czerwiec 2010 - Kompania WÄglowa S.A.

G A Z E T A F I R M O W A 

n r 5 ( 1 7 ) | c z e r w i e c 2 0 1 0 

DZIELNI GÓRNICY 

TRUDNY TEST 

Z APTEKI DO KOPALNI 

W W W . K W S A . P L

G A Z E T A F I R M O W A 

NASZA KOMPANIA 

C Z E R W I E C 

Drodzy Czytelnicy! 

Mijający miesiąc z pewnością dostarczył 

nam wszystkim wielu emocji. Dla niektórych 

był to czas dramatycznej walki z powodzią, do 

której z dużym zaangażowaniem włączyły się 

także górnicze załogi. Dla innych był to miesiąc 

tradycyjnych już zawodów ratowniczych, 

w których najlepsi z najlepszych rywalizowali 

w warunkach zbliżonych do tych, jakie można 

napotkać w realnych górniczych wyrobiskach. 

Nie jest tajemnicą, że górnicy, ze wszystkich 

dyscyplin sportowych, najbardziej emocjonują 

się piłką nożną. Mistrzostwa Świata w dalekiej 

RPA rozgrzewały kibiców do białości, choć tym 

razem odbywały się bez naszych piłkarzy. Nie 

brakowało rozstrzygnięć zaskakujących czy 

wręcz sensacyjnych. W dniu, kiedy pisze te słowa 

– a jest 21 czerwca, nie wiadomo jeszcze, 

które drużyny wyjdą z grup, ale zawsze można 

pobawić się w „obstawianie” – skoro jeszcze 

nigdy zespół z Europy nie wygrał na mundialu 

poza starym kontynentem, to pewnie i tym razem 

do finału dotrze Argentyna lub Brazylia. 

No i na koniec, w myśl zasady „last but not least” 

– w czerwcu emocjonowaliśmy się kwestią 

o wiele bardziej poważną – wyborami prezydenckimi. 

Kto zwycięży – okaże się w lipcu, ale 

typowanie jest w tym przypadku łatwiejsze niż 

na mundialu – na pewno wygra pan K. 

KOMPA N I A W ĘGL OWA 

Ga z e t a f i r mowa 

Redakcja: 

Biuro Komunikacji KW SA 

Redaktor naczelny: 

Jan Czypionka 

j.czypionka@kwsa.pl 

Adres redakcji: 

40-039 Katowice 

ul. Powstańców 30, p. 64 

tel. 032 7572025 

Jan Czypionka 

Wydawca: 

Kompania Węglowa SA 

40-039 Katowice 

ul. Powstańców 30 

Projekt i skład: 

Agencja Reklamowa 

„Greenhouse” Sp. z o.o. 

Druk: 

Tolek, 

drukarnia im. K. Miarki 

WYDARZENIA 

3 Górnicza walka z wodą 

Rozmowa z Markiem Uszko, wiceprezesem 

Zarządu Kompanii Węglowej SA 

6 Prestiżowe wyróżnienie dla prezesa Kompanii 

Mirosław Kugiel Liderem Gospodarczym 

Województwa Śląskiego 

7 Kombajn do ćwiczeń 

Kompanijny Ośrodek Szkolenia Sp. z o.o. 

zakupił kombajn ścianowy typu 

EDW 230-2L-2W 

W KOMPANII 

8 Dzielni górnicy z kopalni „Halemba-Wirek” 

Pod ziemią kumulują się zagrożenia naturalne 

w skali gdzie indziej niespotykanej 

11 Tradycja musi wybrzmieć 

O tym, że w orkiestrach dętych jest jakaś 

siła, wiemy nie od dziś 

13 Trudny test w morderczym upale 

19 ekip ratowniczych walczyło o Puchar 

Prezesa Kompanii Węglowej SA 

18 Z apteki do kopalni 

Michał Pac był w kopalni raz w życiu. 

Ale to było dawno, za czasów szkolnych 

21 Zdrowy duch w zdrowym ciele 

Rozmowa z Mirosławem Sobczakiem, 

prezesem Zarządu Górniczych Zespołów 

Lecznictwa Specjalistycznego w Rudzie 

Śląskiej i Gliwicach Fundacji „Unia Bracka” 

W CENTRUM UWAGI 

23 Zdaje egzamin każdego dnia 

Rozmowa z Anną Pawelą-Włodarską 

– trzecią w historii kobietą sztygarem 

w KWK „Brzeszcze-Silesia” 

24 Górniczy zabytek Brzeszcz – Stara Kolonia 

Gmina Brzeszcze nierozerwalnie związana 

jest z kopalnią. Od ponad stu lat jest gminą 

górniczą 

25 Jubileusz knurowskiej „Jedynki” 

Dokładnie 200 lat temu została powołana 

do życia pierwsza szkoła w Knurowie 

LUDZIE I MIEJSCA 

27 Nie brakło walki i zabawy 

Są takie same jak inne. Tak samo kochane, 

tak samo potrzebujące aprobaty, dążące do 

sukcesu w konkurencji z innymi 

30 Joanna von Schaffgotsch – godna 

spadkobierczyni fortuny Karola Goduli 

W czerwcu tego roku przypada 100. rocznica 

śmierci Joanny von Schaffgotsch, 

spadkobierczyni jednego z największych 

śląskich przedsiębiorców – Karola Goduli 

32 Ga ler ia 

Zdjęcie na okładce: Zawody ratownicze w Zabrzu 

(fot. Jan Czypionka) 

Oddano do druku: 23 czerwca 2010 r.

W Y D A R Z E N I A 

Na terenach, gdzie działalność górniczą prowadzi KWK „Sośnica-Makoszowy”, największe zagrożenie stanowiła Kłodnica 

Fot. Jarosław Galusek 

Górnicza walka z wodą 

Poza Śląskiem powódź wyrządziła nie mniejsze szkody, a tam przecież nie 

wydobywa się węgla – rozmowa z Markiem Uszko, wiceprezesem Zarządu 

Kompanii Węglowej SA 

Marek Uszko 

• Ostatnia powódź pokazała, że część 

mieszkańców regionu za to, co się stało, obwinia 

kopalnie, w tym te należące do Kompanii 

Węglowej (szkody górnicze, obniżenia 

terenu). Grupa mieszkańców Bierunia szykuje 

nawet pozew przeciwko kopalni „Piast”. 

Czy pretensje ludzi są uzasadnione? 

– Zawsze w przypadku takich tragedii 

szuka się winnych. Rozumiemy żal i rozgoryczenie 

osób, które często straciły cały 

dorobek życia. Proszę jednak wierzyć, że 

górnictwo zrobiło bardzo dużo, by skutki 

takiego kataklizmu, jak powódź, były jak 

najmniejsze. Spośród 81 przepompowni 

działających w granicach terenów górniczych 

Kompanii z przyczyn technicznych 

w trakcie powodzi unieruchomionych zostało 

zaledwie pięć. Kopalnie naszej spółki 

w trybie awaryjnym kupiły 43 nowe pompy 

oraz wypożyczyły 22 pompy, które zostały 

natychmiast zainstalowane w najbardziej 

zagrożonych rejonach. W ostatnich dniach 

maja Zarząd postanowił zakupić kolejną, 

wysoko wydajną pompę, by użyczyć ją Wojewódzkiej 

Straży Pożarnej w Katowicach. 

Przy tej okazji zapomina się, że to nakładem 

naszej spółki wykonano liczne systemy 

odwadniania oraz obwałowania koryt 

tak zwanych cieków. Już 17 maja zdecydowaliśmy 

o bezzwłocznym powołaniu w kopalniach 

i zakładach górniczych Kompanii 

sztabów przeciwpowodziowych, które 

funkcjonowały w trybie całodobowym, 

a ja zostałem oddelegowany do Sztabu 

Przeciwpowodziowego przy wojewodzie 

śląskim. Dotychczas koszty Kompanii 

| 3


związane z walką z powodzią wyniosły 

ponad 10 mln zł. Przykro nam, że grupa 

mieszkańców Bierunia kieruje pozew przeciwko 

kopalni „Piast”, bo doskonale wiemy, 

ile jej dyrekcja i pracownicy włożyli pracy 

w zwalczanie skutków powodzi na tym terenie. 

Przecież powódź w Bieruniu wynikała 

przede wszystkim z wylania wód rzeki 

Gostynka, gdzie nie wybudowano planowanych 

w tym rejonie wałów. A obniżenie 

terenu zapobiegło rozlaniu wody na znacznie 

większym obszarze. Wiem, że to tłumaczenie 

nie zrekompensuje strat i goryczy 

mieszkańców. W ten rejon wlało się ponad 

30 mln m 3 wody. Z danych meteorologicznych 

wynika, że tylko w rejonie Katowic od 

15 do 17 maja opady przekroczyły o ponad 

200 procent przeciętną sumę miesięcznych 

opadów przypadających na maj. Byliśmy 

w stałym kontakcie z burmistrzem Bierunia. 

A efektem tego jest powołanie wspólnego 

zespołu porozumiewawczego, który 

będzie analizował praktycznie wszystkie 

zagadnienia związane z eksploatacją górniczą 

na tym terenie. 

• Kopalnie płacą wiele podatków, opłat 

eksploatacyjnych. Czy gminy wykorzystują 

choć część tych pieniędzy na rekultywację 

terenu tak, by nie dochodziło do podtopień 

i zalań? Wygląda na to, że gminom wygodnie 

jest przerzucić odpowiedzialność na 

górnictwo. 

– Jak gminy wydały ogromne pieniądze, 

które w różnych formach wpłynęły tam 

z górnictwa, najlepiej odpowiedzą sami 

mieszkańcy. Zgodnie z prawem geologicznym 

i górniczym, jesteśmy zobowiązani 

uiszczać tak zwaną opłatę eksploatacyjną. 

Kompania Węglowa od 2003 roku do 

I kwartału 2010 roku wpłaciła z tego tytułu 

ponad 605 mln zł., z czego do gmin wpłynęło 

ponad 363 mln zł. Opłata ta od momentu 

powstania Kompanii regulowana jest terminowo 

bez żadnych opóźnień. Dodatkowo 

nasza spółka uregulowała wobec gmin 

wszystkie zaległe zobowiązania z tytułu 

opłaty eksploatacyjnej niewpłaconej przez 

byłe spółki węglowe w wysokości 498 mln 

zł. A zatem tylko z tej opłaty gminy górnicze 

od Kompanii otrzymały w tym okresie 

ponad 861 mln zł. Do budżetu Bierunia na 

przykład rocznie wpływa 8 mln zł. To swoista 

rekompensata za 

uciążliwości wywołane 

prowadzoną podziemną 

eksploatacja górniczą. 

Naszym zdaniem 

należałoby 

zwiększyć 

procent owych opłat 

pozostających w gminach 

górniczych. Dotychczas trafia tam 60 

procent, a pozostałe 40 procent wpłacanych 

jest do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska 

i Gospodarki Wodnej. 

Przy tej okazji nie zapominajmy o nakładach 

na naprawę szkód górniczych. Kompania 

Węglowa rocznie na ten cel przeznacza 

około 200 mln zł. Dużą wagę przykładamy 

do współpracy z samorządami lokalnymi 

przy rozwiązywaniu problemów pojawiających 

się podczas prowadzonej działalności 

wydobywczej. Przykładem tego jest już 

15 zespołów porozumiewawczych, które, 

między innymi, analizują następstwa prowadzonego 

wydobycia węgla i oceniają stopień 

zagrożeń dla środowiska. 

• Czy można unikać skutków eksploatacji na 

powierzchni? W stosowanej u nas technologii 

to chyba niemożliwe? 

Zalanych zostało 2,5 

tysiąca hektarów terenów 

górniczych, najwięcej 

wokół KWK „Piast”, bo aż 

1,5 tysiąca hektarów 

– Ma pan rację. Bez względu, czy będziemy 

mówić o górnictwie odkrywkowym, czy 

głębinowym, skutki eksploatacji górniczej 

będą widoczne na powierzchni. Chodzi 

o to, by były one jak najmniejsze. W Prawie 

górniczym i geologicznym położono 

szczególny nacisk na należytą współpracę 

przedsiębiorcy górniczego z szeroko rozumianym 

otoczeniem. Samorząd terytorialny 

posiada możliwości prawne pozwalające 

mu opiniować i podejmować konkretne 

decyzje, na podstawie 

których przedsiębiorca 

swoją 

prowadzi 

działalność. 

