. MDL w przypadku prac, 

• 225 tys. MDL w przypadku usług. 

Termin złoenia ofert nie powinien by krótszy ni 55 dni od dnia opublikowania 

ogłoszenia o przetargu. Agencja ma prawo przedłuy ten termin przed jego 

upłyniciem. Oferty musz by podpisane i złoone w zapiecztowanej kopercie. 

Oferty na okrelone standardowe towary mog by przesłane faksem. Na wniosek 

dostawcy Agencja wydaje pokwitowanie zawierajce dat i czas otrzymania oferty. 

Obowizkowa jest wpłata wadium przetargowego, które na ogół nie przekracza 3 % 

kosztorysowej wartoci kontraktu. 

O wyborze oferty Agencja pisemnie powiadamia zwycizc przetargu. Podpisanie 

umowy nastpuje w cigu 20 dni od daty zaakceptowania oferty. Pozostali uczestnicy 

przetargu w cigu 10 dni od daty zawarcia umowy powinni zosta poinformowani 

o podpisaniu umowy z podaniem nazwy i adresu wybranego dostawcy oraz ceny 

kontraktowej. 

31 Ustawa nr 1166-XII z 30.04.1997; opublikowana w Monitorul Oficial nr 67-68 z 16.10.1997. 

32 Rozporzdzenie nr 832 z 13.08.2001; opublikowane w Monitorul Oficial nr 104-105 z 

24.08.2001.

102 


Ochrona znaku towarowego 

Zgodnie z Ustaw 33 o znakach towarowych i znakach okrelajcych miejsce 

pochodzenia towaru 34 z 22 wrzenia 1995 roku z pó niejszymi zmianami 35 , znak 

towarowy okrelany jest jako oznaczenie towaru lub usługi (wyraone w formie 

słownej, numerycznej, przestrzennej, kombinacji kolorów), umoliwiajce 

odrónienie danego towaru lub usługi od innych, tego samego rodzaju. Znaki 

towarowe mog by indywidualne (przyznawane osobom prawnym lub fizycznym) 

lub zbiorowe (przyznawane zwizkom, grupom, stowarzyszeniom osób prawnych lub 

fizycznych). 

Ochronie prawnej w ramach ustawy podlega te znak zgodnoci danego znaku 

towarowego z obowizujcymi w kraju standardami i regulacjami prawnymi oraz 

znane wiatowe znaki towarowe. 

Znak okrelajcy miejsce pochodzenia 36 okrela kraj, region lub obszar geograficzny, 

skd pochodz surowce i siła robocza niezbdna do wyprodukowania tych towarów 

w całoci lub w przewaajcej czci. Zgodnie z Konwencj Parysk „O ochronie 

własnoci przemysłowej”, uywanie tego znaku niezgodnie z pochodzeniem danego 

towaru stanowi przejaw nieuczciwej konkurencji i jest zabronione. 

Rejestracj obu znaków prowadzi Pastwowa Agencja Ochrony Własnoci 

Przemysłowej. Znane wiatowe znaki towarowe podlegaj ochronie prawnej bez 

koniecznoci rejestracji w Agencji. 

Znak towarowy i znak okrelajcy miejsce pochodzenia mog nie zosta 

zarejestrowane m.in. z powodu niezgodnoci z art. 2 par. 1 Ustawy o znakach 

towarowych, braku jednoznacznego charakteru oznacze (co moe wprowadzi 

w błd odbiorc), istnienia podobnych lub ju zarejestrowanych znaków towarowych 

w Republice Mołdowy, znaków towarowych posiadanych i uywanych do 1 stycznia 

1992 roku przez dwie lub wicej osoby prawne, a take gdy znak okrelajcy 

pochodzenie nie jest chroniony w kraju pochodzenia danego towaru. 

Wniosek o rejestracj znaków składany jest w Agencji przez rzecznika patentowego 

(chyba e umowy midzynarodowe z udziałem Republiki Mołdowy stanowi inaczej) 

33 Ustawa nr 588 z 22.09.1995; Monitorul Oficial nr 8-9 z 8.02.1996 

34 Appellation d’ origine 

35 Ustawy: nr 1009-XIII z 22.10.1996 (Monitorul Oficial nr 80 z 12.12.1996), nr 1079-XXIV z 

23.06.2000 (Monitorul Oficial nr 154-156 z 14.12.2000), nr 65-XV z 12.04.2001 (Monitorul 

Oficial nr 55-56 z 24.05.2001). 

36 Appelation d’origine


i moe dotyczy tylko jednego znaku towarowego lub znaku okrelenia miejsca 

pochodzenia towaru. Do wniosku naley dołczy dokument stwierdzajcy tytuł 

prawny wnioskodawcy do znaku, który ma by zarejestrowany, upowanienie dla 

rzecznika oraz potwierdzenie dokonania opłaty rejestracyjnej. 

Dat złoenia wniosku jest data otrzymania przez Agencj wniosku spełniajcego 

wszystkie warunki okrelone w art. 8 (5) Ustawy wraz z potwierdzeniem dokonania 

opłaty rejestracyjnej. Decyzja o rejestracji podejmowana jest na podstawie 

dwuetapowego badania przez Agencj wniosku o zarejestrowanie znaku. 

W pierwszym etapie, w cigu miesica Agencja bada wniosek od strony formalnej na 

zgodno z art. 8 (5) Ustawy. W przypadku braków w dokumentacji wnioskodawca 

ma dwa miesice na ich uzupełnienie. W drugim etapie, Agencja przeprowadza 

badanie podstawowe, trwajce do dziewiciu miesicy od daty podjcia decyzji 

o przystpieniu do drugiego etapu bada. 

Wnioskodawca ma trzy miesice na odwołanie si od decyzji Agencji, podjtej na 

podstawie wyników pierwszego lub drugiego etapu bada, do Rady Odwoławczej 

Agencji. W kadym momencie procedury rejestracyjnej wnioskodawca moe wycofa 

wniosek. 

Wniosek o zarejestrowanie znaku jest publikowany w oficjalnym biuletynie 

wydawanym przez Agencj. W cigu trzech miesicy od opublikowania wniosku, 

kady ma prawo złoy sprzeciw do Rady Odwoławczej Agencji. Jeli nie złoono 

adnego sprzeciwu, Agencja rozpoczyna procedur rejestracyjn a nastpnie wpisuje 

znak do Narodowego Rejestru Znaków Towarowych i Znaków Okrelajcych Miejsce 

Pochodzenia, a nastpnie, w cigu trzech miesicy od daty zarejestrowania, wydaje 

certyfikat rejestracyjny i publikuje dat rejestracji znaku w oficjalnym biuletynie. 

Rejestracja znaku towarowego jest wana przez 10 lat od daty złoenia wniosku 

i moe by wielokrotnie przedłuana na kolejne okresy 10-letnie na wniosek 

właciciela znaku. Wniosek o przedłuenie wanoci powinien by złoony 

w ostatnim roku wanoci rejestracji lub w cigu szeciu miesicy po wyganiciu jej 

wanoci, ale pod warunkiem dokonania dodatkowej opłaty. Rejestracja znaku 

okrelajcego miejsce pochodzenia dokonywana jest bezterminowo. Właciciel znaku 

obowizany jest powiadomi Agencj o wszelkich zmianach w danych dotyczcych 

tego znaku, a Agencja w cigu trzech miesicy od daty otrzymania powiadomienia 

obowizana jest dokona odpowiednich zmian w rejestrze. 

Właciciel znaku towarowego ma prawo umieci przy nim znak ®, wskazujcy na 

fakt rejestracji na terenie Mołdowy. Prawa wynikajce ze złoenia wniosku o 

rejestracj lub z dokonania rejestracji znaku mog by przenoszone w całoci lub 

czci na strony trzecie.

104 


Bezprawne wykorzystywanie znaku towarowego i znaku okrelajcego pochodzenie 

pociga za sob sankcje w postaci kar finansowych, odszkodowania dla strony oraz 

konfiskaty towarów, maszyn, surowców. 

Rejestracja znaku towarowego lub znaku okrelajcego miejsce pochodzenia moe 

by uniewaniona w całoci lub czciowo, w przypadku gdy: 

• naruszone s postanowienia ustawy o znakach towarowych i znakach 

okrelajcych miejsce pochodzenia, 

• podana została błdna informacja o pochodzeniu towaru, 

• nie istniej warunki okrelajce specyficzne cechy danego regionu 

geograficznego, 

• produkt nie posiada cech okrelonych w Rejestrze Znaków Towarowych, 

• wystpiły inne znaczce powody. 

Rejestracja moe by uniewaniona równie na wniosek właciciela znaku 

towarowego po okresie przynajmniej picioletniego nieuywania znaku (chyba e 

istniały wane powody takiej sytuacji, np. restrykcje importowe lub inne przeszkody). 

Wniosek o uniewanienie rejestracji znaku towarowego moe złoy do Rady 

Odwoławczej Agencji kada osoba. Bdzie on rozpatrzony w cigu trzech miesicy 

od daty jego otrzymania, a w cigu 10 dni zostanie o tym powiadomiony właciciel 

znaku towarowego. 

Pastwowa Agencja Ochrony Własnoci Przemysłowej zajmuje si wszelkimi 

sprawami dotyczcymi rejestracji obu znaków, publikuje „Biuletyn”, prowadzi Rejestr 

Znaków oraz reprezentuje Mołdow w stosunkach z midzynarodowymi 

organizacjami w zakresie dotyczcym własnoci przemysłowej. 

Prawa wynikajce z ustawy o znakach towarowych i znakach okrelajcych miejsce 

pochodzenia odnosz si w tym samym stopniu zarówno do podmiotów krajowych, 

jak i zagranicznych. Znak zarejestrowany w Republice Mołdowy na podstawie 

Madryckiego Porozumienia o Midzynarodowej Rejestracji Znaków lub Protokołu do 

ww. Porozumienia podlega takiej samej ochronie prawnej, jak znak zarejestrowany na 

podstawie Ustawy z 22 wrzenia 1995 z pó niejszymi zmianami. W przypadku, gdy w 

Ustawie sprawy dotyczce ochrony znaków towarowych uregulowane s inaczej ni 

w traktatach midzynarodowych, których stron jest Republika Mołdowy, obowizuj 

uregulowania prawne traktatów midzynarodowych.


Zatrudnianie pracowników 

Sprawy zwizane z zatrudnianiem pracowników oraz rozwizywaniem sporów, 

reguluje Kodeks pracy i Umowa zbiorowa zawierana kadego roku pomidzy Rzdem 

RM, Federacj Zwizków Zawodowych i Krajow Konfederacj Patronatu 

(niezaleny zwizek pracodawców). Kodeks pracy, uchwalony w 1973 roku, był 

wielokrotnie poprawiany w ostatnich latach. 

Zwizki zawodowe 

Działalno zwizków uregulowana jest w ustawie o zwizkach zawodowych z lipca 

2000 roku. Zwizki zawodowe s zorganizowane według kryterium branowego. 

Ponadto istnieje Konfederacja niezalenych zwizków zawodowych Mołdowy. 

Członkostwo w zwizkach zawodowych nie jest obowizkowe, ale w duych, 

przewanie pastwowych przedsibiorstwach, ich wpływy s znaczce. Wszystkie 

zwizki zawodowe s podmiotami prawnymi i musz by oficjalnie zarejestrowane. 

Zwizki zawodowe zawieraj corocznie układy zbiorowe pracy (branowe 

i zakładowe), negocjuj wysoko wynagrodzenia minimalnego itp. Chocia nie maj 

prawa uczestniczenia w zarzdzaniu firm, czasami decyzje zarzdu firmy s 

konsultowane ze zwizkami zawodowymi, zwłaszcza jeli mog mie negatywne 

skutki dla pracowników. 

Stosunki pracy 

Umowy o prac mog by indywidualne lub zbiorowe. Warunki umowy o prac nie 

mog by bardziej restrykcyjne ni obowizujce w kodeksie pracy. Umowa powinna 

by zawarta w formie pisemnej z okreleniem stanowiska, wynagrodzenia i zakresu 

obowizków. Istniej trzy typy umów o prac: na czas nieokrelony, na czas 

okrelony (maksymalnie 5 lat) i umowa o dzieło. Moliwe jest zawarcie umowy na 

okres próbny, który moe wynosi do 3 miesicy (w szczególnych przypadkach do 

6 miesicy). 

W wikszoci przedsibiorstw pastwowych poza wynagrodzeniem zasadniczym 

istnieje złoony system nagród, premii i innych wiadcze (pieninych 

i niepieninych). W firmach prywatnych wynagrodzenie jest wysze ni 

w pastwowych, a w firmach zagranicznych wysze ni w miejscowych. Zgodnie 

z wymogami prawa dewizowego wynagrodzenie musi by wypłacane w mołdowskiej 

walucie (równie pracownikom zagranicznym).

106 


Czas pracy, zgodnie z kodeksem pracy, wynosi 40 godzin tygodniowo, 5 lub 6 dni 

w tygodniu, zwykle od poniedziałku do pitku. Czas pracy w nadgodzinach moe by 

uwzgldniany tylko w szczególnych przypadkach i nie powinien przekroczy 120 

godzin w cigu roku. Praca w czasie weekendu, urlopu oraz ponadnormatywny czas 

pracy mog by rekompensowane w formie dodatkowego czasu wolnego lub 

opłacone. Wynagrodzenie za dodatkowy czas pracy wynosi zwykle 150 % stawki 

godzinowej przy przepracowaniu okrelonej liczby godzin i 200 % powyej tej liczby 

godzin, okrelone indywidualnie przez dane przedsibiorstwo. 

Młodocianych mona zatrudnia po ukoczeniu przez nich 16 lat. W wyjtkowych 

przypadkach kodeks zezwala na zatrudnianie młodocianych od 14 roku ycia. Wiek 

emerytalny dla mczyzn wynosi 62 lata, a dla kobiet 57 lat. Nowe przepisy bd 

obowizywa od 2008 roku, kiedy to nastpi podwyszenie wieku emerytalnego dla 

mczyzn do 65 lat, a dla kobiet – do 60 lat. 

Płatny urlop wypoczynkowy wynosi 24 dni w roku (wyłczajc wita ustawowe). 

W pierwszym roku pracy urlop przysługuje po przepracowaniu 6 miesicy. 

Dodatkowe dni płatnego urlopu przysługuj w specjalnych przypadkach, takich jak 

lub, narodziny dziecka, mier członka rodziny, studia itp. Zwolnienia chorobowe 

i urlop macierzyski płatne s z Funduszu Ubezpiecze Społecznych. 

Odmowa zatrudnienia pracownika lub kierowanie si preferencjami ze wzgldu na 

płe, narodowo, jzyk, sytuacj socjaln lub materialn, wyznanie religijne s 

zabronione, chyba e konkretne warunki tego wymagaj. Szczególne warunki pracy, 

dotyczce długoci urlopu czy limitu godzin nadliczbowych stosowane s wobec 

kobiet w ciy, kobiet wychowujcych dzieci, młodocianych poniej 18 roku ycia, 

inwalidów. 

Pracodawcy s zobowizani do zapewnienia naleytego bezpieczestwa pracy i do 

wypłacenia rekompensaty pieninej w przypadkach naruszenia zdrowia pracownika 

z winy pracodawcy. Pracownicy pracujcy w zawodach obarczonych szczególnym 

ryzykiem powinni by odpowiednio zaopatrzeni w materiały ochronne (np. ubrania, 

obuwie, itp.). 

Umowa moe by wypowiedziana przez: 

• pracownika bez podania przyczyn z 2-tygodniowym okresem wypowiedzenia; 

umowa moe by rozwizana wczeniej, pod warunkiem e obie strony wyra 

na to zgod; 

• pracodawc w przypadkach przewidzianych w Kodeksie pracy (prawna 

reorganizacja przedsibiorstwa, brak kwalifikacji, systematyczne łamanie 

regulaminu, nieobecno w miejscu pracy, itp.).


Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne 

System ubezpiecze zapewnia pracownikom prawo do emerytury, zasiłków 

chorobowych, macierzyskich, na dzieci, wypadkowych i dla bezrobotnych. 

Wszyscy pracodawcy i pracownicy s zobowizani do płacenia składek na Społeczny 

Fundusz Ubezpieczeniowy w nastpujcej wysokoci: 

• pracodawcy 27 % wynagrodzenia brutto swoich pracowników, 

• pracownicy 2 % swojego wynagrodzenia brutto. 

Dodatkowo od 2004 roku funkcjonuje w Mołdowie system obowizkowych 

ubezpiecze zdrowotnych. Składka na ten cel jest płacona zarówno przez 

pracodawców, jak i pracowników, i wynosi 2 % wartoci wynagrodzenia dla obu 

kategorii. 

Cudzoziemcy pracujcy w Mołdowie, nie bdcy obywatelami tego kraju, ale 

posiadajcy prawo stałego pobytu, maj obowizek płacenia składek na ubezpieczenia 

społeczne i zdrowotne. Pozostali cudzoziemcy mog korzysta z systemu ubezpiecze 

społecznych i zdrowotnych na zasadach dobrowolnoci. Republika Mołdowy ma 

podpisane umowy o wzajemnej ochronie emerytur z Federacj Rosyjsk, Białorusi, 

Ukrain, Uzbekistanem i Azerbejdanem. 

Zatrudnianie cudzoziemców 

Status pracowników zagranicznych reguluj ustawy: o prawnym statusie cudzoziemców 

i osób nie posiadajcych obywatelstwa, o inwestycjach zagranicznych, o przybyciu i 

wyje dzie z Republiki Mołdowy, o imigracji oraz szereg uregulowa prawnych 

dotyczcych wydawania i anulowania pozwole imigracyjnych i pozwole na prac. 

Cudzoziemcy maj takie same prawa jak obywatele Mołdowy, z pewnymi wyjtkami. 

Nie posiadaj czynnego i biernego prawa wyborczego, nie mog by członkami partii 

politycznych lub organizacji, ani słuy w wojsku. 

Obcokrajowcy mog otrzyma wiz i pozwolenie na pobyt na terenie Mołdowy o ile jest 

to konieczne do wykonywania ich pracy w przedsibiorstwie z udziałem kapitału 

zagranicznego. Warunki pracy pracowników zagranicznych powinny by cile 

okrelone w ich umowach o prac. 

Obcokrajowcy podlegaj obowizkowi zarejestrowania si na policji. Wszyscy obywatele 

zagraniczni, którzy przebywaj w kraju przez okres do 90 dni musz zgłosi swój pobyt i 

otrzyma tymczasowy dokument imigracyjny (w tym przypadku nie jest wymagane 

pozwolenie na prac). W przypadku pobytu dłuszego ni 90 dni, wymagane jest

108 


pozwolenie na pobyt tymczasowy (na okrelony czas, nie przekraczajcy 3 lat), lub stały 

(na czas nieokrelony). Z tej procedury wyłczone s przedstawicielstwa dyplomatyczne. 

Przepisy regulujce sprawy obowizkowego ubezpieczenia zdrowotnego cudzoziemców 

i bezpastwowców, weszły w ycie 31 stycznia 2001 roku. Osoby posiadajce 

zezwolenie na pobyt stały na czas nieokrelony korzystaj z takich samych praw do 

wiadcze z tytułu ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego jak obywatele Mołdowy. 

Dokumentami potwierdzajcymi pobyt stały s: pozwolenie na pobyt wydane przez 

Departament Technologii Informacyjnych i pozwolenie na prac. Ubezpieczenie 

obowizuje przez okres zatrudnienia, okrelony w umowie o prac. 

Warunki ubezpieczenia zdrowotnego osób majcych zezwolenie na pobyt tymczasowy, 

uregulowane s w odpowiednich przepisach. Przepisy te stosuje si w takim zakresie, w 

jakim s zgodne z prawem midzynarodowym. Dokumentami potwierdzajcymi pobyt 

tymczasowy s dowód osobisty/paszport i pozwolenie na pobyt wydane przez 

Pastwowy Urzd Imigracyjny. 

Rekrutacja i płace 

Rekrutacja pracowników moe odbywa si za pomoc ogłosze w lokalnej prasie, za 

porednictwem lokalnych agencji doradztwa personalnego lub te przez 

wykorzystanie kontaktów z zagranicznymi firmami ju działajcymi na rynku 

Mołdowy. Pomimo znacznej emigracji zarobkowej, nie ma problemów ze 

znalezieniem odpowiednio wykwalifikowanej siły roboczej, nierzadko znajcej obce 

jzyki. Do niedawna najpopularniejszym z zachodnich jzyków obcych był francuski, 

obecnie coraz wiksz popularno zyskuje jzyk angielski. Powszechna jest te 

znajomo rosyjskiego. 

Wysoko płacy zaley od kwalifikacji pracownika, wyników i czasu pracy itp. Od 

2005 roku minimalne wynagrodzenie dla pracowników sektora rolnego wynosi 219 

MDL, pozostałych sektorów – 246 MDL. Z dniem 1 kwietnia ma by przeprowadzona 

indeksacja wynagrodze o 20 %. Do niedawna wynagrodzenia wypłacane były 

wyłcznie w gotówce. Wraz z coraz powszechniejszym stosowaniem kart płatniczych 

typu VISA, Europay i MasterCard, ronie liczba osób otrzymujcych wynagrodzenie 

na konta bankowe 37 . 

37 rednia płaca w podmiotach gospodarczych z udziałem kapitału zagranicznego wynosiła w 

2004 roku 1800 MDL – dane Departmamentu Statystyki i Socjologii z stycznia 2005 roku.


Infrastruktura dla biznesu 

Telekomunikacja 

Jedynym operatorem telefonii stacjonarnej jest Moldtelecom. Koszt podłczenia linii 

telefonicznej wynosi 980 MDL (około 75 USD), a koszt miesicznego abonamentu 

1,30 USD. Koszty połcze z krajami europejskimi kształtuj si na poziomie 0,65 

USD za minut. 

Telefonia komórkowa działa w standardzie GSM 900. Na rynku tym działaj dwaj 

operatorzy: Voxtel (www.voxtel.md) i Moldcell (www.moldcell.md). Voxtel ma 

szerszy zasig, a koszty jego usług zawieraj si w przedziale od 6 do 47 centów za 

minut, w zalenoci od pory dnia i zamówionego pakietu. Za dodatkow opłat obaj 

operatorzy zapewniaj roaming do wikszoci krajów europejskich i WNP. 

Głównymi dostawcami usług internetowych s firmy: Relsoft (www.mldnet.com) 

i Moldovan ISP Alliance (www.ournet.md). 

Usługi dla biznesu 

W Kiszyniowie działaj liczne firmy oferujce usługi doradcze, prawne, ksigowe, 

audytorskie, reklamowe, wydawnicze, kurierskie i ubezpieczeniowe. Adresy tych firm 

znajduj si w załcznikach nr 13, 14, 16, 17, 20 i 29. 

Lokale biurowe 

Lokale biurowe s łatwo dostpne, głównie w Kiszyniowie. Mona je wyszukiwa w 

ogłoszeniach prasowych, za porednictwem agencji nieruchomoci i przez media 

elektroniczne. Oferowane lokale biurowe róni si pod wzgldem ich wyposaenia w 

linie telefoniczne, własny system ogrzewania, klimatyzacj, okablowanie satelitarne, 

systemy alarmowe, miejsca parkingowe, kafejki, sklepiki itp. 

Do celów biurowych, zwłaszcza w centrum Kiszyniowa, wykorzystywane s równie 

w szerokim zakresie lokale mieszkalne w budynkach wielorodzinnych. 

Wyremontowane i przystosowane do celów biurowych, s one najczciej 

wynajmowane przez małe i rednie firmy. Czynsz kształtuje si od 18 do 25 USD za 

metr kwadratowy. Wiele firm i organizacji midzynarodowych (np. Bank wiatowy) 

kupuje stare wille do remontu, z przeznaczeniem na biura. Mona równie naby lokal 

lub cały budynek na własno. Niektóre hotele (np. Chisinau, International, Jolly 

Alon, Turist) i centra biznesu równie oferuj powierzchnie biurowe do wynajcia. 

Wyrónia si wród nich hotel Jolly Alon, który goci u siebie takie firmy jak

110 


PricewaterhouseCoopers i Deloitte & Touche zapewniajc im powierzchni biurow 

o najwyszym standardzie (klasy A), za 15 USD/m 2 miesicznie. 

Rynek lokali biurowych oferuje równie wysokiej klasy powierzchnie biurowe 

w specjalnie do tego celu budowanych biurowcach, które od niedawna zaczły 

pojawia si w Kiszyniowie. Jednym z nich jest CTI Capital Business Centre znany 

jako Kentford Building, który przystosowuje powierzchnie biurowe do 

indywidualnych wymaga klientów. Lokale wyposaone s w klimatyzacj, własny 

system ogrzewania, generatory prdu, linie telefoniczne, pełne okablowanie 

satelitarne, systemy bezpieczestwa i alarmy, miejsca parkingowe, kawiarnie 

i restauracje, sklepiki i salony piknoci. Miesiczny czynsz za metr kwadratowy 

powierzchni biurowej w tym budynku wynosi od 15 USD do 20 USD. 

Lokale kategorii B znajduj si take w dwóch innych budynkach nalecych do 

Petrolbanku i QBE Asito w centrum Kiszyniowa. Oferowane tam powierzchnie 

biurowe odpowiadaj zachodnim standardom, chocia brak niezalenego ogrzewania 

w sytuacji nieregularnych dostaw ciepła z miejskiej sieci ciepłowniczej jest uciliwy 

w sezonie zimowym. Miesiczny czynsz za metr kwadratowy powierzchni w budynku 

QBE Asito wynosi 18 USD. W budynku tym ma siedzib amerykaska organizacja 

USAID, przedstawicielstwo Ericssona i cz ambasady USA.


VIII. 

INWESTYCJE ZAGRANICZNE 

Jednym z podstawowych problemów gospodarki Mołdowy jest niski poziom inwestycji. 

W okresie kryzysu lat 1990-1999 wielko inwestycji w kapitał podstawowy 

zmniejszyła si prawie dziesiciokrotnie. Wzrostowi gospodarczemu ostatnich lat 

towarzyszył wzrost inwestycji w kapitał podstawowy (o 11 % w 2001 roku, o 4 % w 

2002, o 16 % w 2003 i o 8 % w 2004 roku), ale ich poziom jest nadal zbyt niski, by 

zapewni stabilny wzrost gospodarczy. 

Zwikszenie poziomu inwestycji w oparciu o krajowe ródła finansowania jest trudne, z 

uwagi na ograniczone rodki własne przedsibiorstw i niewielkie oszczdnoci ludnoci. 

Poziom wewntrznych oszczdnoci był w 2003 roku niski (13 % PKB), suma aktywów 

banków komercyjnych niewielka (35 % PKB) a rodki budetowe przeznaczone na 

inwestycje bardzo skromne (80 mln MDL, co stanowiło 2 % wydatków budetowych 

pastwa). Dlatego te wanym ródłem finansowania wzrostu gospodarczego powinny 

sta si zasoby inwestorów zagranicznych. 

Zdajc sobie z tego spraw, Rzd Republiki Mołdowy ustanowił rozwizania prawnonormatywne 

sprzyjajce napływowi kapitału zagranicznego oraz ochraniajce 

inwestorów zagranicznych Konstytucja Republiki Mołdowy gwarantuje nienaruszalno 

inwestycji wszystkich osób fizycznych i prawnych, w tym cudzoziemców. Obowizuje 

zasada prymatu prawa midzynarodowego, gospodarki rynkowej, ochrony własnoci 

prywatnej, ochrony przed nieuczciwym wywłaszczeniem, przed konfiskat mienia, oraz 

zasada rozdziału władzy. 

Podstaw tych zasad jest uchwalona w 2004 roku ustawa O inwestycjach w rozwój 

przedsibiorczoci, która zastpiła dotychczasow ustaw o inwestycjach zagranicznych 

z 1993 roku oraz midzynarodowe porozumienia o ochronie i wzajemnym wspieraniu 

inwestycji. Porozumienie takie zostało podpisane równie z Polsk (weszło w ycie 27 

lipca 1995 roku). Ponadto przyjto ustaw o wolnych strefach ekonomicznych (w 2001 

roku), a Kodeks Podatkowy przewiduje ulgi dla przedsibiorstw z kapitałem 

zagranicznym. 

Ramy prawne 

Najwaniejszymi aktami prawnymi dotyczcymi inwestycji, poza wymienion wyej 

ustaw z 2004 roku, s: 

• Ustawa o przedsibiorczoci i przedsibiorstwach (1992) 

• Ustawa o działalnoci monopolistycznej i rozwoju konkurencji (1992) 

• Ustawa o współpracy (1992)

112 

Inwestycje zagraniczne 

• Ustawa o wspieraniu małej przedsibiorczoci (1994) 

• Ustawa o instytucjach finansowych (1995) 

• Ustawa o Banku Narodowym (1995) 

• Ustawa o koncesji (1995) 

• Ustawa o leasingu (1996) 

• Ustawa o franszyzie (1997) 

• Ustawa o spółkach akcyjnych (1997) 

• Ustawa o administracyjnym podatku dochodowym (1997) 

• Kodeks podatkowy (1997) 

• Ustawa o normatywnej cenie oraz procedurze obrotu ziemi (1997) 

• Ustawa o wywłaszczeniu (1999) 

• Ustawa o ochronie konkurencji (2000) 

• Ustawa o rejestracji przedsibiorstw i organizacji (2000) 

• Ustawa o grupach finansowo-przemysłowych (2000) 

• Ustawa o niewypłacalnoci 

• Ustawa o wolnych strefach ekonomicznych (2001). 

Wspomniana wyej ustawa „O inwestycjach w rozwój przedsibiorczoci” precyzyjniej 

okrela warunki i zasady podejmowania działalnoci inwestycyjnej, a take ustanawia 

gwarancje i równe warunki dla inwestorów krajowych i zagranicznych. 

W Ustawie okrelono nastpujce zasady prowadzenia inwestycji: 

a) swoboda prowadzenia inwestycji – inwestycje mog by realizowane we 

wszystkich obszarach działalnoci gospodarczej na całym terytorium Mołdowy, 

jeli nie naruszaj interesów bezpieczestwa narodowego, ustawodawstwa 

antymonopolowego, norm dotyczcych ochrony rodowiska naturalnego, zdrowia 

ludnoci i porzdku publicznego; 

b) niedyskryminacja inwestycji – wyklucza si stosowanie rodków 

dyskryminujcych bd utrudniajcych podejmowanie działalnoci inwestycyjnej 

(w dziedzinie zarzdzania inwestycjami, prowadzenia operacji finansowych, 

wykorzystywania zysków, rozporzdzania majtkiem, itp.); 

c) przejrzysto – organy władzy publicznej w trakcie opracowywania nowej polityki 

inwestycyjnej powinny prowadzi konsultacje publiczne i informowa o nich. 

Zobowizane s take odpowiada na wszystkie zapytania inwestorów i 

udostpnia im informacje na temat działalnoci inwestycyjnej w Republice 

Mołdowy; 

d) obowizki i powinnoci inwestorów – inwestorzy powinni realizowa działalno 

inwestycyjn zgodnie z obowizujcym prawem.


W dziedzinie ochrony inwestycji Ustawa przewiduje: 

a) gwarancje przestrzegania praw inwestorów – organy władzy publicznej powinny 

przestrzega ustawowych praw inwestorów; 

b) gwarancje niestosowania wywłaszczenia i innych podobnych działa – 

inwestycje nie mog podlega wywłaszczeniu lub innym podobnym działaniom; 

przymusowe wstrzymanie działalnoci inwestycyjnej przez władze moe nastpi 

jedynie jeli odnona decyzja zostaje podjta w celach społecznie uytecznych, nie 

ma charakteru dyskryminacyjnego i towarzyszy jej adekwatna do poniesionych 

przez inwestora strat rekompensata; 

c) gwarancje zwrotu poniesionych strat – w przypadku naruszenia przez władze 

publiczne ustawowych praw, inwestorowi zwraca si poniesione straty (suma 

zwrotu musi by ekwiwalentna do sumy poniesionych strat). 

Inwestorom przysługuj ulgi podatkowe i celne zgodnie z prawem celnym i 

podatkowym Republiki Mołdowy. 

W Ustawie wyodrbniono rozdział, powicony inwestycjom zagranicznym, pt.: 

„Specjalne regulacje dotyczce inwestorów zagranicznych i inwestycji zagranicznych”. 

Podstawowe zapisy tego rozdziału to: 

a) rejestracja, prowadzenie działalnoci i likwidacja przedsibiorstwa z kapitałem 

zagranicznym dokonuje si na tych samych zasadach, jak w przypadku 

przedsibiorstwa miejscowego; 

b) przedsibiorstwa z kapitałem zagranicznym posiadaj prawo tworzenia filii i 

przedstawicielstw, zarówno w Republice Mołdowy, jak i poza jej granicami; 

c) ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie socjalne pracowników przedsibiorstwa z 

kapitałem zagranicznym dokonuje si zgodnie z prawodawstwem Republiki 

Mołdowy; 

d) rodki pienine i majtek (zysk, procenty, dywidendy, rodki ze sprzeday 

inwestycji itp.), uzyskane w wyniku zrealizowania inwestycji przez podmiot 

zagraniczny, po uregulowaniu zobowiza podatkowych mog by swobodnie 

wykorzystywane i transferowane na terytorium kraju oraz poza jego granicami; 

e) inwestorzy zagraniczni maj prawo do swobodnej wymiany waluty Republiki 

Mołdowy na walut zagraniczn i odwrotnie, zgodnie z obowizujcymi 

przepisami, 

f) inwestorzy zagraniczni maj prawo do zakupu na własno nieruchomoci (oprócz 

ziemi rolniczej i ziemi nalecej do funduszu lenego) w celu prowadzenia 

działalnoci gospodarczej.

114 


Ulgi inwestycyjne 

Zgodnie z obowizujcymi przepisami prawnymi, nowe przedsibiorstwa z kapitałem 

krajowym, zagranicznym lub mieszanym korzystaj z nastpujcych ulg w podatku 

dochodowym: 

• jeeli przedsibiorstwo wniesie do funduszu załoycielskiego sum przewyszajc 

warto 250 tys. USD – bdzie zwolnione z podatku dochodowego od osób 

prawnych w 50 % przez okres piciu lat, 

• gdy kapitał załoycielski przewyszy warto 2 mln USD, to przedsibiorstwo 

takie bdzie zwolnione z podatku dochodowego przez okres trzech lat, 

pod warunkiem, e co najmniej 80 % sumy podatku zainwestuje w produkcj 

towarów i usług lub w przedsiwzicia rzdowe zwizane z realizacj programów 

rozwoju gospodarczego. 

Po zakoczeniu okresu obowizywania wymienionych wyej ulg, przedsibiorstwom 

przysługuje przez kolejne trzy lata prawo do odliczenia od dochodu podlegajcego 

opodatkowaniu 50 % wydatków poniesionych na zakup rodków trwałych (za 

wyjtkiem samochodów osobowych oraz mebli biurowych), take w drodze leasingu. 

Planowane jest wprowadzenie moliwo zakupu przez inwestorów zagranicznych 

aktywów stanowicych w Mołdawie własno pastwow, na zasadach odroczonej 

płatnoci. Do tej pory zasada ta dotyczyła wyłcznie mołdowskich osób prawnych i 

fizycznych. Proponowane s równie zmiany, które dadz przedsibiorstwom z 

kapitałem zagranicznym moliwo nabywania ziemi bdcej własnoci pastwa, w 

tym równie gruntów o charakterze rolniczym. Rzd RM proponuje take 

ustanowienie jednej stawki opłaty za rejestracj przedsibiorstw, w tym 

przedsibiorstw z kapitałem zagranicznym, w wysokoci 250 MDL (20 USD). Opłata 

rejestracyjna przedsibiorstw z kapitałem zagranicznym wynosi obecnie 300 USD. 

Ograniczenia dla inwestorów zagranicznych 

Inwestycje zagraniczne mog by dokonywane we wszystkich dziedzinach gospodarki, 

ale nie mog narusza bezpieczestwa pastwa, ustaw antymonopolowych, norm 

ochrony rodowiska naturalnego, stanu zdrowia ludnoci oraz porzdku społecznego. 

Jedynie inwestycje dokonywane w sektorach zwizanych z obronnoci kraju i jego 

bezpieczestwem wymagaj zgody rzdu. Wyrób i sprzeda substancji toksycznych i 

psychotropowych, broni oraz pewnych rodzajów sprztu medycznego s zarezerwowane 

dla przedsibiorstw pastwowych.


Koncesje na eksploatacj zasobów naturalnych s wydawane wyłcznie przez rzd 

Republiki Mołdowy. Rzd zatwierdza wyniki midzynarodowych przetargów lub aukcji 

oraz umowy koncesyjne zawarte pomidzy inwestorem zagranicznym i organem władzy 

pastwowej. Długo koncesji na eksploatacj surowców naturalnych nie moe 

przekroczy 50 lat. Organy pastwowe posiadaj równie wyłczno na przyznawanie 

prawa do eksploatacji istniejcych lub budowanych obiektów, bdcych własnoci 

pastwa. W celu uzyskania takiego prawa równie podpisuje si umow koncesyjn. 

Instytucje wspierajce eksport i inwestycje 

Promocj eksportu i inwestycji zajmuje si Mołdowska Organizacja Promocji 

Eksportu MEPO (Moldovan Export Promotion Organisation), rzdowa organizacja 

wiadczca usługi konsultingowe na rzecz przedsibiorców. W skład MEPO, która 

koncentruje si na promocji mołdawskiego eksportu, wchodzi równie Mołdawska 

Agencja Rozwoju Inwestycji MIDA (Moldovan Investment Development Agency). 

Celem MIDA jest wypromowanie wizerunku Mołdowy jako atrakcyjnego miejsca do 

inwestowania. MIDA obsługuje potencjalnych inwestorów zagranicznych, a zakres jej 

usług obejmuje: 

• udzielanie informacji o aspektach prawnych i moliwociach inwestycyjnych; 

• wyszukiwanie i kojarzenie potencjalnych partnerów; 

• współdziałanie z organami decyzyjnymi; 

• organizowanie misji przyjazdowych zagranicznych inwestorów i wizyt 

w zakładach, których nabyciem potencjalni inwestorzy s zainteresowani; 

• pomoc w negocjacjach (na wstpnym etapie); 

• usługi poinwestycyjne. 

Zachty do inwestowania i przeszkody hamujce napływ inwestycji 38 

W latach 2000-2004 Rzd RM przejawiał polityczn wol podejmowania działa 

zmierzajcych do stworzenia niezbdnej prawnej i ekonomicznej bazy majcej na celu 

popraw warunków prowadzenia działalnoci gospodarczej i polepszenia klimatu 

inwestycyjnego. U podstaw odpowiedniej, sprzyjajcej rozwojowi przedsibiorczoci 

polityki gospodarczej i rozwiza administracyjnych leało przekonanie, i napływ 

inwestycji zagranicznych stanowi niezbdny warunek stałego wzrostu gospodarczego. 

38 Opracowano na podstawie: Z. Złakowski, Inwestycje zagraniczne w Republice Mołdowy. 

Warunki i klimat inwestycyjny, WEH Kiszyniów, czerwiec 2004 roku.

116 


W przyjtym przez Rzd dokumencie „Strategia rozwoju gospodarczego i obnienia 

poziomu ubóstwa” okrelono kierunki polityki gospodarczej słuce poprawie 

warunków prowadzenia działalnoci gospodarczej, obejmujce m.in.: 

a) zapewnienie stabilnych warunków makroekonomicznych (kontrola procesów 

inflacyjnych, niedopuszczanie do silnych waha kursu walutowego) 39 ; 

b) zreformowanie istniejcego ustawodawstwa (uproszczenie procedur rejestracji, 

licencjonowania, autoryzacji i uzyskiwania pozwole, itp., optymalizacja 

kontroli pastwowej dotyczcej działalnoci przedsibiorstw, zdecydowane 

zmniejszenie iloci kontroli, przeanalizowanie systemu płatnych usług i 

doprowadzenie do ich zmniejszenia) – przygotowaniami do przeprowadzenia 

reformy zajmuje si ju Ministerstwo Gospodarki RM; 

c) obnik stawek podatku dochodowego od osób prawnych (z 20 % w 2004 do 

18 % w 2005 i 15 % w 2006 roku) oraz od osób fizycznych; 

d) zmian podatków tak, aby sprzyjały one rozwojowi małego i redniego biznesu; 

e) tworzenie regionów rozwoju i nowych struktur rozwoju regionalnego (agencje, 

fundusze wspierania rozwoju regionalnego i inne), zwikszenie autonomii 

finansowej i samodzielnoci ekonomicznej regionów, a co za tym idzie ich 

atrakcyjnoci inwestycyjnej – opracowano ju projekt ustawy o wspieraniu 

rozwoju regionalnego wraz z aktami wykonawczymi; 

f) dalsz prywatyzacj majtku pastwowego; 

g) ochron konkurencji oraz doskonalenie działa antymonopolowych. 

Planuje si take inne działania zmierzajce do poprawy warunków prowadzenia 

działalnoci gospodarczej oraz polepszenia klimatu inwestycyjnego, zarówno dla 

inwestorów zagranicznych, jak i miejscowych. Oczekuje si, i w wyniku tych 

przedsiwzi wzronie aktywno inwestycyjna w takich dziedzinach gospodarki, 

jak: transport, łczno, przemysł, turystyka, budownictwo i inne. 

W cigu najbliszych 2 lat istniej szanse na znaczn popraw klimatu 

inwestycyjnego w Republice Mołdowy. Zalee bdzie to przede wszystkim od 

realizacji przez rzd konkretnych przedsiwzi wspierajcych i ułatwiajcych 

przedsibiorczo i działalno inwestycyjn (sfera podatkowa, koncesjonowanie, 

prywatyzacja, swoboda prowadzenia działalnoci, reforma sektora publicznego, walka 

z biurokracj, itp.), jak równie od wdroenia przyjtej z kocem 2004 roku Strategii 

39 W dokumencie zawarta jest prognoza makroekonomiczna, zgodnie z któr w latach 2005- 

2006 roczna inflacja nie przekroczy 9 %, a dewaluacja waluty narodowej – 7 %; przy tym pod 

koniec okresu tempo inflacji i dewaluacji bdzie obnia si, za deficyt budetu spadnie 

poniej 1% PKB.


wzrostu gospodarczego i obnienia poziomu ubóstwa, zatwierdzonej przez Rad 

Dyrektorów Banku wiatowego 40 . 

Kierunki polityki ekonomicznej i społecznej zawarte w Strategii, zostały pozytywnie 

przyjte przez Bank wiatowy i Midzynarodowy Fundusz Walutowy. Centralne 

miejsce w Strategii zajmuj zagadnienia dotyczce fundamentalnej zmiany charakteru 

wzrostu gospodarczego – przewiduje si przejcie od wzrostu, podstaw którego jest 

eksport siły roboczej (emigracja zarobkowa) generujcy dziki transferom popyt 

wewntrzny, do wzrostu opartego na rozwoju krajowego sektora prywatnego i 

napływie inwestycji, w tym zagranicznych. 

Realizacji wyej okrelonych zamierze powicone s główne kierunki polityki 

społeczno-gospodarczej RM na lata 2005-2006 dotyczce takich zagadnie, jak: 

• zapewnienie stabilizacji makroekonomicznej, 

• rozwój sektora prywatnego, 

• polityka budetowo-podatkowa, 

• polityka rozwoju regionalnego, 

• reforma sektora publicznego. 

W rzeczywistoci przewiduje si wprowadzenie stałego procesu systemowego 

monitorowania i oceny realizacji Strategii, w którym to uczestniczy bd nie tylko 

struktury rzdowe, lecz take przedstawiciele sektora prywatnego, organizacji 

pozarzdowych i niezaleni eksperci – proces bdzie miał charakter publiczny. 

Otwarto i stały dialog ze społeczestwem, w tym z przedstawicielami krajowego 

biznesu i inwestorami zagranicznymi, moe mie wpływ na wiarygodno tych 

zamierze i popraw klimatu inwestycyjnego. 

Wymienione wyej kompleksowe obszary działa mog mie znacznie wikszy 

wpływ na klimat inwestycyjny, ni pojedyncze rozwizania w sferze podatkowej, czy 

finansowej albo regulacjach administracyjnych. 

Obecnie stosowane zachty dla przedsibiorców nie s w stanie w pełni 

skompensowa ryzyka zwizanego z niepewn sytuacj gospodarcz i polityczn 

40 

Zatwierdzenie „Strategii wzrostu gospodarczego i obnienia poziomu ubóstwa” i w 

konsekwencji przyjcie „Strategii pomocy Mołdowie” bdzie wanym pozytywnym sygnałem, 

dla miejscowych i zagranicznych inwestorów, wiadczcym o stosunkowo duym zaufaniu 

midzynarodowych organizacji finansowych do Mołdowy, które gotowe s finansowa 

programy gospodarcze i społeczne RM. Mona oczekiwa, e w finansowanie konkretnych 

programów i projektów włcz si inne midzynarodowe organizacje finansowe, w tym take 

struktury Unii Europejskiej, co w konsekwencji pozytywnie odbije si na postrzeganiu 

Mołdowy przez inwestorów zagranicznych.

118 


(wci nierozwizany problem Naddniestrza), a take cigłymi zmianami regulacji 

prawnych. Zdaniem zachodnich inwestorów, czynnikiem hamujcym napływ 

inwestycji jest w pierwszym rzdzie biurokracja, uciliwa równie dla 

przedsibiorców mołdowskich. Procedury s mało przejrzyste i czasochłonne, 

szczególnie te zwizane z rejestracj przedsibiorstw, czy np. rejestracj znaków 

towarowych. 

Sytuacja powoli si jednak poprawia. Obserwuje si zwikszenie zainteresowania 

kapitału rosyjskiego inwestycyjnym rynkiem Mołdowy. Moe to by pozytywnym 

sygnałem dla innych inwestorów, podobnie jak i zapocztkowana ju współpraca z 

firmami z Azerbejdanu, które zamierzaj partycypowa w budowie terminali 

portowych. 

Rzd Mołdowy pracuje nad usprawnieniem systemu prawnego i doprowadzeniem go 

do poziomu, który odpowiadałby standardom Unii Europejskiej, co udało si ju 

w duym stopniu osign: ustanowiono prawa chronice znaki handlowe, własno 

intelektualn i przemysłow, a nowo wprowadzone zasady handlu umoliwiły 

Mołdowie wejcie do WTO 41 . Rzd opracował program, a parlament przyjł ju seri 

ustaw majcych na celu zwalczanie korupcji i protekcjonizmu. Według prawa 

przyjmowanie i dawanie łapówki jest w Mołdowie przestpstwem 42 . 

Zasadniczym czynnikiem, który zadecyduje o zwikszeniu napływu inwestycji 

zagranicznych bdzie stabilizacja polityczna, społeczna i ekonomiczna. Uregulowanie 

problemów zwizanych z terytorialn jednoci pastwa stworzy jakociowo nowe 

warunki i wpłynie jednoczenie na znaczne zawenie działa w tzw. „szarej strefie”. 

Warto pamita, e w samozwaczej Republice Naddniestrzaskiej nie uznaje si 

mołdowskiego prawa. Nie obowizuj tam gwarancje rzdu, a moliwo pomocy ze 

strony ambasady RP jest bardzo ograniczona. Niejednokrotnie zdarzały si tam 

przypadki pogwałcenia praw inwestorów. Z drugiej jednak strony naley mie 

nadziej, i rozpoczty proces politycznej i ekonomicznej integracji Naddniestrza 

bdzie kontynuowany i przyniesie pozytywne wyniki, co niewtpliwie wpłynie na 

zwikszenie atrakcyjnoci inwestycyjnej Mołdowy. 

41 26 lipca 2001 roku. 

42 Przyjcie łapówki podlega karze od 3 do 25 lat wizienia z konfiskat mienia i odebraniem 

czci praw obywatelskich do lat 5; wrczenie łapówki grozi kar 3 do 20 lat wizienia i 

konfiskat mienia.


Ochrona inwestycji 

Mołdowa zawarła umowy o wzajemnej ochronie i wspieraniu inwestycji z Polsk, 

a ponadto z wieloma innymi krajami (Belgi, Luksemburgiem, Chinami, Finlandi, 

Holandi, Iranem, Izraelem, Kuwejtem, Niemcami, Polsk, Rumuni, Szwajcari, 

Turcj, Ukrain, USA, Uzbekistanem, Wgrami, W. Brytani, Litw, Łotw, Bułgari, 

Francj, Azerbejdanem, Gruzj, Rosj, Włochami, Grecj, Czechami i Białorusi). 

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zostały zawarte z Polsk oraz innymi 

krajami: Rumuni, Uzbekistanem, Ukrain, Wgrami, Białorusi, Rosj, Litw, 

Niemcami, Japoni, Łotw, Azerbejdanem, Estoni, Turcj, Bułgari i Szwajcari. 

