Pobierz - Buderus

Kurier 

numer 28, grudzień 2009 

Wesołych Świąt

słowo wstępne 

Szanowni Państwo, 

sytuacja globalna, która objęła swym działaniem zarówno gospodarkę światową, krajową, jak i podmioty indywidualne, 

w znaczący sposób spowodowała zmiany w sposobie traktowania zjawisk ekonomicznych. I choć 

Polska na tle innych krajów wypadła w wielu rankingach pozytywnie, sytuacja ogólnoświatowa również znacząco 

wpłynęła na sektor handlowy. Dlatego z tym większym poczuciem sukcesu pragnąłbym podkreślić fakt, iż 

w dobie kryzysu Buderus Technika Grzewcza Sp. z o. o. kończy rok 2009 z trzyprocentowym wzrostem obrotu 

w stosunku do roku 2008. Należy przy tej okazji podkreślić, iż sukces ten osiągnęliśmy dzięki zaangażowaniu 

Klientów i pracowników, właściwie kreowanej strategii marketingowej. Działania te wpłynęły na skuteczne 

i nieustanne umacnianie pozycji fi rmy Buderus na rynku branży grzewczej. 

Powyższy sukces cieszy w dwójnasób, jako że przypada na rok, w którym Buderus Polska obchodził 15-lecie 

swego istnienia. Okazja ta służyła wymianie poglądów dotyczących historii fi rmy, stanu obecnego, ale 

przede wszystkim pozwoliła nakreślić perspektywy rozwoju w oparciu o zebrane doświadczenia i dotychczasowe 

sukcesy. Niezmienny pozostaje zatem fakt, iż dzięki zastosowaniu nowoczesnych rozwiązań w naszych 

produktach, ciągłym dążeniu do doskonalenia technologii pozostajemy liderem na rynku branży grzewczej. 

Jest to możliwe tylko i wyłącznie dzięki temu, że reagujemy na potrzeby rynku, dostarczamy Klientom niezawodnie 

działające produkty najwyższej klasy oraz staramy się wykorzystywać najnowsze technologie spełniające 

surowe normy jakościowe. 

W czasach, kiedy światu grozi paraliż w związku z wyczerpaniem źródeł nieodnawialnych, priorytetem staje 

się opracowywanie takich rozwiązań technologicznych, które będą innowacyjne. Takie poszukiwania dotyczą 

również branży grzewczej, w której jednym z liderów jest Buderus. Opracowywanie nowych rozwiązań przynosić 

musi jednocześnie wymierne efekty dla Klienta końcowego. Obniżanie kosztów eksploatacji i niezawodność 

działania produktów przynosi bowiem ekonomiczne oszczędności. Wprowadzenie technologicznych rozwiązań 

opartych na wykorzystaniu źródeł odnawialnych koresponduje także z ideą oszczędzania dóbr naturalnych, 

dlatego warty podkreślenia jest 15. procentowy udział w obrocie naszej fi rmy w roku 2009 – urządzeń wykorzystujących 

właśnie odnawialne źródła energii. 

Zastosowanie nowych technologii w wysokospecjalistycznych produktach wymaga wiedzy i umiejętności, 

które muszą zdobyć nasi Klienci oraz wszystkie osoby zaangażowane w promocję proponowanych rozwiązań. 

Dlatego Buderus zadbał o to, by umożliwić zainteresowanym podmiotom wyjazd na targi instalacyjne ISH, które 

posłużyły jako forum szkoleniowe i miejsce wymiany poglądów. Troska o profesjonalizm naszych Klientów jest 

niezmiennie jednym z priorytetów fi rmy. Kierujemy się bowiem dewizą, że wykorzystanie wiedzy, umiejętności, 

doświadczeń, nowoczesnych trendów i technologii umożliwia osiągnięcie sukcesu. 

Przekazuję w Państwa ręce nowy numer magazynu Kurier Buderus, w którym opisano nowinki techniczne, 

zawarto informacje o licznych przedsięwzięciach naszej fi rmy. Odnajdą tu Państwo wiele cennych wskazówek, 

którymi dzielą się nasi najlepsi specjaliści. Polecając lekturę, pragnę podziękować za rok współpracy 

i życzyć Państwu wielu sukcesów zawodowych. Niech ta okazja posłuży jednocześnie do złożenia życzeń spokoju 

i ciepła z okazji nadchodzących Świąt Bożego Narodzenia oraz szczęścia w Nowym Roku. Aby podkreślić 

szczególną i niepowtarzalną atmosferę tych Świąt przekazujemy na Państwa ręce dołączoną do Kuriera płytę 

z kolędami. 

Prezes Zarządu 

mgr L. Styś

Wesołych Świąt

spis treści 

4 Kąpiel doskonała – obliczanie zapotrzebowania oraz dobór 

podgrzewaczy i zasobników ciepłej wody użytkowej 

artykuł Mariana Dolaty 

14 Celny strzał – nowe kotły Logamax U042-24K, U044-24K 

artykuł Krzysztofa Kamyckiego 

19 Wakacje z Buderusem 

losowanie wycieczki do Tunezji wśród klientów, 

którzy zakupili pompę ciepła Logatherm 

20 Instalacje słoneczne 

– czyli jak dobrze wykorzystać darmową energię słoneczną 

artykuł Adama Koniszewskiego 

40 50 lat targów ISH we Frankfurcie nad Menem 

artykuł Katarzyny Bartz 

42 Inteligencja ukryta 

– czyli nowa automatyka Logamatic 4000 

artykuł Roberta Małaczka 

46 15-lecie Buderusa w Polsce. Oddział Wrocław 

artykuł George Kamenowa 

48 Najważniejszy jest przepływ 

– regulacja instalacji słonecznych 

artykuł Piotra Jasiukiewicza 

Ujarzmij potęgę natury 

Pompy ciepła Buderus 

Ciepło jest naszym żywiołem 

Ujarzmij potęgę 

natury i wygraj wakacje 

w Tunezji! 

Kurier 

Wesołych Świąt 

wydawca: 

Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. 

ul. Krucza 6 

62-080 Tarnowo Podgórne 

tel.: +48 61 816 71 00 

fax: +48 61 816 71 60 

e-mail: biuro@buderus.pl 

www.buderus.pl 

redaktor naczelna: 

mgr Katarzyna Bartz 

konsultacja techniczna: 

mgr inż. Rafał Burzyński 

mgr Grzegorz Ciechanowicz 

mgr inż. Marian Dolata 

mgr inż. Krzysztof Kamycki 

mgr inż. Adam Koniszewski 

mgr inż. Piotr Jasiukiewicz 

mgr Robert Małaczek 

ilustracje: 

Fotolia.com 

Bosch Thermotechnik GmbH 

mgr Katarzyna Bartz 

mgr inż. Piotr Jasiukiewicz 

nakład: 5000 egz. 

opracowanie grafi czne i skład: 

Wydawnictwo Horyzont 

www.wydawnictwohoryzont.pl 

Kurier numer 28, grudzień 2009 

3

technika 

Kąpiel doskonała... 

Obliczanie zapotrzebowania 

oraz dobór podgrzewaczy 

i zasobników ciepłej wody 

użytkowej 

4 


tekst: 

Marian Dolata

technika 

W 

obecnych czasach wysokiego rozwoju cywilizacyjnego oczywistością stała się powszechna 

dostępność ciepłej wody użytkowej i to w każdej ilości. Obszerny, nowoczesny i aktualny program 

produkcyjny podgrzewaczy marki Buderus z odpowiednią regulacją w zasadzie pokrywa wszystkie 

występujące przypadki zapotrzebowania na ciepłą wodę użytkową. Zasadniczo istnieje możliwość 

dokonania wyboru zbiorników stojących lub leżących, niezależnie od tego, czy przewiduje się system podgrzewaczy 

pojemnościowych (z wbudowanym wymiennikiem ciepła) czy system ładowania zasobników ciepłej wody 

(z zewnętrznym wymiennikiem ciepła). Aby spełnić warunek dostarczenia „każdej wymaganej ilości”, należy 

starannie przeprowadzić analizę zapotrzebowania c.w.u., celem ustalenia optymalnej wielkości podgrzewacza 

lub zasobnika wody użytkowej. Trafność przeprowadzonej analizy wzrasta wraz z ilością dostępnych danych, 

dlatego zawsze należy dążyć do dobrego rozpoznania oraz uzyskania możliwie obszernych i dokładnych informacji 

dotyczących projektowanej instalacji ciepłej wody użytkowej. Należy przy tym zwrócić uwagę na wielkość 

powierzchni i wysokość pomieszczenia zainstalowania zbiorników oraz uwzględnić wymiary zbiorników decydujące 

o możliwości ich wprowadzenia do pomieszczenia zainstalowania. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie 

aktualnych przepisów oraz metod obliczania zapotrzebowania ciepłej wody użytkowej, a w rezultacie – dobór 

podgrzewaczy i zasobników. Mamy nadzieję, że uda się nam zachęcić Państwa do bliższego zapoznania się 

z przedstawionymi dalej „narzędziami” do obliczania zapotrzebowania oraz doboru podgrzewaczy i zasobników c.w.u. 

Przy ich udziale obliczenia i dobór mogą być „lekkie, łatwe i… optymalne”... 


5

technika 

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12. 04. 2002 r. 

w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać 

budynki i ich usytuowanie, w rozdziale dotyczącym 

instalacji zimnej i ciepłej wody, w § 113 ust. 4, 

stwierdza: „Instalacja wodociągowa powinna być zaprojektowana 

i wykonana w sposób zapewniający zapotrzebowanie 

w wodę budynku, zgodnie z jego przeznaczeniem 

oraz spełniać wymagania określone w Polskiej Normie, 

dotyczącej projektowania instalacji wodociągowych”. 

W załączniku do Rozporządzenia Ministra Infrastruktury 

z dnia 7. 04. 2004 r. zmieniającym Rozporządzenie 

z dnia 12. 04. 2002 r. zamieszczono wykaz Polskich 

Norm, przywołanych w tym rozporządzeniu. I tak, do 

§ 113 ust. 4 przywołano PN-92/B-01706 „Instalacje 

wodociągowe. Wymagania w projektowaniu – wraz ze 

zmianą PN-B-01706:1992/ Az1: 1999”. Normę tę przywołano 

również w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury 

z dnia 12. 03. 2009 r. zmieniającym rozporządzenie 

w sprawie warunków technicznych, jakim powinny 

odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W obu 

przypadkach nie powołano się na całą normę, lecz przywołano 

tylko wybrane punkty. Nie powołano punktu 3. 2. 1, 

w którym podaje się zapotrzebowanie na ciepłą wodę 

przez jednego mieszkańca budynku mieszkalnego, 

w wielkości od 110 do 130 dm 3 /dobę. Być może dlatego, 

że wielkość ta wydaje się zawyżona. Tym samym, 

określenie zapotrzebowania c.w.u. należy do projektanta 

danej instalacji, który może skorzystać z różnych materiałów 

pomocniczych lub literatury technicznej. Z normy 

PN-92/B-01706 przywołano natomiast pkt. 3. 2. 2, 

w którym stwierdza się: „Projektowanie urządzeń do 

miejscowego przygotowania ciepłej wody należy prowadzić 

w sposób zapewniający spełnienie wymagań producenta 

urządzeń do przygotowania wody”. Powołując 

się na ten zapis, projektanci oczekują stosownych wytycznych 

od producentów podgrzewaczy c.w.u. 

Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom, firma Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. 

– sprzedająca w Polsce podgrzewacze i zasobniki wody marki Buderus – stawia do dyspozycji 

następujące materiały pomocnicze, służące do obliczeń i doboru urządzeń: 

• Katalog urządzeń 2008/2009; rozdział 10 jest poświęcony podgrzewaczom pojemnościowym 

i zasobnikom ciepłej wody użytkowej, 

• Program komputerowy DiWa, do doboru podgrzewaczy i zasobników, 

• Materiały do projektowania – wymiarowanie i dobór podgrzewaczy c.w.u. – 01/2008. 

6 

Kurier numer 28, grudzień 2009

technika 

Katalog urządzeń 

W katalogu urządzeń dla każdego typu i wielkości podgrzewacza podano tabele „wydajności ciepłej wody użytkowej” 

zawierające następujące dane techniczne: 

• temperaturę wody grzewczej na zasilaniu [°C], 

• współczynnik mocy znamionowej N L 

przy temperaturze c.w. w podgrzewaczu = 60°C, 

• trwałą wydajność c.w.u. przy jej temperaturze 45°C oraz 60°C, wyrażoną w [l/h] oraz [kW], 

• zapotrzebowanie wody grzewczej [m 3 /h], 

• stratę ciśnienia w wężownicy grzejnej [mbar]. 

Obliczenia dla budynków mieszkalnych oparte są na niemieckiej normie DIN 4708. W jej założeniach teoretycznych 

przyjęto cykl rozbioru c.w.u., w którym rozbiór początkowo powoli wzrasta, w pobliżu środka cyklu osiąga wartość 

maksymalną, a pod koniec znowu powoli spada (krzywa Gaussa). Cykl trwa 3,7 godziny, w tym czasie następuje 

podział 12 kWh zapotrzebowania całkowitego, a w środku znajduje się jako zapotrzebowanie szczytowe 10-minutowe 

napełnienie wanny o wartości 5,82 kWh. 

Norma DIN 4708 jest podstawą do obliczania wartości współczynnika zapotrzebowania „N” dla różnorodnie zasiedlonych 

budynków mieszkalnych (różne ilości osób w poszczególnych mieszkaniach) przez osoby różnych zawodów, 

których rozkład dnia jest w każdym przypadku inny i przez to wymagają ciepłej wody o różnych porach. Następstwem 

tego są długie okresy poboru c.w.u., przy stosunkowo małych poborach szczytowych. 

Norma DIN 4708 definiuje pojęcie „jednostki mieszkaniowej” i przyporządkowuje jej wartość współczynnika zapotrzebowania 

N = 1. Współczynnik zapotrzebowania określa, że zapotrzebowanie ciepłej wody użytkowej obliczanego 

budynku odpowiada N-krotnemu zapotrzebowaniu jednej jednostki mieszkaniowej. Za „jednostkę mieszkaniową” 

uważa się cztery pomieszczenia (pokoje), w których mieszkają przeciętnie trzy-cztery osoby. Jako obliczeniowy 

punkt poboru przyjmowana jest normalna wanna kąpielowa NB 1 (wyposażenie standardowe). Według 

wskaźników zapotrzebowania w punktach poboru „w v 

” otrzymuje się z tego zapotrzebowanie energii na podgrzanie 

wody użytkowej wynoszące: 3,5 x 5820 Wh = 20370 Wh. 

Norma ustala, które punkty poboru ciepłej wody w mieszkaniu są uwzględniane przy obliczaniu zapotrzebowania 

c.w.u.. Rozróżnia przy tym standardowe wyposażenie mieszkań oraz wyposażenie komfortowe. Dla „jednostki mieszkaniowej” 

jako naliczany punkt poboru przyjmuje się jedynie wannę kąpielową wg DIN 4475-E (1600 x 700 mm). 

Obliczenie współczynnika zapotrzebowania „N” można przeprowadzić ręcznie, posługując się formularzem. Poniżej 

przedstawia się przykład wypełnionego formularza, z przykładowymi wartościami dla „jednostki mieszkaniowej” (jednego 

mieszkania) wg normy DIN 4708-2. 

W odpowiednie kolumny formularza należy wstawić następujące dane: 

1. Kolejny numer grupy mieszkań o takiej samej liczbie pomieszczeń oraz wyposażeniu sanitarnym. 

2. Liczba pomieszczeń mieszkalnych (pokoi), na podstawie projektu budowlanego ( ). 

3. Liczba mieszkań, względnie jednostek mieszkaniowych ( ). 

4. Liczba osób w mieszkaniu, na podstawie danych administracji lub z tabeli ( ). 

5. Wynik mnożenia wartości zamieszczonych w kolumnach 3. oraz 4. 

6. Liczba uwzględnionych punktów poboru (wg tabeli w normie). 

7. Krótkie oznaczenie podanych w kolumnie 6. punktów poboru, wg DIN 4708 ( ). 

8. Zapotrzebowanie punktów poboru na podstawie danych z tabeli ( ). 



Teraz należy zsumować wartości zapisane w kolumnie 10., a wynik wstawić do równania w dolnej części formularza ( ). 

Na koniec, obliczamy współczynnik zapotrzebowania N ( ). 

Ilość pomieszczeń „r” 

Ilość osób / mieszkanie 

2 ½ 2,3 

3 2,7 

3 ½ 3,1 

4 3,5 

4 ½ 3,9 

5 4,3 


7

technika 

Punkty poboru c.w.u. w mieszkaniach z wyposażeniem standardowym 

Pomieszczenie Wyposażenie istniejące Przy ustalaniu zapotrzebowania, uwzględnić: 

wanna kąpielowa, DIN 4475-E (1600x700 mm), 140 l; lub wannę kąpielową, DIN 4475-E, 1600x700 mm), 140 l 

Łazienka 

kabina natryskowa z baterią mieszającą i normalnym natryskiem wannę kąpielową, DIN 4475-E, 1600x700 mm), 140 l 

1 umywalka (nie uwzględnia się) 

Kuchnia zlewozmywak kuchenny (nie uwzględnia się) 

Zapotrzebowanie przez punkty poboru c.w.u. 

Nr 

poz. 

Urządzenie pobierające c.w.u. 

Oznaczenie 

skrótowe 

Wielkość poboru V E 

przy 

jednokrotnym wykorzystaniu 

[ l ] 

Zapotrzebowanie przez punkt 

poboru w V 

, podczas każdego poboru 

[ Wh ] 

1 wanna kąpielowa, DIN 4475-E (1600 x 700 mm) NB 1 140 5820 

2 wanna kąpielowa, DIN 4475-E (1700 x 700 mm) NB 2 160 6510 

3 wanna do małych pomieszczeń oraz wanna nasiadowa KB 120 4890 

4 wanna do dużych pomieszczeń (1800 x 750 mm) GB 200 8720 

5 

kabina natryskowa z baterią mieszającą i natryskiem 

oszczędnościowym 

BRS 40 * 1630 

6 


standardowym (normalnym) 

BRN 90 3660 

7 


luksusowym 

BRL 180 7320 

8 umywalka WT 17 700 

9 bidet BD 20 810 

10 mała umywalka do rąk HT 9 350 

11 zlewozmywak kuchenny SP 30 1160 

* odpowiada czasowi użytkowania 6 minut 

Zapotrzebowanie c.w.u. 

Nr projektu: 

Data: 

przy centralnym zaopatrzeniu mieszkań 

Numer arkusza: 

Opracował: 

Obliczenie współczynnika zapotrzebowania N do ustalenia wielkości pojemnościowego podgrzewacza c.w.u. 

Projekt: „Jednostka mieszkaniowa” wg DIN 4708-2 

Uwagi: 

Przykład wypełnienia formularza 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 

punkty poboru (na mieszkanie) 

Numer grupy mieszkań 

Ilość pomieszczeń 

mieszkalnych 

Ilość mieszkań 

Ilość osób w mieszkaniu 

Ilość punktów poboru 

Skrócony opis 

Zapotrzebowanie 

punktów poboru w Wh 

Ilość punktów poboru 

x zapotrzebowanie 

punktów poboru w Wh 

r n p n·p z w V 

z· w V 

n·p·∑ w V 

Tryb obliczeń: kolumny 3·4 6·8 5·8 

1 4 1 3,5 3,5 1 NB 1 5 820 5 820 20 370 

Wh 

Uwagi 

∑n = 1 

∑n = (n·p·∑ w V 

) = 

N = ∑ (n·p·∑ w V ) 

3,5·5820 

= 

20 370 Wh 

20 370 Wh 

= 1 

20 370 Wh 

Jeżeli założyliśmy przyjęcie systemu podgrzewaczy pojemnościowych, to znając już współczynnik zapotrzebowania N 

dobieramy taki podgrzewacz, którego znamionowy współczynnik mocy N L 

jest większy lub równy współczynnikowi 

zapotrzebowania N. 