Samorząd może zatem 

wpływać na zakres 

i sposób jej prowadzenia 

na terenie 

gminy. I proszę mi wierzyć, że Zarząd Kompanii 

Węglowej do tych opinii przykłada 

bardzo dużą wagę. Nie zdarza się, byśmy 

działali wbrew społeczności lokalnej. A zatem, 

współpraca jest najważniejsza, a zaczyna 

się od opiniowania planów ruchu zakładów 

górniczych. W ich efekcie wspólnie 

zapadają decyzje o ograniczeniu rozmiarów 

negatywnych skutków eksploatacji górniczej, 

a nawet zaniechania takich robót. 

Stąd też tak liczne zespoły porozumiewawcze. 

Uznajemy bowiem, że stałe, robocze 

kontakty z władzami gmin są najlepszym 

sposobem na eliminowanie i ograniczanie 

negatywnych skutków działalności 

górniczej. 

LUDWIK JAGODA, BURMISTRZ BIERUNIA: 

– Kataklizm, jaki spotkał Bieruń, nie był w żadnym stopniu zawiniony przez działalność 

górniczą KW SA. Na tamtym terenie głównym powodem zalania dzielnicy 

Bierunia było przerwanie wałów na dopływie Wisły – Gostynce. Fakt, iż woda 

skumulowała się akurat na terenie poeksploatacyjnym był w tym przypadku korzystny, 

gdyż ograniczył zasięg kataklizmu. Z satysfakcją przyjmuję pomoc Kompanii 

Węglowej i wysoko oceniam jej działania przy usuwaniu skutków powodzi. 

Doceniam także wagę porozumienia, jakie zawarliśmy z KW SA i OUG. Do tej pory władze 

miasta spotykały się z przedstawicielami Kompanii Węglowej przy rozstrzyganiu 

sporów, ale były to spotkania na niskim szczeblu i odbywające się tylko raz do roku. 

Powołanie zespołu porozumiewawczego umożliwi rozmowy na szczeblu samorząd – 

przedsiębiorstwo i będą się one odbywały częściej. 

4 |

• Jak górnictwo powinno chronić się przed 

takimi pozwami o odszkodowanie? Może 

jakieś dodatkowe ubezpieczenia albo specjalna 

umowa z mieszkańcami? 

– Nie unikniemy wniosków o naprawę 

szkód górniczych. Ścisła i stała współpraca 

z samorządami już na etapie planów 

zagospodarowania przestrzennego może 

ich liczbę znacznie ograniczyć. Od 2003 

roku, czyli od momentu powołania Kompanii, 

na naprawę szkód górniczych przeznaczyliśmy 

1,1 mld zł. Aż w 84 procentach 

dochodzi do zawarcia ugód z poszkodowanymi 

i przywrócenia stanu pierwotnego 

uszkodzonych obiektów. Nie uciekamy 

od odpowiedzialności. Zwracamy jednak 

uwagę, że nie wszędzie i wszystkiemu jest 

winne górnictwo, jak to się często przedstawia. 

Poza Śląskiem powódź wyrządziła 

nie mniejsze szkody, a tam przecież nie 

wydobywa się węgla. 

• Kopalnie same ucierpiały podczas powodzi. 

Gdzie było najgorzej? 

– Zalanych zostało 2,5 tysiąca hektarów 

terenów górniczych, najwięcej wokół KWK 

„Piast”, bo aż 1,5 tysiąca hektarów. W tej 

kopalni dzięki bardzo dobrej współpracy 

z koleją udało nam się jednak zapewnić 

pracownikom dojazd do pracy. W niektórych 

kopalniach zmuszeni byliśmy ograniczyć 

wydobycie i sprzedaż węgla. Mimo 

tych trudności praktycznie wszystkie kopalnie 

oddelegowały część załogi do akcji 

przeciwpowodziowej. Na miejsce akcji 

dostarczaliśmy paliwo, pompy i agregaty 

zasilające, worki, piasek i kamień do 

umacniania wałów. Jak już powiedziałem, 

koszty z tym związane przekroczyły 10 mln 

zł. Powódź unaoczniła nam, że chcąc przeciwdziałać 

jej skutkom, musimy mieć większe 

możliwości prawne niż obecnie. Bo cóż 

z tego, że od kilku lat chcemy uregulować 

Potok Chudowski w Przyszowicach. Posiadamy 

niezbędne projekty i dokumentację 

oraz mamy zagwarantowane środki finansowe 

na wykonanie tego zadania. Niezrozumiały 

dla nas opór kilku mieszkańców 

– właścicieli działek niezbędnych do realizacji 

tego projektu – uniemożliwia regulację 

tegoż potoku. Prawo własności mniejszości 

mieszkańców Przyszowic jest w tym 

wypadku ważniejsze niż dobro ogółu społeczności. 

Takich spraw jest więcej. Wierzę 

jednak, że i te przeszkody uda się pokonać 

w przyszłości. 

ROMAN WALTER, DYREKTOR TECHNICZNY KWK „SOŚNICA-MAKOSZOWY”: 

– Na terenach, gdzie prowadzimy działalność górniczą, największe 

zagrożenie stanowiła Kłodnica. Wszystkie nasze stacje pomp 

pracowały na trzy zmiany. Delegowaliśmy do tej akcji dodatkowych 

pracowników. Nasze zaangażowanie zostało wysoko ocenione 

przez władze Zabrza. Kopalnia otrzymała specjalne podziękowania 

od pani prezydent. 

JACEK KUDELA, DYREKTOR TECHNICZNY KWK „PIAST”: 

– Nasze zaangażowanie w akcji przeciwpowodziowej możemy 

podzielić na dwa etapy. Najpierw służby kopalniane aktywnie 

przeciwstawiały się narastającej wodzie. Sprawnie działały 

nasze przepompownie, dostarczyliśmy także ponad 31 tys. t 

kamienia dla umocnienia wałów. Między innymi dzięki naszym 

staraniom udało się obronić przed zalaniem dzielnicę Bierunia 

– Czarnochowice. 

W drugim etapie uruchomiliśmy specjalny pociąg, który dowoził ludzi do pracy, bo 

mosty drogowe były zamknięte. Z pociągu korzystali wszyscy chętni mieszkańcy regionu, 

nie tylko górnicy. Nadal pracują nasze pompy w rejonach Ścierni i Barańca. 

Oceniamy, że kopalnia wydatkowała na akcję przeciwpowodziową ponad 2,5 mln zł. 

Fot. Jarosław Galusek 

Rozmawiał: Tomasz Głogowski 

| 5


Prestiżowe wyróżnienie dla 

prezesa Kompanii 

Mirosław Kugiel Liderem Gospodarcz ym Województwa Śląskiego 

musimy doganiać lepszych od siebie – tłumaczył 

Tadeusz Donocik, wręczając kolejne 

wyróżnienia. 

Regionalna Izba Gospodarcza nagrodziła 

tytułem Lidera Gospodarczego Województwa 

Śląskiego Mirosława Kugiela, prezesa 

Kompanii Węglowej SA, Stanisława Gajosa, 

prezesa Katowickiego Holdingu Węglowego, 

Jana Kurpa, prezesa Południowego 

Koncernu Energetycznego, Dariusza Luberę, 

prezesa Tauronu Polska Energia, Jerzego 

Podsiadłę, prezesa Węglokoksu SA, 

oraz Jarosława Zagórowskiego, prezesa Jastrzębskiej 

Spółki Węglowej. 

Anna Zych 

We wrześniu 1989 roku, po 

uchwaleniu ustawy o izbach 

gospodarczych, na Śląsku zrodziła 

się inicjatywa utworzenia jednej 

z pierwszych instytucji otoczenia biznesu 

— Regionalnej Izby Gospodarczej w Katowicach. 

Instytucja, kierowana od 20 lat przez Tadeusza 

Donocika, 11 czerwca 2010 r. obchodziła 

swoje 20-lecie. Uroczystość odbyła 

się w Górnośląskim Centrum Kultury 

w Katowicach. Jednym z gości uroczystej 

gali, uhonorowanym tytułem Primus Inter 

Pares Kreator Zmian i Postępu, był przewodniczący 

Parlamentu Europejskiego Jerzy 

Buzek. 

— Wiem, co to znaczy bronić miejsc pracy 

w imieniu robotników, którzy je tracą, 

wiem, co to znaczy bronić zarobków, 

a równocześnie wiedzieć, że są granice tej 

obrony, jeśli chce się postępować logicznie, 

solidnie i z myślą o przyszłości — mówił, 

odbierając nagrodę. 

Przewodniczący PE stwierdził, że Polska, 

dzięki swoim przedsiębiorcom, jest dzisiaj 

w zupełnie innej sytuacji niż pozostałe 

kraje UE. 

Kolejnym gościem, wyróżnionym podczas 

gali Platynowym Laurem Umiejętności 

i Kompetencji, był wicepremier Waldemar 

Pawlak. 

— To szczególny zaszczyt uzyskać wyróżnienie 

z rąk tak gospodarnych ludzi. Chcę 

państwu pogratulować, bo dzięki polskim 

przedsiębiorcom znacznie lepiej radzimy 

sobie w czasach kryzysu. Ja jestem inżynierem 

— wierzącym, choć chwilowo niepraktykującym, 

a teraz pracuję w showbiznesie, 

ale uważam, że bardzo ważne jest, 

żeby z polityki wynikało mądre zarządzanie 

— mówił. 

Przed nami jeszcze daleka droga, cały czas 

Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach 

od 20 lat zrzesza ponad 400 śląskich 

firm. Promuje przedsiębiorczość, 

integruje środowiska gospodarcze, nagradza, 

a także dokształca i prowadzi 

szeroko zakrojoną działalność doradczo-konsultingową. 

Wzorując się na Izbie Handlowej powstałej 

w Katowicach w latach 20. XX 

wieku oraz Śląskiej Izbie Przemysłowo- 

Handlowej, już od samego początku 

Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach 

starała się być blisko przedsiębiorców, 

oferując coraz to nowsze udogodnienia 

w zakresie świadczenia usług 

promocyjnych, doradczych, szkoleniowych 

i informacyjnych. 

Wypracowując pewne standardy jakościowe, 

a także normy postępowania 

i kodeksy etyczne, Izba stała się wiarygodnym 

partnerem dla instytucji samorządu 

terytorialnego, ale również wielu 

firm z całej Polski. 

Przez dwie dekady swojego istnienia na 

trwałe wpisała się w krajobraz Śląska 

i funkcjonuje jako jedna z prężniejszych 

instytucji otoczenia biznesu w południowej 

Polsce. 

Od początku istnienia RIG szefem tej instytucji 

jest Tadeusz Donocik. 

6 |

Kombajn do ćwiczeń 

Kompanijny Ośrodek Szkolenia Sp. z o.o. zakupił kombajn ścianowy typu EDW 

230-2L-2W. Kombajn ten jest do dyspozycji uczniów i kursantów w sztolni 

ćwiczebnej kopalni „Knurów-Szczygłowice” w Knurowie 

Ważąca ponad 40 t maszyna jeszcze 

w 2009 roku pracowała 

w ZG „Piekary”. 

Od 27 maja br. obsługi, konserwacji, naprawy 

elektrycznej i mechanicznej uczą się 

pracownicy wszystkich oddziałów Kompanii 

Węglowej SA. 

W pełni sprawny kombajn ścianowy wyposażony 

w system automatyzacji umożliwiający 

zarówno zdalne, jak i ręczne sterowanie, 

pozwala w sposób profesjonalny 

realizować szkolenia odpowiednich grup 

pracowników kopalń KW SA, idealnie łącząc 

teorię z praktyką, a tym samym podnosząc 

poziom i jakość szkoleń. 

Prawo górnicze stawia szereg wymagań 

i nakazów, a prowadzenie szkoleń 

praktycznych w ruchu zakładu górniczego 

jest w dużym stopniu utrudnione, dlatego 

sztolnia ćwiczebna zlokalizowana przy 

KWK „Knurów-Szczygłowice”, która stanowi 

zespół wyrobisk górniczych znajdujących 

się na powierzchni ziemi, pod względem 

struktury i wyposażenia doskonale 

imituje podziemie kopalni. Utworzone tam 

nowe stanowisko do prowadzenia szkoleń 

z wykorzystaniem kombajnu ścianowego 

będzie miejscem realizacji szkoleń praktycznych, 

służących również uczniom szkół 

górniczych. 

– W ostatnich latach obserwujemy napływ 

do górnictwa wielu młodych ludzi. Badania 

pokazują, że blisko 80 proc. nowych 

pracowników kopalń nie miało wcześniej 

żadnego kontaktu z górnictwem. Tym bardziej 

konieczne jest szkolenie ich w warunkach 

zbliżonych do rzeczywistości – powiedział 

Piotr Mielnicki, prezes Zarządu 

Kompanijnego Ośrodka Szkolenia. 