Ochrona własnoci intelektualnej 

Mołdowa jest członkiem wiatowej Organizacji Własnoci Intelektualnej (WIPO), 

sygnatariuszem najwaniejszych midzynarodowych porozumie dotyczcych ochrony 

własnoci intelektualnej. Postanowienia dotyczce ochrony praw intelektualnych 

zawarte s w „Tymczasowych regulacjach ochrony własnoci intelektualnej w 

Republice Mołdowy”. 

Organizacj odpowiedzialn za ochron własnoci intelektualnej jest Agencja Ochrony 

Własnoci i Praw Intelektualnych (AGEPI). Zajmuje si ona równie współprac z 

innymi organizacjami działajcymi na tym obszarze oraz prac nad ustawodawstwem z 

zakresu ochrony własnoci intelektualnej. W Mołdowie istniej odpowiednie podstawy 

prawne do ochrony własnoci intelektualnej, lecz nie s one w dostatecznym stopniu 

egzekwowane, a obowizujce w tym zakresie prawo jest nagminnie łamane. 

Specjalne strefy ekonomiczne 

W celu przycignicia długoterminowych inwestycji zagranicznych i rozwijania 

produkcji na eksport tworzone s specjalne strefy ekonomiczne. Ich działalno jest 

regulowana ustaw o wolnych strefach ekonomicznych z 27 lipca 2001 roku 43 . 

Na terenach wolnych stref ekonomicznych mona prowadzi nastpujc działalno: 

• produkcj przemysłow przeznaczon na eksport; 

• sortowanie, paczkowanie, znakowanie oraz innego typu działania zwizane z 

dobrami przewoonymi przez terytorium celne Republiki Mołdowy; 

43 "Monitorul Oficial" nr 108-109/834 z 6.09.2001.

120 


• działalno pomocnicz, np. usługi uytecznoci publicznej, składowanie, 

budownictwo, ywienie (niezbdne do prowadzenia działalnoci wymienionej w 

punktach 1 i 2). 

Na terytorium Mołdowy działaj trzy specjalne strefy ekonomiczne: „Ekspo-Biznes- 

Chisinau” utworzona w 1995 roku w Kiszyniowie, SSE „Twardica”, SSE „Ungeni” 

oraz trzy parki produkcyjne, majce status SSE: „Valkanesh”, „Taraclija” i „Otaci- 

Biznes”. Ponad 60 % firm działajcych w wolnych strefach ekonomicznych przypada 

na stref „Ekspo-Biznes-Chisinau”. 

Rezydenci działajcy w wolnych strefach ekonomicznych posiadaj nastpujce 

przywileje: 

• s zwolnieni z podatku dochodowego przez okres 3 lat w przypadku inwestycji 

przekraczajcej warto 1 mln USD lub przez okres 5 lat w przypadku inwestycji 

przekraczajcej warto 5 mln USD; 

• płac podatek dochodowy od produkcji eksportowej w wysokoci 50 % stawki 

podstawowej, 

• wyroby importowane na terytorium stref nie s obcione cłem, podobnie jak towary 

eksportowane z terenu stref na obszar celny Mołdowy lub poza granice kraju, 

• dochód z produkcji rolniczej wytworzonej na terenie stref jest zwolniony z podatku 

dochodowego, 

• towary akcyzowe importowane i eksportowane z terytorium SSE s zwolnione z tego 

podatku. 

W przypadku zmiany prawa rezydenci wolnych stref ekonomicznych mog przez 

dziesi lat stosowa te przepisy, które były dla nich korzystniejsze. 

Inwestycje zagraniczne w Mołdowie 44 

Według danych Narodowego Banku Mołdowy bezporednie inwestycje zagraniczne 

osignły w 2003 roku kwot 58,37 mln USD netto, przy czym napływ inwestycji 

wyniósł 91,75 mln USD, z czego inwestycje w kapitał podstawowy stanowiły 47,42 

mln, reinwestycje 12,52 mln, a pozostałe inwestycje – 31,81 mln USD. 

44 Opracowano na podstawie: Z. Złakowski, Inwestycje zagraniczne w Republice Mołdowy. 

Warunki i klimat inwestycyjny, WEH Kiszyniów, czerwiec 2004 r. oraz opracowania 

Mołdawskiej Organizacji Promocji Eksportu MEPO „Investments 2005” z marca 2005 roku.


Rys. 10. Napływ bezporednich inwestycji zagranicznych w latach 1997-2004 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

ródło: MEPO 

warto w mln USD 

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 

III kw. 

Po dobrych wynikach odnotowanych w latach 2000-2002, rok 2003 przyniósł 

wyra ny spadek napływu kapitału zagranicznego do Republiki Mołdowy. Przyrost 

inwestycji netto był w 2003 roku dwukrotnie niszy ni w roku 2002 (116,2 mln 

USD) i 2,5 razy niszy ni w 2001 roku (146,05 mln USD). Tym samym przyrost 

netto inwestycji zagranicznych obniył si z 9,9 % PKB w 2001 roku do 7,0 % w 

2002 roku i zaledwie 3,0 % w 2003 roku. Wyniki za pierwsze 9 miesicy 2004 roku 

wskazuj na odwrócenie tej niekorzystnej tendencji – w okresie tym napłynło 116,5 

mln USD bezporednich inwestycji zagranicznych, z których jednak tylko 34,5 mln 

stanowiły inwestycje w kapitał podstawowy, a 47,8 mln reinwestycje i 34,1 mln 

USD pozostałe rodki. Jednoczenie szacowany przyrost netto inwestycji w całym 

2004 roku wyniósł jedynie 71,1 mln USD. 

Tab. 10. Przyrost bezporednich inwestycji zagranicznych w latach 2001-2004 

2001 2002 2003 2004 

Bezporednie inwestycje zagraniczne netto 

ogółem, w mln USD 146,1 116,2 58,4 71,1 

w % do PKB 9,9 7,0 3,0 4,3 

w przeliczeniu na 1 mieszkaca, w USD 40,0 32,0 16,0 19,0 

ródło: Narodowy Bank Mołdowy oraz dane mołdowskich agencji informacyjnych. 

Zasadnicza warto bezporednich inwestycji zagranicznych to wkłady w kapitał 

podstawowy wspólnych przedsibiorstw i przedsibiorstw ze 100 % kapitałem 

zagranicznym. W 2003 roku stanowiły one 68 % wszystkich BIZ. Udział 

reinwestowanych dochodów stanowił 21%. Na sektor bankowy przypada – 14 % 

wszystkich bezporednich inwestycji zagranicznych. W 2003 roku bezporednie 

inwestycje zagraniczne stanowiły 15 % nakładów inwestycyjnych ogółem (w 2001 

oku – około 20 %, a w 2002 roku – 12 %).

122 


Tab. 11. Struktura bezporednich inwestycji zagranicznych netto 

(w mln USD) 

2001 2002 2003 2004 

Bezporednie inwestycje zagraniczne 146,1 116,2 58,4 71,1 

w tym: 

kapitał podstawowy 111,0 59,7 39,7 42,1 

sektor bankowy 7,5 2,3 1,6 b.d. 

pozostałe sektory 103,5 57,4 38,0 b.d. 

dochody reinwestowane 6,1 11,1 12,5 b.d. 

sektor bankowy 2,0 5,2 6,6 b.d. 

pozostałe sektory 4,1 5,9 5,9 b.d. 

kapitał pozostały 29,0 45,5 6,2 b.d. 

ródło: Narodowy Bank Mołdowy oraz dane mołdowskich agencji informacyjnych. 

Rys. 11. Nagromadzone bezporednie inwestycje zagraniczne na koniec 2003 roku 

wg kraju pochodzenia (czołowa „10”) 

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 

Rosja 

Hiszpania 

USA 

Holandia 

Szwajcaria 

Niemcy 

Rumunia 

Francja 

W. Brytania 

Luxemburg 

24,1 

18,8 

18 

12,4 

10,2 

33,7 

50,6 

102,7 

101,2 

158,2 

ródło: MEPO 

Zainteresowania inwestorów zagranicznych z poszczególnych krajów zmienia si w 

kolejnych latach. W 2002 roku najwicej inwestycji pochodziło z Holandii i Niemiec, 

za w 2003 roku z USA, Rumunii i Szwajcarii. Z kolei rok 2004 w Mołdowie 

przebiegał zdecydowanie pod znakiem inwestycji rosyjskich, amerykaskich, 

włoskich, rumuskich i azerbejdaskich. W sumie do tej pory w mołdawsk 

gospodark zainwestowały firmy z Rosji, Hiszpanii i Stanów Zjednoczonych. 

Wielko inwestycji zagranicznych w RM, na koniec 2003 roku wyniosła narastajco 

790,4 mln USD 45 . 

45 861,5 mln USD na koniec 2004 roku.


Wród sektorów cieszcych si najwikszym zainteresowaniem inwestorów 

zagranicznych znajduj si energetyka (34,8 % nagromadzonych inwestycji na koniec 

2003 roku), przemysł przetwórczy (27 %), handel detaliczny i hurtowy (16 %) oraz 

transport i łczno (12,4 %). 

Majcy miejsce w ostatnich czterech latach wzrost gospodarczy oraz oywienie na 

rynku inwestycyjnym nie wpłynły w widoczny sposób na wzrost napływu kapitału 

zagranicznego. Bezporednie inwestycje zagraniczne nie odgrywaj na razie znaczcej 

roli w rozwoju gospodarczym Republiki Mołdowy. W styczniu 2004 roku było tam 

zarejestrowanych 3184 przedsibiorstw z kapitałem zagranicznym, z których 393 

powstały w 2003 roku. Przedsibiorstw z kapitałem polskim było 27 (dane na dzie 

10 czerwca 2004 roku). 

Waniejsze przedsibiorstwa z kapitałem zagranicznym działajce w Republice Mołdowy: 

Przemysł spoywczy: S.A. Carmez International (Belgia), Fabrica de produse lactate din 

Hincesti-ALBA (USA), S.A. EFES Vitanta Breweris (Holandia), Coca Cola Bottlers 

Chisinau (Luksemburg), SRL Nefis (Turcja), Sudzucker Moldova (Niemcy), Natur 

Vit (Austria). 

Przemysł winiarski: Vinaria din Vale (Wielka Brytania), Kazayak-vin (Francja), Acorec 

Wine Holding (USA), Dionysos Mereni (USA). 

Przemysł przetwórczy: S.A. Ciment (Francja), S.A. Kriva-Knauf (Niemcy), Glass 

Container Company (Hiszpania). 

Produkcja tekstylna, wyrobów tekstylnych i skórzanych: Calmo International Lidmar 

(Piele – Włochy, Balteanca – Niemcy), Hertz Investment Group (USA). 

Telekomunikacja: S.A. Voxtel (Francja), S.A. Moldcell (Holandia), Sun 

Communications (USA). 

Sektor Bankowy: Mobiasbanca (USA), BCR-Chisinau (Rumunia), Energbank 

(Lichtenstein), Moldova Agroindbank (USA). 

Usługi: KPMG (Holandia), Ernst&Young (Cypr), PricewaterhouseCoopers Audit Ltd. 

(Rumunia), Celtica Moldova (Włochy). 

Pozostałe sektory: Lukoil-Moldova (Wielka Brytania), Tirex Petrol (Niemcy), Kentford 

Capital Corporation (Grecja), Donaris Group (Niemcy), QBE Asito (Australia), 

Leogrant (Turcja), Jolly Allon (USA), Green Hills Market (USA, Rosja). 

Pomimo wystpowania na powyszej licie szeregu renomowanych firm 

pochodzcych z kilkunastu krajów wiata, Mołdowa zajmuje cigle jeszcze bardzo 

skromn pozycj wród pastw bdcych miejscem lokowania inwestycji 

zagranicznych, o czym wiadczy nastpujcy wykres.

124 


Rys. 12. Bezporednie inwestycje zagraniczne w krajach Europy rodkowej i Wschodniej 

na koniec 2003 roku (w miliardach USD) 

0 10 20 30 40 50 60 

Mołdowa 

Macedonia 

Albania 

Bonia i Hercegowina 

Białoru 

Serbia i Czarnogóra 

Łotwa 

Słowenia 

Litwa 

Bułgaria 

Estonia 

Ukraina 

Słowacja 

Chorwacja 

Rumunia 

Czechy 

Wgry 

Polska 

Rosja 

0,79 

1,02 

1,09 

1,15 

1,89 

3,30 

3,32 

4,29 

4,96 

5,08 

6,51 

6,95 

10,24 

11,35 

12,69 

41,03 

42,91 

52,12 

52,51 

ródło: World Investment Report 2004, UNCTAD, p. 379-400. 

Pod wzgldem łcznej wartoci bezporednich inwestycji zagranicznych Mołdowa 

zajmuje ostatnie miejsce wród wszystkich krajów Europy rodkowej i Wschodniej i 

jest jedynym krajem tego regionu, w którym ich dotychczasowa skumulowana 

warto nie przekroczyła jeszcze progu 1 mld USD.


IX. WARUNKI PROWADZENIA HANDLU ZAGRANICZNEGO 46 

Ramy prawne 

W 1994 roku Mołdowa zliberalizowała zasady handlu zagranicznego, a rok pó niej 

zniosła ograniczenia ilociowe i inne bariery w eksporcie towarów. W 1994 roku 

podpisana została umowa o partnerstwie i współpracy z Uni Europejsk, a od 1 lipca 

1999 roku Mołdowa korzysta z Powszechnego Systemu Preferencji (GSP) przyznanego 

przez UE, zapewniajcego obnienie lub całkowite zniesienie stawek celnych w 

eksporcie mołdowskich towarów na rynek unijny. System ten obejmuje równie eksport 

z Mołdowy do Szwajcarii, Japonii i Stanów Zjednoczonych. W lutym 2001 roku 

Mołdowa została członkiem wiatowej Organizacji Handlu (WTO). 

Umowy o współpracy handlowej i gospodarczej (przyznajce klauzule najwyszego 

uprzywilejowania) Mołdowa zawarła z Polsk oraz z nastpujcymi krajami: Austri, 

Białorusi, Bułgari, Chinami, Estoni, Indiami, Iranem, Izraelem, Kazachstanem, Litw, 

Łotw, Rosj, Szwajcari, Turcj, Ukrain, USA, Uzbekistanem, Wgrami, Włochami, 

Grecj, Czechami, Cyprem oraz republikami Federacji Rosyjskiej – Tatarstanem i Baszkiri. 

Umowy o wolnym handlu Mołdowa zawarła z Rumuni oraz krajami byłego ZSRR: 

Armeni, Białorusi, Kazachstanem, Kirgistanem, Rosj, Turkmenistanem, Ukrain, 

Uzbekistanem, Azerbejdanem i Gruzj. 

Aktami prawnymi regulujcymi stosunki handlowe Mołdowy z zagranic s w 

szczególnoci nastpujce ustawy: 

• „O regulacjach pastwa w zakresie działalnoci gospodarczej w handlu 

zagranicznym” z 8.06.2000; 

• „O przystpieniu Republiki Mołdowa do wiatowej Organizacji Handlu”, z 1.06.2001; 

• Kodeks celny, z 20.06.2000; 

• „O taryfie celnej”, z 20.11.997; 

• „O regulacji przepływu rodków pieninych, towarów, prac i usług pochodzcych 

z kontraktów handlu zagranicznego”, z 29.01.1998; 

• „O certyfikacji”, z 28.10.1999; 

• „O administrowaniu podatkiem dochodowym i wdroeniu kodeksu podatkowego”; 

• „O ochronie konkurencji” z 30.06.2000; 

• „O znakach towarowych i znakach okrelajcych miejsca pochodzenia towarów”, 

z 22.09.1995, znowelizowana 23.06.2000; 

46 

Rozdział został przygotowany na podstawie opracowa pochodzcych z WEH w 

Kiszyniowie; Moldovan Economic Outlook 2/2004, CASE Moldova oraz Ekonomicznych 

komentarzy, nr 1-4/2005 r.

126 

Warunki prowadzenia handlu zagranicznego 

• „O technicznych barierach w handlu”, z 10.03.2000; 

• „O licencjonowaniu niektórych rodzajów działalnoci gospodarczej” z 30.07.2001; 

• „O działaniach antydumpingowych i postpowaniach ochronnych”, z 18.02.2000; 

• „O kontroli w eksporcie, reeksporcie i imporcie towarów strategicznych”, z 26.07.2000; 

• „O sanitarnym i epidemiologicznym zabezpieczeniu społeczestwa” z 16.06.1993; 

• „O wwozie i wywozie towarów na terytorium Mołdowy przez osoby fizyczne”, 

z 20.12.2002. 

Najnowszym dokumentem jest rozporzdzenie Rady Ministrów RM z 30.12.2004 roku 

„O okreleniu dziedzin produkcji, zwizanej z obowizkow certyfikacj i regulacj” 47 . 

Licencje w imporcie, eksporcie i reeksporcie 

W eksporcie i imporcie nie ma ogranicze ilociowych. W celu zapewnienia 

bezpieczestwa pastwa, zdrowia ludzi i zwierzt – wprowadzono licencjonowanie 48 

eksportu, importu i reeksportu niektórych rodzajów produktów: 

• broni, materiałów wybuchowych i jdrowych, technologii i wyposaenia do nich; 

• produkcji, prac i usług w sferze wojskowej (wymagana jest licencja specjalnej 

komisji rzdowej Republiki Mołdowy); 

• farmaceutyków, parafarmaceutyków, techniki optycznej, instrumentów medycznych 

i ich czci, rodowisk hodowlanych dla mikroorganizmów, odczynników 

chemicznych, testów diagnostycznych, rodków dezynfekcyjnych, narkotyków i 

rodków psychotropowych oraz materiałów do ich produkcji (wymagana jest licencja 

wydawana przez Izb Licencyjn); 

• trucizn, rodków chemicznych i biologicznych słucych do ochrony lub 

stymulowania wzrostu rolin, aparatów i urzdze weterynaryjnych (licencj wydaje 

Izba Licencyjna); 

• metali szlachetnych oraz wyrobów z nich, stopów, złomu i produktów zawierajcych 

metale szlachetne (za wyjtkiem produktów elektronicznych; licencj wydaje Izba 

Licencyjna); 

• złomu i odpadów metali elaznych i nieelaznych (licencj wydaje Izba Licencyjna); 

• importu i sprzeday hurtowej napojów alkoholowych, wyrobów tytoniowych oraz 

paliw ropopochodnych (licencj wydaje Izba Licencyjna). 

Licencje eksportowe/importowe uzyska mog podmioty gospodarcze zarejestrowane w 

Mołdowie. Nie mog one by odstpowane. Wydawane s licencje generalne i licencje 

zwykłe. Licencje generalne wystawiane s na handel z jednym krajem lub grup krajów, 

w okrelonych rozmiarach, a licencje zwykłe – na poszczególne kontrakty. 

47 Monitorul Oficial nr 1-4/14 z 07.01.2005. 

48 Rozporzdzenie Rady Ministrów z 13 sierpnia 1997 roku


Zakazy i ograniczenia w handlu zagranicznym 

Obowizuj: 

• zakaz importu rodków transportu eksploatowanych dłuej ni przez 10 lat; 

• zakaz sprzeday towarów konsumpcyjnych (spoywczych i przemysłowych) bez 

napisów w jzyku urzdowym na opakowaniach, etykietach i w dokumentach 

towarzyszcych; 

• ograniczenia w uzyskiwaniu licencji na eksport złomu i odpadów metali elaznych 

i kolorowych (wprowadzone w 2001 roku). 

Złom i odpady metali kolorowych i elaznych mog by eksportowane w nastpujcych 

przypadkach: 

• gdy pochodz od podmiotów gospodarczych, w których powstały w procesie 

produkcji lub likwidacji przestarzałych urzdze, 

• w zamian za kompensacyjne dostawy rudy lub surówki metali, 

• gdy sprzedawane s za waluty wymienialne i na zasadzie przedpłaty. 

Certyfikacja 

Podstaw prawn jest ustawa „O certyfikacji” 49 . Ponadto w tej dziedzinie obowizuj 

równie ustawy o ochronie praw konsumentów, o standaryzacji, o zabezpieczeniu 

sanitarno-epidemiologicznym ludnoci, o ochronie rodowiska, o jakoci w budownictwie, 

o kontroli broni osobistej, o bezpieczestwie przeciwpoarowym, o ochronie pracy, o 

znakach towarowych i znakach okrelajcych miejsca pochodzenia towarów oraz inne 

akty prawne. 

Krajowym organem certyfikacji jest Departament Standaryzacji i Metrologii (Moldova- 

Standard). Certyfikacj zajmuje si obecnie 26 instytucji certyfikacyjnych i 91 

laboratoriów badawczych akredytowanych w Narodowym Systemie Certyfikacji. W 

dziedzinie certyfikacji obowizkowej nie dopuszcza si działalnoci zagranicznych 

organów certyfikujcych nie akredytowanych w Narodowym Systemie Certyfikacji. 

Procedury certyfikacyjne i procedury oceny zgodnoci stosowane wobec produkcji 

importowanej i krajowej s identyczne i powinny spełnia wymagania podane w art. 2-9 

porozumienia z WTO w sprawie barier technicznych w handlu. 

Na podstawie rozporzdzenia Rady Ministrów RM z 30.12.2004 roku „O okreleniu 

dziedzin produkcji zwizanej z obowizkow certyfikacj i regulacj”, opublikowanego 

7 stycznia 2005 roku, wprowadzono nowy katalog towarów i usług podlegajcych 

49 Ustawa nr 652-XIV z 28.10.1999, opublikowana w „Monitorul Oficial” nr 12-13/62 z 03.02.2000.

128 


obowizkowej procedurze certyfikacyjnej. Obejmuje on w czci pierwszej nastpujce 

towary (importowane i produkcji krajowej): artykuły spoywcze, elektronika, produkty i 

technologie niebezpieczne, artykuły dla dzieci, kosmetyki, materiały budowlane, maszyny 

i wyposaenie, meble; katalog obejmuje łcznie 244 pozycje towarowe podlegajce 

certyfikacji (według kodów). W drugiej jego czci ujto nastpujce usługi: naprawa 

sprztu audio-video i sprztu gospodarstwa domowego; naprawa i obsługa samochodów, 

innych pojazdów samochodowych; usługi transportowe, w tym transport z zastosowaniem 

taksówek; usługi finansowe. 

Certyfikacja dobrowolna dotyczy towarów i usług nie ujtych w „powyszym katalogu i 

dokonywana jest z inicjatywy dostawcy lub konsumenta”. Moe by wymagana w 

dokumentach normatywnych, umowach handlowych, itp. 

Produkty importowane podlegajce obowizkowej certyfikacji powinny posiada 

certyfikat zgodnoci i (lub) krajowy znak zgodnoci, przyznany w ramach Narodowego 

Systemu Certyfikacji, a w przypadku towarów ywnociowych i lekarstw – równie 

certyfikat sanitarny. W przypadku braku wymienionych certyfikatów i (lub) krajowego 

znaku zgodnoci, produkty naley poddawa certyfikacji w Narodowym Systemie 

Certyfikacji. Klauzula o koniecznoci posiadania takich certyfikatów powinna by 

obowizkowo zawarta w kontrakcie importowym. 

W sytuacji gdy dostawca importowanych produktów nie zgadza si na przeprowadzenie 

prób lub nie akceptuje decyzji organu certyfikujcego, ma prawo w cigu 15 dni odwoła 

si do Departamentu Standaryzacji i Metrologii. Organ ten ma obowizek w cigu 30 dni 

rozpatrzy odwołanie i pisemnie powiadomi o swojej decyzji. Jeli dostawca nie zgadza 

si z t decyzj, ma prawo w cigu 15 dni wystpi do sdu. 

Przy reklamowaniu produktów posiadajcych certyfikaty wydane zgodnie z Narodowym 

Systemem Certyfikacji, dostawca ma obowizek poda numer certyfikatu zgodnoci. 

Zabronione jest reklamowanie produktów podlegajcych obowizkowej certyfikacji, a nie 

posiadajcych certyfikatu zgodnoci. 

Ochrona sanitarna i fitosanitarna 

wiadectwa sanitarne dla towarów krajowej produkcji s wydawane na podstawie 

dokumentacji zawierajcej m.in. wyniki przeprowadzonych testów sanitarnych. 

wiadectwa sanitarne dla towarów importowanych s wydawane na podstawie 

certyfikatów bezpieczestwa sanitarnego wystawionych przez kraje eksportujce 

i dodatkowych testów przeprowadzonych w Mołdowie.


Import produktów ywnociowych wymaga uzyskania wiadectwa sanitarnego. 

wiadectwo takie jest wydawane na wniosek importera (osoby prawnej lub fizycznej) 

przez instytucje nalece do Pastwowej Słuby Sanitarno-Epidemiologicznej 

Mołdowy. Na import nowych, nietradycyjnych produktów ywnociowych, zwłaszcza 

dla dzieci, dodatków do ywnoci i napojów wiadectwo sanitarne wydaje Ministerstwo 

Zdrowia i Pastwowe Centrum Naukowo-Badawcze Medycyny Prewencyjnej. 

wiadectwa sanitarne (wiadectwa bezpieczestwa) s wydawane równie dla 

produktów nieywnociowych, które mog stanowi potencjalne zagroenie dla ycia i 

zdrowia ludzi, takich jak: gotowa odzie i bielizna dziecica, rodki chemiczne do 

uytku domowego, kosmetyki, perfumy, odzie i obuwie, tekstylia i bielizna dla 

dorosłych, materiały syntetyczne z polimerów. wiadectwa te wydaje Ministerstwo 

Zdrowia i Pastwowe Centrum Naukowo-Badawcze Medycyny Prewencyjnej. 

Na import pozostałych produktów nie wymienionych wyej – wiadectwa wydawane s 

przez wszystkie orodki Medycyny Prewencyjnej Pastwowego Centrum Sanitarno- 

Epidemiologicznego Mołdowy. 

wiadectwa sanitarno-weterynaryjne 

Pozwolenia sanitarno-weterynaryjne na eksport, import i tranzyt zwierzt, produktów i 

półproduktów zwierzcych, karmy oraz surowców pochodzenia zwierzcego wydaje 

Główny Departament Weterynarii i Pastwowa Inspekcja Weterynaryjna Ministerstwa 

Rolnictwa i Przemysłu Spoywczego 50 , na podstawie „Norm sanitarno-weterynaryjnych” 

wydanych przez Ministerstwo Rolnictwa i Przemysłu Spoywczego w kwietniu 2000 

roku 51 . wiadectwa s wydawane na wniosek importerów lub eksporterów. 

wiadectwa pochodzenia towarów 

wiadectwa pochodzenia dla towarów eksportowanych, wobec których stosowany jest 

Powszechny System Preferencji, wydaje Ministerstwo Gospodarki (Departament 

Współpracy Gospodarczej z Zagranic). wiadectwa pochodzenia dla pozostałych 

towarów (z wyjtkiem tekstyliów eksportowanych do krajów UE), wydaje Izba 

Handlowo Przemysłowa 52 . Za wydanie wiadectw pochodzenia dla towarów, wobec 

których stosuje si system GSP, pobierane s opłaty w wysokoci 0,1 % od wartoci 

towarów. 

50 Informacje mona uzyska pod telefonami: (+373 22) 248873, 248875 i 729647, 735755. 

51 „Monitorul Oficial”, No. 94-97 (286) z 3.08.2000 

52 Kiszyniów, ul. Eminescu 28, e-mail: president@chamber.md., tel.(+3732) 238141, 238819, 

223476, faks: 241453.

130 


Cła i polityka celna 

Cła stosowane s tylko w imporcie. Do niedawna cła importowe na dany rok okrelane 

były w załczniku do ustawy budetowej. Od 2001 roku zarówno wysoko ceł, jak i 

stawek opłat za przeprowadzenie procedur celnych okrelona jest w załcznikach do 

ustawy o taryfie celnej, co stwarza warunki do stabilizacji stawek celnych na okresy 

dłusze ni rok budetowy. 

Maksymalna stawka celna w imporcie wynosi 15 %. W imporcie niektórych towarów 

rolnych, np. ziemniaków, ogórków, pomidorów, winogron, jabłek, gruszek, brzoskwi, 

moreli, liwek, wini, czereni stosuje si cła sezonowe (np. cło na import pomidorów w 

sezonie wynosi 20 %). 

Znakowanie towarów i kontrola importu 

Etykiety na towarach konsumpcyjnych powinny zawiera nazw towaru, ilo, 

zawarto, w tym skład surowców wykorzystanych do produkcji, kaloryczno, dat 

produkcji, dat wanoci, warunki przechowywania oraz nazw i adres producenta. 

Sprzedawane na rynku krajowym importowane wina gronowe, owocowe i jagodowe, 

wina gronowe musujce, koniaki, wódki, likiery i inne napoje alkoholowe oraz wyroby 

tytoniowe musz by zaopatrzone w banderole akcyzowe, które mona naby 

w Departamencie Kontroli Celnej. Towary podlegajce banderolowaniu mog by 

przewoone bez banderoli, w ograniczonych ilociach, przez osoby fizyczne nie 

prowadzce działalnoci gospodarczej. 

Od 1 stycznia 2002 roku 53 wprowadzono obowizkow kontrol importowanych 

towarów i usług „przed załadunkiem”, przeprowadzan przez szwajcarsk firm SGS – 

Societe Generale de Surveillance 54 . Kontrola ma na celu ograniczenie skali „szarej 

strefy” w imporcie do Mołdowy. Kontroli podlega import metali i kamieni szlachetnych, 

zwierzt, przesyłek pocztowych, broni i amunicji, o wartoci powyej 3 tysicy USD. 

Sprawdzana jest zgodno iloci, jakoci i ceny importowanych towarów 

z dokumentacj. Z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli wystpuje mołdowski 

importer. 

53 Decyzje Rady Ministrów z 26.09.2000 i z 13.11.2001. 

54 Filia tej firmy w Polsce – SGS Poland, znajduje si w Gdyni (81-369 Gdynia, Derdowskiego 7, 

P.O. Box 167, tel. +58 6216685, faks 6615152.


Podatki i ulgi w handlu zagranicznym 

Podatek dochodowy pobierany jest od dochodów przedsibiorstw, płac pracowników 

i dochodów osób prowadzcych indywidualn działalno gospodarcz. 

Podatek dochodowy od przedsibiorstw pobierany jest według stawki 18 %. Ulgi 

przyznano podmiotom z udziałem inwestycji zagranicznych oraz małym 

przedsibiorstwom na pi lat, pod pewnymi warunkami, a take podmiotom 

działajcym na terenie wolnych stref ekonomicznych. 

Podatkiem akcyzowym obcione jest ponad 50 grup towarów krajowych 

i importowanych, zgodnie z wykazem załczonym do ustawy budetowej. Dotyczy to 

m.in. kawy, kawioru, piwa, spirytusu etylowego, napojów alkoholowych i 

bezalkoholowych, tytoniu, papierosów, cygar, perfum, odziey z futer (lisów, norek, 

soboli), benzyny, wyrobów jubilerskich, magnetofonów, radiomagnetofonów, sprztu 

video, kamer, telewizorów, samochodów osobowych itd. Stawki tego podatku 

wymienione zostały w załczniku nr 33. 

Podatkiem nie s obcione towary akcyzowe: 

• importowane w ramach pomocy humanitarnej, pomocy technicznej organizacji 

midzynarodowych i pastwowych oraz na potrzeby przedstawicielstw 

dyplomatycznych; 

• wyprodukowane w Mołdowie i eksportowane; 

• przewoone tranzytem, 

• przeznaczone na skład celny, do wolnego obszaru celnego, na zniszczenie, 

przekazane pastwu, a take do przerobu „pod kontrol celn”. 

Akcyza od towarów importowanych jest naliczana i płacona razem z opłatami celnymi. 

Towary akcyzowe podlegaj obowizkowemu oznakowaniu znakiem akcyzy. Z uwagi 

na czste przypadki fałszowania znaków akcyzy z kocem 2004 roku rzd podjł 

decyzj o zmianie oznakowania, w tym o zastosowaniu lepszych zabezpiecze 

drukarskich. Pocztkowo stare znaki miały by stosowane w obrocie do 1 lutego 2005 

roku, za w imporcie planowano wykorzystywa tylko partie wydane do 10 wrzenia 

2004 roku. Terminy te nie zostały zachowane z uwagi na zbyt du ilo towarów 

przechowywanych w magazynach, posiadajcych stare znaki akcyzy. 

W przywozie towarów akcyzowych do przerobu akcyz pobiera si, a nastpnie zwraca 

przy wywozie wyrobów. W przypadku reeksportu akcyza opłacona wczeniej w 

przywozie podlega zwrotowi. 

Akcyza jest pobierana w eksporcie towarów akcyzowych do tych krajów WNP, z 

którymi Republika Mołdowy nie zawarła umów o zasadach pobierania podatków

132 


porednich (Białoru, Kazachstan, Uzbekistan). W handlu z Rosj od połowy 2001 roku 

stosowane s rosyjskie zasady dotyczce akcyzy w handlu zagranicznym 55 . 

Od wikszoci rodzajów działalnoci gospodarczej, a take w imporcie towarów i usług 

pobierany jest podatek VAT według stawki 20 % wartoci celnej. Obnion stawk 

VAT w wysokoci 8 % pobiera si od produkcji niektórych towarów pierwszej potrzeby 

(pieczywo, mleko i artykuły mleczarskie), natomiast stawk 5 % od produkcji oraz 

importu gazu naturalnego i spronego, produktów rolinnych, sadowniczych i 

hodowlanych. Stawk 0 % VAT ustanowiono na cztery grupy produktów dla dzieci, 

towary przeznaczone dla korpusu dyplomatycznego, otrzymywane w ramach umów 

midzynarodowych (patrz przypis nr 38) oraz w eksporcie. 

VAT nie jest pobierany od towarów przewoonych tranzytem (72 godziny), importowanych 

do składów celnych i wolnych obszarów celnych oraz sklepów wolnocłowych lub w celu 

przerobu pod kontrol celn ani od towarów przekazywanych dla pastwa. 

W reeksporcie oraz w imporcie towarów do przerobu czynnego VAT jest pobierany, a 

nastpnie zwracany przy wywozie towarów przetworzonych. 

Przedmioty osobistego uytku przywoone jednorazowo przez osoby fizyczne s 

zwolnione z cła, opłat celnych, VAT i akcyzy. S to niewielkie iloci piwa (2 litry), wina 

(1 litr), papierosy (200 sztuk), obuwie (2 pary) i pojedyncze sztuki odziey, wyrobów 

skórzanych, kalkulatorów, zegarków, aparatów fotograficznych, magnetofonów i 

magnetowidów. Iloci tych towarów, które mona wwie bez powyszych opłat na 

terytorium Mołdowy zostały wymienione w załczniku nr 34. Poza wyej wymienionymi 

obowizuj inne podatki, wskazane w ustawie budetowej na dany rok. 

Kontrola eksportu, importu i tranzytu towarów strategicznych 

Obrót towarami strategicznymi uregulowany jest ustaw z 26 lipca 2000 roku. Do 

towarów tych nale: wyroby, usługi i technologie podwójnego zastosowania, 

uzbrojenie i wyposaenie wojskowe, a take wyroby technologie i usługi, które mog 

by wykorzystane w produkcji i transporcie broni atomowej, chemicznej, biologicznej 

i rakietowej. Towary te mog by eksportowane lub reeksportowane tylko za zgod 

midzyresortowej komisji ds. kontroli eksportu, reeksportu, importu i tranzytu towarów 

strategicznych, w specjalnym trybie zapewnionym przez Ministerstwo Gospodarki. 

Tranzyt towarów strategicznych moe by realizowany na podstawie zgody wydanej 

przez wyej wymienion midzyresortow komisj, ze wskazaniem przej 

granicznych, trasy i czasu tranzytu. 

55 Rosja zawziła liczb wyjtków od zasad wolnego handlu z Mołdow do cukru, wódki, 

spirytusu i papierosów w imporcie do Rosji.


Ochrona produkcji krajowej i wspieranie eksportu 

W celach ochrony produkcji krajowej wprowadzane s cła antydumpingowe, cła 

kompensacyjne, okresowo podwyszone stawki celne (do 200 dni), pozwolenia 

przywozu w ramach ustanawianych kwot importowych. 

Podstaw do wszczynania postpowa ochronnych i ustanawiania rodków ochronnych 

wobec importu jest ustawa z 18 lutego 2000 roku. Dotyczy to przypadków importu 

dumpingowego lub subsydiowanego oraz importu, którego wielko lub warunki 

dostawy powoduj strat lub zagraaj poniesieniem strat przez mołdowskich 

producentów analogicznych towarów. 

Instytucj powołan do wspierania eksportu jest, wspomniana ju uprzednio, 

Mołdowska Organizacja Promocji Eksportu (MEPO), powstała dziki wsparciu 

programu Unii Europejskiej TACIS. Preferowane kierunki eksportu to rynki Europy 

rodkowej i UE. W ramach MEPO działa Centrum Informacji Handlowej, które słuy 

przedsibiorcom mołdowskim: 

• informacjami o rynkach zbytu, targach i wystawach, rozwizaniach prawnosystemowych 

w dziedzinie handlu zagranicznego w krajach o najwikszym znaczeniu i 

gospodarkach poszczególnych krajów oraz pomoc w poszukiwaniu partnerów 

zagranicznych; 

• pomoc finansow przeznaczon na wdraanie planów rozwoju eksportu przez małe i 

rednie firmy prywatne lub objte programem prywatyzacji (do 50 % kosztów, 

maksymalnie pi projektów na jedno przedsibiorstwo i 10 tys. EUR na 1 projekt). 

Tranzyt towarów z Polski do Mołdowy przez Ukrain 56 

Tranzyt towarów przez Ukrain regulowany jest przepisami Kodeksu celnego Ukrainy, 

ustaw „O tranzycie ładunków”, dekretami prezydenta Ukrainy i rozporzdzeniami 

Gabinetu Ministrów Ukrainy. Towary mog by przewoone trasami samochodowymi, 

kolejowymi, wodnymi i komunikacji powietrznej przez okrelone punkty granicy 

pastwowej Ukrainy. Przewóz moe odbywa si jednym rodzajem transportu, bez 

przeładunku (komunikacja prosta) lub rónymi rodzajami transportu (komunikacja 

mieszana lub kombinowana). W komunikacji mieszanej tranzyt moe by zwizany z 

przeładunkiem, przeróbk, sortowaniem, pakowaniem, pomiarem, formowaniem lub 

rozdzieleniem partii ładunku tranzytowego oraz tymczasowym przechowywaniem. Takie 

operacje wykonuje si pod kontrol celn. Tranzyt ładunków komunikacji prostej 

przewiduje ich przewóz na podstawie jednego dokumentu transportowego na całej trasie. 

56 Materiał informacyjny WEH Ambasady RP w Kijowie, opublikowany na stronie internetowej 

http://users.adamant.net/~wehamb w 2001 roku.

134 


Spedytorzy przewocy towary tranzytem przez terytorium Ukrainy ponosz 

odpowiedzialno dyscyplinarn, administracyjn, cywilno-prawn i karn w przypadku 

naruszenia ustawodawstwa obowizujcego w tym zakresie. 

Deklarowanie towarów przemieszczanych tranzytem 

Obowizuj deklaracje celne na blankietach 5-2 (5-3) (5 – Deklaracja celna). 

Wymagane jest posiadanie deklaracji towarowo-transportowej, sporzdzonej w jzyku 

komunikacji midzynarodowej. W zalenoci od wybranego rodzaju transportu 

deklaracj tak moe by: 

• lotnicza deklaracja ładunkowa (Air Waybill), 

• midzynarodowa deklaracja samochodowa (CMR), 

• deklaracja 6+6, 

• konosament (Bill of Lading). 

Dodatkowo pomocna moe by faktura (Invoice) lub inny dokument okrelajcy 

warto towaru, specyfikacja, protokół ładunkowy (cargo manifest), ksieczka 5- 

(karnet TIR). Przy deklarowaniu ładunków tranzytowych organom celnym przekazuje 

si ładunkow deklaracj celn (5). 

Obcienie celno-podatkowe 

Towary przewoone tranzytem przez terytorium celne Ukrainy nie s obcione cłem i 

VAT. Pobierane s natomiast opłaty celne (7 USD od deklaracji celnej i 3 USD od 

kadego dodatkowego arkusza deklaracji). 

Tranzyt towarów akcyzowych 

Transport przewoonych tranzytem towarów akcyzowych jest eskortowany przez 

ukraiskie organy celne, a w niektórych przypadkach – przez pododdziały Ministerstwa 

Spraw Wewntrznych Ukrainy. 

Transport nie jest eskortowany, jeli przedstawi si organom celnym gwarancje 

finansowe. Gwarantem moe by upowaniony przez Pastwow Słub Celn, 

w okrelonym trybie, bank lub spółka ubezpieczeniowa, które, w przypadku naruszenia 

przez przewo nika warunków tranzytu, zobowizuj si do uregulowania 

obowizkowych płatnoci za niewywiezione z terytorium Ukrainy towary. Wykazy 

upowanionych banków s zatwierdzane przez Pastwow Słub Celn po 

uzgodnieniu z Narodowym Bankiem i przekazywane s do wszystkich ukraiskich 

organów celnych. Dopuszcza si nastpujce rodzaje gwarancji: list gwarancyjny, 

zastaw pieniny oraz polis ubezpieczeniow.


List gwarancyjny wydawany jest przez bank bdcy gwarantem – rezydentem 

ukraiskim, który bierze na siebie obowizek uregulowania obowizkowych płatnoci 

za niewywiezione z terytorium Ukrainy towary w przypadku naruszenia przez 

przewo nika warunków tranzytu. 

Zastaw pieniny wnoszony jest na konto depozytowe urzdu celnego przez 

przewo nika-rezydenta w formie bezgotówkowej, w ukraiskiej walucie lub przez 

przewo nika-nierezydenta w walucie wymienialnej nalecej do pierwszej grupy 

według klasyfikatora walut NBU. Kwota zastawu odpowiada wysokoci wszystkich 

płatnoci obowizkowych, tj. opłaty akcyzowej, cła, VAT, opłat celnych i innych, 

liczonych zgodnie z trybem dotyczcym importu towarów. 

Polisa ubezpieczeniowa wydawana jest przez firm ubezpieczeniow znajdujc si w 

wykazie Pastwowej Słuby Celnej. Przedmiotem ubezpieczenia odpowiedzialnoci 

finansowej przewo nika jest jego zobowizanie wobec organów celnych do 

dostarczenia towarów do urzdu celnego przeznaczenia, w terminie i trasami 

okrelonymi w ustawodawstwie ukraiskim. W przypadku niedostarczenia ładunku 

tranzytowego, spółka ubezpieczeniowa-gwarant wnosi za przewo nika wszystkie 

nalenoci z tytułu tych towarów (tj. opłat akcyzow, cło, VAT, opłaty celne i inne), 

liczone tak jak w imporcie. 

Udzielenie gwarancji finansowych organom celnym nie jest obowizkowe w przypadku 

transportu samochodowego z wykorzystaniem ksieczek 5- (karnet TIR) zgodnie z 

Konwencj 5- z 1975 roku, transportu rurocigowego i przesyłek pocztowych. W 

pozostałych przypadkach konieczne jest zapewnienie gwarancji finansowych lub 

wyraenie zgody na eskort. 

Eskorta towarów przewoonych tranzytem 

Właciciele towarów lub upowanione przez nich osoby mog wybiera form ochrony 

i eskorty towarów jako alternatyw udzielenia gwarancji finansowych wobec organów 

celnych lub – ze wzgldu na bezpieczestwo – stosowa obie formy zabezpieczenia 

towarów. Przewo nicy towarów przewoonych tranzytem przez terytorium Ukrainy, z 

zastosowaniem ksieczki 5- (Konwencja 5- z 1975 roku), równie mog 

wybiera rodzaj ochrony i eskorty. 

Ochrona i eskorta towarów przez organy celne jest obowizkowa przy tranzycie przez 

terytorium Ukrainy wyrobów alkoholowych i tytoniowych w przypadku braku 

znaczków akcyzowych. Opłat za eskort wnosi si przed odpraw lub w momencie 

dokonania odprawy celnej.

136 


W przypadku transportu samochodowego czas tranzytu przez Ukrain nie moe 

przekroczy 5 dób (od momentu wwozu na terytorium Ukrainy) lub 10 dób, jeli 

stosowany jest transport mieszany. Przy przewozach kolejowych dopuszczalny czas 

tranzytu wynosi 21 dób, a w przypadku przewozu transportem mieszanym – 28 dób. 

Tranzyt napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych 

W celu wzmocnienia kontroli nad przywozem, wywozem i tranzytem przez terytorium 

Ukrainy napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych, które s towarami 

akcyzowymi, zatwierdzono wykaz punktów odprawy celnej na granicy Ukrainy, przez 

które mog by one przewoone. 

Dla towarów przewoonych transportem samochodowym z Polski do Mołdowy s to: 

• na granicy z Polsk: Jagodin, Szegyni, 

• na granicy z Mołdow: Mohylów-Podolski, Kuczurgan, Majaki-Pałanka-Udobne, 

Płatonowe. 

Towary przewoone kolej maj wyznaczone nastpujce punkty odprawy celnej: 

• na granicy z Polsk: Jagodin, Mociska, 

• na granicy z Mołdow: Mohylów-Podolski, Kuczurgan, Mamałyga, Kelmenci, 

Sokyriany (trzy ostatnie przejcia wyłcznie dla tranzytu spirytusu etylowego). 

Tranzyt towarów akcyzowych powinien odbywa si bez zmiany rodzaju i rodka 

transportu, z wyjtkiem przypadków zwizanych z wykorzystaniem transportu 

morskiego w punktach przekraczania granicy celnej. Zmiana warunków umowy 

przewozu napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych transportem kolejowym oraz 

zmiana trybu celnego s zabronione. 

Zgodnie z rozporzdzeniem Gabinetu Ministrów Ukrainy „O szczegółach 

przemieszczania towarów akcyzowych na odcinku granicy ukraisko-mołdowskiej” 57 , 

tranzyt przez terytorium celne Ukrainy towarów akcyzowych transportem kolejowym na 

odcinku Reni-Basarabiaska, prowadzi si bez obowizkowego udzielania organom 

celnym gwarancji finansowych dotyczcych obowizkowej dostawy towarów do 

urzdów celnych przeznaczenia. 

57 Rozporzdzenie nr 951 z 1 wrzenia 1997 roku.


X. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK 58 

Ramy prawne 

Stosunki gospodarcze midzy Polsk a Mołdow reguluje szereg niej wymienionych 

aktów prawnych. Podpisano, midzy innymi, umowy rzdowe o: 

• Współpracy handlowej i gospodarczej (10.02.1992). Od 1 maja 2004 roku umowa 

ta ju nie obowizuje. Zostanie zastpiona przygotowywan obecnie now umow 

o współpracy gospodarczej; 

• Wzajemnej ochronie i wspieraniu inwestycji (16.11.1994); 

• Unikaniu podwójnego opodatkowania (16.11.1994); 

• Przewozach lotniczych (27.08.1995); 

• Midzynarodowych przewozach drogowych (10.12.1997); 

• Współpracy midzy Departamentem Standaryzacji i Nadzoru Technicznego RM a 

Polskim Komitetem Standaryzacji (7.10.1998); 

• Współpracy midzyregionalnej (27.10.1998); 

• Współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach celnych (18.09.2002); 

oraz porozumienia: 

• midzy Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi RP a Ministerstwem Rolnictwa i 

Przemysłu Spoywczego RM o współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej w 

dziedzinie rolnictwa i gospodarki ywnociowej (18.09.2002); 

• midzy Wojewod Łódzkim i Ministerstwem Gospodarki RM o współpracy 

handlowej i gospodarczej (19.09.2002). 

Istnieje te instytucjonalna forma wspierania i monitorowania wzajemnych stosunków 

gospodarczych w postaci Polsko-Mołdowskiej Komisji Mieszanej ds. Współpracy 

Gospodarczej i Handlu. 

Wymiana handlowa 

W latach 1994-1998 wzajemne obroty handlowe wzrastały, osigajc najwyszy poziom 

64,2 mln USD w roku 1998. W nastpstwie kryzysu majacego miejsce w 1998 roku 

obroty handlowe spadły o 27 %, przy czym spadek polskiego eksportu był znacznie 

wikszy i wyniósł a 36 %. W roku 2000 nastpiło pewne oywienie; w porównaniu z 

rokiem 1999 obroty wzrosły o ponad 17 %, a polski eksport o prawie 25 %. W imporcie 

nastpił spadek o ponad 22 %. W 2001 roku obroty ponownie spadły: eksport o 10,1 %, 

58 Rozdział napisany na podstawie materiału opracowanego przez Zbigniewa Złakowskiego, 

Radc Handlowego Ambasady RP w Kiszyniowie Współpraca gospodarcza Polska - Mołdowa, 

grudzie 2004 r.