W zakresie ważności normy DIN 4708 nie mieszczą się mieszkania zakładowe, hotele, domy opieki społecznej, obiekty 

sportowe oraz inne budynki mające charakter obiektów mieszkalnych. W takich przypadkach należy skorzystać z pomiarów 

na instalacji (jeżeli ona istnieje), szacunków dokonanych przy użyciu wartości statystycznych (podanych w odpowiednich 

tabelach) lub wartości uzyskanych na podstawie doświadczeń, względnie wywiadu z inwestorem. Wykonaniu 

dokładnego bilansu zapotrzebowania ciepłej wody użytkowej warto poświęcić czas i staranność, aby podczas użytkowania 

instalacji nie występowały braki w dostawie wody, a koszty budowy i eksploatacji instalacji były optymalne. 

8 


technika 

Co jest cenniejsze 

niż woda? 

– ciepła woda 

Podgrzewacz c.w.u. 

Logalux ST 160-300/4 


Logalux SU 160-1000 


Logalux SL 300-500 


Logalux SM 300-500 


Logalux L135-200/1 


Logalux LT 135-300/1 

podgrzewacze c.w.u. 

Buderus 


9

technika 

Program DiWa 

Program komputerowy DiWa pomaga w obliczeniach, optymalizacji oraz doborze podgrzewaczy i zasobników dla różnych zapotrzebowań 

ciepłej wody użytkowej. Możliwe jest wymiarowanie podgrzewaczy dla budynków mieszkalnych, zgodnie z DIN 

4708 (dla budynków jedno- oraz wielorodzinnych), jak również obliczenia do specjalnych zapotrzebowań, np. hoteli, obiektów 

sportowych (natryski) lub obiektów przemysłowych. Zintegrowana z programem metoda linii sumarycznych pozwala na 

dokonanie obliczeń przy wahających się rozbiorach c.w., w wielu innych przypadkach zastosowań. Założeniem każdego odpowiedniego 

do zapotrzebowania systemu wymiarowania jest zawsze znajomość zapotrzebowania co do jego wielkości oraz 

podziału czasowego. Opierając się na tym, w programie DiWa utworzono kilka typowych kategorii zapotrzebowania c.w.u. 

Każda ma własny, odpowiedni tryb obliczeń: 

• Podział normalny wg DIN 4708 – jest zwrócony na zwykłe budynki jedno- i wielorodzinne. „Zwykłe” oznacza, że urządzenia 

pobierające c.w.u. będą wykorzystywane z przeciętną równoczesnością. Do programu wprowadza się liczbę poszczególnych 

grup mieszkań (wg wielkości oraz „zaludnienia mieszkań”), z uwzględnieniem urządzeń pobierających c.w.; można zmieniać 

ich typ oraz temperaturę c.w. Program wylicza współczynnik zapotrzebowania „N”, pyta o wybór rodzaju podgrzewacza (leżący-stojący), 

systemu podgrzewu (podgrzewacz pojemnościowy-ładowanie zasobnika), zapotrzebowania wody grzewczej 

(duże-zredukowane). Na podstawie wprowadzonych informacji program podaje wynik: typ i pojemność podgrzewacza, znamionowy 

współczynnik mocy N L 

, przenoszoną moc, dodatek (z uwagi na c.w.u.) do mocy kotła, wykres pojemności cieplnej. 

• Podział normalny przy dowolnym czasie trwania cyklów poboru (ze względu na podwyższoną jednoczesność poboru) 

– dotyczy budynków zamieszkania zbiorowego, hoteli, internatów, campingów, itp. Podajemy liczbę i rodzaje urządzeń w danym 

obiekcie, łączną liczbę osób z nich korzystających (z podziałem procentowym na urządzenia), długość okresu zapotrzebowania. 

Można narzucić czas jednej kąpieli pod natryskiem, temperaturę wody. Program obliczy i przedstawi graficznie 

wykres pojemności cieplnej, na podstawie którego będzie można wybrać optymalną kombinację: pojemność podgrzewacza 

(lub zasobnika) – moc podgrzewu. 

• Podział blokowy – odnosi się do poborów ciągłych (np. w rzeźniach, mleczarniach, browarach, zakładach fryzjerskich) 

lub do pojedynczych poborów szczytowych (np. w jadłodajniach, restauracjach). Metoda linii sumarycznych pozwala dobrze 

oszacować możliwe krytyczne stany pracy. Podajemy liczbę użytkowników, całkowity czas trwania poboru c.w. oraz zapotrzebowanie 

jednostkowe (np. piekarnia/pracownika x dzień, browar/100 l piwa, biuro/osobę x dzień, fitness/1 uczestnika, 

rzeźnia/pracownika x dzień, fryzjer/stanowisko x dzień, mleczarnia/1 l mleka, pralnia/100 kg bielizny, restauracja/1 posiłek); 

program podpowiada nam zapotrzebowanie jednostkowe, ale można wprowadzić inne wartości. Program dokona odpowiednich 

przeliczeń, w wyniku których przedstawi nam: wykres pojemności cieplnej, wymaganą pojemność podgrzewacza lub zasobnika 

(zależnie od wybranego systemu) oraz moc kotła, niezbędną do podgrzewu wody. 

• Zapotrzebowanie cykliczne – odpowiednie dla obiektów, w których mają miejsce kolejne, powtarzające się cykle zapotrzebowania, 

w których w okresach szczytowych większa liczba osób korzysta z mniejszej ilości urządzeń c.w.u., np. w obiektach 

sportowych, koszarach, zakładowych łaźniach z natryskami oraz umywalkami, itd. W tych przypadkach, z dwóch lub 

więcej turnusów wynikają cykle zapotrzebowania. Jako dane wyjściowe podaje się ogólną liczbę osób do mycia i kąpieli oraz 

np. liczbę natrysków i umywalek. Wybieramy temperaturę c.w. oraz czas trwania kąpieli pod natryskiem. Program (przy założeniu 

pełnego wykorzystania urządzeń) wylicza, po ile osób przypada na natryski i umywalki; można te proporcje zmienić. Należy 

jeszcze podać długość przerw pomiędzy podejściami kolejnych osób pod natryski i do umywalek. Program przedstawia 

teraz obliczony wykres pojemności cieplnej, a także pojemność podgrzewacza pojemnościowego (lub zasobnika, jeżeli wybrano 

system ładowania) oraz moc cieplną, wymaganą do podgrzewu wody. 

• Zapotrzebowanie kompleksowe – do określenia zapotrzebowania dla różnych celów, w różnych ilościach oraz przy zróżnicowanych 

temperaturach i czasie poboru, np. w przemyśle, w szpitalach. Należą tutaj także spotykane często zespolone, tzn. 

nakładające się zapotrzebowania jednakowych lub różnych kategorii. Już w budynku dwurodzinnym należy liczyć się z nakładaniem 

się dwóch szczytów zapotrzebowania, np. dwóch kąpieli wannowych lub kąpieli w wannie i pod prysznicem. Po wejściu 

do programu należy określić rozpatrywany przedział czasowy (od – do), w którym nastąpi rozbiór ciepłej wody. Następnie, 

kolejno podajemy poszczególne urządzenia pobierające ciepłą wodę. Wybieramy je z listy podanej w okienku lub wpisujemy 

nietypowe (podając czas trwania poboru, temperaturę c.w., wielkość poboru w litrach). W dalszej kolejności, dla każdego 

urządzenia nanosimy punkt czasowy rozpoczęcia rozbioru przez to urządzenie. W rezultacie obliczeń ukazuje się sumaryczny 

wykres pojemności cieplnej, ale możemy obejrzeć również częściowe wykresy dla każdego z urządzeń. Na koniec wybieramy 

system podgrzewaczy pojemnościowych lub system ładowania oraz ustalamy relację pomiędzy pojemnością podgrzewacza/ 

zasobnika, a mocą cieplną konieczną do podgrzewu wody. 

Mamy nadzieję, że przedstawiony powyżej bardzo skrótowy opis zachęci Państwa do korzystania z programu komputerowego 

DiWa. Jest on dostępny w Oddziałach firmy Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o.. Dla ułatwienia korzystania z niego, 

opracowano plik instruktażowy (DIWA_instr_przyk) w formie tekstowej i graficznej, umożliwiający „krok po kroku” prześledzić 

i opanować procedury prowadzania obliczeń oraz doboru podgrzewaczy i zasobników ciepłej wody użytkowej. Plik zawiera 

przykłady w typowych kategoriach zapotrzebowania c.w.u. 

10 


technika 


11

technika 

„Materiały do projektowania” 

„Materiały do projektowania – wymiarowanie i dobór podgrzewaczy c.w.u. – 01/2008”. Jest to bardzo obszerne 

opracowanie, uwzględniające urządzenia marki Buderus, przetłumaczone z języka niemieckiego. Dodano do tego 

informacje o podgrzewaczach i zasobnikach związanych z systemami słonecznymi, a także opis programu komputerowego 

DIWA, z przykładami. W poszczególnych rozdziałach przedstawiono: 

• Przegląd podgrzewaczy i zasobników wody użytkowej marki Buderus oraz ich oznaczanie. 

• System przygotowania ciepłej wody użytkowej przy pomocy podgrzewaczy pojemnościowych oraz system ładowania 

zasobników (z wymiennikiem wewnętrznym i zewnętrznym), rodzaje podgrzewania wody (z kotła, z sieci ciepłowniczej 

zdalaczynnej, za pomocą pary). 

• Reguły automatycznej regulacji procesu podgrzewania wody. 

• Postępowanie związane z doborem wielkości podgrzewaczy pojemnościowych. Podano najpierw teoretyczne podstawy 

dokonywania obliczeń, objaśniając je następnie przykładami praktycznymi dla budynku jednorodzinnego, 

wielorodzinnego, restauracji, rzeźni, obiektu sportowego, basenu pływackiego, zakładu przemysłowego (przy długim 

czasie podgrzewu wody) oraz przypadku podgrzewania parą. 

• Metodę linii sumarycznych, z zaleceniem zastosowania programu DiWa (dla dokładności). 

• Dane techniczne poszczególnych typoszeregów podgrzewaczy pojemnościowych i zasobników (powtórzenie z katalogu 

produktów), bardzo pożyteczne przy doborze wykresu mocy trwałej c.w.u., przykłady instalacji wraz z połączeniami 

hydraulicznymi, systemy ładowania zasobników z zestawami wymienników LAP oraz LSP. 

• Formularz do obliczenia współczynnika zapotrzebowania mocy „N” dla budynków mieszkalnych oraz niezbędne do 

tego wartości pomocnicze. 

• Tabele zawierające średnie wskaźnikowe wartości zapotrzebowania c.w.u. dla różnych obiektów, w odniesieniu do 

osób, użytkowników, pacjentów, stanowisk pracy, ilości produktów itp. 

• Formularz ułatwiający zebranie informacji o danych technicznych, umożliwiających dobór wielkości podgrzewaczy 

pojemnościowych. 

• Podstawowe wzory i wielkości obliczeniowe. 

• Dane techniczne podgrzewaczy biwalentnych oraz zespolonych dwufunkcyjnych podgrzewaczy/zasobników c.w.u., 

współpracujących z systemami słonecznymi. 

• Szczegółowy opis programu komputerowego „DiWa”, wraz z przykładami obliczeń dla różnego typu obiektów. 

12 


Wesołych Świąt

technika 

Celny strzał... 

nowe kotły 

Logamax U042-24K, U044-24K 

W bieżącym roku marka Buderus wprowadziła na rynek sprzedaży dwa nowe niskotemperaturowe 

dwufunkcyjne kotły gazowe Logamax U042-24K oraz Logamax U044-24K o nominalnej mocy grzewczej 

24 kW. Nowy produkt zastąpił tym samym wysłużone już urządzenia typu U022-24K oraz U024-24K. 

Tak jak w przypadku starszego typoszeregu, tak i tu mamy do wyboru kotły z palnikiem atmosferycznym 

Logamax U044-24K oraz z palnikiem wentylatorowym Logamax U042-24K. 

14 


tekst: 

Krzysztof Kamycki

technika 

1 2 

21 

3 4 

20 

5 

ϑ 

19 

22 23 24 25 26 

6 

18 

17 

ϑ 

40 41 

39 

38 

37 

36 

35 34 

29 

30 

31 

32 

33 

27 

28 

8 

9 

7 

16 

15 14 13 12 11 10 

Schemat 1. Układ hydrauliczny kotła Logamax U044-24K (z palnikiem atmosferycznym). 

1 Czujnik zaniku ciągu (przerywacz ciągu) 

2 Przerywacz ciągu 

3 Wymiennik ciepła c.w.u. 

4 Blok cieplny 

5 Zawór do napełniania azotem 

6 Naczynie wzbiorcze 

7 Odpowietrznik automatyczny 

8 Pompa obiegu grzewczego 

9 Zawór bezpieczeństwa (obieg grzewczy) 

10 Odpływ 

11 Powrót c.o. 

12 Dopływ wody zimnej 

13 Wlot gazu 

14 Wypływ ciepłej wody 

15 Zasilanie instalacji grzewczej 

16 Zawór do uzupełniania wody 

17 Spięcie 

18 Czujnik temperatury ciepłej wody 

19 Czujnik temperatury zasilania 

20 Ogranicznik temperatury bloku cieplnego 

21 Komora palnikowa (komora spalania) 

22 Elektrody zapłonowe 

23 Dysze inżektorowe 

24 Palnik 

25 Czujnik zaniku ciągu kominowego (komora palnika) 

26 Elektroda kontrolna (jonizacyjna) 

27 Przepływomierz (turbina) 

28 Ogranicznik przepływu z filtrem i siatką 

29 Regulator ciśnienia 

30 Ciśnienie sterujące zaworu regulacyjnego 

31 Armatura gazowa 

32 Grzybek zaworu głównego 

33 Siatka 

34 Manometr 

35 Cotronic 

36 Króciec pomiaru ciśnienia gazu na przyłączu gazu 


38 Śruba nastawcza maksymalnej ilości gazu 

39 Śruba nastawcza minimalnego przepływu gazu 

40 Otwór wyrównawczy ciśnienia 

41 Króciec pomiarowy ciśnienia w dyszach 


15

technika 

1 2 3 4 5 6 

7 

8 9 

25 

10 

ϑ 

24 

41 42 43 44 

11 

23 

22 

32 33 

34 39 

12 

31 

30 

35 

40 

36 

ϑ 

29 

13 

37 

28 

38 

14 

27 26 

21 

20 19 18 17 16 15 

Schemat 2. Układ hydrauliczny kotła Logamax U042-24K (z palnikiem wentylatorowym). 

1 Skrzynka powietrza (hermetyczna) 

2 Przełącznik różnicy ciśnień 

3 Odbiór różnicy ciśnień 

4 Wentylator 

5 Rura powietrzna/spalinowa 

6 Ochrona przed wiatrem 

7 Komora palnikowa (komora spalania) 

8 Wymiennik ciepła c.w.u. 

9 Blok cieplny 

10 Zawór do napełniania azotem 

11 Naczynie wzbiorcze 

12 Odpowietrznik automatyczny 

13 Pompa układu grzewczego 

14 Zawór bezpieczeństwa (obieg grzewczy) 

15 Odpływ 

16 Powrót c.o. 

17 Dopływ wody zimnej 

18 Wlot gazu 

19 Wypływ ciepłej wody 

20 Zasilanie instalacji ogrzewczej 

21 Zawór do uzupełniania wody 

22 Spięcie 

23 Czujnik temperatury ciepłej wody 

24 Czujnik temperatury zasilania 

25 Ogranicznik temperatury bloku cieplnego 

26 Manometr 

27 Cotronic 

28 Króciec pomiarowy ciśnienia gazu na przyłączu gazu 


30 Śruba nastawcza maksymalnej ilości gazu 

31 Śruba nastawcza minimalnej ilości gazu 

32 Otwór wyrównawczy ciśnienia 

33 Króciec pomiarowy ciśnienia w dyszach 

34 Regulator ciśnienia 


36 Armatura gazowa 

37 Grzybek zaworu głównego 

38 Siatka 

39 Przepływomierz (turbina) 

40 Ogranicznik przepływu z filtrem i siatką 

41 Elektrody zapłonowe 

42 Dysze inżektorowe 

43 Palnik 

44 Elektroda kontrolna (jonizacyjna) 

16 


technika 

Ze schematów łatwo wywnioskować, że mamy do czynienia 

ze sprawdzonymi w poprzedniej wersji kotła 

rozwiązaniami technicznymi. Na przykład zastosowano 

udaną konstrukcję miedzianego wymiennika ciepła 

typu rura w rurze. Takie rozwiązanie pozwala na 

przygotowanie ciepłej wody użytkowej (c.w.u.) w tym 

samym wymienniku, przez który przepływa woda kotłowa. 

Zrezygnowano w tym wypadku z urządzenia 

mechanicznego, jakim jest zawór trójdrogowy na rzecz 

turbinki, która rejestruje pobór i załącza kocioł w celu 

przygotowania c.w.u. Temperaturę ciepłej wody użytkowej 

można nastawić od 40 ºC do 60 ºC. Przy większych 

lub mniejszych poborach temperatura c.w.u. maleje lub 

rośnie zgodnie z zamieszczonym wykresem 1. 

Kocioł wyposażono w 8-litrowe przeponowe naczynie 

wzbiorcze. W przypadku gdyby zaistniała niepewność, 

czy zastosowane naczynie jest wystarczające, można 

to szybko zweryfikować korzystając z wykresu 2. Należy 

mieć na uwadze, że w przypadku wartości granicznych 

trzeba ustalić dokładną wielkość naczynia 

przeponowego zgodnie z Polską Normą PN-EN 12828 

oraz, jeżeli punkt przecięcia znajdzie się po prawej 

stronie krzywej, należy zamontować dodatkowe naczynie 

wzbiorcze. Obecnie w kotłach Logamax U042-24K 

oraz Logamax U044-24K montowane są trójstopniowe 

pompy firmy Grundfos UPS 15-50, których charakterystykę 

przedstawia wykres 3. Trzy stopnie dają nam 

możliwość dopasowania pracy pompy kotłowej do potrzeb 

instalacji. Rzeczywista moc pomp UPS wiąże się 

z ich stopniami i jest następująca: 40 W – 1. stopień, 

60 W – 2. stopień, 80 W – 3. stopień. Kocioł z zamkniętą 

komorą spalania Logamax U042-24K został wyposażony 

w wentylator o dyspozycyjnym sprężu wynoszącym 

170 Pa. Wartość ta ma wpływ na wymiarowanie instalacji 

spalinowej. W tym przypadku zastosowany wentylator 

daje dość spore możliwości i dużą swobodę przy 

projektowaniu przewodów spalinowych. 

Wszystkie elementy stanowiące część kotła udało się 

zamknąć w wymiarach 745 x 400 x 360 mm i ukryć 

pod białą obudową ze srebrnymi akcentami, na tle których 

wyróżnia się czarny panel sterujący automatyki 

kotła. Odsłonięty sterownik kotłowy jest bardzo praktyczny 

i umożliwi szybką korektę nastaw temperatury 

wody kotłowej oraz ciepłej wody użytkowej. Pełni 

on również rolę informacyjną o stanie pracy kotła, jak 

i usterkach, które wystąpiły podczas użytkowania 

urządzenia. Sterownik Cotronic, gdyż tak go nazwano, 

pozwala na podłączenie dowolnego programowalnego 

regulatora włącz/wyłącz, który pozwoli na dostosowanie 

pracy instalacji ogrzewczej do trybu życia użytkownika. 

Kotły Logamax U042-24K oraz Logamax U044-24K 

to przemyślane i sprawdzone urządzenia grzewcze, 

które nie tylko ładnie wyglądają, ale są również praktyczne. 

Prosta budowa oraz obsługa kotła nie sprawi 

problemu instalatorowi podczas montażu czy serwisu 

urządzenia, jak i użytkownikowi podczas codziennej 

eksploatacji. 