– Kombajn jest w dobrym stanie technicznym 

i gdyby go dzisiaj zabrać ze sztolni, 

to mógłby bez przeszkód pracować w kopalni 

– stwierdził Tadeusz Kmiecik, prezes 

polskiego oddziału niemieckiej firmy 

„Eickhoff”, która jest producentem tej maszyny. 

Teraz młodzi górnicy, szkoleni na operatorów 

kombajnu ścianowego, mechaników, 

ślusarzy i elektromonterów, będą kształceni 

przy prawdziwym, czynnym kombajnie, 

ucząc się zarówno jego obsługi, zasad budowy 

i działania, jak i naprawy. 

Sztolnia, do której sprowadzono kombajn, jest jedną z trzech w Kompanii Węglowej pozostałych 

po zlikwidowanym w końcu lat 90. XX w. górniczym szkolnictwie zawodowym 

Sztolnia, do której sprowadzono kombajn, 

jest jedną z trzech w Kompanii Węglowej, 

pozostałych po zlikwidowanym w końcu 

lat 90. XX w. górniczym szkolnictwie zawodowym. 

Od kilku lat kształcenie górników 

wróciło do szkół w postaci specjalnych 

klas, którym patronują górnicze spółki, 

gwarantując jednocześnie zatrudnienie ich 

absolwentom. 

(JC) 

Zdjęcia: Jan Czypionka 

LICZBA OSÓB PRZESZKOLONYCH 

W SZTOLNI ĆWICZEBNEJ KWK 

„ K N U R Ó W -S ZC Z YG Ł O W I C E” 

RUCH „KNURÓW” 

2009 r. – 575 osób 

I-V 2010 r. – 136 osób 

LICZBA OSÓB BIORĄCYCH UDZIAŁ 

W EGZAMINACH KWALIFIKACYJ- 

NYCH W SZTOLNI ĆWICZEBNEJ, 

KWK „KNURÓW-SZCZYGŁOWICE” 

RUCH „KNURÓW” 

2009 r. – 259 osób 

I-V 2010 r. – 81 osób 

| 7

W K O M PA N I I 

Dzielni górnicy z kopalni 

„Halemba-Wirek” 

Truizmem jest twierdzenie, że górnicy pracują w ekstremalnych warunkach. Pod 

ziemią kumulują się zagrożenia naturalne w skali gdzie indziej niespotykanej 

Są jednak momenty, kiedy warunki 

pracy pod ziemią stają się jeszcze 

trudniejsze i wymagają od górników 

nie tylko doświadczenia, ale także zwykłej, 

ludzkiej odwagi. 

W kopalni „Halemba-Wirek” w Rudzie Śląskiej, 

należącej do Kompanii Węglowej SA, 

prowadzona była w latach 2007-2010 eksploatacja 

pokładu 405 ścianą 3 na poziomie 

1030 m. Pokład ten zaliczony został do 

klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, 

IV kategorii zagrożenia metanowego 

i III stopnia zagrożenia tąpaniami. W czasie 

wybierania pokładu 405 obserwowano 

także wysoki poziom zagrożenia pożarami 

endogenicznymi, w wyniku którego wielokrotnie 

dochodziło do samozagrzewania 

się węgla. Parcela ściany 3 otoczona była 

zrobami, co zwiększało już i tak wysoki poziom 

zagrożeń naturalnych. Duża głębokość 

prowadzonej eksploatacji skutkowała 

zwiększonymi ciśnieniami górotworu na 

obudowę wyrobisk, które, pomimo stosowanych 

wzmocnień, ulegały zaciskaniu. 

Dodatkowym utrudnieniem, zwłaszcza 

z uwagi na występujące duże zagrożenie 

metanowe, było zastosowanie systemu 

przewietrzania „U”, co wymuszone było 

zaszłościami eksploatacyjnymi oraz wysokim 

poziomem zagrożenia pożarami endogenicznymi. 

O skali zagrożenia metanowego w rejonie 

ściany 3 świadczy np. wartość metanowości 

bezwzględnej, która przekraczała 33 

m 3 CH 4 

/min. oraz ponad 700 przekroczeń 

progowych zawartości metanu, rejestrowanych 

czujnikami metanometrii automatycznej 

w ciągu miesiąca. Jednocześnie 

z zagrożeniem metanowym występowało 

zagrożenie pożarami endogenicznymi, 

które ujawniały wyniki precyzyjnych analiz 

chromatograficznych prób powietrza 

pobieranych z wyrobisk i zrobów. Bardzo 

trudne warunki górnicze i geologiczne spowodowały 

zaciśnięcie wyrobiska nadścianowego 

i konieczność wyłączenia ściany 3 

z sieci wentylacyjnej kopalni do czasu wykonania 

nowego chodnika nadścianowego. 

Bezpieczne prowadzenie robót górniczych 

w tak skomplikowanych i trudnych warunkach 

wymagało nie tylko dużego zaangażowania 

8 |

KRZYSZTOF CYBULSKI, PREZES FUNDACJI IM. WACŁAWA CYBULSKIEGO 

– Jestem dumny, że mogłem wręczyć te dyplomy i wyróżnienia. 

Fundacja Bezpieczne Górnictwo im. prof. Wacława 

Cybulskiego działa przy Wyższym Urzędzie Górniczym 

w Katowicach od 1997 roku. Powstała z inicjatywy Mariana 

Filipka – wówczas prezesa WUG. Jedną z najbardziej 

znanych form jej działalności są coroczne nagrody 

za najlepsze prace dyplomowe absolwentów kierunków 

górniczych uczelni technicznych. Do kalendarza 

ważnych imprez górniczych weszło także przyznawanie 

przez Fundację statuetek „Srebrny Skarbnik”, promujących 

przestrzeganie przepisów i zasad BHP. 

Przyznane 27 kwietnia 2010 r. po raz pierwszy przez 

Fundację wyróżnienie „Dzielny Górnik” będzie miało 

charakter cykliczny. Nagrodą tą będą honorowani górnicy wyróżniający się niezwykłą 

odwagą i rozwagą w ekstremalnie trudnych sytuacjach zawodowych, którzy przyczynili 

się do ratowania życia i zdrowia własnego lub kolegów podczas różnorodnych zagrożeń 

w zakładach górniczych. Górnicy z KWK „Halemba-Wirek”, których właśnie miałem przyjemność 

uhonorować, spełnili wszystkie kryteria i zasłużyli na to wyróżnienie. 

od osób kierownictwa kopalni, ale przede 

wszystkim staranności i dyscypliny pracowników 

wykonujących prace związane 

z wydobyciem oraz profilaktyką zagrożeń. 

Pomimo występujących trudności, 

a zwłaszcza wysokiego poziomu zagrożenia 

metanowego i pożarowego, 10 lutego 

br. rozpoczęto przygotowania do likwidacji 

ściany 3. Po blisko trzech latach prowadzenia 

tej ściany w pokładzie 405/1, przystąpiono 

do jednego z najtrudniejszych etapów prac, 

które miały na celu bezpieczne wytransportowanie 

ze ściany wyposażenia technicznego 

oraz likwidację wyrobiska. Wszystkie 

roboty wykonane zostały w bezpieczny 

i szczególnie sprawny sposób. Od chwili wykonania 

przedziału transportowego w ścianie 

3 do czasu jej wyłączenia z sieci wentylacyjnej 

upłynęło zaledwie 64 dni. Tak szybkie 

tempo prac możliwe było przede wszystkim 

dzięki staraniom pracowników oddziałów 

zatrudnianych w rejonie ściany. 

Warunki górnicze i geologiczne, w których 

prowadzono eksploatację ścianą 3, 

można uznać nie tylko za jedne z najtrudniejszych 

w historii kopalni, ale także 

w całym polskim górnictwie węgla kamiennego. 

Bezpieczne wybranie pokładu 

405/1 ścianą 3, a następnie jej likwidacja 

wymagały ponad przeciętnego nakładu 

pracy i zaangażowania pracowników zatrudnionych 

w rejonie ściany, kierownictwa 

oraz dozoru ruchu. Biorąc to pod uwagę, 

Piotr Wojtacha, dyrektor Okręgowego 

Urzędu Górniczego w Gliwicach, wystosował 

prośbę do prezesa WUG, który jest 

członkiem Fundacji Bezpieczne Górnictwo 

im. prof. Wacława Cybulskiego, o uhonorowanie 

górniczego kunsztu. 

Kierownictwo WUG przekazało wniosek 

dyrektora gliwickiego OUG Krzysztofowi 

Cybulskiemu, prezesowi Fundacji im. 

Wacława Cybulskiego. Zarząd Fundacji 

zaaprobował wniosek. 7 czerwca br. po 

raz drugi wręczone zostały Dyplomy Honorowe 

„Dzielny Górnik”. Za działalność 

prewencyjną podczas likwidacji ściany 

w KWK „Halemba-Wirek” w szczególnie 

trudnych warunkach wyróżnienie to przyznano 

pięciu pracownikom. Dyplomy i nagrody 

pieniężne otrzymali: 

Damian Kołodziej – sztygar oddziałowy oddziału 

górniczego G-4, ma 20-letni staż pracy 

w górnictwie, w kopalni pracuje od 17 lat; 

Marek Zakrzewski – górnik przodowy, staż 

pracy w górnictwie – 24 lata, w kopalni jest 

zatrudniony od 16 lat; 

Grzegorz Kondek – górnik przodowy, staż pracy 

w górnictwie – 27 lat, w kopalni – 27 lat; 

Antoni Olbryś – górnik przodowy, staż pracy 

w górnictwie – 23 lata, w kopalni – 23 lata; 

Ireneusz Ciszek – górnik przodowy, staż 

pracy w górnictwie – 26 lat, w kopalni – 26 lat. 

W uroczystości uczestniczyli m.in.: wiceprezes 

WUG Wojciech Magiera, prezes 

Fundacji im. Wacława Cybulskiego Krzysztof 

Cybulski, dyrektor OUG w Gliwicach 

Piotr Wojtacha, Marek Uszko – wiceprezes 

KW SA, Wojciech Zasadni – dyrektor 

Centrum Wydobywczego „Północ” KW SA, 

Jan Drogoś – kierownik Działu Wentylacji 

KWK „Halemba-Wirek”, Andrzej Banaś – 

kierownik Działu Robot Górniczych KWK 

„Halemba-Wirek”. 

Obecny na uroczystości Marek Uszko, wiceprezes 

Zarządu KW SA, pogratulował 

wyróżnionym górnikom i wyraził słowa 

uznania dla ich trudu i poświęcenia oraz 

podkreślił profesjonalizm w ich działaniu. 

Nadmienił, że KWK „Halemba-Wirek” należy 

do najniebezpieczniejszych kopalń, 

gdzie występują zagrożenia skojarzone. 

Stwierdził jednocześnie, że w KW SA podobnych 

operacji, polegających na likwidacji 

wybranych ścian, przeprowadza się 5-6 

rocznie w każdej kopalni. 

– Cieszę się z tego wyróżnienia i mam 

świadomość, że wykonaliśmy kawał dobrej 

roboty w ekstremalnie trudnych warunkach 

– mówi Damian Kołodziej. 

– Na wyróżnienie zasłużyła cała załoga – 

mówi Antoni Olbryś, jeden z nagrodzonych 

górników. – My jesteśmy jedynie jej skromnymi 

przedstawicielami. Bez wzajemnego 

zaufania i pomocy wykonanie tej odpowiedzialnej 

pracy nie byłoby możliwe – dodaje. 

– To była naprawdę trudna operacja, ale 

na szczęście udało się – dodaje Marek Zakrzewski. 

– Przez cały czas najważniejsze 

było bezpieczeństwo pracujących tam ludzi. 

– Zdawaliśmy sobie sprawę z trudności 

i z nakładających się zagrożeń – mówi 

Grzegorz Kondek. – Każdy z nas ma jednak 

spore doświadczenie, co w tym przypadku 

procentowało. 