138 

Współpraca gospodarcza z Polsk 

a import o 11,8 %. Rok 2002 przyniósł odwrócenie tendencji spadkowej w eksporcie 

oraz dalsze zmniejszenie wartoci importu mołdowskich towarów do Polski. Eksport 

wzrósł o blisko 13 % do poziomu 50,3 mln USD, natomiast import osignł warto 

zaledwie 4,1 mln USD. 

W roku 2003 obroty handlowe charakteryzowały si wysok dynamik (wzrost o ponad 

53 %) przede wszystkim za spraw polskiego eksportu, który wzrósł o prawie 58 % w 

porównaniu do 2002 roku osigajc warto 79,6 mln USD. Wynik ten jest lepszy od 

uzyskanego w najlepszym dla Polski 1998 roku (61,7 mln USD). Natomiast import 

towarów z Mołdowy w 2003 roku wyniósł 4,0 mln USD, co oznacza spadek o 1,4 %. 

Głównymi pozycjami towarowymi polskiego eksportu do Mołdowy w 2003 roku 

były: meble i ich czci – 7,4 mln USD (wzrost dostaw o 66,4 %); papier, tektura, wata 

– 5,6 mln USD (wzrost – 531 %); jabłka, gruszki i pigwy, wiee – 3,7 mln USD 

(wzrost – 57 %); ziemniaki, wiee lub chłodzone – 3,7 mln USD (wzrost – 319 %); 

cukier – 2,5 mln USD (wzrost – 77 %); owoce, orzechy, jadalne czci rolin – 2,0 mln 

USD (wzrost – 38 %); miso wieprzowe wiee, chłodzone lub mroone – 1,8 mln USD 

(wzrost – 115 %); czci i akcesoria do pojazdów samochodowych – 1,7 mln USD 

(wzrost – 13 %); płyty wiórowe i podobne, równie aglomerowane ywicami i innymi 

substancjami – 1,6 mln USD (wzrost – 22 %); naczynia stołowe, kuchenne i inne art. 

gospodarstwa domowego i art. toaletowe z tworzyw sztucznych – 1,3 mln USD (wzrost 

– 496 %); czekolada i inne przetwory spoywcze zawierajce kakao – 1,8 mln USD 

(wzrost – 562 %); płyty, arkusze, błony, folie z tworzyw sztucznych – 1,2 mln USD 

(wzrost – 48 %); chłodziarki, zamraarki i inne urzdzenia elektryczne – 1,4 mln USD 

(wzrost – 58 %); papier toaletowy, serwetki, pieluszki, tampony – 1,2 mln USD (wzrost 

– 9 %); płyty pilniowe drewnopochodne – 1,2 mln USD (wzrost – 47 %); cebula, 

czosnek, pory i inne warzywa cebulowe – 1,2 mln USD (w ubiegłym roku praktycznie 

nie było eksportu z Polski); leki – 0,8 mln USD (wzrost – 16 %); dzianiny pozostałe – 

0,9 mln USD (wzrost – 279 %); wyroby ze szkła do celów stołowych, kuchennych, 

toaletowych – 0,6 mln (wzrost – 641 %); oprawy, okucia, itp. do mebli – 0,7 mln USD 

(wzrost – 42 %). Pozostałe istotne pozycje polskiego eksportu do RM, to: rury i 

przewody z tworzyw sztucznych, opakowania szklane, polimery i chlorki winylu, 

materiały budowlane z tworzyw sztucznych, miso przetworzone i konserwowane, 

podroby. 

Import z Mołdowy w 2003 roku obejmował stosunkowo niewiele pozycji towarowych. 

Najwaniejsze z nich to: odpady aluminium i złom – 0,9 mln USD (spadek dostaw o 

45 %); wino – 0,7 mln USD (wzrost – 154 %); sztaby i prty walcowane na gorco – 0,3 

mln USD (w roku poprzednim roku nie było importu); skóry i skórki bydlce – 0,2 mln 

USD (wzrost – 158 %); zestawy ubraniowe – 0,3 mln USD (wzrost – 11 %); soki 

owocowe – 0,3 mln USD (w roku 2002 nie było importu). Dalsze miejsca zajmowały 

takie towary, jak: papier i tektura, obuwie, bluzki i koszule, maszyny i urzdzenia


mechaniczne, ubiory treningowe, orzechy, nasiona słonecznika, bielizna, tyto, owoce 

suszone i czekolada. 

W handlu zagranicznym z Republik Mołdowy uczestniczyło w 2003 roku ponad 800 

polskich podmiotów gospodarczych, ich liczba w ostatnim okresie zwikszyła si 

ponad dwukrotnie. 

Z przedstawionych przez WEH Ambasady RP w Kiszyniowie danych dotyczcych 

dwustronnych obrotów handlowych w latach 1997-2004 wynika, i w 2004 roku polski 

eksport do Mołdowy wzrósł w porównaniu z rokiem 2003 o 16,5 % osigajc warto 

92,7 mln USD, za import z tego kraju do Polski zwikszył si o prawie 530 % – do 

wartoci 25,5 mln USD. W rezultacie dynamika obrotów wyniosła prawie 142 %. 

Tab. 12. Obroty w handlu Polski z Mołdow w latach 1997-2004 

Rok Eksport Import Obroty 

Mln USD Dynamika % Mln USD Dynamika % Mln USD Dynamika % 

Saldo 

1997 52,2 154,5 2,1 123,9 54,3 153,0 +50,1 

1998 61,7 118,4 2,5 118,9 64,2 118,4 +59,2 

1999 39,7 64,2 7,2 284,5 46,9 72,9 +32,5 

2000 49,6 124,8 5,5 77,5 55,1 117,5 +44,1 

2001 44,6 89,9 4,9 88,2 49,5 89,8 +39,7 

2002 50,3 112,9 4,1 83,9 54,4 109,9 +46,2 

2003 79,6 158,1 4,0 98,6 83,3 153,1 +75,6 

2004 

(dane wstpne) 

92,7 116,5 25,5 629,7 118,2 141,9 +67,2 

ródło: Z. Złakowski, Współpraca gospodarcza Polska - Mołdowa, WEH Kiszyniów, luty 2004 

Struktura towarowa polskiego eksportu do Mołdowy w 2004 roku ponownie była do 

zrónicowana. Najwaniejszymi pozycjami towarowymi w polskim eksporcie w 

okresie od stycznia do wrzenia 2004 były: meble i ich czci – 6,3 mln USD; papier, 

tektura, wata – 4,6 mln USD; miso wieprzowe wiee, chłodzone albo mroone – 2,2 

mln USD; płyty wiórowe i drewnopochodne – 1,3 mln USD; płyty pilniowe 

drewnopochodne – 1,3 mln USD; papier toaletowy, serwetki, pieluszki, podpaski – 

1,2 mln USD; owoce – 0,8 mln USD; czci i akcesoria do pojazdów samochodowych 

– 0,7 mln USD; warzywa zakonserwowane lub przetworzone bez uycia octu – 1,2 

mln USD; silniki oraz inne turbiny gazowe – 1,1 mln USD; owoce, orzechy – 1,1 mln 

USD; ziemniaki – 1,0 mln USD; czci i akcesoria do pojazdów samochodowych – 

0,9 mln USD; chłodziarki, zamraarki – 0,9 mln USD; rury, przewody, we z 

tworzyw sztucznych – 0,9 mln USD; włókna pojedyncze – 0,8 mln USD; płyty, 

arkusze, tamy z tworzyw sztucznych – 0,8 mln USD; warzywa, owoce przetworzone, 

zakonserwowane octem – 0,8 mln USD; podgrzewacze, elazka, grzałki, grzejniki 

elektryczne – 0,8 mln USD; miso i podroby z drobiu, wiee, chłodzone, mroone –

140 


0,7 mln USD; przetwarzane lub konserwowane miso, podroby lub krew – 0,7 mln 

USD; makulatura i odpady papieru i tektury – 0,7 mln USD; leki – 0,7 mln USD; 

czekolada i inne przetwory spoywcze zawierajce kakao – 0,7 mln USD; skrobia – 

0,6 mln USD; urzdzenia nadawcze dla radiotelefonów, radiofonii, telewizji – 0,6 mln 

USD; zlewy, umywalki, wanny, bidety – 0,6 mln USD; maszyny pralnicze – 0,6 mln 

USD; art. budowlane z tworzyw sztucznych – 0,5 mln USD; art. do transportu i 

pakowania towarów z tworzyw sztucznych – 0,5 mln USD; wyroby z gipsu lub 

mieszanek – 0,5 mln USD. 

Rys. 13. Struktura towarowa polskiego eksportu do Mołdowy (stycze-wrzesie 2004) 

Artykuły rolnospoywcze 

31,67% 

Produkty chemiczne, 

tworzywa sztuczne 

15,48% 

Pozostałe 

11,26% 

Metale nieszlachetne 

4,18% 

Wyroby z kamieni, 

gipsu, cementu 

5,59% 

ródło: opracowanie własne na podstawie danych WEH Kiszyniów. 

Maszyny, 

urzdzenia, pojazdy, 

przyrzdy 

13,98% 

Drewno, papier, 

tektura 

17,84% 

Dominujc pozycj zajmowały w polskim eksporcie artykuły rolno-spoywcze 

(ponad 31 %), natomiast na takie grupy towarów jak produkty chemiczne i tworzywa 

sztuczne, drewno, papier i tektura oraz maszyny, pojazdy i urzdzenia – przypadało 

po kilkanacie procent wartoci eksportu ogółem. 

W 2004 roku duy spadek dostaw polskich towarów wystpił w grupie towarów 

pochodzenia rolinnego – o ponad 50 % (głównie spadek eksportu jabłek i 

ziemniaków). Na podobnym poziomie co w roku 2003 utrzymane zostały dostawy 

wyrobów z kamienia, gipsu i cementu 59 . 

59 Według mołdowskich danych statystycznych w 2004 r. import z Polski wzrósł o prawie 13 % 

osigajc warto 44,8 mln USD. Mołdowski eksport do Polski wzrósł natomiast o ponad 46 % 

do poziomu ok. 6,6 mln USD. Tak znaczne rozbienoci dotyczce obrotów handlowych 

pomidzy Polsk i Mołdow wynikaj, midzy innymi i z faktu, i statystyki Republiki 

Mołdowy nie rejestruj operacji realizowanych w handlu zagranicznym przez podmioty 

gospodarcze z Naddniestrza.


Szczególnie wysok dynamik charakteryzowały si na przestrzeni 2004 roku 

dostawy do Mołdowy takich polskich towarów, jak: 

• produkty pochodzenia zwierzcego – wzrost dostaw o 167,4 %; 

• metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych – 166,1 %; 

• maszyny i urzdzenia mechaniczne, sprzt elektryczny – 168,8 %; 

• materiały i wyroby włókiennicze – 160,3 %; 

• drewno i wyroby z drewna – 129,6 %; 

• cier drzewny, papier – 129,5 %; 

• obuwie – 182,5 %. 

Mniejsz dynamik wzrostu dostaw odnotowano w takich istotnych kategoriach jak 

tworzywa sztuczne i wyroby z tworzyw – 122,6 %, wyroby róne – 113,9 % oraz 

gotowe wyroby spoywcze – 100,9 %. 

Rys. 14. 

Struktura towarowa polskiego importu z Mołdowy w 2004 roku 

Alkohole 

9,01% 

Pozostałe 

8,64% 

Metale nieszlachetne 

i wyroby z nich 

wytworzone 

82,35% 

ródło: opracowanie własne na podstawie danych WEH Kiszyniów 

Import z Mołdowy miał w 2004 roku, podobnie jak rok wczeniej, stosunkowo mało 

zrónicowan struktur towarow i obejmował głównie: metale nieszlachetne i 

wyroby z nich wytwarzane takie m.in. jak sztaby i prty walcowane na gorco, 

odpady aluminium i złom oraz półwyroby ze stali niestopowej – o łcznej wartoci 21 

mln USD. Stosunkowo istotn pozycj w polskim imporcie z Mołdowy zajmowały 

alkohole, w tym głównie wino, których warto wyniosła 2,3 mln USD. Pozostałe 

towary to papier i kartony, dywany, obuwie, ubiory treningowe, orzechy, olej, 

zestawy ubraniowe, owoce suszone, płaszcze mskie, tkaniny lniane, bielizna 

pocielowa, tyto i surowe skóry – o łcznej wartoci 2,2 mln USD.

142 


Inwestycje polskich firm 

Obecno kapitału polskiego w gospodarce Mołdowy mona uzna na razie za mało 

znaczc, wrcz „symboliczn”. Według danych Pastwowej Izby Rejestracyjnej w 

grudniu 2004 roku w kraju tym zarejestrowanych było 29 przedsibiorstw z kapitałem 

polskim, w tym 8 podmiotów gospodarczych znalazło si tam w ostatnich dwóch latach. 

Warto inwestycji wniesionych do funduszy załoycielskich przez polskich inwestorów 

wynosiła ok. 400 tys. USD (ok. 0,1 % ogólnej wielkoci inwestycji zagranicznych). 

Do aktywnie działajcych przedsibiorstw naley Centrum Bezpieczestwa Transportu. 

Spółka EURO-TEST (polsko-niemiecko-mołdawskie przedsibiorstwo) przygotowuje 

si do budowy stacji diagnostyki transportu samochodowego. Przedsibiorstwo KOPEX 

S.A. z Katowic opracowało koncepcj realizacji inwestycji w takich dziedzinach jak: 

energetyka, gazownictwo, budowa sieci wodocigowych. Firma RADAN pracuje nad 

udziałem w programie rozwoju ciepłownictwa. Przedsibiorstwo POLARIS z Pabianic 

współpracuje z zakładami odzieowymi TRICON i VESTRA w Mołdowie w zakresie 

produkcji wyrobów w oparciu o własne wzory i materiały, z przeznaczeniem dla 

własnych klientów na rynkach trzecich. Polska firma INTUR KFS z Inowrocławia 

zamierza w najbliszym okresie uruchomi własn produkcj oraz sie sprzeday okien 

i innych materiałów budowlanych. Spółka ELBART z Łodzi otworzyła w Kiszyniowie 

przedsibiorstwo produkcji odziey. 

W zwizku z decyzj strony polskiej o udzieleniu Mołdowie kredytu w wysokoci do 15 

mln USD, rozpoczto negocjacje w sprawie przygotowania stosownej Umowy 

midzyrzdowej. Mona przypuszcza, e kredyt ten pozwoli na zrealizowanie szeregu 

projektów inwestycyjnych w obszarze infrastruktury, jak równie bdzie wanym, 

pozytywnym sygnałem dla polskich inwestorów, zachcajcym ich do wikszej 

aktywnoci w Mołdowie. 

W maju 2004 roku rozpoczło działalno w Kiszyniowie Centrum Wspierania 

Przedsibiorczoci, Eksportu i Technologii – DOM POLSKI (powołane do ycia 

przez Fundacj JUTRZENKA z Łodzi). 

Równolegle z energicznie i kompetentnie działajcym Wydziałem Ekonomiczno- 

Handlowym Ambasady Polskiej w Kiszyniowie, współprac z Mołdow promuje take, 

przedstawiona w innym miejscu niniejszego przewodnika, Izba Gospodarcza Rynków 

Wschodnich, bdca współorganizatorem I Polskiej Wystawy Narodowej 

POLEXPORT 2005, która odbdzie si w dniach 14-17 czerwca 2005 roku w 

Kiszyniowie. Istotnym czynnikiem ułatwiajcym udział polskich firm (zwłaszcza małych 

i rednich) w tym przedsiwziciu, jest refundacja 50 % kosztów udziału w wystawie 

przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy (w wysokoci nie przekraczajcej 20 tys. zł).


Perspektywy współpracy 

W ostatnim okresie wzrasta zainteresowanie, zarówno polskich, jak i mołdowskich firm, 

pozyskaniem rynku zbytu oraz moliwoci współpracy w dziedzinie organizacji 

produkcji oraz sprzeday polskich towarów w Mołdowie. Ze wzgldu na płytko rynku 

mołdowskiego i coraz bogatszy asortyment towarów miejscowych producentów, eksport 

polskich towarów konsumpcyjnych, szczególnie ywnociowych, jest ograniczony. 

Artykuły spoywcze o najwyszej jakoci, jako uzupełnienie rynku, mog znajdowa 

nabywców jedynie wród czci społeczestwa o stosunkowo wysokich dochodach. 

Znacznie wiksze zapotrzebowanie wystpuje w przypadku importowanej odziey, 

zwłaszcza damskiej i dziecicej, obuwia, sprztu gospodarstwa domowego, rodków 

piorcych i czyszczcych, kosmetyków, mebli, materiałów budowlanych i artykułów 

wyposaenia mieszka, lekarstw i artykułów spoywczych. Słaboci rynku 

mołdowskiego jest organizacja sieci sprzeday, głównie hurtowej. Dlatego te 

dostawcy towarów na ten rynek, chcc zwikszy swoj sprzeda oraz ograniczy 

ryzyko handlowe, powinni włczy si w tworzenie hurtowni, otwieranie własnych 

sklepów i Polskich Domów Handlowych. 

Istniej perspektywy rozwoju rynku towarów inwestycyjnych, maszyn, urzdze 

i cigników rolniczych. Ogromne potrzeby nie s zaspokajane z powodu braku 

moliwoci finansowych, jednakowo ograniczonych zarówno w przypadku 

podmiotów gospodarczych, jak i administracji rzdowej czy te lokalnej. Dlatego 

polscy producenci i dostawcy, wspólnie z instytucjami finansowymi 

i ubezpieczeniowymi, powinni rozszerzy swoje oferty handlowe o dostawy na 

warunkach kredytu i leasingu (maszyny rolnicze, cigniki, autobusy, kotły olejowe 

i gazowe, linie technologiczne dla przemysłu spoywczego). 

Programy rzdowe zakładaj znaczne zwikszenie nakładów inwestycyjnych oraz 

stworzenie warunków sprzyjajcych napływowi kapitału zagranicznego. Inwestycje 

zagraniczne, konieczne praktycznie we wszystkich dziedzinach gospodarki, maj by 

jednym z elementów przypieszenia rozwoju gospodarczego Mołdowy. 

Biorc pod uwag warunki i ograniczone moliwoci kapitałowe, działalno 

inwestorów zagranicznych (równie polskich) powinna koncentrowa si na: 

• budowie i modernizacji zakładów przetwórstwa rolno-spoywczego, przechowalnictwie 

i organizacji sprzeday artykułów ywnociowych; 

• budowie i eksploatacji lokalnych sieci ciepłowniczych; 

• modernizacji zakładów produkcji materiałów budowlanych; 

• przemyle odzieowym, obuwniczym i meblarskim; 

• budowie sieci przesyłu gazu;

144 


• budowie i modernizacji sieci przesyłu energii elektrycznej; 

• wymianie parku samochodowego i organizacji transportu miejskiego; 

• usługach telekomunikacyjnych, ubezpieczeniowych, finansowych; 

• organizacji giełd towarowych, hurtowni, składów magazynowych. 

Współpraca instytucjonalna i kontakty regionalne 

Polsko-Mołdowska Komisja Mieszana ds. Współpracy Gospodarczej i Handlu działa na 

szczeblu rzdowym. Jej czwarte posiedzenie odbyło si w pa dzierniku 2003 roku 

w Kiszyniowie. Przyjto szereg ustale dotyczcych współpracy w dziedzinie rolnictwa 

i przemysłu rolno-spoywczego, transportu, energetyki, stosowania ceł oraz operacji 

bankowo-finansowych. Uznano, e istniej moliwoci znacznego rozszerzenia 

współpracy w przetwórstwie rolno-spoywczym, elektroenergetyce, przemyle lekkim i 

meblarskim. Okrelono obszary współpracy przemysłowo-inwestycyjnej m.in. w 

przemyle odzieowym, obuwniczym, tekstylnym, meblarskim, produkcji maszyn 

rolniczych i sprztu gospodarstwa domowego, technice medycznej i farmacji. 

Istnieje moliwo prowadzenia rozlicze transakcji w handlu zagranicznym w polskich 

złotych, konieczne jest jednak nawizanie stosunków „korespondenckich” pomidzy 

bankami polskimi i mołdowskimi, w celu stworzenia lepszych warunków dla szybszego 

wzrostu obrotów handlowych i finansowania wspólnych projektów inwestycyjnych. 

Zachodzi równie potrzeba zbadania moliwoci udzielenia przez polskie banki 

komercyjne kredytów na finansowanie dostaw polskich maszyn i urzdze rolniczych 

do Mołdowy, ubezpieczanych w KUKE SA pod gwarancje odpowiednich instytucji 

finansowych. 

Po reformie administracyjnej w Mołdowie, w wyniku której utworzono rejony 

(odpowiedniki polskich powiatów) zaistniały nowe warunki do rozwoju współpracy 

regionalnej. Rozwija si współpraca powiatu pabianickiego z rejonem Orhei, powiatu 

dzieroniowskiego z miastem Comrat, powiatu zamojskiego z rejonem Cahul oraz miast 

Płocka i Bielc, Ungheni i Konina. 

Na szczególne podkrelenie zasługuj kontakty województwa łódzkiego z Republik 

Mołdowy. Wojewoda Łódzki podpisał w roku 2002 porozumienie o współpracy 

handlowo-gospodarczej z Ministerstwem Gospodarki tego kraju. W pa dzierniku 2003 

roku podczas pobytu mołdowskiej misji gospodarczej w Pabianicach zawarto 

porozumienie o współpracy rejonu Orhei i powiatu pabianickiego. W 2004 roku 

podpisano porozumienie midzy rejonem Hincesti i powiatem tomaszowskim oraz 

rejonem Straseny i powiatem łczyckim. Wojewoda Kujawsko-Pomorski nawizał 

kontakty z władzami miasta Bielce.


Działalno Ministerstwa Gospodarki i Pracy w zakresie promocji eksportu 60 

Ministerstwo Gospodarki i Pracy realizuje szereg działa promocyjnych, majcych na 

celu kreowanie pozytywnego wizerunku polskiej gospodarki, rozwój współpracy 

gospodarczej z zagranic i przede wszystkim wzrost polskiego eksportu. 

Odbywa si to poprzez wsparcie (w formie dotacji) działa promocyjnych 

podejmowanych głównie przez przedsibiorców czy organizacje samorzdu 

gospodarczego, a take realizacj własnych przedsiwzi promocyjnych, przede 

wszystkim przy wykorzystaniu wydziałów ekonomiczno-handlowych ambasad i 

konsulatów RP za granic (WEH). 

Dofinansowanie udziału polskich przedsibiorstw w targach i wystawach za granic 

a take dofinansowanie uczestnictwa polskich firm w wyjazdowych misjach 

gospodarczych za granic zwizanych z udziałem w targach 61 

27 pa dziernika 2004 roku weszły w ycie: 

– rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 15 pa#dziernika 2004 roku w 

sprawie udzielania pomocy de minimis przedsibiorcom uczestniczcym w 

targach i wystawach za granic oraz 

– rozporzdzenie w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsibiorcom 

uczestniczcym w wyjazdowych misjach gospodarczych zwizanych z udziałem w 

targach i wystawach za granic. 

Rozporzdzenia okrelaj szczegółowe warunki i tryb udzielania pomocy publicznej w 

ramach Sektorowego Programu Operacyjnego – Wzrost Konkurencyjnoci 

Przedsibiorstw (SPO-WKP), lata 2004-2006, przedsibiorcom uczestniczcym w 

60 Na podstawie informacji opracowanej przez Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji 

Eksportu Ministerstwa Gospodarki i Pracy (listopad 2004). 

61 Dofinansowaniem objte s imprezy wystawiennicze wyszczególnione na listach (tzw. listy „A” 

„B” i „C”) publikowanych na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki i Pracy. 

Lista imprez objtych dofinansowaniem odbywajcych si w latach 2005-2006 w Mołdowie: 

Na licie „A”: Polska Wielobranowa Wystawa Narodowa, Kiszyniów, 14-17 czerwca 2005 r. 

Na licie „B”: brak imprez targowo-wystawienniczych, 

Na licie „C”: 

MOLDCONCTRUCT, MOLDENRGY, Kiszyniów, 16-19 marca, budowlana, wyroby 

ceramiczne, okna, urzdzenia sanitarne, wyposaenie wntrz, technologie i urzdzenia 

energetyczne, urzdzenia miernicze i kontrolne; 

FOOD & DRINKS. FOOD TECHNOLOGY. PACKAGING, DEPOT, Kiszyniów, 18-22 

maja, ywno, napoje i surowce dla ich produkcji, urzdzenia specjalistyczne; 

MoldMEDIZIN & MoldDENT, Kiszyniów, 20-23 wrzenia, Urzdzenia medyczne, 

aparatura, materiały, wyposaenie szpitali i gabinetów lekarskich; lekarstwa; urzdzenia i 

materiały dla stomatologii.

146 


targach i wystawach za granic oraz w wyjazdowych misjach gospodarczych 

zwizanych z udziałem w targach i wystawach za granic. 

Istotnym novum w zakresie dofinansowywania kosztów udziału polskich 

przedsibiorstw w targach i wystawach zagranicznych, a take kosztów udziału 

polskich przedsibiorców w misjach gospodarczych, zwizanych z udziałem w 

imprezach targowo-wystawienniczych za granic – w porównaniu z dotychczas 

obowizujcym systemem – jest objcie tych instrumentów Sektorowym Programem 

Operacyjnym Wzrost Konkurencyjnoci Przedsibiorstw, lata 2004-2006. Program 

zapewnia, obok rodków z budetu pastwa, współfinansowanie równie ze rodków 

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – std te wysoko dostpnych na 

ten cel rodków wzronie blisko trzykrotnie w stosunku do roku 2003. Zmianie ulega 

procedura ubiegania si o dofinansowanie, katalog kosztów kwalifikujcych si do 

objcia pomoc, zmienia si równie – w przypadku udziału w targach i wystawach – 

wysoko moliwego dofinansowania. 

Wsparcie udziału w targach i wystawach za granic 

Pomoc jest udzielana na wsparcie udziału w targach i wystawach za granic, 

znajdujcych si w wykazie imprez targowo-wystawienniczych, które maj istotne 

znaczenie dla polskiej gospodarki. Wykaz ten ustalany jest na dany rok kalendarzowy i 

ogłaszany na stronach internetowych www.konkurencyjnosc.gov.pl i www.eksporter.gov.pl 

oraz w dzienniku ogólnopolskim. 

Poziom wsparcia 

Wysoko dofinansowania nie moe przekroczy 50 % poniesionych i 

udokumentowanych fakturami oraz dokumentami potwierdzajcymi dokonanie 

płatnoci wydatków kwalifikowanych netto uczestnictwa w targach i wystawach i 

wynie jednorazowo wicej ni 20.000,- PLN. 

Do wydatków kwalifikowanych zalicza si koszty: 

1) wynajcia powierzchni wystawienniczej i zabudowy stoiska podczas imprezy 

targowo-wystawienniczej; 

2) transportu eksponatów w zwizku z udziałem w imprezie targowowystawienniczej; 

3) przygotowania i druku materiałów promocyjnych w zwizku z udziałem w 

imprezie targowo-wystawienniczej; 

4) przejazdu i zakwaterowania przedstawicieli przedsibiorcy uczestniczcych 

w targach i wystawach poniesione zgodnie z przepisami rozporzdzenia 

Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie 

wysokoci oraz warunków ustalania nalenoci przysługujcych 

pracownikom zatrudnionym w pastwowej lub samorzdowej jednostce sfery


budetowej z tytułu podróy słubowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, 

poz. 1991). 

Przy obliczaniu wysokoci dofinansowania uwzgldnia si koszty udziału 

maksymalnie dwóch przedstawicieli przedsibiorcy w targach lub wystawach. 

Przedsibiorca moe otrzyma w cigu jednego roku dofinansowanie czci 

wydatków kwalifikujcych si do objcia pomoc uczestnictwa w maksymalnie 

piciu targach i wystawach. 

Kryteria oceny 

Wybór projektów, ubiegajcych si o współfinansowanie dokonywany jest w ramach 

procedury konkursu i odbywa si według cile okrelonych kryteriów: 

KRYTERIA FORMALNE 

 

 

 

wniosek złoono w terminie, 

wersja papierowa wniosku o dofinansowanie jest tosama z wersj elektroniczn, 

do wniosku dołczono komplet wskazanych dokumentów, tj.: 

- kopi zawiadczenia o wpisie do ewidencji działalnoci gospodarczej, albo 

kopi odpisu z Krajowego Rejestru Sdowego, wystawione nie wczeniej ni 

6 m-cy przed dat złoenia wniosku (dokumenty powinny zosta 

powiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do tego upowanion); 

- kopi zawiadczenia o nadaniu numeru identyfikacji w krajowym rejestrze 

podmiotów gospodarki narodowej REGON i kopi decyzji o nadaniu Numeru 

Identyfikacji Podatkowej (dokumenty powinny zosta powiadczone za 

zgodno z oryginałem przez osob do tego upowanion); 

- zawiadczenie za okres ostatnich trzech miesicy właciwego naczelnika 

urzdu skarbowego oraz właciwego oddziału Zakładu Ubezpiecze 

Społecznych o niezaleganiu z nalenociami wobec Skarbu Pastwa 

(dokumenty powinny zosta powiadczone za zgodno z oryginałem przez 

osob do tego upowanion); 

- kopi potwierdzenia wynajcia powierzchni wystawienniczej (dokumenty 

powinny zosta powiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do tego 

upowanion); 

- kopie umów z wykonawcami usług, jeeli umowy takie zostały zawarte 



- owiadczenie wnioskodawcy o moliwoci odzyskania podatku VAT, 

- informacj na temat liczby targów/wystaw, w których przedsibiorca brał 

udział w danym roku (owiadczenie podpisane przez osob uprawnion do 

reprezentacji podmiotu);

148 


- pełnomocnictwo – w przypadku, gdy wniosek składany jest przez 

pełnomocnika, podpisane przez osoby udzielajce takiego pełnomocnictwa, 

- kopie wszystkich zawiadcze o pomocy de minimis, jak wnioskodawca 

otrzymał w cigu 3 ostatnich lat poprzedzajcych dat wystpienia z 

wnioskiem o dofinansowanie wydanych na podstawie przepisów o 

postpowaniu w sprawach dotyczcych pomocy publicznej, a take dane o 

pomocy de minimis otrzymanej przed dniem 31 maja 2004 roku (dokumenty 


upowanion). 

W trakcie rozpatrywania wniosków dokonywana jest ich ocena formalna, 

ekonomiczno-techniczna oraz merytoryczna. Celem oceny formalnej i technicznoekonomicznej 

jest wybranie wniosków, które zostan poddane ocenie merytorycznej. 

Za kryteria formalne i techniczno-ekonomiczne punktów nie przyznaje si, ale musz 

by one wszystkie spełnione. Wnioski niekompletne, niepoprawne lub złoone po 

terminie nie podlegaj rozpatrzeniu. 

KRYTERIA MERYTORYCZNE 

kryterium merytoryczne – 

wyjazdowe misje gospodarcze 

Trwało projektu w czasie 

Wpływ planowanych rezultatów 

projektu bdzie znaczcy i trwały 

w zakresie rozwoju aplikujcego 

przedsibiorstwa 

liczba 

punktów 

sposób oceny 

maksymalna 

liczba 

punktów 

5 pkt Wniosek cz IV, pkt 23 5 pkt 

Wielko przedsibiorstwa 

- MSP 20 pkt Wniosek cz III, pkt 11 20 pkt 

- inne 10 pkt 

Ilo imprez w cigu roku, w których przedsibiorca brał ju udział 

- 0 – 3 20 pkt Wniosek cz IV, pkt 16 20 pkt 

- 4 – 5 15 pkt 

Powizanie z innymi programami 

Projekt jest powizany z innymi 

programami operacyjnymi i 

2 pkt Wniosek, cz IV, pkt 24 2 pkt 

działaniami/projektami 

ródła finansowania 

Deklarowany wkład własny 

Beneficjenta jest wyszy od 

minimalnego 

10 pkt Wniosek, cz IV, pkt 20 10 pkt




liczba 

punktów 

sposób oceny 

Zakwalifikowanie targów lub wystawy do tzw. list dotowanych * 

- targi lub wystawa znajduje si na 

Wniosek, cz IV, pkt. 16 

40 pkt 

licie A lub B 

* zgodnie z rozporzdzeniem 

RM w sprawie 

szczegółowych warunków 

- targi znajduj si na licie C 25 pkt udzielania pomocy de 

minimis przedsibiorcom 

uczestniczcym w targach i 

wystawach za granic 

Realizacja polityk horyzontalnych UE 

- ochrony rodowiska 1 pkt 

- równoci szans 1 pkt 

- rozwoju społeczestwa 

informacyjnego 

1 pkt 

Wniosek, cz I, pkt 5.1- 

5.3. 

W przypadku, gdy „Projekt 

bezporednio dotyczcy 

ochrony rodowiska” lub 

„Projekt, którego 

dodatkowym efektem 

bdzie pozytywny wpływ na 

rodowisko” 

Wniosek, cz I, pkt 6.1 - 

6.3. 


zorientowany na kwestie 

równych szans kobiet 

i mczyzn” lub „Projekt 

pozytywny pod wzgldem 

równych szans kobiet i 

mczyzn” 

Wniosek, cz IV, pkt 16. 

W przypadku, gdy projekt 

ma pozytywny wpływ na 

zagadnienia z zakresu 

społeczestwa 

informacyjnego. 

maksymalna 

liczba 

punktów 

40 pkt 

3 pkt 

Celem oceny merytorycznej jest przyznanie okrelonej liczby punktów za spełnienie 

przyjtych kryteriów merytorycznych. Nastpnie projekty trafiaj na list rankingow. 

Za spełnienie kryterium merytorycznego przyznawane s punkty, za brak spełnienia 

kryterium merytorycznego – 0 pkt. Maksymalna liczba punktów wynosi 100, minimalna 

liczba punktów niezbdnych, aby projekt miał szans uzyska wsparcie wynosi 51.

150 


Procedura składania wniosków 

Procedura składania wniosków jest przeprowadzana w trybie cigłym przez cały okres 

trwania Programu. Runda aplikacyjna rozpoczła si 2 sierpnia 2004 roku. 

Wnioski naley składa nie pó niej ni na 14 tygodni przed rozpoczciem targów lub 

wystaw w Instytucji Wdraajcej, któr jest Departament Inwestycji Zagranicznych i 

Promocji Eksportu w Ministerstwie Gospodarki i Pracy. 

W przypadku pozytywnej oceny i zaakceptowania wniosku, dofinansowanie jest 

udzielane przedsibiorcy na podstawie podpisanej – co najmniej na 2 tygodnie przed 

rozpoczciem targów lub wystawy, nie pó niej jednak ni 15 listopada danego roku – 

„Umowy o dofinansowanie projektu” oraz po przedstawieniu przez przedsibiorc 

wniosku beneficjenta o płatno (Dz. U. Nr 216, poz. 2206) wraz z ankiet oceny 

targów stanowicymi rozliczenie poniesionych wydatków uczestnictwa w targach lub 

wystawie. Do sprawozdania załczane s faktury oraz dokumenty potwierdzajce 

dokonanie płatnoci. 

Formularz wniosku a take obowizujce przepisy dostpne s na stronach 

internetowych Ministerstwa: www.konkurencyjnosc.gov.pl oraz www.eksporter.gov.pl. 

Szczegółowych informacji udziela 

Ministerstwo Gospodarki i Pracy 

Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu 

Plac Trzech Krzyy 3/5, 00-503 Warszawa 

tel: 022/693 50 40, 022/693 50 55 

e-mail: dze@mg.gov.pl 

Wsparcie uczestnictwa w wyjazdowych misjach gospodarczych zwizanych z udziałem 

w targach i wystawach za granic 

Pomoc jest udzielana przedsibiorcom uczestniczcym w wyjazdowych misjach 

gospodarczych zwizanych z udziałem w targach i wystawach za granic i 

zaakceptowanych przez ministra właciwego do spraw gospodarki. Lista 

zaakceptowanych wyjazdowych misji gospodarczych jest ogłaszana na stronie 

internetowej www.eksporter.gov.pl. 

Poziom Wsparcia 

 

Wysoko dofinansowania nie moe przekroczy 50% poniesionych i 

udokumentowanych fakturami oraz dokumentami potwierdzajcymi dokonanie 

płatnoci wydatków kwalifikowanych netto, poniesionych przez uczestniczcego 

w misji przedsibiorc i wynie wicej ni 7.500 PLN.


Do wydatków kwalifikowanych zalicza si koszty: 

1) przejazdu i zakwaterowania przedstawiciela przedsibiorcy uczestniczcego w 

misji poniesione zgodnie z przepisami rozporzdzenia Ministra Pracy i 

Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokoci oraz 

warunków ustalania nalenoci przysługujcych pracownikowi zatrudnionemu 

w pastwowej lub samorzdowej jednostce sfery budetowej z tytułu podróy 

słubowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, poz. 1991); 

2) biletu wstpu w celu zwiedzenia targów lub wystawy zwizanych z dan misj 

gospodarcz; 

3) przygotowania i druku materiałów promocyjnych w zwizku z udziałem w 

misji gospodarczej; obsługi technicznej misji gospodarczej. 

Przedsibiorca moe otrzyma dofinansowanie na pokrycie kosztów uczestnictwa 

w misji jednego przedstawiciela; 

Przedsibiorca moe otrzyma w cigu jednego roku kalendarzowego 

dofinansowanie czci kosztów kwalifikujcych si do objcia pomoc w ramach 

uczestnictwa w maksymalnie piciu wyjazdowych misjach gospodarczych 

zwizanych z udziałem w targach i wystawach za granic. 

Kryteria oceny 

Wybór projektów odbywa si według cile okrelonych kryteriów: 

KRYTERIA FORMALNE 

 

 

 

wniosek o dofinansowanie złoono w terminie, 

wersja papierowa wniosku o dofinansowanie jest tosama z wersj elektroniczn, 

do wniosku dołczono komplet wskazanych dokumentów, tj.: 

- kopi zawiadczenia o wpisie do ewidencji działalnoci gospodarczej, albo 

kopi odpisu z Krajowego Rejestru Sdowego, wystawione nie wczeniej ni 

6 m-cy przed dat złoenia wniosku (dokumenty powinny zosta 

powiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do tego upowanion); 

- kopi zawiadczenia o nadaniu numeru identyfikacji w krajowym rejestrze 

podmiotów gospodarki narodowej REGON i kopi decyzji o nadaniu Numeru 

Identyfikacji Podatkowej (dokumenty powinny zosta powiadczone za 

zgodno z oryginałem przez osob do tego upowanion); 

- zawiadczenie za okres ostatnich trzech miesicy właciwego naczelnika 

urzdu skarbowego oraz właciwego oddziału Zakładu Ubezpiecze 

Społecznych o nie zaleganiu z nalenociami wobec Skarbu Pastwa 


osob do tego upowanion);

152 


- kopi zgłoszenia udziału w wyjazdowej misji gospodarczej (dokumenty 


upowanion); 

- kopi umów z wykonawcami usług, jeeli umowy takie zostały zawarte 



- owiadczenie wnioskodawcy o moliwoci odzyskania podatku VAT; 

- informacj na temat liczby misji, w których przedsibiorca brał udział w 

danym roku (owiadczenie podpisane przez osob uprawnion do 

reprezentacji podmiotu); 

- pełnomocnictwo – w przypadku, gdy wniosek składany jest przez 

pełnomocnika, podpisane przez osoby udzielajce takiego pełnomocnictwa, 

- kopi wszystkich zawiadcze o pomocy de minimis, jak wnioskodawca 

otrzymał w cigu 3 ostatnich lat poprzedzajcych dat wystpienia z 

wnioskiem o dofinansowanie wydanych na podstawie przepisów o 

postpowaniu w sprawach dotyczcych pomocy publicznej, a take dane o 

pomocy de minimis otrzymanej przed dniem 31 maja 2004 roku (dokumenty 

powinny zosta powiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do 

tego upowanion). 

W trakcie rozpatrywania wniosków dokonywana jest ich ocena formalna, 

ekonomiczno-techniczna oraz merytoryczna. Celem oceny formalnej i technicznoekonomicznej 

jest wybranie wniosków, które zostan poddane ocenie merytorycznej. 

Za kryteria formalne i techniczno-ekonomiczne punktów nie przyznaje si, ale musz 

by one wszystkie spełnione. Wnioski niekompletne, niepoprawne lub złoone po 

terminie nie podlegaj rozpatrzeniu. 

KRYTERIA MERYTORYCZNE 



Trwało projektu w czasie 

Wpływ planowanych rezultatów 

projektu bdzie znaczcy i trwały 

w zakresie rozwoju aplikujcego 

przedsibiorstwa 

liczba 

punktów 

sposób oceny 

maksymalna 

liczba 

punktów 

15 pkt Wniosek cz IV, pkt 23 15 pkt 

Wielko przedsibiorstwa 

- MSP 30 pkt Wniosek cz III, pkt 11 30 pkt 

- inne 15 pkt




Powizanie z innymi programami 

Projekt jest powizany z innymi 

programami operacyjnymi i 

działaniami/projektami 

ródła finansowania 

Deklarowany wkład własny 

Beneficjenta jest wyszy od 

liczba 

punktów 

minimalnego 

Kierunek geograficzny wyjazdowej misji gospodarczej 

- kraje UE, Rosja, Ukraina, 

Białoru, Kazachstan, kraje 

CEFTA, USA, Kanada, Chiny, 

Japonia 

sposób oceny 

maksymalna 

liczba 

punktów 



40 pkt 

- pozostałe kraje 20 pkt 

Realizacja polityk horyzontalnych UE 

- ochrony rodowiska 1 pkt 

- równoci szans 1 pkt 

- rozwoju społeczestwa 

informacyjnego 

1 pkt 

Wniosek, cz IV, pkt. 16 „Opis 

projektu” 

Wniosek, cz I, pkt 5.1-5.3. 


bezporednio dotyczcy ochrony 

rodowiska” lub „Projekt, 

którego dodatkowym efektem 

bdzie pozytywny wpływ na 

rodowisko” 

Wniosek, cz I, pkt 6.1 - 6.3. 


zorientowany na kwestie 


mczyzn” lub „Projekt 

pozytywny pod wzgldem 


mczyzn” 

Wniosek, cz IV, pkt 16. 

W przypadku, gdy projekt ma 

pozytywny wpływ na 

zagadnienia z zakresu 

społeczestwa informacyjnego. 

40 pkt 

3 pkt 

Celem oceny merytorycznej jest przyznanie okrelonej liczby punktów za spełnienie 

przyjtych kryteriów merytorycznych. Nastpnie projekty trafiaj na list rankingow. 

Za spełnienie kryterium merytorycznego przyznawane s punkty, za brak spełnienia 

kryterium merytorycznego – 0 pkt. Maksymalna liczba punktów wynosi 100, minimalna 

liczba punktów niezbdnych, aby projekt miał szans uzyska wsparcie wynosi 51.

154 


Procedura składania wniosków 

Procedura składania wniosków jest przeprowadzana w trybie cigłym przez cały okres 

trwania Programu. Runda aplikacyjna rozpoczła si 2 sierpnia 2004 roku. 

Wnioski naley składa nie pó niej ni na 12 tygodni przed rozpoczciem misji 

zwizanej z udziałem w targach lub wystawie w Instytucji Wdraajcej, któr jest 

Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu w Ministerstwie 

Gospodarki i Pracy. 

Informacja dla organizatora misji 

Najpó niej na 4 miesice przed terminem rozpoczcia misji gospodarczej, jej 

organizator składa wniosek do ministra właciwego do spraw gospodarki o objcie misji 

gospodarczej dofinansowaniem. 

Organizator misji uzgadnia program misji z właciwym wydziałem ekonomicznohandlowym 

ambasady Rzeczpospolitej Polskiej (WEH) oraz uzyskuje jego opini w 

formie pisemnej. 

Uzgodnieniu programu misji gospodarczej podlegaj: 

- termin i czas trwania misji gospodarczej, 

- liczba uczestników, 

- program misji, 

- cel wyjazdu misji gospodarczej, 

- propozycje planowanych spotka z potencjalnymi partnerami handlowymi. 

Wniosek organizatora misji gospodarczej moe zosta pozytywnie rozpatrzony, jeeli: 

1) do udziału w misji zgłosi si nie mniej ni 5 uczestników; 

2) wydana została pozytywna opinia WEH; 

3) przedsibiorcy, których dotyczy wniosek, nie ubiegaj si jednoczenie o udzielenie im 

pomocy publicznej na udział w danych targach lub wystawie w charakterze wystawcy. 

Lista zaakceptowanych do dofinansowania wyjazdowych misji gospodarczych jest 

ogłaszana na stronie internetowej www.eksporter.gov.pl. 

Informacja dla przedsibiorcy uczestniczcego w misji gospodarczej 

Po pozytywnym rozpatrzeniu i zaakceptowaniu przez ministra właciwego do spraw 

gospodarki wniosku organizatora misji odnonie objcia jej dofinansowaniem, 

najpó niej na 12 tygodni przed rozpoczciem misji, przedsibiorca uczestniczcy w 

danej misji gospodarczej zobowizany jest do złoenia wniosku o dofinansowanie.


Wzór wniosku o dofinansowanie jest dostpny na stronach internetowych 

www.konkurencyjnosc.gov.pl i www.eksporter.gov.pl. 

W przypadku pozytywnej oceny i zaakceptowaniu wniosku przedsibiorcy, 

dofinansowanie jest udzielane na podstawie podpisanej – co najmniej na 2 tygodnie 

przed rozpoczciem misji, nie pó niej jednak ni 15 listopada danego roku – „Umowy o 

dofinansowanie projektu” oraz po przedstawieniu przez przedsibiorc wniosku 

beneficjenta o płatno (Dz. U. Nr 216, poz. 2206) a take ankiety oceny misji 

stanowicymi rozliczenie poniesionych wydatków uczestnictwa w misji gospodarczej. 

Do sprawozdania załczane s faktury oraz dokumenty potwierdzajce dokonanie 

płatnoci. 

Formularze wniosków wraz z obowizujcymi przepisami dostpne s na stronach 

internetowych Ministerstwa: www.konkurencyjnosc.gov.pl oraz www.eksporter.gov.pl. 

Szczegółowych informacji udziela: 




tel: 022/693 50 55, 022/693 50 40 


Dofinansowanie branowych projektów promocyjnych 

Branowe projekty promocyjne to m.in. pokazy, degustacje, wystawy, demonstracje, 

spotkania branowe, szkolenia i warsztaty realizowane w kraju i za granic, majce na 

celu promocj produktów i usług, bd nawizanie kontaktów handlowych, które 

zaowocuj zwikszeniem eksportu. 

29 pa#dziernika 2004 roku weszło w ycie rozporzdzenie Rady Ministrów z dnia 19 

pa#dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizacj 

branowych projektów promocyjnych w zakresie eksportu. 

Dofinansowanie dotyczy projektów realizowanych przez grup co najmniej piciu 

przedsibiorców z jednej lub kilku pokrewnych bran. 

Pomoc przewidziana w ramach niniejszego rozporzdzenia nie obejmuje firm 

działajcych w sektorze transportu oraz w sektorach zwizanych z przetwarzaniem i 

wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa. 

Wniosek o dofinansowanie naley złoy najpó niej 45 dni przed terminem realizacji 

projektu. Przy jego rozpatrywaniu brane s pod uwag m.in. takie kryteria, jak: wybór

156 


promowanej brany lub grupy towarowej, wybór kraju i miejsca realizacji projektu, jego 

odbiorcy oraz zaangaowanie partnerów zagranicznych. 

Do objcia pomoc zaliczane s m.in. koszty transportu eksponatów, wynajmu 

powierzchni wystawienniczej, obsługa techniczna, budowa scenografii, przejazd i 

zakwaterowanie jednego przedstawiciela przedsibiorcy uczestniczcego w projekcie. 

Maksymaln kwot dofinansowania jednego projektu okrelono na 50.000 zł. Udzielana 

pomoc de minimis nie moe przekroczy 50 proc. kosztów kwalifikujcych si do 

objcia pomoc. Ustanowiono równie górny pułap dla poszczególnych 

przedsibiorców, wynosi on 7 tys. 500 zł. 

Tre rozporzdzenia oraz formularz wniosku – dostpne równie na stronach 

internetowych: www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl. 




ul. urawia 4a, 00-503 Warszawa 

tel: 022/693 47 14, fax: 022/693 40 24 


Dofinansowanie kosztów udziału w szkoleniach w ramach „Akademii Handlu 

Zagranicznego” 


pa#dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na szkolenia o 

tematyce handlu zagranicznego. 