T [ °C] 

65 

60 

55 

50 

45 

40 

35 

30 

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 

Q [l/min] 

Wykres 1. Wykres dla temperatury wody wejściowej zimnej 15ºC. 

tv ( ° C ) 

90 

80 

75 

70 

60 

55 

50 

40 

A 

30 

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 

V A ( l ) 

Wykres 2. Zależność temperatury zasilania (tv) czynnika 

grzewczego od pojemności (VA) instalacji ogrzewczej. 

H 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

Krzywe od I do V – ciśnienie wstępne w naczyniu 

wzbiorczym: 

I – ciśnienie wstępne 0,2 bar 

II – ciśnienie wstępne 0,5 bar (ustawienie fabryczne) 

III – ciśnienie wstępne 0,75 bar 

IV – ciśnienie wstępne 1,0 bar 

V – ciśnienie wstępne 1,2 bar 

A i B – obszary pracy naczynia wzbiorczego: 

A – zakres pracy naczynia wzbiorczego 

B – w tym zakresie wymagane jest większe naczynie 

wzbiorcze 

(bar) 

0,1 

1 

2 

0 

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 

Q (l/h) 

Wykres 3. Charakterystyka trójstopniowych pomp Grundfos UPS 

15-50 montowanych w kotłach Logamax U042-24K 

oraz Logamax U044-24K. 

B 

3 

( 


17

technika 

Zintegrowany wyświetlacz LED , sprawia, że Logamax 

U044-24K, U042-24K jest nie tylko łatwy w obsłudze 

– dzięki informacji o zaistniałym błędzie jest również łatwy 

w serwisowaniu 

Dane techniczne 

kotłów Logamax U042-24K, U044-24K 

Naścienny, dwufunkcyjny kocioł gazowy Logamax U042-24 K U044-24 K 

Minimalna / nominalna moc cieplna kW 8,9 / 24 7,8 / 24 

Minimalne / nominalne obciążenie cieplne kW 10,2 / 26,3 8,9 / 26,7 

Maksymalne zużycie gazu E (GZ50) / Lw (GZ41,5) / Ls (GZ35) m 3 /h 2,77 / 3,38 / 3,85 2,75 / 3,41 / 3,92 

Maksymalne zużycie gazu płynnego (propanu) kg/h 2 2,04 

Nominalne ciśnienie gazu na przyłączu 

E (GZ50)/ Lw (GZ41,5)/ Ls (GZ35)/ propan 

mbar 20 (16-25)/ 20 (17,5-23)/ 13 (10,5-16)/ 37 

Pojemność wodna kotła (bez naczynia wzbiorczego) l 2 

Minimalna/maksymalna temperatura zasilania (c.o.) °C 40/82 

Minimalne / dopuszczalne ciśnienie robocze (inst. c.o.) bar 0,5 / 3 

Całkowita pojemność naczynia wzbiorczego l 8 

Ciśnienie wstępne bar 0,5 

Możliwość nastawy temperatury c.w.u. na wypływie °C 40-60 

Maksymalne ciśnienie po stronie c.w.u. bar 10 

Minimalne ciśnienie dla maksymalnego przepływu c.w.u. bar 1 

Minimalne ciśnienie wody wodociągowej bar 0,25 

Minimalny przepływ c.w.u. l/min 2,5 

Znamionowy przepływ c.w.u. wg normy EN 625 l/min 11,4 

Ciśnienie dyspozycyjne za wentylatorem spalin Pa 170 – 

Wymagany ciąg kominowy Pa – 4,5 

Strumień spalin przy mocy (max-min) gaz E / propan g/s 15,7-15,3 / 17,2-15,4 20,6-21,9 / 18-14,7 

Temperatura spalin przy mocy (max-min) gaz E / propan °C 136-89/ 132-90 118-75/119-75 

Klasa NO x 

3 

Przyłącze powietrzno-spalinowe mm Ø 60 / 100 – 

Przyłącze spalinowe mm – Ø 130 

Napięcie elektryczne / częstotliwość V AC / Hz 230 / 50 

Pobór prądu W 130 

Ciężar kotła kg 37,9 33 

Wymiary kotła (wys. x szer. x głęb.) mm 745 x 400 x 360 

18 


aktualności 

Wakacje 

z Buderusem 

Niezmiernie jest nam miło poinformować, że wśród Klientów, 

którzy w 2008 roku zakupili pompę ciepła Buderus Logatherm 

rozlosowaliśmy 2-osobową wycieczkę do Tunezji. 

W losowaniu udział wzięli Pan G. Ciechanowicz – prokurent spółki, Pan 

S. Woźniak – dyrektor finansowy, Pan M. Słomiński – dyrektor oddziału 

Buderus Poznań, Pan K. Wacławek – pracownik firmy Ferrodo. 

Wycieczkę wylosowała firma Wędzina Usługi Wod-Kan i C.O. 

z Zagórowa. Widoczny na fotografii Pan Wiesław Wędzina pojechał 

na wycieczkę z żoną w maju 2009. 


19

technika 

Instalacje 

słoneczne, 

czyli 

jak dobrze 

wykorzystać 

darmową energię 

słoneczną 

20 


tekst: 

Adam Koniszewski

technika 

Słońce 

jako źródło energii 

dla kolektorów 

słonecznych 

Źródłem darmowej energii cieplnej dla kolektorów 

słonecznych jest Słońce. Powstająca na nim energia 

jest wynikiem przemian termojądrowych wodoru w hel, 

w efekcie czego Słońce wysyła w przestrzeń kosmiczną 

promieniowanie elektromagnetyczne, mające długość 

fali rzędu stumilionowej części milimetra. Promieniowanie 

to jest tzw. promieniowaniem wysokoenergetycznym 

(energia promieniowania jest odwrotnie proporcjonalna 

do długości fali), które przenikając z jądra Słońca 

napotyka na swej drodze wiele elektronów i jąder atomów. 

Skutkiem tego jest osłabienie tego promieniowania, 

a w konsekwencji – zwiększenie długości jego fali. 

Promieniowanie słoneczne charakteryzuje się dużym 

zakresem długości fali, niesie w sobie zróżnicowaną ilość 

energii. 

Energia promieniowania słonecznego, która dociera do 

granicy atmosfery posiada gęstość około 1370 W/m 2 

i nosi nazwę stałej słonecznej. Stała słoneczna jest 


21

technika 

średnią w roku kalendarzowym gęstością promieniowania 

słonecznego, przypadającą na powierzchnię płaską, 

ustawioną prostopadle do kierunku propagacji (padania) 

promieni słonecznych. Jest ona stale korygowana, 

a jej obowiązująca wartość podawana jest przez World 

Radiation Center (Światowe Centrum Promieniowania) 

w Davos w Szwajcarii. 

Zjawiska pochłaniania i rozpraszania energii promieniowania 

słonecznego w atmosferze powodują, że do 

powierzchni Ziemi dociera jedynie część tego promieniowania. 

I tak w miesiącach letnich gęstość promieniowania 

słonecznego dla obszaru Polski wynosi ok. 

1000 W/m 2 , natomiast w miesiącach zimowych – zaledwie 

ok. 400 W/m 2 . Różnice te spowodowane są zmianami 

wysokości Słońca nad horyzontem w poszczególnych 

porach roku, skutkiem czego jest zmiana grubości warstwy 

atmosfery, przez którą przenika promieniowanie. 

Energia promieniowania słonecznego docierająca do 

powierzchni naszej planety, a tam do kolektora słonecznego, 

zamieniana jest w nim w energię użyteczną – energię 

cieplną pomniejszoną o jego straty cieplne (rys. 1). 

Atmosfera 

Straty 

pochłaniania 

300W/m 2 

Powierzchnia ziemi 

Stała słoneczna 1,37 kW/m 2 

Promieniowanie 

bezpośrednie 


całkowite 

(dla Polski 

ok. 1000W/m 2 ) 

Moc użytkowa kolektora 600-800 W/m 2 

Straty 

rozproszenia 

100W/m 2 

Straty ciepła 

w kolektorze 

200-400W/m 2 

Rys. 1. Bilans energii promieniowania słonecznego. 


rozproszone 

Rejonizacja obszaru Polski 

pod względem możliwości 

wykorzystania energii 

słonecznej. 

Najbardziej uprzywilejowanym regionem Polski pod 

względem napromieniowania słonecznego jest południowa 

część województwa lubelskiego. Natomiast 

najmniejszy, w skali roku, dopływ energii słonecznej 

obserwuje się w rejonie wysoko uprzemysłowionym 

(Śląsk), w obszarze granicznym trzech państw: 

Czech, Niemiec i Polski oraz w rejonie północnym naszego 

kraju, obejmującym pas wybrzeża z wyjątkiem 

Wybrzeża Zachodniego. Mapę Polski z zaznaczoną 

orientacyjną intensywnością promieniowania słonecznego 

pokazano na mapie zamieszczonej obok. 

1048 (10,25) 

1022 (10,00) 

996 (9,75) 

KWh/m 2 na rok (MJ/m 2 na dzień) 

Kolektory słoneczne 

Zasada działania kolektora 

słonecznego 

Na rysunku 2. pokazano widok ogólny przykładowej 

instalacji słonecznej. Zadaniem kolektora 

słonecznego (1) jest konwersja energii promieniowania 

słonecznego w energię cieplną, która następnie 

przekazywana jest za pomocą płynu solarnego 

w celu dalszego jej wykorzystania (3), np. do przygotowania 

c.w.u., wspomagania c.o. czy podgrzania 

wody w basenie. Transport płynu solarnego (glikolu) 

zapewnia stacja pompowa (2). Układ sterujący 

(6) uruchamia ją, gdy temperatura płynu solarnego 

w kolektorze (4) jest wyższa niż temperatura wody 

w zbiorniku (5). Energia cieplna oddawana jest wodzie 

użytkowej poprzez wymiennik wężownicowy 

znajdujący się wewnątrz zbiornika (7). 

22 


technika 

4 

1 

2 3 

6 

5 

7 

Rys. 2. Zasada działania kolektora słonecznego. 

Budowa kolektorów 

słonecznych 

Zasadniczym elementem konstrukcyjnym kolektora słonecznego 

jest absorber, czyli płyta pochłaniająca promieniowanie 

słoneczne. Promieniowanie to winno bez 

przeszkód docierać do powierzchni absorbera i ogrzewać 

go. Ważne jest jednak, aby ogrzany absorber nie 

oddawał pobranego ciepła do otoczenia (rys. 3), zatem 

musi on być dobrze izolowany cieplnie od otoczenia. 

Parametrem technicznym, który określa jakość absorbera 

jest jego selektywność, przedstawiana jako iloraz 

absorpcji do emisji (α/ε). Cechy, którymi powinien 

charakteryzować się absorber, to m.in. wysoki współczynnik 

absorpcji α (dla promieniowania słonecznego 

o długości fali λ < 2 µm – promieniowanie nadfi oletowe) 

i niski współczynnik emisji ε (dla promieniowania 

o długości fali λ > 2 µm – promieniowanie podczerwone), 

a także odporności na działanie wysokich temperatur. 

I tak dla absorbera odkrytego nieselektywnego maksymalna 

temperatura pracy wynosi +70°C, dla absorbera 

zakrytego nieselektywnego +110°C, zaś dla absorbera 

zakrytego selektywnego +200°C. Przekroczenie wyżej 

wymienionych temperatur w przypadku awarii instalacji 

odbierającej ciepło powoduje uplastycznienie (degradację) 

materiału absorbera i tym samym uszkodzenie 

powłoki, co często skutkuje zaparowaniem przesłony 

przezroczystej (szyba solarna) cząsteczkami rozpuszczającej 

się farby. Z uwagi na to, należy projektować instalacje 

solarne w taki sposób, aby nie doprowadzić do 

stanu stagnacji kolektorów. 

Przepuszczalność 

(transmisja) 

Emisja 

Szyba solarna 

Absorber 

Absorpcja 

Rys. 3. Rysunek poglądowy absorbera i jego pokrycia od strony frontowej (szyba solarna). 


23

technika 

Wykonanie izolacji cieplnej absorbera od strony obudowy 

nie jest zadaniem trudnym. Przede wszystkim należy 

pamiętać o tym, że materiał, który chcemy użyć do 

tego celu, musi charakteryzować się możliwie małym 

współczynnikiem przewodzenia ciepła, niezmiennością 

objętości, odpornością na temperaturę oraz działanie 

czynników atmosferycznych. Większą trudność stanowi 

zastosowanie dobrej i jednocześnie przezroczystej 

dla promieni słonecznych izolacji termicznej od strony 

frontowej absorbera – od strony słonecznej (rys. 3). 

W celu prawidłowego doboru pokrycia absorbera niezbędne 

jest uwzględnienie zarówno właściwości promieniowania 

słonecznego, jak i wymiany ciepła z otoczeniem, 

która zachodzi na drodze konwekcji, przewodzenia i promieniowania 

termicznego w zakresie fal podczerwonych. 

Jednocześnie pokrycie to powinno charakteryzować 

się wysoką przepuszczalnością promieniowania słonecznego 

(transmisją), odpornością na promieniowanie 

nadfioletowe (promieniowanie UV) oraz trwałością i wytrzymałością, 

zapewniając przyjęcie obciążeń od wiatru, 

deszczu, gradu czy nacisku wywołanego przez śnieg. 

Ponadto, powinno umożliwiać kompensację wydłużeń 

spowodowanych zmianami temperatury w przedziale od 

-25°C do +150°C, a także zapewniać hermetyczność kolektora 

w celu ograniczenia strat ciepła i przeciwdziałać 

osiadaniu kurzu na powierzchni absorbera. 

24 


technika 

Parametry kolektorów słonecznych 

Na sprawność kolektora słonecznego decydujący wpływ mają poszczególne elementy konstrukcyjne, a w szczególności właściwości 

przesłony przezroczystej absorbera oraz skuteczność izolacji cieplnej w danych warunkach atmosferycznych. Sprawność całkowitą kolektora 

słonecznego opisuje zależność (1), a jej interpretację grafi czną przedstawia rys. 4. 

gdzie: 

η – sprawność całkowita kolektora słonecznego [-], 

τα – współczynnik transmisji – absorpcji przesłony przezroczystej [-], 

k1 – liniowy współczynnik przewodzenia ciepła [W/m 2 K], 

k2 – nieliniowy współczynnik przewodzenia ciepła [W/m 2 K 2 ], 

T abs 

– temperatura absorbera [ºK], 

T o 

– temperatura otoczenia [ºK]. 

(1) 

Energia promieniowania słonecznego padająca na powierzchnię kolektora słonecznego pomniejszona jest o jego straty optyczne oraz 

straty cieplne. Straty optyczne są wynikiem pochłaniania i odbijania promieniowania słonecznego przez osłonę przezroczystą kolektora, 

natomiast straty cieplne są wynikiem wymiany ciepła między absorberem a otoczeniem i ściśle zależą od różnicy temperatur 

ΔT między temperaturą absorbera T abs 

i temperaturą otoczenia T o 

. Im większa jest różnica tych temperatur, tym większe straty ciepła 

generuje kolektor słoneczny. W przypadku gdy temperatura absorbera jest równa temperaturze otoczenia, wyrażenie τα jest równe 

sprawności kolektora τα = η i nosi nazwę sprawności optycznej η o 

(rys. 4). 

η[%] 

100 

90 

80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

η 0 

Straty optyczne 

Straty cieplne 

η 

Moc grzewcza 

T abs 

T o 

0 

0 20 40 60 80 100 120 140 

∆T = 

T abs 

− 

T o 

Rys. 4. Sprawność całkowita kolektora słonecznego 

Jednym z najważniejszych parametrów opisujących cechy konstrukcyjne kolektora słonecznego jest wartość progowa natężenia promieniowania 

słonecznego Ismin, przy której kolektor słoneczny zaczyna gromadzić energię cieplną. Wartość ta jest ściśle zależna od 

różnicy temperatur ΔT między temperaturą absorbera T abs 

i temperaturą otoczenia T o 

. Im wartość ta jest wyższa, tym kolektor słoneczny 

generuje większe straty ciepła do otoczenia, a w konsekwencji tego zmienia się jego wartość progowa Ismin. Wartość progową natężenia 

promieniowania słonecznego Ismin opisuje zależność (2), a jej interpretację grafi czną przedstawia rys. 5. 

(2) 

gdzie: 

I smin 

– wartość progowa natężenia promieniowania słonecznego kolektora słonecznego [W/m 2 ], pozostałe oznaczenia jak w zależności (1) 

I smin [ W/m 2 ] 

200 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

Całkowite straty kolektora 

20 

0 0 20 40 60 80 100 120 140 

Wartość progowa natężenia prom. słonecznego 

T abs 

T o 

∆T = T abs− T o [ K ] 

Rys. 5. Wartość progowa natężenia promieniowania słonecznego kolektora 

Analizując wykres przedstawiony na rysunku 5., należy zauważyć, że istnieje pewna ilość ciepła, jaką kolektor słoneczny traci do otoczenia. 

Ilość ta zależy od wspomnianej różnicy temperatur ΔT = T abs 

-T o 

. Jeżeli założymy, że powierzchnia absorbera wynosi ok. +30ºC, 

natomiast temperatura otoczenia ok. +20ºC, to straty ciepła kolektora wahają się w granicach 20 W/m 2 . Czyli z całej powierzchni kolektora 

płaskiego strata ta wynosi zaledwie 45 W. Ale gdy podczas słonecznego dnia powierzchnia absorbera nagrzeje się do temperatury 

np. +80ºC, wówczas straty ciepła mogą przekroczyć 75 W/m 2 , czyli dla całego kolektora prawie 150 W. To już oznacza strumień 

traconej energii cieplnej. 


25

technika 

Płaskie kolektory 

słoneczne 

1 wylot ogrzanego czynnika 

2 szyba ochronna 

3 miejsce pomiaru temperatury 

4 rurki miedziane 

5 izolacja cieplna 

6 rama montażowa z włókien 

szklanych 

7 wlot czynnika grzewczego 

8 narożnik wzmacniający 

9 absorber 

Rys. 6. Budowa płaskiego kolektora słonecznego typu Logasol SKN 3.0 

Rodzaj budowy SKN 3.0-s SKN 3.0-w 

Powierzchnia zewnętrzna (powierzchnia brutto) m 2 2,37 

Powierzchnia czynna (dopływu światła) m 2 2,25 

Powierzchnia absorbera (powierzchnia netto) m 2 2,23 

Pojemność absorbera dm 3 0,86 1,25 

Selektywność — stopień absorpcji % 96 

Selektywność — stopień emisji % 12 

Ciężar kg 41 42 

Sprawność optyczna % 77 

Efektywny współczynnik przewodzenia ciepła — liniowy k1 W/m 2 K 3,681 

Efektywny współczynnik przewodzenia ciepła — nieliniowy k2 W/m 2 K 0,0173 

Pojemność cieplna kJ/m 2 K 2,96 

Współczynnik korekcyjny kąta promieniowania I AA/50 C 

0,911 

Maksymalna temperatura robocza °C 120 

Temperatura stagnacji °C 188 

Nominalny objętościowy strumień przepływu płynu solarnego dm 3 /h 50 

Maksymalne nadciśnienie robocze (ciśnienie próbne) bar 6 

Wydajność — uzysk kolektora 1) kWh/m 2 /rok 525 

Wydajność — RAL-UZ 73 („niebieski anioł") 

kryteria zostały spełnione 

Tab. 1. Charakterystyka techniczna płaskiego kolektora słonecznego typu Logasol SKN 3.0 

1) 

Minimalna wydajność kolektora na podstawie pomiarów wykonanych wg EN 12975, przy pokryciu 40% w miejscowości Würzburg 

(Niemcy), dzienny pobór ciepłej wody 200 dm 3 . 