– Świadomość wyjątkowości tej operacji towarzyszyła 

nam przez cały czas – dodaje Ireneusz 

Ciszek. – Było ciężko, ale daliśmy radę. 


| 9


– Na wyróżnienie zasłużyła cała załoga 

– mówi Antoni Olbryś 

– Cieszę się z tego wyróżnienia i mam świadomość, 

że wykonaliśmy kawał dobrej roboty 

w ekstremalnie trudnych warunkach – mówi 

Damian Kołodziej 

– Zdawaliśmy sobie sprawę z trudności i z nakładających 

się zagrożeń – mówi Grzegorz Kondek 

– Było ciężko, ale daliśmy radę – mówi Ireneusz 

Ciszek 

Damian Kołodziej – sztygar oddziałowy oddziału górniczego G-4 odbiera dyplom z rąk wiceprezesa 

WUG Wojciecha Magiery 

– To była naprawdę trudna operacja, ale na 

szczęście udało się – mówi Marek Zakrzewski 

10 |

Festiwal rozpoczęła orkiestra dęta KWK „Makoszowy” pod batutą Henryka Mandrysza 

Tradycja musi wybrzmieć 

O tym, że w orkiestrach dętych jest jakaś siła, wiemy nie od dziś 

Wiemy także, że środowisko górnicze, 

mimo wielu przemian 

wymuszonych przez ekonomię, 

nadal jest najbardziej muzykującą grupą 

zawodową w Polsce. Orkiestry dęte przeżywają 

swoje wzloty i słabsze dni, ale ciągle 

są żywym dowodem kultywowania tradycji 

i pasjonowania się sztuką. W sobotę, 

12 czerwca 2010 r. w Zabrzu odbył się już 

VI Festiwal Orkiestr Dętych im. Edwarda 

Czernego. Tym razem mieszkańcy Zabrza 

mieli okazję posłuchać popisów siedmiu zespołów 

górniczych oraz... orkiestry policyjnej. 

Muzycy wystąpili na skwerku u zbiegu 

ulic 3 Maja i św. Floriana, na tyłach pomnika 

Wincentego Pstrowskiego. Najliczniej przybyły 

dzieci, które chłodziły się w fontannie. 

W tym roku na przeglądzie usłyszeliśmy 

następujące orkiestry: „Makoszowy” pod 

dyrekcją Henryka Mandrysza, „Bielszowice”, 

którą dyrygował Zygmunt Kliks, 

„Halembę” pod kierunkiem Norberta Gemandera, 

„Halembę-Wirek” pod dyrekcją 

Mieczysława Mazura, „Piekary-Juliana” 

z szefem Antonim Majchrzykiem, „Miechowice” 

pod batutą Józefa Słodczyka, „Sośnicę” 

pod kierunkiem Lesława Podolskiego 

i wspomnianą już Orkiestrę Policyjną 

Województwa Śląskiego, którą dyrygował 

Waldemar Skotarski. 

Widownia, mimo morderczego upału, dopisała, 

nagradzając muzyków mocnymi 

brawami. Nad całością czuwał niezawodny 

Gienek Kuchta, który zadbał także o zorganizowanie 

posiłków dla muzyków i widzów. 

Do Zabrza, podobnie jak i rok temu, przyleciała 

Emanuela Czerny, córka patrona 

festiwalu. Podkreśliła duże zaangażowanie 

przedsiębiorstw górniczych w podtrzymanie 

tradycji orkiestrowego grania na Śląsku. 

Zapowiedziała, że postara się, aby festiwal 

w roku 2013, kiedy to przypada 10. rocznica 

śmierci Edwarda Czernego, miał wyjątkową 

oprawę. 

Tekst i zdjęcia: Jan Czypionka 

| 11


Mieszanka rutyny i młodości daje dobre rezultaty... 

Muzycy przybyli na swój festiwal z całymi rodzinami... 

Orkiestry dęte przeżywają swoje wzloty i słabsze dni, ale ciągle są żywym dowodem kultywowania tradycji i pasjonowania się sztuką 

12 |

Transport poszkodowanego na noszach z użyciem aparatu oddechowego przystosowanego do ewakuacji poszkodowanego to ostatni punkt toru 

Trudny test w morderczym upale 

Na terenie kompleksu spor towego „Walka” w Zabrzu-Makoszowach 

11 czer wca 2010 r. odbyły się czwar te już zawody górniczych 

zastępów ratowniczych kopalń Kompanii Węglowej. 19 ekip ratowniczych 

walczyło o Puchar Prezesa Kompanii Węglowej SA 

Na torze przeszkód ratownicy mieli 

do pokonania osiem stanowisk: 

przejście przez przepust tamowy, 

użycie przygotowanego sprzętu pneumatycznego 

do podniesienia elementu 

stalowego, pokonanie niskiego przejścia 

(długość 20,00 m, szerokość 0,95 m, wysokość 

0,65 m), wymiana butli tlenowej 

u ratownika wskazanego przez sędziego 

na linii startu, skręcanie przygotowanych 

wcześniej dwóch odcinków rur o średnicy 

150 mm, przy czym poprawne wykonanie 

zadania było kontrolowane przez wykonanie 

próby ciśnieniowej, transport poszkodowanego 

(manekin) na noszach z użyciem 

aparatu oddechowego przystosowanego 

do ewakuacji poszkodowanego, przecięcie 

siatki zgrzewanej przy użyciu nożyc ręcznych 

na szerokość umożliwiającą bezpieczne 

przejście zastępu z noszami przez przeszkodę, 

przejście z poszkodowanym przez 

przepust tamowy. 

Emocji nie brakowało. Warunki były bardzo 

ciężkie. Temperatura przekraczała 33 

stopnie Celsjusza. Przez długi czas prowadziła 

ekipa z Jankowic, która rok temu 

zajęła drugie miejsce. Znacznie lepszy 

wynik uzyskał jednak zastęp z KWK „Sośnica-Makoszowy” 

Ruch „Sośnica”. Osiągnął 

bardzo wyśrubowany czas i wiadomo 

było, że zagrozić mu może tylko broniąca 

tytułu sprzed roku ekipa KWK „Bobrek-Centrum” 

Ruch „Bobrek”. Zastęp ten 

stracił jednak wiele cennych sekund przy 

montażu rury i ostatecznie musiał zadowolić 

się drugim miejscem. Kilka liczących się 

zastępów zaliczyło sekundy karne, między 

innymi za nieprawidłowości przy użyciu 

przygotowanego sprzętu pneumatycznego 

do podniesienia elementu stalowego 

oraz za nieszczelne zmontowanie rury. 

Zawody wzbudziły duże zainteresowanie 

zgromadzonych widzów i zdrowe emocje 

wśród uczestników. Pojawiły się nawet 

kolorowe świece dymne, a z widowni rzucano 

serpentyny, jak na prawdziwe zawody 

sportowe przystało. Każdy zastęp dał 

z siebie wszystko, by wypaść jak najlepiej. 

W tych zawodach chodzi nie tylko o pokazanie 

swych umiejętności, ale przede wszystkim 

o prestiż w górniczym środowisku. 

| 13


Pokonanie niskiego przejścia nie sprawiło ekipom żadnego problemu 

Zastępy doskonale dawały sobie radę przy przecięciu siatki zgrzewanej 

przy użyciu nożyc ręcznych na szerokość umożliwiającą bezpieczne przejście 

zastępu z noszami przez przeszkodę 

Ekipa „Bobrka”, która zajęła drugie miejsce, 

była niepocieszona. Ratownicy byli wściekli, 

że nie obronili tytułu. Widać było, że ich ambicje 

sięgały wyżej i gdyby nie feralna rura, 

pewnie by się udało. 

Oprócz walki na torze przeszkód, ratownicy 

rywalizowali także w zawodach przedmedycznych. 

Ich zadaniem było podjęcie 

reanimacji poszkodowanego, czyli akcja 

polegająca na podtrzymaniu podstawowych 

funkcji życiowych. Rolę poszkodowanych 

„zagrały” specjalnie przygotowane 

fantomy. 

Na zawody zawitał Waldemar Pawlak, wicepremier 

i minister gospodarki. 

– Jestem pod wrażeniem umiejętności 

i sprawności ratowników biorących 

udział w zawodach – powiedział. – Jesteście 

tak dobrzy jak strażacy i wykonujecie 

podobne zadania – dodał. 

Waldemar Pawlak wraz z Mirosławem 

Kugielem, prezesem Zarządu Kompanii 

Węglowej SA wręczyli nagrody, dyplomy 

i puchary zwycięskim zastępom. 

– Jesteście doskonale przygotowani do 

niesienia pomocy w warunkach realnego 

zagrożenia – stwierdził Mirosław Kugiel, 

zamykając zawody. – Oby te umiejętności 

były przez was wykorzystywane tylko przy 

okazji zawodów – dodał. 


Użycie przygotowanego sprzętu pneumatycznego do podniesienia elementu stalowego nie przysporzyło zastępom żadnych problemów 

14 |

Waldemar Pawlak wraz z Mirosławem Kugielem, prezesem Zarządu Kompanii Węglowej SA wręczyli nagrody, dyplomy i puchary zwycięskim zastępom. 

Na zdjęciu: ekipa KWK „Ziemowit” 

WYNIKI ZAWODÓW 

1. MIEJSCE – KWK „SOŚNICA-MAKOSZOWY” RUCH „SOŚNICA” – CZAS 4:06:45 

ZESPÓŁ: BOGUMIŁ HYRA – KIEROWNIK KSRG-S, ZDZISŁAW WIDERA – MECHANIK, JACEK GOŁAWSKI – ZASTĘPOWY, 

RAFAŁ WTYKŁO, MARIUSZ KWIATKOWSKI, DAMIAN DEPTA, ADAM PAJĄK – RATOWNICY 

2. MIEJSCE – KWK „BOBREK-CENTRUM” RUCH „BOBREK” – CZAS 4:30:59 

ZESPÓŁ: MIECZYSŁAW KUZIEL – KIEROWNIK KSRG, MAREK KOSINA – MECHANIK, GRZEGORZ KALEJA – ZASTĘPOWY, 

ANDRZEJ MAŁEK, ADAM MAZGAJ, DANIEL JĘKSA, BARTŁOMIEJ DRĄŻCZYK – RATOWNICY 

3. MIEJSCE – KWK „SOŚNICA-MAKOSZOWY” RUCH „MAKOSZOWY” – CZAS 4:40:21 

ZESPÓŁ: ANDRZEJ GLOMB – KIEROWNIK KSRG, GRZEGORZ BYLICA – MECHANIK, PIOTR SYDOW – ZASTĘPOWY, 

TOMASZ MIĘTKOWSKI – ZASTĘPCA ZASTĘPOWEGO, MACIEJ JURZYSTA, KRYSTIAN SOSNA, PATRYK KAZUCH – RATOWNICY 

4. MIEJSCE – KWK „JANKOWICE” – CZAS 4:48:08 

ZESPÓŁ: PATRYCJUSZ PRZELIORZ – KIEROWNIK KSRG, MAREK GRZONKA – MECHANIK, ARKADIUSZ NARWOJSZ – ZASTĘPOWY, 

ADAM RUŚ, SEBASTIAN MICHALSKI, DARIUSZ PRZELIORZ, LESZEK GRZEGOSZCZYK – RATOWNICY 

5. MIEJSCE – KWK „HALEMBA-WIREK” – CZAS 4:54:68 

ZESPÓŁ: MIROSŁAW MACIASZEK – KIEROWNIK KSRG, MAREK WIECZOREK – MECHANIK, ADAM POWAŁA – ZASTĘPOWY, 

KRZYSZTOF COLIK – ZASTĘPCA ZASTĘPOWEGO, RAFAŁ ŁUSZCZEK, MAREK KUBANEK, TOMASZ PASZEK – RATOWNICY 

6. MIEJSCE – KWK „PIAST” – CZAS 5:02:35 

ZESPÓŁ: GRZEGORZ LARYSZ – KIEROWNIK KSRG, MIROSŁAW GÓRNY – MECHANIK, WOJCIECH MATYJA – ZASTĘPOWY, 

GRZEGORZ FRYDECKI, ADAM FARUGA, DARIUSZ ŁOWIEC, MARCIN KWACZAŁA – RATOWNICY 

KOLEJNOŚĆ ZASTĘPÓW W ZAWODACH PRZEDMEDYCZNYCH: 

1. KWK „BOBREK-CENTRUM” RUCH „BOBREK” – 90,56 PKT 

2. KWK „SOŚNICA-MAKOSZOWY” RUCH „MAKOSZOWY” – 89,81 PKT 

3. KWK „ZIEMOWIT” – 89,56 PKT 

| 15


Puchar Prezesa Zarządu KW SA zdobyła ekipa KWK „Sośnica-Makoszowy” Ruch „Sośnica” z czasem 4:06:45. Zespół: Bogumił Hyra – kierownik KSRG-S, 

Zdzisław Widera – mechanik, Jacek Goławski – zastępowy, Rafał Wtykło, Mariusz Kwiatkowski, Damian Depta, Adam Pająk – ratownicy. Pamiątkowe 

zdjęcie z Waldemarem Pawlakiem, wicepremierem i ministrem gospodarki 

16 |

| 17


Michał Pac zniósł wycieczkę bardzo dzielnie 

Z apteki do kopalni 

Michał Pac był w kopalni raz w życiu. Ale to było dawno, za czasów szkolnych. 