Okrelona w rozporzdzeniu pomoc polega na dofinansowaniu udziału przedsibiorców 

w szkoleniach powiconym technikom i organizacji handlu zagranicznego, a jej celem 

jest podniesienie ich wiedzy i kwalifikacji w tym zakresie, przy jednoczesnym 

zapewnieniu wysokiego poziomu i jakoci kształcenia. Pomoc jest udzielana w ramach 

tzw. programu „Akademia Handlu Zagranicznego”. 

Szkoleniami objtymi pomoc s kursy (min. 6 godzin lekcyjnych), studium handlu 

zagranicznego (min. 95 godzin lekcyjnych) oraz studia podyplomowe handlu 

zagranicznego (min. 220 godzin lekcyjnych i maksymalnie 40 osób). 

Jednostk szkoleniow moe by kady podmiot, który spełnia wymagania konieczne 

do prowadzenia działalnoci w zakresie doskonalenia zawodowego i dokształcania oraz 

nie posiada zaległoci podatkowych i z tytułu składek ZUS. Natomiast w przypadku 

studium i studiów podyplomowych jednostkami szkoleniowymi mog by wyłcznie


pastwowe i niepastwowe szkoły wysze oraz wysze szkoły zawodowe, a take 

Polska Akademia Nauk. 

Maksymalne dopuszczalne koszty, które kwalifikuj si do objcia pomoc wynosz 

m.in. 1000 zł za 1 godzin lekcyjn w przypadku wynagrodzenia osób realizujcych 

zajcia dydaktyczne, 250 zł za komplet materiałów szkoleniowych dla 1 uczestnika, 

3000 zł za jeden dzie wynajmu lub uytkowania własnych sal szkoleniowych i sprztu 

dydaktycznego. 

Minister właciwy ds. gospodarki ocenia nadsyłane przez jednostki szkoleniowe 

zgłoszenia szkole, biorc pod uwag takie kryteria jak: co najmniej trzyletnie 

dowiadczenie w realizacji usług w zakresie doskonalenia zawodowego i dokształcania, 

dowiadczenie w realizacji szkole o tematyce handlu zagranicznego, profesjonalizm 

jednostki szkoleniowej, adekwatno kwalifikacji i dowiadczenia kadry dydaktycznej 

do programu szkolenia oraz odpowiednie miejsce i zaplecze techniczne do 

przeprowadzenia szkolenia. W przypadku pozytywnej oceny zostaje zawarta z jednostk 

szkoleniow umowa na realizacj wspieranych szkole. 

Przedsibiorcy zainteresowani skorzystaniem z pomocy publicznej zgłaszaj swój udział 

bezporednio do jednostki szkoleniowej, która ustala cen szkolenia jednego uczestnika 

w wysokoci pomniejszonej o kwot dofinansowania i wystawia faktur. 

Aby skorzysta z pomocy, przedsibiorca nie moe mie zaległoci podatkowych oraz z 

tytułu składek ZUS, nie otrzymał pomocy publicznej na udział w danym szkoleniu z 

innych ródeł, a w okresie kolejnych 3 lat poprzedzajcych zgłoszenie udziału w 

szkoleniu nie otrzymał pomocy de minimis, której warto brutto, łcznie z t, o któr 

si ubiega, przekraczałaby 100 tys. euro. Ponadto warunkiem udzielenia pomocy jest 

pozytywne ukoczenie szkolenia. 

Przepisy rozporzdzenia nie obejmuj firm działajcych w sektorze transportu oraz w 

sektorach zwizanych z produkcj, przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu 

produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa. 

Wielko pomocy przypadajca na jednego uczestnika szkolenia wynosi 50 proc. 

kosztów netto szkolenia, jednak nie wicej ni: 1 tys. zł w przypadku kursu, 2 tys. zł w 

przypadku studium i 4 tys. zł w przypadku studiów podyplomowych. Natomiast roczny 

limit wsparcia finansowego, jakie moe by udzielone jednemu przedsibiorcy wynosi 

12 tysicy zł. 

Pomoc w ramach programu Akademia Handlu Zagranicznego moe by udzielana nie 

dłuej ni do 30 czerwca 2007 roku.

158 


Tre rozporzdzenia wraz ze wszystkimi załcznikami, w tym m.in. zakresem 

tematycznym studiów podyplomowych i studium handlu zagranicznego objtych pomoc 

w ramach programu Akademia Handlu Zagranicznego oraz formularzami zgłoszeniowymi 

– dostpne na stronach internetowych: www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl. 





tel: 022/693 47 06, fax: 022/693 40 24 


Dofinansowanie kosztów uzyskania certyfikatów wyrobu wymaganych na rynkach 

zagranicznych 


pa#dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na uzyskanie 

certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych. 

Na podstawie rozporzdzenia przedsibiorcy mog ubiega si o dofinansowanie czci 

kosztów poniesionych na uzyskanie certyfikatu zgodnoci wyrobów z wymaganiami 

stawianymi na rynkach zagranicznych. 

Pomoc jest udzielana małym i rednim przedsibiorcom na pokrycie czci kosztów 

zwizanych z uzyskaniem certyfikatów zgodnoci wyrobu, wiadectw lub atestów 

wymaganych w obrocie towarami na rynkach zagranicznych, a take kosztów 

przedłuenia ich wanoci. Pomoc nie obejmuje certyfikatów wymaganych na 

jednolitym rynku Unii Europejskiej. Celem wsparcia jest ułatwienie polskim 

przedsibiorcom dostpu do rynków zagranicznych, a tym samym pobudzenie eksportu. 

Przepisy rozporzdzenia nie obejmuj firm działajcych w sektorze transportu oraz w 

sektorach zwizanych z produkcj, przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu 

produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa. 

Refundowanie obejmuje koszty usług doradczych, przygotowania i tłumaczenia 

dokumentacji technicznej, transportu i ubezpieczenia próbek wyrobu i dokumentacji 

technicznej wysłanych do bada certyfikacyjnych, koszty przeprowadzenia bada 

certyfikacyjnych, a take wystawienia certyfikatu. Wielko dotacji nie moe 

przekroczy 50 proc. kosztów kwalifikujcych si do objcia pomoc. Natomiast roczny 

limit pomocy dla jednego przedsibiorcy wynosi 50 tys. zł.


Aby móc skorzysta z pomocy, przedsibiorca powinien złoy wniosek przed 

terminem wystawienia certyfikatu, nie pó niej ni do 31 pa dziernika danego roku. 

Ponadto, nie moe mie zaległoci podatkowych oraz z tytułu składek wobec ZUS, nie 

otrzymał pomocy publicznej na uzyskanie certyfikatu wyrobu objtego wnioskiem z 

innych ródeł, a w okresie kolejnych 3 lat poprzedzajcych zgłoszenie udziału w 

szkoleniu nie otrzymał pomocy de minimis, której warto brutto, łcznie z t, o któr 

si ubiega, przekraczałaby 100 tys. euro. 

Tre rozporzdzenia oraz formularze wniosków s dostpne na stronach internetowych: 

www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl. 





tel: 022/693 47 03, fax: 022/693 40 24 


Dofinansowanie konferencji, seminariów, szkole, imprez promocyjnych 

29 pa dziernika 2004 roku weszło w ycie rozporzdzenie Rady Ministrów z dnia 19 

pa dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizacj 

niektórych przedsiwzi w zakresie promocji i wspierania eksportu. 

Rozporzdzenie przewiduje dofinansowanie m.in. konferencji, seminariów, warsztatów, 

szkole powiconych problematyce gospodarczej, promocji polskiej gospodarki i 

eksportu. Wród dofinansowywanych projektów przewidziane s równie pokazy mody 

oraz promocja polskiego przemysłu obronnego. 

Wsparcie udzielane jest wyłcznie przedsiwziciom o charakterze zbiorowym. Wyjtek 

stanowi jedynie te, które promuj eksport przemysłu obronnego – ze wzgldu na jego 

specyfik. Pomoc przewidziana w ramach niniejszego rozporzdzenia nie obejmuje firm 


wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa. 

Przy rozpatrywaniu wniosku o pomoc brane s pod uwag takie kryteria jak: zasig 

przedsiwzicia promocyjnego, jego rodzaj z uwzgldnieniem programu, uczestników 

lub współorganizatorów, zamierzone efekty promocyjne, ródła finansowania, 

dowiadczenie organizatorów.

160 


Pomoc moe zosta udzielona na pokrycie np. kosztów wynajcia sali, obsług 

techniczn, tłumaczenia i druk materiałów informacyjnych. Udzielana pomoc de 

minimis nie moe przekroczy 50% kosztów kwalifikujcych si do objcia pomoc. 

Wniosek o dofinansowanie naley złoy najpó niej na 60 dni przed terminem realizacji 

przedsiwzicia. 

Tre rozporzdzenia oraz formularz wniosku – dostpne równie na stronach 

internetowych: www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl. 





tel: 022/693 47 10, fax: 022/693 40 24 


Wydawnictwa i materiały promocyjne 

29 pa dziernika 2004 roku weszło w ycie rozporzdzenie Rady Ministrów z dnia 19 

pa dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizacj 

przedsiwzi wydawniczych promujcych eksport. 

Na podstawie tego rozporzdzenia dofinansowywane s koszty wydawania katalogów, 

informatorów (branowych i regionalnych), folderów, obcojzycznych wersji 

czasopism, publikacji ksikowych oraz materiałów promocyjnych i informacyjnych na 

nonikach elektronicznych. Z uwagi na moliwoci finansowe ministerstwa, wspierane 

bd wydawnictwa o charakterze zbiorowym, a nie publikacje materiałów reklamowych 

indywidualnego przedsibiorcy. 

Oceniajc projekt minister właciwy ds. gospodarki bierze pod uwag takie kryteria jak: 

proeksportowy i zbiorowy charakter wydawnictwa, zawarto merytoryczn, 

przeznaczenie, sposób dystrybucji, nakład, wersje jzykowe, wybrane jzyki. 

Dofinansowanie obejmuje m.in. koszty papieru, druku, składu, tłoczenia płyt oraz 

nawietlania i nie moe przekroczy 50% kosztów kwalifikujcych si do objcia 

pomoc. Wniosek o dofinansowanie naley złoy najpó niej na 60 dni przed 

terminem realizacji przedsiwzicia wydawniczego. 

Pomoc przewidziana w ramach niniejszego rozporzdzenia nie obejmuje firm 


wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa.


Tre rozporzdzenia oraz formularze wniosków s dostpne na stronach internetowych: 

www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl. 





tel: 022/693 47 02, fax: 022/693 40 24 


Oprócz wymienionych powyej instrumentów wspierania i promocji eksportu, 

polegajcych na udzielaniu pomocy publicznej dla przedsibiorców MGiP prowadzi 

take własne działania promocyjne. 

Portal Promocji Eksportu 

30 kwietnia 2003 roku uruchomiony został Portal Promocji Eksportu. System ten 

integruje rozproszone zasoby informacji o tematyce gospodarczej istotnej dla eksportera 

i udostpnia je w portalu internetowym: www.eksporter.gov.pl. W szczególnoci zawiera 

on informacje o profilach eksportowych polskich przedsibiorstw, zapytaniach 

ofertowych z zagranicy, ofertach polskich eksporterów, moliwociach oferowania 

polskich produktów na rynkach midzynarodowych, warunkach dostpu do rynków 

midzynarodowych (tak w rozumieniu geograficznym jak i branowym), dostpnym w 

Polsce instrumentarium wspierania eksportu dla przedsibiorców. 

Działalno promocyjna WEH 

Kolejnym wanym obszarem działa Ministerstwa Gospodarki i Pracy podejmowanych 

na rzecz polskich eksporterów jest działalno promocyjna wydziałów ekonomicznohandlowych 

ambasad i konsulatów RP za granic. 

Placówki koncentruj si na sferze promocji polskiego eksportu i inwestycji 

zagranicznych w Polsce. Zadaniem placówek jest przygotowywanie analiz rynkowych i 

branowych, analizowanie regulacji prawnych, organizacja seminariów, konferencji, 

udział w targach i wystawach (przede wszystkim w tych na których nie s obecni polscy 

wystawcy), działalno wydawnicza. Obok zada dotyczcych makroekonomicznej 

reprezentacji naszych interesów za granic polskie placówki w coraz wikszym stopniu 

zajmuj si wspomaganiem małych i rednich firm w ich kontaktach gospodarczych z 

partnerami w kraju urzdowania placówki.

162 


Oferta KUKE SA 62 

Korporacja Ubezpiecze Kredytów Eksportowych oferuje swoim klientom rozwizania, 

które łcz w sobie ubezpieczenia kontraktów eksportowych i krajowych z informacj 

kredytow oraz zarzdzaniem portfelem nalenoci. KUKE S.A. posiada mandat 

ustawowy na prowadzenie gwarantowanych przez Skarb Pastwa ubezpiecze 

eksportowych w odniesieniu do rynków nie ubezpieczanych przez inne prywatne agencje 

ubezpieczeniowe. Korporacja działa ju od 13 lat. Swoj ofert kieruje do wszystkich 

eksporterów bez wzgldu na skal działania i kierunki eksportu, dajc moliwo 

ubezpieczenia nalenoci z ponad 190 krajów wiata. 

Jednym z wanych elementów konkurencyjnoci w handlu midzynarodowym jest 

stosowanie kredytu kupieckiego. Importerzy z takiego kraju jak Republika Mołdowy, 

czsto mog zapłaci za towar dopiero po jego sprzeday na własnym rynku, 

a w niektórych branach udzielenie kredytu jest warunkiem nawizania współpracy. 

Zatem, by znale odbiorc na tym rynku, nie wystarczy by konkurencyjnym cenowo 

oraz jakociowo. Trzeba take zaproponowa atrakcyjn form płatnoci. Sprzeda 

z odroczonym terminem płatnoci jest jednym z najwaniejszych elementów, dziki 

któremu polscy eksporterzy mog poprawi swoj pozycj konkurencyjn na rynku 

i zwikszy moliwoci negocjacyjne wobec kontrahentów. Jednak ryzyko takich 

transakcji jest wysokie, gdy wie si z niebezpieczestwem braku zapłaty za wysłany 

towar lub zrealizowan usług. 

W odpowiedzi na rosnce potrzeby polskich eksporterów w zakresie ubezpieczania 

ryzyka transakcji zagranicznych, Korporacja Ubezpiecze Kredytów Eksportowych, SA 

przygotowała zestaw rozwiza ubezpieczeniowych uwzgldniajcych indywidualne 

potrzeby rónych grup polskich eksporterów, zarówno tych, którzy ju funkcjonuj na 

rynku rosyjskim, jak równie tych, którzy dopiero chc znale odbiorców na tym rynku. 

Oferta dla eksporterów realizujcych kontrakty w kredycie krótkoterminowym do 2 lat 

Polisa na Wschód – gwarantowane przez Skarb Pastwa ubezpieczenia kontraktów 

eksportowych, kredyt krótkoterminowy poniej dwóch lat, ryzyko nierynkowe 

Korporacja obejmuje ochron ubezpieczeniow utrat nalenoci, jeli nastpiła ona w 

wyniku zdarze okrelonych jako ryzyko nierynkowe. W ramach tej grupy ryzyka 

eksporter zabezpiecza si od bankructwa i zwłoki w płatnociach, jak równie ryzyka 

politycznego, w tym ryzyka siły wyszej w 30 wybranych krajach o podwyszonym 

ryzyku. Przedmiotem ubezpieczenia s nalenoci z tytułu eksportu towarów lub 

usług z zapłat w kredycie poniej dwóch lat. Ubezpieczenie to, w zalenoci od 

62 Na podstawie materiału informacyjnego Korporacji Ubezpiecze Kredytów Eksportowych S.A.


potrzeb i wymaga eksporterów moe obejmowa swoj ochron zarówno 

sukcesywnie realizowane kontrakty handlowe, jak te pojedyncze wysyłki. Wanym 

atutem tej formy ubezpieczenia jest elastyczna cena, tj. stawka ustalana jest w 

zalenoci od długoci okresu kredytowania importera, przedstawionych zabezpiecze 

oraz ryzyka kraju – siedziby dłunika. 

Program „Łatwy Eksport” 

„Łatwy Eksport” jest specjalnym programem przygotowywanym przez KUKE S.A. 

wspólnie z Bankiem Gospodarstwa Krajowego, adresowanym do przedsibiorstw 

realizujcych sprzeda towarów i usług z zapłat w kredycie nie przekraczajcym dwóch 

lat, które ubiegaj si o kredyt obrotowy na sfinansowanie konkretnego kontraktu 

eksportowego. Program stanowi połczenie ubezpieczenia kontraktu eksportowego w 

KUKE S.A. z kredytem zacignitym w banku komercyjnym porczonym przez BGK. 

Eksporter, który chce zosta objty programem zobowizany jest posiada promes 

zawarcia kontraktu lub podpisany kontrakt. Kredyt moe zosta udzielony na okres 

nie dłuszy ni dwa lata, natomiast kwota kredytu moe pokrywa 100 % wartoci 

kontraktu. Maksymalna wysoko porczenia wynosi nie wicej ni równowarto 

5 mln EUR. Wszystkich formalnoci zwizanych z programem eksporter moe 

dopełni w banku komercyjnym. Program ten ma na celu ułatwienie polskim 

eksporterom dostpu do zewntrznych ródeł finansowania w formie kredytów 

bankowych, dziki czemu wpłynie na zwikszenie ich płynnoci finansowej, 

eliminujc jednoczenie ryzyko nieotrzymania zapłaty od kontrahentów. 

Gwarancje celne 

Korporacja udziela gwarancji na zabezpieczenie zapłaty kwoty nalenoci długu celnego. 

Gwarancje te, po przedłoeniu urzdowi celnemu, umoliwiaj wprowadzenie towaru na 

polski obszar celny bez potrzeby uprzedniego dokonywania stosownych opłat oraz 

objcie go procedur celn (dopuszczenia do obrotu, uszlachetniania czynnego w 

systemie zawiesze, tranzytu, składu celnego, odprawy czasowej). Korporacja jest 

gwarantem akceptowanym przez wszystkie urzdy celne. 

Oferta dla eksporterów realizujcych kontrakty na warunkach kredytu o okresie spłaty 

dwa i wicej lat 

Gwarantowane przez Skarb Pastwa ubezpieczenia kontraktów eksportowych 

finansowanych kredytem dostawcy oraz kredytem dla nabywcy 

Ubezpieczenia kontraktów eksportowych finansowanych kredytem o okresie spłaty 

wynoszcym dwa lata i wicej, zabezpieczajce eksportera lub finansujcy bank przed 

szkod spowodowan wystpieniem zdarze okrelanych jako ryzyko handlowe lub

164 


ryzyko polityczne. Ubezpieczeniem moe by objte zarówno ryzyko kredytu (okres po 

realizacji dostaw lub usług), jak równie ryzyko produkcji obejmujce okres przed 

wysyłk towarów lub realizacj usług. Ubezpieczenie kontraktów rednio i 

długoterminowych realizowane jest w dwóch podstawowych formach: jako 

ubezpieczenie kredytu dostawcy i jako ubezpieczenie kredytu dla nabywcy. 

Kredyt dostawcy jest najbardziej tradycyjn form kredytowania kontrahenta zagranicznego 

przez eksportera, który udzielajc kredytu kupieckiego wiadomie godzi si na odroczenie 

zapłaty za dostarczony towar czy zrealizowan usług. Przedmiotem ubezpieczenia s 

nalenoci z tytułu realizacji kontraktu eksportowego finansowanego kredytem o okresie 

spłaty dwóch lat i dłuszym. Nalenoci ubezpieczane s zarówno od ryzyka istniejcego 

przed, jak i po wysyłce towarów lub usług. 

Kredyt dla nabywcy jest to kredyt celowy, udostpniony bezporednio kontrahentowi 

zagranicznemu bd jego bankowi, z przeznaczeniem na finansowanie konkretnego projektu 

eksportowego przez bank krajowy lub zagraniczny, bd inn instytucj finansujc eksport. 

Kredyt dla nabywcy stanowi dogodn form finansowania sprzeday bez angaowania 

rodków własnych eksportera i umoliwia natychmiastowe otrzymanie nalenoci za 

dostarczony towar czy zrealizowan usług po przedłoeniu w banku dokumentów 

potwierdzajcych, i cało lub cz kontraktu została zrealizowana. 

Gwarantowane przez Skarb Pastwa gwarancje dla banków refinansujcych kredyt 

dostawcy 

Gwarancja ułatwia krajowym przedsibiorcom dostp do refinansowania udzielonych 

przez nich kredytów dostawcy o okresie spłaty dwóch lat i dłuszym. Beneficjantami 

gwarancji s banki, które nabywaj wierzytelnoci eksporterów powstałe z tytułu 

udzielonych przez nich kredytów dostawcy. Gwarancje mog dotyczy skupu weksli 

wystawionych w zwizku z udzielonymi przez krajowych przedsibiorców kredytami 

dostawcy lub wierzytelnoci, na które nie zostały wystawione weksle, lecz została 

zawarta przez bank umowa kredytowa z dłunikiem zagranicznym. 

Gwarancje ubezpieczeniowe 

Gwarancje kontraktowe 

KUKE SA udziela eksporterowi gwarancji, które potwierdzaj wiarygodno polskiego 

przedsibiorstwa i umoliwiaj zawarcie kontraktu. Ponadto pozwalaj spełni wymogi 

importera i podnosz skuteczno prawn kontraktu. Do gwarancji kontraktowych 

udzielanych przez KUKE SA nale: 

- gwarancja przetargowa – tj. zobowizanie Korporacji do zapłacenia importerowi 

okrelonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdyby zleceniodawca, który wygrał


przetarg, odmówił podpisania kontraktu na warunkach oferty lub w inny sposób 

naruszył zobowizania wynikajce z przystpienia do przetargu; gwarancja 

przetargowa jest składana jako wadium przez przystpujcego do przetargu; 

- gwarancja zwrotu zaliczki – tj. zobowizanie Korporacji do zapłacenia importerowi 

okrelonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdyby eksporter nie wykonał umowy i 

odmówił zwrotu zaliczki; zleceniodawc gwarancji jest eksporter i na jego wniosek 

Korporacja wystawia stosown gwarancj; sum gwarancji jest kwota zaliczki 

przekazanej eksporterowi przez importera; 

- gwarancja wykonania kontraktu – tj. zobowizanie Korporacji do zapłacenia 

importerowi okrelonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdy zleceniodawca 

(eksporter) nie wykona bd nieprawidłowo wykona kontrakt i odmówi naprawienia 

szkody, zrekompensowania straty bd te zapłacenia kar umownych; tym rodzajem 

gwarancji importer stara si zabezpieczy przed wszystkimi negatywnymi 

konsekwencjami niewłaciwego wykonania kontraktu; 

- gwarancja dobrego wykonania kontraktu – tj. zobowizanie Korporacji do zapłacenia 

importerowi okrelonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdy zleceniodawca 

(eksporter) odmówi naprawienia szkody bd te zrekompensowania straty w okresie 

rkojmi. 

Regwarancje 

Korporacja udziela równie regwarancji bdcych zabezpieczeniem gwarancji 

wystawionych przez bank. Regwarancja moe by wykorzystana przez eksportera jako 

zabezpieczenie dla banku wystawiajcego gwarancj kontraktow na rzecz importera. 

Gwarantowane przez Skarb Pastwa gwarancje dla banków potwierdzajcych akredytywy 

Gwarancja ta wspiera polskich eksporterów realizujcych kontrakty, w których form 

płatnoci za dostarczone towary i usługi jest akredytywa nieodwołalna, potwierdzona 

przez bank polski. W ramach udzielanych gwarancji Korporacja jest zobowizana do 

pokrycia czci płatnoci wynikajcej z akredytywy w przypadku niezrealizowania 

zobowiza przez bank zagraniczny, który akredytyw otworzył. Umoliwia ona 

bankowi polskiemu ograniczenie ryzyka zwizanego z potwierdzeniem akredytywy 

poprzez przekazanie tego ryzyka Korporacji.

166 


Inne ubezpieczenia dla eksporterów 

Polisa na Nowe Rynki – gwarantowane przez Skarb Pastwa ubezpieczenie kosztów 

poszukiwania zagranicznych rynków zbytu 

Ubezpieczenie adresowane jest do polskich przedsibiorstw, które planuj wejcie na 

nowe zagraniczne rynki zbytu. Przedmiotem ubezpieczenia s koszty i wydatki 

ponoszone w zwizku z rozpoczciem sprzeday towarów lub usług na nowych rynkach 

lub rozszerzeniem sprzeday o nowe towary lub usługi, bd nowych odbiorców. 

O ubezpieczenie to mog ubiega si przedsibiorcy, którzy: 

- prowadz działalno gospodarcz nie krócej ni trzy lata, 

- uzyskuj roczne przychody netto ze sprzeday nie przekraczajce równowartoci 

50 mln EUR. 

Korporacja ubezpiecza koszty ponoszone w zwizku z podejmowaniem działa 

zmierzajcych do wejcia na zagraniczne rynki zbytu od ryzyka niezawarcia kontraktów 

eksportowych o wartoci wystarczajcej do pokrycia poniesionych kosztów i wydatków. 

Du zalet tego ubezpieczenia jest równie moliwo otrzymania przez 

przedsibiorców zaliczek na poczet odszkodowania, co de facto oznacza uzyskanie przez 

nich rodków finansowych, zanim działania na zagranicznych rynkach zbytu przynios 

wymierne rezultaty w postaci przychodów ze sprzeday. 

Bezpieczne Inwestycje – gwarantowane przez Skarb Pastwa ubezpieczenie inwestycji 

bezporednich za granic 

Korporacja obejmuje ochron ubezpieczeniow długoterminowe inwestycje bezporednie 

polskich przedsibiorstw, realizowane poza granicami Polski. Celem ubezpieczenia jest 

zapewnienie przedsibiorcom bezpieczestwa zainwestowanych przez nich rodków, w 

przypadku gdy ich działania zmierzaj do utworzenia i prowadzenia zagranic nowego 

przedsibiorstwa lub uzyskania skutecznego wpływu bd całkowitej kontroli nad ju 

istniejcym przedsibiorstwem. Ubezpieczenie udzielane jest na wypadek strat 

poniesionych przez polskich inwestorów w nastpstwie zdarze okrelonych jako ryzyko 

polityczne w kraju, w którym dokonali inwestycji. Ochron ubezpieczeniow objta jest 

warto inwestycji oraz uzyskane z niej zyski.


Tab. 13. Mołdowa – dane dotyczce transakcji ubezpieczonych przez KUKE S.A. 

Warto ubezpieczonych transakcji 

w USD 

2002 2003 2004 Razem 

1 535 951,10 3 473 481,50 7 415 246,11 12 424 678,71 

Dynamika (gdzie 2002 = 100%) - 126,15% 382,78% 

Liczba zawartych polis 19 39 48 106 


Liczba przyznanych limitów 

kredytowych 

53 73 93 219 


Liczba limitów kredytowych 

czynnych na 31.12. 

25 48 70 143 


Warto przyznanych limitów 

kredytowych na 31.12. w USD 

643 174,73 1 295 740,98 2 809 164,61 4 748 080,32 


ródło: KUKE S.A. 

Wszystkie szczegółowe informacje moecie Pastwo otrzyma pod adresem: 

Korporacja Ubezpiecze Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna 

ul. Sienna 39, 00-121 Warszawa 

tel. (22) 313 01 10, faks (22) 313 01 20 

e-mail: market@kuke.com.pl, http//:www.kuke.com.pl

168 


Instytucje i organizacje współpracujce z Mołdow 

Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Kiszyniowie 

Doceniajc potrzeb aktywizacji polsko-mołdowskiej współpracy gospodarczej w 

maju 2002 roku podjto decyzj o otwarciu Wydziału Ekonomiczno-Handlowego 

Ambasady RP w Kiszyniowie. Od tego momentu polscy i mołdowscy przedsibiorcy, 

instytucje pastwowe, samorzdy lokalne i organizacje biznesu maj moliwo 

skorzystania z usług polskiej placówki. 

W okresie ostatnich trzech lat WEH zorganizował liczne imprezy o charakterze 

promocyjnym, wród których warto wymieni midzy innymi: 

• stoiska informacyjno-promocyjne na imprezach wystawienniczych w 

Kiszyniowie – MoldMEDIZIN & MoldDENT; SALON DE MOBILA, 

INTERIOR; FARMER, MOLDAGROTECH, MOLDECO; 

• misj handlow dla mołdowskich przedsibiorców na Wystaw Narodow 

BIZNES POLSKA w Kijowie, w której wziło udział 40 firm; 

• pi misji gospodarczych na Forum Ekonomiczne w Mikołajkach i w 

Warszawie; 

• seminaria w Kiszyniowie nt. polskich dowiadcze w realizacji programów 

wspierania eksportu i tworzenia warunków dla inwestycji zagranicznych, z 

udziałem ekspertów KUKE i PAIiIZ; 

• misje gospodarcze dla polskich przedsibiorców zainteresowanych inwestycjami 

w Mołdowie (Izba Gospodarcza Regionu Płockiego, Winoteka, Kopex S.A., 

Investa, Kerakoll Polska, Bioconsult, Bus Treading, Bank Współpracy 

Europejskiej, Enco, Motor Energy, Euro-Mat, Polska Izba Producentów na Rzecz 

Obronnoci Kraju i inne); 

• wizyty i misje gospodarcze Wojewody Łódzkiego, Wojewody Kujawsko- 

Pomorskiego, Starosty Pabianic, Tomaszowa Mazowieckiego i Łczycy; 

• I Forum Ekonomiczne Polska-Mołdowa podczas wizyty Prezydenta RP w 

Republice Mołdowy (pa dziernik 2003). 

Dobrym sposobem słucym znalezieniu odpowiednich partnerów w Mołdowie jest 

przekazywanie ofert polskich firm (najlepiej w jzyku rosyjskim) drog elektroniczn 

na adres e-mailowy: weh@polonia.md. 

W 2004 roku Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Kiszyniowie 

uruchomił własn stron internetow, połczon odpowiednimi linkami ze stronami 

szeregu instytucji i organizacji w Polsce, co ułatwia podmiotom gospodarczym i 

instytucjonalnym uzyskiwanie informacji na temat warunków działania na rynku


mołdowskim. Strona ta, dostpna pod adresem www.polonia.md, jest aktualizowana 

sukcesywnie przez Wydział i zawiera szereg informacji mogcych zainteresowa 

polskich i mołdowskich przedsibiorców. 

WEH jest take autorem i współwydawc specjalnego numeru Pro Business „Polskie 

dowiadczenia – Mołdawii” oraz dwóch informatorów zawierajcych oferty polskich 

firm „Polski biznes w Mołdawii”, a take specjalnych dodatków do tygodnika „Gazeta 

Przedsibiorczoci”. W latach 2003 i 2004 ukazało si w prasie mołdowskiej łcznie 

ok. 70-ciu artykułów i informacji odnoszcych si głównie do warunków prowadzenia 

współpracy gospodarczej z Polsk. 

Powstały take bazy danych ofert i zapyta polskich i mołdowskich firm, które drog 

elektroniczn rozpowszechniane s, zarówno w Polsce jak i w Mołdowie. Dziki 

wsparciu tej inicjatywy przez WEH w Kiszyniowie rozpoczło działalno Centrum 

Wspierania, Przedsibiorczoci, Eksportu i Technologii – Dom Polski. Inn inicjatyw 

WEH było powołanie do ycia Rady Biznesu „Polska-Mołdowa”. Stosowne 

porozumienie w tej sprawie podpisała Krajowa Izba Gospodarcza i Izba Handlowo- 

Przemysłowa Republiki Mołdowy podczas I Forum Ekonomicznego w Kiszyniowie. 

Zorganizowano równie przy WEH klub dziennikarzy ekonomicznych. Stałe kontakty 

z tym rodowiskiem pozwalaj na szerokie wykorzystanie prasy i radia do działa 

promocyjno-informacyjnych. WEH wspiera równie działalno radia realizujcego 

audycje polonijne, słuce m.in. przekazywaniu informacji o polskiej gospodarce i o 

dwustronnej polsko-mołdawskiej współpracy gospodarczej. 

Wanym przedsiwziciem promocyjnym bdzie (sygnalizowana ju wczeniej) 

I Polska Wielobranowa Wystawa Narodowa w Kiszyniowie. Na wniosek 

Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady RP w Kiszyniowie, Minister 

Gospodarki i Pracy podjł w tej sprawie pozytywn decyzj. Wystawa Narodowa 

odbdzie si w dniach 14-17 czerwca 2005 roku. Jednoczenie trzy inne imprezy 

wystawiennicze odbywajce si w Mołdowie znalazły si na licie „C” Ministerstwa 

Gospodarki i Pracy (vide rozdział „Działalno Ministerstwa Gospodarki i Pracy w 

zakresie promocji eksportu”). 

Centrum Informacji Rynkowej Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego 

dostarcza polskim przedsibiorcom informacje niezbdne do prowadzenia działalnoci 

gospodarczej na rynkach wschodnich. Od roku 1991 do marca 2003 roku wydawano 

miesicznik „Rynek – Wschodni Partnerzy” powicony rynkom Rosji, Ukrainy, 

Białorusi, Mołdowy, krajom bałtyckim i innym byłym republikom ZSRR. 

Miesicznik ten od stycznia 2004 roku jest umieszczony w postaci elektronicznej na 

stronie internetowej Portalu Promocji Eksportu Ministerstwa Gospodarki i Pracy 

(www.eksporter.gov.pl).

170 


Od kwietnia 2003 roku Centrum Informacji Rynkowej IKC HZ – jako Redakcja 

Makroekonomiczna – publikuje take informacje o rynkach wschodnich na ww. stronach 

internetowych. Informacje te podzielone s na osiem kategorii: podstawowe informacje o 

kraju, rozwój gospodarczy, handel zagraniczny, współpraca gospodarczo-handlowa z 

Polsk, uregulowania prawno-administracyjne dostpu do rynku, rynki branowotowarowe, 

targi i wystawy oraz informacje praktyczne. 

Warszawskie Biuro Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego 

(UNIDO – Biuro Promocji Inwestycji i Technologii) zakresem swoich działa 

promocyjnych obejmuje kraje Europy rodkowo-Wschodniej i Azji Centralnej, w tym 

równie Mołdow. 

Biuro nieodpłatnie wiadczy polskim przedsibiorcom usługi promocyjne w zakresie 

kooperacji inwestycyjno-przemysłowej, eksportu polskich towarów, usług 

i technologii. Działania promocyjne prowadzone s m.in. za pomoc komputerowych 

baz danych zawierajcych polskie oferty eksportowe, technologiczne i kooperacyjne, 

rozpowszechniane w midzynarodowej sieci UNIDO Exchange. Biuro słuy polskim 

przedsibiorcom informacjami o poszczególnych krajach i rynkach zawartych m.in. 

w przewodnikach wydawanych co roku pod patronatem Ministerstwa Gospodarki 

w formie ksikowej i udostpnianych on-line na stronie internetowej www.unido.pl. 

Istotn pozycj zajmuje wród tych wydawnictw niniejszy przewodnik dla 

przedsibiorców o Mołdowie, przygotowywany co roku przez Biuro UNIDO we 

współpracy z Wydziałem Ekonomiczno-Handlowym Ambasady RP w Mołdowie. 

Biuro organizuje take seminaria na temat rynków wschodnich. 

Krajowa Izba Gospodarcza Centrum Promocji Sp. z o.o. specjalizuje si 

w organizowaniu targów i wystaw za granic. Jest członkiem Warszawskiej 

Korporacji Targowej oraz Federacji Organizatorów Targów i Wystaw Zagranic. 

Bezporednie kontakty z organizatorami targów i wystaw w kraju i za granic, 

wieloletnie i wszechstronne dowiadczenie sprawiaj, e Centrum Promocji jest w 

stanie zaoferowa polskim przedsibiorcom pomoc w: 

• zorganizowaniu uczestnictwa w targach i wystawach w kraju i za granic, 

• nawizaniu kontaktów handlowych, 

• zorganizowaniu misji gospodarczych, 

• przygotowaniu materiałów reklamowych i informacyjnych, 

• organizacji konferencji prasowych, 

• doradztwie i szkoleniach w zakresie prawa gospodarczego, 

• promowaniu wizerunku przedsibiorstwa.


Izba Gospodarcza Rynków Wschodnich w Suwałkach działa na rynku polskim od 

1992 roku, pocztkowo jako Polsko-Litewska Izba Gospodarcza. Powołana z 

inicjatywy firm z obu stron granicy Polsko-Litewska Izba Gospodarcza objła swym 

zasigiem równie pozostałe kraje nadbałtyckie. W zwizku z rozszerzeniem 

działalnoci zmieniono nastpnie jej nazw na Polsko-Litewsk Izb Gospodarcz 

Rynków Wschodnich. 

Izba jest partnerem regionów, instytucji i izb gospodarczych z Ukrainy, Rosji, Litwy, 

Łotwy, Estonii, Białorusi, Mołdowy i Kazachstanu, jest równie członkiem Krajowej 

Izby Gospodarczej i Stowarzyszenia Bałtyckich Izb Gospodarczych (Baltic Sea 

Chamber of Commerce Association BCCA) w Kilonii. PLIG jest akredytowanym 

orodkiem Krajowego Systemu Usług na Rzecz Małych i rednich Przedsibiorstw 

oraz Programu Promocji Eksportu PHARE 2000. 

Izba Gospodarcza Rynków Wschodnich jest obecnie jednym z najbardziej 

dynamicznych samorzdów gospodarczych w Polsce. Wiedza Izby o wyej 

wymienionych krajach, lecych w obszarze jej geograficznej specjalizacji, w tym 

równie o Mołdowie, jest m.in. wynikiem licznych dowiadcze nagromadzonych w 

trakcie organizowanych przez ni szkole, seminariów, misji handlowych, spotka 

biznesowych i narodowych wystaw. 

Wród promocyjnych działa Izby wspomagajcych polskich przedsibiorców warto 

wymieni m.in.: 

Wystawy i misje handlowe 

Polskie Wystawy Narodowe (Ałmaty, Kaliningrad, Kowno, Ryga – a w biecym 

roku równie Kiszyniów) uznawane s przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy za 

szczególnie wane z punktu widzenia interesów gospodarki narodowej, w zwizku z 

czym s objte systemem refundacji 50 % kosztów kwalifikowanych. Poprzedzane s 

cyklem szkole, spotka i konsultacji zwizanych z prowadzeniem eksportu. W ich 

trakcie eksperci doradzaj jak zaistnie na rynku danego kraju oraz pomagaj w 

opracowaniu strategii eksportowej przedsibiorstw. 

Organizowane przez IGRW misje wyjazdowe słu nawizywaniu bezporednich 

kontaktów z firmami w poszczególnych krajach. Współpraca z zagranicznymi izbami 

handlowymi, samorzdami gospodarczymi oraz wydziałami ekonomiczno-handlowymi 

polskich ambasad zapewnia odpowiedni efektywno wyjazdów. Misje gospodarcze: 

Białoru (Grodno, Misk), Litwa (Wilno), Łotwa (Ryga), Estonia (Tallin), Ukraina 

(Charków, Donieck, Kijów, Odessa, Zaporoe), Mołdowa (Kiszyniów), Kazachstan 

(Ałmaty, Astana), Kirgistan (Biszkek), Rosja (Czelabisk, Jarosław, Jekaterinburg, 

Kaliningrad, Moskwa, Riaza, Sankt Petersburg, Smolesk, Włodzimierz).

172 


Konferencje i fora gospodarcze 

Do stałych imprez organizowanych przez Izb nale: 

• Bałtyckie Forum Gospodarcze, 

• Forum Gospodarcze Rynków Wschodnich, 

• spotkania biznesowe i branowe szkolenia dla eksporterów, 

• polskie wystawy narodowe POLEXPORT w Kaliningradzie, Kownie, Rydze 

i Ałmaty (objte refundacj Ministerstwa Gospodarki). 

Cyklicznie organizowane Fora Gospodarcze Polska-Litwa z udziałem prezydentów 

obu krajów, Fora Gospodarcze Rynków Wschodnich oraz Konferencja EKSPORT 

WSCHÓD s miejscem spotka przedsibiorców z Polski, Litwy, Łotwy, Rosji, 

Ukrainy, Mołdowy, Białorusi i Kazachstanu, przedstawicieli Kancelarii Prezydenta 

RP i Rzdu RP, parlamentarzystów, przedstawicieli polskich i zagranicznych 

placówek dyplomatycznych i izb gospodarczych. 

Celem tych spotka jest zapoznanie si uczestników z biec sytuacj 

makroekonomiczn, niszami rynkowymi i metodami skutecznego handlu ze 

Wschodem, uzyskiwanie praktycznych porad oraz nawizywanie bezporednich 

kontaktów handlowych. 

Izba w ramach Umowy Konsorcjum Parku Naukowo-Technologicznego Polska- 

Wschód w Suwałkach Sp. z o.o., współpracuje z: Uniwersytetem w Białymstoku; 

Politechnik Białostock; Uniwersytetem Warmisko-Mazurskim w Olsztynie; 

Pastwowym Instytutem Geologicznym w Warszawie; Instytutem Łcznoci w 

Warszawie oraz z Miastem Suwałki. 

PLIG jest laureatem nagród i wyrónie przyznanych przez: 

• Prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Litwy – nagroda im. Jerzego 

Giedroycia, 

• „Rynki Zagraniczne” – wyrónienie w postaci tytułu „Wybitnego Polskiego 

Eksportera – Polish Outstanding Exporter”. 

W ramach działa na rzecz intensyfikacji współpracy gospodarczej ze Wschodem 

i tworzenia narzdzi wspomagajcych eksport, Izba stworzyła i realizuje kompleksowy 

program POLEXPORT, majcy na celu promowanie i wprowadzanie polskich firm na 

rynki wschodnie. W ramach tego programu Izba organizuje wspomniane wyej targi, 

wystawy, szkolenia, spotkania biznesowe, misje gospodarcze, badania rynku, doradztwo 

eksportowe i konsultacje. Kilkakrotnie w cigu roku organizowane s misje handlowe 

do Rosji i przyjmowane kilkudziesicioosobowe grupy biznesmenów z tego kraju.


Dyrektorem Izby jest dr in. Jan Walicki, tel.: (0 87) 5632600, fax: 5632622, e-mail: 

jw@plig.org.pl. 

Izba wydaje szereg publikacji, m.in. „Poradnik eksportera na Wschód”, skrypty 

o poszczególnych krajach (Białoru, Estonia, Kazachstan, Litwa, Łotwa, Rosja, 

Ukraina, Mołdowa), raporty marketingowe i branowe. Wydała równie przewodnik 

turystyczny „Suwalszczyzna” oraz poradnik dla lokalnej społecznoci Euroregionu 

Niemen o odnawialnych ródłach energii. 

Biuro Promocji Gospodarczej „EUROPA – WSCHÓD” powstało w 2002 roku 

i zajmuje si współprac gospodarcz midzy Polsk a krajami byłego ZSRR, w tym 

równie z Mołdow, pomagajc polskim przedsibiorcom zdobywa rynki krajów 

tego obszaru, od Białorusi a po Kazachstan i Kirgistan. Celem działalnoci BPG 

„Europa – Wschód” jest rozszerzenie polskiej obecnoci gospodarczej w krajach 

byłego ZSRR. Oferta BPG obejmuje: 

• usługi z zakresu doradztwa gospodarczego i prawnego; 

• przeprowadzenie analiz i bada rynkowych; 

• obsług polskich firm na rynkach wschodnich i zagranicznych firm w Polsce; 

• pomoc w uzyskaniu informacji gospodarczych; 

• organizacj misji gospodarczych dla klientów indywidualnych i zbiorowych; 

• pomoc w certyfikacji towarów; 

• pomoc prawn przy tworzeniu wspólnego przedsiwzicia lub zakładaniu firmy ze 

100 % udziałem kapitału polskiego; 

• wyszukiwanie partnerów gospodarczych i sprawdzenie ich wiarygodnoci. 

W ramach indywidualnej pomocy BPG dokonuje oceny dotychczasowej strategii 

firmy, przeprowadza rozeznanie rynku, pomaga uzyska niezbdne informacje 

branowe. Szczegółowe informacje dostpne pod adresem www.bpgew.pl. 

Adresy innych placówek, organizacji i firm zainteresowanych współprac z polskimi 

przedsibiorcami na rynkach wschodnich znajduj si w załczniku nr 21.

174 


Mołdowska Polonia 

Oficjalne statystyki w 1989 roku podawały, e na terenie dzisiejszej Republiki 

Mołdowy zamieszkiwało 4700 osób narodowoci polskiej. Ambasada RP w 

Kiszyniowie i miejscowi działacze polonijni okrelaj obecny stan liczebny 

miejscowej Polonii na około 20 lub nawet 30 tysicy osób, gdy proces poszukiwania 

własnej tosamoci narodowej nie jest jeszcze zakoczony. 

Skupiska polonijne rozrzucone s po całym terytorium Mołdowy. Główne orodki to 

Bielce i Kiszyniów (po około 6 tysicy osób w kadym z miast). Bierna znajomo 

jzyka polskiego wród Polonii oceniana jest na około 5 - 10 %; znajomo czynna 

jest jeszcze mniejsza i wynosi od 1 % do 4 %. 

Pierwsza organizacja polonijna w odrodzonej Mołdowie, Stowarzyszenie Polaków 

w Republice Mołdowy, liczce obecnie około 300 osób, powstała w marcu 1990 roku 

w Kiszyniowie. Najbardziej aktywn organizacj polonijn jest Stowarzyszenie „Dom 

Polski” w Bielcach. Organizacja ta liczy ponad 500 członków zamieszkałych w 

północnym rejonie Mołdowy. Wród innych działajcych organizacji naley 

wymieni Polskie Towarzystwo Medyczne, Zwizek Kultury Polskiej „Polonia” 

i Lig Kobiet Polskich. Jedynym pismem polonijnym jest miesicznik „Jutrzenka”, 

którego redakcja mieci si w Domu Polskim w Bielcach. Wród osób polskiego 

pochodzenia stosunkowo niewielka jest liczba inteligencji urzdniczej, szczególnie na 

wyszych stanowiskach. 

Mołdowscy przedsibiorcy polskiego pochodzenia nale do rzadkoci i reprezentuj 

głównie mały biznes. W 2000 roku w Bielcach powstał klub polskich przedsibiorców 

„Wiara”, do którego przystpiło 25 osób. 

Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Kiszyniowie od pocztku swego 

istnienia podejmuje kroki na rzecz rozszerzenia zakresu współpracy handlowej i 

gospodarczej pomidzy Polsk a Mołdow, w tym take oywienie współpracy 

z przedsibiorcami polonijnymi. WEH zorganizował m.in. I Forum polonijnych 

działaczy gospodarczych, które odbyło si w grudniu 2003 roku.


XI. 

MIESZKA W REPUBLICE MOŁDOWY 

Informacje ogólne 63 

Wizy 

Od 28 maja 2004 roku polscy obywatele mog wjeda do Mołdowy bez wiz na okres 

pobytu do 90 dni. Przy wje dzie do Mołdowy termin wanoci paszportu winien by 

dłuszy od zamierzonego okresu pobytu – nie został jednak ustalony minimalny okres 

wanoci tego dokumentu. Nie ma formalnego obowizku posiadania biletu 

powrotnego, jednake mołdawskie władze graniczne mog zada jego okazania. 

Przy przekraczaniu granicy wymagane jest posiadanie 30 USD na kady dzie pobytu, 

nie mniej jednak ni 150 USD. Na niektórych przejciach granicznych na wschodniej i 

południowej granicy Mołdowy brak jest mołdowskich punktów kontroli granicznej. 

Osoby udajce si do tego kraju z Ukrainy przez teren Naddniestrza (rum. Transnistria, 

ros. Pridniestrovie), zobligowane s do posiadania wanej wizy mołdowskiej, mimo i 

teoretycznie taki wjazd moliwy jest bez jej posiadania. W przeciwnym przypadku ich 

pobyt na terenie Mołdowy traktowany bdzie przez miejscowe władze jako nielegalny, a 

przekroczenie granicy i wyjazd z tego kraju przez jakiekolwiek przejcie graniczne 

bdzie niemoliwy. 

Ambasada RP w Kiszyniowie przestrzega obywateli polskich nieposiadajcych wiz 

mołdawskich przed korzystaniem z takiej „moliwoci” wjazdu lub tranzytu. Przy 

pobytach przekraczajcych 3 miesice naley uzyska pozwolenie na pobyt czasowy. 

Naley pamita, e pomidzy wschodnim brzegiem Dniestru a granic Ukrainy 

rozciga si terytorium tzw. Naddniestrzaskiej Republiki Mołdowskiej (NRM) – 

separatystycznego regionu, który oderwał si w wyniku zbrojnego konfliktu od 

Kiszyniowa i nie jest uznawany przez aden midzynarodowy podmiot prawny. 