26 


technika 

ηSKN [ ∆T ] 

Sprawność kolektora słonecznego [-] [-] 

1 

0.9 

0.9 

0.8 

0.8 

0.7 

0.7 

0.6 

0.6 

0.5 

0.5 

0.4 

0.4 

0.3 

0.3 

0.2 

0.2 

0.1 

0.1 

0 

0 

10 

10 

20 

20 

30 

30 

40 

40 

50 

50 

60 

60 

70 

70 

80 

80 

[ ∆T ] 

Różnica temperatur [K] 

Rys. 7. Sprawność całkowita kolektora słonecznego typu Logasol SKN 3.0. 

I smin smin SKN [ ∆T ] 

Wartość progowa I I [ 2 smin 

[ W/m ] 

2 ] 

300 

300 

270 

270 

240 

240 

210 

210 

180 

180 

150 

150 

120 

120 

90 

90 

60 

60 

30 

30 

0 

0 

10 

10 

20 

20 

30 

30 

40 

40 

50 

50 

60 

60 

70 

70 

80 

80 

[ ∆T ] 


Rys. 8. Wartości progowe natężenia promieniowania słonecznego Ismin dla kolektora słonecznego typu Logasol SKN 3.0 

Na efektywność kolektora słonecznego wpływa rodzaj 

jego powłoki. Kolektor słoneczny firmy Buderus typu 

Logasol SKN 3.0 zaopatrzony jest w absorber selektywny 

(9), który praktycznie w całości pochłania padające 

promieniowanie słoneczne (promieniowanie 

nadfioletowe) i w niewielkim stopniu emituje własne 

promieniowanie podczerwone (promieniowanie cieplne). 

Absorber ten pokryty jest specjalną szybą solarną 

(2) charakteryzującą się wysokim współczynnikiem 

przewodzenia promieniowania słonecznego oraz odpowiednio 

ukształtowaną powierzchnią wewnętrzną, 

przyczyniającą się do wzrostu sprawność cieplnej 

kolektora, wskutek rozpraszania padającego promieniowania 

słonecznego. Ponadto szyba solarna chroni 

absorber przed konwekcyjnym oddziaływaniem wiatru, 

a także stanowi ekran dla promieniowania podczerwonego, 

emitowanego do otoczenia. Rama kolektora 

słonecznego typu Logasol SKN 3.0 wykonana jest 

z włókna szklanego (6), co sprawia, że jest on lekki, 

trwały, odporny na korozję i warunki pogodowe. 

Oceniając stronę hydrauliczną omawianego kolektora, 

należy podkreślić, że wyróżnia go niewielki opór hydrauliczny 

przepływu, który wynika z konfiguracji rurek 

przepływowych płynu solarnego ułożonych w układzie 

szeregowo – równoległym, potocznie nazywanym układem 

harfowym. 

Na rysunku 7. przedstawiono sprawność całkowitą kolektora 

słonecznego typu Logasol SKN 3.0 dla natężenia 

promieniowania słonecznego równego I s 

= 800 W/m 2 , 

natomiast na rysunku 8. podano jego wartości progowe 

natężenia promieniowania słonecznego Ismin. 

Zarówno produkcja kolektora słonecznego typu Logasol 

SKN 3.0, jak i jego późniejsza eksploatacja przynosi 

oszczędność energii pierwotnej. Wynika to z tego, 

że kolektor ten potrzebuje tylko około jednego roku, 

aby pozyskać taką ilość energii, jaka została zużyta do 

jego produkcji, jest to tzw. czas amortyzacji energetycznej. 

Należy zauważyć, że kolektor słoneczny typu 

Logasol SKN 3.0 jest oznaczony najstarszym i najbardziej 

prestiżowym znakiem ekologicznym w Europie, 

zwanym potocznie „Błękitny anioł”. System certyfikacji, 

z którym jest on związany, powstał w 1977 roku. Szczegółowe 

kryteria jego oceny podane są w wymaganiach 

o symbolu RAL UZ 73. Podstawowym kryterium oceny 

prezentowanego kolektora jest uzyskiwanie minimalnej 

rocznej wydajności cieplnej, na poziomie 525 kWh/m 2 

przy 40% udziale energii promieniowania słonecznego 

w całej produkcji c.w.u. 


27

technika 

Prożniowe 

kolektory słoneczne 

1 króćce zasilania i powrotu 

2 tuleja czujnika temp. 

3 rury rozprowadzające 

4 izolacja cieplna 

5 obudowa 

6 rura miedziana 

7 element blaszany 

odbierający ciepło 

od absorbera 

8 element blaszany 

osłaniający 

9 absorber 

10 rura próżniowa 

11 lustro CPC 

Rys. 9. Budowa próżniowego kolektora słonecznego typu Vaciosol CPC6/CPC12 

Budowę próżniowego kolektora słonecznego typu Vaciosol 

CPC6/CPC12 pokazano na rysunku 9., natomiast 

jego charakterystykę techniczną przedstawiono w tabeli 

2. Ze względu na naprężenia mechaniczne wywołane 

oddziaływaniem próżni, kolektor słoneczny typu Vaciosol 

CPC6/CPC12 zbudowany jest z rur szklanych o podwójnej 

ściance (10), w których naprężenia są lepiej przenoszone 

niż w przypadku szczelin płaskich. Końce rur są 

ze sobą spojone, a w przestrzeniach między ściankami 

znajduje się próżnia, która spełnia funkcję doskonałej izolacji 

cieplnej dla absorbera (9). Absorber naniesiony jest 

na całym obwodzie zewnętrznej powierzchni, wewnętrznej 

ścianki rury szklanej. W przestrzeni tej nie zachodzą 

procesy przewodzenia i konwekcji ciepła. W takim przypadku 

ciepło przekazywane jest tylko na drodze promieniowania, 

w wyniku czego kolektory próżniowe narażone 

są na mniejsze straty ciepła do otoczenia. Powierzchnia 

absorbująca wykonana jest z wysokoselektywnego absorbera, 

a jest nim azotyn glinu. Substancja ta charakteryzuje 

się wysokim współczynnikiem absorpcji i małym 

współczynnikiem emisyjności. 

Ciepło z rury szklanej odbierane jest przez przylegającą 

do jej wewnętrznej powierzchni, w sposób zapewniający 

kontakt cieplny na całym obwodzie – cienką blachę 

aluminiową (7). Z kolei blacha ta uformowana jest w taki 

sposób, że przylega do rur (6), przez które przepływa płyn 

solarny odbierający ciepło. Pojedyncze rury szklane łączone 

są w większe zespoły 12-rurowe, w przypadku kolektora 

słonecznego typu Vaciosol CPC12 oraz 6-rurowe 

w przypadku kolektora typu Vaciosol CPC6. Taki system 

połączeń jest niewątpliwą zaletą, ponieważ umożliwia, 

w razie awarii, wymianę tylko pojedynczych rur solarnych, 

a nie całego kolektora. 

Kolektory słoneczne typu Vaciosol CPC12/CPC6 posiadają 

w swej budowie specjalne lustro (reflektor) – (11), 

które zwiększa gęstość strumienia promieniowania słonecznego 

padającego na powierzchnię absorbera, 

a także skupia je niezależnie od kierunku ich padania 

(rys. 10). Dzięki temu następuje zwiększenie wydajności 

cieplnej prezentowanego kolektora. Ponadto lustro charakteryzuje 

się wysokim współczynnikiem odbicia promieniowania 

słonecznego, a także odpornością na korozję 

atmosferyczną. Kolektor próżniowy typu Vacisol CPC12/ 

CPC6, podobnie jak omówiony wcześniej kolektor płaski 

wyróżniony został oznaczeniem ekologicznym, określanym 

potocznie jako „Błękitny anioł”. 

28 


technika 

Rodzaj budowy CPC 6 CPC 12 

Powierzchnia zewnętrzna (powierzchnia brutto) m 2 1,43 2,82 

Powierzchnia czynna (dopływu światła) m 2 1,28 2,56 

Pojemność absorbera dm 3 0,97 1,91 

Selektywność — stopień absorpcji % > 0,95 

Selektywność — stopień emisji % < 0,05 

Ciężar kg 24 46 

Sprawność optyczna % 66,5 

Efektywny współczynnik przewodzenia ciepła — liniowy k1 W/m 2 K 0,721 

Efektywny współczynnik przewodzenia ciepła — nieliniowy k2 W/m 2 K 0,006 

Pojemność cieplna kJ/m 2 K 7,974 

Temperatura stagnacji °C 294 

Nominalny objętościowy strumień przepływu płynu solarnego dm 3 /h 46 92 

Maksymalne nadciśnienie robocze (ciśnienie próbne) bar 10 

Wydajność — uzysk kolektora 1) kWh/m 2 /rok 525 

Wydajność — RAL-UZ 73 („niebieski anioł") 

kryteria zostały spełnione 

Przewidywana wydajność (Uzysk) 2 kWh/m 2 /rok 611 

EG badania — typu 

Tabela 2. Charakterystyka techniczna kolektora słonecznego typu Vaciosol CPC12/CPC6. 

Z-DDK-MUC-04-100029919-005 

1) 

Przewidywana wydajność (uzysk) w oparciu o normę DIN 4757, przy powierzchni kolektora 5 m 2 oraz 200 dm 3 

dziennym zapotrzebowaniu c.w.u. (miasto Würzburg – Niemcy). 

2) 

Minimalna wydajność zgodnie z normą DIN 4757, przy trwałym udziale pokrycia40% oraz dziennym zapotrzebowaniu c.w.u. 

na poziomie 200 dm 3 . 

Lustro CPC 

Rura próżniowa 

Absorber 

Rys. 10. Zasada działania lustra w kolektorach próżniowych CPC, skupiających promieniowanie słoneczne na powierzchni absorbera. 


29

technika 

Porównanie kolektorów słonecznych 

Wybierając system grzewczy oparty na bezpośrednim wykorzystaniu energii słonecznej, w skład którego wchodzą kolektory słoneczne, 

zastanawiamy się, jaki rodzaj kolektorów słonecznych zastosować w swojej instalacji: kolektory próżniowe rurowe czy może kolektory 

płaskie. Zarówno kolektor próżniowy typu Vaciosol CPC12/CPC6, jak i kolektor płaski typu Logasol SKN3.0 przy określonej 

różnicy temperatur ΔT między temperaturą absorbera T abs 

i temperaturą otoczenia otrzymują od Słońca identyczną ilość energii promieniowania 

słonecznego, ponieważ posiadają taką samą sprawność cieplną, a Słońce świeci równomiernie na każda powierzchnię. 

Zależność tę ilustruje punkt przecięcia charakterystyk sprawnościowych omawianych kolektorów (rys. 11). 

Rys. 11. Porównanie charakterystyk sprawnościowych kolektorów słonecznych: Logasol SKN3.0 i Vaciosol CPC12/CPC6. 

Należy zauważyć, że wraz ze spadkiem bądź wzrostem różnicy temperatur ΔT sprawność cieplna kolektorów również ulega zmianie. 

I tak, kolektor płaski typu Logasol SKN 3.0 w porównaniu do kolektora próżniowego typu Vaciosol CPC12/CPC6 charakteryzuje 

się wyższą sprawnością cieplną przy małych różnicach temperatur do ok. 25 K, czyli przy ciepłych dniach. Wraz ze wzrostem 

tej różnicy (obniżaniem temperatury zewnętrznej) sprawność tego kolektora zmniejsza się, natomiast sprawność cieplna kolektora 

próżniowego utrzymuje się na wysokim poziomie, praktycznie bez względu na temperatury zewnętrzne. Zatem kolektory płaskie 

typu Logasol SKN 3.0 pod względem energetycznym są wydajniejsze w okresach letnich (wiosna, lato), zaś kolektory próżniowe 

– w okresach przejściowych (jesień, zima), co pokazuje rysunek 12. Należy zauważyć, że ilość energii cieplnej (niebieskie słupki) 

uzyskanej z kolektora płaskiego w okresie miesięcy: maj, czerwiec, lipiec jest o wiele większa niż ilość energii cieplnej pozyskanej 

przez kolektor próżniowy w analogicznym okresie. Jednak w miesiącach: listopad, grudzień, styczeń, luty ilość energii cieplnej pozyskanej 

przez kolektor próżniowy jest znacznie większa niż przez kolektor płaski w analogicznym okresie. 

Logasol SKN 3.0 

450,0 

400,0 

350,0 

300,0 

250,0 

200,0 

150,0 

100,0 

50,0 

0.0 

Vaciosol CPC12/CPC6 

400,0 

350,0 

300,0 

250,0 

200,0 

150,0 

100,0 

50,0 

0.0 


ηCPC [ ∆T ] 

Sprawność kolektora słonecznego [-] 

1 

0.9 

0.8 

0.7 

0.6 

0.5 

0.4 

0.3 

0.2 

0.1 

0 

0 10 20 30 40 50 60 70 80 

[ ∆T ] 


Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień 


Rys. 12. Porównanie wydajności cieplnej kolektorów słonecznych typu Logasol SKN 3.0 oraz typu Vaciosol CPC12/CPC6 przy 

dziennym zapotrzebowaniu na c.w.u. w wysokości 300 dm 3 o temp. 45°C oraz rocznym stopniu jej pokrycia na poziomie 50%. 

Energia dodatkowego źródła Energia słoneczna Wymagana energia do podgrzewania c.w.u. 

30 


technika 

Należy jednak pamiętać, że sprawność cieplna kolektora słonecznego zależy również od temperatury nośnika ciepła (płynu solarnego), 

a co za tym idzie – temperatury absorbera. Jeżeli temperatura ta będzie wysoka (a to wiąże się z dużą różnicą temperatur ΔT), 

wówczas może okazać się, że w okresie letnim wydajniejszy będzie kolektor próżniowy. Wysoka temperatura nośnika ciepła ma 

miejsce w instalacjach opartych na płaskich kolektorach słonecznych o wysokim rocznym stopniu pokrycia zapotrzebowania na 

c.w.u. (rys. 13). Wówczas w okresach letnich kolektory typu Logasol SKN 3.0 z powodu nadmiaru swojej energii cieplnej pracują 

przy wysokich temperaturach, a to wiąże się ze spadkiem ich sprawności cieplnej. W takiej sytuacji należy zastosować kolektory 

próżniowe, co ilustruje rysunek 14. 


700,0 

650,0 

600,0 

550,0 

500,0 

450,0 

400,0 

350,0 

300,0 

250,0 

200,0 

150,0 

100,0 

50,0 

0.0 


Rys. 13. Wydajność cieplna kolektorów słonecznych typu Logasol SKN3.0 przy dziennym zapotrzebowaniu na c.w.u. w wysokości 

300 dm 3 o temp. 45°C oraz rocznym stopniu jej pokrycia na poziomie 60%. 



450,0 

400,0 

350,0 

300,0 

250,0 

200,0 

150,0 

100,0 

50,0 

0.0 


Rys. 14. Wydajność cieplna kolektorów słonecznych typu Vaciosol CPC12/CPC6 przy dziennym zapotrzebowaniu na c.w.u. 

w wysokości 300 dm 3 o temp. 45°C oraz rocznym stopniu jej pokrycia na poziomie 60%. 


Analizując rysunki 13. i 14. należy zauważyć, że w miesiącach letnich w przypadku kolektorów płaskich, dobranych na wysokie 

pokrycie ciepłej wody w skali roku, może dojść do przegrzewania powierzchni kolektorów, jak i przegrzewania ciepłej wody w zasobniku. 

Wartości progowe natężenia promieniowania słonecznego dla omawianych kolektorów słonecznych pracujących przy 

różnych wartościach ΔT przedstawiono na rysunku 15. Wynika z niego, że kolektor próżniowy typu Vaciosol CPC12/CPC6 w porównaniu 

do kolektora płaskiego typu Logasol SKN 3.0 zaczyna gromadzić energię cieplną już przy stosunkowo małej wartości 

natężenia promieniowania słonecznego, dzięki posiadaniu doskonałej izolacji cieplnej, jaką jest próżnia, co skutkuje minimalnymi 

stratami ciepła do otoczenia. W związku z tym kolektory te są o 25-30% wydajniejsze od kolektorów płaskich typu Logasol SKN 

3.0. Mówiąc inaczej, aby uzyskać ten sam efekt wydajności cieplnej z kolektora próżniowego, jak i z kolektora płaskiego, można, 

bez żadnej straty, zmniejszyć powierzchnię absorpcji kolektora próżniowego o 25-30%. 


31

technika 


ηCPC [ ∆T ] 

Wartość progowa I smin 

[ W/m 2 ] 

300 

270 

240 

210 

180 

150 

120 

90 

60 

30 

0 

0 10 20 30 40 50 60 70 80 

[ ∆T ] 


Rys. 15. Porównanie charakterystyk wartości progowych natężenia promieniowania słonecznego dla kolektora płaskiego typu 

Logasol SKN 3.0 i kolektora próżniowego typu Vaciosol CPC12/CPC6. 


400,0 

350,0 

300,0 

250,0 

200,0 

150,0 

100,0 

50,0 

0.0 



400,0 

350,0 

300,0 

250,0 

200,0 

150,0 

100,0 

50,0 

0.0 


Rys. 16. Porównanie wydajności cieplnej kolektorów słonecznych typu Vaciosol CPC12/CPC6, oraz typu Logasol SKN 3.0 przy 

dziennym zapotrzebowaniu na c.w.u. w wysokości 300 dm 3 o temp. 45°C oraz rocznym stopniu jej pokrycia na poziomie 30%. 


W instalacjach słonecznych, w których stopień pokrycia zapotrzebowania na c.w.u. kształtuje się na poziomie 20-40%, różnica w pracy 

pomiędzy kolektorami płaskimi typu Logasol SKN 3.0 i próżniowymi typu Vaciosol CPC12/CPC6 jest nieznaczna (rys. 16). Dlatego 

w tego typu instalacjach zasadne jest stosowanie kolektorów płaskich typu Logasol SKN 3.0, bowiem zapewni to niższe koszty inwestycyjne 

i równocześnie wysoką efektywność ich pracy, która wynika z niskich temperatur nośnika ciepła (płynu solarnego). 

32 


technika 

Perfekcyjnie 

zaprojektowane 

Płaski kolektor słoneczny 


Próżniowy kolektor słoneczny 


Płaski kolektor słoneczny 

Logasol SKE 2.0 

kolektory słoneczne 

Buderus 


33

technika 

Lokalizacja kolektora słonecznego 

O miejscu montażu kolektora słonecznego decydują 

dwa parametry: orientacja względem stron świata 

oraz kąt nachylenia kolektora słonecznego od poziomu. 

Orientacja kolektora 

słonecznego względem 

stron świata 

Kolektor słoneczny osiąga największą wydajność cieplną 

wtedy, gdy jego usytuowanie nie odbiega (w granicach 

+/- 15°) od kierunku południowego. Przy większym 

odchyleniu kolektora od tego kierunku jego wydajność 

znacznie się zmniejsza. W celu uzyskania tej samej 

wydajności co z kierunku południowego, powierzchnię 

płaskiego kolektora słonecznego należy powiększyć 

o odpowiednie współczynniki korekcyjne (rys. 17). 

Z analizy rysunku 17. wynika również, że odchylenie 

kolektora od kierunku południowego w kierunku zachodnim 

jest korzystniejsze niż odchylenie w kierunku 

wschodnim. 

N 

1,60 

1,50 

1,40 

W 

E 

1,30 

1,20 

α 

50° 

S 

β 

50° 

1,10 

1,00 

70° 50° 30° 10° 0° 10° 30° 50° 70° 

Rys. 17. Współczynniki korekcyjne dla płaskich kolektorów słonecznych w zależności od kierunku świata. 

Kąt nachylenia powierzchni 

kolektora słonecznego od 

poziomu 

Kąt nachylenia powierzchni kolektora słonecznego od 

poziomu zależy od kąta padania promieni słonecznych 

na Ziemię, którego wielkość zależna jest od pory roku 

(rys. 18), a także szerokości geografi cznej, na której znajduje 

się instalacja słoneczna. 