Poza tym kopalnia była zabytkowa, nie czynna, prawdziwa. Mimo to zrobiła na nim 

ogromne wrażenie 

Wiele razy rozmawiał o tym ze 

swoim 12-letnim synem. Kiedy 

dowiedział się, że na aukcji 

Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy 

można wylicytować wyprawę w głąb ziemi 

– nie wahał się ani chwili. Podbijał cenę 

głównie z myślą o synu, ale sam też bardzo 

chciał zjechać na dół raz jeszcze. Jego 

stawka w aukcji okazała się najwyższa i nadeszła 

pora „odbioru” wygranej. 

Pac pochodzi z Siedlec i jest właścicielem 

apteki. Do Knurowa, aby zrealizować wygraną, 

przyjechał jednak sam. 

– Dowiedziałem się dopiero po licytacji, że 

syn, jako osoba niepełnoletnia, nie będzie 

mógł zwiedzić kopalni. Namawiałem żonę, 

ale przestraszyła się zjazdu i zrezygnowała 

– mówi pan Michał. 

Kto wie, może żona pana Michała miała 

przysłowiowego „nosa”, bo kierownictwo 

kopalni nie zamierzało potraktować zwiedzających 

jak postronnych turystów. Przygotowało 

prawdziwą szkołę przetrwania. 

Najpierw zjazd na dół, na poziom 600 metrów, 

potem ponadpółgodzinna jazda kolejką, 

następnie rajd kolejką podwieszaną 

i w końcu wejście w ścianę. A tam, mimo niedzieli, 

ruch jak w dzień roboczy. Górnicy zademonstrowali 

przesuwanie obudowy oraz 

urabianie ściany kombajnem. Gorąco i wysoka 

wilgotność sprawiły, że niżej podpisany 

zaniemógł na chwilę, ale wszystko na szczęście 

skończyło się dobrze. Michał Pac zniósł 

wycieczkę bardzo dzielnie. Interesował się 

wieloma kwestiami technicznymi, a także 

życiem codziennym górników po szychcie. 

Z pytań, które zadawał, wynikało, że zarówno 

Śląsk, jak i górnictwo stanowią dla 

przybysza spoza regionu wielką egzotyczną 

zagadkę. 

Razem z Michałem Pacem w kopalni „Knurów-Szczygłowice” 

pojawił się oczywiście 

Jurek Owsiak, główny dyrygent Wielkiej 

Orkiestry Świątecznej Pomocy, aby zjechać 

850 metrów pod ziemię. 

To nie była pierwsza wizyta Owsiaka 

w Knurowie, tym razem jednak udało mu 

się zobaczyć, jak pracują górnicy pod ziemią. 

Z racji tego, że w kopalni praca odbywała 

się w tym czasie normalnie, goście 

mieli okazję zobaczyć wydobycie i codzienne 

zajęcia górników. Był zjazd szolą i marsz 

piechotą na przodek. W towarzystwie Grzegorza 

Michalika, dyrektora technicznego 

18 |

...Najpierw zjazd na dół, na poziom 600 metrów... 

oraz Tomasza Śledzia, głównego inżyniera 

górniczego, zwiedzający kopalnię zobaczyli, 

jak wygląda wydobycie na poziomie 850 

m w pochylni II. Jurek Owsiak nie odmówił 

sobie przyjemności i usiadł za sterami 

kombajnu górniczego. 

Był również czas, aby zdobyć wiedzę na temat 

kopalni, dyrektor techniczny oraz Roman 

Noga, dyrektor ds. pracy, opowiedzieli 

o położeniu obszaru górniczego kopalni, 

zagrożeniach oraz specyfice górnictwa. 

Mowa była również o zatrudnieniu, płacy 

i zmianach w podejściu do zawodu górnika. 

Jurek Owsiak, który nie ukrywał wielkiego 

podziwu dla pracy górników, nadal chce 

zrealizować pomysł startu orkiestry w jednej 

z kopalń. Kto wie, być może będzie to 

właśnie „Knurów”. Warto przypomnieć, 

że już w styczniu pojawił się pomysł na taki 

właśnie początek finału WOŚP, wtedy jednak 

odmówiły władze Katowic. 

– Wyobrażam sobie, że właśnie odchodzę od 

maszyny, przestaję fedrować i mówię: „chyba 

czas na finał”. I wtedy w przyspieszonym 

tempie wylatujemy z kopalni i pędzimy do 

góry. Stamtąd wsiadamy w coś i nagle się 

pojawiamy w miejscu, gdzie witamy wszystkich 

na finale – mówił Jerzy Owsiak dla TVS. 

Po wizycie w kopalni przyszła pora na 

Izbę Tradycji, gdzie Jurek Owsiak, a potem 

Michał Pac dokonali wpisu do Księgi 

Pamiątkowej. Grzegorz Michalik z kolei, 

zgodnie z tradycją wobec gości, którzy zaliczyli 

zjazd do kopalni, dokonał pasowania 

na gwarka, dokumentując to stosownym 

certyfikatem. 

Warto też przypomnieć, że co roku z Knurowa 

wyrusza ekipa biegaczy, która promuje 

miasto podczas finału WOŚP. Na własnych 

nogach biegną kilkaset kilometrów, 

by pojawić się w warszawskim studiu telewizyjnym. 

Nie inaczej jest podczas Przystanku 

Woodstock. Głównym organizatorem 

biegów jest Bogdan Leśniowski. 

Liczymy więc, że niebawem dojdzie do kolejnych 

odwiedzin Knurowa. Kto wie, być 

może miasto będzie tym, które otworzy finał 

Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy 

w przyszłym roku. 

Tymczasem Michał Pac, po wyjściu z górniczej 

łaźni, skomentował wycieczkę krótko: 

– Dobrze, że nie zostałem górnikiem... 

Opr. JC 

Zdjęcie: Jan Czypionka 

| 19


Nagrodą za trud było pasowanie Michała Paca na gwarka. Aktu pasowania dokonał Grzegorz Michalik, dyrektor techniczny kopalni, 

w asyście Bogusława Szyguły, kustosza Izby Tradycji 

Jurek Owsiak wpisał się do Księgi Pamiątkowej w kopalnianej Izbie Tradycji. Fot. Grzegorz Szyguła 

20 |

Zdrowy duch w zdrowym ciele 

Rozmowa z Mirosławem Sobczakiem, prezesem Zarządu Górniczych Zespołów 

Lecznictwa Specjalistycznego w Rudzie Śląskiej i Gliwicach Fundacji „Unia Bracka” 

• Minione lata przyniosły istotne zmiany 

w formule świadczeń usług medycznych na 

rzecz pracowników górnictwa. Czy związane 

z naszymi kopalniami ośrodki zdrowia 

dobrze wypełniają swoją funkcję? 

– Trudno mi z racji zajmowanego stanowiska 

być obiektywnym w tej ocenie, jednakże 

sądzę, że pacjenci naszych przychodni, 

jeśli nie byliby zadowoleni z wykonanych 

usług, przy obecnej swobodzie wyboru 

świadczeniodawcy po prostu by z nich nie 

korzystali. Niewątpliwym atutem naszych 

przychodni jest bliskie sąsiedztwo kopalń 

i osiedli górniczych, co sprzyja możliwości 

świadczenia usług medycznych na rzecz 

pracowników górnictwa, ich rodzin, a także 

emerytów i rencistów górniczych. Grono 

naszych pacjentów – górników na progu 

1999 roku stanowiło blisko 100 proc. 

wszystkich korzystających z usług. Nie ma 

się zresztą co dziwić, ponieważ nasze zakłady 

powstały z przekształcenia, „zamkniętych” 

do tego czasu dla osób spoza kopalń 

węgla kamiennego, GZOZ-ów branżowych. 

Dzisiaj ten odsetek pracowników kopalń 

jako pacjentów naszych przychodni jest 

już z pewnością inny. Dokładnych liczb nie 

umiem podać, ponieważ w przychodni nie 

trzeba podawać miejsca zatrudnienia, więc 

o precyzję w tych wyliczeniach jest bardzo 

trudno. Od czasu reformy systemu ochrony 

zdrowia z 1999 roku z naszych usług korzystają 

wszyscy, którzy złożyli deklaracje 

do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej 

zatrudnionych w naszych poradniach oraz 

ci, którzy chcą skorzystać z porady, posiadając 

skierowanie do lekarza specjalisty, 

a także osoby kupujące usługi medyczne, 

finansując je w całości z własnego portfela. 

Obecnie pod opieką lekarzy podstawowej 

opieki zdrowotnej mamy łącznie ponad 123 

tysiące osób. 

• Jak szeroki jest wachlarz usług świadczonych 

w waszych jednostkach? 

– Głównym przedmiotem naszej działalności 

jest udzielanie porad w zakresie podstawowej 

opieki zdrowotnej i ambulatoryjnego 

lecznictwa specjalistycznego. Poza tymi 

dwoma głównymi zakresami świadczeń 

Mirosław Sobczak, prezes Zarządu Górniczych Zespołów Lecznictwa Specjalistycznego w Rudzie 

Śląskiej i Gliwicach Fundacji „Unia Bracka” 

wykonujemy również usługi w zakresie 

rehabilitacji, stomatologii oraz medycyny 

pracy. Oczywiście każdemu z tych zakresów 

nieodłącznie towarzyszy diagnostyka 

laboratoryjna i obrazowa. Nasi lekarze 

oraz pielęgniarki uczestniczą przy udzielaniu 

pomocy w ramach akcji ratowniczych, 

głównie na terenie zakładów górniczych. 

Ponadto, orzekamy o przydatności do zawodu, 

o zdolności do kontynuowania pracy 

na danym stanowisku po długotrwałej 

chorobie, o czasowej niezdolności do pracy. 

Promujemy również nasze prozdrowotne 

codzienne zachowania, szerzymy oświatę 

zdrowotną, zdrowy sposób odżywiania, 

a w ramach profilaktyki propagujemy i organizujemy 

szczepienia ochronne. 

• Jakie poradnie specjalistyczne prowadzicie 

Państwo w waszych przychodniach? 

– W większości przykopalnianych przychodni 

zarejestrowane mamy poradnie 

specjalistyczne udzielające porad w zakresie: 

chirurgii ogólnej, chirurgii urazowoortopedycznej, 

laryngologicznej oraz okulistycznej. 

Poza tymi wymienionymi przeze 

mnie gabinetami lekarskimi prowadzimy 

również poradnie ginekologiczne, urologiczne, 

dermatologiczne, neurologiczne, 

reumatologiczne i kardiologiczne. Dużą 

popularnością w środowisku cieszą się 

nasze pracownie rehabilitacyjne. Porady 

w gabinetach lekarskich i zabiegi w pracownia 

rehabilitacyjnych w głównej mierze 

finansowane są przez NFZ zgodnie z podpisanymi 

umowami. 

• Niekwestionowanym atutem „Unii Brackiej” 

jest jej kadra... 

– Chciałbym, żeby tak było i oczywiście 

w przychodniach „Unii Brackiej” pracuje 

wielu cenionych przez pacjentów i środowisko 

medyczne lekarzy. Borykamy się 

jednakże – jak chyba większość zakładów 

opieki zdrowotnej – ze szczupłością kadry 

medycznej. Wymagania NFZ i oczekiwania 

pacjentów wzrastają z roku na rok, 

a lekarzy specjalistów nie przybywa na 

rynku w tym samym tempie. Jeszcze odczuwamy 

dużą falę emigracji zarobkowej 

lekarzy sprzed kilku ostatnich lat. Dotykała 

ona również nasze zakłady. Równolegle 

z tematem personelu medycznego należy 

wspomnieć o zapleczu technicznym. Mam 

tutaj na myśli wyposażenie w sprzęt i aparaturę 

medyczną. Chcę zapewnić czytelników, 

że podpisane umowy na finansowanie 

świadczeń zdrowotnych z NFZ stanowią 

| 21


świadectwo, że zakład spełnia ostre wymogi, 

które ta instytucja stawia placówkom 

medycznym. Również i nasze przychodnie 

są wyposażone w nowoczesny sprzęt medyczny, 

tj. audiometry, spirometry, EKG. 