Terytorium to posiada jednak wiele atrybutów niezalenego pastwa takich jak: 

własnego prezydenta, rzd, parlament, własne siły zbrojne i policj, własn walut, 

flag, godło i hymn. 

Przy przekraczaniu „granicy” tego terytorium naley liczy si z kontrol paszportow, 

celn, ewentualnie kontrol stacjonujcych nad Dniestrem sił pokojowych. W NRM 

obowizuje odrbne ustawodawstwo, w tym przepisy meldunkowe. Cudzoziemiec 

zobowizany jest w cigu 24 godzin od przekroczenia granicy do zarejestrowania si w 

63 Wykorzystano materiały: Polak za granic 2004, Ministerstwo Spraw Zagranicznych 

(www.msz.gov.pl).

176 

Mieszka w Republice Mołdowy 

wydziale wizowo-rejestracyjnym (OWIR). Niedopełnienie obowizku meldunkowego 

grozi grzywn w wysokoci około 750 USD. 

Ambasada RP w Kiszyniowie ostrzega, e moliwoci opieki konsularnej nad obywatelami 

polskimi na terenie nieuznawanej równie przez Polsk NRM s ograniczone. 

Przepisy celne 

Nie ma ogranicze w wwozie, wywozie i wymianie walut. Jednake warunkiem 

koniecznym jest zadeklarowanie na granicy posiadanej kwoty pienidzy. Kwoty 

wywoonych pienidzy nie mog przekracza wartoci rodków zadeklarowanych i 

posiadanych przy wje dzie. Próby wywiezienia z Mołdowy pienidzy niezgłoszonych 

przy wje dzie s traktowane przez władze jako przemyt, co grozi kar pozbawienia 

wolnoci do 2 lat. Obowizujce przepisy celne nie odbiegaj od midzynarodowych 

standardów. 

Meldunek 

Osoby przyjedajce do Mołdowy na okres do 90 dni maj obowizek zameldowa si 

w komisariacie policji w miejscu pobytu. Meldunku naley dokona w cigu pierwszych 

3 dni od przyjazdu. Policja dokonujc rejestracji, decyduje o ewentualnym 

powiadomieniu Biura Imigracji. 

Ubezpieczenie 

Honorowane s midzynarodowe polisy polskich towarzystw ubezpieczeniowych, jeeli 

swym zasigiem obejmuj Mołdow. Ubezpieczenia osobowe nie s wymagane, 

natomiast ubezpieczenie komunikacyjne OC jest obowizkowe. Istnieje moliwo 

ubezpieczenia si w tutejszych towarzystwach. 

Szczepienia, słuba zdrowia 

Nie s wymagane szczepienia ochronne. Wystpuje jednak zagroenie choler, 

dyfterytem, ółtaczk zaka n. W wielu zbiornikach wodnych jak jeziora i stawy 

obowizuje zakaz kpieli, gdy stwierdzono w nich obecno zarazków cholery. Woda 

w sieci wodocigowej nie nadaje si do bezporedniego spoycia. Opieka lekarska jest 

płatna. W wikszych miastach powstało kilka odpłatnych spółdzielczych gabinetów 

lekarskich. Przecitna cena wizyty lekarskiej w spółdzielni wynosi około 40 lei.


Podróowanie 

Podróowanie samochodem 

Od osób przekraczajcych granic samochodem pobierane s nastpujce opłaty: 

• ekologiczna, wana jeden miesic, wynoszca równowarto około 10 USD za 

samochód osobowy i około 12 USD za samochód ciarowy lub autobus; 

• za wjazd i przejazd przez Mołdow samochodem osobowym opłata wynosi 

5 USD; 

• za wjazd i przejazd przez Mołdow autobusu do 30 miejsc opłata wynosi 30 USD 

plus 0,10 USD za kady kilometr drogi; 

• za wjazd i przejazd przez Mołdow autobusu powyej 30 miejsc opłata wynosi 

40 USD plus 0,15 USD za kady kilometr drogi; 

• za wjazd i przejazd przez Mołdow samochodów ciarowych do 36 ton opłata 

wynosi 25 USD plus 0,25 USD za kady kilometr drogi. 

Podróowanie po Mołdowie nie jest w aden sposób ograniczone, z wyjtkiem terenu 

Naddniestrza, gdzie naley liczy si z kontrol policji, celników i stacjonujcych tam 

sił pokojowych. 

Midzynarodowe prawo jazdy nie jest wymagane. Ubezpieczenie komunikacyjne OC 

jest obowizkowe. Honorowane s midzynarodowe polisy polskich towarzystw 

ubezpieczeniowych, jeli swym zasigiem obejmuj one Mołdow. Ubezpieczenia 

osobowe nie s wymagane. Istnieje moliwo ubezpieczenia si na miejscu, 

w mołdowskich towarzystwach ubezpieczeniowych. 

Podróowanie samochodem, szczególnie po drogach niszej kategorii, moe stanowi 

problem z powodu nie najlepszego oznakowania i stanu dróg. Rozwija si natomiast 

sie stacji benzynowych i przydronych barów. 

Za cen około 30 - 50 dolarów w firmach turystycznych mona wynaj samochód 

z kierowc na cały dzie. Samochód bez kierowcy mona wynaj w firmach 

zajmujcych si wynajmem samochodów za cen 80 dolarów dziennie lub wicej.

178 


Podróowanie samolotem i kolej 

Jedyne lotnisko midzynarodowe znajduje si w Kiszyniowie. Posiada ono regularne 

połczenia lotnicze m.in. z Amsterdamem, Prag, Paryem, Rzymem, Moskw, 

Bukaresztem, Wiedniem, Budapesztem, Tel-Awiwem, Stambułem i Ankar. Lotnisko 

ma połczenie autobusowe z centrum Kiszyniowa; autobusy kursuj co 20 minut. 

Polacy podróujcy samolotem najczciej korzystaj z połcze przez Budapeszt, 

Bukareszt lub Wiede. Istnieje te moliwo przelotów PLL LOT na trasie Warszawa- 

Odessa-Warszawa, a nastpnie transportem samochodowym do Kiszyniowa (180 km). 

Kiszyniów ma kolejowe połczenia midzynarodowe z Moskw, Miskiem, Sankt 

Petersburgiem; Brzeciem, Konstanc, Bukaresztem, Odess i Stambułem. Nie ma 

natomiast bezporedniego połczenia na trasie Kiszyniów-Warszawa-Kiszyniów. W dni 

parzyste jeden wagon z Kiszyniowa jest dołczany do pocigu relacji Odessa- 

Warszawa, a podró taka trwa około 36 godzin. Wewntrzne połczenia kolejowe s 

tanie, chocia na terenie Mołdowy nie ma adnych zniek. 

Podstaw komunikacji miejskiej w Kiszyniowie s trolejbusy, które kursuj regularnie 

przez cały dzie od 5 rano do północy. Bardzo popularnym rodkiem komunikacji 

miejskiej s mikrobusy, tzw. „marszrutki”. Cena przejazdu wynosi 2 leje. 

ycie codzienne 

Sie telefoniczna zapewnia podstawow łczno, zarówno krajow, jak i 

midzynarodow. Rozmowy midzynarodowe s stosunkowo drogie. Dynamicznie 

rozwija si sie telefonii komórkowej. Dwaj operatorzy, Voxtell i Moldcell, swoim 

zasigiem pokrywaj praktycznie powierzchni całego kraju. 

W Mołdowie działaj dwie pastwowe stacje telewizyjne: TV Mołdowa i ORT 

Mołdowa, które nadaj programy w jzyku mołdowskim i rosyjskim. Transmitowany 

jest te program telewizji rosyjskiej i rumuskiej. Najwaniejsze kanały prywatne to 

NIT i ProTV. Telewizja kablowa SunTV oprócz programów mołdowskich, 

transmituje kilkadziesit stacji nadajcych w jzykach rosyjskim, ukraiskim, 

rumuskim, angielskim, francuskim, włoskim, niemieckim i tureckim. 

Pastwowa rozgłonia radiowa to Radio Mołdowa. Nadaje take kilkanacie rozgłoni 

prywatnych. Audycje prowadzone s w jzyku rumuskim i rosyjskim. 

Prasa centralna obejmuje około 70 tytułów (dzienniki, tygodniki, miesiczniki itd. w 

jzykach mołdowskim i rosyjskim). Działaj take regionalne wydawnictwa prasowe.


Mieszkania 

Ceny mieszka róni si w zalenoci od powierzchni, dzielnicy oraz wyposaenia 

lokalu. W centrum miasta niektóre domy i budynki zostały dostosowane do 

zachodnich standardów – ma to wpływ równie na cen wynajmu. Miesiczne koszty 

wynajmu domów dostosowanych do zachodnich standardów wynosz od 2,5 tysica 

do 3,5 tysica USD, a mieszka od tysica do dwóch tysicy dolarów. W dzielnicach 

Botanica, Riscani i Buiucani mona wynaj mieszkania w blokach o znacznie 

niszym standardzie i bez gwarancji stałych dostaw ciepłej wody i ogrzewania 

Miesiczny czynsz za dwupokojowe mieszkanie wynosi tam od 150 do 200 USD, a za 

trzypokojowe od 250 do 300 USD. 

Istnieje moliwo wynajcia pomocy domowej. Koszt takiej usługi wynosi od 50 - 150 

USD miesicznie. Wynajtego pracownika naley poinformowa o obowizku 

zapłacenia podatku od otrzymanego wynagrodzenia. 

Dni wolne od pracy 

1 stycznia – Nowy Rok (Anul Nou) 

7 i 8 stycznia – Boe Narodzenie (Craciunul) 

8 marca – Dzie Kobiet 

Wielkanoc – 2 dni (zgodnie z kalendarzem prawosławnym) 

drugi poniedziałek po Wielkanocy – prawosławne Zaduszki (Radunica) 

1 maja – Dzie Wiosny i Pracy 

9 maja – Dzie Zwycistwa i Pamici Bohaterów 

27 sierpnia – wito Niepodległoci Republiki Mołdowy 

31 sierpnia – Limba Noastra (wito jzyka) 

13 i 14 pa dziernika – Narodowy Festiwal Wina

180 


Mołdowa dla turystów 

Mołdowa, chocia jest niewielkim krajem, posiada około 1400 interesujcych 

i atrakcyjnych turystycznie miejsc. Samochodem mona j przemierzy ze wschodu na 

zachód w cztery godziny. Połoona pomidzy Prutem a Dniestrem, charakteryzuje si 

pikn rze b terenu. Wzdłu głównych arterii rzecznych powstało wiele głbokich, 

skalistych parowów. Najwiksze mona spotka w centrum kraju, pokryte s 

w wikszoci lasami. Na północy zachowały si skały zbudowane przed wiekami przez 

koralowce, a na południu, w ssiedztwie Morza Czarnego, rozcigaj si stepy 

Buczackie. Cz kraju, gdzie malownicze zbocza wzgórz pokryte s lasami nazywa si 

„Mołdawsk Szwajcari”. W innej czci miejsce lasów zastpuj sady owocowe 

i winnice, a wszdzie pobocza dróg obsadzone s drzewami orzechowymi. 

Rezerwaty przyrody 

System ochrony przyrody, jak podkrelano to ju wczeniej, składa si z ponad 385 stref 

ochronnych, 178 rozmaitych rezerwatów i 130 pomników przyrody. W Mołdowie 

znajduje si ponad 40 parków, z których 20 jest w dobrym stanie. Najwikszym parkiem 

jest Taul o powierzchni 46 hektarów. Rezerwaty przyrody znajduj si w 

najpikniejszych miejscach kraju. Sporód nich najbardziej interesujce s jaskinie z 

formacjami stalaktytowymi. W piciu jaskiniach odkryto lady cywilizacji sprzed 

50.000 lat. Najwiksza jaskinia, zwana „Kopciuszkiem” (Emil Rakowica), znajduje si 

w północnej czci kraju, ma długo 89 km i jest na trzecim miejscu w wiecie wród 

jaski w skale gipsowej. 

W znanym rezerwacie Kodry ochron objto ponad 5 tysicy hektarów lasu, ponad 1000 

gatunków rolin, 43 gatunki ssaków, 145 gatunków ptaków i ponad 10 tysicy gatunków 

owadów. Las, który dawniej pokrywał jedn trzeci powierzchni kraju, a dzi zachował 

si w rodkowej jego czci, porastaj graby, buki i dby. Kodry s niezwykłym lasem 

ze wzgldu na unikalne połczenie flory i fauny z histori i baniami ludowymi. 

Rosnce tu drzewa opiewane były w ludowych klechdach, balladach i pieniach, a ich 

uroda odwzorowywana na mołdawskich dywanach i kilimach. Mona tu zwiedzi 

muzeum przyrodnicze posiadajce bogaty zbiór eksponatów. 

Zabytki archeologiczne 

W północnej czci Mołdowy, w pobliu wsi Rud , naukowcy odkryli ponad 250 

zabytków archeologicznych, wród nich staroytne miasto Metonim, o którym 

wspomina grecki filozof Herodot. Wzdłu biegu Dniestru, w staroytnoci zwanego 

Tiras – zakładali swoje kolonie staroytni Grecy i Rzymianie.


Zabytkami z epoki redniowiecza s stare twierdze w Orgiejewie i Sorokach. Kompleks 

muzealny „Stary Orgiejew” obejmuje skarby historyczne, archeologiczne i przyrodnicze, 

w tym ruiny starego miasta i wiey, muzeum etnograficzne i unikalne naturalne jaskinie. 

Klasztory 

Na terenie Mołdowy jest wiele starych drewnianych cerkwi i 30 klasztorów; niektóre z 

nich pochodz z XV wieku, a cztery wykute w skale klasztory – z X wieku. Najbardziej 

znanymi s: klasztor Kapriaski, Kickaski oraz Uspieski klasztor skalny w pobliu 

wsi Cypowo. Jest on unikalny ze wzgldu na swoje rozmiary, ilo izb i wewntrznych 

korytarzy. 

Winny szlak 

Mołdawskie winnice daj obfite zbiory winogron na wina stołowe, posiadajce 

właciwoci leczniczo-dietetyczne. Rosn tam szczepy winogron, z których powstaj 

wina zadowalajce najbardziej wyrafinowane podniebienia. 

Zakład winiarski Cricova znajduje si w pobliu Kiszyniowa. Posiada najwiksze na 

wiecie piwnice win, które maj 130 km podziemnych tuneli, galerii i sal. Kady tunel 

przypomina ulic, wzdłu której zamiast domów stoj beczki z winem. Kady z tuneli 

posiada swoj nazw pochodzc od gatunku wina, które tam leakuje; np. „Aligote”, 

„Feteasca”, „Cabernet”. W krikowskich piwnicach znajduje si najbogatsza kolekcja 

win. Wikszo wytwórni win zezwala na wstp tylko zorganizowanym grupom. 

Wycieczki te s bardzo popularne, pomimo, e nie s tanie. Wród wysoko cenionych 

piwnic oferujcych moliwo zwiedzania s Cricova, Milestii Mici, Cojusna, Straseni, 

Romanesti i inne. 

W kadym z kilkudziesiciu gospodarstw połoonych na „winnym szlaku” 

i zajmujcych si produkcj wina, turysta spotyka si z miłym i gocinnym przyjciem. 

Gocie mog wybra sobie ulubiony gatunek wina. Na przykład wina z Milestii Mici, 

leakuj w kamiennych piwnicach latami, a nabior wspaniałego smaku. W wiosce 

Cojusna, znawcy odkryj bukiet win przywodzcy na myl dynamizm i wyrafinowanie 

mołdawiaskiego taca. Słynne s te wina purkarskie i czumajskie (z piwnic Purcari 

i Ciumai); ich degustacja jest prawdziwym witem dla znawców. „Winny szlak” 

pozwoli lepiej zrozumie Mołdow – jedyny kraj na mapie wiata, który swoim 

kształtem przypomina winne grono.

182 


Uzdrowiska 

Mołdowa posiada 18 uzdrowisk. Ich program leczniczy oparty jest na rónych metodach 

leczenia i naturalnych moliwociach przyrody, poczynajc od wód mineralnych 

(21 zarejestrowanych ródeł wód leczniczych) po winoterapi, majc (podobno) 

ozdrowieczy wpływ na ludzi o osłabionym systemie immunologicznym i cierpicych 

na dolegliwoci popromienne. 

Etnoturystyka 

Mołdowa jest krajem o wielowiekowej kulturze i tradycjach ludowych, które stanowi 

nieodłczn cz spucizny kulturowej. Zrónicowanie etniczne tego obszaru nie tylko 

nie zniszczyło tradycyjnego układu, ale wrcz wzbogaciło go o nowy koloryt, tworzc 

oryginalny konglomerat obyczajów, rytuałów i obrzdów, które do tej pory mona 

spotka w mołdawskich wsiach. Wiele tradycyjnych wit jest mieszanin elementów 

charakterystycznych dla kalendarza wiejskiego, rolniczego i religijnego. 

Kiszyniów 

Kiszyniów połoony jest na siedmiu wzgórzach i zajmuje obszar około 200 km 2 . Jest 

politycznym, administracyjnym, gospodarczym, naukowym i kulturalnym centrum 

kraju. Ludno miasta przekracza 700 tysicy i jest wielonarodowa (Mołdawianie, 

Rosjanie, Ukraicy, ydzi, Gagauzi, Bułgarzy i inni). 

Kiszyniów jest centrum przemysłowym Mołdowy i siedzib około 35000 podmiotów 

gospodarczych. S wród nich przedsibiorstwa budowy maszyn, przyrzdów precyzyjnych, 

przemysłu elektronicznego, jubilerskiego, lekkiego, spoywczego, drzewnego i 

meblarskiego, skórzanego i poligraficznego. Tutaj jest najwicej spółek z udziałem kapitału 

zagranicznego. Stolica Mołdowy posiada współczesne stadiony i kompleksy sportowe, 

hipodrom, a take słynn tras motocrossow, uznan za jedn z najlepszych w Europie. 

Najwczeniejsze zapisy o Kiszyniowie datuje si na rok 1436 (w 2006 roku miasto 

obchodzi bdzie 570-lecie), kiedy to mołdawski hospodar Stefan Wielki (Stefan cel 

Mare) wydał edykt, w którym przekazał prawo władania osad na miejscu dzisiejszego 

Kiszyniowa swojemu wujowi, bojarowi Vljace. W czasie najazdów imperium 

osmaskiego Kiszyniów był wielokrotnie niszczony, dlatego te jego rozwój 

gospodarczy był spowolniony a do koca XVIII wieku. 

Współczesny Kiszyniów powstał na pocztku XIX wieku. W 1834 roku zatwierdzono 

pierwszy ogólny plan miasta. Stare miasto, połoone nad brzegiem rzeki Byk, pozostało 

nietknite. Nowy plan miasta przewidywał szerokie ulice, przestronne place i parki. 

Z Krymu przywoono sosny i wierki, wokół domów sadzono drzewa i w efekcie


dzisiejszy Kiszyniów jest jedn z najbardziej zielonych stolic Europy. Przy placu 

centralnym jest park, po którym czsto przechadzał si Aleksander Puszkin. W 1885 

roku postawiono mu tutaj pomnik, dzi najstarszy ze znanych pomników Kiszyniowa. 

Charakterystyczn cech Kiszyniowa s domy z białego kamienia, który wydobywano 

w lokalnych kamieniołomach. Pomimo bombardowa w czasie II wojny wiatowej, 

zniszczenia centrum miasta i komunistycznej zabudowy lat nastpnych, zachowało si 

wiele piknych starych budynków i cerkwi, szczególnie na Starym Miecie, w okolicach 

parku Stefana cel Mare (Stefana III Wielkiego). 

Naddniestrze 

Wycieczki na teren Naddniestrza s ryzykowne, a turyci nie s tam mile widziani. Jak 

wyej wspomniano Ambasada RP w Kiszyniowie ostrzega, e moliwo opieki 

konsularnej nad obywatelami polskimi na terenie nie uznawanej równie przez Polsk 

NRM jest bardzo ograniczona. Jak informuje serwis internetowy Lonely Planet, 

Naddniestrze jest ywym muzeum epoki stalinizmu. 

Zwyczaje 

Do cerkwi mczy ni wchodz z goł głow, a kobiety w chustce lub kapeluszu. 

Osoba zapraszajca do restauracji zazwyczaj płaci rachunek natomiast zaproszony go 

daje napiwek. 

W restauracjach wyszej kategorii trzeba by przygotowanym na to, e okrycia 

wierzchnie, teczki i wnoszony przez goci baga mog by przy wejciu kontrolowane. 

Od gocia zaproszonego do czyjego domu oczekuje si, e przyniesie drobny upominek 

(kwiaty, wino itp.). Spó nienie do 30 minut jest zjawiskiem normalnym. Wypada 

pochwali wino, którym czstuje gospodarz domu; jest to oznak szacunku i grzecznoci. 

Przy płaceniu za taksówk lub posiłek w restauracji zazwyczaj daje si napiwek w 

wysokoci 10 - 15 % wartoci rachunku.

184 


Wane telefony: 

Stra poarna 901 

Policja 902 

Policja drogowa 272-501, 278-286 

Pogotowie ratunkowe 903 

Pogotowie gazowe 904 

Słuba ratownicza 1411 

Biuro numerów 1188 

Zamawianie taksówek 1400, 1405 do 1408, 1430, 1471, 1472 

Zamawianie rozmów midzynarodowych 1688 

Prywatne pogotowie ratunkowe 1413 

Pomoc medyczna w nagłych przypadkach 1463 

Pogotowie weterynaryjne 

742-511 (Kiszyniów) 

Informacja MSZ 255-277 

Informacja kolejowa 


Informacja autobusowa 


Informacja lotnicza 

525-412, 515-413 (Kiszyniów)


XII. 

ZAŁCZNIKI 

Nr 1. Dane i wska niki makroekonomiczne............................................................................... 186 

Nr 2. Podstawowe koszty zwizane z działalnoci gospodarcz ............................................. 187 

Nr 3. Oddziały i posterunki celne ............................................................................................... 188 

Nr 4. Placówki dyplomatyczne w Polsce i Mołdowie ............................................................... 190 

Nr 5. Ministerstwa i instytucje pastwowe................................................................................. 191 

Nr 6. Organizacje i stowarzyszenia gospodarcze ....................................................................... 195 

Nr 7. Rodzaje działalnoci gospodarczej wymagajce licencji.................................................. 196 

Nr 8. Instytucje certyfikacyjne.................................................................................................... 198 

Nr 9. Rejestracja spółki - niezbdne dokumenty........................................................................ 201 

Nr 10. Plan kont firmy handlowej................................................................................................. 202 

Nr 11. Organizacje midzynarodowe ........................................................................................... 203 

Nr 12. Banki .................................................................................................................................. 204 

Nr 13. Firmy doradcze .................................................................................................................. 205 

Nr 14. Kancelarie prawne i wywiadownie handlowe................................................................... 206 

Nr 15. Instytucje ochrony własnoci intelektualnej...................................................................... 210 

Nr 16. Firmy rachunkowe i audytorskie....................................................................................... 211 

Nr 17. Firmy ubezpieczeniowe..................................................................................................... 213 

Nr 18. Wykaz firm ubezpieczeniowych spełniajcych wymogi kapitałowe (grudzie 2004).... 214 

Nr 19. Firmy oferujce powierzchnie biurowe............................................................................. 215 

Nr 20. Agencje i firmy reklamowe ............................................................................................... 216 

Nr 21. Organizacje zaangaowane we współprac z Mołdow................................................... 217 

Nr 22. Instytucje wspierajce polskich eksporterów.................................................................... 218 

Nr 23. Polscy organizatorzy targów i wystaw za granic ............................................................ 219 

Nr 24. Polskie kancelarie prawne ................................................................................................. 220 

Nr 25. Mołdowscy importerzy polskich towarów........................................................................ 221 

Nr 26. Centra i domy handlowe w Republice Mołdowy.............................................................. 226 

Nr 27. Firmy z kapitałem polskim................................................................................................ 229 

Nr 28. Agencje i składy celne ....................................................................................................... 230 

Nr 29. Firmy kurierskie................................................................................................................. 232 

Nr 30. Firmy spedycyjne i transportowe ...................................................................................... 233 

Nr 31. Program targów i wystaw na rok 2005.............................................................................. 237 

Nr 32. Mołdowscy organizatorzy wystaw i targów...................................................................... 239 

Nr 33. Stawki podatku akcyzowego ............................................................................................. 240 

Nr 34. Ograniczenia wwozu przedmiotów uytku osobistego..................................................... 241 

Nr 35. Adresy specjalnych stref ekonomicznych ......................................................................... 242 

Nr 36. 25 najwikszych przedsibiorstw z kapitałem zagranicznym w Republice Mołdowy .... 243 

Nr 37. Hotele ................................................................................................................................. 244 

Nr 38. Wybrane oferty inwestycyjne w dziedzinie rolnictwa...................................................... 246 

Nr 39. Informacje na stronach internetowych .............................................................................. 250

186 

Załczniki 

Nr 1. 

DANE I WSKANIKI MAKROEKONOMICZNE 

Wyszczególnienie 2002 2003 2004 

1. Produkt krajowy brutto (zmiana w %) 7,2 6,3 7,3 

2. PKB na jednego mieszkaca (USD) 448,9 545,0 612,0 

3. Produkcja przemysłowa (zmiana w %) 10,6 13,6 6,9 

4. Produkcja rolna (zmiana w %) 3,0 - 14,1 20,4 

5. Nakłady inwestycyjne (zmiana w %) 4,0 16,0 8,0 

6. Wskanik wzrostu cen towarów i usług (%) 4,4 15,7 12,7 

7. rednie wynagrodzenie miesiczne (MDL) 691,9 892,0 1123,0 

8. Eksport (mln USD) 643,9 790,3 883,0 a 

9. Eksport (zmiana w %) 13,3 22,7 25,2 

10. Import (mln USD) 1038,5 1402,7 1567,5 a 

11. Import (zmiana w %) 16,3 35,1 29,5 

12. Zadłuenie zagraniczne Rzdu RM (mln USD) 724,3 751,4 670,0 

13. Stopa bezrobocia wg MOP (%) 6,8 6,6 6,3 

14. Dochody budetu (mln MDL) 5084,4 6620,1 7520,0 

15. Wydatki budetu (mln MDL) 5194,1 6179,3 7312,1 

16. Kurs walutowy na koniec okresu (MDL/USD) 13,82 13,22 12,48 

a) według stanu na koniec wrzenia 2004 roku 

ródło: WEH Ambasady RP w Kiszyniowie, opracowanie własne


Nr 2. 

PODSTAWOWE KOSZTY ZWIZANE Z DZIAŁALNOCI GOSPODARCZ 

rednia płaca miesiczna 

(grudzie 2004 r.) 

1123 MDL (90 USD) 

VAT Stawka podstawowa 20 % 

Podatek dochodowy 

Najem/kupno lokali biurowych 

Wynajem powierzchni 

przemysłowej/magazynowej 

Wynajem mieszkania 

Od osób prawnych: 

20 % w 2004 roku 

18 % w 2005 roku 

w 2005 roku 

9 % od dochodu do 16200 MDL 

14 % od dochodu w przedziale od 16200 do 21000 MDL 

20 % od dochodu przekraczajcego 21000 MDL 

najem: 5 - 15 EUR/m² miesicznie; 

kupno od 150 EUR za m² 

2-7 EUR/ m² miesicznie 

150-500 EUR miesicznie 

Zainstalowanie telefonu 

Rozmowy midzynarodowe 

Telefonia komórkowa 

Internet 

(łcze stałe 128 Kb/s) 

Prd elektryczny 

Woda 

980 MDL (70,64 USD) 

0,2-1,6 EUR/min 

0,04-0,17 EUR/min 

38 EUR miesicznie 

0,059 EUR/kW 

0,72 EUR/m³ 

Reklama w TV 

Ogłoszenie reklamowe w prasie 

gospodarczej 

ródło: Moldovan Export Promotion Organisation MEPO 

80 - 120 USD za 1 minut czasu reklamowego 

58 mm x 13 mm - 35 USD; 238 mm x 180 mm - 660 USD 

koszt 1 cm² wynosi od 0,4 do 0,8 USD (czarno-białe)

188 

Załczniki 

Nr 3. 

ODDZIAŁY I POSTERUNKI CELNE 

Oddział celny Port Lotniczy - dyrektor (+373 22) 526142, wicedyrektor 524957, faks: 526462 

Oddział celny Basarabeasca - dyrektor (+37367) 22230, informacja, faks: 22230 

1. Wewntrzny posterunek celny Cimiszlia (+37341) 23573 

2. Posterunek celny SES „Tvardicia” (+37361) 62577 

3. Wewntrzny posterunek celny Cainari (+37377) 22285 

4. Graniczny posterunek celny Serpnievoie (+37367) 22339 

5. Graniczny posterunek celny Chiret-Lunga 

6. Graniczny posterunek celny Maloiaroslaveci (+37361) 22309 

7. Graniczny posterunek celny Novie Troiani (+37341) 22326 

Oddział celny rejonu Balti - dyrektor (+37331) 23117, informacja, faks: 27380 

1. Wewntrzny posterunek celny Faleszti (+37359) 22978 

2. Wewntrzny posterunek celny Singerei (+37362) 22401 

3. Wewntrzny posterunek celny Glodeni (+37349) 25245 

4. Wewntrzny posterunek celny Raszcani (+37356) 28946 

5. Wewntrzny posterunek celny Teleneszti (+37358) 22849 

6. Wewntrzny posterunek celny Drochia 

Oddział celny Bender - dyrektor (+37343) 2-38-52, informacja, faks: 24367 

1. Wewntrzny posterunek celny Sztefan-Voda (+37342) 22450 

2. Wewntrzny posterunek celny Cuciurgani (+37333) 67005 

3. Wewntrzny posterunek celny Palanca (+37342) 22221 

4. Wewntrzny posterunek celny Tudora (+37342) 53276 

5. Wewntrzny posterunek celny Salcii (+37343) 23980 

Oddział celny Briceni - dyrektor (+37347) 2-29-06, informacja 22906, faks: 24890 

1. Wewntrzny posterunek celny Edinet’ (+37346) 24666 

2. Wewntrzny posterunek celny Bulboaca (+37347) 49335 

3. Wewntrzny posterunek celny Grimancaucii (+37347) 22365 

4. Wewntrzny posterunek celny Larga 

5. Wewntrzny posterunek celny Medveja (+37347) 32341 

6. Wewntrzny posterunek celny Criva (+37347) 22668 

7. Wewntrzny posterunek celny Lipcani (+37347) 61942 

8. Wewntrzny posterunek celny Briceni-Rososzani (+37347) 23445 

Oddział celny Cahul - dyrektor (+37339) 23668, informacja 28942, faks: 26785 

1. Wewntrzny posterunek celny Cantemir 

2. Wewntrzny posterunek celny Taraclia (+37374) 25652 

3. Wewntrzny posterunek celny Leova (+37363) 22703 

4. Wewntrzny posterunek celny Cairaclia (+37373) 22501 

5. Wewntrzny posterunek celny Mirnii (+37374) 27502 

Oddział celny Comrat - dyrektor (+37338) 23376, faks: 24663 

1. Wewntrzny posterunek celny Ceadar Lunga (+37361) 20203 

2. Wewntrzny posterunek celny Vulcaneszti (+37353) 24660 

Oddział celny Costesti - dyrektor (+37356) 32232, wicedyrektor 32106, faks: 24663


Oddział celny Chisinau - dyrektor (+373 22) 558501, informacja 538877, faks: 535977 

1. Wewntrzny posterunek celny Calea Ferata 

2. Wewntrzny posterunek celny Anenii Noi (+37365) 23563 

3. Wewntrzny posterunek celny Orhei (+37335) 25472 

4. Wewntrzny posterunek celny Ialoveni (+37368) 21659 

5. Wewntrzny posterunek celny Straszeni (+37337) 22959 

6. Wewntrzny posterunek celny Criuleni (+37348) 21504 

Oddział celny SES „Expo-Business-Chisinau” - dyrektor (+373 22) 719959 

informacja 716655, faks: 719959 

1. Wewntrzny posterunek celny strefy „Sud-Est” 

Oddział celny Leuseni - dyrektor (+37334) 46223, informacja 46246, faks: 46230 

1. Wewntrzny posterunek celny Hinceszti (+37334) 23237 

2. Wewntrzny posterunek celny Nisporeni (+37364) 23950 

Oddział celny Ocnicia - dyrektor (+37371) 22675, informacja 23245, faks: 21705 

1. Wewntrzny posterunek celny Donduseni (+37351) 24077 

2. Wewntrzny posterunek celny SES „Otaci-Business” (+37371) 24496 

3. Wewntrzny posterunek celny Ocnicia (kolejowy) 

4. Graniczny posterunek celny Unguri 

5. Graniczny posterunek celny Otaci (+37371) 53325 

6. Graniczny posterunek celny Naslavcea 

7. Graniczny posterunek celny Clocuszna-Sokireani 

8. Graniczny posterunek celny Clocuszna-Gvozdivicii 

9. Graniczny posterunek celny Ocnica-Sochireani 

Oddział celny Ribnicia - dyrektor (+37354) 23999, informacja 24595, faks: 23882 

1. Wewntrzny posterunek celny Mateucii (kolejowy) (+37354) 55206 

2. Wewntrzny posterunek celny Szoldaneszti (+37372) 22584 

Oddział celny Sculeni - dyrektor (+37336) 22714, informacja 23876, faks: 23876 

Oddział celny Soroca - dyrektor (+37330) 23248, informacja 23110, faks: 23110 

1. Wewntrzny posterunek celny Floreszti (+37350) 20719 

2. Graniczny posterunek celny Soroca (bacu) (+37330) 22597 

3. Graniczny posterunek celny Vasilcau 

4. Graniczny posterunek celny Cosaucii (+37330) 61219 

Oddział celny Ungheni - dyrektor (+37336) 23058, informacja 23570, faks: 23570 

1. Wewntrzny posterunek celny Calaraszi (+37344) 33483 

Oddział celny Ghiurghiuleszti - dyrektor (+37353) 22388, informacja 71399, faks: 22388 

1. Wewntrzny posterunek celny SES „Valcanesz” 

2. Graniczny posterunek celny Ghiurghiuleszti-Reni 

3. Graniczny posterunek celny Ghiurghiuleszti-Halta 293 (kolejowy) 

4. Graniczny posterunek celny Cismichioi-Reni 

5. Graniczny posterunek celny Etulia (kolejowy) (+37353) 55233 

6. Graniczny posterunek celny Vulcaneszti-Bolgrad (+37353) 22468

190 

Załczniki 

Nr 4. 

PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE W POLSCE I MOŁDOWIE 

Ambasada Republiki Mołdowy w Rzeczypospolitej Polskiej 

Wydział Konsularny 

ul. Miłobdzka 12 

02-634 Warszawa 

tel.: (022) 8447278, tel./fax: (022) 6462099 

e-mail: embassy@moldova.pl 

www.moldova.pl 

Ambasador Eugen Carpov 

Handlowo-Ekonomiczne Przedstawicielstwo 

Republiki Mołdowy w Rzeczypospolitej Polskiej 

Adres jak wyej 

Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Mołdowy 

MD-2009 Chisinau, str. Plamadeala 3 

tel.: (+373 22) 238551, 238552, fax: 238553 

e-mail: ambpolsk@ch.moldpac.md 

Ambasador Piotr Marciniak 

Wydział Konsularny 

MD-2012 Chisinau, str. Vasile Alecsandri 101 

tel.: (+373 22) 223850, 223851, fax: 223852 

e-mail: konsulpl@ch.moldpac.md 

Kierownik Wydziału - Radca Alfred Fiderkiewicz 

Wydział Ekonomiczno-Handlowy 

Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Mołdowy 

MD-2009 Chisinau, str. Plamadeala 3 

tel. (+373 22) 238956, fax: 238957 

e-mail: weh@polonia.md 

www.polonia.md 

Kierownik Wydziału - Radca Zbigniew Złakowski


Nr 5. 

MINISTERSTWA I INSTYTUCJE PASTWOWE 

Cancelaria Presedintelui Republicii Moldova 

 

!""# 

Kancelaria Prezydenta Republiki Mołdowy 

MD-2073 Chisinau, bul. Stefan cel Mare 154 

tel. (+373 22) 234793, 504260, fax: 245089 

www.president.md 

Parlamentul Republicii Moldova 

$ !""# 

Parlament Republiki Mołdowy 


tel. (+373 22) 233012 

e-mail: info@parlament.md 

www.parlament.md 

Guvernul Republicii Moldova 

#%#" !""# 

Rzd Republiki Mołdowy 

MD-2033 Chisinau, 

Piata Marii Adunari Nationale 1 

tel. (+373 22) 250101 

Ministerul Afacerilor Externe 

!#" &"'( ) 

Ministerstwo Spraw Zagranicznych 

MD-2012 Chisinau, str. 31 August 80 

Tel. (+373 22) 578207, 578206, 578205 

fax: (+373 22) 232302 

e-mail: secdep@mfa.un.md 

www.mfa.md 

Ministerul Afacerilor Interne 

!#" *( ) 

Ministerstwo Spraw Wewntrznych 


tel. (+373 22) 224547, 220991, fax: 222723 

e-mail: mai@mai.md 

www.mai.md 

Ministerul Finantelor 

!#" +"# 

Ministerstwo Finansów 

MD-2005 Chisinau, str. Cosmonautilor 7 

tel. (+373 22) 233575, fax: 240055 

Departamentul ,ontrol Financiar si Revizie 

)$ +"#"-" 

"" #. 

Departament Kontroli Finansowej i Rewizji 


tel. (+373 22) 224339, 244126, tel/fax: 222482 

Ministerul Apararii 

!#" /""' 

Ministerstwo Obrony 

MD-2021 Chisinau, sos. Hancesti 84 

tel. (+373 22) 799109 

Ministerul Justitiei 

!#" 0 

Ministerstwo Sprawiedliwoci 


tel. (+373 22) 234795, fax: 234797 

Serviciul de Informatii si Securitate 

,1 &2"$ 3"" 

Słuba Informacji i Bezpieczestwa 


tel. (+373 22) 239530, fax : 232790 

e-mail: info@sis.md 

Ministerul Muncii si Protectiei Sociale 

!#" 4 

,"%". 56' 

Ministestwo Pracy i Spraw Socjalnych 

MD-2009, Moldova, Chisinau, str. Alecsandri 1 

tel. (+373 22) 737572, fax: 738713 

e-mail: relex@moldova.cc 

Departamentul Situatii Exceptionale 

)$ 7#'8.'( ,. 

Departament ds. Sytuacji Nadzwyczajnych 

MD-2028 Chisinau, str. G. Asachi 69 

Tel. (+373) 225440, fax: 735801 

Serviciul de Stat Migratiune 

9"# !-" ,1 

Pastwowa Sluba Imigracyjna 

2001 Chisinau, Stefan cel Mare 124 

tel. (+373 22) 544607, fax: 276692

192 

Załczniki 

Ministerul Culturii 

!#" %' 

Ministerstwo Kultury 



tel. (+373 22) 227620, 233560, fax: 232388 

Ministerul Sanatatii 

!#" 5#""( 

Ministerstwo Zdrowia 

MD-2009 Chisinau, str. Alecsandri 1 

tel. (+373 22) 729590, fax: 729907 

e-mail: mhstrategy@mednet.md 

Ministerul Educatiei 

!#" /"# 

Ministerstwo Edukacji 



tel. (+373 22) 233348, fax: 233474 

Departamentul Relatii Economice Externe 

)$ *;( : ""$8 ( 

/";. 

Departament Stosunków Gospodarczych 

z Zagranic 



tel. (+373 22) 233518, fax: 234046 

Directia Principala Politica Antimonopol si 

Dezvoltarea Concurentei a Ministerului 

Economiei RM 

9#"


Ministerul Agriculturii si Industriei 

Alimentare 

!#" ,% "-" >".# 

6#". "$';" 

Ministerstwo Rolnictwa i Przemysłu 

Spoywczego 


tel. (+373 22) 233427, 233536, fax: 232227 

e-mail: maip@moldova.cc 

Agentia De Stat Pentru Protectia Proprietatii 

Industriale (AGEPI) 

9"#" =-#" " /( 

"$';". ,"#" 

Pastwowa Agencja ds. Ochrony Własnoci 

Przemysłowej (AGEPI) 

MD-2024, Chisinau, str. Andrei Doga, 24/1 

tel. (+373 22) 439192, 440255, fax: 440119 

e-mail: office@agepi.md; strona: www.agepi.md 

Agentia Nationala Pentru 

Reglementare in Energetica 

?"%" =-#" " 

-"#@ # :- 

Pastwowa Agencja Regulacji Energetyki 

MD-2012 Chisinau, str. Columna 90 

tel. (+373 22) 541384, fax: 224698 

www.anre.moldpac.md 

Camera Inregistrarii de Stat de linga 

Departamentul Tehnologii Informationale 

9"# -" 

)$ &2"$"'( 

4(""-. 

Pastwowa Izba Rejestracyjna Departamentu 

Technologii Informacyjnych 

MD-2001, Chisinau, bul. Stefan cel Mare 7 

tel. (+373 22) 277318, fax: 277331 

Centrul National de Standardizare, 

Metrologie si Certificare 

?"%'. A " ,, 

!""- ,2 

Centrum Pastwowy ds. Standaryzacji, 

Metrologii i Certyfikacji 

MD-2064 Chisinau, str. E. Coca 28 

tel. (+373 22) 748588, fax: 750581 

e-mail: moldovastandard@standart.mldnet.com 

Departamentul Vamal 

4$"1'. )$ 

Departament Celny 


tel. (+373 22) 549460, fax: 273061 

e-mail: acoraliov@customs.md 

Agentia NationalB pentru Achizitii de Stat 

?"%" =-#" " 

9"#'$ 5 $ 

Pastwowa Agencja ds. Zamówie 

Publicznych 


Piata Marii Adunari Nationale 1, office 373 

tel. (+373 22) 234135, 234280, fax: 234055 

e-mail: alexmold@moldova.md 

ARIA. Agentia de Restructurare 

a Intreprinderilor si Asistenta 

=-#" " 

. 

ARIA. Agencja Restrukturyzacji 

Przedsibiorstw i Pomocy Technicznej 


tel. (+373 22) 278069, 278018, fax: 278006 

e-mail: aria@aria.md 

www.aria.md 

Departamentul Statistica si Sociologie 

)$ , ,"""- 

Department Statystyki i Analiz Społecznych 

MD-2028 Chisinau, 53 Hincesti str. 

tel.: (+373 22) 403000, fax: 226146 

e-mail: moldstat@statistica.md 

www.statistica.md 

MEPO. Organizatia de Promovare 

a Exportului din Moldova 

!C/. !"# /- " 

"#1@ : " 

MEPO. Mołdowska Organizacja Wspierania 

Eksportu 

MD-2009 Chisinau, str. A. Mateevici 65 

tel. (+373 22) 273654, 271060, fax: 224310 

e-mail: office@mepo.net 

www.mepo.net

194 

Załczniki 

Agentia Nationala de Turism a Republicii 

Moldova 

?"%" =-#" " 4$ 

!""# 

Pastwowa Agencja Turystyki Republiki 

Mołdowy 


bul. Stefan cel Mare 180, office 901 

tel. (+373 22) 210774, fax: 232626 

e-mail: tourism-ant@moldova.md 

www.turism.md 

Camera de Licentieri 

D" 

Izba Licencyjna 


tel.: (+373 22) 542114, fax: 542114 

Comisia Nationala a Valorilor Mobiliare 

?"% "$ " A'$ 

3$-$ 

Pastwowa Komisja Papierów 

Wartociowych 


tel.: (+373 22) 227695, fax: 223088 

Camera de Comert si Industrie 

a Republicii Moldova 

4"-"#"-"$'; 

!""# 

Izba Handlowo-Przemysłowa RM 

MD-2004 Chisinau, 151 Stefan cel Mare Av. 

tel.: (+373 22) 221552, 227586, fax: 234425 

e-mail: camera@chamber.md 

www.chamber.md 

Inspectoratul Fiscal Principal de Stat 

9# 9"# ?"-"# 

& 

Pastwowa Inspekcja Podatkowa 


tel. (+373 22) 220693, fax: 220693 

Primaria Municipiului Chisinau 

$E ! ;E 

Administracja Kiszyniowa 


tel. (+373 22) 221002 

Bursa de Valori a Moldovei S.A. 

+""# 31 !""#' =./. 

Giełda Papierów Wartociowych Mołdowy S.A 


bul. Stefan cel Mare 73, of. 352 

tel. (+373 22) 277594, fax: 277356 

e-mail: dodu@moldse.md 

www.moldse.md 

Bursa Univarsala de Marfuri a Moldovai 


Nr 6. 

ORGANIZACJE I STOWARZYSZENIA GOSPODARCZE 

MEPO 

Moldovan Export Promotion Organization 


tel. (+373 22) 273654, 243619, 214066 

fax: 224310 

e-mail: mepo@mepo.net 

www.mepo.net 

MIDA 

Moldovan Investment Development Agency 


tel.: (+373 22) 24-20-55, fax: 22-43-10 

e-mail:office@mepo.net 

www.mida.md 

Chamber of Commerce and Industry 

of the Republic of Moldova 

MD-2004, Chisinau, 

str. 151 Stefan cel Mare Av 

tel.: (+373 22) 221552, 

fax: 234425, 227586 



KOMPASS MOLDOVA S.A. 


str. Sarmizegetusa 15, of. 307 

tel. (+373 22) 567281, fax: 567953 

e-mail: info@kompass.md 

www.kompass.md 

TIMPUL Republican Club of Businessmen 

MD-2068 Chisinau, str. A. Russo 1 et.16 

BCA "Victoriabanc" 

Tel. (+373 22) 438585, tel/fax: 438091 

e-mail: timpul@moldova.cc 

www.profitclub.md 

The Professional Accountants’ and Auditors’ 

Association of Moldova 

MD-2012 Chisinau, 65 M. Varlaam str. 

tel. (+373 22) 213592, te./fax: 221925 

e-mail: acap@moldnet.md 

www.acap.ngo.moldnet.md 

Association of Commercial Banks of the 

Republic of Moldova 

MD-2006 Chisinau, str. Banulescu Bodoni 57/1 

tel. (+373 22) 232226, fax: 245416 

Association of National Goods Producers 

Chisinau, str. Mesager 1 

tel. (+373 22) 749482, fax: 749482 

Center for Private Business Reform (CPBR) 

Chisinau, str. Armeneasca 20 

tel. (+373 22) 225123, 276781, fax: 221120 

e-mail: infocpbr@ch.moldpac.md 

Citizen’s Network for Foreign Affairs 

MD 2012 Chisinau, str. 31 August 121A 

tel. (+373 22) 241321, fax: 243669 

muntev@cnfa.moldnet.md 

BIZPRO Moldova Office - SME Development 

Project 

MD-2004,Chisinau, bul. Stefan Cel Mare 202 

tel. (+373 22) 755536, fax: 755510 

e-mail: office@bizpro.md 

www.bizpro.md 

Moldovan Business Multipliers 

Chamber of Commerce and Industry of the 

Republic of Moldova 

Chisinau, str. Mihai Eminescu 28 

tel. (+373 22) 221552 (multilingual support), 

fax: 241453 

e-mail: president@chamber.md

196 

Załczniki 

Nr 7. 

