Khmer's Modern Physics for Scientists and Engineers, 1st Edition

មទនភព ជខ រ
PROUD TO BE KHMER
Cambodia Kingdom of Wonder
sRmab´GñkviTüasaRsþ nigvisVkr
Guwm dar:U
e)aH Bum< elIkTI1
របវទ
©® rk Sa si T§iRKb;Ebby:a g

?
GarmµN_kfa
-9j9,
មវម « របវទ សមបអកវទសសស នងវសករ » មនតវបនតមងតមពល
ខ លឯកសរជក$ព%ងនករ 'ខ នងក$ព%ងខតវករន)វឯកសរវ ទ*សស,ខមនយ.ង
ខ/$ង ។ ជករព ឯកសរ រមទម1ក2
%
ងទត3ង4ខមន3ន 'ម5មទ .%ខន,ម6ជយ.ងមនក,
ក7ត3វឲ9នឯកសរជភសជខ រ មត:ថ ករនខឯកសររមទក7ជឧគ>3?យ
ត4ករអភវឌDធនធន3ន%Gជកលខ រ មHយមI%ថGនG3?យច$ន?នព%$)វជ$5ញ
ភសរមទ នងពបកយល4ន)វ:ក9មចMកមទ3?យច$ន?ន ជមI%5$ឲ9ខ រ នងពភពមNក
ប4ង4ន)វO )
ងមពតជ 7នម3/ត4ញM$ងន)វពន/RអភវឌDនS ។3*.ងវ ញមទ ករនន)វឯកសរ
ជក7ជករណ,
%
ន)វឧ,3គ គ$នម2ហជ%ភ)3រ4 / ន តព36$ងជករគO3?យច$ម:
%ព'%រខ រ ខ លមNក $មងV ន)វអកGរ 7ផ)រផង4ទ%កឲ9ក)នមXជ$5ន4មតកយ។ ជងមនមYមទ
មនក7ជករខZរក[ន)វ3\ក3O,វOធ3\ខ រ នងជករន,$ខណងក%ល%ត 7តមព មIយក7
ករខ3,ងន)វកញ^តធ3\ គ%ណធ3\ ជអ'ខ លខ រខងខឲ9ម3/មរងរI)3ក ។
%
% `$ពជមជaជក4ថ មវមមនចb4ជនក$I%ឆ>ងជ3នខន ម6ជមចMកមទ
អកdរវរ%ទf :ក9មពចនSឃ/មឃ/ង ពមត:ថករកខត3នខ3នជករងយត?ល.%5នម5មទ។
% `$រង4ប$ទទ?លកររ គន4ជនចMព$ណក4តសសស,ចរ9 មNកតគអ2កតគ នង GនG6$ង
អ4 ក2
%
ងនkយសl5មធ'ឲ9មវមមនកន4ខ%តក តវតវមZ3មទ ។
% `$ក7ងmn3ថ មវម3?យកbលមន នnងក/យជសសស,វ%ធត4 អ2កវ ទ*សស,
វ 'រករ Gព)ខក អ2កតសវតជវ......... យកមYតយ%ទfជ3?យនងមគ
តព36$ងមតតប4វជធន
ធនត4មqងច43% វ ជrមផGងៗខ លតវករវជតគnម5 ៕
បន យនជយ ថទ ២៩ ខ មន ឆ ២០១១
របរង នងនពន
Guwm dar:U
(+855)97 8445767
(+855)81 755647

របនបងញពអកវទសស
Melissa Douglas ង ផកមយន
ម!" Z ( ឧបករណ%គ'ប(គ'ងភ"យ* " ង
"យនក+ផអ,ន-ទពនសធជត ស(ន12
[Sandia] ) ។
This photo shows scientist Melissa
Douglas and part of the Z machine,
an inertial-electrostatic confinement
fusion apparatus at Sandia National
Laboratories. In the device, giant
capacitors discharge through a grid
of tungsten wires finer than human
hairs, vaporizing them. The tungsten
ions implode inward at a million miles
an hour. Braking strongly in the grip
of a “Z-pinch,” they emit powerful
x-rays that compress a deuterium
pellet, causing collisions between the
deuterium atoms that lead to fusion
events.
ជពក ទ ៤
ចណ"ចគ$ល
១/ ទមងអត
២/ រ បវ ទនយកអ
៣/ ថពលនយកអ នងភគល តបឋ

អម ដរ 4 រ បវទទនប
១ ទម'ងអត'
Atomic Physics
១.១ គរដបងនអតម
គរអតមន កងយគសមយញ តន គជភគលតតចមយ រង រងសស រ មនអចបសបកបន ។ គរថ%&
តតវបនចចតបឌតឲ-នក.តមនន0.ងន ន1លន2.ករ1ន42ចងនតកយ1&2ម%ជតន50ចតតនចចនអតម។ J.J.
Thormson(1856-1940) បន11ណ7ន1&គររបស9អតមមយស:លមនបន; ក5គមន ស?កខងក ង
SIR JOSEPH JOHN
THOMSON, រ បវ ទ ងកគស
(១៨៥៦-១៩៤០)
តធ,ត ថសន(Thomson) គ.
ជ0អ1លបនពចរណរក56ញ
កឡចមត:ង ; បនកប6ន វករស<
=ព> រ បវ ទភគល ត មតកមក
អត ជ?យន@ងករងរ1Bឌ=ទ លយ
របសគត កFកល6ល=ងនន ក =រស, >
កត ត(កឡចមត:ង)0 ងអ1នគH >សន>។
គតបនទទ?លពនរងK នណអបល
(Nobel prize) កF0
ងឆ0 = ១៩០៦
សមNបរបគ=កO6ញរបសគត=ព>
កឡចមត:ង ។
កឡចមត:ង
មនន50ចតតង ស:លតនតមAបគ :ចតគប9ឪ0ក នតកយមកមននD% Eថ នបងមនស
លស?Gទពងបយជរ
( :ចរបទ& ៤.១ ) ។
កងឆ ១៩១១ Ernest Rutherford (1871-1937) ត1មទងសសOរបស9គត9 Hans Geiger នង
Ernest Marsden បននរAបចន2.ករ1ន42មយតបកបនPយនតគEថ ក9 បងR ញថ គររបស9ថមសនមនតតម
តត វនទ ។ ធតវទ- សកម%គរ គរT :- ម (Ra ) តត វបននគនតប.សតមប9បញVWង?ង9 α តតមង9នXរកសនGកមស
យT ងនសZ.ង។?ង9 α ន&មយៗតតវបននគរកន\.ញនPយករបញVWញ1នG កលណវនXបTEបន;Eសង_ស&ស ល?រ។
រតថ?ត ( Rutherford ) បនសនម1រថ នគអចនម.លន\.ញ?ង9 α នPយផ; ល9បន; ប91&វខ; ត1&ច?;បន;E
នaហc ។ ករភd ក9ន?.ល:eខG
ងមយ គថមនសតមយភគតចចន?ង9 α នទ ( តបសហល
1
8000
) ស:លតត វ
បនខ; តថយនតកយ ។ រតថ?តសនPf នថ លងកចន?ង9 α នងករខ; តថយនតកយរបស9វ មនសមននក.ត
ន0.ងនPយ4រអតមខG នឯងនទ សតវនក.តន0.ងនPយ4រ?ង9ជនតច.នស:មនន កងអតម ។ គត9បងR ញ
ថ ន50ចតត ងមនអចបនង_.តបតភតននEនទ នតពEវត4លណស9ន2Aបនង?ង9 α ។ ភ1បច4ចចន?ង9
α ស:លទទលលងកខG ងអចនក.តន0.ង គនPយ4រសតករបTEទងសន>វ ជSNន កTយNន
កឡចមត:ងកFព>0
ង កមបUប1 ចមគប
ឪឡ@ ។
យល9 ។ 5&នតច.នជងននEនXនទAត នយ.ង:ងថអតម5&ត: សសន ( ស:លមនតបតងមយ នងន50ចតតងមយ )
អច?Zល9នPយផ; ល9ជន50ចតតងនទល ( single-electron ) 5&យTង :ចគ នង He + នង Li 2+ ស:រ ។
s,úic សចកនចញជ1&តបនភទ គs,úic បនrយ ( emission spectrum ) ងs,úic សតមប ( absorption
spectrum ) ។
ក. s,úic បន*យ
s,úic ននEបនមកនPយសកr1នGបនញVញនPយ5ង