22 czerwca 

przesilenie letnie 

Wiosna 

21 marca 

równonoc wiosenna 

Zima 

Lato 

Słońce 

23 września 

równonoc jesienna 

Jesień 

22 grudnia 

przesilenie zimowe 

Rys. 18. Kąt padania promieni słonecznych w zależności od pory roku. 

34 


technika 

A 

B 

23° 

Zima 

(grudzień) 

Polska 50° 

Wiosna 

(marzec) 

17° 


słoneczne 

Równik 

Jesień 

(wrzesień) 

Lato 

(czerwiec) 

63° 

40° 

23° 

73° 

50° 

27° 

Rys. 19. a) Kąt padania promieni słonecznych w zależności od szerokości geografi cznej. 

b) Kąt padania promieni słonecznych uwzględniający szerokość geografi czną w zależności od pory roku. 

1,25 

1,20 

1,15 

1,10 

1,05 

1,00 

20° 25° 30° 40° 50° 60° 70° 

Rys. 20. Współczynniki korekcyjne nachylenia kolektora płaskiego do poziomu w czasie jego rocznej eksploatacji. 

Polska znajduje się w szerokości geografi cznej równej 

około 50°. Kąt padania promieni słonecznych dla 

tej szerokości zmienia się o ok. +/- 23° (rys. 19a), dlatego 

kąt nachylenia kolektora słonecznego powinien 

zmieniać się w granicach od 27 do 73° (rys. 19b). I tak, 

dla okresu jesienno-zimowego kąt nachylenia kolektora 

powinien być wyższy (ok. 60°) niż w okresie wiosenno-letnim 

(ok. 30°), natomiast optymalny kąt w okresie 

jego całorocznej eksploatacji powinien wynosić ok. 40°. 

W przypadku innej wartości należy zwiększyć powierzchnię 

kolektora płaskiego o odpowiednie współczynniki 

korekcyjne (rys. 20). 


35

technika 

Budowa instalacji słonecznej 

przeznaczonej do przygotowania c.w.u. 

Instalacja słoneczna przeznaczona do przygotowania c.w.u. 

składa się z czterech podstawowych elementów (rys.21): 

• kolektora słonecznego (1), 

• stacji pompowej (2), 

• układu regulacji pracą instalacji (3), 

• podgrzewacza c.w.u. (4). 

1 

4 

2 

3 

Rys. 21. Budowa instalacji słonecznej do przygotowania c.w.u. 

Kolektory słoneczne 

Wyróżniamy dwa rodzaje kolektorów słonecznych: 

płaskie typu Logasol SKN 3.0 oraz próżniowe typu 

Vaciosol CPC12/CPC6, które zostały już omówione 

wcześniej. 

Zespół pompowy 

(stacja pompowa) 

P 

Z 

Kompletna stacja pompowa umożliwia łatwe i nieskomplikowane 

podłączenie wszystkich elementów zabezpieczających 

oraz regulacyjnych instalacji słonecznej. 

Składa się ona z następujących elementów (rys. 22): 

• pompy obiegu solarnego, odpornej na działanie wysokich 

temperatur (1); 

• zaworu bezpieczeństwa (3); 

• manometru (7); 

• zaworów kulowych (2) na przewodzie zasilającym (Z) 

i powrotnym (P) obiegu solarnego wraz ze zintegrowanymi 

termometrami (2); 

• separatora powietrza (6); 

• rotametru do pomiaru i regulacji przepływu strumienia 

płynu solarnego (4); 

• króćca do podłączenia naczynia wzbiorczego (8); 

• zaworów do napełniania instalacji słonecznej płynem 

niezamarzającym (5). 

6 

1 

P Z 

Rys. 22. Budowa dwupionowej kompletnej stacji pompowej 

instalacji słonecznej typu Logasol KS. 

3 

8 

7 

5 

4 

36 


technika 

Układ regulacji pracą 

instalacji słonecznej 

Układ regulacji pracą instalacji słonecznej pozwala efektywnie 

wykorzystać energię promieniowania słonecznego. 

Może on być zamontowany na ścianie bądź zintegrowany 

ze stacją pompową (rys. 23). 

Rys. 23. Sterownik typu Logamatic SC: zintegrowany ze stacją pompową (z lewej), ścienny (z prawej). 

2 

3 

1 

Rys. 24. Schemat ideowy sterowania instalacją słoneczną. 

Zadaniem sterownika jest kontrola utrzymywania nastawionej 

różnicy temperatur pomiędzy kolektorem słonecznym 

i zasobnikiem na poziomie ok. 8 K (rys. 24). Dwa 

czujniki mierzą aktualne wartości temperatur, w kolektorze 

słonecznym (2) oraz w dolnej części zasobnika (1). 

W przypadku wystarczającego promieniowania słonecznego, 

to znaczy po przekroczeniu nastawionej różnicy 

temperatur, układ regulacji załącza pompę obiegu solarnego 

(3). Następuje wówczas proces podgrzewania 

c.w.u. w zasobniku. Jeżeli w wyniku zmniejszonej intensywności 

promieniowania słonecznego różnica temperatur 

obniży się poniżej nastawionej wartości zadanej 

(< 8 K), wtedy układ regulacyjny spowoduje zmniejszenie 

prędkości obrotowej pompy obiegowej (3), co z kolei 

przyczyni się do zmniejszenia przepływu strumienia 

płynu solarnego przez kolektory słoneczne i pozwoli na 

utrzymanie różnicy temperatur na wymaganym poziomie. 

Sterownik wyłącza całkowicie pompę, gdy mierzona 

różnica temperatur spadnie poniżej połowy ustawionej 

wartości zadanej (4 K). W przypadku niedostatecznej 

temperatury c.w.u. w zasobniku załączone zostaje jej 

dogrzewanie przez konwencjonalny kocioł grzewczy. 


37

technika 

Zasobniki solarne 

W zależności od sposobu ładowania zasobników solarnych 

wyróżnia się: zasobniki ładowane pojemnościowo 

za pomocą wężownicy solarnej typu Logalux SM 

(rys. 25) oraz zasobniki ładowane warstwowo za pomocą 

syfonu termicznego typu Logalux SL (rys. 26). W zasobnikach 

ładowanych pojemnościowo cała objętość 

wody w zasobniku podgrzewana jest równomiernie do 

określonej temperatury, natomiast w zasobnikach z syfonem 

termicznym – warstwowo od góry zasobnika, co 

ilustruje rysunek 27. 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

Rys. 25. Budowa biwalentnego zasobnika solarnego c.w.u. typu Logalux SM ładowanego poprzez wężownicę solarną: 1 – anoda 

magnezowa, 2 – izolacja cieplna, 3 – wylot ciepłej wody, 4 – zbiornik zasobnika, 5 – górny wymiennik ciepła (rurowe powierzchnie 

wymiany ciepła) dla konwencjonalnego dogrzewania wody pitnej w zasobniku przez kocioł grzewczy, 6 – solarny wymiennik ciepła 

(rurowe powierzchnie wymiany ciepła), 7 – wlot zimnej wody. 

1 

2 

3 

4 

5 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

6 

7 

8 

9 

Rys. 26. Budowa biwalentnego zasobnika solarnego c.w.u. typu Logalux SL ładowanego warstwowo poprzez syfon termiczny: 

1 – anoda magnezowa, 2 – izolacja cieplna, 3 – wylot ciepłej wody, 4 – zbiornik zasobnika, 5 – górny wymiennik ciepła (rurowe powierzchnie 

wymiany ciepła) dla konwencjonalnego dogrzewania wody pitnej w zasobniku przez kocioł grzewczy, 6 – rura odprowadzająca 

ciepłą wodę, 7 – klapa grawitacyjna, 8 – solarny wymiennik ciepła (rurowe powierzchnie wymiany ciepła). 

Warstwowy sposób podgrzewania wody w zasobnikach 

Logalux SL powodowane jest tym, że wymienniki solarne 

w zasobnikach ogrzewają jedynie małą objętość wody do 

temperatury zbliżonej do poziomu temperatury zasilania 

systemu solarnego. Podgrzana woda przemieszcza się ku 

górze w rurze odprowadzającej ciepło, osiągając poziom, 

z którego może być pobierana przez odbiorców. Przy normalnym 

promieniowaniu słonecznym w bardzo krótkim 

czasie w przestrzeni oków wężownicy, zostaje osiągnięta 

stosunkowo wysoka temperatury wody. Zgodnie z siłami 

wyporu, podgrzana niewielka ilość wody unosi się ku górze 

zbiornika i wypełnia go od góry. Okazuje się zatem, że już po 

kilkunastu minutach pracy instalacji słonecznej z kranu popłynie 

ciepła woda. Oczywiście tej ciepłej wody jest niewiele. 

Jednak instalacja słoneczna sukcesywnie podgrzewa dalszą 

ilość wody w zasobniku. W zależności od intensywności 

podgrzewania wody przez system solarny woda wznosi 

się tylko do takiej wysokości, aż osiągnie warstwę o zbliżonym 

poziomie temperatury. Otwiera się wtedy sterowana 

wyporem cieczy właściwa klapa grawitacyjna. W przedstawiony 

sposób osiągane jest warstwowe ładowanie zasobnika 

od jego części górnej do dołu. 

38 


technika 

Logalux SM 

12° 14° 25° 33° 38° 40° 

Logalux SL 

40° 

40° 

40° 

40° 

12° 

40° 

12° 

12° 

12° 

12° 

09 00 10 00 11 00 12 00 13 00 14 00 

Rys.27. Porównanie podgrzewania c.w.u. przez dwa rodzaje zasobników: Logalux SM i Logalux SL. 

Wnioski 

Wiele osób zadaje fundamentalne pytanie: jakie kolektory słoneczne mam zastosować w swojej instalacji słonecznej, 

płaskie czy próżniowe? 

Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Należy wcześniej zapytać: na jakie potrzeby będzie pracować instalacja słoneczna, 

czy dla podgrzewania c.w.u. w małym domu czy na potrzeby dużego hotelu? Czy hotel jest użytkowany całoroczne 

czy tak jak hotele nadmorskie – tylko w okresie letnim, czy przeciwnie – jak hotele górskie – tylko w sezonie 

zimowym. I pytanie najważniejsze: w jakim stopniu procentowym instalacja słoneczna ma pokrywać produkcję ciepłej 

wody w budynku, a w jakim – w hotelu. Jest wiele pytań i wiele odpowiedzi. Nie można w sposób jednoznaczny 

stwierdzić, który rodzaj kolektorów słonecznych jest najlepszy i odpowiedni. 

Analizując rysunki 12. 13. i 14. można stwierdzić, że hotel wybudowany w Zakopanem powinien być wyposażony 

w kolektory próżniowe, które pozwalają na pozyskiwanie energii cieplnej w miesiącach zimowych i równocześnie nie 

będą przegrzewały wody w zasobnikach w miesiącach letnich. Natomiast hotel wybudowany w Gdańsku, nad morzem 

powinien zostać wyposażony w kolektory płaskie. Pozwalają one na uzyskanie ogromnych ilości energii cieplnej 

w miesiącach letnich, którą to energię można wykorzystać nie tylko do podgrzewana c.w.u., ale i do podgrzewania 

wody w basenie. Równocześnie pozwolą one na podgrzanie wody do zadowalających temperatur w okresie jesiennym, 

kiedy ilość przebywających gości w hotelu jest niewielka. 

Jeżeli rozpatrujemy małą instalację słoneczną pracującą na potrzeby czteroosobowej rodziny, powinniśmy postąpić 

analogicznie. Jeżeli latem zużywamy duże ilości ciepłej wody i równocześnie w budynku jest basen, to powinniśmy 

wybrać kolektory płaskie. Jeżeli jednak zużycie wody latem i zimą jest porównywalne, a chcemy oszczędzać energię 

cieplną również zimą, to należy wybrać kolektory próżniowe. W niewielkim stopniu, ale pozwolą na zaoszczędzenie 

energii cieplnej na podgrzewanie wody nawet w zimowe, ale bezchmurne dni. Należy jednak pamiętać, że nie ma 

jednoznacznego i ogólnego zalecenia co do wyboru rodzaju kolektora słonecznego. Każdorazowo wybór taki powinien 

być poprzedzony głęboką analizą. 

Najważniejsze jest jednak, aby przed wyborem rodzaju instalacji słonecznej zastanowić się: nad wielkością (pojemnością) 

instalacji ciepłej wody w budynku 300 czy 3000 litrów, nad zapotrzebowaniem budynku na ciepłą wodę użytkową 

(mały domek czy hotel), nad położeniem tej instalacji na obszarze Polski, nad tym, czy kolektory mają wspomagać 

podgrzewanie wody w basenie czy ogrzewanie w budynku i co najważniejsze – nad procentowym pokryciem produkcji 

c.w.u. przez instalację słoneczną. Należy również pamiętać, że nawet najprostsze i najłatwiejsze instalacje słoneczne 

powinny być wcześniej obliczone i sprawdzone pod względem energetycznym. 

Można to szybko i precyzyjnie wykonać, posługując się prostym i niezawodnym kalkulatorem energetycznym instalacji 

słonecznych SOLAD firmy Buderus. Zachęcamy do korzystania z tego programu, a o jego uzyskanie należy pytać 

w oddziałach firmy Buderus, Doradców projektowych i na stronie www.buderus.pl. 


39

aktualności 

50 lat 

targów ISH 

we Frankfurcie nad 

Menem 

Od 10-14 marca 2009 tradycyjnie już, jak co dwa lata we Frankfurcie nad Menem, 

odbyły się targi poświęcone tematyce łazienek, rozwiązaniom dla budownictwa, 

technologiom klimatyzacji oraz ogrzewnictwa, w tym przede wszystkich odnawialnym 

źródłom energii, a zwłaszcza w kontekście ich racjonalnego zużycia. 

40 


tekst: 

Katarzyna Bartz

aktualności 

Jubileuszowa edycja ISH 

Wystawa zorganizowana została tradycyjnie pod czterema grupami tematycznymi, wystawcy podzieleni zostali na 

hale pod względem swojego zakresu produkcji, co bardzo ułatwia zwiedzającym dotarcie do interesujących ich produktów. 

Imponująca jest liczba dostawców w poszczególnych grupach tematycznych: 

• The bathroom experience – 732 

• Building and energy technology – 924 

• World of installation technology – 375 

• Aircontec – 330 

Sukces wieloletniej historii targów ISH rozpoczął się w 1959 roku, kiedy to Central German Associationof Installation 

Engineers, Plumbers, Coppersmiths and Central Heating Engineers wraz z Messe- und Ausstellungs- Gmbh 

oraz inni przedstawiciele polityki i biznesu postanowili o zorganizowaniu nowej branżowej wystawy we Frankfurcie 

nad Menem. Pierwsza edycja ISH miała miejsce w 1960 roku jako „Specjalistyczna wystawa urządzeń sanitarnych 

i technologii grzewczych”. 520 wystawców, w tym 63 spoza Niemiec, oferowało szeroki przegląd produktów 

branży HVAC. Jak stwierdzono w potargowym raporcie końcowym edycji 1960, była ona bardzo wszechstronnym 

przeglądem produktów, prefabrykantów i materiałów i przyczyniła się do utworzenia rynku europejskiego 

w tym sektorze. Potwierdziła to liczba odwiedzających premierowe ISH. Drugie targi ISH odbyły się w październiku 

1963 roku i przyjęły używaną do dziś nazwę „International Trade Exhibition for Sanitation and Heating Technology” 

– stąd prosty skrót ISH. Dzisiaj teren targowy to 9 hal, centrum kongresowe i 322 tysiące metrów kwadratowych 

powierzchni wystawienniczej. 

Edycja jubileuszowa odbyła się pod hasłem efektywnego wykorzystania energii i zasobów, poszukiwania rozwiązań 

dla tak zwanych „zielonych budynków”, przyjaznych dla środowiska. Sukces ISH polega na kompleksowym i szerokim 

podejściu do uzupełniających się tematów instalacji sanitarnych, łazienek i odnawialnych źródeł energii. Program 

jubileuszowy ISH nosił tytuł: „50 years of ISH – life with water, heat and air”. 

Wyjazd na targi ISH 2009 dla najlepszych Autoryzowanych Partnerów Handlowych 

W dniach od 11-14 marca zaprosiliśmy naszych najlepszych partnerów handlowych na wspólny wyjazd na targi 

ISH, udział wzięło około 100 klientów Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. Przybyłych z Polski gości powitali 

przedstawiciele Buderus Deutschland, życząc naszym gościom interesujących wrażeń z pobytu na targach, 

a w szczególności na reprezentacyjnym stoisku Buderus, które jak zwykle było ogromne oraz ciekawie zaprezentowane. 

Prezentacja naszych najlepszych produktów prowadzona była zarówno przez pracowników spółki (również 

przez pracowników działu technicznego Buderus Polska!), jak i za pomocą najnowszego sprzętu audiowizualnego. 

Bardzo duży ruch na stoisku Buderus potwierdził kolejny raz rosnące zainteresowanie produktami i najnowszymi 

trendami techniki grzewczej na całym świecie. Jak wszyscy bowiem wiemy, energooszczędne i ekonomiczne techniki 

ogrzewania liczą się w chwili obecnej bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. 

Fakty o ISH 

• W tym roku liczba gości zwiedzających targi osiągnęła 202 tys., odnotowano wzrost w liczbie zwiedzających spoza Niemiec o 30%. 

Najwięcej gości zagranicznych przybyło z Włoch, Holandii, Francji, Szwajcarii, Austrii, Belgii, Wielkiej Brytanii, Polski, Szwecji 

i Hiszpanii. 

• Blisko 2/3 stanowili menedżerowie i osoby decyzyjne w fi rmach. Największa grupa pod kątem charakteru pracy to specjaliści 

rynkowi, przy czym aż 80 tys. z nich to instalatorzy. Inne kluczowe grupy zawodowe odwiedzające targi to: inżynierowie, architekci 

i projektanci. 

• Podobnie jak dwa lata temu targi ledwie pomieściły wystawców na 250 tys. metrów kwadratowych. 2361 fi rm z 58 krajów całego 

świata zdecydowało się w tym roku pokazać na ISH, z tego 1083 stanowili wystawcy z Niemiec, z Polski przybyło 38 wystawców. 

• Kolejne targi ISH odbędą się między 15 a 19 marca 2011. 


41

technika 

Inteligencja ukryta 

czyli 

nowa automatyka 

Logamatic 4000 

42 


tekst: 

Robert Małaczek

technika 

Trochę jakby tylnymi drzwiami weszła na 

„niebieskie” kotłownie nowa automatyka 

Logamatic 4000. Skąd takie stwierdzenie? 

A to dlatego, że patrząc z zewnątrz 

niewiele uległo zmianom. Automatyka 

poza modyfikacją oznaczenia cyfrowego 

nazwy nadal wygląda na pozór tak samo. 

Czyli: dalej mamy taki sam jak wcześniej 

kształt i budowę, ten sam rozpoznawalny 

kolor oraz (co ważne!) – urządzenie w stu 

procentach wykonuje swoje zadania, jeśli 

jest stosowane w tożsamych miejscach, 

co poprzednie. 

Cyfrowy moduł obsługowy MEC2 z nową ósmą wersją 

oprogramowania. 

Ta powierzchowna niezmienność może być przyczynkiem 

braku świadomości u większości Szacownych Odbiorców 

urządzeń Buderus, że na dniach we wszystkich 

sterownikach cyfrowych serii „Logamatic 4000” dokonaliśmy 

skoku technologicznego do ósmej wersji oprogramowania. 

Co ciekawe, był to „skok tygrysi” – bo dłuższy 

niż zwykle, ponieważ ostatnią wersją, jaką użytkowaliśmy, 

była wersja szósta, a proszę wierzyć, że sporo musi się 

wydarzyć, by wprowadzane zmiany nie skończyły się jednie 

dopisaniem po kropce kolejnych cyferek do głównego 

numeru wersji. Poprzedniczka wersji bieżącej, czyli pominięta 

„siódemka”, była sprawdzona w warunkach bojowych… 

w Niemczech i nie skutkowała na tyle poważnymi 

zmianami, aby zmieniać nazewnictwo automatyki. A my 

w Polsce od razu mamy to, co najnowsze i lepsze. Ale co 

tam o wersjach – ważne jest to, co te kolejne stopnie ze 

sobą niosą. 