RODZAJE DZIAŁALNOCI GOSPODARCZEJ WYMAGAJCE LICENCJI 

Organ wydajcy licencj 

Izba Licencyjna 

Bulwar Stefan cel Mare 124 

MD-2016 Kiszyniów 

tel:/faks: (+373 22) 542114 

Rodzaj działalnoci gospodarczej 

1. działalno audytorska; 

2. ubezpieczenia; 

3. prowadzenie działalnoci oszczdnociowo-kredytowej przez 

obywateli; 

4. prowadzenie lombardów; 

5. jubilerstwo; 

6. działalno zwizana z grami hazardowymi (loterie, kasyna,automaty 

do gier, przyjmowanie zakładów itp.); 

7. import i/lub sprzeda hurtowa importowanych wyrobów 

alkoholowych, alkoholu etylowego i piwa; 

8. produkcja i/lub sprzeda hurtowa alkoholu etylowego, wyrobów 

alkoholowych lub piwa; 

9. import i przetwórstwo przemysłowe tytoniu, produkcja wyrobów 

tytoniowych i/lub hurtowa sprzeda sfermentowanego tytoniu i 

wyrobów tytoniowych; 

10. 10.wyrób i/lub sprzeda hurtowa sadzonek i nasion; 

11. projektowanie plantacji owocowych i winoroli; 

12. hodowla zwierzt rasowych; produkcja materiału biologicznego koni 

w celach handlowych, bydła rogatego, wi, owiec, ptaków i ryb; 

13. działalno farmaceutyczno-weterynaryjna, usługi weterynaryjne (z 

wyjtkiem działalnoci realizowanej przez pastwow słub 

weterynaryjn); 

14. import i/lub sprzeda chemicznych i biologicznych preparatów 

ochrony rolin i stymulatorów wzrostu rolin; 

15. zbiórka, przechowywanie, przerób, sprzeda oraz eksport złomu i 

odpadów kolorowych metali, zuytych akumulatorów, w tym równie 

przerobionych; 

16. przewóz pasaerów transportem samochodowym (w tym 

taksówkami); 

17. projektowanie wszelkiego rodzaju budowli, opracowywanie 

projektów urbanistycznych i/lub konstrukcji inynieryjnych, prac 

rekonstrukcyjnych, konserwatorskich; 

18. wznoszenie budowli i konstrukcji inynieryjnych, prowadzenie prac 

rekonstrukcyjnych i konserwatorskich; 

19. zarzdzanie aktywami niepastwowych funduszy emerytalnych; 

20. porednictwo pracy obywateli w kraju i/lub za granic; 

21. produkcja farmaceutyków, w tym preparatów narkotykowych i 

psychotropowych; import i/lub produkcja wyrobów kosmetycznych i 

perfumeryjnych; 

22. produkcja, sprzeda, obsługa techniczna, naprawy i przegldy 

technicznych wyrobów medycznych i optycznych; 

23. usługi medyczne (oprócz działalnoci organizacji i instytucji 

budetowych); 

24. działalno w zakresie genetyki i mikrobiologii; 

25. działalno uczelni wszystkich stopni, poziomów i form kształcenia 

(oprócz działalnoci budetowych organizacji i instytucji);


Narodowy Bank Mołdowy 

Narodowa Komisja 

Papierów Wartociowych 

Narodowa Agencja 

Regulacji Energetyki 

Narodowa Agencja 

Regulacji Komunikacji i 

Informatyki 

Rada Koordynacyjna Radia 

i Telewizji 

Lokalne organy 

samorzdowe 

Centralne organy 

samorzdowe 

26. prace poszukiwawcze i badania archeologiczne; 

27. wykonywanie ekspertyz sdowych; 

28. przeprowadzanie postpowania upadłociowego; 

29. naprawa broni sportowej i (lub) myliwskiej; 

30. prywatna działalno detektywistyczna i (lub) niepastwowa 

działalno w zakresie ochrony i bezpieczestwa; 

31. import i (lub) eksport, handel broni i amunicj; 

32. wytwórstwo i niszczenie pieczci; 

33. oferowanie usług w zakresie szyfrowania informacji; 

34. import i (lub) wytwarzanie, sprzeda i przechowywanie chemicznych 

substancji toksycznych, a take wyrobów i innych produktów chemii 

gospodarczej; 

35. przechowywanie i/lub wykorzystanie materiałów wybuchowych, 

prowadzenie prac z wykorzystaniem materiałów wybuchowych; 

36. prowadzenie prac wiertniczych (prócz bada technicznych w 

budownictwie); 

37. działalno zwizana z wykorzystaniem ródeł promieniowania 

jonizujcego i materiałów radioaktywnych; 

38. rozlewanie wody pitnej mineralnej i naturalnej; 

39. wydobywanie kopalin; 

40. monta i obsługa techniczna automatycznych systemów 

przeciwpoarowych i przeciwdymowych w budynkach oraz 

systemów alarmowania; 

41. działalno topograficzna, geodezyjna i kartograficzna; 

42. wycena nieruchomoci; 

43. działalno turystyczna; 

44. wykonywanie ekspertyz towarowych; 

Działalno instytucji finansowych i wymiana walut 

Działalno maklerska 

1. Import i/lub sprzeda hurtowa i detaliczna benzyny, oleju 

napdowego i gazu palnego 

2. Produkcja, dystrybucja i przesyłanie energii elektrycznej; 

3. Dostarczanie i/lub dystrybucja gazu naturalnego; 

1. usługi telefoniczne (lokalne, midzymiastowe i midzynarodowe); 

2. usługi telefonii komórkowej i/lub satelitarnej; 

3. usługi informatyczne; 

1. budowa i/lub obsługa, eksploatacja stacji telewizyjnych lub 

radiowych i sieci kablowych; 

2. emisja programów telewizyjnych i radiowych; 

1. handel detaliczny napojami alkoholowymi; 

2. handel detaliczny wyrobami tytoniowymi; 

powiatowe, miejskie i podmiejskie przewozy pasaerów transportem 

samochodowym, łcznie z taksówkami.

198 

Załczniki 

Nr 8. 

INSTYTUCJE CERTYFIKACYJNE 

Centrul de Acreditare si Atestare I.S. 


tel/fax: (+373 22) 247992 

Certyfikacja produktów rolnych i spoywczych 

Centrul de Standardizare si Metrologie din 

Ceadir-Lunga 

MD-6101 U.T.A. Gagauzia or. Ceadir-Lunga, 

str. Lunacearski 8 

tel. (+373 61) 23272, 23360, fax: 23279, 

Centrul de Standardizare si Stabilire a 

Calitatii Nutreturilor si Produselor Cerealiere 

MD-2023 Chisinau, str. Uzinelor 2 

tel. (+373 22) 470258, fax: 472684, 

Centrul di Standardizare si Testare a Calitatii 

Productiei de Conserve 

MD-2023 Chisinau, str.Uzinelor 19 

tel. (+373 22) 477193, 471292 

Centrul de Stat de Incercari si Certificare 

a Produselor Alimentare si Agricole 

MD-3300 Tiraspol, str. Lenin 48 

tel. (+373 33) 3235, fax:35733 

Centrul Stintific de Producere Pentru 

Desevire Agrochimica 


tel. (+373 22) 243472, 243066, 243218, 

fax:221047 

Inspectoratul de Stat Pentru Seminte al 

Republicii Moldova 

MD- 2004 Chisinau, bul. Stefan cel Mare 162 

tel. (+373 22) 210267, 210013 

Statia Nordica de Proiectari si Prospectiuni 

Chimice Balti 

MD-3101 Balti, str. P.Botu 83 

tel. (+373 31) 30343, 30029, tel/fax: 32188 

Centrul de Metrologie si Automatizare 

a Cercetarilor Stiintifice AL. A.S.M. 

MD-2028 Chisinau, str. Academiei 3/2 

(+373 22) fax:737411, tel:7374 


Balti 

MD-3121 Balti, str. Pacii 9 

tel. (+373 31) 26124, 24286, fax: 25141 

Centrul de Verificare a Calitatii Materiei 

Prime si Productiei Industriei Carnii si 

Laptelui 


tel/fax: (+373 22) 221533 

Centrul Republican de Diagnosticare 

Veterinara 

MD-2051 Chisinau, str. Murelor 3 

tel. (+373 22) 742908, 742500, fax: 742311 

Institul de Cercetari Stiintifice si Proiectari 

Tehnologice in Industria Alimentara 

MD-2009 Chisinau, str. M. Kogalniceanu 63 

tel. (+373 22) 242491, fax: 241688 

LABCROM 

Centrul de Automatizare si Metrologie de 

Cercetarile Stiintifice al Academiei de Stiinte 

MD-2028 Chisinau, str. Academiei 1 

tel. (+373 22) 739850 

LINDON S.R.L. 


str. M-t G. Banulescu-Bodoni 45 

tel./fax: (+373 22) 223025, 225339 

Certyfikacja wybranych produktów 

Centrul de Verificare a Calitatii Materiei 

Prime si Productiei Vinicole I.S. 

MD-2009 Chisinau, str. M. Kogalniceanu 63 

tel. (+373 22) 245501242765, fax:241651 

(wino i napoje alkoholowe)


Inspectoratul de Stat Pentru Supravegherea 

Productiei Alcoolice 


tel. (+373 22)210225, 246217 

(wino i napoje alkoholowe) 


Balti 


tel. (+373 22) 26124, 24286, fax: 25141 

(paliwa i smary) 

Agentia Nationala Pentru Dezvoltarea 

Ramurii Tutunului 

MD-2054 Chisinau, str. Prieteniei str. 1 

tel. (+373 22) 460487, 465969, fax:465971 

(tyto i wyroby tytoniowe) 

Agentia Nationala Pentru Supraveghere 

Tehnica 

METROTEST S.rl. 


or. Durlesti, str. N. Testemiteanu 61 

tel.: (+373 22) 583092 

(automaty do gier) 

MOLDTESTENERGO 

Organul de Certificare a Produselor 

Electrotehnice, Echipamentelor Electro si 

Termoenergetice 

MD-2008 Chisinau, str. Vasile Lupu 18 

tel./fax: (+373 22) 749229 

(sprzt elektrotechniczny, elektryczny i grzewczy) 

Departamentului Standardizare si Metrologie 

MD-2004 Chisinau, str. S.Lazo 48 

tel.: (+373 22) 246971, 247732, fax:247734 

(produkty i towary róne, paliwa i smary) 

Centrul de Metrologie si Automatizare a 

Cercetarilor Stiintifice al A.S.M. 


tel. (+373 22) 73741 fax:737411, 

(sprzt radio-elektroniczny) 

TEXTIL 

Institut de Cercetari stiintifice / interprinderea 

necomerciala ISK 

MD-3300 Tiraspol, Oceabrskii promuzel 

tel. (+373 33) 48361, 25612, fax: 25248) 

(wyroby tekstylne i przemysłu lekkiego) 

Centrul Calitatii, organizatie obsteasca 

MD-2008 Chisinau, str. G.Alexandrescu 13-A 

tel/fax: (+373 22) 511917 

Centrul Metrologic de Stat 

MD-3300 Tiraspol, str. Lunacearski 17 

tel. (+373 33) 37215, 34385, 36516 

(aparatura meteorologiczna) 

INCEROM I.S. 

Institut de Cercetari Stiintifice in Constructii 

MD-2043 Chisinau, str. Independentei 6/1 

tel. (+373 22) 776818, fax: 776930 

(materiały budowlane) 

INMACOMPROIECT S.A. 

Institut de Cercetari Stiintifice in Domeniul 

Proiectarilor materialelor de constructie 

MD-2015 Chisinau, str. Sarmizegetusa 15 

tel.: (+373 22) 522066, tel/fax: 521130 

(materiały budowlane) 

Centrul de Metrologie si Automatizare a 

Cercetarilor Stiintifice 

Academia de Stiinta a Moldovei I.S. 


tel. (+373 22) 737422 


Cahul 

MD-3901 Cahul, str.V. Alecsandri 102 

tel. (+373 39) 23907, fax: 27580 

Centrul National de Standardizare, Metrologie 

si Certificare 

MD-2064 Chisinau, str. E.Coca 28 

tel. (+373 22) 748542, fax:750581 

SGS (Moldova) S.A. 

MD-2009 Chisinau, str. Mihai Eminescu 7 

tel. (+373 22) 228383, 212139, fax: 225066

200 

Załczniki 

V.S.-MELITA S.r.l., agentie 

MD-2005 Chisinau, str. Renasterii 13 

tel/fax: (+373 22) 213511 

Camera de Comert si Industrie a Republicii 

Moldova - filiala Edinet 

MD-4601 Edinet, str. Independentei 73 

tel. (+373 46) 23464 

Izby handlowo-przemysłowe zajmujce si 

certyfikacj 

Camera de Comert si Industrie a Republici 

Moldova 


tel. (+373 22) 221552, 227586, fax:241453, 


Moldova - filiala Balti 

MD-3121 Balti, str. 31 August 20-B 

tel. (+373 31) 22067, 27097, tel./fax: 29154 


Moldova - filiala Cahul 

MD-3904 Cahul, str. Mihai Eminescu 43 

tel./fax: (+373 39) 22192, 23408, 26971 


Moldova - filiala din Gagauzia 

MD-6104 U.T.A. Gagauzia, or. Ceadir-Lunga, 

str. Gorki 15 

tel. (+373 61) 23731, 21811, fax:23061 


Moldova - filiala Tighina 

MD-4301 Causeni, str. A. Mateevici 11 

tel/fax: (+373 43) 23804, 23697 


Moldova - filiala Ungheni 

MD-3606 Ungheni, str. Lautaru 26 

tel. (+373 36) 24165, fax: 24593 


Moldova - reprezentanta filialei Tighina 

MD-3251 Anenii Noi, str. Borisovskaia 2-A 

tel. (+373 32) 28571 

Camera de Comert si Industrie din 

Transnistria 

MD-3300 Tiraspol, str. Voczalnii 6-A 

tel. (+373 33) 35436, fax: 34203


Nr 9. 

REJESTRACJA SPÓŁKI - NIEZBFDNE DOKUMENTY 

Instytucja 

Główne Statystyczne 

Centrum Obliczeniowe 

Pastwowy Urzd 

Terminologii 

Podmiot rejestrowany 

Notariat 

Bank 

Ministerstwo Gospodarki 

Ministerstwo Prywatyzacji i 

Zarzdzania Własnoci 

Pastwow 

Ministerstwo Finansów 

(Urzd Kontroli Skarbowej) 

Policja 

(Centrum Informacji MSW) 

Administracja lokalna 

Pastwowa Izba 

Rejestracyjna 

Bank 

Działanie/Rodzaj wydawanego dokumentu 

nadanie numeru statystycznego (odpowiednika polskiego 

REGONU) 

zwierdzenie nazwy przedsibiorstwa 

dokumenty załoycielskie: 

- statut i umowa spółki w przypadku spółki, 

- decyzja o utworzeniu i statut (w przypadku oddziału firmy), 

- regulamin (w przypadku przedstawicielstwa), 

protokół z posiedzenia załoycielskiego, na którym zapadła 

decyzja o utworzeniu spółki, wyborze (nominacji) dyrektora i 

podziale akcji (udziałów) 

uwierzytelnienie dokumentów załoycielskich (statutu i 

umowy spółki) w obecnoci wszystkich wspólników i 

załoycieli (w przypadku spółki akcyjnej dodatkowo protokół z 

zebrania akcjonariuszy) 

- wydanie zawiadczeni o utworzeniu funduszu statutowego 

- przekazanie do budetu pastwa nalenoci z tytułu opłaty 

rejestracyjnej 

wydanie zezwolenia na utworzenie spółki, w której udział 

firmy zagranicznej przekracza 5 mln USD 

wydanie zezwolenia na utworzenie spółki, w której własno 

pastwowa przekracza 50 % 

nadanie numeru identyfikacji podatkowej (odbiera osobicie 

dyrektor firmy zgłaszajcy si z dowodem tosamoci) 

wydanie wiadectw o niekaralnoci osobom fizycznym, w tym 

dyrekcji spółki 

- potwierdzenie siedziby prawnej (umowa najmu lokalu); 

- w przypadku, jeli właciciel firmy jest osob fizyczn 

przedkłada kopi dokumentu potwierdzajcego jego prawa do 

nieruchomoci i notarialn zgod na uywanie adresu danego 

lokalu jako prawnej siedziby firmy. 

- złoenie dokumentów 

- odbiór wycigu z rejestru (odbiera osobicie dyrektor firmy 

zgłaszajcy si z dowodem tosamoci) 

otwarcie rachunku bankowego przez dyrektora zgłaszajcego 

si z wypisem z rejestru pastwowego i z dowodem tosamoci 

ródło: Moldovan Export Promotion Organisation – MEPO

202 

Załczniki 

Nr 10. 

PLAN KONT FIRMY HANDLOWEJ 

Grupa I 

MAJTEK TRWAŁY 

111-113 Wartoci niematerialne i prawne 

121-126 Rzeczowy majtek trwały 

131-135 Finansowy majtek trwały 

141-142 Pozostałe 

Grupa II 

MAJTEK OBROTOWY 

211-217 Zapasy 

221-229 Nalenoci 

231-246 Papiery wartociowe przeznaczone do obrotu 

241-246 rodki pienine 

251-252 Pozostałe 

Grupa III 

KAPITAŁY WŁASNE 

311-314 Kapitał załoycielski i zapasowy 

321-323 Kapitał rezerwowy 

331-334 Niepodzielony wynik finansowy 

341-342 Udziały mniejszociowe 

Grupa IV 

ZOBOWIZANIA DŁUGOTERMINOWE 

411-414 Długoterminowe kredyty, poyczki 

421-426 Długoterminowe rozliczenia midzyokresowe bierne 

Grupa V 

ZOBOWIZANIA KRÓTKOTERMINOWE 

511-516 Krótkoterminowe kredyty i poyczki 

521-523 Krótkoterminowe zobowizania z tytułu dostaw i usług 

531-534 Krótkoterminowe rozliczenia midzyokresowe bierne 

535 Rozliczenia midzyokresowe bierne z tytułu VAT i akcyzy 

536 Pozostałe zobowizania pozabudetowe 

537 Zobowizania wobec włacicieli 

538 Rezerwy 

Grupa VI 

PRZYCHODY 

611-612 Przychody operacyjne 

621-623 Pozostałe przychody 

Grupa VII 

WYDATKI 

711-714 Koszty operacyjne 

721-723 Pozostałe koszty 

731 Podatek dochodowy 

Grupa VIII 

RACHUNKOWO ZARZDCZA 

811-813 Koszty produkcji 

821 Mara 

822 Zwroty i upusty na spedycje towarowa 

Grupa IX 

KONTA POZABILANSOWE 

911-912 rodki trwałe w leasingu 

921-924 Obce rodki trwałe w uytkowaniu 

931-934 Obce papiery wartociowe 

941-944 Zobowizania i płatnoci warunkowe 

ródło: PricewaterhouseCoopers – Business Guide to Moldova 2004


Nr 11. 

ORGANIZACJE MIFDZYNARODOWE 

Office of the UN Resident Co-ordinator 

United Nations Development Program 

(UNDP) 

MD-2012 Chisinau, str. 31 August 1989 nr 131 

tel. (+373 22) 220045, fax: 220041 

e-mail: registry.md@undp.org 

www.un.md, www.undp.md 

United Nations High Commissions for 

Refugees (UNHCR) 

MD-2012 Chisinau, str. 31, August 1989 nr 57 

tel. (+373 22) 271853, 270865, fax: 271953 

e-mail: mdach@unhcr.ch 

www.unhcr.md 

United Nations Children Fund (UNICEF) 

MD-2005 Chisinau, str. 31 August 1989 nr 131 

tel. (+373 22) 220034, fax: 220244 

e-mail: chisinau@unicef.org 

www.un.md 

World Bank Country Office in Moldova 

MD-2012 Chisinau, str. Sciusev 76/6 

tel. (+373 22) 237065, 232737, fax: 237053 

e-mail: missions@worldbank.org 

www.worldbank.org.md 

International Monetary Fund Moldova Office 

Government House, Room 105, 107 

MD-2033 Chisinau, Piata Marii Adunarii 

Nationale nr. 1, biroul 105 

tel. (+373 22) 233232, fax: 232767 

e-mail: imf@imf.md 

www.imf.md 

Organization of Security and Cooperation in 

Europe OSCE Mission 

Chisinau, str. Sfatul Tarri nr 16 

tel. (+373 22) 241400, 233771, fax: 547620, 

e-mail: secretary@osce.md 

Delegation of the European Commission 

to Moldova 

Tacis Branch Office 

Chisinau, str. Corobceanu 22 

tel. (+373 22) 247790, tel./fax: 249113 

e-mail: iborisavljevic@mdl.net 

Coordibation Unit of Technical Assistance of 

European Community (TACIS) Moldova 

MD-2033 Chisinau, Piata Marii Adunari 

Nationale 1, of. 214-216 

tel. (+373 22) 237458, 233555, 233037, 

fax: 234143 

e-mail: taciseco@moldova.md 

European Bank for Reconstruction and 

Development 


room 309, 98 

tel. (+373 22) 248414, 249810, fax: 249363 

The Information Office of the Council of 

Europe 

MD-2012 Chisinau, str. 31 August 78A 

Biblioteca Nationala 

tel/fax (+373 22) 241096 

e-mail: CIDCE@cecidmd.mldnet.com 

WHO Liaison Office 


27 Sfatul Tarii Str., Off 36-37 

Tel. (+373 22) 237348, 233783, fax: 237346 

e-mail: pursu.who@un.md 

United Nations Populations Fund (UNFPA) 

MD-2012 Chisinau, str. 27 Sfatul Tarii., 

Tel.: (+373 22) 238278, fax: 237498 

e-mail: unfpa@un.md 

www.unfpa.org 

International Organization for Migration (IOM) 

MD-2012 Chisinau, 82, 31 August str. 

Tel.: (+373 22) 232940, fax: 232862 

e-mail: iomchisinau@iom.int 

www.iom.md 

UNCTAD 

Moldovan Department of Customs 

MD-2001 Chisinau, 30 Columna Str. 

Tel.: (+373 22) 279211 

e-mail: paul-anton.siman@unctad.org 

www.asycuda.org

204 

Załczniki 

Nr 12. 

BANKI 

NARODOWY BANK MOŁDOWY 

MD-2006 Chisinau, bul. Renasterii 7 

Tel. (+373 22) 221679, fax: 220591 

www.bnm.md 

Banki komercyjne 

Licencja typu C 

Banca Comerciala BANCA SOCIALA S.A. 


str. Mitropolit Banulescu-Bodoni 61 

tel. (+373 22) 221494, 221481, fax: 224230 

office@socbank.md 

http://www.socbank.md 

Banca Comerciala VICTORIABANK S.A 


tel. (+373 22) 233065, 576100, fax:233933, 232270 

office@victoriabank.md 

http://www.victoriabank.md 

Banca Comerciala MOLDOVA - 

AGROINDBANK S.A. 


tel. (+373 22) 244649, 222770, fax: 228058 

aib@maib.md http://www.maib.md 

Banca Comerciala MOBIASBANCA S.A. 

MD-2001 Chisianu, Stefan cel Maresi Sfint 81a 

tel/fax (+373 22) 541974 

info@mobiasbank.com 

http://www.mobiasbank.com 

Banca Comerciala MOLDINCONBANK S.A. 

MD-2012 Chisinau, str. Armeneasca 38 

tel. (+373 22) 22-55-21, fax 27-91-95 

computer@micb.net.md 

http://www.moldindconbank.com 

Societatea pe Actiuni BANCA DE ECONOMII 

MD-2012 Chisianu, str. Columna 115 

tel. (+373 22) 244722, 240470, fax 244731 

bem@bem.md http://www.bem.md 

Licencja typu B 

Banca Comerciala COMERTBANK S.A. 

MD-2028 Chisinau, sos. Hancesti 38A 

tel. (+373 22) 739991, fax:739981 

combank@chmoldpac.md 

www.comertbank.md 

Banca Comerciala UNIBANK S.A. 

MD-2012 Chisinau, str. Banulescu Bodoni 45 

tel. (+373 22) 225586, fax 220530 

unibank@cni.md 

FINANCE AND TRADE BANK J.S. 

MD-2012 Chisinau, str. Puskin 26 

tel. (+373 22) 227435, fax 227435, 228253 

fincom@fcb.mldnet.com, 

http://www.fincombank.com 

Banca Comerciala EXIMBANK S.A. 


tel. (+373 22) 272583, 541482 fax 546234 

info@eximbank.com http://www.eximbank.com 

Banca Comerciala INVESTPRIVATBANK S.A. 

MD-2001 Chisinau, str. Sciusev 34 

tel. (+373 22) 274386, fax 540510 

bnc@ipb.mldnet.com 

Banca Comerciala UNIVERSALBANK S.A. 

MD-2004 Chisinau, bul. Stefan cel Mare 180, 

tel. (+373 22) 246406, fax 246489 

ub@mail.universalbank.md 

http://www.universalbank.md 

Banca Comerciala ENERGBANK S.A. 

MD-2012 Chisinau, Vasile Alexandri Street 78 

tel. (+373 22) 544377, fax 253409 

office@energbank.com 

Banca Comerciala BUSINESSBANK S.A. 

MD-2012 Chisinau, str. Alexandru cel Bun 97 

tel. (+373 22) 223338, 205610, fax: 222370 

Banca Comerciala Romana SA 

Sucursala Chisinau 

Chisinau, str.Tricolorului 32 A 

tel. (+373 22) 220549, fax 223509 

bcr@cni.md 

Licencja typu A 

Banca Comerciala EUROCREDITBANK S.A. 

MD-2001 Chisinau, str. Ismail 33 

tel. (+373 22) 500101, 500222, fax 548827 

info@ecb.md 

http://www.ecb.md


Nr 13. 

FIRMY DORADCZE 

Ernst & Young 

Chisinau, str. Banulescu-Bodoni 57/1, 

tel. (+373 22) 214040 

fax: (+373 22) 214044 

e-mail: stephane.bride@ey.md 

www.ey.md 

KPMG Moldova S.R.L. 

MD-2001 Chisinau, str. Ismail 33, 6 th floor. 

tel. (+373 22) 580580 

fax: (+373 22) 540499 

e-mail: kpmg@kpmg.md 

www.kpmg.md 

PricewaterhouseCoopers Audit and Accountants S.R.L. 

Chisinau, str. M. Cibotari, 37 

tel. (+373 22) 234622, 234620, 238122 

fax: (+373 22) 238120 

Turcan & Turcan 

MD-2012 Chisinau, str. Bucuresti 67, 

tel. (+373 22) 212031 

e-mail: acturcan@valex.md 

Firmy Doradztwa Personalnego 

HR Consulting 

MD 2004 Chisinau, str. Stefan cel Mare. 180 

Tel.: (+373 22) 209133, fax: 209134 

e-mail: post@search4staff.com 

www.search4staff.com 

Pluri Consultants 

MD 2004 Chisinau, str. Stefan cel Mare 169. 

tel./faks: (+373 22) 744670 

e-mail: pluri@dnt.md

206 

Załczniki 

Nr 14. 

KANCELARIE PRAWNE I WYWIADOWNIE HANDLOWE 

Uniunea Avocatilor din Republica Moldova 

,"@ =#" "# !""# 

Zrzeszenie Adwokatów Republiki Mołdowy 

MD-2012 Chisinau, str. Banulescu Bodoni 53 A 

Tel. (+373 22) 226152, 226510 fax: 221910 

e-mail: law@center.moldnet.md 

ASIS-UNION 

MD-2012 Chisinau, str. Bucuresti 81/2 

tel. (+373 22)246591, fax: 242425 

AVO GRUP 


tel./fax: (+373 22) 227803 

BIROUL ASOCIAT DE AVOCATI 

„BOTANICA” 

MD-2043 Chisinau, str. Teilor 6 

tel. (+373 22) 560313, 560283 

BRODSKY, USKOV, LOOPER, REED & 

PARTNERS 

Consultants and Legal Advisers 


str. 151, 31 August 1989 

tel. (+373 22) 210055, 232324, tel./fax: 235186 

e-mail: info@bulr.com 

www.bulr.com 


„BUIUCANI” 

MD-2009 Chisinau, str. M. Kogalniceanu 85-A 

tel. (+373 22) 238365, 238442, 238437 

BURUIANA & PARTNERS 


bul. Stefan cel Mare 180, 801 

tel. (+373 22) 234649, fax: (+373 22)234259 


„CENTRU” 

MD-2012 Chisinau, str. Armeneasca 61-A 

tel. (+373 22) 541343, 541347 


„CIOCANA” 

MD-2044 Chisinau, str. Mesterul Manole 4, 113 

tel. (+373 22) 476175 

CONEX 

MD-2032 Chisinau, str. N. Zielinski 11 

tel. (+373 22) 785479, 785469 

CORECT 

MD-2012 Chisinau, str. M-t G. Banulescu-Bodoni 

53-A 

tel./fax: (+ 3732) 240465, 212880 

DEDUCTIE 

MD-2001 Chisinau 

bul. Stefan cel Mare 69/1, et. 1 

tel./fax: (+373 22) 278014 

e-mail: dolghieru@moldovacc.md 

www.moldovacc.md/dolghieru 

DIALECTICA 

MD-2001 Chisinau, str. Bucuresti 23,12 

tel./fax: (+ 3732)276465 

e-mail: dialectic@moldovacc.md 

DUBROVSCHI SI ASOCIATII 

MD-2068 Chisinau, str. Alecu Russo 7/2, 32 

tel. (+ 3732) 493290 

DURLESTEANU & PARTNERS 

MD-2068 Chisinau, str. Miron Costin 7, 405 

tel./fax: (+373 22) 438135, 105685 

EURO-JUST 

MD-2004 Chisinau, str. Mihai Viteazul 2, of. 2 

tel./fax: (+373 22) 247900


FITIPALO S.R.L. 


tel. (+373 22) 270939, 275347 

GARANT 

MD-2001 Chisinau, bul. C. Nagruzzi 1 

tel. (+373 22)275593, (+9) 470139 

e-mail: tcacenco@hotmail.com 

GHENESIS 

MD-3068 Chisinau, bul. Moscova 5, 192 

tel. (+373 22) 492722 

GOREA & ASOCIATII 

MD-2012 Chisinau, str. A. Sciusev, 60-1 

tel. (+373 22) 223777, fax: 220304 

e-mail: gorea-associates@araxinfo.com 

GRICKO, ANDRONIC, CHITAEV & 

ASSOCIATII 


str. M-t G. Banulescu-Bodoni 45, of. 327 

tel.: (+373 22) 223083, 225492, fax: 221664, 

223400 

e-mail: valery@lex.mldnet.com 

www.rol.md/gac 

LEVINTSA & ASSOCIATES 

MD-2012 Chisinau, str. Alexandru cel Bun 89 

tel. (+3832) 244076 

e-mail: attorney@law-moldova.com 

LEX JUSTIOR 


bul. Mircea cel Batrin 10, 142 

tel. (+373 22) 344630 

LEX-CONSULTING 

MD-2004 Chisinau, str. Mihai Viteazul 1 

tel. (+373 22) 229796 

MOLDOVA CONSULTING LEGAL & 

BUSINESS S.R.L. 

MD-2001 Chisinau, str. Ismail 33, et. 5 

tel.: (+373 22) 500182, 500263, fax: 548664 

e-mail: mclb@moldsat.md 

www.moldclb.com 

MOLDOVAN EUGENIA 


bul. Stefan cel Mare 64 of. 174 

tel.: (+373 22) 270404, 277778, fax: 272445 

e-mail: audit_exact@mdl.net 

PRAGMATICUS 


bul. Stefan cel Mare 4, of. 1511, 1512 

tel. (+373 22) 540441, 540460 

SOLOMON 

MD-2004 Chisinau, bul. Mircea cel Batrin 3 

tel. (+373 22) 278742 

e-mail: solomon@mdl.net 

STANISLAV SAMBURSCHI 


tel./fax: (+373 22)499435 

e-mail: saM@mail.md 

TATAR-AKTEPT 

MD-2004 Chisinau, str. S. Lazo 27 

tel. (+373) 293184, fax: 293126 

e-mail: lawyer@tataraktept.com 

www.tataraktept.com 

VOLCOV SI ASOCIATII 

MD-2068 Chisinau, str. Kiev 5, of. 3 

tel. (+373 22)499990 

tel./fax: (+373 22)444000 

VOLGHIN & Co. 

MD-2024 Chisinau, str. Andrei Doga 31, of. 37 

tel. (+373 22) 441117, (+9) 107228, 158081 

e-mail: voighin_a@yahoo.com 

ZINGAN S.R.L. 

MD-2068 Chisinau, str. Miron Costin 7, 

tel. (+373 22) 444219, 438713, fax: 440028 

e-mail: zingan_srl@mail.md

208 

Załczniki 

KANCELARIE PRAWNE W POSZCZEGÓLNYCH OKRGACH 

Balti (Bielce) 

BIROUL ASOCIAT DE AVOCATI "BALTI" 


Tel. (+373 31) 23414 


"FALESTI" 

MD-5900 Falesti, tel.: (+373 59) 22391 


"GLODENI" 

MD-4901 Glodeni, tel.: (+373 49) 23359 


"RISCANI" 

MD-5601 Riscani, str. 31 August 

tel. (+373-56) 23071 

CULCITCHI GHENADIE 

MD-3121 Balti, str. Stefan cel Mare 88, 6, 

Moldova 

tel./fax: (+373 22)22840 

Cahul 


"CANTEMIR" 

MD-7301 Cantemir, tel.: (+373 73) 22843 

Chisinau 

ADORATIE S.N.C. 

MD-6801 Ialoveni, str. Aleksandru cel Bun 43 

tel.: (+373 68) 23223 

APARATORUL 

MD-4801 Criuleni, str. 31 August 108 

tel.: (+373 48) 22685 


"IALOVENI" 

MD-6801 Ialoveni, str. Alexandru cel Bun 33 

tel.: (+373 68) 22794 

BIROUL ASOCIATE DE AVOCATI 

"STRASENI" 

MD-3700 Straseni, tel.: (+373 37) 22039 

Edinet (Jedyce) 

TELENESTI 

MD-5801 Telenesti, 

or. Telenesti, str. Stefan cel Mare 6 

tel. (+373-58)23142 


„BRICENI” 

MD-4701 Briceni, 

or. Briceni, str. Independentei 5 

tel. (+373-47) 22702 

ASOCIAT DE AVOCATI „DONDUSENI” 

MD-5101 Donduseni, or Donduseni, 

str. Independentei 99 

tel. (+373-51) 22847 

ASOCIAT DE AVOCATI „EDINET” 


tel. (+373-46)22295 

JURISTUL 

MD-4701 Briceni, or Briceni, str. Independentei 5 

tel. (+3734)722703 

Lapusna 


„CHIMISLIA” 

MD-4101 Cimislia, str. C. Stamati 1 

tel. (+373-41) 22934 


"HINCESTI 

MD-3401, Hincesti, str. Chisinaului 5 

Tel.: (+373 34) 23673 

Orhei 

BIROUL ASOCIAT DE AVOCATI "ORHEI" 

MD-3505 Orhei, str. Renasterii Nationale 33 

tel.: (+373 35) 22940



"REZINA" 

MD-5401 Rezina, str. Voluntarilor 3 of. 2 

tel.: (+373 54) 23901 

SOLDANESTI 

MD-7201 Soldanesti MD-7201, or Soldanesti 

tel. (+373-72) 22466 

TELENESTI 

MD-5801 Telenesti, 

or. Telenesti, str. Stefan cel Mare 6 

tel. (+373-58)23142 

Soroca 

BIROUL ASOCIAT DE AVOCATRI 

"CAMENCA" 

MD-6648 Sanatauca (+373 66) 26044 

tel.: (+373 66) 26044 

ASOCIAT DE AVOCATI „DROCHIA” 

MD-5201 Drochia, 

or. Drochia, str. 31 August 5-A 

tel. (+373-52)22999 

FEMIDA 

MD-3006 Soroca, str. Independentei 52 

tel./fax: (+373 30)22438 

Ungheni 


"NISPORENI" 

MD-6401 Nisporeni, tel.: (+373 64) 22839 

BIROUL ASSOCIAT DE AVOCATI 

"UNGHENI" 

MD-3606, Ungheni, str. Nationala 22/1 

Tel.: (+373 36) 23160 

Gagauz-Yeri 


"CEADIR-LUNGA" 

MD-6104 Ceadir -Lunga, str. Lomonosov 10 

Tel.: (+37361) 23872 


„COMRAT” 

MD-3803 Comrat, str. Tretiacov 42 

tel. (+373-38) 22972 

Transnistria (Naddniestrze) 

CURSOR S.R.L. 

MD-3215 Bender, str. S. Lazo 17 

tel.: (+373 32) 28412 

Taraclia 


"TARACLIA" 

MD-7402 Taraclia, str. Mira 2 

tel. (+373-74) 23259

210 

Załczniki 

Nr 15. 

INSTYTUCJE OCHRONY WŁASNOCI INTELEKTUALNEJ 

Agentia De Stat Pentru Protectia Proprietatii 

Industriale (AGEPI) 

9"#" =-#" " /( 

"$';". ,"#" 

Pastwowa Agencja ds. Ochrony Własnoci 

Przemysłowej (AGEPI) 

MD-2024, Chisinau, str. Andrei Doga, 24/1 

tel. (+373 22) 439192, 440255, fax: 440119 

e-mail: office@agepi.md; 

www.agepi.md 

AGENTIA DE STAT PENTRU DREPTURILE 

DE AUTOR 

Pastwowa Agencja ds. Praw Autorskich 

MD-2012 Chisinau, str. A. Sciusev 55 

tel.: (+373 22) 226094, 222653, 223542 

As. DAC. ASOCIATIA "DREPTURI DE 

AUTOR SI CONEXE" 

Stowarzyszenie ds. Praw Autorskich 

i Pokrewnych 

MD-2038 Chisinau, str. N. Zelinski 24 

tel.: (+373 22) 505049, 505016, 505017, 505018 

e-mail: asdac@asdac.org.md 

www.asdac.org.md 

AUTORPOST S.R.L. 

MD-2068 Chisinau, str. Alecu Russo 1 of. 91 

tel.: (+373 22) 498576 

BREVET MARK SERVICE" S.R.L. 

MD-2045 Chisinau, str. Miron Costin 5 

P.O.Box 1709 

tel.: (+373 22) 449645, 496593, 

fax: 322923, 446257 

e-mail: brevet@marc.mldnet.com 

www.bmspatent.com 

FS PATENT S.R.L. 

Agentie de Mandatari si avocati in 

Proprietate Industriala 

Agencja Rzeczników Patentowych 


str. A. Puskin 22 of. 216, 217 

tel/fax: (+373 22) 234340, 238070 

e-mail: freshsys@hotmail.com 

www.patent.md 

INOVATORUL 

Stowarzyszenie Wynalazców i 

Racjonalizatorów 


bul. Stefan cel Mare 200 of. 220 

tel.: (+373 22) 743288, 744686, 

INVENTIE-MDV S.A. 


str. Miron Costin 7, aripa stinga, of. 211 

tel.: (+373 22) 493132, fax: 291881 

e-mail: invent@invent.mldnet.com 

INDEPRIN Ltd. 

Md-2005 Chisinau, str. Petru Rares 

tel: (+373 22) 224076, tel/fax: 238047 

e-mail: indeprin@moldtelecom.md


Nr 16. 

FIRMY RACHUNKOWE I AUDYTORSKIE 

AUDIT-GROUP S.R.L. 

Companie de expertiza contabila si drept 


str. Miron Costin 7, aripa, stinga 709 

tel. (+373 22) 438231, fax: 449106 

http://www.moldovacc.md/agaudit 

e-mail: agaudit@moldovacc.md 

Audit-Exact 



tel. (+373 22) 270404, 272445 fax: 272445 

e-mail: audit_exact@yahoo.com 

Audit-Real S.R.L. 


bul. Stefan cel Mare, of. 102-A 

tel. (+373 22) 716779, 52129400 

e-mail: audit.real@mdl.net 

Audit-Sedan S.R.L. 


tel. (+373 22) 532445 

Audit-Tin S.R.L. 


str. Cetatea Alba 141/2, of 19 

tel. (+373 22) 536473 

Audit-Victor S.R.L. 

MD-2001 Chisinau, str. Tighina 65, of 503 

tel./fax: (+373 22) 276366 

e-mail: auditvictor@mdl.net 

Best Audit S.R.L. 

MD-2001 Chisinau, str. S. Lazo 48 

tel./fax: (+373 22) 247686 

Business Center of Moldova 



tel. (+373 22) 246986, fax: (+373 22) 247915 

Cebotarevschii S.V.I.L. 

MD-2028 Chisinau, str. V. Docuceaev 4-51 

tel./fax: (+373 22) 738079 

http://moldova.cc/arhiv 

e-mail: arhiv@moldova.cc 

Concept S.R.L. 

MD-2068 Chisinau, str. Miron Costin 7 

tel. (+373 22) 430420, fax: (+373 22) 449935 

e-mail: auditconcept@moldova.md 

Confidential-Audit S.R.L. 

MD-3701, or Straseni 

Str. Mihai Eminescu 54/60 

tel./fax: (+373 22) 233324 

Contabil Auditor S.R.L. 

MD-2001 Chisinau, str. Gr. Ureche 14, of 2 

tel. (+373 22) 271614, 500755,500753 

e-mail: auditor@moldova.md 

www.moldova.md/contabil_auditor 

Contabil-Service S.R.L. 

MD-2005 Chisinau, Str. Capriana 50 

tel. (+373 22) 241115, 212022 

fax: (+373 22) 213566, 225390 

e-mail: contabil@audit.mldnet.com 

Contabilizare-Audit S.R.L. 

MD-2012 Chisinau, str. M-t Varlaam 65 

tel. (+373 22) 225488, 223413 

e-mail: audit@cont.md 

Deloitte & Touche S.R.L. 


bd.Stefan cel Mare 65,300 

tel. (+373 22) 547724, fax: 270729 

e-mail:salexa_dt@mdl.net 

www.deloitte.com 

Erica-Audit S.R.L. 


str. M-t G. Banulescu-Bodoni 57/1, of 214 

tel. (+373 22) 223906, fax: 223986

212 

Załczniki 

Ernst & Young S.R.L. 


str. M-t G. Banulescu-Bodoni 57/1, of 204 

tel. (+373 22) 214040, fax: 214044 

e-mail: natalia.malaci@ey.md 

Excontaudit S.R.L. 


str. Miron Coslin 7, of 608 

tel. (+373 22) 442053, fax: 323865 

Exinf-Service S.R.L. 

MD-2001 Chisinau, str. M. Kogalniceanu, 34 

tel. (+373 22) 541940, 279729 fax: 272673 

http://www.exinf.md 

e-mail: service@exinf.md 

Grantern-Auditcom S.R.L. 


bul. Stefan cel Mare 1, of 405 

tel. (+373 22) 273545 

Lens S.R.L. 

MD-3318 mun. Tiraspol, 

str. Manoilova 23, of 9 

tel./fax: (+37233) 35493 

Linara-Audit S.R.L. 

MD-2038 Chisinau, bd. Decebal 99, 906 

tel. (+373 22) 561844, 561045 

M & Ko S.R.L. 

MD-2001 Chisinau, str. M-t Varlaam 63 

tel. (+373 22) 542113, 33 1946 

Mester S.R.L. 

MD-2001 Chisinau, sos. Muncesti 29 

tel. (+373 22) 545118, fax: 544622 

http://www.master.md 

e-mail: vnast@masteer.md 

Moldova Consulting Legal & Business S.r.l. 

MD-2001 Chisinau, str. Ismail 33, et. 5 

tel.: (+373 22) 500182, 500263, fax: 548664 

e-mail: mclb@moldsat.md 

www.moldclb.com 

Moldauditing S.R.L. 


tel. (+373 22) 232550, 232551, fax: 232554 

e-mail: moldauditing@yahoo.com 

www.moldauditing.md 

Optimaudit S.R.L. 

MD-2012 Chsinau, str. M-t Varlaam 65, of 333 

tel. (+373 22) 270103 

e-mail: audit@ist.md 

Postaudit Grup S.R.L. 

MD-2019 Chisinau, str. Grenoble 165/2, of 41 

tel. (+373 22) 793846, 520949 

PricewaterhouseCoopers 

MD-2012 Chisinau, str. Maria Cibotari 37, 

tel. (+373 22) 238122, 232474, fax: 238120 

e-mail: audit@pwc.mldnet.com 

Roit-Audit S.R.L. 


bul. Stefan cel Mare 180, of 1101, 1102 

tel. (+373 22) 225588, fax: 210022 

http://www.roit-audit.com 

e-mail: roitaudit@mdl.net 

Runat-Audit S.R.L. 


str. Alecu Russo, 3/1 

tel. (+373 22) 404613, 493024 fax: 446308 

e-mail: runat2002@mail.ru 

Tacoma 

Chisinau, bul. Stefan cel Mare 73., office 252 

tel. (+373 22) 278181, 277676, fax: 275292 

Unicon Standard S.R.L. 


tel. (+373 22) 221944 

e-mail: shintan@moldovacc.md


Nr 17. 

FIRMY UBEZPIECZENIOWE 

QBE-ASITO S.A. 


str. M-t G. Banulescu-Bodoni, 57 

tel. (+373 22) 226212, 241514, fax: 221179 

e-mail: asito@moldova.md 

AFES-M SRL 

MD-2012, Chisinau, str. 31 August, 129, et.6 

tel/fax (+373 22) 237461 

e-mail: insurance@afes.mldnet.com 

ARTAS SRL 

MD-2012, Chisinau, str. Vlaicu Pircalab, 77 

tel (+373 22) 222487, fax: 229649 

e-mail: asigurari@mail.ru 

AUTO S.A. 

MD-2004, Chisinau, str. Bucuriei, 12a 

tel.: (+373 22) 741269, fax:743897 

e-mail: auto@company.md 

CARAT S.A. 

MD-2012, Chisinau, str. Alexandru cel Bun, 49 

tel/fax: 213533 

COMPAS S.A. 

md-2012, Chisinau, str. Armeneasca, 27, of.11 

tel/fax: 275364 

e-mail: sergey@badminton.moldline.net 

DONARIS GROUP S.A. 

MD-2012, Chisinau, str. Columna, 72 

tel. (+373 22) 278394, fax: 228223 

e-mail: donaris@mdl.net 

EDICT SRL 

MD-3318 Tiraspol, str. Karl Liebknecht, 76 

tel/fax: (+373233) 30462, 35459 

GALAS S.A. 

MD-2012, Chisinau, str. A. Diordita, 2 

tel. (+373 22) 213450, fax: 223954 

e-mail: galas@dnt.md 

GARANTIE S.A. 

MD-2009, Chisinau, str. A. Matveevici, 64/1 

tel/fax: (+373 22) 270055 

e-mail: garantie@mdl.net 

MOLDCARGO SRL 

MD-2001, Chisinau, str. D. Cantemir, 3/1 

tel. (+373 22) 279096, fax: 279293 

e-mail: insurans@moldcargo.moldline.net 

MOLDOVA-ASTROVAZ 

MD-2012, Chisinau, str. A Sciusev, 42 

tel. (+373 22) 241716, fax: 241729 

e-mail: astrovaz@mdl.net 

NOTABIL-POLIS SRL 

MD-2012, Chisinau, str. A. Diordita, 2 

tel:/fax: (+373 22) 229093 

ORATEH SRL 

MD-2005, Chisinau, str. Romana, 8 

tel/fax: (+373 22) 228352 

VICTORIA SRL 


str. M-t Varlaam, 65, of. 329, 330 

tel. (+373 22) 220643, fax: 224492 

DASC-PLUS SRL 

Chisinau, str. G. Asaki, 11/1, of 98 

MOLDCOMASIGURARE SRL 

Chisinau, str. Pushkin, 47 

fax: (+373 22) 221971

214 

Załczniki 

Nr 18. WYKAZ FIRM UBEZPIECZENIOWYCH SPEŁNIAJCYCH WYMOGI 

KAPITAŁOWE WG STANU NA GRUDZIE 2004 ROKU 

Lp. 

Nazwa firmy ubezpieczeniowej 

Posiadany kapitał 

(tys. MDL) 

1 ACCORD BUSUNESS LIKE SRL 3000,0 

2 ACORD GRUP SRL 3000,0 

3 ADARA-S SRL 2000,0 

4 AFES-M SRL 4500,0 

5 ALIANTA-MOLDCOOP SRL 2000,0 

6 ARTAS SRL 2000,0 

7 ASCARGO SRL 2000,0 

8 ASIVIT SRL 2000,0 

9 AUTO-SIGURANTA SA 4925,0 

10 CARAT SA 2000,0 

11 GRAWE ASIGURARI DE VIATA SRL 2000,0 

12 COMPAS SA 2000,0 

13 DASC-PLUS SRL 2000,0 

14 DELTA SRL 2604,5 

15 DONARIS ASIGURARI DE VIATASA 2000,0 

16 DONARIS-GROUP SA 6611,2 

17 EDICT SRL 2451,9 

18 EXIM-ASINT SA 2302,6 

19 GALAS SA 2010,0 

20 GARANT SRL 2000,0 

21 GARANTIE SA 2010,0 

22 MOLDASIG SRL 4000,0 

23 MOLDCARGO SRL 4000,0 

24 MOLDCOMASIGURARE SRL 3000,0 

25 MOLDOVA-ASTROVAZ SRL 2000,0 

26 NOTABIL-POLIS SRL 2000,0 

27 ORATEH SRL 3000,0 

28 PROMED-GRUP SRL 6080,0 

29 QBE ASITO SA 46515,3 

30 SERVASIG SRL 2000,0 

31 SIGUR-ASIGUR SRL 4000,0 

32 TRANSELIT SRL 2000,0 

33 VALENTINA SRL 3171,3 

34 VICTORIA SRL 3000,0 

ródło: według danych agencji InfoMarket.MD ze stycznia 2005 roku


Nr 19. 