អម ដរ 5 រ បវទទនប
λ ( nm ) 40 0
50 0 6 0 0 70 0
H
Hg
Ne
+
-
របទ ៤.២ s,úic ក6លក56ញ. អខcs,úic បកងe 6តកTយបនម1]អសន (Hydrogen)
បរត (mercury) កនង (Neon) ។
s,úic ជប9 នងs,úic s ត ។
k¿1 s,iúcCab´
-
របទ ៤.៣ គ=រ អត មសក1Wង
មបពXនYមពZអទត[របសរ ថ.ផត
s,úic ជប9 ជs,úic ស:លមន1ណ7សtបតប លជប9ៗគ ។ ឧស%នស:លមនសមv 2ខvស9 5ងបលក ( Balmer
series ) ននបនQ តs,úic សមNបអត
>ម1]អសន
កTយNនស0 បនQ ត
ជកមច6ន រ?ជ?យន@ងជ=ហនរល
គតជណណអ`ត ។ បនQ តអ1ល
បទស 364.6
គ.ជបនQ តជ=ហន
រលខ >ប=ផត(ជ=ហនរលមត)នង
សb ត0 ងត=បនសK យ លមតននs,úic
កឡចមត]N` កញទច។បនQ តបទស
កផcងកទWតសb ត0 ងត=បនក6លក56ញ
1នG ឬនយ.ងអចនយយថ ករស%&ស:លបនបនញVញជs,úic s តមនលកyណcសម< ល9នXតមអតម ស:ល
បនបនញVញករស%&ននE ។
ន កងs,úic បនrយ រល9s តន&មយៗទក9ទងនXនងករស%&មTណតក មT ទច ស:លបញ>Wក9លកyណc
នPយជjនរលករបស9វន កងសញzWកស ។
ច{ស9aស9 ។
1នGបនrយនPយអតមចនធតមយ ឲ-ករស%&មTណតក មT ទច ស:លមនជjនរលកកណត9យT ង
ខ. s,úic សម' ប
s,úic s ត ស:លមនs តងងត នងបនញVញនPយឧស%នស:លតត វ:តកនxZ កលណវតត វបភGនPយ
1នG1ណ7ស ។
s,úic បនrយ នង s,úic សតម បចនអតម បងR ញ1&s តរបស9 s,úic ។ s តន|% សតម ប
ទក9ទងនX នងs តភG ស:លមននតបកង9 f :ចគ ។
១.៤ អរភពបយអតមក!ងភពញ#ចញ%&ងៗ
s,úic បនrយចន5&ត: សសន បងR ញកង របទ&៤.៤ រប9បញV លទងបន; ត9ជក9សសZងទងបនស:លតតវ
នងជjន 656.3 nm ; 486.1 nm ; 434.1 nm នង 410.2 nm នរAងៗខG ន ។ កងឆ ១៨៨៥
Johann

អម ដរ 6 រ បវទទនប
Balmer ( 1825-1898 ) បនក4ងនវជjនរលកទងឡយននE
នហ.យសខOបន; ត9ស:លមនបនន\.ញ
+ e
m e - e
V
F
r
ននEអច11ណ7នបននPយសម&ករស:លបនមកនPយ1ន42ន~ជក9សសZង
1
H = R 1 2 − 1 2
2 p
( ៤ .១ .១ ) សរបលស
ស:ល p អចយកតសមGបនទង5ស9ចប91& 3, 4, 5, . . . , នហ.យ R H
មនតចមGនថរ នÄថ នថររ&:បក
( Rydberg constant ) ។ តបសននប.ជjនរលកគតជសមTត R H
មនតចមG
R H =1.097 373 2 ×10 7 m −1 ( ៤ .១ .២ ) សររដបក
បន; ត9:បងកងនស រ&បល9នម ន 656.3 nm តត វគ ចនពE p = 3 កងសម&ករ 4.1.1, បន; ត9ន 486.1 nm
តតវគ ចនពE p = 4 នងបនZបន; ប9 ។ ជទនXចនពEធតន?OងនទAត កe:ចជ5&ត: សសនស:រ សម&ករសសមZង
នស រ&បល9នមមនទតមង9
1
= E o
hc 1 2 − 1 2 ( ៤ .១ .៣ ) សរបលស
p
2
ជករបសនÅមនXនទAតចនពEនស រ&បល9នមចនបន; ត9s,úic នស រ&ល&នមន ( Lyman series ) គតត វ
បនរកន\.ញជនតកយ ស:លបន; ត9s តចននស រ&ល&នមនននE ជs,úic ស:លនម.លមនន\.ញ ននEជករស%&
4 យ5 លតត នPយជjននលកស:លបនrយអច11ណ7នបននPយសម&ករមយតបjក9តបសហលគ
1
= E o
hc 1 1 2 − 1 p 2 ( ៤ .១ .៤ ) សរល ស ន
ស:ល p មនតចមG 2, 3, 4, . . . ។ន កនស រ&ននE អតមsGង1&ភ1នÇច E p នXភ1តគE E 1 ។
១.៥ ទ*+ស-ប.រអព-អ-ទដ សស
ន ន:.មសតវតOរ~ទ&២០ 5កវទÑ4tសZjក9:ចជមនករ5ល9ស5កនPយករបរជយចនរបវទÑ
កG សច ( classical physics ) ចនពEករ1ន-ល9លកyណcចនs,úic ។ នហត5&អតម
ចនធតជក9aក9មយ
បនញVញសតបន; ត9នទAងទត9បTនណÖ E ? នហត5&បនជអតមតស បសតជjនរលកទងឡយណ ស:ល1កវ
បនបនញVញ ? ន កងឆ ១៩១៣ ប របននរAបចន2.ករសវកសញកនហត?ល1&s,úic អតម ស:លបញV លនវ
លកyណcខGEៗចនតទសZ&ស:លបនទទល4< ល9ថ%&ៗ ។ នPយនតប.តបស9នវអតមងយៗ ( 5&ត: សសន ) ប របនន2.
របទ ៤.៥
1មកត=ណង
ឲ[គ=រ ននអត >ម1]អសនរបសបរ ។
កឡចមត:ងអចធKលចលនអតកល6
គនង=ណតជល ននពOក =
ខសគ0 ប` កណh Z ។
ករ5ភវឌáគរមយ 1&5&ស:លគត9គតថតត វសតមនរចនសមvនqរបស9អតមន កងករខតខតបងសតបងមយ
សនà1ន-ល9ថ នហត5&អតមគជក9aក9 ។ គរចនអតម5&ត: សសនរបស9គត9មនបញV លនវលកyណcបរណ
ខGEៗ កe:ចជន2.ករប:វតZនវករសន%តខGEៗ ស:លមនតតមតត វន កងទតមង9ចនរបវទÑកG សច ។ ករបT ន9
តបមណជមលPf នចនតទសZ&ប រ វនsG.យតបនXនងអតម5&ត: សសន:ចតនX ៖
១. ន50ចតត ងន2.ចលននល.គនGងរងរងង9ជវញតបតងនតកម5ន1.ចនកមG
ងទនញគ0
(:ចរបទ&៤.៥) ។
កមG ងគ0
បនង_.តនវសទEចល?Vត ។
២. ន50ចតត ងអចន2.ចលនសតនល.គនGងកណត9 នÄថ គនGងកង9ទច នហ.យ ន នល.គនGងទងននE
អតម5&ត: សសនមនបនញVញថម1លកងទតមង9ជថម1លន50ចតតមT Çទចនទ ។ ប រនÄគនGងទងននE
ថ គនGងចនភ1ជតញ> ។ នហតននEថម1លចនអតមន នថរ នហ.យនមកនចកG សចអចនតប.តបស9បនសនà
1ណ7នចលនរបស9ន50ចតត ង ។
៣. ថម1លទតមង9ជករស%& គតត វបនបនញVញនPយអតម5&ត: សសនន ន1លន50ចតតង sGង 1&
កតមតថម1លណមយនXកតមតថម1លទបជង ។ នPយស0កនតបកង9 f ចនករស%&ស:លតត វបនបនrយ
កងករនaត គទក9ទងនXនងបសតមបតម លថម1លរបស9អតម នហ.យគឯករជ-1&នតបកង9ចនចលនខប
របស9ន50ចតត ង ។ នតបកង9ចនករស%&បនrយឲ-នPយ