Z czym wiąże się zmiana do wersji najnowszej? Weźmy 

automatykę dla kotłów stojących. Teraz nazywa się ona 

Logamatic 4321 i 4322, a nie jak dawniej – 4311 i 4312 

i zmiana ta to przede wszystkim efekt dużych modyfikacji 

modułu centralnego oraz oprogramowania całej tablicy 

nakotłowej. Mimo złudnie identycznego wyglądu płyty 

czołowej obowiązkowy moduł dużej tablicy kotła ma już 

zupełnie inny charakter. Co oczywiste, staraniem inżynierów 

Buderusa ZM434 bez szemrania wykona to wszystko, 

co jego poprzednik (ZM432), ale dodatkowo potrafi 

sygnałem 0-10V płynnie wysterować moc palnika. To właśnie 

z takimi palnikami coraz częściej mamy możliwość 

kompletowania kotłów. Podstawową korzyścią takiej regulacji 

jest pełna kontrola nad mocą płomienia, bo impulsy 

sterujące nie są – jak to było wcześniej – wysyłane do 

„czarnej skrzynki” palnika, gdzie nie wiadomo, czy zostają 

prawidłowo „odsłuchane” i wykonane. Dotychczas stosowana 

regulacja trójstanowa („gazu! – czekaj! – hamuj!”) 

działa trochę na zasadzie życzeń, gdzie impuls oznacza 

„chciałbym takiej to a takiej zmiany mocy”, lecz z powodu 

wielu czynników nie można zagwarantować, że palnik zareaguje 

tak, jak planowano i niestety brak tutaj informacji 

zwrotnej. Warto więc przejść na pełną kontrolę i zastosować 

nowooferowany typ regulacji, aby kotłownia zachowywała 

się stabilniej i przewidywalniej. 


43

technika 

Kolejna nowość dla opisywanego modułu centralnego to 

modulowanie 0-10V pompy obiegu kotła. A jakie korzyści 

daje zmiana wydajności tej pompy? Znacznie zmniejsza 

się zużycie energii elektrycznej, wydłuża żywotność samej 

pompy, kocioł ma dogodne warunki pracy, a w przypadku 

urządzeń kondensacyjnych znakomicie zwiększane są 

szanse na wystąpienie pożądanej kondensacji. Pompa, 

która swoją prędkością obrotową nadąża za mocą źródła 

ciepła, nie zużywa niepotrzebnie prądu, gdy kocioł pracuje 

obciążony mocą częściową. Modulacja stabilizuje dużą 

różnicę temperatur pomiędzy wejściem i wyjściem kotła, 

co optymalizuje pracę jego wymiennika, zwiększając 

sprawność poprzez obniżanie temperatury powrotu. 

Novum dzięki wprowadzeniu wersji ósmej oprogramowania 

– to możliwość budowy kaskad aż do ośmiu kotłów 

stojących! Skompletowanie automatyki z dwoma 

właśnie nowoopracowanymi modułami kaskadowymi 

FM458 umożliwi taką wielokotłową kaskadę i, co również 

niespotykane dotąd, mieszaną kaskadę klasycznych kotłów 

stojących i dowolnych kotłów EMS. 

Dla pozostałych sterowników rodziny Logamatic 4000 

nowa wersja oznacza wprowadzenie wielu przydatnych 

funkcji, jak dla przykładu: 

• przełączanie czasu letni/zimowy według kalendarza, 

• odrębne parametry obniżenia dla urlopu, 

• automatyczne przerywanie obniżenia przy dużych mrozach, 

• codzienna dezynfekcja termiczna (antylegionella), 

• automatyczny monitoring konieczności wykonania dezynfekcji 

termicznej, 

• możliwość wykorzystania wejścia WF tablicy (wyposażenie 

podstawowe) do załączania kotła i obiegu przez 

zewnętrzny sygnał zapotrzebowania ciepła. 

Sprawdź więc z Buderusem, czy Twoja instalacja może 

zyskać nowe korzystne funkcje. 

Nowy moduł centralny ZM434 z wysterowaniem modulacyjnym 0-10V palnika i pompy kotła. 

Nowy moduł strategii FM458 z wysterowaniem mieszanej kaskady czterech kotłów różnych typów. 

44 


Wesołych Świąt

aktualności 

Na fotografii – miejsce wyjazdów szkoleniowo-integracyjnych – Hotel Jelenia Struga SPA RESORT w Kowarach, 

który ogrzewany jest kaskadą sześciu pomp ciepła. 

15-lecie Buderusa w Polsce 

Oddział Wrocław 

Z okazji 15-lecia firmy Buderus w Polsce podjęto działania mające na celu 

utworzenie Centrum Szkoleniowego, obejmującego region dolnośląski 

i zachodniopomorski. Centrum, dzięki wspólnym staraniom, powołał do życia 

Dyrektor O/Wrocław – George Kamenow i O/Szczecin – Przemysław Frolenko. 

Utworzony ośrodek szkoleniowy jest kolejnym etapem strategii mającej 

na celu wzmocnienie pozycji i wizerunku Firmy na rynku. 

46 


tekst: 

George Kamenow

aktualności 

Znaczącym przedsięwzięciem było zorganizowanie 

pierwszych Targów Wewnętrznych Buderusa. W targach 

wzięli udział producenci i dostawcy z branży instalacyjnej. 

Targi odbyły się w ostatni weekend maja 

2009 roku we wrocławskim oddziale Buderusa, gdzie 

w przygotowanym namiocie wystawienniczym zaprezentowało 

się 27 dostawców. W ciągu 2 dni stoiska 

odwiedziło blisko 300 instalatorów, projektantów 

i architektów. Goście mieli możliwość zapoznać się 

nowościami w ofercie oraz porozmawiać z przedstawicielami 

firm: Honeywell, Jeremias, Riello, Wilo, 

Reflex, Prandelli, Inwater, Grundfos, Weishaupt, Gorgiel, 

Hewalex, Cichewicz, Ekocentr, Greń, Heitz, BWT, 

Meibes, Schutz, Bosch, Valvex, Dragongaz, Sigarth, 

Gazex, Flowair, Afriso, Petrol, Luxrad i Kampmann. 

Dla gości odwiedzających targi przygotowano również 

wiele dodatkowych atrakcji kulinarnych oraz artystycznych, 

goście m.in. mieli możliwość zagrać w Ruletkę, 

Black Jacka, Kości, Jednorękiego Bandytę. Wieczorna 

część artystyczna dostarczyła niezapomnianych wrażeń. 

Pokaz orientalnego tańca brzucha dostarczył wiele 

emocji nie tylko męskiej części widowni. Liczne konkursy 

z nagrodami cieszyły się dużym powodzeniem. Stworzona 

rewia taneczna „Błękitny Płomień” gwarantowała dobrą 

zabawę w klimacie bałkańskich rytmów. 

Ważnym punktem targów było spotkanie Pełnomocnika 

Prezesa Zarządu Grzegorza Ciechanowicza ze wszystkimi 

dostawcami urządzeń dla firmy Buderus. Uroczysty 

obiad uświetnił swoją obecnością Burmistrz Gminy Kąty 

Wrocławskie. Podczas obiadu wręczono dostawcom 

dyplomy z podziękowaniem za dotychczasową współpracę. 

Centrum Szkoleniowe w mijającym 2009 roku 

przeprowadziło cykl szkoleń dla instalatorów z województwa 

dolnośląskiego i zachodniopomorskiego, przy 

współuczestnictwie dostawców i producentów. Podczas 

szkoleń szczególną uwagę kładziono na odnawialne 

źródła energii. Główny nacisk został położony na pompy 

ciepła. Jest to dynamicznie rozwijający się sektor na 

rynku grzewczym, w którym Buderus zajmuje znaczącą 

pozycję, dlatego niezwykle istotne jest szkolenie współpracujących 

z nami instalatorów w zakresie montażu, 

serwisu i obsługi naszych pomp ciepła. 

Współpraca z projektantami jest bardzo ważną częścią 

działalności firmy Buderus. Szczególnie dobór pomp ciepła 

wymaga od projektanta gruntownej wiedzy na temat 

tych urządzeń. Właśnie dla projektantów zorganizowano 

kilka wyjazdów szkoleniowo-integracyjnych do pięknie 

położonego hotelu Jelenia Struga SPA RESORT 

w Kowarach. Miejsce organizacji spotkań nie zostało 

wybrane przypadkowo, ponieważ ściśle związane było 

z tematem naszych szkoleń. Cały hotel bowiem ogrzewany 

jest z kaskady sześciu pomp ciepła firmy 

BBT Termotechnik – należącej do koncernu Bosch. 

Szkolenia prowadziło dwóch specjalistów z dziedziny 

pomp ciepła: Piotr Jasiukiewicz i Grzegorz Łukasik z gdańskiego 

oddziału naszej Firmy. Tematem przewodnim było 

wykorzystanie pomp ciepła Logatherm Buderus do ogrzewania 

budynków, a w szczególności: idea działania, budowa 

i dobór dolnych źródeł, parametry techniczne pomp 

ciepła Logatherm, zasada projektowania instalacji grzewczych 

z pompami ciepła i przygotowanie c.w.u. przez pompę 

ciepła. Współorganizatorami szkoleń było kilku naszych 

najlepszych dostawców. Oprócz intensywnych szkoleń 

nasi goście mieli możliwość dogodnie korzystać z szerokiej 

oferty zabiegów SPA – oto kilka tajemniczo brzmiących 

nazw: odnowa ciała i ducha, optymalne nawilżanie, drenaż 

limfatyczny Boa, oczyszczanie z toksyn, peeling solami 

rzeźbiącymi, jacuzzi w grocie solnej, dotyk z głębi morza 

– tutaj prym wiodły Panie, ale i wielu Panów z przyjemnością 

oddało się w ręce doświadczonych terapeutów. 

Szczególnym powodzeniem cieszyła się krioterapia. 

W przyszłości planujemy rozszerzenie zakresu naszych 

działań marketingowych o kolejne regiony Polski oraz 

cały czas pracujemy nad urozmaiceniem cyklu szkoleń. 

Na koniec chcielibyśmy w szczególny sposób podziękować 

naszym dostawcom, bez ich pomocy i wsparcia nie 

byłoby możliwe prowadzenie akcji szkoleniowych w takim 

zakresie, jak to miało miejsce w roku 2009. 


47

technika 

Najważniejszy jest 

przepływ 

Regulacja instalacji 

słonecznych 

tekst: 

Piotr Jasiukiewicz 

48 


technika 

Okazuje się, że nawet najlepiej zaprojektowana instalacja słoneczna 

wykonana z zachowaniem wszelkich zasad technicznych i wiedzy 

inżynierskiej, z wykorzystaniem najlepszych kolektorów marki Buderus 

i sterowana najnowocześniejszą automatyką i tak nie będzie działać 

poprawnie, jeżeli nie ustawi się w niej wymaganego natężenia 

przepływu płynu solarnego. 

Regulacja przepływu płynu solarnego 

Program obliczeniowy instalacji słonecznych fi rmy Buderus 

SOLAD dobiera poszczególne elementy instalacji słonecznej 

oraz oblicza wskaźniki energetyczne jej stosowania 

w warunkach polskich. Jednak najważniejszy parametr, 

jaki jest obliczany przez ten program, to natężenie przepływu 

płynu solarnego przez pole kolektorów. 

Wielu projektantów i instalatorów nie zwraca uwagi na 

obliczenie i prawidłowe ustawienie tego parametru po 

wykonaniu instalacji słonecznej. Zaniechanie ustawienia 

tego parametru lub ustawienie nieprawidłowe jest przyczyną 

złego działania instalacji słonecznej, a nawet może 

doprowadzić do jej trwałego uszkodzenia, o czym mowa 

będzie w dalszej części artykułu. 

Jak wiadomo, każda grupa pompowa (stacja solarna) 

marki Buderus wyposażona jest w specjalny element regulacyjno-kontrolny, 

nazywany potocznie rotametrem. 

Zainstalowany jest on tuż przed pompą obiegową, czyli 

po stronie „zimnej” w grupie pompowej, tak jak pokazano 

na rysunku 1. 

Jego konstrukcja i zasada działania jest prosta. Przepływający 

przez niego strumień płynu solarnego oddziałuje 

na pływak, który w płynącym strumieniu 

glikolu zostaje unoszony. Drugi koniec pływaka stanowi 

wskaźnik (czerwona obwódka), który porusza 

się w wyskalowanej tulejce. Skala na obudowie tulejki 

przedstawia przepływ płynu w jednostce litr na minutę. 

Nie jest to może zbyt techniczna wartość skali, ale 

dla nas bardzo przydatna i obrazowa, ze względów na 

wartości przepływu, z jakimi mamy do czynienia w instalacjach 

słonecznych. 

Rys. 1. Stacje pompowe z widocznym rotametrem: jednopionowa (z lewej), dwupionowa (z prawej). 


49

technika 

Wskaźnik określający 

aktualny przepływ 

Rys. 2. Wygląd ogólny rotamertru, skala natężenia przepływu z zaznaczonym wskaźnikiem. 

Dlaczego tak istotne jest prawidłowe ustawienie natężenie przepływu 

płynu solarnego przez instalację słoneczną? 

Od natężenia przepływu płynu solarnego przez kolektory słoneczne zależy wiele parametrów użytkowych. 

Prawidłowy przepływ na ogromny wpływ na sprawność kolektora słonecznego i na jego wydajność cieplną 

(moc cieplną). Nieprawidłowo ustawiony może znacznie pogorszyć wymienne ciepła od promieni słonecznych 

do płynu solarnego, doprowadzić do przegrzewania absorbera, co w znacznym stopniu degraduje jego 

powierzchnię absorpcji, a w konsekwencji (w ciągu kilku lat) prowadzi do zmniejszenia ilości pozyskiwanego 

promieniowania słonecznego. Szczegółowo wpływ natężenia przepływu płynu solarnego przez instalację słoneczną 

omówiony zostanie w dalszej części artykułu. 

Prawidłowy przepływ 

Określenie prawidłowego przepływu płynu solarnego 

przez kolektor słoneczny nie jest sprawą łatwą technicznie. 

Nie można go określić w sposób czysto teoretyczny 

czy obliczeniowy. Można zatem zbudować najprostszą instalację 

słoneczną opartą na kolektorach płaskich lub próżniowych, 

wyposażoną w stację pompową i podgrzewacz 

ciepłej wody użytkowej, tak jak to pokazano na rysunku 3. 

Po zmontowaniu takiej instalacji jedynym i najważniejszym 

problemem, przed jakim staje instalator, jest prawidłowe 

ustawienie przepływu płynu solarnego przez nią. Jaką 

wartość przepływu należy ustawić, od czego zależy przepływ 

płynu solarnego, jaki parametr wynikowy świadczy 

o prawidłowym ustawieniu przepływu? 

Zalecenia fi rmy Buderus w tej kwestii są wynikiem wieloletnich 

badań. Okazuje się bowiem, że można określić 

najkorzystniejszą wartość przepływu płynu solarnego, 

wykonując podstawowe pomiary cieplno-przepływowe 

kolektora słonecznego podczas jego pracy. W tym celu 

należy określić sprawność absorpcji promieniowania słonecznego, 

przyrost temperatury płynu solarnego, który 

przepływa przez kolektor (czyli o ile przyrasta temperatura 

glikolu w kolektorze) w funkcji natężenia strumienia 

przepływającego płynu solarnego. Wyniki takich badań 

pokazano na rysunku 4. Wynika z niego, że istnieje pewien 

punkt wyznaczony doświadczalne, w którym przecinają 

się dwie krzywe obrazujące sprawność i przyrost 

temperatury na kolektorze. Ten punkt przecięcia został 

osiągnięty przy określonym natężeniu przepływu płynu 

solarnego (ok. 0,015 kg/sek, czyli 0,9 kg/min). 

Najważniejszym wnioskiem z analizy rysunku 4. jest to, że 

istnieje pewne powiązanie pomiędzy zadawalającą sprawnością 

kolektora słonecznego, odpowiednim przyrostem 

temperatury na kolektorze i małymi oporami hydraulicznymi 

wynikającymi z natężenia przepływu płynu solarnego 

przez kolektor, czyli patrząc pod względem eksploatacji, 

możliwie najniższym zużyciem energii napędowej przez 

pompę solarną. Dla nas – instalatorów czy użytkowników 

– charakteryzowany jest przyrostem temperatury płynu na 

kolektorze wynoszącym ok. 15 K. Oznacza to, że kolektor 

osiąga możliwie wysoką sprawność ok. 66% przy najniższym 

z możliwych zużyciu energii napędowej przez pompę 

solarną, ale równocześnie jego praca przynosi dla nas 

efekt użytkowy w postaci podgrzewania płynu solarnego 

o 15 K. Jak wiadomo, taki przyrost temperatury jest potrzebny, 

aby prawidłowo podgrzewać ciepłą wodę użytkową 

w podgrzewaczu (bojlerze). 

Ale przecież, dalej analizując rysunek 4., można by uzyskać 

dużo większą sprawność kolektora słonecznego, 

wystarczy jedynie kilkakrotnie zwiększyć prędkość 

przepływu płynu solarnego. Na przykład, gdyby natęże- 

50 


technika 

∆t = ? 

m = ? 

Rys. 3. Schemat ideowy najprostszej instalacji słonecznej. 

Przyrost temperatury [°C] 

Sprawność 

Przyrost temperatury [°C] 

25 

23 

21 

19 

17 

15 

13 

11 

9 

7 

5 

0,00 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 

Wydatek masowy wody [kg s -1 ] 

90 

80 

70 

Sprawność 

Rys. 4. Zależność pomiędzy sprawnością kolektora słonecznego, przyrostem temperatury a natężeniem przepływu płynu solarnego. 

nie przepływu płynu solarnego wynosiło ok. 0,04 kg/sek 

(czyli 2,4 kg/min), wówczas sprawność kolektora przewyższałaby 

nawet 80%. To o prawie 15% więcej niż poprzednio. 

Ale jak osiągnąć tak duży przepływ? Należy 

wymienić pompę obiegową w stacji pompowej na co najmniej 

dwukrotnie większą, a więc co najmniej dwukrotnie 

zwiększyć moc elektryczną silnika pompy. Będzie 

to skutkowało kilkakrotnym zwiększeniem zużycia energii 

napędowej przez instalację słoneczną, przez co ogólna 

sprawność całego układu solarnego będzie niewielka. 

Może okazać się nawet, że ogrzewanie c.w.u. gazem 

ziemnym będzie tańsze. Równocześnie utracimy wysoką 

jakość energii cieplnej z kolektora, poprzez znaczne 

obniżenie temperatury płynu solarnego wypływającego 

z kolektora. Przy tak dużym przepływie płyn solarny podgrzewa 

się w kolektorze o zaledwie 6 stopni. Oznacza to, 

że jeżeli do kolektora wpływa glikol o temperaturze +30 ºC, 

to wypływa z niego o temperaturze zaledwie +36 ºC. To 

zbyt mało, aby podgrzać wodę w zasobniku do zadowalającej 

temperatury. Wszystkie te pomiary są realizowanie 

przy założeniu średniego promieniowania słonecznego, 

które dla Polski wynosi ok. 800 W/m 2 . 

Zatem, jak w każdej sferze naszego życia, konieczny 

jest kompromis. U nas kompromis polega na świadomej 

zgodzie na uzyskanie mniejszej sprawności cieplnej 

przez kolektor, ale równocześnie dużo mniejszej konsumpcji 

energii elektrycznej przez pompę obiegową 

w wyniku mniejszego przepływu płynu solarnego, a co 

za tym idzie – niewielkich oporów hydraulicznych kolektora 

słonecznego. Jednak najważniejsze dla nas, 

z punktu widzenia użytkowego, jest podgrzewanie płynu 

solarnego na kolektorze o 15 K. 