FIRMY OFERUJCE POWIERZCHNIE BIUROWE 

ALFA INDUSTRIAL PARK 

MD-2051 Chisinau, str. Alba Iulia 75 

tel. (+373 22) 747558, 711489, fax: 747804 

e-mail: alfa@mdl.net 

CTI-Capital (Kentford Building) 

MD-2004 Chisinau, bul. Stefan cel Mare 202, 

tel. (+373 22) 227743, fax: +3732/224352 

e-mail: ctiprint@ch.moldpac.md 

LARA SRL 

Chisinau, 64 Stefan cel Mare blvd. 

tel. (+373 22) 275358, 275264, 542127, 277527 

fax: (+373 22) 275358 

http// www:info.lara.md 

MVM 

MD-2012 Chisinau, 81a Stefan cel Mare blvd. 

tel. (+373 22) 244164, 242531, 248620 

fax: +3732/248620 

PRINT IMOBIL 

MD-2012 Chisinau, 131 Columna str. 

tel. (+373 22) 212686 

fax: (+373 22) 224352 

e-mail: imobil@mdl.net 

QBE ASITO (ASITO Building) 

MD-2004 Chisinau, str. 57/1 Mitropolit Banulescu Bodoni 

tel. (+373 22) 241419, 226212 

fax: (+373 22) 221179 

TRIADA SRL 

MD-2012 Chisinau, 68 Bucuresti str., office 681 

tel. (+373 22) 245011 

fax: (+373 22) 245010

216 

Załczniki 

Nr 20. 

AGENCJE I FIRMY REKLAMOWE 

VARO-INFORM S.R.L. 

MD-2028 Chisinau, str. Gh.Tudor 28 

tel.: (+373 22) 737794, 738539, fax: 737790, 737794 

e-mail: inform@varo-inform.com 

www.varo-inform.com 

www.yellowpages.md 

GREY SRL 

MD-2012 Chisinau, str. Bucuresti 67 a, 

tel. (+373 22) 224517, tel/fax: (+373 22) 213617 

e-mail: cr@grey.dnt.md; sveta@grey.dnt.md 

MEDIA PRO 

MD-2004 Chisinau, bd.Stefan cel Mare 162. Et.17 

tel. (+373 22) 213646 

fax: (+373 22) 246860 

SUN INFORM S.R.L. 

MD-2005 Chisinau, bd.Renasterii, 13, 214 

tel. (+373 22) 242431 

fax: (+373 22) 225628


Nr 21. 

ORGANIZACJE ZAANGAOWANE WE WSPÓŁPRACF Z MOŁDOW 

Krajowa Izba Gospodarcza 

Centrum Promocji 

ul. Trbacka 4; 00-074 Warszawa 

tel.: (022) 6309611, 6309889 

fax: (022) 8279478, 6309794 

e-mail: info@kigcp.pl 

www.kigcp.pl 

Orodek Studiów Wschodnich 

ul. Koszykowa 6a; 00-564 Warszawa 

tel.: (022) 5258000; fax: 5258040 

e-mail: info@osw.waw.pl 

www.osw.waw.pl 

UNIDO 

Biuro Promocji Inwestycji i Technologii 

Aleja Niepodległoci 186; 00-608 Warszawa 

tel.: (022) 8259467, 8259186, fax: 8258970 

e-mail: ips-waw@unido.pl 

http://www.unido.pl 

BMB Promotions Sp. z o.o. 

ul. Mazowiecka 6/8; 00-048 Warszawa 

tel.: (022) 6480298; fax: 8273773 

e-mail: bmb@bmb.pl 

http://www.bmb.pl 

ASENT Sp. z o.o. 

ul. Bartycka 18A, 00-716 Warszawa 

tel:. (022) 8406385, fax: 8400398 

e-mail: asent@asent.com.pl 

www.asent.com.pl 

Biuro Promocji Gospodarczej 

„EUROPA-WSCHÓD” 

Al. 3 Maja 12 lok. 410, 00-391 Warszawa 

tel./fax: (022) 6225786, 6226036, 6223597 

e-mail: sekretariat@bpgew.pl 

www.bpgew.pl 

AMPE 

Marketing & Export Promotion Agency 

ul. Grayny 13, 02-548 Warszawa 

tel:. (022) 8452541, fax: 8452548 

e-mail: biuro@ampe.pl 

www.ampe.pl 

Polska-Wschód Konsulting Sp. z o.o. 

ul. Piaskowa 15; 15-561 Białystok 

tel./fax: (085) 7437019 

e-mail:konsulting@bia.pl 

www.wschodkonsulting.bia.pl 

Biznes Centre Club 

Pl. elaznej Bramy 10; 00-136 Warszawa 

tel.: (022) 6253037; fax: 6218420 

e-mail: biuro@bcc.org.pl 

www.bcc.org.p 

Klub Wschodni 

ul. Belgijska 11, 02-511 Warszawa 

tel/fax: (022) 5428243 

e-mail: klubwschodni@wp.pl 

Salamon Consulting 

ul. Pułaskiego 65A, 16-400 Suwałki 

tel.: (087) 5650099, fax: 5633400 

e-mail: polexport2@go2.pl 

Stowarzyszenie Współpracy Polska-Wschód 

„Dom Przyja ni" 

ul. Marszałkowska 115, 00-102 Warszawa, 

tel. (022) 6200301, fax: 8269601 

e-mail: swpwzb@supermedia.pl 

www.swpw.com.pl

218 

Załczniki 

Nr 22. 

INSTYTUCJE WSPIERAJCE POLSKICH EKSPORTERÓW 

MINISTERSTWO GOSPODARKI I PRACY 

Departament Inwestycji Zagranicznych 

i Promocji Eksportu 


Tel.: (+48 22) 693500 (centrala) 

e-mail: SekretariatPG@mg.gov.pl 

www.mgip.gov.pl 

Wydziały DIZiPE: 

Wydział Finansowych Instrumentów 

Wspierania Eksportu, Planowania i Analiz 

tel.: (022) 6934710, 6934712, 6934713; 

fax: 6934024 

Wydział Targów i Placówek 

tel.: (022) 6934707; fax: 6934024 

Wydział Systemu Informacji i Promocji 

Eksportu 

tel.: (022) 6934705; 6934706 

fax: (022) 6934024 

BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO 

Departament Zagraniczny 

Aleje Jerozolimskie 7, 

00-955 Warszawa 15, skr. poczt. 41 

tel.: (022) 5229230 do 34; fax: 5229128 

e-mail: doke@bgk.com.pl 

www.bgk.com.pl 

MINISTERSTWO FINANSÓW 

Departament Polityki Zagranicznej 

ul. witokrzyska 12, 00-916 Warszawa 

tel.: (022) 6944703; fax: 8266544 

www.mf.gov.pl 

KUKE S.A. Korporacja Ubezpiecze Kredytów 

Eksportowych, Spółka Akcyjna 

ul. Sienna 39, 00-121 Warszawa 

tel.(022)3568300, fax: (022) 3130119, 

e-mail: market@kuke.com.pl 

www.kuke.com.pl 

Zwizek Banków Polskich 

ul. Smolna 10a; 00-375 Warszawa 

tel.: (022) 8281409; fax: 8281406 

e-mail: kontakt@zbp.pl 

www.zbp.pl 

Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci 

ul. Paska 81/83, 00-834 Warszawa 

tel.: (022) 4328080 

fax: (022) 4328620 

e-mail: biuro@parp.gov.pl 

www.parp.gov.pl


Nr 23. 

POLSCY ORGANIZATORZY TARGÓW I WYSTAW ZA GRANIC 

EXPO Biuro Promocji Zagranicznej 

ul. ul. Kijowska 1; 03-738 Warszawa 

tel. (022) 8138085 do 87, 8138092 

tel./fax: (022) 6771439 

e-mail: office@bpz-expo.pl 

www.bpz-expo.pl 

ELTAR Organizacja Wystaw i Targów 

Budowa Stoisk Targowych 

ul. Garibaldiego 4 lok. 18AG 


tel. (022) 6172555, 6173323, 6172648,6171202 

fax: (022) 6170733 

e-mail: biuro@eltar-targi.com.pl 

www.bpz-expo.pl 


Centrum Promocji 

ul. Trbacka 4; 00-074 Warszawa 

tel.: (022) 6309611, 6309829 

fax: (022) 8279478, 6309927 

e-mail: info@kigcp.pl 

www.kigcp.pl 


Biuro Współpracy z Zagranic 

ul. Trbacka 4, 00-074 Warszawa 

tel.: (022) 6309609 

fax: (022) 8284199 

e-mail: jwezyk@kig.pl 

www.kig.pl 

POLEXPO Exhibitions sp. z o.o. 

ul. Bohdanowicza 13, 02-127 Warszawa 

tel.: (022) 6581818, 6581819 

fax: (022) 8220979 

e-mail: poczta@polexpo.pl 

www.polexpo.pl 

Polsko-Litewska Izba Gospodarcza 

Rynków Wschodnich 

ul. Kociuszki 76; 16-400 Suwałki 

tel.: (087) 5632600, fax: 5632602 

e-mail: pligrw@plig.org.pl 

www.plig.org.pl

220 

Załczniki 

Nr 24. 

POLSKIE KANCELARIE PRAWNE 

Kancelaria Prawnicza 

Radcy Prawnego Lecha Obary 

10-545 Olsztyn 

ul. Warmiska 28 

tel: (089) 5274025, fax: 5214946 

e-mail: brp_obara@poczta.fm 

BDG Consulting 

Kancelaria Prawnicza 

ul. Trbacka 3 


tel.: 022 8279196, 8279396 

faks: 022 8274132 

e-mail: artlaw@poczta.fm


Nr 25. 

MOŁDOWSCY IMPORTERZY POLSKICH TOWARÓW 

M.C.F. EN GROS 

Tel.: (373-22) 295170, 752709, 751854 

Faks: (373-22) 295170 

MD-2004, Moldova, 

Chisinau, str.M-t Dosoftei, 156 

E-mail: mcf@thebat.net 

www.yellowpages.md/clients/ads4454.htm 

Dyrektor - Sergiu Balan 

Handel materiałami budowlanymi 

MOLDCARTON S.A.T.D. 

Tel.: (373-22) 258131, 258135, 258270 

Faks: (373-22) 258131,258135 


Chisinau, s. Dobrogea, str.Decebal, 15 

E-mail: office@moldcarton.md 

www.moldcarton.md 

Dyrektor Generalny - Mihai Scobioala 

Karton, papier 

DEAMARIM S.R.L. 

Tel.: (373-22) 545539, 545711, 276362 

Fax: (373-22) 545539 


Chisinau, str. Alexandru cel Bun, 7 

E-mail: deamarin@mtc.md 

Dyrektor – Margina Liliana 

Kosmetyka, Artyk. Gosp. Domowego 

PEREFLEX S.R.L. 

Tel./faks: (373-22) 496580, mob:(+69),134177 


Chisinau, bd.Moscova, 21, îf.907 

E-mail: matusevscaia@moldovacc.md 

Dyrektor - Zinaida Matusevschi. 

Materialy budowlane 

CARMEZ S.A. 

Tel.: (373-22) 551568, 554255, 550441 

Faks: (373-22) 551568, 554255 


Chisinau, sos.Muncesti, 121 

E-mail: carmez@carmez.mldnet.com 

www.carmez.com 

Dyrektor - Anatol Cislaru 

Przetwórstwo misa i produkcja wdlin 

BASARABIA NORD S.A. 

Tel.: (373-31) 31372, 32329, 33127, 30363 

Faks: (373-31) 31372, 32329 

MD-3114, Moldova, Balti, str. Victoriei, 90-A 

E-mail: bacon@bl.moldpac.md 

Dyrektor generalny – Chirtoca Anatolii 


AGAT-D S.R.L. 

Tel.: (373-2) 473920 

Faks: (373-2) 474265 

E-mail: office@agat-d.md 

www.agat-d.md 

MD-2023, Moldova, Chisinau, str. Uzinelor, 2 

Dyrektor – Doncila Mihail 

Handel materiałami budowlanymi i wyrobami 

metalowymi 

CONMETAL-COM S.R.L. 

Tel.: (373-22) 549523, 549922 

Faks: (373-22) 549523 

MD-2001, Moldova, Chisinau, str.A.Hijdeu, 63, îf.1 

E-mail: vik-burlak@yandex.ru 

Dyrektor - Victor Burlac. 


HANSA M 

Tel.: (373-22) 449389 


Chisinau, bl. Moscovei, 13, ap. 186 

Dyrektor – Constantin Dragunov 

Artyk. Gosp. Domowego 

DANASTR 

Tel: (373-282) 43009, 43008 

Faks: (373-282) 43009 

MD-3200, Moldova, Bender, str.Moscova, 21 

Dyrektor - Alexandr Racicovschi 

Obuwie 

SANFARM-PRIM S.A. 

Tel: (373-22) 727214, 727288, 727252 

Faks: (373-22) 727214 

MD-2019, Moldova, Chisinau, str.Grenoble, 149-A 

E-mail: basafarm@mdl.net 

Dyrektor - Stefan Harea. 

Handel lekarstwami i aparatur medyczn 

CONDIVIV-IMPEX S.R.L. 

Tel.: (373-22) 746500, mob:(+69),154040 

Faks: (373-22) 745694 

MD-2069, Moldova, Chisinau, str.Mesager, 7, îf.14 

E-mail: condiviv@condiviv.com 

Dyrektor - Vasilie Ili 

Handel artykułami ywnociowymi oraz alkoholem 

TAROL DD S.R.L. 

Tel.: (373-22) 479955, 279138, 279218 

Faks: (373-22) 479955 

MD-2023, Moldova, Chisinau, str.Uzinelor, 9 

Kosmetyka

222 

Załczniki 

IGMAGTERM S.R.L. 

Tel./faks: (373-22) 228570, mob:(+69) 106353 

MD-2012, Moldova, Chisinau, str.V.Alecsandri, 84 

Dyrektor generalny - Igor Ermacov 


SALONICA S.R.L. 

Tel: (373-231) 79291, 77335 

Faks: (373-231) 79291 

MD-3100, Moldova, Balti, str.Decebal, 125-A 

E-mail: salonica@mtc-bl.md 

Dyrektor - Vladislav Gutu 


MIGRODEM S.R.L. 

Tel.: (373-22) 569608, 503858, 503860 

Faks: (373-22) 569608 


Chisinau, str.Sarmizegetusa, 15, îf.202 

E-mail: migrodem@mail.ru 

www.migrodem.com 

Dyrektor - Igor Solovei. 

Kosmetyka 

AVANTAJ-AV S.A. 

Tel.: (373-2) 240130, 223395 

Faks: (373-2) 227636 


Chisinau, str. Kogalniceanu, 47 

E-mail: office@avantaj.mldnet.com 


Dyrektor – Dehtiarciuc Anatolii 


ORTEBLIZ 

Tel/faks: (373-22) 223313 

MD-2008, Moldova, Chisinau, str. V. Lupu, 18 

E-mail: iurii@ovtebliz.moldline.net 

Dyrektor – Trifonov Iurie 


GLASS CONTAINER COMPANY S.A., I.M. 

Tel.: (373-22) 472432, 472464, 472482, 475458 

Faks: (373-22) 472432 

MD-2023, Moldova, Chisinau, str.Uzinelor, 201 

E-mail: gcc@glass.mldnet.com 

www.gcc.md 

Dyrektor generalny - Oleg Baban 

Szkło 

R&R S.R.L. 

Tel./faks: (373-2) 472078, 470552 

MD-2023, Moldova, Chisinau, str. Industriala, 27 

E-mail: rir@moldtelecom.md 

Dyrektor generalny – Rojic Alexandra 


FABRICA DE CONSERVE COSNITA 

Tel.: (373-248) 20473, 22841, 20233 

Faks: (373-248) 20473, 22841 


Dubasari, s. Cosnita, str. Pacii, 1 

Dyrektor generalny – Grizanovski Sergiu 

Importer warzyw i owoców konserwowanych oraz 

pozostałych art. spoywczych 

ALFA-NISTRU S.A. 

Tel: (373-22) 558235, 521954 

Faks: (373-22) 558235 

MD-2001, Moldova, Chisinau, bd.Iur.Gagarin, 7 

E-mail: info@alfa-nistru.com 

www.alfa-nistru.com 

Prezes - Ilarion Ceban 

Importer warzyw i owoców konserwowanych oraz 

pozostałych art. spoywczych 

FLOAREA SOARELUI S.A. 

Tel.: (373-31) 22280 

Faks: (373-31) 25414 

MD-3101, Moldova, Balti, str. 31 August, 6 

E-mail: floarea@mld.net 

Dyrektor generalny – Fisun Anatolii 

Produkcja oleju słonecznikowego 

MGM S.R.L., firma de producere si comert 

Tel.: (373-22) 581150 

Faks: (373-22) 752454 

MD-2071, Moldova, Chisinau, str. Alba-Iulia, 75 

E-mail: mail@mgm.moldsat.md 

Dyrektor generalny – Moscovici Mihail 

Handel urzdzeniami chłodniczymi i 

magazynowymi 

SUPRATEN S.A. 

Tel.: (373-2) 293130, 293588, 293190, 293133 

Faks: (373-2) 293130 

MD-2004, Moldova, Chisinau, str. S. Lazo, 29 

E-mail: supraten@moldovacc.md 

www.supraten.md 

Prezes Zarzdu – Chiriac Valerii 

Materiały budowlane i wykoczeniowe 

AMMO S.R.L. 

Tel.: (373-22) 557036, 539191, 539164 

Faks: (373-22) 557036 

MD-2062, Moldova, Chisinau, str.Burebista, 110 

E-mail: ammocom@mdl.net 


Dyrektor generalny - Alexandru Sevcenco 

Materiały budowlane i wykoczeniowe


FPC OMISS 

Tel/faks: (373-22) 558058, 571679 


Chisinau, str. Cetatea Alb7, 16 A 

Dyrektor generalny- Sofia Miron 

Handel artykułami ywnociowymi 

BICOMPLEX S.R.L. 

Tel./faks: (373-22) 537991, tel.: 537685, 505090 

MD-2002, Moldova, Chisinau, sos.Muncesti, 89 

E-mail: bicomplex@mdl.net 

Dyrektor generalny - Alexandru Jereghi 

Materiały budowlane 

PASIFLORA S.R.L. 

Tel.: (373-22) 211310, 223887 

Faks: (373-22) 211310 


Chisinau, str.M-t G.Banulescu-Bodoni, 43, îf.3 

Dyrektor - Dina Hariton. 

Kwiaty 

TRIAGO-PRIM S.R.L. 

Tel: (373-22) 768462, 766735, 568297 

Faks: (373-22) 768462 


Chisinau, str.Grenoble, 193, îf.101 

E-mail: office@triago.md 

www.triago.md 

Urzdzenia pakujce 

ORHEI-VIT S.A. 

Tel.: (373-35) 21907, 21567, 28306 

Faks: (373-35) 23810, 21370 

MD-3504, Moldova, Orhei, str. Stejarilor, 20 

E-mail: info@orhei-vit.com 

www.orhei-vit.com 

Prezes – Morozan Ivan 

Producent soków owocowych, demów i 

przetworów warzywnych 

CONPLAST-DESIGN S.R.L. 

Tel./faks: (373-22) 223526, 223526 


Chisinau, str.Bucuresti, 60, îf.13 

E-mail: conplast@mail.md 

Prezes - Iurie Zagaevschi 


EXIM CONSTRUCT 

Tel.: (373-22) 723720, 731902 

Faks: (373-22) 731902 

MD-2009, Moldova, Chi8in7u, str. Gh. Asachi, 7 

E-mail: exim-const@moldovacc.md 

www.artizana.md 


RODAL-S S.R.L. 

Tel./faks: (373-22) 475156, 473462 


Chisinau, str.Vadul lui Voda, 62\2 

Dyrektor - Veaceslav Gutuleac 

Handel artykułami ywnociowymi 

TRIS S.R.L. 

Tel./faks: (373-22) 543149, tel.: 277772, 543144 

MD-2001, Moldova, Chisinau, str.Melestiu, 6 

E-mail: tris@tris.company.md 

Dyrektor - Suren Haciaturean 

Handel samochodami oraz czciami i akcesoriamii 

samochodowymi 

ARIDON S.R.L. 

Tel.: (373-2) 223793 

Faks: (373-2) 212123 


Chisinau, str. V. Alecsandri, 113 

E-mail: aridon@aridon.mldnet.com 

www.aridon.md 

Dyrektor – Butnaru Dmitrii 

Handel odzie oraz obuwiem 

TIP TOP/CAMELIA 

Tel./faks: (373-22) 430446, 498435 

MD-2068, Moldova, Chisinau, bld. Moscova, 11/1 

E-mail: office@camelia.md www.camelia.md 

Dyrektor – Turcan Valentin 

Supermarkety 

DINA-COCIUG I.I. 

Tel./faks: (373-2) 568525, 568625, 568825 

MD-2060, Moldova, Chisinau, bd Dacia, 38\7 

E-mail: dina@dina.mldnet.com 

www.dina.md 

Dyrektor generalny – Cociug Mihail 

Lady chłodnicze 

oraz inne wyposaenie sklepowe i magazynowe 

ART-SISTEM S.R.L. 

Tel./faks: (373-22) 744916 


Chisinau, bd.Stefan cel Mare, 200, îf.414-A 

Dyrektor - Artur Volodscoi 


JUCARIE S.R.L. 

Tel.: (373-2) 528975, faks: (373-2) 558066 


Chisinau, str. Sarmizegetusa, 33\2 

E-mail: jucarie@fromru.com 

Dyrektor – Mihail Stirin 

Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku

224 

Załczniki 

CARTNORD 

Tel.: (373-22) 582809 

MD-2008, Moldova, Chisinau, str. Vasile Lupu 4/1 

Dyrektor – Victor Morgun 

Import papieru 

M.D. TURCAN II 

Tel./faks: (373-22) 295445, 762933 


Chisinau, str. Valea Crucii 24, ap. 139 

Dyrektor – M. Turcan 


TREVIZO S.R.L., I.M. 

Tel./faks: (373-22) 523920, 523941 


Chisinau, str.Sarmizegetusa, 90\2 

Dyrektor - Valeriu Cerescu 


MART S.A., I.M. 

Tel./faks: (373-22) 238323, 238310, 234923 


Chisinau, str.M-t G.Banulescu-Bodoni, 35 

E-mail: paper@mart.moldline.net 

www.mart.md 

Dyrektor - Iurie Derid 

Materiały biurowe 

LION-GRI S.R.L., I.M. 

Tel./faks: (373-22) 414082, 414081 


E-mail: office@lion-gri.com 

www.lion-gri.com 

Prezes - Grigore Sonic 

Wino 

TARASOV D 

Tel.: (373-22) 736755 


Chisinau, str. Gh. Asachi 64/1, ap. 60 

Dyrektor – Dimitri Tarasov 

Import wyrobów z plastyku 

AGLICON S.R.L. 

Tel./faks: (373-2) 242449, 220468, 557341 

MD-2012, Moldova, Chisinau, str. Sciusev, 47 

E-mail: aglicon@mdl.net 

Dyrektor – Emelin Igor 

Handel materiałami budowlanymi i wyrobami z 

metalu 

AGROPIESE-TGR S.R.L., I.M. 

Tel.: (373-22) 527194, 550001, 503388, 503340 

Faks: (373-22) 527194 


E-mail: tgr@agro.md 

www.agro.md 

Dyrektor - Alexei Ribalco 

Maszyny i urzadzenia rolnicze 

SERPANU SRL 

Tel.: (373-22) 421182, faks: (373-22) 479718 

MD-2023, Moldova, Chisinau, str. Uzinelor, 21 

Dyrektor – Mircea Djigola 


VOX DESIGN S.R.L. 

Tel./faks: (373-22) 226336, 234244, 237414 

MD-2012, Moldova, Chisinau, str.M-t Varlaam, 80 

E-mail: office@vox.mldnet.com 

Dyrektor - Eugen Bondartov. 

Reklama 

ACCEPT-96 S.R.L. 

Tel.: (373-22) 539565, 527141 

MD-2060, Moldova, Chisinau, bd.Dacia, 27 

Dyrektor - Efim Bronfman 

Handel meblami 

PANAS I.I. 

Tel./faks: (373-22) 225688, 210796 


Chisinau, bd.Stefan cel Mare, 3 

E-mail: panas@mdl.net 

Dyrektor - Veaceslav Panas 


O CLIPA 

Tel./faks: (373-22) 472601 

MD-2023, Moldova, Chisinau, str.Vadul lui Voda, 5 

Dyrector - Dumitru Mislitchi 


OPTIMUS PLUS S.R.L., 

Tel./faks: (373-22) 228183, 228184, 528007 


Chisinau, str.V.Alecsandri, 107-A 

E-mail: optimus_plus@mdl.net 

Dyrektor - Timofei Porcesco 

Oprawy elektryczne 

AVICOLA-NORD S.A. 

Tel./faks: (373-259) 23484, 22168 


r-nul Falesti, or.Falesti, str.Mihai Eminescu, 64 

Derektor - Gheorghe Birladianu 

Produkcja ywnoci


FIDESCO 

Tel.: (373-22) 240060, 241298 

Fax: (373-22) 241497 

MD-2009, Moldova, mun. Chisinau, str. Puskin, 10 

E-mail: s.danich@fidesco.md, info@fidesco.md 

www.fidesco.md 

Dyrektor generalny – Danici Serghei 

Centra handlowe i supermarkety 

COMPASS S.R.L. 

Tel.: (373-2) 539542, 539541, faks: (373-2) 521964 

MD-2032, Moldova, Chisinau, str. Titulescu, 28\2 

E-mail: info@compass.moldsat.md 

www.compass.co.md 

Dyrektor – Railean Serghei 


i wyrobami z metalu 

DAR-RAIU S.R.L. 

Tel./faks: (373-2) 467841, 467840, 450927, 450928 

MD-2020, Moldova, Chisinau, str. Doina, 199 

Prezes – Raiu Fiodor 


OLIVER & Co S.R.L. 

Tel: (373-22) 754717, 750506 

MD-2004, Moldova, Chisinau, bd.Stefan cel Mare, 

202,et.4 

Dyrektor - Eduard Tiscivadze 


INTERMAG-EXIM S.R.L. 

Tel.: (373-22) 275459, 276675, 276170, 278746 

Faks: (373-22) 275459 

MD-2001, Moldova, Chisinau, str.Albisoara, 15 

E-mail: intermag@mldovacc.md 


ORFONOX S.R.L. 

Tel.: (373-22) 716464, 517629 

Faks: (373-22) 716464 

MD-2003, Moldova, Chisinau, or.Durlesti, 

str.Codrilor, 12 

E-mail: bravo@mtc.md 

Dyrektor - Aurel Verdes 

Wyroby z metalu 

LITARIX S.R.L. 

Tel./faks: (373-22) 472273, tel.:470607 


Chisinau, str.Maria Dragan, 19-A 

E-mail: litarix@moldova.md 

Dyrektor - Vladimir Cucer 


Opracował Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Kiszyniowie

226 

Załczniki 

Nr 26. CENTRA I DOMY HANDLOWE W REPUBLICE MOŁDOWY 64 

=4-*C,4 =./. 

ART-VEST S.A. 

.& ": (373-22) 492195 

.& ": (373-22) 444266 

MD-2068, #, 1 *% , & .*% , ., 2 

Email: art_vest@mdl.net 

+.# - 9 :2 - 444266. 

Centrum handlowe: obuwie, odzie, art. perfumeryjne, kosmetyki, art. przemysłowe 

3" ) , 136 

Email: gemeni@mdl.net 

Odzie i obuwie, kosmetyki, art. przemysłowe, papiernicze, rodki piorce, sprzt AGD. 

64 Opracował Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Kiszyniowie


5& ,4/&4CDJ?H> 4C>?/D/9&G 

ZIKKURAT / CENTRUL TEHNOLOGILOR MODERNE IN CONSTRUCTIE 

.& ": (373-22) 558077,557432 

.& ": (373-22) 558077,557432 

MD-2062, #, 1 *% , & .*% , .6&#' , 90\2 

Email: zikkurat@zikkurat.md 

-: www.zikkurat.md 

5 - =" #&). 

Materiały budowlane, farby 

=DL 3=,==3&CG, "$$8 . 

CALEA BASARABIEI, centru comercial 

.& ": (373-22) 473460,474075 

.& ": (373-22) 479900 

MD-2024, #, 1 *% , & .*% , /D 

MANOLI S.R.L. / centrul comercial GRAND HALL 

.& ": (373-22) 276651 

.& ": (373-22) 275329 

Email: gradhall@moldovacc.md 

MD-2001, #, 1 *% , & .*% , .. 11, 2\4 

5 - 5# @A#& : - 275303. 

Odzie, obuwie, kosmetyki, sprzt AGD, komputery, materiały biurowe, rodki piorce, art. ywnociowe 

!=&3/ /././. / "-"#'. /D&5CG 

MARIBOR S.R.L. / centrul comercial COLISEUM 

.& ": (373-22) 292801,292804 

.& ": (373-22) 292801 

MD-2005, #, 1 *% , & .*% , .- ;*, 39\1 

Email: coliseum@pochtampt.ru -: www.coliseum.md 

+.# - ! & @ =2) - 292801. 

Restauracja i pizzeria, wyroby kulinarne, apteka, art. przemysłowe i spoywcze 

!/,/*= =./. 

MOSCOVA S.A. 

.& ": (373-22) 442247 

.& ": (373-22) 442247 

MD-2068, #, 1 *% , & .*% , ., 5 

Email: moskova@market.moldline.net 

5 - 6 :2 -) - 442247. 

Odzie, obuwie, chemia gospodarcza, kosmetyki, sprzt AGD i RTV, art. spoywcze

228 

Załczniki 

,=? ,&4&, "$$8 . 

SUN SITY, centrul comercial 

.& ": (373-22) 224899 

Email: suncity@moldtelecom.md 

MD-2012, #, 1 *% , & .*% , .- *, 32 

Odzie i obuwie, kosmetyki, sprzt AGD i RTV, chemia gospodarcza, art. spoywcze, upominki, materiały 

biurowe 

+&)CD, "$$8 . 

FIDEL, centru comercial 

.& ": (373-22) 752507 

.& ": (373-22) 752507 

MD-2069, #, 1 *% , & .*% , .+.B), 2\2 

+. # - 6 :). 

Odzie, obuwie, kosmetyki, chemia gospodarcza, sprzt RTV i AGD, kosmetyki, art. spoywcze 

+&)C,/ /././., "-"#"-"$'; "$ 

FIDESCO S.R.L., companie de industrie si comert 

.& ": (373-22) 240060,241298 

.& ": (373-22) 241497 

MD-2009, #, 1 *% , & .*% , .- *, 10 

Email: danich@fidesco.mldnet.com 

+.# - 5) 6 6&) - 241539. 

Artukuły spoywcze, chemia gospodarcza, kosmetyki 

AC?4=DJ?HG H?/, $%" 

PIATA CENTRALA, intreprindere municipala 

.& ": (373-22) 277848,542134 

.& ": (373-22) 54 50 59 

MD-2001, #, 1 *% , & .*% , .- &, 63 

- + B). 

Artykuły ywnociowe i przemysłowe 

:D=4, "$$8 . 

ELAT, centru comercial 

.& ": (373-22) 764791,764744 

.& ": (373-22) 764975 

MD-2038, #, 1 *% , & .*% , .5), 99 

Email: office@volnyan.mldnet.com 

5 - -# " + B). 

Obuwie i odzie, kosmetyki, chemia gospodarcza, upominki, towary kancelaryjne, sprzt AGD i RTV, art. 

ywnociowe 

L?


Nr 27. 

FIRMY Z KAPITAŁEM POLSKIM 

ELEGANT S.r.l. 

Intreprinderea Mixta Moldo-Poloneza 

MD-3820 UTA Gagauzia, 

S.Dezghingea, S.Lazo 1 

MAZMI S.r.l. 


MD-2036 Chisinau, str.Uzinelor 198-2 A 

MOLDPOL Srl 

Intreprinderea Mixta Moldo-Polona 

MD-2012 Chisinau, str.Puskin 24 

ARCADA INTERNATIONAL Srl 



START-PLUS Srl 

Intreprinderea Mixta Moldo-Polona 

MD-3701 jud.Chisinau, or.Straseni, 

str.M.Costin 2 

SMAK Srl 


MD-2028 Chisinau, str.Dokuceaev 2 Ap.4 

BIOMARKETING Srl 


MD-2019 Chisinau, str.Dr.Schinoasei 29 

CBC BASARA Srl 


MD-6701 jud.Lapusna, or.Basarabeasca, 

str.Garii 5 

MOLDAGROPOL S.A. Intreprinderea Mixta 

Moldo-Poloneza 

MD-2036 Chisinau, str.Voluntarilor 15 

ABSOLUT-TRADE Srl 


MD-2050 Chisinau, bd.Stefan cel Mare 202 

SILEX-UNIVERSAL Srl 


MD-2001 Chisinau, bul. Stefan Cel Mare 64 

VLAD-CARGO (Polonia) 

Intreprinderea Poloneza 

MD-2028 Chisinau, str.Vlad Tepes 3 

Polish Investment Group Srl (Polonia) 

Intreprinderea Cu Capital Strain 

MD-2032 Chisinau, str.Sarmizegetusa 12 

POL-ITAL-MARMO-DREW-SERWIS 

(Polonia) 

Filiala Din Republica Moldova 

A Socitatii Cu Raspundere Limitata 

MD-2091 Chisinau, or.Singera, str.Schinoasa 22 

ASTLANTIC-MP Srl (Moldova-Polonia) 

Intreprinderea Mixta 

MD-2071 Chisinau, str. Alba-Iulia 75 

PROPOLSCOM Srl 

Intreprinderea Cu Capital Strain 

MD-2020 Chisinau, str.Feredeului 4 

WARSITA-MS Srl 


Centrul Stiintific De Securitate A Circulatie 

MD-2018 Chisinau, sos. Muncesti 271a, of. 201 

COMPOL-I.P. Srl (Polonia) 


MD-2005 Chisinau, str.Feredeului 4 

MARDOR-COM Srl 


3914jud.Cahul S.Baurci-Moldoveni 

AGNESCA BIRA-LUCIN SI RISARD LUCIN 

(Adeverinta) 

Reprezentanta Companiei De Asigurare Si 

Reasigurare "Polonia" 

Chisinau, str-la 6 Livov 17 

ROBEPOL -ALEX Srl 


MD-2012 Chisinau, str.V.Alexandri 80

230 

Załczniki 

Nr 28. 

AGENCJE I SKŁADY CELNE 

Agencje celne i brokerskie 

ALCARO MENEGEMENT S.R.L. 

MD-6801 Ialoveni, str. Alexandru cel Bun 43 

tel/fax: (+373-68) 24043 

ALINER-SERVICE S.R.L. 

MD-2062 Chisinau, b-dul Dacia 49/6 

tel. (+373-2) 534650 

BROKERVAM S.R.L. 


tel/fax: (+373-2) 523987 

BROKIMPEX S.R.L. 


tel. (+373-2) 556262 

Camera de Comet si Industrie a Republicii 

Moldova 

Izba Handlowo-Przemysłowa Republiki 

Mołdowy 


tel. (+373 22) 221552, 227586, fax:241453, 

Filiala Cahul 


tel/fax: (+373-39) 22192, 23408, 26971 

Filiala din Gagauzia 

MD-6104 U.T.A. Gagauzia, or. Ceadir Lunga, 

str. Gorki 15 

tel. (+373-61)23731, 21811) fax:23061, 

Filiala Edinet 


tel. (+737-46) 23464 

Filiala Ungheni 


tel. (+373-36) 24165, 23334, 23148, fax: 24593 

Reprezentanta filialei Tighina 

MD-3251 Anenii Noi, s. Varnita, 

str. Borisovskaia 2-A 

tel. (+373-32) 28571 

Camera de Comer si Industrie din 

Transnistria 

Izba Handlowo-Przemysłowa w Naddniestrzu 

MD-3300 Tiraspol, str-la Voczalnii 6-A 

tel. (+373-33) 35436, fax:34203 

Centrul Expozitional Transnistrean S.A.T.I. 

MD-3300 Tiraspol. str. 9 Ianuarie 139 

tel. (+373-33) 36539, 34677, tel/fax:35311 

CLOS S.R.L. 

MD-2012 Chisinau, str. Vlaicu Pircalab 42 

tel. (+373-2) 224109, fax:228002 

COVIXEN S.R.L. 


tel. (+373-2) 780594, fax:520189 

CRONOLUX S.R.L. 


tel/fax: (+373-2) 551583 

DEC-ICARINFORM S.R.L. 

MD-2032 Chisinau, str. Gradina Botanica 14/3 

tel. (+373-3) 785574, fax:537895 

DECLAR S.R.L. 


tel. (+373-2) 558324, 537238, fax:536945 

DOCMEN-DECLARANT S.R.L. 


tel. (+373-2) 551561, tel/fax:556110 

DOLSAR-PRIM S.R.L. 

MD-2062 Chisinau, str. Sarmizegetusa 90/2 

tel. (+373-2) 784114, fax:784119 

ICI-NORD S.A. 

MD-7103 Ocnita, str. 50 let Pobedi 202 

tel. (+373-2) 22219, 24451, 24452 

INTER MARFA TRANS S.R.L. 


tel/fax: (+373-2) 780329, 524956


INTERECONOMSERVICE S.R.L., 

firma CCI a RM/filiala RIBNITA 

MD-5504 Ribnitau, pr-t Pobedi 18 

tel. (+373-55) 40647, 30438, fax:30525, 

IRIDA-SERVICE S.R.L. 


tel/fax: (+373-2) 520139 

MERCER-TRANS S.R.L. 

MD-2032 Chisinau, str. Gradina Botanica 14/3 

tel. (+373-2) 522051 

MOLDROMUKRTRANS I.M. 

MD-2001 Chisinau, b-dul Decebal 2 

tel.: (+373-2):254605, 521044, fax:558022 

MOLINARI S.R.L. 

MD-2026 Chisinau, Aeroport 

tel/fax: (+373-2) 529341, 524102, 524106 

MOLINARI-DEC S.R.L. 

MD-Chisinau, b-dul. Dacia 49/6 

tel. (+373-2) 530612 

REVEDERE S.R.L. 


tel. (+373-2) 530617 

SECOLUL-XXI S.R.L. 


tel. (+373-31) 61619, fax:29535 

TRANSDEC S.R.L. 


tel. (+373 22) 531567, 525135 

TRANSERVICE M S.A. 

MD-2001 Chisinau, str. Muncesti 29 

tel. (+373 22) 546280, 542790, fax: 546285 

VALAH S.R.L. 


tel. (+373 22) 537790, 523867, fax:552857 

VAMDEC S.R.L. 


tel. (+373 22) 530615 

IZVORUL BICULUI S.R.L. 

MD-4439 Calarasi, str. Temeleuti 

tel. (+373 22) 48343 

Składy celne: 

CONFORT-AM S.A. 

MD-2023 Chisinau, str. Varnita 6 

tel. (+373 22) 472316, 472017, fax:473891 

DEPOZIT VAMAL S.R.L. 

MD-2001 Chisinau, str. Tighina 12 

tel. (+373 22) 226989, fax:222215 

DVL VAMCOMLEX S.R.L. 

MD-2059 Chisinau, str. Petricani 21/3 

tel/fax: (+373 22) 443133, tel:246245 

MULTI-MANAGER S.R.L. 

MD-2023 Chisinau, str. Otovasca 17 

tel. (+373 22) 477279, fax:471031 

OPAL S.R.L. 

MD-2001 Chisinau, sos. Muncesti 15/2 

tel/fax: (+373 22) 546242, tel: 545404, 545403

232 

Załczniki 

Nr 29. 

FIRMY KURIERSKIE 

C.C.SPEC S.A. 

MD-2009 Chisinau, str. Gh. Asachi 1A 

tel. (+373 22) 729764, 227722 

ORA DE VIRF S.A. 

MD-2012 Chisinau, str. A. Puskin 22, 222 

tel. (+373 22) 234201, tel./fax:237441 

POSTA MOLDOVEI I.S. 

MD-2068 Chisinau, str. Alecu Russo 2 

tel. (+373 22) 444195, fax:444273 

POSTA PRIDNESTROVIA I.U.S. 

MD-3300 Tiraspol, mun Tiraspol, str. Lenin 17 

tel. (+373-33) 35080, 59709 

IHTUS-GRUP S.R.L. 

MD-2001 Chisinau, bul. Stefan cel Mare 

tel. (+373 22) 750397, 541240, 275352, 276821 

fax: (+373 22) 212639 

INTERTEXT I.I. 

MD-2012 Chisinau, str. 31 August 129, 420 

tel. (+373 22) 234401, fax: (+373 22) 233997 


MD-2012 Chisianu, bul. Stefan cel Mare 134 

tel. (+373 22) 243660, 220102, fax: 224290 

AVIA EXPRES 

MD-3110 Balti, mun. Balti, 

str. Mircea cel Batrin 81 

tel. (+373-31) 23119, fax: 27066 

CORST GRUP 


tel. (+373 22) 233535, 232148, fax: 232146 

CURIERUL INTERNATIONAL 

MD-2004 Chsinau, str. M-t Dosoftei 130 

tel. (+373 22) 240052, 245461, fax: 243402 

MOLINARI-EXPRES S.R.L. 

MD-2001 Chisinau, str. Buruesti 18,5 

tel. (+373 22) 277027 


MD-2068 Chisinau, str. Alecu Russo 2 

tel. (+373 22) 444195, fax: 444273 


MD-2001 Chisinau, piata Garii 3 

tel./fax: (+373 22) 272328 

SERGHEI PLUS NICOLA 

MD-3300 Tiraspol, mun. Tiraspol, 

str. 25 Octombrie 118, 144 

tel./fax: (+373-33) 37160 

SPN S.R. 

MD-2012 Chisinau, str. Vlaicu Pircalab 42 

tel. (+373 22) 228053, 228056, fax: 228002 

UPS-MOLDOVA S.R.L. 

MD-2005 Chisinau, str. Zamfir Arbore 15,25 

tel. (+373 22) 290101, 290202, tel./fax: 290303


Nr 30. 

FIRMY SPEDYCYJNE I TRANSPORTOWE 

AGROCONSTRUCTIA SRL 

MD-2001 Chisinau, str. Gradinilor, 56, of.19 

tel./fax: (+373 22) 544181 

e-mail: agrocom@moldovacc.md 

ALVAN-TRANS SRL 

Chi8in7u, s. Truseni, str. 27 August 90 

tel.: (+373 22) 523428 

ARIDON SRL 

MD-2012 m. Chisinau, str. Gheorghe Tudor, 5 

tel.: (+373 22) 728225, 223793 

fax: (+373 22) 728277 

e-mail: aridon@aridon.mldnet.com 

AUTOFRAHT-TRANS SRL 

MD-2005 Chisinau, str. Albisoara, 76/2, of. 37 

tel.: (+373 22) 293546 

fax: (+373 22) 293654 

e-mail: aft@mdl.net 

BALCANTIR SRL 

MD-2012 Chisinau, str. Eminescu, 40, of.14 

tel.: (+373 22) 227639, 221930, 243354 

fax: (+373 22) 226673 

e-mail: balcantir@moldovacc.md 

BASARABIA-METAL SRL 

MD-2002 Chisinau, str. P7durilor, 36 

tel.: (+373 22) 531412 

fax: (+373 22) 507654 

e-mail: basarab1@moldtelecom.md 

BERCOLTRANS SRL 

MD-7401 Taraclia, str. Vokzalinaea, 1 

tel.: (+373) 0-29423837, 0-29425366 

fax: (+373) 0-29423175 

e-mail: berkol@mail.ru 

BERTONTRANS SRL 

MD-2001 Chisinau, str. Ha8deu, 59 

tel.: (+373 22) 543460, 544397 

fax: (+373 22) 276363 

e-mail: bertontrans@moldovacc.md 

CARGO TRAFIC SRL 

MD-2032 Chisinau, str. Gradina Botanica 14/3, of.300 

tel.: (+373 22) 521037, 503960 

fax: (+373 22) 521037 

e-mail: cargotrafic@inbox.ru 

CVANC-TRANS SRL 

MD-2002 Chisinau, str. Muncesti, 121a 

tel.: (+373 22) 632088, fax: 552362 

e-mail: cvanc_trans@yahoo.com 

DANATOL-TRANS SRL 

MD-2012 Chisinau, str. Independentei, 2/2, of. 29 

tel.: (+373 22) 228861, 387155, 203638 

fax: (+373 22) 203637 

e-mail: sergiu@dtrans.mldnet.com 

DELTRANS GRUP SRL 

Chisinau, str. Gradina Botanica, 14/3, of.301 

tel.: (+373 22) 503925 

fax: (+373 22) 503924 

DENIAUTO SRL 

MD-2012, Chisinau, str. Petru Rares, 39/1, of.68 

tel.: (+373) 069109962 

fax: (+373 22) 520149 

e-mail: deniauto@aita.md 

DIAS SRL 

MD-2070 Chisinau, sos. Hincesti, 142 

tel.: (+373 22) 723636 

fax: (+373 22) 725369 

e-mail: dias@meganet.md 

DUCHIS-TRANS SRL 

MD-2032 Chisinau, str. Burebista, 108, cab. 307 

tel.: (+373 22) 503811, 503810, 503804 

fax: (+373 22) 523598 

EUROTIR-TRANS SRL 

MD-2032 Chisinau, str. Burebista, 17 

tel.: (+373 22) 523428, 534426 

fax: (+373 22) 785967, 524328 

e-mail: eurotrans@moldovacc.md 

EUROTRANSPED SRL 

MD-2032 Chisinau, str. Gr7dina Botanic7, 9 

tel.: (+373 22) 278821, 503685, 503686 

fax: (+373 22) 503688 

e-mail: eurotransped@mdl.net 

EXIM-TRANS SRL 

MD-2012 Chisinau, str. Pu8chin, 24, of. 50 

tel.: (+373 22) 223302, 213203, 223293 

fax: (+373 22) 213110 

e-mail: exim_trans@mdl.net

234 

Załczniki 

FANION-COMPANIE SRL 

MD-2059 Chisinau, str. Petricani, 23 

tel.: (+373 22) 522787, 234183, 507536 

fax: (+373 22) 521621 

FORTIMEX SRL 

MD-2002 Chisinau, str. Calea Basarabiei, 32 

tel.: (+373 22) 478686, 478080 

fax: (+373 22) 478080 

e-mail: fortimex@hotmail.com 

FORUM-TIR 

Chisinau, str.Anton Pann,4,bir.600 

tel.: (+373 22) 331566 

FRIGOTRANS SRL 

MD-2024 Chisinau, str. A. Doga, 27 

tel.: (+373 22) 449722 

fax: (+373 22) 440275 

e-mail: frigotrans@moldovacc.md 

HATSEPSUT SRL 

MD-2029 m. Chisinau, str. Bacioii Noi, 14 

tel.: (+373 22) 525900, 529862, 524182 

fax: (+373 22) 424236 

e-mail: alvart@moldtelecom.md 

INTERFORUM-M SRL 

MD-2012 Chisinau, str. V.Alexandri, 99/1 

tel.: (+373 22) 278713, 278705, 274466 

fax: (+373 22) 278705 

e-mail: interforum_m@rambler.ru 

IUGINTERTRANS SA 

Taraclia, str. Voczalinaea, 1 

tel.: (+373) 0-29423786, 735210 

fax: (+373) 0-29424092 

e-mail: iugit@rambler.ru 

IVECON-TRANS SRL 

MD-2060 Chisinau, bd. Traian, 13/2, of.59 

tel.: (+373 22) 0-28489920 

e-mail: ivecontrans@idknet.com 

IVG-TRANS SRL 

MD-2005 Chisinau, str. Renasterii, 29 1V 

tel.: (+373 22) 224105, 223401 

fax: (+373 22) 224105 

e-mail: ivg_trans@moldovacc.md 

LKW-ALEKS SPEDITION SRL 

Jud. Lapusna, Str. Nicolae Milescu Spataru, 35 

tel.: (+373 269) 202817, 292928 

fax: (+373 269) 202818 

e-mail: lkwaleks@moldovacc.md 

MARIDAN-TRANS SRL 

MD-2023 Chisinau, Calea Besarabiei, 6 

tel.: (+373 22) 274828, 270794 

fax: (+373 22) 276599 

e-mail: maridan@moveland.biz 

MEVITRANS-EXPEDITIE SRL 

MD-2028 Chisinau, Soseaua Hincesti, 142 

tel.: (+373 22) 725418, 723769 

fax: (+373 22) 725418 

e-mail: mevi@asm.md 

MMD SRL 

MD-2072 Chisinau, str. Grenoblea, 259 

tel.: (+373 22) 561253, 568575 

fax: (+373 22) 568745 

e-mail: mmd@moldovacc.md 

MOBOLUX-TRANS SRL 

MD-2002 Chisinau, str. P7durii, 4 

tel.: (+373 22) 530697 

fax: (+373 22) 555036 

e-mail: mobolux@arax.md 

MOLDROMUKRTRANS SRL 

MD-2002 Chisinau, str. Decebal, 2 

tel.: (+373 22) 555235, 521044 

fax: (+373 22) 558022 

e-mail: dima@mru.net.md 

MOLDSIV IMPEX SRL 

MD-2093 m. Chisinau, 

s. Gratiesti, str. Stefan cel Mare, 1 

tel.: (+373 22) 452325 

fax: (+373 22) 452310 

NCM TRAX SRL 

Causeni, Chircaesti 

tel.: (+373 22) 0-28268803, 65817 

fax: (+373 22) 028268803 

e-mail: trax@idknet.com 

NORDTRANS SRL 

MD-4720 or. Briceni, s. Corjeuti 

tel.: (+373) 0-24757383 

fax: (+373) 0-24722779


PEGAS-BIS SRL 


str. Mitropolit Varlaam, 65, of. 328 

tel.: (+373 22) 212292, 503750 

fax: (+373 22) 503750, 335970 

e-mail: pegas_bis@mcc.md 

POLITRANS SRL 

MD-2012 Chisinau, str. Bernardazzi, 47/2 

tel.: (+373 22) 278950, 0-691143113 

fax: (+373 22) 278951 

e-mail: office@politrans.md 

RAPIDAUTOCAR SRL 

MD-2005 Chisinau, str. Albi8oara, 82/5, of.39 

tel.: (+373 22) 291694 

fax: (+373 22) 291694 

e-mail: gen-secretary@aita.md 

RG-CARGO SRL 

Chisinau, str. Muncesti 794 

tel.: (+373 22) 342683 

fax: (+373 22) 028435681 

e-mail: moldova373@mail.ru 

ROMIS-TRANS SRL 

MD-2068 Chisinau, str. Albisoara, 80/6, of.140 

tel.: (+373 22) 523967 52 00 44 

fax: (+373 22) 523818 

e-mail: romistrans@hotmail.com 

SAGATRANS SRL 

Chisinau, str. Petru Rares, 36, of.3 

tel.: (+373 22) 532075, 244201 

fax: (+373 22) 221216 

SARRALI-TRANS SRL 

MD-2003 m. Chisinau, or. Durlesti, str. Dimo, 22 

tel.: (+373 22) 584228 

fax: (+373 22) 584229 

e-mail: sarrali@dnt.md 

SEBGRUP-TRANS SRL 

MD-2068 Chisinau, Bariera Sculeni, 9 

tel.: (+373 22) 232982, 743621 

fax: (+373 22) 232982 

SERVIS-LIBERA SRL 

Taraclia, str. Voczalinaea, 63 

tel.: (+373) 0-29425900 

fax: (+373) 0-29424800 

e-mail: servislibera@inbox.ru 

SOVTRANSAUTO-EXPRES SRL 

MD-2070 Chisinau, str. Spicului, 14 

tel.: (+373 22) 725125 

fax: (+373 22) 725129 

e-mail: sovtransexpres@mdl.net 

TANTAS SRL 

MD-2038 Chisinau, str. N. Zelinschi, 15/6 

tel.: (+373 22) 539457 

fax: (+373 22) 539457 

e-mail: tantas@mail.ru 

TAVOSTRANS SRL 

MD-2028 Chisinau, str. Vlad Cepe8, 3 

tel.: (+373 22) 737396, 737398 

fax: (+373 22) 735212 

e-mail: Matiescu@aita.mldnet.com 

TERMOTRANSAUTO SA 

MD-2020 Chi8in7u, str. Socoleni, 31 

tel.: (+373 22) 467979 

fax: (+373 22) 465552 

TRANS AGER SRL 

MD-2004 Chisinau, str. Mihai Vireazu, 1 

tel.: (+373 22) 210244 

fax: (+373 22) 240079 

e-mail: transager@company.md 

TRANSCARGO-SERVICE SRL 

Chisinau, str.Ceachir M, 7 

tel.: (+373 22) 221618 

fax: (+373 22) 276833 

TRANSFRIGO SRL 

MD-2020 Chisinau, str. Doina, 165 

tel.: (+373 22) 460146, 467426 

fax: (+373 22) 467426 

e-mail: transfrigo@rambler.ru 

TRANSICOM SRL 

MD-2028 Chisinau, sos. Hincesti, 38B 

tel.: (+373 22) 733809 

fax: (+373 22) 733009 

e-mail: agros@agros.net.md 

TRANSIMEX SRL 

MD-2002 Chisinau, str. Padurii, 13 

tel.: (+373 22) 521242 

fax: (+373 22) 521073 

e-mail: transimex@mdl.net

236 

Załczniki 

TRANSMIDAN-EXPEDITIE SRL 

MD-2070 Chisinau, str. Hincesti, 142, of. 9 

tel.: (+373 22) 725403, 725418 

fax: (+373 22) 725403 

e-mail: transmidan@rambler.ru 

TRANSROUTE-EUROPA SRL 

MD-2062 Chisinau, str. Padurii, 12 

tel.: (+373 22) 564611 

fax: (+373 22) 564610 

VICTORAM SRL 

MD-2019 Chisinau, str. Mitropolit Varlaam, 56 

tel.: (+373 22) 0-26833642, 721051 

fax: (+373 22) 026833626 

VITRANS-C.G. SRL 

MD-3200 jud. Chisinau, s. Varnita, str. S.Lazo, 18 

tel.: (+373 22) 0-28487168 

fax: (+373 22) 028460845 

e-mail: vitrans@idknet.com 

TRUCK SRL 


str. Bucuriei, 12, blocul A, of.106 

tel.: (+373 22) 752962 

fax: (+373 22) 743725 

e-mail: truck@moldovacc.md


Nr 31. PROGRAM TARGÓW I WYSTAW NA ROK 2005 

A. I Polska Wystawa Narodowa POLEXPORT 2005, 14-17 czerwca 2005 Kiszyniów 

B. IMPREZY ORGANIZOWANE PRZEZ MOLDEXPO S.A. 

Nazwa imprezy Termin Brana 

Sports-Leisure- 

Tourism 

10-12 

lutego 

Sprzt sportowy, turystyczny, rybacki i łowiecki. Usługi 

hotelowo-restauracyjne, agencje i biura turystyczne, 

przewo nicy, firmy ubezpieczeniowe, infrastruktura 

Beauty 3-6 marca Artykuły perfumeryjne, rodki upikszajce oraz wyposaenie 

gabinetów kosmetycznych i salonów fryzjerskich, wyroby 

jubilerskie oraz biuteria 

Moldconstruct 16-19 

marca 

Moldenergy 16-19 

marca 

City 2005 23-26 

marca 

Technologie, technika, oprzyrzdowanie, narzdzia i 

materiały budowlane i wykoczeniowe, wyroby ceramiczne, 

systemy grzewcze i wentylacyjne, izolacja i pokrycia 

dachowe. 