អម ដរ 7 រ បវទទនប
E i
− E f
= h f ( ៤ .១ .៥ )
ស:ល E i
ជថម1លចនភ1ន:.ម , E f
ជថម1លចនភ1នតសច , h ជនថរបGង9 នហ.យ
E i
E f
៤. តចមGរបស9គនGងកណត9ចនន50ចតត ង គតត វបនកណត9នPយលកyខណyមយស:លអចតបតបតZបនន
នល.បរមណចលនម ( មTមTង9ស&ននទច : Angular Momentum ) របស9ន50ចតតងវលជ
វញរងង9 ៖ គនGង
កណត9ជគនGងទងឡយណ សតមប9បរមណចលនមរបស9ន50ចតតងវលជរងង9ណមយជ
វញចណយT
ជ1ហគណទង5ស9ចន ħ ( អនថ h បរ ) ស:ល ħ = h/2π
m e
v r = n h n = 1 , 2 , 3 , . . . ( ៤ .១ .៦ )
នPយសន%តថ4< ល9តចមGវទងបនននE នយ.ងអចគណនថម1លកណត9 នងជjនរលក
NIELS BOHR, រ បវ ទ ជនជត
TណN` (១៨៨៥ – ១៩៦២)
បរ គ.ជ0ច លរ?យ` ងស,
N0 0
ងករភវឌl1=ប ងននកកនច
ង ទច ( quantum mechanics )
នងបនបកmn ញទសcនoយ` ងកមច6ន
ជ=វ ញបញq របសវ ។ 0
ងឆ0 = ១៩៣៣
កលបនកល6កឡ6ងន វមទ@សs > =ព>
បតភ តភយកចញ
កTយវ ធ>
ននបរNណ
TធតបរNណ0
ង
ងHធតរវ ( ករអមបធត0
ងរ បភព
កនZ កធK 6ឲ[លv > សសសយ=ព>កររ
ក56ញ ខងគ>>វ ទ )
កល6កនZ
កO6យព@ង
កលអចមសយបញS
បនន វលyណoរបស យរ` ន>ញ`
២៣៥
235
92 U ។ កលជ
0អ1លបកងe 6តនកគន វយនsសសសs
អត ច នង រ បវ ទបរNណ
( រ បវ ទនយកអ ) ។ 0
ងឆ0 =១៩២២
បរ
បនទទ?លពនរងK នណអបល
សមNបករអសKងរយ` ងខS បខS ?
ន
របសគតព>ទមង ននអត នងព>ករ
ភយកចញក =រស, >ព>អត ។
បនrយចនអតម5&ត: សសន ។ នយ.ងនតប.តបស9នវគរស:លបន1ណ7នន កងរបទ& ៤ .៦
ន50ចតត ងន2.:នណ.ន កងគនGងរងរងង9ចនក r នPយនលèêនន នល.គនGង v ។
ថម1លបTតង9សស-ល5គមនចនថម1លបងR ញថន50ចតត ងនឆv EនXរកតប តង ។
លទq?លឲ-នស%.គ
នហ.យអចសសមZងថម1លចនអតមជ
( ៤ .១ .៨ )
( ៤ .១ .៩ )
( ៤ .១ .១០ ) ថ ពលនន
អត អ ដដសន
កននrមមយសតមប9 r គបនមកនPយករនPEត4យសម&ករ ៤.១.៦ នង ៤.១.៨ រក v នងPក9
v 2 = n2 ħ 2
m 2 e
r = k e e2
2 m e
r
r n = n 2 ​ ħ 2
n =1, 2, 3, . . .
m e k e e 2 ( ៤ .១ .១១ ) ពហកននរង!ង
បរជចន$នកណតជកលក
សម&ករននE គសអងនXនល.ករបT ន9តបមណថ ន50ចតត ងអចឋតន សតន កងគនGងជក9aក9
នទAងទត9តត វបនកណត9នPយចននគត9 n ។
គនGងនPយមនកយT ងតចតត វបននÄថ កប រ a 0
តត វគ ចនពE n = 1 នងមនតចមG
a 0 =
ħ2
m e
k e
e 2 = 0.052 9 nm ( ៤ .១ .១២ )