Realizujemy tzw. ucyfrowienie pracowni 

RTG pozwalające na wykonywanie zdjęć 

o bardzo wysokiej jakości. Nasze pracownie 

USG posiadają urządzenia ultrasonograficzne 

z tak zwanej wysokiej półki, do 

których zaliczyć należy aparaty LOQIC 

500 wyposażone w głowice wielofunkcyjne 

(transektalną, endovaginalną). Z urządzeń 

tych korzystają nie tylko pacjenci poradni 

specjalistycznych, ale również POZ. 

• Niejednokrotnie duże emocje towarzyszą 

oczekiwaniom na przyjęcia do lekarzy specjalistów 

i np. do rehabilitantów. Górnicy 

mówią: „dzisiaj mnie wali w plecach, a oni 

każą mi czekać miesiąc na masaże, nie chcę 

się faszerować pigułami”... 

– Na dzień dzisiejszy nasze pracownie rehabilitacyjne, 

które kiedyś wykonywały 

zabiegi lecznicze pracownikom zatrudnionym 

w kopalniach, emerytom, rencistom 

praktycznie bez ograniczeń, zmuszone 

są bardzo niskim kontraktem z NFZ do 

ograniczania przyjęć pacjentów. Niestety, 

potwierdzam, że pacjenci ze skierowaniem 

oczekują na przyjęcie do lekarzy 

specjalistów oraz na zabiegi rehabilitacyjne 

nawet do 3 miesięcy. Z możliwości wykonania 

tych świadczeń za odpłatnością 

ciągle jeszcze korzysta stosunkowo wąska 

grupa pacjentów. Podkreślić koniecznie 

trzeba, że problemem tutaj nie jest nasz 

niski potencjał medyczny. Problemem jest 

to, że nikt nie chce sfinansować wykonanych 

usług. Płatnik publiczny praktycznie 

z roku na rok ogranicza liczbę kupowanych 

u nas świadczeń dla osób ubezpieczonych 

i płacących składki. Prywatnych instytucji 

ubezpieczeniowych w czystej postaci 

jeszcze nie ma. Bez wątpienia w tym – jak 

sądzę – przejściowym okresie najbardziej 

poszkodowany jest pacjent. Pozostaje nam 

żywić nadzieję, że ten stan rzeczy ulegnie 

możliwie szybko zmianie. 

• Banałem jest stwierdzenie, że leki i kompleksowa 

rehabilitacja niejednego postawiły 

na nogi... 

– Tak, kompleksowa rehabilitacja lecznicza 

w podstawowych schorzeniach urazowoortopedycznych, 

a także w chorobach układu 

limfatycznego, układu krążenia, chorobach 

neurologicznych i reumatologicznych 

wpływa nie tylko na 

skrócenie 

leczenia, 

szybszy powrót do 

sprawności, a co za 

tym idzie, poprawę 

jakości życia. Często 

szybkie podjęcie 

procesu rehabilitacji zapobiega trwałemu 

kalectwu. W naszych pracowniach wykonuje 

się zabiegi z zakresu magnetoterapii, 

laseroterapii, światłolecznictwa, elektroterapii, 

kinezyterapii, masażu leczniczego, 

terapii manualnej krioterapii parami 

ciekłego azotu oraz zabiegi wodolecznicze. 

W pracowniach rehabilitacji prowadzimy 

kompleksowe leczenie jednostek chorobowych, 

takich jak: choroba zwyrodnieniowa 

stawów kręgosłupa i stawów obwodowych, 

dyskopatie oraz zespoły korzeniowe, stany 

po urazach i kontuzjach, zespoły bólowe 

i przeciążeniowe, schorzenia układu nerwowego. 

Rehabilitujemy górników z ciężkimi 

urazami powypadkowymi, poparzonych, 

osoby starsze, młodzież i dzieci 

Damian Rusin – górnik KWK „Halemba-Wirek” podczas badań spirometrycznych. 

Bada Justyna Gatner 

Nasi lekarze oraz pielęgniarki 

uczestniczą przy udzielaniu 

pomocy w ramach akcji 

ratowniczych, głównie na 

terenie zakładów górniczych 

z wszelkimi wadami postawy ciała. Być 

może brzmi to patetycznie, ale podstawowym 

zadaniem i celem naszych pracowników 

jest służyć życiu i zdrowiu ludzkiemu, 

według najlepszej wiedzy przeciwdziałać 

cierpieniu chorych, nieść pomoc i oczywiście 

zapobiegać. 

• Obszarem szczególnym, na który uwagę 

zwracają górnicy, jest dochowanie wysokich 

standardów opieki medycznej nad pracownikami 

na polu medycyny pracy (badania 

profilaktyczne, dyżury lekarskie i obsługa 

przyszybowych punktów opatrunkowych). 

– Stosowne ustalenia nakładają na strony 

umowy podpisane z Kompanią Węglową. 

Wiem, że bardzo istotne dla górników, 

a może jeszcze bardziej 

dla kierownictwa 

kopalń jest to, 

żeby badanie profilaktyczne 

dla górnika 

wykonane zostało 

w ciągu jednego dnia 

roboczego. Umowa z Kompanią Węglową 

tak właśnie stanowi, z wyjątkiem tych 

przypadków, gdy w ramach badań profilaktycznych 

zajdzie konieczność wykonania 

dodatkowych badań specjalistycznych. 

Sprawna organizacja tych badań zależy nie 

tylko od pracy przychodni. Równie istotna 

jest w tym zakresie współpraca z odpowiednimi 

służbami kopalń, ale także 

samodyscyplina pracowników przychodzących 

na badania. My ze swej strony 

gwarantujemy rzetelność wykonanych badań 

oraz zasadę, że nie przyjmujemy jednocześnie 

pacjentów w ramach NFZ i badań 

profilaktycznych. Dla potrzeb lekarzy medycyny 

pracy zapewniamy odrębny gabinet 

do prowadzenia tychże badań. Wykonują 

je lekarze z wymaganą przepisami prawa 

specjalizacją. Ponadto nasi lekarze dokonują 

przynajmniej raz w miesiącu przeglądu 

warunków pracy na stanowiskach na 

dole i powierzchni kopalni i sporządzają na 

tę okoliczność stosowny pisemny raport. 

Z usług dodatkowych, które chcielibyśmy 

zaproponować górnikom – być może nawet 

w ramach „poszerzonej” medycyny pracy 

– wskazać chciałbym na przykład szczepienia 

przeciw grypie, WZW typu A, przeciw 

WZW typu B oraz bardzo popularne w tym 

sezonie szczepienia przeciw chorobom odkleszczowym. 

Dużym zainteresowaniem 

wśród pracodawców cieszą się także szkolenia 

z zakresu udzielania pierwszej pomocy. 

• Dziękuję za rozmozwę. 

Jerzy Raducki 


22 |

W C E N T R U M U WA G I 

Zdaje egzamin każdego dnia 

Rozmowa z Anną Pawelą-Włodarską – trzecią w historii kobietą sztygarem 

w KWK „Brzeszcze-Silesia” 

• Zawód górniczy ma specyficzny charakter, 

wymaga on obszernej wiedzy. Pani zdobyła 

ją na studiach na AGH w Krakowie. Dlaczego 

wybrała Pani akurat ten kierunek kształcenia? 

– Mieszkam w tej części kraju, gdzie za 

sprawą istnienia Kopalni Węgla Kamiennego 

„Brzeszcze” górnictwo rozwinięte jest na 

wysokim poziomie. Większość ludzi z mojego 

terenu utrzymywana jest przez kopalnię, 

która daje nam przede wszystkim stabilizację 

życia codziennego. Dlatego wybór AGH 

nie był przypadkowy. Drugim i równie ważnym 

czynnikiem jest moje zamiłowanie do 

przedmiotów ścisłych i właśnie ta uczelnia 

pozwoliła mi się w pełni spełnić. Ukończyłam 

studia na Wydziale Górnictwo i Geoinżynieria 

w specjalizacji przeróbka kopalin 

stałych – mało popularny kierunek wśród 

kobiet. Niemniej jednak moje zainteresowanie 

zagadnieniami górnictwa było na tyle 

duże, że swoją przyszłość zawodową postanowiłam 

związać z kopalnią. W 2008 r. 

przyjęłam się do pracy w KWK „Brzeszcze- 

Silesia”. Po odbyciu trzymiesięcznego stażu 

zrobiłam zatwierdzenie na osobę niższego 

dozoru w Okręgowym Urzędzie Górniczym. 

Zdałam trudny egzamin, w którego 

zakres wchodzą wszystkie rozporządzenia 

i prawa górnicze. Mam nadzieję, że był on 

pierwszym, ale nie ostatnim sprawdzianem 

moich wiadomości. 

• Jest Pani trzecią w historii kopalni „Brzeszcze” 

kobietą na stanowisku sztygara na powierzchni, 

na przeróbce. Jakie formy, Pani 

zdaniem, okazałyby się najskuteczniejsze, 

aby zminimalizować występujące zagrożenia 

na stanowiskach pracy, 

aby wypadków było 

mniej? 

– W naszej kopalni 

bezpieczeństwo i higiena 

pracy są najważniejszym 

czynnikiem, 

na który zwraca się 

uwagę podczas wykonywania 

codziennych prac. Różnorodność 

problemów, które napotykam każdego 

dnia, zmusza mnie do podejścia do każdego 

z nich w sposób szczególny. Jestem osobą 

młodą, dlatego często rozmawiam na 

tematy BHP z pracownikami o dużo większym 

doświadczeniu zawodowym. Raz 

W naszej kopalni bezpieczeństwo 

i higiena pracy są 

najważniejszym czynnikiem, 

na który zwraca się uwagę 

podczas wykonywania 

codziennych prac 

w tygodniu przeprowadzana jest odprawa 

BHP dozoru, którą następnie przedstawia 

się swoim pracownikom. Omawiane są 

okoliczności wypadków, które zdarzyły się 

w ostatnim czasie na różnych kopalniach. 

To, że wśród pracowników wzrasta świadomość 

konieczności przestrzegania przepisów 

BHP, to, że duży nacisk kładzie się 

na wypracowanie wzorów bezpiecznych zachowań 

na stanowisku pracy, nie eliminuje 

w stu procentach zaistniałych wypadków. 

One były, są i będą. Jednak podejmujemy 

takie działania, by było ich jak najmniej. 

Na stanowisku, które obecnie zajmuję, 

poprawa bezpieczeństwa pojedynczych 

pracowników, a w szerszym pojęciu całej 

załogi, jest głównym tematem naszych rozważań. 

Z mojego punku widzenia rzetelne 

wykonywanie obowiązków, zdrowy rozsądek 

i zdolność przewidywania oraz skuteczny 

nadzór ze strony średniego i wyższego 

dozoru w przypadku ignorowania 

rygorów bezpieczeństwa zapewne zdołają 

zapobiec niejednemu wypadkowi. 

• Potrzeba trochę czasu, aby stała się Pani 

doświadczoną kobietą-sztygarem, bowiem 

osoba dozoru musi posiadać nie tylko 

wszechstronną wiedzę teoretyczną, ale 

i doświadczenie praktyczne. Pani swoją 

przyszłość zawodową wiąże z kopalnią. Czy 

wybór takiej pracy Panią satysfakcjonuje? 

– Praca w kopalni w pełni mnie satysfakcjonuje, 

przede wszystkim pozwala mi na 

zwiększanie 

kwalifikacji 

i zdobywanie 

doświadczenia. Bardzo 

ważnym czynnikiem 

jest praktyka. 

Mój wiek jest moim 

atutem, dlatego skupiam 

się na skończeniu 

studiów podyplomowych, 

gdyż praca w kopalni jest 

sposobem na realizację osobistych planów 

i aspiracji. 

• Dziękuję za rozmowę. 

Maria Domżał 

| 23


Górniczy zabytek Brzeszcz 

– Stara Kolonia 

Gmina Brzeszcze nierozerwalnie związana jest z kopalnią. Od ponad stu lat jest 

gminą górniczą. To jej przeszłość, teraźniejszość i przyszłość 

Jednym z większych wydarzeń kulturalnych 

w gminie Brzeszcze był majowy 

weekend 15-16 maja. W tych dniach odbyła 

się dwunasta edycja Małopolskich Dni 

Dziedzictwa Kulturowego pod hasłem „Zobacz 

z bliska”. Organizatorzy postanowili 

część obchodów tego święta urządzić w Starej 

Kolonii w Brzeszczach, która znakomicie 

wpisuje się w idee dziedzictwa kulturowego. 