Technologie i urzdzenia grzewcze, kotły i piece, 

zaopatrzenie w gaz, urzdzenia pomiarowe i kontrolne, 

systemy dla energetyki, systemy oszczdzania energii. 

Materiały budowlane i wykoczeniowe, izolacja, pokrycia 

dachowe, urzdzenia sanitarne, wyroby ceramiczne, szkło, 

okna i systemy profilowane, drzwi i bramy, elementy 

wykoczenia wntrz, systemy grzewcze i wentylacyjne. 

Small Business 20-22 

kwietnia 

Wystawa uniwersalna -forum dla małych i rednich 

producentów towarów i firm usługowych 

City 2005 12-14 maja Materiały budowlane i wykoczeniowe, izolacja, pokrycia 




Packaging 

Depot 

Food & Drinks 

Food Technology 

18-22 maja Opakowania, oprzyrzdowanie, materiały, technologie do 

produkcji opakowa, urzdzenia do produkcji etykietek, 

urzdzenia magazynowe. 

18-22 maja Technologie i oprzyrzdowanie dla przemysłu przetwórstwa 

spoywczego. Wyposaenie sklepów i magazynów dla 

przedsibiorstw spoywczych. 

Baby Land 01-04 

czerwca 

National Travel 01-04 

Market 

czerwca 

Furniture 08-11 

wrzenia 

Artykuły dla dzieci, zabawki, odzie i obuwie, ksiki dla 

dzieci. 

Turystyka, agencje i biura turystyczne, baza turystyczna: 

hotele, domy wypoczynkowe, sanatoria. Wyposaenie 

kempingowe. Przewo nicy. Firmy ubezpieczeniowe. 

Infrastruktura. 

Meble. Maszyny, urzdzenia i materiały dla przemysłu 

meblarskiego. Wyposaenie wntrz.

238 

Załczniki 

Nazwa imprezy Termin Brana 

MoldDEDIZIN & 

MoldDENT 

21-24 

wrzenia 

City 2005 21-24 

wrzenia 

wito Wina 08-09 

pa dziernika 

Black Sea Letex 13-16 

pa dziernika 

MOLDAGROTECH 26-30 

pa dziernika 

FARMER 26-30 

pa dziernika 

MoldECO 26-30 

pa dziernika 

Infoinvent 09-12 

listopada 

Reclama. Design. 09-11 

Birotica 

listopada 

Small Business 21-25 

grudnia 

Oprzyrzdowanie medyczne, aparatura i materiały, preparaty 

farmaceutyczne, stomatologia, optyka, zioła i roliny 

lecznicze 

Materiały budowlane i wykoczeniowe, izolacja, pokrycia 




Festiwal wina, prezentacje, wystpy, konkursy zwizane ze 

Narodowym witem Wina; impreza pod patronatem 

Prezydenta RM, 

Tekstylia, odzie, trykota, obuwie, wyroby skórzane 

i futrzarskie, dywany, surowce, oprzyrzdowania i akcesoria. 

Oprzyrzdowanie i technologie dla produkcji rolnej, nawozy, 

rodki ochrony rolin, zwierzt i ptaków, systemy 

nawadniania i zraszania. 

Nasiona, materiał szkółkarski, urzdzenia ogrodnicze i do 

sadów, szklarnie, zwierzta gospodarstwa domowego, drób, 

pasza, dodatki paszowe i premiksy 

Technologie, oprzyrzdowanie i aparatura, racjonalne 

wykorzystanie bogactw naturalnych, utylizacja odpadów 

przemysłowych, produkcja ekologicznie czystych towarów 

i produktów, bezpieczestwo ekologiczne 

Projekty innowacyjne, nowe oprzyrzdowania, technologie 

i materiały, ocena własnoci przemysłowej, sprzeda licencji. 

Noniki, materiały reklamowe, sprzt i technologie, agencje 

reklamowe, poligrafia reklamowa 

Targi witeczne. Wystawa uniwersalna - forum dla małych i 

rednich producentów towarów i firm usługowych. Prezenty 

ródło: WEH Ambasady RP w Kiszyniowie


Nr 32. 

MOŁDOWSCY ORGANIZATORZY WYSTAW I TARGÓW 

POLIPROJECT EXHIBITIONS Ltd. 

MD-2012 Chisinau, str. Maria Cibotari 19 

tel. (+373 22) 222055, 243118, fax: 222070 

e-mail: info@poliproject.md 

www.poliproject.md 

MOLDEXPO S.A. 

MD-2008 Chisinau, str. Ghioceilor 1 

tel. (+ 373 2) 747419, 745796, fax: 747420 

e-mail: info@moldexpo.md 

www.moldexpo.md 

Centrul Expozitional Transnistrean S.A.T.I. 

MD-3300 Tiraspol, str. 9 Ianuarie 139 

tel/fax: (+373 33) 35311 

JET System S.R.L. 


tel. (+373 22) 247289, fax: 210531 

e-mail: jetsys@moldovacc.md 

OLEXPO S.A. 


tel/fax: (+373 22) 719017, 756960, 759615 

e-mail: olexpo@company.md 

www.company.md/olexpo 


a Republici Moldova 

MD-2004 Chisinau, 151 Stefan cel Mare Av. 

tel. (+373 22) 221552, fax: 234425, 227586 



Moldova - filiala Cahul 


tel./fax: (+373 299) 26971 

e-mail: cahul@chamber.md 


Moldova - filiala din Gagauzia 

MD-6104 U.T.A. Gagauzia, or. 

Ciadir-Lunga, 133, Lenin Str. 

tel. (+373 61) 23731, 21811, fax:23061 

e-mail: gagauzia@chamber.md 


Moldova - filiala Edinet 


tel. (+373 246) 23464 

e-mail: edinet@chamber.md 


Moldova - filiala Ungheni 


Tel (+373 23) 626311, fax: 623334 

e-mail: ungheni@chamber.md 

Camera de Comert si Industrie din 

Transnistria 

MD-3300 Tiraspol, str. Voczalnii 6-A 

tel. (+373 33) 35436, fax: 34203 


a Republici Moldova - filiala Balti 

MD-3100 Balti, str. 31 August 20-B 

tel. (+373 231) 29154 

e-mail: balti@chamber.md

240 

Załczniki 

Nr 33. 

STAWKI PODATKU AKCYZOWEGO 

Nr Rodzaj produktów Jednostki Akcyza 

1. Kawior czerwony MDL 20 % 

2. Kawior czarny lub substytuty kawioru MDL 25 % 

3. Kawa kofeinowa i bezkofeinowa, substytuty kawy MDL 10 % 

4. Piwo słodowe litr 1,00 MDL 

5. Wina musujce litr 10 % ale nie mniej 

ni 2,50 MDL za litr 

6. Szampany litr 10 % ale nie mniej 


7. Napoje alkoholowe w opakowaniach o poj. do 2 l 

o zawartoci alkoholu do 13 % 

o zawartoci alkoholu powyej 13 % 

litr czystego 

alkoholu 

10 % ale nie mniej 


10 % ale nie mniej 


9. Napoje bezalkoholowe litr 10 % ale nie mniej 


11. Papierosy 

z filtrem 

bez filtra 

1000 sztuk 

1000 sztuk 

8,7 MDL 

3,7 MDL 

12. Cygara, cygara z odcitym kocem 1000 sztuk 1240 MDL 

13. Inne cygara, cygaretki, papierosy zawierajce 1000 sztuk 6,2 MDL 

substytuty tytoniu 

14. Olej napdowy (do silników Diesla) tona 500 MDL 

15. Paliwo normalne i wysokiej jakoci tona 1200 MDL 

16. Biuteria z metali szlachetnych MDL 10 % 

17. Perfumy MDL 10 % 

18. Wyroby futrzarskie MDL 25 % 

19. Urzdzenia video sztuka 10 euro 

20. Magnetofony, radiomagnetofony, dyktafony, MDL 15 % 

odtwarzacze audio 

21. Kamery, kamery video, itp. sztuka 30 euro 

22. Samochody z silnikiem spalinowym i zapłonem 

iskrowym: 

o pojemnoci nie wikszej ni 1000 cm 3 cm 3 

o pojemnoci przekraczajcej 2500 cm 3 cm 3 

o pojemnoci 1000-1500 cm 3 

cm 3 


cm 3 


cm 3 

o pojemnoci przekraczajcej 3000 cm 3 cm 3 

Samochody z silnikiem spalinowym i zapłonem 

spreniowym (diesel, półdiesel): 

o pojemnoci nie wikszej ni 1500 cm 3 cm 3 


cm 3 

0,30 euro 

0,40 euro 

0,60 euro 

1,00 euro 

1,60 euro 

0,40 euro 

1,00 euro 

1,60 euro 

23. Licencja na prowadzenie gier hazardowych cena 25 % 

$ródło: PricewaterhouseCoopers – Business Guide to Moldova, 2004 Edition


Nr 34. 

OGRANICZENIA WWOZU PRZEDMIOTÓW UYTKU OSOBISTEGO 

Lista przedmiotów i towarów przeznaczonych do uytku osobistego, które mona wwie na 

terytorium Republiki Mołdowy bez opłat celnych 

Lp. Opis towaru Ilo 

1. Piwo 5 litrów 

2. Wino oraz inne napoje alkoholowe 2 litry 

3. Cygara 50 sztuk 

4. Papierosy 200 sztuk 

5. Paliwa samochodowe tylko paliwo znajdujce 

si wewntrz zbiornika 

paliwa pojazdu, którym 

porusza si osoba 

przekraczajca granic 

Mołdowy 

6. Artykuły skórzane: torby podróne, walizki, itp. 1 sztuka 

7. Futra sztuczne i naturalne oraz wyroby 1 sztuka 

8. Artykuły odzieowe, dziane 3 sztuki 

9. Artykuły odzieowe z tkanin 3 sztuki 

10. Obuwie 2 pary 

11. Urzdzenia słuce do przetwarzania danych (np. komputery 

osobiste) 

1 sztuka 

12. Urzdzenia do rejestracji i odtwarzania dzwiku (np. magnetofony) 1 sztuka 

13. Urzdzenia do rejestracji i odtwarzania obrazu (np. magnetowidy) 1 sztuka 

14. Kamery wideo 1 sztuka 

15. Urzdzenia optyczne, aparaty fotograficzne 1 sztuka 

16. Zegarki, zegary, budziki, itp. 3 sztuki 

ródło: www.trade.moldova.md

242 

Załczniki 

Nr 35. 

ADRESY SPECJALNYCH STREF EKONOMICZNYCH 

Strefa Ekspo-Biznes-Kiszineu 

MD-2008 Chisinau, str. Gioczeilor 1 

tel. (+373 22) 716053 

fax: (+373 22) 628263 

Strefa Twardica 

udiec Taraklija, wie Twardica 

tel. (+373261) 20669, 20095 

e-mail: zaltvardita@mdl.net 

Strefa Park Produkcyjny Taraklia 

udiec Taraklia, Taraklia 

tel. (+323274) 24483 

fax: (+373274) 23281 

Strefa Park Produkcyjny Wulkeneszt 

Gagauz-Eri, Wulkeneszt 

tel. (+373253) 22568 

e-mail: cerven@moldova.md 

Strefa Park Produkcyjny Otaci-Biznes 

udiec Jediniec, Otaci, str. Wojtowici 21 

tel./fax: (+373271) 24496 

e-mail: freezoneotaci@mdl.net


Nr 36. 

25 NAJWIFKSZYCH PRZEDSIFBIORSTW Z KAPITAŁEM ZAGRANICZNYM 

W REPUBLICE MOŁDOWY 

Nazwa przedsibiorstwa 

Rodzaj działalnoci 

Kraj pochodzenia 

kapitału 

MOLDOVAGAZ S.A. Zaopatrzenie w gaz Rosja 

Kiszyniowskie Sieci 

Dystrybucja energii elektrycznej Hiszpania 

Elektronergetyczne, Południowe 

Sieci Elektroenergetyczne, 

Centralne Sieci 

Elektroenergetyczne 

VOXTEL Usługi telefonii komórkowej Francja, USA, 

Rumunia 

MOLDCELL Usługi telefonii komórkowej Holandia 

LUKOIL-MOLDOVA Transport i handel paliwami Wielka Brytania 

TIREX-PETROL Handel paliwami Niemcy 

MOBIASBANCA Usługi finansowe USA 

Carmez International 

Belgia 

EFES Vitanta Breweries Produkcja piwa Holandia 

Bank Komercyjny Rumunii, Filia Usługi finansowe 

Rumunia 

w Kiszyniowie 

ENERGBANCA Usługi finansowe Lichtinstein 

Criva-KNAUF 

Wydobycie surowców i produkcja Niemcy 

materiałów budowlanych 

MOLDOVA-AGROINDBANCA Usługi finansowe USD 

QBE-ASITO Usługi ubezpieczeniowe Australia 

Kentford Capital Corporation Usługi finansowe Irlandia 

SUDZUCKER MOLDOVA Produkcja cukru; przetwórstwo Niemcy 

warzyw i owoców 

ProCredit Moldova Usługi finansowe midzynarodowy 

Balteanca Produkcja odziey Niemcy 

PIELE Produkcja wyrobów skórzanych Włochy 

Leogrant Ltd, Dedeman Grand Usługi hotelarskie 

Turcja 

Chisinau Hotel 

Ernst&Young Doradztwo biznesowe Cypr 

Ciment (Lafarge) Produkcja materiałów budowlanych Francja 

Coca Cola Bottlers Chisinau Ltd Produkcja opakowa Luxemburg 

Glass Container Company Produkcja opakowa szklanych Hiszpania 

Fabrica de Produse Lactate din 

Hincesti (Alba) 

Przemysło spoywczy (mleczarski) 

USA 

Opracowanie: WEH Ambasady RP w Kiszyniowie na podstawie materiałów MEPO

244 

Załczniki 

Nr 37. 

HOTELE 

ABC S.A. 

MD-2012 Chisinau, str. Sfatul Tarii 14/1 

tel. (+373 22) 246839, fax: (+373 22) 238837 

ADRESA 

MD-2001 Chisinau, bul. C. Negruzzi 1 

tel. (+373 22) 274698, 544392, fax: 272096 

AEROPORT 

MD-2026 Chisinau, Aeroport 

tel. (+373 22) 525408 

DACIA S.R.L. 


tel. (+373 22) 232251, fax: 234647 

DINAMO, Clubul Sportiv Central 


tel. (+373 22) 237318 

DINAMO 

MD-2045 Chisinau, str. Materi Basarab 11 

tel. (+373 22) 443570 

AINA S.N.C. 

MD-3805, U.T.A. Gagauzia, or. Comrat, 

str. Pobeda 127-A 

tel. (+373-38) 22572, 24140, fax: (+373-38) 

22292 

BASARABIA 

MD-3121 Balti, str. M. Sadoveanu 1 

tel. (+373-31) 61219, 61366, 61417 

DRUBA 

MD-3300 „Tiraspol, mun. Tiraspol, 

str. 25 Octombrie 118 

tel. (+373-33) 37501, 34266, 50652 

FANTAZIE 

MD-4601 Edinet, mun. Edinet, 


tel. (+372-46) 24460 

CILIX 

MD-3904 Cahul, mun. Cahul, 

str. Ioan Voda cel Cumplit 73 

tel. (+373-39) 22955 

CODRU I.S. 

MD-3505 Orhei, mun. Orhei, str. Vasile Lupu 36 

tel. (+373-35) 22504, 22718, 24821 

CODRU 


tel. (+373 22) 208102, 208104, fax: 237948 

CODRU 

MD-7412 Taraclia, s. Albota de Sus 

tel./fax: (+373-74) 57300 

COSMOS S.R.L. 

MD-2065 Chisinau, piata C. Negruzzi 2 

tel. (+373 22) 542770, 542777, fax: 542744 

CRISMAX S.A. 

MD-2003 Chisinau, or. Durlesti, 

str. Stefan-Voda 3 

tel. (+373 22) 584162, fax: 584164 

FLORA S.R.L. 

MD-2024 Chisinau, str. Zimbrului 10 

tel. (+373 22) 442048, 441002, fax: 441210 

FLORA-FAR S.A. 

MD-5001 Floresti, or. Floresti, str. Garii 6 

tel. (+373-50) 22330, 22128 

GRAP S.R.L. 


str. Stefan cel Mare 1-A 

tel. (+373-31) 45703, 45708, 43441, fax: 43442 

GRIMPER GALANT S.R.L. 

MD-2069 Chisinau, Calea lesilor 30 

tel. (+373 22) 759889, fax: (+373 22) 717156 

HOTELUL 

MD-2001 Chisinau, bul. C. Negruzzi 7 

tel. (+373 22) 578501, 758506 

HOTELUL DIN CAMENCA 

MD-6601 Camenca, or. Camenca, str. Lenin 4 

tel. (+373-66) 22031, 22062


HOTELUL DIN DONDUSENI 

MD-5102 Donduseni, or Donduseni, 


tel. (+373-51) 22870, 24347, 24547, 22111 

HOTELUL DIN GRIGORIOPOL 

MD-4001, Grigoriopol, or. Grigoriopol, 

str. Karl Marx 199 

tel. (+373-40) 22175 

INSTITUTUL MUNCII S.R.L. 

MD-2024 Chisinau, str. Zimbrului 10 

tel. (+373 22) 40264, fax: 439893 

INTERAUTOSERVICE S.A. 

MD-2069 Chisinau, Calea lesilor 30 

tel. (+373 22) 744931, 759828, fax: 740723 

JOLLY-ALON S.A. 

MD-2012 Chisinau, str. Maria Cibotari 37 

tel. (+373 22) 232894, 232896, fax: 232870 

MERIDIAN 

MD-2001 Chisinau, str. Tighina 42 

tel. (+373 22) 270620, fax: 270582 

MOLDOVA-TUR S.A. 


tel. (+373 22) 540301, 540305, fax: 540494 

MONTE-NELLY S.R.L. 


tel. (+373 22) 292574, 292481, fax: 292530 

NISTRU 

MD-2046 Chisinau, or. Vadul lui Voda 

tel. (+373 22) 416117, 416386, fax: 416247 

NISTRU 

MD-3215 Bender, mun. Bender, 

str. Tkacenko 10 

tel. (+373-32) 29478, 29480 

POPAS 

MD-2060 Chisinau, bul. Ioan Cuza-Voda 10 

tel. (+373 22) 775511, 506089, tel./fax: 774666 

PRIETENIA 

MD-3215 Bender, mun. Bender, str. Tkacenko 18 

tel. (+373-32) 29622, 29660, fax: 29571 

STATIA TINERILOR TURISTI 

MD-3215 Bender, mun. Bender, 

str. Komsomolului 2 

tel. (+373-32) 43289, fax: 42053 

TIDERIUS 

MD-5502 Ribnita, mun. Ribnita, sr. Pobeda 9 

tel. (+373-55) 23588, 23849 

TINERETEA-MODERN S.R.L. 


str, Micolae Iorga 10-A 

tel. (+373-31) 46775 

TURIST S.R.L. 


tel. (+373 22) 220637, 220512 

VESTA S.R.L. 

MD-4701 Briceni, or. Briceni, str. Frunze 2 

tel. (+372-47) 23342, 22672 

VICTORIA S.R.L. 

MD-3003 Soroca, mun. Soroca, str. Traian 1 

tel. (+373-30) 23228, 24018 

VILA BERDE S.R.L. 

MD-2011 Chisinau, or. Codru, 

str. V. Alescandri 16 

tel./fax: (+373 22) 796163 

VISPAS 

MD-2004 Chisinau, str. A. Lapusneanu 26 

tel. (+373 22) 242129, 210694, fax: 210515 

WEATHER WISE 

MD-2008 Chisinau, str. G. Alexandrescu 5 

tel. (+373 22) 749733, 746949, fax: 719124 

ZAREA 

MD-2005 Chisinau, str. Anton Pann 4 

tel. (+373 22) 227625, fax: 220658

246 

Załczniki 

Nr 38. WYBRANE OFERTY INWESTYCYJNE W DZIEDZINIE ROLNICTWA 

(przedstawione na Midzynrodowym Forum Inwestycyjnym – 26 listopad 2004 r. w Kiszyniowie) 

Tytuł projektu 

Dane o instytucji 

Opis projektu 

Całkowity koszt projektu 

Czas zwroty nakładów 

Cele projektu 



Opis projektu 


Czas zwrotu nakładów 

Cele projektu 



Opis firmy 

Opis projektu 


Czas realizacji 

Obecny stan inwestycji 

Produkcja, magazynowanie i sprzedawanie wieych owoców 

Dodastel – Gemi” Ltd 

Adres: MD-3715 P. Botu str, 4 com.Cojusna, jud. Chi8in7u 

Dyrektor: Jereghi Gheorghe 

Tel: (373 37) 42 856; 42 755 

Projekt ma na celu odnowienie istniejcego sadu owocowego o pow. 

123 ha (z moliwoci rozszerzenia upraw do 800 ha) lecego we wsi 

Minceni w centrum kraju. Obecnie w sadzie rosn jabłonie, liwy, 

grusze i winie, które daj roczny zbiór 1407 ton. Roczny dochód jest 

przewidziany na 620625 Euro. 

1,797,100 EUR 

3 lata 

• Zakup sprztu rolniczego, 

• Zakup rodków owadobójczych i grzybobójczych 

Plantacja orzechów laskowych 

Gospodarstwo rolnicze "Vladimir Vlasov" 

Adres: MD-6531 Rusteni village, Anenii Noi, Jud.Chisinau 

Tel: (373) 29597070 

Projekt obejmuje plantacj orzechów laskowych na powierzchni 40 ha. 

Zbiór z drzewka wynosi 30 kg, a całkowity zbiór wynosi 24 000 kg i 

przynosi dochód 20 000 USD 

68.481 USD 

6 lat 

Plantacja orzechów laskowych 

Realizacja nowoczesnej technologii w zakresie produkcji jabłek 

kategorii bio produktów 

„Policarpus” SRL 

MD 4601, Edinet 

Tel: (373 46) 22343, (373 91) 30560 

Firma produkuje jabłka kategorii bioproduktów na powierzchni 50 ha 

Projekt zakłada zakup nowoczesnej technologii do produkcji jabłek 

kategorii bioproduktu. Sad zostanie zasadzony z gstoci 1250 drzew/1 

ha. Prognozowana produkcja bdzie wynosi 1250 ton. Wysokiej 

jakoci owoce bd stanowiły 80 % całkowitej produkcji i bd 

sprzedawane zarówno na lokalnym jak i zagranicznym rynku 

3.500.000 USD 

11 lat 

Koncepcja projektu



Informacje o firmie 

Opis projektu 





Opis firmy 

Opis projektu 


Okres realizacji 


Cele projektu 




Opis firmy 

Opis projektu 


Realizacja technologii produkcji liwek kategorii bioproduktu 

Ghec-Prun SRL 

MD 6427, s.Grozesti, Ungheni country 

Tel: (373 64) 43321, (373 95) 37432 

Projekt obejmuje zakup technologii do produkcji liwek kategorii 

bioproduktu. Proponuje si plantacj 30 ha liwek oraz instalacj 

systemu nawadniania 

300.000 USD 

Koncepcja projektu 

Centrum handlowe drzew dekoracyjnych, krzewów i kwiatów 

JSC „Codru-Nord” 

Dyrektor Generalny: Rotari Ion 

Adres: 3100 Mołdowa, Balti, Post box 14 

Tel./fax: (373 31) 42564 

JSC „Codru-Nord” została utworzona w 1998 roku na bazie 

pastwowego gospodarstwa „Codru” załoonego w 1957 roku. 

Pastwowe gospodarstwo było załoycielem mołdowsko-włoskiej firmy 

„Floribel” i jego udział to 50 % autoryzowanych akcji. Obecnie JSC 

„Codru-Nord” posiada 80 ha ziemi, budynki, załog 48 osobow 

Bdc jednym z najwikszych dostawców w Mołdawie i byłym ZSRR, 

moliwoci produkcyjne firmy mog wzrosn znaczco, majc na 

uwadze fakt, i w przeciwiestwie do klientów do 1990, obecnie rynek 

przeobraził si w sektor prywatny, przedsibiorców i firmy zajmujce 

si produkcj rolin. Projekt zakłada budow centrum handlowego 

rolin dekoracyjnych, drzew, krzewów, cz produkcji bdzie 

sprzedawana na rynek zagraniczny, głównie kraje ssiadujce (w 

ssiedztwie firmy przebiega midzynarodowa droga) 

250.000 USD 

6-8 miesicy 

5 lat 

Wybudowanie obiektów pod centrum handlowe 

Osłony przeciw słocu 

Chłodzcy dach 

Miejsce odpoczynku dla klientów 


Modernizacja szklarni i zwikszenie produkcji warzyw 

Pastwowa Firma Rolnicza „Flori” 

Adres: MD-2017, Chisinau, or. Singera, Str. Florilor, 26 

Tel: (373 2) 413901, 413902, 413903 

Firma prowadzi nastpujc działalno: sadzonki wazyw, szklarnie, 

drzewa i krzewy ozdobne, produkty rolne, warzywa 

Projekt zakłada przebudow szkieletów szklarni, systemów grzewczych 

i nawadniajcych w szklarniach, ulepszenie technologii uprawy warzyw 

w szklarniach 

1.000.000 USD

248 

Załczniki 



Opis projektu 




Zespolenie pojedynczego zamknitego ekologicznie czystego cyklu 

technologicznego uprawy i przetwórstwa pszenicy i kukurydzy 

„La plopi” S.A. 

Adres: Str. Stefan cel Mare 21, Sangera, MD-2091, Mołdowa 

Tel: (373 2) 413851(52) 

Dyrektor: Mihail Cuiban 

Ide projektu jest połczenie w jeden zamknity ekologicznie czysty 

cykl technologiczny uprawy i przetwórstwa pszenicy i kukurydzy bez 

odpadków. W rezultacie przetwórstwa ziarna powstanie gluten 

pszeniczny i kukurydziany; ekologicznie czyste dodatki do paliw, 

ulepszacze do pasz dla zwierzt, ptaków i ryb; płynne i suche nawozy 

organiczne. 

2.500.000 USD 

4 lata 

Biznes plan, studium wykonalnoci oraz opis technologiczny zostały 

opracowane. 



Produkcja i sprzeda rasowych wi 

JSC „Buchet” 

Dyrektor: Hadji Ion 

Adres: MD 7425, jud. Taraclia, Novosiolovca 

Tel./fax: (373 74) 28130, 28230 

Opis firmy JSC „Buchet” została utworzona w 1958 roku. Kapitał firmy – 809.000 

USD. Farma wi powstała w 1968 w celu hodowli wi. 

Na terytorium firmy znajduj si budynki dla macior, budynki do 

hodowli młodych wi do reprodukcji, budynek dla wi 2-4 

miesicznych, budynek do reprodukcji – knury, budynek dla pronych 

macior, budynek do przetwórstwa poywienia, dwa ujcia wody, 

kotłownia. 

Opis projektu 




Cele projektu 


Zwikszenie hodowli wi rasowych do 1200, przywrócenie produkcji 

wi w Republice Mołdowy i zaopatrywanie ludnoci w miso. 

Sprzeda bdzie prowadzona na rynku lokalnym oraz w krajach WNP. 

500.000 USD 

1,5 roku 

7 lat 

Przebudowa farmy 

Zakup sprztu oraz technologii 

Zakup knurów na cele produkcji wi 

Ogrodzenie farmy 

Gazyfikacja farmy 

Koncepcja projektu




Opis firmy 

Opis projektu 




Cele projektu 


Produkcja i hodowla rasowych wi 

JSC „Albota” 

Osoba do kontaktu: M. Chiper, G. Uzun 

Adres: Republika Mołdowy 7425, jud. Taraclia 

Tel./fax: (373 74) 57230, (373 91) 09157 

JSC „Buchet” została utworzona w 1947 roku. Firma rozpoczła 

produkcj wi rasowych w 1962 roku. Firma posiada budynki, 

maciory, knury, sił robocz oraz specjalistów. 

Projekt przewiduje dalszy rozwój produkcji wi rasowych i osignicie 

w momencie zakoczenia projektu 600 sztuk wi rasowych w celu 

zaopatrywania ludnoci w miso oraz ywych młodych wi. Sprzeda 

prowadzona bdzie na rynku lokalnym oraz w krajach WNP. 

82.000 USD 

2 lata 

4 lata 

Przebudowa trzech pomieszcze 

Zakup sprztu oraz technologii 

Zakup paszy 

Przebudowa studni 

Przebudowa kanalizacji 


ródło: www.polonia.md i www.forum.mepo.md

250 

Załczniki 

Nr 39. 

INFORMACJE NA STRONACH INTERNETOWYCH 

Adres internetowy Właciciel domeny Zawarto strony; jzyk 


www.moldova.org Ambasada Mołdowy w USA Informacje ogólne, biznes, 

administracja, turystyka, linki 

www.cia.gov/cia/publication CIA (Central Intelligence Ogólme informacje na temat Mołdowy 

s/factbook/geos/md.html Agency) 

www.politicalresources.net/ Newspaper Service on the Ogólme informacje o kraju, informacje 

moldova.htm 

www.polonia.md 

Internet 

Wydział Ekonomiczno- 

Handlowy Ambasady Polskiej 

w Kiszynowie 

o ustroju politycznym, konstytucja 

Inforacje gospodarcze, biznesowe, 

polityczne i inne 

www.usembassy.md Ambasada USA w Mołdowie Ogólne inforacje polityczne, 

gospodarcze i kulturalne 

www.moldova.pl 

Ambasada Mołdowy w Polsce Informacje ogólne, biznes, 

administracja, turystyka, linki 

Serwisy wybranych organów i instytucji pastwowych 

www.president.md Prezydent Republiki Oficjalna strona Prezydenta RM 

Mołdowy 

www.moldova.md Rzd Republiki Mołdowy Oficjalne informacje polityczne, 

ustrojowe, prawne, prywatyzacja, 

przetargi 

www.parlament.md Parlament RM Informacje na temat struktury i prac 

parlamentu, teksty ustaw 

www.privatization.md Departament Prywatyzacji 

RM 

www.statistica.md 

www.turism.md 

Departament Statystyki i 

Socjologii RM 

Departament Rozwoju 

Turystyki 

Informacje ogólne o kraju, metody 

prywatyzacji i ramy prawne, program 

prywatyzacji, profile prywatyzowanych 

firm 

Dane statystyczne, informacje o 

departamencie, nowoci, publikacje, 

linki 

Informacje ogólne o kraju, turystyka 

www.bnm.md Narodowy Bank Mołdowy Dane o banku, aktualne kursy walut, 

opracowania makroekonomiczne, 

informacje finansowe, lista banków 

komercyjnych 

www.moldse.md 

www.agepi.md 

www.registru.md 

Giełda Papierów 

Wartociowych 

Rzdowa Agencja Ochrony 

Własnoci Przemysłowej 

(AGEPI) 

Departament Technologii 

Informacyjnych 

Informacje na temat funkcjonowania 

giełdy, notowania kursów akcji 

Spis praw dot. ochrony własnoci, 

patentów, itd.; wiadomoci; spisy 

znaków zastrzeonych, patentów itp.; 

kalendarz wystaw i seminariów; lista 

prawników 

Rejestr osób fizycznych, rejestracja 

podmiotów gospodarczych 

A 

A 

A 

P 

M 

R 

A 

A 

M 

R 

M 

R 

A 

M 

R 

M 

A 

M 

A 

R 

A 

M 

R 

M 

A 

M 

R 

A 

A 

M 

R



Organizacje pozarzdowe 

www.ngo.md 

National Assistance and 

Information Center on NGOs 

Informacje dotyczce pozarzdowych 

organizacji 

www.contact.md 

"CONTACT" National Centrum wspierania organizacji 

Assistance and Information pozarzdowych 

Center on NGOs 

Informacje gospodarcze i prawne, strony organizacji gospodarczych 

www.lex.md MoldLex Prawo i ustawodawstwo; spis aktów 

prawnych, umów midzynarodowych, 

rozporzdzenia Min. Finansów, 

Inspektoratu Finansowego i in. 

www.docs.md docs.md Prawo i ustawodawstwo; spis aktów 

www.infomarket.md 

Economic and Financial News 

Agency 

prawnych, umów midzynarodowych 

Aktualne informacje rynkowe (giełda, 

banki, obligacje, nieruchomoci, 

podatki, energetyka,inwestycje) 

www.yellowpages.md Serwis internetowy Adresy firm produkcyjnych i 

usługowych 

www.cisr-md.org 

www.bisnis.doc.gov/bisnis/c 

ountry/moldova.cfm 

www.mepo.net 


http://www.plig.org.pl/rynki 

wschodnie_moldowa.html 

Centrum Studiów 

Strategicznych i Reform 

Business Information Service 

for the Newly Independent 

States 

Organizacja Promocji 

Eksportu Mołdowy 

Izba Handlowo-Przemysłowa 

RM 

Izba Gospodarcza Rynków 

Wschodnich 

Analizy makroekonomiczne i 

opracowania na temat gospodarki 

Mołdowy 

Serwis przygotowany przez 

amerykaski departament handlu; 

Informacje, opracowania tematyczne 

dotyczce gospodarki Mołdowy 

Oferty firm, katalog eksporterów 

mołdowskich, wiadoomci 

gospodarcze, linki, kalendarz wystaw 

Wiadomoci, kalendarz targów i 

wystaw, spis ofert firm 

Katalog importerów mołdawskich, 

informacje na temat współpracy 

gospodarczej, handlu zagranicznego i 

inne wiadomosci ekonomiczne 

www.moldova-freezone.com Expo-Business-Chisinau Strona Specjalnej Strefy Ekonomicznej 

w Kiszyniowie; nowoci, oferty, 

przetargi, ustawy dotyczce SSE 

www.moldexpo.md 

Midzynarodowe Centrum 

Wystawowe Moldexpo 

Informacje o targach i wystawach, 

organizowanie wystaw, kalendarz 

wystaw, linki do centrów 

wystawowych 

www.trade.moldova.md Departament Handlu RM Informacje o gałziach przemysłu, 

handlu midzynarodowym, wykaz 

tytułów aktów prawnych, prawo dot. 

inwestycji i prywatyzacji. 

www.psm.pl/akty_prawne/u 

mowy/moldowa.htm 

Pierwszy Serwis 

Midzynarodowy Transportu i 

Spedycji 

Zbiór aktów prawnych dotyczcych 

midzynarodowych przewozów 

drogowych 

M 

A 

M 

A 

M 

R 

M 

R 

R 

M 

A 

M 

R 

A 

A 

A 

R 

M 

R 

A 

M 

R 

A 

P 

M 

R 

A 

M 

R 

A 

M 

R 

A 

P

252 

Załczniki 


www.vinomoldova.md POLIPROJECT Wino w Mołdawii 

www.un.md United Nations Moldova Informacje o dziłalnosci UN w 

poszczególnych krajach 

www.europa.eu.int/comm/ 

external_relations/moldova/i 

ntro 

European Union in the World 

Informacje na temat polityki 

zagranicznej,sytuacji ekonomicznej i 

współpracy Mołdowy z organizacjami 

midzynarodowymi 

www.stroy.md Budownictwo i materiały budowlane M 

R 

www.met.dnt.md Economic Trends Dane ekonomiczne dotyczce 

Mołdowy 

R 

A 

www.logos.press.md Ekonomiczne Komentarze Tygodnik ekonomiczny M 

R 

www.iatp.md 

Internet Access and Training 

Program 

Usługi i szkolenia internetowe; linki M 

A 

www.bizpro.md Bizpro-Moldova Strona organizacji wspierajcej 

działalno i kontakty pomidzy 

małymi i rednimi przedsibiorstwami 

M 

R 

A 

A 

A 

www.all-biz.md Mołdowa Przemysłowa Informacje na temat przemysłu RM, 

giełda kontaktów 

Inne 

www.gate.md Moldova Gateway Portal internetowy (103 kategorie 

linków) i wyszukiwarka 

R 

A 

www.allmoldova.com AllMoldova Portal internetowy i wyszukiwarka M 

R 

A 

www.imfoplease.com Imfoplease Serwis informacyjny A 

www.lonelyplanet.com Przewodnik turystyczny Informacje turystyczne 

A 

LonelyPlanet 

www.azi.md Serwis informacyjny Informacje polityczne, ekonomiczne i 

społeczne 

M 

R 

www.ournet.md DNT Association Portal internetowy A 

www.molddata.md MoldData Portal internetowy i wyszukiwarka A 

www.interlic.md Interlic Serwis informacyjny M 

R 

A 

www.basa.md Basa Press Serwis informacyjny M 

R 

A 

www.infotag.md Infotag Serwis informacyjny M 

R 

www.e-com.md MoldInfoNet Portal internetowy M 

R 

www.try.md Try.md Portal internetowy; wiadomoci; 

wyszukiwarka 

R


XIII. 

BIBLIOGRAFIA 

1. Annual Report 2002, National Bank of Moldova. 

2. Annual Report 2003, National Bank of Moldova. 

3. Arenda ziemi, CISR, Kiszyniów, grudzie 2003. 

4. Borko H., Czynniki i charakter transformacji systemowej zachodzcej w krajach Europy 

rodkowo-Wschodniej w ostatnich latach, KBN/SGH (opracowanie w ramach realizacji 

projektu badawczego – promotorskiego Nr 1 H02C 035 26 na podstawie decyzji Ministra 

Nauki Nr 0703/H02/2004/26), Warszawa, czerwiec 2004. 

5. Business Guide to Moldova, 2004 Edition, PricewaterhouseCoopers, 2004. 

6. Country Commercial Guide to Moldova, FY 2004, U.S. Embassy Chisinau, July 15, 2001. 

7. Economic Survey of Europe 2002 i 2003, EEC UN, Genewa 2002 i 2003. 

8. Ekonomiczne Komentarze, Nr 1-4/2005. Kiszyniów. 

9. Gudim A., Moldova within Wider Europe: the Economic Challenges, CSSR, Kiszyniów 

2004. 

10. Investment climate of Moldova, Moldovan Export Promotion Organisation, 2004. 

11. Kapsyzy W., Problemy transformacji ekonomicznej Republiki Mołdowy, referat wygłoszony 

na midzynarodowej konferencji w Moskwie, wrzesie 2004. 

12. Krkoska L., Financing Capital Formation in Central and Eastern Europe: How Important is 

Foreign Direct Investment? UNIDO, Vienna, Austria 2003. 

13. Materiały informacyjne Portalu Promocji Eksportu MGiP (www.eksporter.gov.pl). 

14. Moldovan Economic Outlook. Trends, analysis, forecasts, No. 2/2004, CASE Moldova 2004. 

15. Moldova Commercial News Digest, BISNIS, December 2004. 

16. Mołdowa- nie ma lekkich rozwiza, International Crisis Group, Kiszyniów/Bruksela 2003. 

17. Mołdowa: regionalny konflikt w Naddniestrzu, International Crisis Group, Kiszyniów / 

Bruksela, lipiec 2004. 

18. Mołdawia – raport krajowy, OSW, Warszawa maj 2004. 

19. Monetary synthesis No. 10 – 2004, NBM, October 2004. 

20. Monitoring rynku zbó i chleba w Mołdowie w pierwszym półroczu 2004 roku, CISR, 

Kiszyniów 2004. 

21. Nowa Europa – raport z transformacji, XIII Forum Ekonomiczne, Instytut Wschodni, 

Krynica 4-6 wrzenia 2003. 

22. Republic of Moldova: Statistical Appendix, IMF Country Report No. 04/40, February 2004.

254 

Bibliografia 

23. Republic of Moldova: Report on the Observance of Standards and Codes – Fiscal 

transparency Module, IMF Country Report No. 04/412, December 2004. 

24. Rynek pszenicy w Mołdowie w 2003 roku, CISR, Kiszyniów, stycze 2004. 

25. Strategia ekonomicznego wzrostu i obnienia biedy (2004-2006), RM, Kiszyniów, maj 2004. 

26. redniookresowa prognoza wydatków RM na lata 2005-2007, Ministerstwo Finansów RM, 

Kiszyniów 2004. 

27. Tax&Legal Update, November 2004. 

28. The World Factbook 2004 – Mołdowa, CIA, 2004. 

29. The National Bank of Moldova: 13 Years of activity, NBM, 2004. 

30. Transition in Eastern Europe – 15 years after, UNIDO, Vienna, Austria. 

31. World Investment Report 2004, UNCTAD, 2004. 

32. Wróbel J., Unia Europejska a Mołdawia, OSW, Warszawa 2004. 

33. Wymogi prawa celnego Ukrainy wobec tranzytu Polska – Mołdowa przez Ukrain, 

Ambasada RP w Kijowie, Wydział Ekonomiczno-Handlowy, wrzesie 2001. 

34. Złakowski Z., Inwestycje zagraniczne w Republice Mołdowy. Warunki i klimat inwestycyjny, 

WEH Kiszyniów, czerwiec 2004. 

35. Złakowski Z., Handel zagraniczny Mołdowy. Obroty towarowe Polski z Mołdow za 6 m-cy 

2004 roku, WEH Kiszyniów, sierpie 2004. 

36. Złakowski Z., Obroty towarowe Republiki Mołdowy za 9 m-cy 2004 roku, WEH Kiszyniów, 

listopad 2004. 

37. Złakowski Z., Współpraca gospodarcza Polska – Mołdowa, WEH Kiszyniów, grudzie 2004. 

38. Złakowski Z., Analiza sytuacji gospodarczej Republiki Mołdowy: stan, tendencje, 

perspektywy rozwoju, WEH Kiszyniów, marzec 2004. 

39. Złakowski Z., Współpraca gospodarcza Polska – Mołdowa, WEH Kiszyniów, luty 2005. 

40. Złakowski Z., Obroty towarowe Polski z Mołdow, WEH Kiszyniów, marzec 2005. 

41. Złakowski Z., Obroty towarowe Republiki Mołdowy w 2004 roku, WEH Kiszyniów, luty 

2005.

MOÅDOWA Przewodnik dla przedsiÄbiorcÃ³w - Szu.pl

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

MOÅDOWA Przewodnik dla przedsiÄbiorcÃ³w - Szu.pl