ថ3ពល
អម ដរ 8 រ បវទទនប
កននrមទនXសតមប9កន&មយៗន កងអតម5&ត: សសន គបនមកនPយជនសសម&ករ ៤.១.១២
នXកងសម&ករ ៤.១.១១ :
របទ ៤.៦
9a 0
4a 0
-e
a 0
+e
គនងរងរងKង ព>?យ
r n
= n 2 a 0
= n 2 0.052 9 nm ( ៤ .១ .១៣ )
សម&ករ ៤.១.១១ អចជនសនXកងសម&ករ ៤.១.១០
( Energies of the quantum states ) :
2 e 4
E n
= − m k e e
2ħ 2
តបសននប.នយ.ងជនសតចមGនលខនXកងសម&ករ ៤.១.១៤ នយ.ងបន
នឲ-នយ.ងបនថម1លចនភ1កង9ទច
1
n 2
n = 1, 2, 3, . . . ( ៤ .១ .១៤ )
E n
= − 13.6
n 2 eV ( ៤ .១ .១៥ )
កតមតថម1លទបប?ត ឬ ភ1តគE ( ground state ) តត វនង n = 1 នងមនថម1ល
E 1 = −m e k e 2 e 4 /2 ħ 2 = −13.6 eV ។ន50ចតត ងមយ ស:លន កតមតននEតត វករ
ថម1ល 13.6 eV ន:.មè&ផZ ច9នចញ1&អតម។ថម1លននEនÄថថម1ល5&យTងកម%( Ionization energy )។
n
E (eV)
∞ 0.00
1លប> មត]វបនពរកTយគ=រ បរនន
អត >ម1]អសន
5
4
−0.5442
−0.8504
3 −1.512
កសរ>ប` សកចន
1មកមតថពល
របទ ៤.៧
សមNប
2 −3.401
កសរ>បលក
>ម1]អសន ។ ច=ន?នង ទច( Quantum
numbers ) គ.សb តកFខងក{Kង កO6យ
ថពល ( គតជ កឡចមត:ងវ ` ល )
សb តកFខងសs = ។
ត=ណងឲ[
មព|ញបm}រៗ
ករ{ងមត
ថពលទបទ =ងប?ន សមNបកសរ>
s,úic ន>?យៗ អ1លបនបងq ញ ។
មព|ញពណÄ
សមNបកសរ>បលក
បងq ញថ កសរ>កនZផsលជពន .ក6ល
ក56ញ ( Visible light ) ។
កសរ>ល>កន
1 −13.606
សម&ករ ៤.១.៥ នង សម&ករ ៤.១.១៤ រមទងសម%តកម%ទ&ប&របស9ប របងR ញថ តបសននប.
ន50ចតត ងsGងគនGងមយស:លមនចននកង9ទច n i
នXគនGងមយនទAតស:លមនចននកង9ទច n f
វ
បនrយនវ?តងមននតបកង9 f ឲ-នPយ
ស:ល
n f
n i
f = E i−E f
h
= m e k 2 e e 4
4π ħ 1 3 n − 1 2
f
n i
2
នយ.ងនតប.តបស9សម&ករននE ជនយនងសម&ករនលèêន:ណលចន1នG
1
= f c = m e k 2 e e 4
4 π c ħ 3
1 n f
2 − 1 n i
2
នតបAបន2Aបលទq?លននEជមយនងសម&ករ ៤.១.១ នឲ-នយ.ងបនកននrមនថររ&:បក
( ៤ .១ .១៦ )
c = f នយ.ងបន
( ៤ .១ .១៧ )
R H
= m e k e 2 e 4
4π c ħ 3 ( ៤ .១ .១៨ )

អម ដរ 9 រ បវទទនប
តបសននប.នយ.ងបញV លតចមGស:ល4< ល9ចន m e
, k e
, e , c នង ħ នXកងកននrមននE ជលទq?ល
តចមGតមតទសZ&ចន R H
ជករបនង_.តឲ-មនន0.ងន កងភ1តសបគ យT ងតបនស.រជមយនងតចមGស:ល
បនកណត9នPយ1ន42សតមប9 នថររ&:បក ។ ន ន1លប រន2.ករត4យបភGនវភ1តសបគ ននE
វតត វ
បនទទល4< ល9ជចបងរចនXនហ.យ1&តទសZ&របស9គត9 ។
ន កងករនរAបចឲ-មនរនបAបនរAបរយចនពEសម&ករ ៤.១.១៧ ជមយនងទននយ s,úic តត ទសOន~
( Spectroscope )វគងយតស លចនពEករសសមZងវន កងទតមង9
1
= R H 1 n f
2 − 1 n i
2
( ៤ .១ .១៩ )
១.៦ %ល%តអគ2-ស- 3ងភគល43តនព56
មន5កតបជdរបវទÑ1&រនក9គ អល9សប រ អញ4Z ញ ( Elbert Einstein ) នង ល& :តបយ
( Louis De Broglie ) បនចលរមចសណកយT ងខG ងកងករបនង_.តគនតថ%&ន នល.សញzWណរលក នង ?ង9
ចន1នG ។ ន ន:.មសតវតOរ~ទ& ២០ នគបនរកន\.ញសករជថ%&មយគនមកនចថ%& : នមករនចរលក ស:លជ
1នGកចននមកនចកង9ទច ។
ក. ផលផតអគ1សន នងមទ2សភគល4តននពន67
?តន50ចតត ង
C
E
ពន
MAX PLANCK,
ជនជតអល .`ង
(១៨៥៨-១៩៤៧)
បង ( Planck )
គ=នតថ, >នន
រ បវ ទ
បនកធK 6ឲ[សH លន វ
“ ស,ភពង ទច
( Quantum of action ) ” ( កថរបង
h ) កF0
ងករខតខ=មប@ងអមបង?យ
ស=កÉពន[លព>របយs,úic អ1ល
បនចមគ@ZសមNប មទ@សs >ង ទច
( Quantum theory ) ។ កF0
ងឆ0 =
១៩១៨ គតបនទទ?លពនរងK ន
ណអបលសមNបរបគកO6ញកនZព>
ធ,ជតននបរNណថពលង ទច
( quantized nature of energy ) ។
របទ ៤.៨
គ=ន សតងកសWគK >?យសមNប
ករស<
ផលផ ត គH សន>
( Photoelectric effect ) ។
កFកពលពន .កÑប`ZទងH ចន@ង
បនQZ ( ក>តទÖរ ) ផ ត -
កឡចមត:ង
ខQ តតកចញព>
បនQZ។ កឡចមត:ងចរព>បនQZ
បភពផលថមពល
E កÑបនQZ C ( ឡចទXរ ) បប ល
បកងe 6ចរនs0 ងកសWគK > ។
របទ& ៤ .៨ គជគនសតងចនឧបករណ~?ត5គមន
ចងនតកយចនតបភ1?Zល9ថម1លសtបតប ល ។ បន;Eនaហcអណត C ( ក0ចទរ ) គតត វបនPក9ឲ-សÅត
ន ជបTតង9សស-លវជ>មននPយតបភ1ថម1ល ។ន ន1លប1ង9រកrទកក ងទ&ងងត 5ស1សមTតចង លសន-។
V
A
( នគ
យT ងណមញ ន ន1លបន;E E តត វបនបភGនPយ1នG ស:លមនជjនរលកខG&ជងជjនរលក1នសស