Już w pierwszych latach istnienia kopalni – 

około 1903 r. – rozpoczęto budowę domów, 

by zapewnić mieszkania ludziom przybywającym 

do pracy w kopalni. Było to pierwsze 

w Brzeszczach osiedle o charakterze miejskim, 

nazywane później Starą Kolonią. Składa 

się ono z 14 wielorodzinnych budynków 

rozmieszczonych w regularnym układzie. 

Między rzędami domów znajdują się podwórka 

z niskimi budynkami gospodarczymi oraz 

ogródki. Pierwotnie mieszkanie składało się 

z pokoju, kuchni, piwnicy i strychu. W zwieńczeniach 

domów, nad najwyżej położonym 

oknem, umieszczony jest górniczy symbol: 

skrzyżowane młotki górnicze. 

Mimo niesprzyjającej pogody wiele osób 

spoza gminy wyruszyło na majówkę. Przewodnikami 

po Starej Kolonii byli mieszkańcy 

Brzeszcz, a jako trasę zwiedzania wybrali 

„Szlak męskich i damskich fanaberii”, czyli 

wędrówkę tropem zainteresowań mieszkańców 

osiedla górniczego. Można było zobaczyć 

kolekcję kufli górniczych, domowy ogródek, 

wystawę rękodzieła zespołu „Brzeszczanki”, 

a także miejsce pracy rzeźbiarza wielkoformatowego. 

Były również stoiska z lokalnymi 

wydawnictwami i tajemniczymi pamiątkami. 

Podczas zwiedzania Starej Kolonii natrafiono 

na „Mamlas Plac”, czyli podwórko 

zapomnianych zabaw dziecięcych. Instruktorzy 

przypomnieli przebieg ówczesnych 

gier i zabaw. W hotelu „Babel” – budynku, 

gdzie w latach 6o. XX w. działał przyzakładowy 

Dom Kultury KWK „Brzeszcze” – 

miejscu słynnych barbórkowych balów oraz 

działalności teatru amatorskiego i świetlicy, 

goście zarówno z Małopolski, jak i Śląska 

wysłuchali prelekcji na temat roli kobiet 

w tradycyjnych społecznościach górniczych. 

Przebieg spotkania urozmaicił swoim występem 

zespół „Brzeszczanki”, który w programie 

miał tańce, śpiew i pogawędki. 

W obchody Małopolskich Dni Dziedzictwa 

Kulturowego włączyła się również kopalnia 

„Brzeszcze”, udostępniając swoją cechownię. 

Przygotowaną dla zwiedzających wystawę 

na temat historii i dnia dzisiejszego 

kopalni otworzył Kazimierz Grzechnik, dyrektor 

techniczny KWK „Brzeszcze-Silesia”. 

Na dużych obrazach można było zobaczyć 

przedwojenne zdjęcia kopalni oraz współczesne, 

przedstawiające maszyny urabiające 

węgiel, transport urobku oraz przeróbkę 

mechaniczną węgla. Po całości ekspozycji 

zwiedzających oprowadzali przedstawiciele 

dozoru wyższego kopalni – Leszek Ryszka, 

główny inżynier Działu BHP, Włodzimierz 

Majer, główny inżynier Działu Inwestycji 

i Przygotowania Produkcji i Zdzisław Filip, 

pełnomocnik zintegrowanego systemu 

zarządzania. Opowieści przewodników ilustrowane 

były obrazami z urządzeń multimedialnych. 

Dyrektor techniczny kopalni 

Kazimierz Grzechnik chętnie dzielił się swoimi 

wspomnieniami oraz wiedzą zawodową. 

Dużo było osób przyjezdnych, władze samorządowe 

i wojewódzkie, wielu mieszkańców, 

pracownicy kopalni z całymi rodzinami. 

Wszyscy zebrani w cechowni z zainteresowaniem 

obejrzeli dwa filmy. Pierwszy dotyczył 

czasów okupacji i związanej z tym 

okresem propagandy i pokazywał kopalnię 

„Jawiszowice” w 1941 r.; drugi współczesny, 

nakręcony przez zespół multimedialny 

KWK „Brzeszcze-Silesia” obrazował w dużym 

skrócie proces wydobycia i przetwarzania 

węgla. Ludzie byli pełni podziwu dla 

organizatorów kopalnianej wystawy, bowiem 

w cechowni panował niepowtarzalny 

nastrój przypominający dawne czasy, a osobliwością 

był manekin naturalnej wielkości 

przedstawiający górnika w kompletnym 

ubiorze i wyposażeniu ochronnym. 

Tekst i zdjęcia: Maria Domżał 

W obchody Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego włączyła się również 

kopalnia „Brzeszcze”, udostępniając swoją cechownię 

Osobliwością był manekin naturalnej wielkości przedstawiający górnika 

w kompletnym ubiorze i wyposażeniu ochronnym 

24 |

Tak dawniej wyglądała szkoła – jubilatka 

Jubileusz knurowskiej „Jedynki” 

Dokładnie 200 lat temu została powołana do życia pierwsza szkoła w Knurowie. 

Najstarszy, pochodzący z 1810 roku, budynek „organistówki” przy ul. ks. 

Alojzego Koziełka stanowi dziś siedzibę Miejskiego Gimnazjum nr 1. Wśród jego 

absolwentów są również górnicy 

Miejska Szkoła Podstawowa nr 1 

mieści się zaś w równie historycznym, 

bo obchodzącym stulecie 

istnienia, budynku przy ul. Antoniego 

Słoniny. 

Obecnie dostojna „Jubilatka” w niczym nie 

przypomina szkoły sprzed lat. W miarę przybywania 

dzieci i nauczycieli budynek rozrastał 

się i zmieniał: bezpowrotnie utracił charakterystyczną 

wieżyczkę z zegarem, która 

została utrwalona na najstarszej fotografii 

przedstawiającej szkołę, dobudowane zostały 

zaś sala gimnastyczna i drugie skrzydło, 

z kolei w pierwszym, w którym były mieszkania 

dla nauczycieli, stworzono pomieszczenia 

dla uczniów. Dzięki gruntownemu 

remontowi w latach 2007-2008 „Jedynka” 

stała się najnowocześniejszą szkołą w mieście, 

z bogatym zapleczem dydaktycznym 

i komfortowymi warunkami dla uczniów. 

Główne uroczystości odbyły się w kościele 

pw. świętych Cyryla i Metodego. Została 

odprawiona dziękczynna msza święta pod 

przewodnictwem ks. Andrzeja Wieczorka 

i księży absolwentów w intencji uczniów i absolwentów 

oraz osób związanych ze szkołą 

obecnie i w latach ubiegłych. Podczas uroczystości 

w kościele poświęcono nowy, trzeci 

już sztandar MSP-1. Pierwszy, poświęcony 

w 1922 r., w chwili nadania szkole im. ks. 

Stanisława Kostki, w czasach II wojny światowej 

bezpowrotnie zaginął. W latach 70. 

poczyniono starania, aby szkole ponownie 

nadać imię. Na patrona „Jedynki” wybrano 

Powstańców Śląskich i od 1971 roku MSP-1 

nosi ich imię. Z tej okazji został wówczas 

ufundowany drugi, służący dotąd sztandar. 

Obchody jubileuszu 200-lecia istnienia 

szkoły są dobrą okazją, aby pamiętający minioną 

epokę, wysłużony sztandar zastąpić 

nowym, z wielką starannością haftowanym 

przez siostry boromeuszki z Piekar Śląskich. 

W sali gimnastycznej „Jedynki” odbyła się 

uroczysta akademia, podczas której uczniowie 

w programie artystycznym przedstawili 

dzieje szkoły. 

Punktem kulminacyjnym majowej uroczystości 

było odsłonięcie i poświęcenie tablicy 

pamiątkowej. Monumentalna, ok. 1,5-metrowa, 

płaskorzeźba przedstawia powstańca 

śląskiego obejmującego kontur ziemi śląskiej, 

symboliczny napis i datę 1810-2010. 

Projekt tablicy, jak również jej wykonanie, 

zawdzięczamy wybitnemu absolwentowi 

szkoły panu Markowi Śpiewli, który wraz 

z córką Anną (również absolwentką) podjął 

się tego zadania. 

Z tej okazji została również wybita pamiątkowa 

moneta. Jej autorem jest Bogusław 

Szyguła, także absolwent MSP-1. 

Z okazji jubileuszu przygotowano specjalną 

wystawę, poświęconą historii szkoły, na 

której można było obejrzeć stare zdjęcia, 

WIADOMOŚCI Z ZACHODU 

| 25


W części artystycznej wystąpili uczniowie „Jedynki” 

Pamiątkowa moneta wybita z okazji jubileuszu 

szkoły 

a także przeczytać wspomnienia osób związanych 

z „Jedynką”. 

Po części oficjalnej goście bawili się na festynie. 

Podczas popołudniowej imprezy na 

scenie zaprezentowali się uczniowie MSP-1, 

a wśród nich działający przy szkole zespół 

cheerleaderek „Efekt”, prowadzony przez 

Małgorzatę Skrzypek, który, co warto dodać, 

w tym roku szkolnym zdobył dwa złote 

medale: w IX Mistrzostwach Sosnowca 

szkolnych zespołów cheerleaderek oraz 

w V Otwartych Mistrzostwach Krakowa. 

Ponadto, wystąpiły zespoły, w których 

z powodzeniem realizują i rozwijają swoje 

pasje absolwenci naszej szkoły: zespół 

cheerleaderek MG-1 „Dynamit”, a także 

grupy działające przy Liceum Ogólnokształcącym 

i Knurowskim Centrum Kultury. 

(BS) 

Tablica upamiętniająca historię szkoły 

26 | 

WIADOMOŚCI ZE WSCHODU

L U D Z I E I M I E J S C A 

Nie brakło walki i zabawy 

Są takie same jak inne. Tak samo kochane, tak samo potrzebujące aprobaty, 

dążące do sukcesu w konkurencji z innymi 

16 drużyn walczyło na boisku o puchary, medale i dyplomy 

Radzą sobie doskonale w trudnych sytuacjach. 

Nie widać żadnej różnicy 

między tą grupą, a w pełni sprawnymi 

rówieśnikami. Ze względu na swoją niedoskonałość 

potrzebują jednak więcej troski, 

więcej zaangażowania wychowawców. Dzieci 

niepełnosprawne umysłowo chcą być traktowane 

na równi z innymi. 

Impreza, którą miałem obserwować, potwierdza 

zasadę, że ta grupa świetnie integruje 

się, potrafi walczyć i bawić się. II Regionalny 

Turniej Piłki Nożnej dzieci i młodzieży 

niepełnosprawnej intelektualnie zorganizował 

Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno- 

-Wychowawczy Polskiego Stowarzyszenia 

na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym 

– koło w Bytomiu. 16 drużyn walczyło 

na boisku o puchary, medale i dyplomy. 

Organizatorzy zadbali o wspaniałą oprawę 

zawodów. W przerwach meczów zawodników 

dopingowała grupa cheerleaderek ze 

Szkoły Podstawowej nr 33 w Bytomiu. Jak 

na prawdziwy turniej przystało, na widowni 

huczały wuwuzele. Walka była zawzięta, ale 

prowadzona fair. I nie o wynik tu chodziło, 

ale przede wszystkim o dobrą zabawę. 

Obok boiska ustawiono punkt, gdzie młodzi 

kibice mogli przygotować się odpowiednio 

do dopingowania swoich drużyn. Do dyspozycji 

dzieci były farby, którymi mogły pomalować 

sobie twarze – a niektórzy także 

i brzuchy – w barwy ulubionych reprezentacji 

lub klubów. Radości było co niemiara. 

Idę o zakład, że wieczorem, już w domu, 

rodzice musieli długo namawiać swoje pociechy 

do mycia. Każdy z pewnością chciał 

pamiątkę z zawodów zachować jak najdłużej. 

Obok rywalizacji sportowej, dzieci miały 

okazję spróbować swoich sił w konkursie plastycznym. 

Tematem była „Integracja przez 

sport”. 

Ci, którzy nie grali w piłkę, brali udział w ćwiczeniach 

sprawnościowych. Sporo radości 

było też przy okazji konkursu na najciekawszy 

okrzyk kibica. 

Organizatorzy – wśród nich także skromny 

udział miała Kompania Węglowa SA – zapewnili 

młodym sportowcom posiłek w postaci 

wojskowej grochówki oraz napoje. 