51

technika 

52 


technika 

Niedomagania instalacji słonecznych 

Załóżmy, że podstawowa i najprostsza instalacja słoneczna 

została pokazana na rysunku 5. Usytuowana 

jest ona w Gdańsku (stacja meteorologiczna Gdańsk 

Port Północny), pracuje na potrzeby 4-osobowej rodziny, 

więc wyposażona jest w trzy kolektory płaskie SKN 

3.0, grupę pompową (stację solarną) i wężownicowy 

podgrzewacz ciepłej wody użytkowej o pojemności 300 

dm 3 . Załóżmy, że gęstość średniego promieniowania 

cieplnego docierającego do powierzchni Ziemi w Gdańsku 

wynosi około 800 W/m 2 . Zatem korzystając z programu 

obliczeniowego Buderus – SOLAD można w prosty 

sposób wyznaczyć wymagany przepływ płynu solarnego 

przez dobraną instalację słoneczną. Wartość tego 

przepływu powinna wynosić 2,5 dm 3 /min. 

Gdy wskazany przez program przepływ płynu solarnego 

ustawimy na rotamerze w stacji pompowej, 

okaże się, że przyrost temperatury glikolu na 

kolektorach wyniesie około 15 K, jak pokazano na 

rysunku 5. Tak jak wspomniano wcześniej, jest to 

wartość najlepsza ze względów ekonomicznych, ale 

również i użytkowych. Przeanalizujmy sytuacje, gdy 

przepływ płynu solarnego na rotametrze nie zostanie 

ustawiony prawidłowo bądź w ogóle nie zostanie 

ustawiony. 

65°C 

800 W 

50°C 

45°C 

∆t = 15K 

m 

Rys. 5. Schemat ideowy instalacji słonecznej. Prawidłowo ustawiony przepływ płynu solarnego przez instalację słoneczną. 

A. Zbyt mały przepływ płynu 

solarnego 

Rozważmy zachowanie się małej instalacji słonecznej. 

Załóżmy, że przepływ płynu solarnego jest dwukrotnie 

mniejszy od wartości wymaganej i wynosi zaledwie 

1,25 dm 3 /min. Bardzo łatwo jest przewidzieć konsekwencje 

zmian parametrów pracy takiej instalacji słonecznej. 

W myśl prawa Pecleta natężenie przepływu 

płynu przez wymiennik i różnica temperatur za i przed 

wymiennikiem są wielkościami wprost proporcjonalnymi, 

czyli zmiana jednego parametru powoduje zmianę 

drugiego o tę samą wartość. Opisując tę zależność 

w oparciu o wielkości termodynamiczne można powiedzieć, 

że przyrost entalpii płynu solarnego równy jest 

ilości energii cieplnej zaabsorbowanej od Słońca. Zależność 

prawa Pecleta wyrażona jest wzorem 1. Zatem 

w myśl zależności 1. przy przepływie płynu solarnego 

mniejszym o połowę zwiększy się dwukrotnie przyrost 

temperatury glikolu na kolektorze, tak jak to pokazano 

na rysunku 6. 

Q = m·c w· Δt (1) 

gdzie: 

m – strumień masy przepływającego płynu solarnego [kg/sek], 

cw – ciepło właściwe płynu solarnego [kJ/kg K], 

Δt – przyrost temperatury płynu solarnego na kolektorze [K]. 


53

technika 

80°C 

800 W 

50°C 

60°C 

∆t = 30K 

m = 1,25 [dm 3 /min] 

Rys. 6. Schemat ideowy instalacji słonecznej. Zbyt mały przepływ płynu solarnego przez instalację słoneczną. 

Okazuje się zatem, że zmniejszenie przepływu płynu solarnego 

przez instalację powoduje znaczne podwyższenie 

się temperatury glikolu wypływającego z kolektora. 

Z jednej strony to bardzo pozytywny efekt, ponieważ 

możliwe jest podgrzewanie wody w zasobniku do wyższych 

temperatur. Jednak, szczególnie w dużych instalacjach 

słonecznych, może okazać się, że spowoduje 

to podgrzewanie dużo mniejszej ilości wody w zasobniku. 

Dzieje się tak z uwagi na znaczne zmniejszenie 

sprawności samego kolektora słonecznego. Mechanizm 

tego jest następujący: mniejszy przepływ płynu 

solarnego przez instalację skutkuje znacznym zwiększeniem 

temperatury glikolu, jaki opuszcza kolektor, 

a zatem podwyższa się średnia temperatura powierzchni 

absorbera kolektora. Natomiast podwyższenie temperatury 

powierzchni absorbera powoduje zwiększenie strat 

cieplnych kolektora do otoczenia (z uwagi na zwiększenie 

różnicy temperatur pomiędzy kolektorem a otoczeniem), 

czyli zmniejszenie jego sprawności. Okazuje się 

praktycznie, ze podwyższenie średniej temperatury kolektora 

o 20 ºC powoduje zwiększenie strat ciepła nawet 

o 100 W/m 2 , czyli z całego kolektora płaskiego o 225 W. 

To bardzo duża utrata ciepła. Powoduje ona, że taka 

ilość ciepła nie trafia do podgrzewacza wody, ale do 

otoczenia. Każdemu wydaje się, że bardzo mocno rozgrzany 

kolektor słoneczny to duże ilości ciepła do dyspozycji, 

a rzeczywistość jest zupełnie odwrotna (im wyższa 

temperatura kolektora, tym mniejsza jego moc cieplna 

z uwagi na intensywne straty ciepła do otoczenia). 

Zatem z energetycznego punktu widzenia nie warto jest 

doprowadzać do zbyt dużego przegrzewania powierzchni 

płaskich kolektorów słonecznych, bo prowadzi to do 

zmniejszenia ich wydajności cieplnej. I znowu, przy instalacji 

słonecznej wykonanej z 3 kolektorów płaskich SKN 3.0, 

straty ciepła dla użytkownika są praktycznie niewidoczne, 

jednak gdy mamy do czynienia z dużą instalacją słoneczną, 

wyposażoną np. w 150 kolektorów płaskich, taka 

niewielka strata energii z 1 kolektora w całej instalacji skutkuje 

utratą ok. 30 kW. Stanowi to ponad 550 litrów mniej 

podgrzanej ciepłej wody na godzinę. To ogromna strata 

np. dla instalacji podgrzewania wody w hotelu. Taką ilość 

ciepła należy doprowadzić z innego źródła ciepła. 

Ale aspekt energetyczny to nie jedyny niekorzystny 

wpływ na instalację słoneczną powodowany obniżeniem 

przepływu płynu solarnego przez instalację. 

Załóżmy bardzo skrajnie niekorzystną sytuację, która 

rzadko, ale może praktycznie mieć miejsce. Jest lato, 

niezwykle słoneczny dzień, bezchmurne niebo, wysoka 

temperatura powietrza atmosferycznego, zatem można 

domniemywać, że strumień energii cieplnej docierającej 

do powierzchni Ziemi wynosi nawet 1000 W/m 2 . 

Zbyt mały przepływ płynu solarnego i ogromne promieniowanie 

słoneczne sprawiają, że przyrost temperatury 

na kolektorze jest ogromny i może wynosić nawet 48 K. 

Gdyby okazało się, że woda w zasobniku ma stosunkowo 

wysoką temperaturę, rzędu 65 ºC, co jest bardzo 

prawdopodobne w tak słoneczny dzień, może okazać 

się, że temperatura glikolu, jaki opuszcza kolektor słoneczny, 

może dochodzić do wartości dużo powyżej 

100 ºC, jak pokazano na rysunku 7. 

Tak jak wspomniano wcześniej, przy tak wysokiej temperaturze 

powierzchni absorbera kolektora jego sprawność 

spada drastycznie, czyli ogromną ilość energii 

cieplnej traci on bezpowrotnie do otoczenia. Źle wyregulowana 

instalacja słoneczna pracująca w bardzo słoneczny 

dzień potrafi podgrzać o wiele mniej wody niż 

w dzień o umiarkowanym natężeniu promieniowania 

słonecznego, wszystko to z uwagi na ogromne straty 

do otoczenia. 

Jednak dużo ważniejszy w takiej instalacji jest aspekt 

użytkowy. Okazuje się bowiem, że przekroczenie temperatury 

102-110 ºC na wyjściu z kolektora słonecznego 

54 


technika 

108°C 

1000 W 

60°C 

65°C 

∆t = 48K 

m = 1,25 [dm 3 /min] 

Rys. 7. Schemat ideowy instalacji słonecznej. Zbyt mały przepływ płynu solarnego przez instalację słoneczną i intensywne 

promieniowanie słoneczne. 

powoduje powstawanie pierwszych pęcherzyków pary 

w glikolu. Oznacza to, że glikol częściowo zaczyna parować, 

a dokładnie odparowuje woda w nim zawarta. Efektem 

widocznym takiego procesu jest zatrzymanie pracy 

instalacji słonecznej z powodu zatrzymania przepływu 

płynu solarnego przez kolektor, gdyż górną część kolektora 

słonecznego wypełnia para glikolu. W takim przypadku 

wielokrotnie powtarzaną diagnozą, która nasuwa 

się od razu na myśl, jest stwierdzenie, że instalacja słoneczna 

zapowietrzyła się i dlatego nie pracuje. Najlepiej 

wówczas udać się na dach i spróbować odpowietrzyć 

instalację słoneczna. Nic to nie da, ponieważ odkręcenie 

odpowietrznika, a więc gwałtowne obniżenie ciśnienia 

w instalacji słonecznej, spowoduje bardzo gwałtowne 

i intensywne odparowanie glikolu i jeszcze większą jego 

ucieczkę przez odpowietrznik. Należy pamiętać, że para 

przegrzana glikolu opuszczająca odpowietrznik wygląda 

niemal tak samo jak powietrze, zatem sprawdzenie, czy 

z instalacji wypływa powietrze czy para glikolu, „na oko” 

jest praktycznie niemożliwe (nie wspominając już o niebezpieczeństwie 

poparzenia skóry rąk). 

Okazuje się jednak, że to nie wszystkie niekorzystnie 

aspekty użytkowe przegrzewania glikolu i instalacji słonecznej. 

Przegrzanie glikolu powoduje nieodwracalne 

jego zmiany chemiczne. Przegrzewany glikol starzeje się 

chemicznie. Nie wolno doprowadzać glikolu do temperatury 

powyżej 120 ºC. Podczas przegrzewania z glikolu 

wytrąca się lepka i mazista substancja, która osadza 

się na wewnętrznej powierzchni rurociągów, szczególnie 

na rurkach absorbera, tak jak to pokazano na 

rysunku 8. Zanieczyszczenia te bardzo skutecznie utrudniają 

przepływ glikolu, co znowu ogranicza jego przepływ 

i powoduje jeszcze bardziej intensywne przegrzewanie. 

W pewnym momencie, gdy instalacja słoneczna była cyklicznie 

przegrzewana, zanieczyszczanie się rurociągów 

i niszczenie chemicznie glikolu postępuje lawinowo. 

Należy również pamiętać, że zatrzymanie przepływu płynu 

solarnego powoduje bardzo szybkie podgrzewanie 

się powierzchni absorbera. Jak wiadomo, każdy kolektor 

słoneczny może samoczynnie podgrzać się do pewniej 

temperatury określonej jako temperatura stagnacji. 

Jednak każdy kolektor ma również określoną maksymalną 

temperaturę, do jakiej można podgrzewać jego 

powierzchnię. Często okazuje się, że temperatura maksymalna 

jest dużo niższa od temperatury stagnacji. 

Należy pamiętać, że przekroczenie temperatury maksymalnej 

powoduje szybką degradację powierzchni 

absorbera. Farba, jaką jest pokryty absorber, zaczyna 

parować i traci swoje własności absorpcyjne (spala się 

chemicznie). Ponadto produkty parowania farby odkładają 

się na chłodnej (stosunkowo chłodnej) szybie, skutecznie 

brudząc ja od środka kolektora, co w znaczny 

sposób ogranicza docieranie promieni słonecznych powierzchni 

do absorbera i wpływa na obniżenie jego wydajności 

cieplnej. 

Rys. 8. Zanieczyszczenia rurociągów kolektora powstałe w wyniku 

rozpadu chemicznego glikolu podczas jego przegrzania. 


55

technika 

B. Zbyt duży przepływ płynu 

solarnego 

Ponownie rozważmy funkcjonowanie małej instalacji słonecznej, 

jednak teraz załóżmy, że przepływ płynu solarnego 

jest dwukrotnie większy od wartości wymaganej 

i wynosi 5 dm 3 /min. Również i teraz konsekwencje tego 

są możliwe do przewidzenia. Przy dwukrotnie większym 

przepływie o połowę zmniejsza się przyrost temperatury 

płynu solarnego, tak jak to pokazano na rysunku 9. 

Pod względem temperaturowym jedyną niesprzyjającą 

konsekwencją zbyt wysokiego przepływu płynu solarnego 

jest uzyskanie niskiej temperatury ciepłej wody 

w zasobniku. Praktycznie obniżenie temperatury c.w.u. 

w stosunku do instalacji pracującej prawidłowo może 

wynosić nawet 10 ºC. Jednak konsekwencje energetyczne 

i eksploatacyjne są dużo bardziej dotkliwe. Jeżeli 

większy przepływ płynu solarnego przez kolektory 

jest spowodowane dobraniem zbyt dużej stacji solarnej 

(zbyt dużej pompy obiegowej) w głównej mierze wpływa 

to na zwiększenie zużycia energii elektrycznej, czyli na 

większe koszty eksploatacji instalacji słonecznej. Należy 

pamiętać, że gdy rozpatrujemy małą, domową instalację 

słoneczną, zwiększenie mocy pompy obiegowej z np. 

z 30 W do 60 W w bezwzględnym wymiarze finansowym 

powoduje niewielkie zwiększenie kosztów eksploatacji, 

zaledwie o kilka groszy dziennie, czyli około kilku złotych 

miesięcznie i nie więcej niż 20 zł rocznie. To wydaje się 

niewiele. Ale gdy odniesiemy to do dużej instalacji słonecznej, 

zainstalowanej w np. w hotelu, gdzie zużycie 

ciepłej wody jest ogromne, to nieuzasadnione dwukrotne 

zwiększenie mocy pompy obiegowej może powodować 

nawet kilkusetzłotowe zwiększenie kosztów eksploatacji 

takiej instalacji. Rozpatrzmy jednak aspekt użytkowy, 

bez względu na wielkość instalacji słonecznej. Zbyt 

duży przepływ płynu solarnego bezpośrednio powoduje 

wzrost prędkości przepływu glikolu w rurach. Gdy przekroczymy 

wartości graniczne dla różnych materiałów, 

z jakich wykonane są rurociągi, następuje degradacja 

wewnętrznej powierzchni tych rur. Najczęściej i najszybciej 

procesy degradacji materiału rurociągów, w wyniku 

zbyt dużej prędkości przepływu płynu solarnego, ujawniają 

się w kolankach miedzianych i w wężownicach 

grzejnych zasobników wody. Niejednokrotnie zdarza się, 

że wężownica po kilku latach (2-3 latach) rozszczelnia się 

i zaczyna przeciekać (glikol miesza się z wodą w zasobniku). 

Wielokrotnie werdykt jest jednoznaczny: zbiornik 

jest słabej jakości i wężownica skorodowała. Okazuje 

się jednak, że przyczyna nie tkwi w wykonaniu wężownicy, 

ale jest to wina złej eksploatacji, czyli wielokrotnie 

przekroczonej dopuszczalnej prędkości w wężownicy 

podgrzewacza. Należy tu jeszcze wskazać na bardzo 

złą praktykę, jaką powszechnie stosuje się przy wykonywaniu 

instalacji słonecznej. Wiele firm instalacyjnych, 

chcąc obniżyć koszty instalacji słonecznych, wypełnia ją 

wodnym roztworem glikolu. Z badań eksploatacyjnych 

wynika, że samodzielne wymieszanie skondensowanego 

glikolu z wodą, mające na celu obniżenie temperatury 

krystalizacji do poziomu -25ºC, powoduje powstanie 

mieszaniny o odczynie kwaśnym. Takie są własności glikolu 

(badania firmy Boryszew). Kwaśny odczyn płynu 

solarnego i podwyższona jego prędkość powoduje przyspieszoną 

korozję wężownicy kolektora i niszczenie jej 

w przeciągu kilkunastu miesięcy! 

W okresach zimowych, gdy promieniowanie słoneczne 

jest dużo mniej intensywne niż w miesiącach letnich, 

zbyt duży przepływ płynu solarnego będzie powodował 

wręcz niezauważalny przyrost temperatury na kolektorze. 

Może się okazać, że we wrześniu, gdy gęstość promieniowania 

słonecznego nie przekracza 250-300 W/m 2 

przyrost temperatury glikolu w kolektorze nie przekracza 

1 K, jak to pokazano na rysunku 10. Zatem skuteczność 

podgrzewania wody w zasobniku jest znikoma. 

48°C 

800 W 

40°C 

45°C 

∆t = 8K 

m = 5 [dm 3 /min] 

Rys.9. Schemat ideowy instalacji słonecznej. Zbyt duży przepływ płynu solarnego przez instalację słoneczną. 

56 


technika 

41°C 

250 W 

40°C 

35°C 

∆t = 1K 

m = 5 [dm 3 /min] 

Rys. 10. Schemat ideowy instalacji słonecznej. Zbyt duży przepływ płynu solarnego przez instalację słoneczną i niewielkie 

promieniowanie słoneczne. 

Wniosek 

Najbardziej niebezpieczne dla instalacji słonecznej jest nieprawidłowe ustawienie wymaganego przepływu płynu 

solarnego przez instalację słoneczną lub w ogóle zaniechanie wykonania takiej regulacji. Zawsze prowadzi to 

do nieprawidłowej pracy instalacji lub do zmniejszenia sprawności działania kolektorów słonecznych. Takie zaniechanie 

wykonania regulacji może również doprowadzić do znacznego podwyższenia kosztów eksploatacji, 

szczególnie dużych instalacji słonecznych. W warunkach skrajnych – nawet do uszkodzenia i zatrzymania pracy 

instalacji poprzez zanieczyszczenie jej wnętrza produktami termicznego rozkładu chemicznego glikolu. 

Bezwzględną procedurą, jaką należy wykonać po zmontowaniu, napełnieniu i odpowietrzeniu instalacji słonecznej, 

jest regulacja natężenia przepływu płynu solarnego. 

Okazuje się również konieczne wykonanie kontroli i ewentualnej korekty takiej regulacji po kilkutygodniowym 

czasie eksploatacji instalacji. Dzieje się tak, że po kilku tygodniach uprzednio prawidłowo nastawiony przepływ 

zmienia się samoczynnie. Jest to spowodowane ciągłym odpowietrzaniem się glikolu przez separator powietrza, 

a tym samym zmianami fizycznymi glikolu. 

Z uwagi na bardzo dynamiczne zmiany wydajności cieplnej instalacji słonecznej wynikające z nieprzewidywalności 

promieniowania słonecznego dobrze by było, aby przepływ płynu solarnego był dostosowany do aktualnego 

promieniowania słonecznego. Oznacza to, że aby zachować ciągle wysoką sprawność kolektora słonecznego 

i równocześnie przyrost temperatury na kolektorze ok. 15 K przy różnym nasłonecznieniu, należałoby ciągle regulować 

natężenie przepływu w instalacji słonecznej. Czy jest to możliwe w sposób automatyczny? Oczywiście, 

że tak! 

Wystarczy do sterowania pompą obiegowa w stacji pompowej wykorzystać sterownik SC20 lub SC40, które 

to potrafią płynnie zmieniać natężenie przepływu płynu solarnego poprzez płynną zmianę prędkości obrotowej 

pompy obiegowej. Sterowniki te kontrolują temperatury kolektora słonecznego, wody w górnej i dolnej części zasobnika 

i tak dostosowują przepływ glikolu w instalacji słonecznej, aby uzyskać jak największą sprawność kolektora, 

wysoką temperaturę podgrzewanej wody, bez względu na intensywność promieniowanie słonecznego. 