អម ដរ 10 រ បវទទនប
មយចននស:លអតសយនល.នaហc ស:លតត វបននតប.សតមប9ន2.បន;E E ,
ចរនZតត វបនរកន\.ញនPយ
ចរនZ
5ស1សមTត , បងR ញ1&លហរចនបន;ក5គមន E នងតបមល?Z នPយបន;Eវជ>មន C ។
អងតង9ស&នតខvស9
របទ&៤ .៩ គជ:នណ.រចនចរនZ?ត5គមន2មយចន V ចរនZនក.ន:ល9តចមG5តបរម ។ ន
អងតង9ស&នតទប
ន1ល V 5វជ>មន គន ន1លតបភ1ថម1ល គបតញVWសនXជន2.ឲ- E វជ>មន នហ.យ C 5វជ>មន
ចរនZធG ក9នXតចមGទបមយ 1&នតពE?តន50ចតត ងស:លតត វបនបនrយភគនតច.ន គតត វបនរញតចន
នPយបន;E5វជ>មន C ឥ0
វននE ។ ន កង4Å នភ1ននE មនសតន50ចតតងស:លមនថម1លស
&ននទច
( Kinetic energy ) 2ជងទហ eV បTនណÖ EនX:ល9 C ស:ល e ជបន;កចនន50ចតត ង ។
ន ន1ល V នស%. ឬ5វជ>មនជង −V s
( តង9ស- ងផ ក ) គ% នន50ចតត ងនX:ល9 C នទ
−V s តង9ស- ង5នវតZ
នហ.យចរនZគសន- ។ ថម1លស&ននទច5តបរមចន?តន50ចតតងន ខណcស:លវនចញ1&កតតទក9ទងនX
នងតង9ស- ងផ កនPយទនក9ទនង
របទ ៤.៩
ចរនsផ ត គH សន>
K max
= eV s
( ៤ .១ .២០ )
មបឆ =ងន@ងប`តង អស[លនវតsទ>នទព>
គ0 សមNប អ =ងតង ស>កតពន .ព>រ ។
ចរនsក6នជ?យន@ង អ =ងតង ស>ពន .
ប` អនsវកÑ1លមតកថរ?យចបព>
តនវ ជSNនធ=?យនន V ។ កប6
តង ស[ ងកស, 6 ឬ ត ចជង −V s
( អ1ល V s ជតង ស[ ងផ )
គ, នចរនsកF0 ងកសWគK >កទ ។
លកyណc1នសសជនតច.នចន?ល?ត5គ

រ បវទទនប 11 អម ដរ
អញ4Z ញបន5នមតថ ?តងន&មយៗ:កជញ> នថម1លកង9ទច ( ឬថម1លកង9តម :quantum
energies ) hf នហ.យPលនPយនលèêននស%.នងនលèêន1នG ។ ន:.មè&ឲ-ន50ចតត ងមយPច9នចញ1&
នaហc វចបច9តត វករថម1លចនបច9ចងបTEរបស9?តង hf
ស:លមនតចមG2ជងកម%នZទនញយក
E 0
របស9ន50ចតត ងចននaហc
ស:ល h = 6.626×10 −34 J.s
h f E 0 ( ៤ .១ .២២ ) អត()ភពនន
ដព+សដនផតអគ-)ន
នប. f c
ជនតបកង9ចនត1ស:ន?ត5គ
=
>
​ ​
នក.នបន E = h f ( :ចមនបងR ញកងរបទ& ៤.១០ )។
កធK 6ឲ[ អញសs ញ ក យជជនលv
កលណ?តងមយតតវបនបនញVញថម1លអតមថយចE
h f ។
លãញកល6ពភពកលN0 ។ កពល
កងសតមបថម1ល?តងមយ អតមបនsGង1&ភ1 E 1
នXភ1 E p
។ អតមតសប
កមកយព?កគនយយកលងថគ.ពត
ថម1ល ∆ E = E p
− E 1
= h f ស:ល ∆ E 0 ។
ជមពZអទត[ បនចZOតbកលខច ល
កងភ1នÇច E p
អតមមនស ប9បនsGងនXភ1មយស:លមនថម1ល E n
E p
0 ងមទ@សs >អញសs ញ ។ យ` ងណញ
អតមននEបនបនញVញថម1ល?តងមយ h f ' ។
គតBជ0ភវឌl កកនចងទច
តហយថម1ល ∆ E = E n
− E p
= −h f ' ស:ល ∆ E 0 ។ ALBERT EINSTEIN, រ បវ ទ
នយ.ង:ងថ 1នGPលនPយនលèêន c ស:ល c = f នហតននEវសម&ករ ៤.១.២៣ អច សញS តអល .`ង-អករ ច (១៨៧៩
សរនសរជ
- ១៩៥៥ )
c
( ៤ .១ .២៤ )
0មបជàរ បវ ទ1BONN0 ននមគប
ស:ល c
នÄថត1ស:ន?ត5គមន ។ ?ល?ត5គរ0 ងច=កណ
បតភត?ល?ត5គពកសស ននមទ@សs
កធWប ( relativity ) ។ 0 ងឆ0 =១៩១៦
គ. អន"ភពបចពន67
អនភ1បច91នGមTណតកមTណអតសយនងនតបកង9 f របស9វ នងចនន?តង N ស:ល:កន
កងមយវនទ& ។ នយ.ងបន
គតបនកបZពâករងររបសគតកល6
មទ@សs >ទ កÑននមទ@សs >កធWប ។ ករពរ
អ1លរ =កភ6បជងកគននមទ@សs >កនZ គ.មត
P = N h f
( ៤ .១ .២៦ ) អនភព
បចពន/
ននក =ពន .អ1លល=កWងកTយសរអ1ន
ទ=នញ ។ ករវសអវងកធK 6កTយតរវ ទ
ឃ. ថ'ពលផត"ង នងអត'
កលណ?តងមយមនថម1ល E = h f តតវបនតសបនPយអតម ថម1លអតម
កល6ពន .ននតរ0 ងកពលស រ[មគសកF
ឆ0 ១៩១៩ ឲ[1@ងករពររបស
អញសs ញមត@មត]វយ` ងមប1 អ1ល
( Quantum mechanics ) ផងអ1រ ។
កលបនទ?លពនរងK នណអបលកF
ឆ0 = ១៩២១ ។

រ បវទទនប 10 អម ដរ
ង. ផលក"ងត"ង
ន ចននG Eឆ ១៩២៣ នង ១៩២៥ កងតងបនសកr1&5នZរកម%ចនបច9ករស%& X ស:លមន
ជjនរលក 0
ជមយនងអតម ។ ន កង1ន42ន~របស9គត9 កងតងបនតត ត1នត-ករបញVWង
ករស%& X សនàនX:តកភ&ត ។ គត9សនង

រ បវទទនប 11 អម ដរ
ន ន1លភគលតន នសkëម p = 0 :នចE E = E R
= m c 2 ស:ល E R នÄថ
ថម1លន នសkëម ។ ចនពEភគលតស:លមនមT សសន- :ចជ?តង ( ភគលតគ% នមT ស គ% នបន; កចន
1នG ) ននEថម1លវសសមZងនPយ
E = p c ។ ននEបរមណចលនចន?តងគ
p = E c = h c
c
p = h
( ៤ .១ .២៨ )
មនន1លទង

រ បវទទនប 12 អម ដរ
:នចE ∆ = D
− 0
= h 1 − cos
m e
c
lMhat;
១.១ គរដបងនអតម
1>3 s,iúcGatUm
១. បងR ញថជjនរលកសតមប9នសរ&បល9នម ?Zល9នPយសម&ករ
នងនតបកង9ចន?តងបនrយ ។
៨. អតម5&ត: សសនមយបនrយ?តងមនជjនរលក 656 nm ។ នត.1&
គនGងថម1លណ នXគនGងថម1លណ ស:លន50ចតត ងបននaត
sGង ។
៩. គណនទងជjនរលកសវងប?ត នងខG&ប?តន កង :
ក. នស រ&ល&នមន ( Lyman series ) n f
= 1
ខ. នស រ&បT សនចន ( Paschen series ) n f
= 3
=
364.5 n2
n 2 − 4
nm ស:ល n = 3 , 4 , 5, . . .
១០. បងR ញថ នលèêនចនន50ចតត ងន កងគនGងប រ:បង( ភ1ស ប9 )
អចសសមZងជ
v = 1 / 137 c
២. ទហ ចនអតមក ងគររតថ?ត គតបសហល 1.0 × 10 −10 m ។
ក. គណនកមG ទនញន50ចតត4Z ទចរវងន50ចតតង នងតប តង
សÅតន ទ&ចទ1&គ នPយតបសវងននE ។
ខ. គណនថម1លបTតង9សស-ល5គ