Nad całością czuwał, jak zwykle niezawodny, 

Gienek Kuchta ze Związku Zawodowego 

Ratowników Górniczych w Polsce, który był 

dobrym duchem tej imprezy. 


| 27

Do dyspozycji dzieci okolicznych szkół były farby, którymi mogły pomalować sobie twarze 

28 |

W przerwach meczów zawodników dopingowała grupa cheerleaderek ze Szkoły Podstawowej nr 33 w Bytomiu 

| 29

Joanna von Schaffgotsch – godna 

spadkobierczyni fortuny Karola Goduli 

W czerwcu tego roku przypada 100. rocznica śmierci Joanny von Schaffgotsch, 

spadkobierczyni jednego z największych śląskich przedsiębiorców 

– Karola Goduli. Nazywana „śląskim Kopciuszkiem”, zapisała się na 

kartach historii jako godna dziedziczka jego fortuny 

Joanna Gryczik przyszła na świat w Zaborzu 

– Porębie (koło Rudy) 29 kwietnia 

1842 roku, o siódmej wieczorem, jak 

zapisano w księdze chrztów parafii św. Jana 

Chrzciciela w Biskupicach. Nazwisko Joanny 

występuje w kilku wersjach: Gryczik, 

Grycik, Gryzik, Gryszczyk, Grzyzik. W biskupickiej 

księdze metrykalnej zapisano, że 

rodzicami jej byli Johann Gryzik i Antonia 

z domu Hain (Hayn). Chrzest Joanny odbył 

się 1 maja 1842 roku, a rodzicami chrzestnymi 

zostali Johann Boja, Julie Garczarczyk 

i Ewa Walenżyk. W rubryce „zawód ojca” 

zapisano, że ojciec Joanny był „inliegerem” 

(chłopem bezrolnym, mieszkającym kątem). 

Trzy lata po narodzinach Joasi, 24 stycznia 

1845 roku Gryczikom urodziła się druga 

córka Caroline (Karolina). Niestety, po 

kilku tygodniach, 11 marca 1845 roku, mając 

42 lata, ojciec dziewczynek zmarł. Sytuacja 

wdowy z dwójką małych dzieci stała 

się z pewnością bardzo trudna. Władysława 

Ślęzak (autorka publikacji poświęconych rodzinie 

Schaffgotschów) na podstawie dokumentów 

uznała, że już w marcu 1846 roku 

Joanna znalazła się w domu Goduli, gdzie 

zaopiekowała się nią Emilia Lukas, jego gospodyni. 

Karol Godula nie tylko zaakceptował 

obecność dziewczynki w swoim domu, 

ale także zatroszczył się o jej wykształcenie, 

zatrudniając domowego nauczyciela M. Kulanka. 

Matka Joasi we wrześniu 1846 roku 

poślubiła Stephana Schieronia, a po jego 

śmierci w 1849 roku została żoną Josepha 

Bonka. Z małżeństwa tego na świat przyszły 

dwie córki Paulina i Vincentia. 

Niestety, krótko trwała znajomość Joanny 

z Godulą (Karol Godula zmarł 6 lipca 

1848 roku), dlatego tym bardziej dziwi fakt, 

że sześcioletnia dziewczynka została jego 

główną spadkobierczynią. Można domniemywać, 

że Karol Godula pokochał Joankę, 

skoro obdarował ją wszystkim, co posiadał. 

Majątek odziedziczony po Karolu Goduli obejmował: 

19 kopalń galmanu, 40 kopalń węgla 

kamiennego, 3 huty cynku, udziały w hucie 

„Karol”, a także majątki ziemskie: Szombierki, 

Orzegów, Bujaków, Bobrek i Paniowy. 

Zgodnie z wolą dobrodzieja Joanna została 

umieszczona w klasztorze urszulanek we 

Wrocławiu, gdzie kontynuowała naukę. Po 

roku wróciła do pałacu w Szombierkach. Tutaj 

jej kształceniem zajęła się nauczycielka 

z Wiednia. Po kilku latach, ze względu na 

bezpieczeństwo (podobno siostrzeńcy Karola 

Goduli organizowali zamachy na jej życie, 

licząc na większy udział w spadku), Joanna 

wróciła do Wrocławia. 

Po ukończeniu nauki u sióstr urszulanek zamieszkała 

w wilii swego opiekuna Maksymiliana 

Schefflera, który w trosce o przyszłość 

swojej podopiecznej wystarał się dla niej 

o nobilitację. Z rąk Fryderyka Wilhelma IV, 

króla pruskiego, otrzymała szlachectwo 

i nazwisko Gryczik von Schomberg-Godula. 

Joanna, posiadając spory majątek i nazwisko 

rodowe, stała się dobrą kandydatką do 

zamążpójścia. 

Stanisław Szandurski starania o rękę Joasi 

zrelacjonował na łamach warszawskiego 

„Tygodnika ilustrowanego”: „Piętnastoletnia 

Joasia, stawszy się panią trzydziestu 

milionów talarów, przy naturalnym wdzięku 

i dobrem ułożeniu, została oczywiście 

celem zabiegów okolicznej młodzieży, tak, 

że panienka (tak podobno nazywano opiekunkę 

Joasi Emilię Lukas), która pomimo 

zawarcia związków małżeńskich, zatrzymała 

swe popularne przezwisko, z rozkoszą 

widziała się zmuszoną odgrywać rolę 

Joanna i Hans Ulrich Schaffgotschowie. (Źródło: I. Twardoch: Z dziejów rodu Schaffgotschów, Ruda Śląska 

1999, s. 36) 

30 |

stosowną do swego majątku, i jako opiekunka 

milionowej panny, urządzić okazały 

dwór, trzymać służbę, przepyszne powozy 

i konie. Liczne grono panów, baronów i hrabiów 

nadskakiwało opiekunce Joasi, starając 

się zawczasu młodocianem serduszkiem 

dziewczęcia zawładnąć; lecz dopiero doszedłszy 

do lat szesnastu, piękna milionerka 

oddała rękę młodemu potomkowi starożytnej 

rodziny Schaffgotschów, który obecnie 

zamieszkując na Szlązku z młodą swą żoną, 

wielką część ludności powiatów bytomskiego, 

gliwickiego i rybnickiego zatrudnia”. 

Dnia 15 listopada 1858 roku Joanna poślubiła 

Hansa Ulricha von Schaffgotscha. 

W niespełna miesiąc przed ślubem Joanna 

i Hans Ulrich podpisali ślubny kontrakt. 

Na jego podstawie zastrzeżony został majątek 

przemysłowy Joanny, a Hans Ulrich 

został użytkownikiem majątku. Uwieńczeniem 

ich zgodnego małżeństwa była 

czwórka dzieci: Hans 

Karl, Clara, Elisabeth 

i Eleonore. Joanna i Hans 

Ulrich posiadali wiele 

majątków ziemskich, jednak 

najczęściej zamieszkiwali 

w pięknym pałacu 

w Kopicach. Byli także 

właścicielami licznych kopalń i hut. W podbytomskim 

okręgu, w górnictwie rud cynku, 

Schaffgotschowie zajmowali ważną pozycję 

do początków lat dziewięćdziesiątych XIX 

wieku. 

Po wycofaniu się z przemysłu cynkowego 

skoncentrowali się na górnictwie węglowym. 

W dziesiątce największych przedsiębiorstw 

w przemyśle górniczym Schaffgotschowie 

zajmowali piątą pozycję, należąc 

jednocześnie do dziesiątki najbogatszych 

ludzi w Niemczech. W listopadzie 1905 roku 

Schaffgotschowie utworzyli rodzinną spółkę 

z ograniczoną odpowiedzialnością: Gräflich 

Schaffgotsch'sche Werke (Hrabiowskie Zakłady 

Schaffgotschów). 

Po przeprowadzeniu bilansu w 1905 roku, 

majątek spółki oszacowano na 50 milionów 

marek, co oznacza, że hrabina Joanna 

ośmiokrotnie pomnożyła spadek po Goduli. 

Ona też została głównym udziałowcem, 

z kapitałem wynoszącym 49 980 tysięcy 

marek. Po 10 tysięcy marek otrzymali Hans 

Ulrich i dr Bernard Stephen. Rok później 

w zapisie umowy dokonano zmian. Hrabina 

Joanna zdecydowała podzielić swoje udziały 

na pięć równych części, przekazując je dzieciom 

i wnukom. W 1907 roku Hans Ulrich 

i dr Bernard Stephen również zrzekli 

się swoich udziałów na rzecz hrabiowskich 

dzieci. Po śmierci hrabiny spółka 

dwukrotnie zmieniała strukturę organizacyjną 

(w 1922 roku i 1943 roku). 

Hrabina Joanna Schaffgotsch wraz z mężem 

nie tylko zatrudniała w swoich zakładach 

ludzi mieszkających na tych terenach, 

ale także tych, którzy za pracą przybywali 

tu z Galicji, Królestwa Polskiego czy z dalszych 

zakątków Prus, przyczyniając się 

niewątpliwie do rozwoju przemysłu górniczo-hutniczego. 

Dla swych pracowników 

budowała domy, fundowała kościoły, szkoły, 

przedszkola, szpitale. Do dnia dzisiejszego 

w miejscowościach niegdyś należących do 

Schaffgotschów ich mieszkańcy korzystają 

z ich fundacji. Pozostały kościoły w Goduli, 

Orzegowie, Bobrku i Szombierkach, budynki 

szkolne w Goduli i Chebziu oraz budynki 

mieszkalne, które do dnia dzisiejszego służą 

mieszkańcom. We wspomnianych byłych 

majątkach nadal pełnią posługę w parafiach 

Sporządzając testament, hrabina 

Joanna w „specjalnych 

postanowieniach” przeznaczyła 

spore sumy na cele 

charytatywne 

siostry elżbietanki, 

które hrabina 

Joanna 

sprowadziła 

najpierw do 

Goduli w 1895 

roku, aby posługiwały 

w szpitalu 

przez nią ufundowanym, 

a następnie służyły także mieszkańcom 

Orzegowa, Chebzia i Szombierek. 

Schaffgotschowie wspierali także finansowo 

sierociniec w Bytomiu, gdzie mogło przebywać 

80 dzieci. 

Sporządzając testament, hrabina Joanna 

w „specjalnych postanowieniach” przeznaczyła 

spore sumy na cele charytatywne: 

1 500 marek dla kościołów w Bujakowie 

i Paniówkach, 1 000 marek dla Instytutu 

dla Niewidomych we Wrocławiu, 10 tysięcy 

marek dla Domu Wychowawczego imienia 

Matki Boskiej Nieustającej Pomocy we 

Wrocławiu, a także 80 tysięcy marek dla 

szarytek we Wrocławiu wraz z działką pod 

budowę klasztoru. Dla służby, szczególnie 

tej z Kopic, ustanowiła fundusz 100 tysięcy 

marek, z którego procenty miały służyć jako 

„wsparcie dla ubogich rodzin, wdów i sierot 

oraz na zakup posagu dla dziewcząt z ubogich 

rodzin”. W przypadku, gdyby umarli 

wszyscy członkowie służby w Kopicach, procenty 

z funduszu miały być przeznaczone 

na pomoc dla pracowników o najniższych 

dochodach. 

Hrabina Joanna zmarła 21 czerwca 1910 

roku w Kopicach, gdzie spoczęła w rodzinnym 

mauzoleum. Jej mąż Hans Ulrich zmarł 

pięć lat później, 18 lutego 1915 roku i także 

został pochowany w mauzoleum w Kopicach. 

Po II wojnie światowej ich zwłoki były 

kilkakrotnie wyjmowane z trumien i bezczeszczone. 

Ich szczątki zostały pochowane 

w skromnej mogile obok mauzoleum. 

Irena Twardoch 

(Autorka jest starszym kustoszem Muzeum Miejskiego 

im. Maksymiliana Chroboka w Rudzie Śląskiej) 

Córki hrabiostwa Joanny i Hansa Ulricha von Schaffgotschów: 

Clara, Elizabeth i Eleonore (Źródło: 

I. Twardoch: Z dziejów rodu Schaffgotschów, Ruda 

Śląska 1999, s. 39) 

Hrabina Joanna z dziećmi: Hansem Karlem, Clarą 

i Elizabeth (Źródło: I. Twardoch: Z dziejów rodu 

Schaffgotschów, Ruda Śląska 1999, s. 39) 

| 31

G A L E R I A 

Andrzej Jaskólski, górnik oddziału GZL-216 KWK „Bielszowice”. Fot. Jan Czypionka

czerwiec 2010 - Kompania WÄglowa S.A.

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template ?

czerwiec 2010 - Kompania WÄglowa S.A.