57

technika 

Sygnał do 

uruchomienia 

pompy solarnej 

Jak powszechnie wiadomo, sygnałem do uruchomienia 

pompy obiegowej instalacji słonecznej (stacji pompowej) 

jest odpowiednia różnica temperatur, jaka musi 

zaistnieć podczas pracy kolektorów słonecznych. Ta 

różnica temperatur mierzona jest pomiędzy czujnikiem 

kolektora t sol 

a czujnikiem zasobnika ciepłej wody t zas 

, 

tak jak to pokazano na rysunku 11. Czujnik kolektora 

musi być umieszczony w tulei pomiarowej w najwyższym 

punkcie na kolektorze, a w przypadku kilku kolektorów 

połączonych szeregowo w pola kolektorów 

– w ostatnim kolektorze w rzędzie, tak aby czujnik ten 

mógł kontrolować aktualną temperaturę płynu solarnego 

opuszczającego kolektor lub pole kolektorów. 

Czujnik temperatury wody w zasobniku umieszcza się 

w tulei pomiarowej na wysokości wężownicy grzejnej. 

Gdy płyn solarny podgrzeje się w kolektorze do temperatury 

t sol 

większej o kilkanaście stopni od temperatury 

wody w zasobniku t zas 

, zostanie uruchomiona pompa 

obiegowa w stacji pompowej. Pozostaje jednak pytanie: 

jaka wartość różnicy temperatur Δt zał 

= (t sol 

-t zas 

) 

jest prawidłowa ze względów użytkowych, ekonomicznych 

i eksploatacyjnych? Czy 5, czy 10, a może 

15 K?. Jak zawsze w technice, jednoznaczne określenie 

wartości tego parametru jest trudne i wymaga dogłębnej 

analizy. Spróbujmy zatem przeanalizować, czy 

lepiej ustawić niewielką wartość różnicy temperatur 

czy znacząco dużą. 

Rys. 11. Schemat ideowy instalacji słonecznej. 

Załączeniowa różnica temperatur pomiędzy 

kolektorem, a zasobnikiem ciepłej wody. 

t sol 

t zas 

45°C 

65°C 

∆t załączenia pompy 

∆t = 5K, 10K, 15K ? 

50°C 

∆t = 15K 

m 

800 W 

58 


zuje się jednak, że temperatura, do jakiej nagrzewa się 

glikol w kolektorze przy prawidłowym przepływie jest 

o 10 ºC niższa niż wymagana temperatura, jaka powinna 

być na kolektorze dla spełnienia warunku uruchomienia 

i pracy pompy obiegowej. 

Dzieje się tak, ponieważ objętość kolektora słonecznego 

jest niewielka (pojemność około 1,2 dm 3 ), w przeciągu 

chwili podgrzany glikol wypłynie z kolektora, a w jego miejsce 

wpłynie nowa porcja, która przy średnim promieniowaniu 

słonecznym ogrzeje się o 15 K, czyli do wartości +50 ºC. 

Czujnik kolektora t sol 

zauważy, że obniżyła się temperatura w 

górnej części kolektora o 10 ºC poniżej wartości wymaganej 

dla spełnienia warunku pracy pompy obiegowej. Zatem 

pompa obiegowa kolektora zostanie zatrzymana. Będzie 

ona utrzymywana na postoju tak długo, aż warunek ponownego 

rozruchu pompy nie zostanie spełniony, czyli dopóki 

gdy glikol nie podgrzeje się do temperatury +60 ºC. Okazuje 

się zatem, że przy takim ustawieniu załączeniowej różnicy 

temperatur o wartości 15 K instalacja słoneczna pracuje 

w trybie start/stop. Niestety taki tryb pracy znacznie ogratechnika 

A. Duża załączeniowa 

różnica temperatur 

Załóżmy, że w małej instalacji słonecznej w sterowniku 

solarnym ustawimy załączeniową różnicę temperatur 

o wartości 15 K, tak jak to pokazano na rysunku 12. Załóżmy 

również, że został ustawiony odpowiedni przepływ 

płynu solarnego na rotametrze wewnątrz stacji pompowej. 

Przeanalizujmy wariant najbardziej prawdopodobny, 

gdy woda w zasobniku jest już podgrzana do temperatury 

ok. +45 ºC. Z uwagi na ustawioną załączeniową różnicę 

temperatur o wartości 15 K pompa obiegowa w stacji 

pompowej ruszy dopiero wówczas, gdy czujnik kolektora 

zarejestruje temperaturę płynu solarnego o wartości 

+60 ºC. Zatem pompa obiegowa zostanie uruchomiona. 

Z uwagi na odpowiednio ustawiony przepływ na rotametrze 

i przy średnim promieniowaniu słonecznym ok. 800 W/m 2 , 

płyn solarny przepływając przez kolektor będzie się podgrzewał 

o 15 K, czyli od wartości +35 ºC do +50 ºC. Oka- 


59

technika 

t sol 

= 60°C 

50°C 

800 W 

∆t = 15K 

35°C 

∆t = 15K 

t zas 

= 45°C 

m 

Rys. 12. Schemat ideowy instalacji słonecznej. Załączeniowa różnica temperatur pomiędzy kolektorem a zasobnikiem 

ciepłej wody ustawiona na wartość 15 K. 

nicza skuteczne podgrzewanie wody w zasobniku, z uwagi 

na duże straty energii cieplnej w rurociągach. Podgrzany 

w kolektorze glikol w ilości około 1,2 dm 3 wypływa z kolektora 

do rurociągów zasilających zasobnik. Po chwili sterownik 

solarny, z uwagi na niespełnienie kryterium pracy, wyłącza 

stację pompową. Podgrzany glikol zatrzymuje się w rurociągu 

nie dopłynąwszy do wężownicy zasobnika (objętość 

1 metra rury miedzianej Cu 15 wynosi ok. 0,2 dm 3 ). Kolektor 

przechodzi w tryb postoju i czeka na powtórne ogrzanie 

płynu solarnego do wartości spełniającej warunek powtórnego 

uruchomienia pompy, czyli +60ºC. Wtedy, gdy glikol 

podgrzewa się w kolektorze, równocześnie glikol w rurociągach 

ochładza się, tracąc energię cieplną uzyskaną od 

Słońca. Praktycznie okazuje się, szczególnie w budynkach, 

gdzie rurociągi połączeniowe kolektora z zasobnikiem wody 

są duże, że skuteczność podgrzewania wody w zasobniku 

jest niewielka. Ten problem jest szczególnie widoczny 

w okresach przejściowych, gdy natężenie promieniowania 

jest niewielkie, np. ok. 300 W/m 2 . Wówczas postój pompy 

obiegowej dla ogrzania się glikolu w kolektorze do wartości 

spełniającej warunek załączenia pompy jest długi. Zatem 

glikol znajdujący się w rurach ochładza się skutecznie, co 

powoduje, że woda w zasobniku nie podgrzewa się prawie 

w ogóle. Okazuje się, że danego dnia kolektor pracował 

kilka godzin, na co wskazują zapisy w pamięci sterownika, 

a mimo to temperatura wody w zasobniku nie zmieniała się. 

Cała energia uszła przez rurociągi połączeniowe. Powstaje 

wówczas fałszywa teoria, że instalacja słoneczna jest zepsuta, 

może zapowietrzona, może zanieczyszczona – nie działa. 

Okazuje się jednak, że jest tylko nieprawidłowo ustawiona. 

Ponadto takie ustawienie załączeniowej różnicy temperatur 

powoduje chwilowe przegrzewanie powierzchni kolektora, 

możliwości podgrzewania bardzo niewielkiej ilości wody 

w zasobniku, praktycznie tylko w jego górnej części. 

Praktycznie można stwierdzić, że zbyt duża załączeniowa różnica temperatur nie jest prawidłowa dla instalacji 

słonecznych znajdujących się w naszej szerokości geograficznej (obszar Polski), gdzie średnie promieniowanie 

słoneczne waha się w granicach 600-800 w/m 2 . 

B. Mała załączeniowa 

różnica temperatur 

Załóżmy ponownie, że w małej instalacji słonecznej w sterowniku 

solarnym ustawimy załączeniową różnicę temperatur o 

wartości 5 K, tak jak to pokazano na rysunku 13. Załóżmy 

również, że został ustawiony odpowiedni przepływ płynu solarnego 

na rotametrze wewnątrz stacji pompowej. Z uwagi 

na nastawioną załączeniową różnicę temperatur o wartości 

5 K pompa obiegowa w stacji pompowej ruszy wówczas, 

gdy czujnik kolektora zarejestruje temperaturę płynu 

solarnego o wartości +50ºC. Okazuje się zatem, że pompa 

obiegowa w stacji pompowej uruchomi się dość szybko, 

już podczas podgrzewania glikolu w kolektorze, nie doprowadzając 

do jego nadmiernego przegrania. Jeżeli przepływ 

na rotametrze ustawiony jest prawidłowo, a promieniowanie 

słoneczne nie odbiega od wartości średnich, to przyrost 

temperatury glikolu na kolektorze (podgrzew glikolu) wynosi 

około 15K, więc temperatura glikolu, jaki opuszcza kolektor, 

wynosi ok. +55ºC. Oznacza to zatem, że warunek załączenia 

stacji pompowej jest zawsze spełniony, ponieważ aktualna 

temperatura glikolu opuszczającego kolektor jest wyższa 

od temperatury wyłączeniowej kolektora t sol 

. 

Okazuje się zatem, że takie ustawienie załączeniowej różnicy 

temperatur jest korzystniejsze od wcześniej opisanego, 

gdyż nie powoduje wysoce niekorzystnego trybu pracy typu 

start/stop. Jednak jak się okazuje praktycznie, do końca 

60 


technika 

t sol 

= 50°C 

55°C 

800 W 

∆t = 5K 

40°C 

∆t = 15K 

t zas 

= 45°C 

m 

Rys. 13. Schemat ideowy instalacji słonecznej. Załączeniowa różnica temperatur pomiędzy kolektorem a zasobnikiem 

ciepłej wody ustawiona na wartość 5 K. 

nie jest równie korzystne, ponieważ przy takim ustawieniu 

nie można uzyskać wysokiej temperatury ciepłej wody 

w zasobniku, szczególnie przy wykorzystaniu podgrzewaczy 

syfonowych Budeus typu Logalux SL. Ta oczywista 

wada takiego ustawienia najbardziej odczuwalna 

jest w okresach przejściowych, gdy natężenie promieniowania 

słonecznego jest niewielkie, np. ok. 300 W/m 2 . 

Często takie ustawienie może prowadzić wręcz do wychładzania 

zasobnika wody szczególnie wczesnym rankiem, 

jak również późnym popołudniem. Zdarza się 

wtedy, że zasobnik zachował jeszcze ciepłą wodę z dnia 

poprzedniego, stacja pompowa ruszyła, gdyż był spełniony 

warunek załączeniowy t sol 

= +55ºC. Jednak płyn 

solarny napływający do kolektora ma stosunkowo niewysoką 

temperaturę, z uwagi na mało intensywne promieniowanie 

słoneczne i prawidłowo ustawiony przepływ, co 

sprawia, że podgrzew glikolu na kolektorze jest niewielki 

i wynosi tylko ok. 5 K. Zatem glikol, który opuszcza kolektor, 

ma temperaturę zaledwie +50ºC. Warunek pracy 

stacji pompowej nadal jest spełniony, jednak temperatura 

glikolu dopływającego do wymiennika w zasobniku jest 

prawie równa temperaturze wody w zasobniku. Okazuje 

się, że nic nie uzyskujemy pod względem ogrzewania 

wody, jedynie taki stan może prowadzić do obniżania się 

temperatury wody w zasobniku z uwagi na przenoszenie 

energii cieplnej z górnej, podgrzanej części zasobnika, do 

dolnej części dużo chłodniejszej z uwagi na napływ „świeżej” 

zimnej wody. 

t sol 

= 55°C 

55°C 

300 W 

∆t = 5K 

40°C 

∆t = 5K 

t zas 

= 50°C 

m 

Rys. 14. Schemat ideowy instalacji słonecznej. Załączeniowa różnica temperatur pomiędzy kolektorem a zasobnikiem ciepłej wody 

ustawiona na wartość 5 K oraz mało intensywne promieniowanie słoneczne. 


61

technika 

Wnioski 

Z praktycznego punktu widzenia okazuje się zatem, że najlepszym ze względów eksploatacyjnych ustawieniem załączeniowej 

różnicy temperatur jest wartość dostosowana do określonej instalacji słonecznej, jednak wartość ta powinna 

być ustawiona w zakresie od 6 do 8 K, tak jak to pokazano na rysunku 14. Należy zwrócić uwagę na to, aby 

temperatura warunkująca załączenie stacji pompowej t sol 

była nieznacznie wyższa od temperatury, jaką może osiągnąć 

glikol, przepływając przez kolektor przy średnim promieniowaniu słonecznym i prawidłowo ustawionym natężeniu 

przepływu płynu solarnego. Jednocześnie, gdy promieniowanie słoneczne będzie mniej intensywne, by nie 

dopuścić do pracy start/stop, taka wartość załączeniowej różnicy temperatur gwarantuje niewyłączanie się stacji 

pompowej, nawet gdy podgrzew glikolu na kolektorze będzie mniejszy, nawet o połowę wartości początkowej. 

t sol 

= 68°C 

65°C 

800 W 

∆t = 6-8K 

50°C 

∆t = 15K 

t zas 

= 60°C 

m 

Rys. 15. Schemat ideowy instalacji słonecznej. Załączeniowa różnica temperatur pomiędzy kolektorem a zasobnikiem ciepłej wody 

ustawiona na wartość optymalną. 

Sytuacje opisane powyżej mają miejsce, gdy niedostatecznie dobrze wyregulowana zostanie nasza instalacja słoneczna, 

czy to pod względem hydraulicznym czy sterowania. Należy dołożyć wszelkich starań, aby po wykonaniu 

i odpowietrzeniu instalacji słonecznej wyregulować przepływ płynu solarnego na rotametrze. Osobną sprawą jest 

prawidłowe ustawienie sterowania stacją pompową. Tu nie ma precyzyjnych zaleceń eksploatacyjnych. Należy ustawić 

załączeniową różnicę temperatur w granicach zalecanych przez firmę Buderus (tak jak podano powyżej), jednak 

korektę tej nastawy należy wykonać po dokładnej obserwacji instalacji podczas pracy, najlepiej przy różnych natężeniach 

promieniowania słonecznego. 

Obecnie jednak najnowsze technologie sterownia mikroprocesorowego przychodzą nam z pomocą. Sterowniki do 

instalacji słonecznych fimy Buderus serii SC 20 i SC 40 same potrafią wykonać korekty nastaw paramertów pracy instalacji 

słonecznych. Jest to realizowane w bardzo prosty sposób, a mianowicie pompa obiegowa instalacji słonecznej 

sterowana jest w sposób płynny. Oznacza to, że obroty pompy obiegowej, czyli jej wydajność objętościowa jest 

płynnie regulowana przez sterownik solarny. Ponadto sterownik realizuje sterowanie w sprzeżeniu zwrotnym (algorytm 

całkująco-różniczkujący), co oznacza, że każda zmiana prędkości obrotowej pompy obiegowej jest analizowana 

pod względem oczekiwanej zmiany danego parametru (najczęściej parametru temperaturowego). 

Zatem stosowanie sterowników solarnych z płynną regulacją prędkości obrotowej serii SC20 i SC40 sprawia, że 

wszelkie niedomagania instalacji słonecznej będą korygowanie przez sterownik. Zadaniem instalatora pozostaje jednak 

prawidłowe ustawienie maksymalnego natężenia przepływu płynu solarnego na rotametrze w stacji pompowej. 

62 


technika 


63

Systemy instalacji sanitarnych 

i grzewczych z tworzyw sztucznych 

Najserdeczniejsze życzenia spokojnych i radosnych Świąt Bożego 

Narodzenia oraz wszelkiej pomyślności w nadchodzącym Nowym Roku 

wraz z podziękowaniami za dotychczasową współpracę. 

Piotr Kalkowski 

Wiceprezes Zarządu 

Prandelli Polska Sp. z o.o. 

System rur wielowarstwowych PEX/AL/PEX 

łączonych metodą złączek prasowanych 

oraz skręcanych 

System zgrzewany z polipropylenu 

PP-R3 Vestolen P9421 

Prandelli Polska Sp. z o.o. 

ul. Budowlanych 40 

80-298 Gdańsk 

Tel. (58) 762 84 55 

Fax (58) 762 84 65 

e-mail: prandelli@prandelli.pl 

www.prandelli.pl

Systemy uzdatniania wody 

Od 15 lat działamy w branży uzdatniania wody. 

Dysponujemy kadrą, która potrafi rozwiązać każdy 

indywidualny problem związany z wodą. 

uzdatnianie wody do celów: 

ogólnobytowych 

spożywczych 

grzewczych 

technologicznych 

kompleksowa obsługa: 

doradctwo techniczne 

analizy 

dobór urządzeń i rozruch 

serwis gwarancyjny i pogwarancyjny 

Rozumiemy naturę wody 

Świąt białych, pachnących choinką, skrzypiących śniegiem pod butami, 

spędzonych w ciepłej, rodzinnej atmosferze, dających radość i odpoczynek, 

a Nowy Rok żeby był jeszcze lepszy niż ten, który właśnie mija. 

życzy 

Prezes Zarządu Inwater Sp. z o.o. 

Jerzy Hutek 

wraz ze współpracownikami 

Kompaktowe zmiękczacze wody 

LOGA NICE 10/20 

INWATER Sp. z o.o. • ul. Szarych Szeregów 29 • 60-462 Poznań • tel.: 061 842 97 69 • e-mail: inwater@inwater.com.pl • www.inwater.com.pl

Uchwyć promienie słońca 

Kolektory słoneczne Buderus 

Słońce jest życiem, a energia słoneczna – energią przyszłości. 

Każdego dnia świeci słońce, obdarowując nas ciepłem, światłem i energią. 

Energią, którą dzięki urządzeniom solarnym marki Buderus można bardzo łatwo 

wykorzystać. Buderus bazuje na ponad 25-letnich doświadczeniach 

w technologii solarnej. Poszczególne elementy grzewczego systemu solarnego 

marki Buderus to innowacyjna technologia i najnowocześniejsze tworzywa, 

perfekcyjnie dopracowane w najdrobniejszym szczególe. 


Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. ul. Krucza 6, 62-080 Tarnowo Podgórne 

tel: +48 61 816 71 00, fax: +48 61 816 71 60 

e-mail: biuro@buderus.pl 

www.buderus.pl

Ujarzmij potęgę 

natury i wygraj wakacje 

w Tunezji! 

Ujarzmij potęgę natury 

Pompy ciepła Buderus 

Natura jest wspaniałym dostawcą energii i zatrzymuje ciepło słoneczne 

w ziemi a także w powietrzu. Pompy ciepła Buderus Logatherm 

są wspaniałym rozwiązaniem, by wprowadzić tę energię do Twoich 

czterech ścian i to prawie bezpłatnie, bo aż do 80% energii funduje natura! 

Pozyskiwanie ciepła dzięki pompom ciepła marki Buderus jest nie tylko 

oszczędne i wydajne, ale także wyjątkowo proste, a wszystko to dzięki 

30-letniemu doświadczeniu w technologii pomp ciepła. 

Wśród klientów, którzy w 2009 roku 

zakupią pompę ciepła Buderus Logatherm 

rozlosujemy 2-osobową wycieczkę 

do Tunezji! Szczegóły na 

www.buderus.pl 


Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. 

Dział Odnawialne Źródła Energii – Piotr Jasiukiewicz 

e-mail: piotr.jasiukiewicz@buderus.pl 

tel. 058 340 15 00

Pobierz - Buderus

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?