រ បវទទនប 13 អម ដរ
ន50ចតត ងមនថម1លស&ននទច5តបរម 1.31 eV តតវបនបនrយ ។
គណន :
ក. កម%នZទនញយកចនបTតស- ម ។
ខ. ជjនរលកផZ ច9នចញ ( ជjនរលកត1ស:ន5គ

រ បវទទនប 14 អម ដរ
នចញ ?
ខ. គណនថម1លស&ននទច5តបរមចនន50ចតតង
ស:លPច9
៣០. 1នGតកហមមនជjនរលក 670 nm បនង_.ត?តន50ចតត ង1&
ធតសទqមយស:លរងបនrយ1នG។ 1នGចបតងមនជjនរលក 420 nm
បនង_.ត?តន50ចតតង1&ធត:ចគ នPយ 150 :ងចនថម1លស&ននទច
5តបរម ។ នត.កម%នZទនញយកចនធតនស%.បTន% ន ?
៣១. ន កងត1តZករណ~បនrយកងតងមយ ?តងបនrយមនថម1ល
120.0 eV នហ.យន50ចតតងខ; តនPយទង

អម ដរ 15 រ បវទទនប
ខ នបណននមនសបរណ( បវ
នបបសទនមឲថ មស
ទកកក
ដលបវនរកឃ!"ញ
ឃ$យឃទសចរអល(ម)ង+ឃ,ក- ងឆ-/
១៩៩១ ក- ងផ3/ងទ4កកកឃ,ភ-/
អល+( Alps ) ននបបឃទសអ7តល7។
តមករសក;
សកម

អម ដរ 16 រ បវទទនប
២.១ វ3*9 សកម:
ក. នយ'នយ
វទ- សកម% ( Radioactive ) គជបតភតនយនកGស5 នក.តន0.ងឯកឯង ស:លមន5ន1.នល.ចណយT
អតម នងមនអតសយនង2ម%ជតចនសមvនqគ&ម&រវងអតមនងអតមនទ ។ តមនយម-TWងនទAត វទ- សកម%
គករបសបកចណយTអតមមនស ប9នPយឯកឯង ។ បតភតននEមនអតសយនងភ1ចន4រធត ( រង រវ
នងឧស%ន ) ស&តណRភ1 ឬ សមv 2នទ ។
ខ. មបគភទននវទA " សក'B
តបភ1ចនវទ- សកម%អចបញVWញភគលត នងករស%& γ ( ករស%&ចនរលកន50ចតត មT នញទច :ច
2ម%ជតចន1នG ) ។ ភគលត នង ករស%&ស:លចណយTអតមបនបនញVញមនប&តបនភទគ α , β នង ក
រស%& γ ។
២.២ នយអតម
អតម?Oន0.ង1&ន50ចតត ង នងនយនកG5ង។ នយនកG5ង ឬ ចណយT មនតប តងនងណតត ង ។
នគចត9ទកវ:ចជសស រស:លមនក r ស:លឲ-នPយ :
r = r 0
A 1/3 ( ៤ .១ .២៩ )
ស:ល A ជចនននយនកG5ង នហ.យ r 0
មនតចមGនថរនស%.នង 1.2 fm = 1.2 × 10 − 15 m ។
ក. ន"យគក6អ"ត
នយនកG5&ត គជសណចណយTស:លមនចននតប តង នងណតតង:ចគ ។ វមនលកyណcសគល9
នPយចនននយនកG5ង ( ចននមT ស ) A នងចននតប តង ( ចននបន; ក ) Z ។
នគតងនយនកG5&តនPយ
A X ស:ល X ជនមតZសញzWចនធត ។
Z
របទ ៤.១៣
យរ` ន>ញ`
នតsសញå ននធត
ឧទហរណ~ : ធតរT :- មមននលខអតម Z = 88 ។ ចណយTនយនកG5&ត
226
88 Ra មន២២៦នយនកG5ង នងមនចននណតត ង
N = A − Z = 226 − 88 = 138
ណតត ង ។
ខ. អ"សតប
នយកG5&តមនចននបន;ក Z :ចគ សតចននមT ស A ខសគ នÄថ 5&សតប ។ ចណយT5&សតប
មនចននណតត ងខសគ ។
ឧទហរណ~ :
1
1 H , 2 1 H , 3 1 H គ5&សតប5&ត:
សសន ។
235
92 U ,238 92 U គជ5&សតប5 យរT ន&ញ ម ។
គ. ខ តD សអត' តងគFយ u
ខ តមT សអតម u នស%.នង 1
12
ចនមT សអតមកបន-12 ។
មយមTលចន C មនមT ស 12g ។:ចននEមយអតម 12 C មនមT ស 12
N A
g ស:ល N A
ជ
ចននអវTកត: ។ នយ.ងបន

អម ដរ 17 រ បវទទនប
1u = 12×10−3
12 N A
kg , N A = 6.022 136 7×10 23 អតម / mol
:ចននE
1u = 1.660 540 2×10 −27 kg
មT សចននយនកG5ងមនតចមGតបសហលមយខ តចនមT ស ។
1&នតពEសតថម1លន នសkëមចនភគលតឲ-នPយ E R = m c 2 ជញកÇប9វគងយតស ល
ចនពEករសសមZងមT សរបស9ភគលតន កងលកyខណòចនថម1លរបស9វ ស:លមនតចមGនស%.គ ។ សតមប9
មយខ តមT សអតម វមនថម1លស:លនស%.នង
E R = m c 2 = 1.660 540 2×10 −27 kg2.997 92×10 8 m/s
= 1.492 4×10 −10 J = 931 . 494 MeV
ន កងករគណនរបវទÑនយនកGស5 ជញកញយ មT សសសមZងន កងលកyខណòចនខ ត MeV/c 2
ស:ល 1u = 931. 494 MeV /c 2
សមល : មT សចណយT នងមT សអតមរបស9ចណយTននEខសគ សតបនZចបនZចបTនណÖ E ។ មT សចន
នយនកG5ងមនតចមGតបសហល 2 000 :ង2ជងមT សន50ចតត ង :ចននEនគអចនចលន50ចតត ងន2Aបនង
មT សនយនកG5ង ។
តរង ៤.២.១ :
បនQ
នង N` សរបស មប]តង ណ. មត:ង នងកឡចមត:ង
ខ0 ត ត%ង ណR តuង មអចតuង
បន ក ( C ) 1.602 177 33 × 10 − 19 0 1.602 177 33 × 10 − 19
( kg ) 1.672 623 1 × 10 − 27 1.674 928 6 × 10 − 27 9.109 389 7 × 10 − 31
មស
( u ) 1.007 276 470 1.008 664 904 5.485 799 03 × 10 − 4
MeV / c 2 938.28 939.57 0.511
គ. ថ'ពលស'HនI
តប1នq?ង9មយមនមT ស m 1 , m 2 , m 3 , . . . ន ន1លន នសkëម នង គ% នតបតកម% ។ ថម1ល
:បងគ E i
= m i
c 2 ស:ល m i
= m 1
m 2
m 3
. . . ; c ជនលèêន1នGPលកងសញzWកស។
ថម1លនតសចរបស9តប1នqគ E f
= m f
c 2 នPយ m f
= m ' 1
m' 2
m' 3
. . . ស:ល
m f
ជមT សនតសច ។ នប. E f
≠ E i
⇒ m f
≠ m i
។ :នចE
វមនបសតមបតមលមT សស:លតងនPយ ∆ m : ∆ m = m f
− m i
។
ថម1លសមvនqសរនសរនPយ
E L
=∣ E f
− E i
∣=∣ m f
c 2 − m i
c 2 ∣
E L
=∣ ∆ m∣c 2
( ៤ .១ .៣០ ) ថ ពល
មយនយនកG5ងគ
01ន2
នប. A ជចនននយនកG5ង នហ.យ E L
ជថម1លសមvនqទង5ស9 :នចEថម1លសមvនqកង
ε = E L
A
( ៤ .១ .៣១ ) ថ ពល
01ន2ក3 ង $យនយសក/អង

អម ដរ 18 រ បវទទនប
E L
គតជ MeV , m គតជ MeV / c 2
សមល :
c = 1 = 2.99792 ×10 8
0 0
c ≈ 3.00 × 10 8 m / s
m / s
២.៣ ករបសបកយញក5សអ.ឯកឯងញ%&ងៗ
ក. បន*យករសB γ គFយ'នបចគភK ច
ចណយTមនស ប9នÄថ ចណយTនម ។ ករបសបកនយនកGស5 ចនចណយTនមមយបនជចណយTមយ
ន?OងនទAតនÄថ ចណយTកន ។ ចណយTកននចញ1&ចណយTនមមយកងភ1មនស ប9សតមយតសបក9 (ភ1
នÇច ) នPយមនថម1ល:eនតច.ននល.សលប9 ចណយTកនននEកG យជចណយTមនស ប9 នង បនបនញVញ
ថម1ល:eនតច.ននល.សលប9ននEតមសបបករស%& γ ។
សម&ករតល-ភ1ចនភ1មននÇចចនចណយTកន
ឧទហរណ~
ខ. វទA " សក'B α
A
Z X ✴ A Z X γ ( ៤ .១ .៣២ )
ភ1នÇច ភ1ស ប9
238
Pu
234
94 92 U ✴ 4 2 He
234
92 U ✴ 234
92 U γ
កងរយcន1លបសបក α ចណយTមនស ប9បនបនញVញ?ង9 α មយ នហ.យនXជចណយTកន ។ នតកយ
ន1លន2.ករ1ន42នតច.ននល.កនតច.ន4រកងលកyខណòន?Oងគ នaក រតថ?ត បនន2.ករសនPf នថ ករស%&
អល9j ( α ) ជមTនលគលន5ល- ម ( Helium ) ។
:ចននEវទ- សកម% α គជករបនrយចណយTន5ល- ម 4 2 He (?ង9 α ) នចញ1&ចណយTខGE ។
ជទនX សម&ករនយនកGស5 សរនសរ :
ឧទហរណ~ :
A
Z X A−4
Z −2 Y 4 2 He γ ( ៤ .១ .៣៣ )
235
92 U 231
90 Th 4 2 He γ
210
Po
206
84 82 Pb 4 2 He γ
ថម1លស&ននទចចន?ង9អលj ស:លបនញVញមនតចមG1& 4MeV នង 9MeV នងមននលèêន
តបសហល 2 × 10 4 km / s ។ ?ង9 α ន2.ឲ-នក.តមន5&យTងនល.4រធតស:លវជប ។ វ1បកនងនតជAតចល
កង4រធតណស9 ។

អម ដរ 19 រ បវទទនប
គ. សក'BភពវទA " សក'B β
ភគលត β មន1&រតបនភទគ β − នង β +
K>1 Pa Kl¥ it β −
សកម%ភ1វទ- សកម% β − គជករបនញVញន50ចតត ង1&ចណយTខGE ។ :ចននE?ង9 គជន50ចតត ង
ស:លមនបន;ក −e ។ នគតងន50ចតត ងនPយ
នហ.យ?ង9 ν
0
−1 e
ឬ e− ។
ជទនX សម&ករតល-ភ1ចនសកម%ភ1វទ- សកម%សរនសរ :
ឧទហរណ~ :
A
Z X A
Z 1 Y 0
−1 e ν γ ( ៤ .១ .៣៤ )
14
5 B 14 6 C 0
−1 e ν γ
14
6 C 14 7 N 0
−1 e ν γ
កងសកម%ភ1វទ-សកម% β − ននE ន50ចតតងស:លចកនចញមននលèêនតបសហល 2.8 × 10 8 m/s
នÄថ 5ង9ទ&ណតទ&ណ បនចកនចញនPយនលèëនស:លមនតចមGតបសហលនងនលèêន1នG
PលកងសញzWកស ។ ន50ចតត ងស:លបនបនញVញអចsGងកត9បន;Eអលយម&ញTម ស:លមនកតមស9ជ
នតច.នម&ល&សមTត ។ វន2.5&យTងកម%នល.4រធតស:លវsGងកត9 សតបនតចជងករស%& α ។
K>2 PaK l¥it β +
សកម%ភ1វទ- សកម% β + គជករបនញVញ បTស&តតង ( Positron ) 1&ចណយTខGE ។ បTស&តត ង គជ
ភគលតស:លមនមT សនស%.នងន50ចតតង បTសនZបន;កមនសញzW?;យ ។នយ.ងតងបTស&តតងនPយ 0
1 e ។
ករបនញVញបTស&តតងន2.ឲ-មនករបនញVញណតទ&ណន50ចតត នច តងនPយ ν ។
បន β −
ជទនX សម&ករតល-ភ1ចនករបសបក β +
ឧទហរណ~ :
គ
A
Z X A
Z −1 Y 0 1 e ν γ ( ៤ .១ .៣៥ )
30
15 P 30
14 Si 0 1 e ν γ
ថម1លស:លចណយកងករបសបកបន β+ មនតចមG:ចថម1លស:លចណយក
ស:រ ។
ងករបសបក
សមល :
ប)?ស7បJងមន?ចបបងឃទ។ម)សប)?ស7បJងមននមឃស

អម ដរ 20 រ បវទទនប
ស:ល N ជចននចណយTវទ- សកម%ន ខណcណមយ នង ជនថរបសបក ( Decay constant ) ឬ
នថរវទ- សកម% ( s − 1
) ។
ខ តចនសកម%ភ1 R គ គយរ& ( Curie : Ci ) ស:លកណត9នPយ :
Ci ≡ 3.7 × 10 10
បសណក / s
ខ តននE គជខ តសកម%ទតមង9ន:.ម 1&នតពEវនស; .រសតនស%.សកម%ភ1ចន 1g ចនរT :- ម ។ ខ ត SI
ចនសកម%ភ1គ សបកកសរTល ( Bequerel : Bq )
1 Bq = 1 បសណក / s
MARIE CURIE,
រ បវ ទ ជន
ជតប`ឡ ញ ( ១៨៦៧-១៩៣៤ )
0
ងឆ0 = ១៩០៣ N` រ> គយរ> បនទទ?ល
?យច=អណនន ពនរងK នណអបល
អផ0រ បវ ទជ?យន@ងបs >របសគតគ.
កល អព[ ( Pierri )
កO6យ?យ
ច=អណកទWតគ.ជរបស អប.អរ `ល
សមNបករស
ធតវ ទ[ ស, ។ ឆ0 = ១៩១១ 0មស>
គយរ> បនទទ?លពនរងK នណអបល
នយ.ងទញបន :
ខ. កន6Nជវត
1Ci = 3.7 × 10 10 Bq
កនGEជ&វត T 1/2
ចន5&សតបវទ- សកម%មយ គជរយcន1លស:លចណយTមនស ប9សបក5ស9មយ
ភគ1&រចនចននន:.ម N 0
។
តមរបមនZ :
ឧបមថ ន ខណc t = 0 ចននចណយTមនស ប9គ N 0
ចននចណយTស:លន សល9អចគណន
N = N 0 e −t ( ៤ .១ .៣៧ )
គរកត9សម< ល9ថ បន; ប91&រយcន1លមយកនGEជ&វត ចណយTវទ- សកម%ន សល9 N 0
/2 ។បន; ប9
1& 1&រកនGEជ&វត វន សល9 N 0
/ 4 នហ.យបន; ប91& ប&កនGEជ&វត វន សល9 N 0
/8 នងថយចEពក9
កណZ លចនចននចណយTន សល9ជនចV បន; ប91&រយcន1លកនGEជ&វត ។ :ចននE ចននចណយT N ន ខណc
កល6ទ>ព>រ0
ងអផ0គ>>វ ទ សមNប
កររក56ញ រ` 1[ នងប`ឡ ញ` ។
0មស>ជនរ>ទ>?យអ1លបនទទ?ល
t អចគណនតមរបមនZ :
N = N 0
1 n
2
( ៤ .១ .៣៨ )
ពនរងK នណអបល កO6យBជ0
មបជàទ>?យ
អ1លបនទទ?លពន
n ជចននកនGEជ&វត ស:ល n = t
T 1/2
រងK នណអបលច=ន?នព>រ ។
N 0
N(t)
គ. ទនកទនងរវងកន6Nជវត នងគPរបអបក
ឧបមថ ន ខណc t = 0 ចននចណយTគ N 0 ន ខណc t = T 1/ 2
ចននចណយTន សល9
N /2 នយ.ងបន :
½ N 0
N = N 0 e −t
N 0
2 = N 0 e−T 1/2
T 1/ 2
= ln 2
T 1/2
= ln2
ននE T 1 /2
= 0.693
( ៤ .១ .៣៩ )
¼ N 0
T 1/2 2T 1/2
២.៤ ទបត3កម:យញក5សអ.
ក. ចQបរក*
កងតបតកម%នយនកGស5 មនច{ប9រកrខGE :ចជ រកrបន;ក រកrចនននយនកG5ង នងរកrមT ស
របទ ៤.១៤
អខcកកងតងបអម
បម|លច=ន?ននណK យ`ជនគនÖ t
ថម1ល។
នយ.ង1នត-នម.ល4 ច::e54V រ-ចនករបសលងធតរបស9 រត:?ត ។ នaកបននតប.តគប9 α ន

អម ដរ 21 រ បវទទនប
កងរបញ9 ន&តតសសន-14 ជ5កស&សសន ។ :បង?ង9 α បនចលនXបសនÅមតបតង1&រ នងណតតង1&រនXកង
ចណយTន&តត សសន ។ នលខលPប9 Z នក.នបន1&រ នងចននមT ស A នក.នបនបន ។ ជលទq?លនគបនចណយT
មនស ប9aយចតមEចណយTភG យ5រ&ន 18
9
F ។ ចណយTមនស ប9ននEបសបកបនជចងនតកយគ 5កស &សសន
17
8 O នង5&ត:
សសន 1 1 H ។ សម&ករតបតកម%សរនសរ :
4
2 He 14 7 N 18 9 F 17 8 O 1 1 H
តមសម&ករននEបងR ញឲ-ន\.ញថ មននងនតកយន1លតបតកម% ចននបន;កសរបគ + 9e នង
របទ ៤.១៥
មទនច នង កលខ
ចនននយនកG5ងគ 18 ។
កN` ងនននឡក
អ1លបកmn ញពន .
NនផQ
ន វ=បលស 1[ ។ ករប=អប
វ ទ[ ស,ននរ` 1[ ជកOតបណs ល
ឲ[ក6តOK សOKរ(សរធតអ1លភ .កF
កពលយប) បកmn ញពន .កពលកF0 ង
ទ>ងង@ត ។
ខ. មបតក'Bបអបក
តបតកម%បសបក ( Nuclear Fission ) គជតបតកម%នយនកGស5 ស:លបណZ លមក1&ករទង

រ បវទទនប 22 អម ដរ
lMhat ;
២.៣ ករបសបកយញក5សអ.ឯកឯងញ%&ងៗ
១. បន1ញចននG Eកងសម&ករបសបកវទ- សកម%:ចតនX :
212
83 Bi ? 4 2 He
95
36 Kr ? 0
−1 e
? 4 He 140
2 58 Ce
២. បន1ញចននG Eកងសម&ករបសបកវទ- សកម%:ចតនX :
12
5 B ? 0 −1 e
234 Th 230
90 88 Ra ?
? 14
7 N 0 −1 e
៣. បន1ញចននG Eកងសម&ករបសបកវទ- សកម%:ចតនX :
? 0 1 e 40
19 K
94
44 Ru 4 2 He ?
144 Nd
60
? 140
58 Ce
៤. របទ& ល. ៤.២.១ បងR ញជជjនៗចន 235
92 U បសបកនXជ
207
Pb ។ បញV
82 លនមតZសញzW5&សតបឲ-បនតតមតត វន កងតប5ប9
ន&មយៗ ( សគល9
α
0
−1 e = e− )
235
92 U e − α α α α
e − e − e − e −
α α α α
e − α
២.៤ សកម:ភពវ3*9 សកម:
2
1 D ? 4 2 He 1 0 n
1
1 H 2 1 D 3 1 T ?
? 4 2 He 20 1 e 2 ν γ
៧. កនGEជ&វតចន5&សតបមយរបស9?សរគ ១៤ ចថk ។ តបសននប. ភគ
សណកមនចនE 3.0 × 10 16 ចណយT ។ គណន សកម%ភ1វទ- សកម%
របស9វ ( គតជ Ci ) ។
131
៨. កនGEជ&វតចន I គ 8.04 ចថk ។
ក. គណននថរបសបក សតមប95&សតបននE ។
131
ខ. រកចននចណយTចន I
ស:លបណZ លឲ-នក.តភគសណកស:លមនសកម%ភ1 0.50 µCi ។
៩. ឧបមថ 5កចប9:នណ.រករជមយ 1.00 × 10 − 3 g ចន4រធត
វទ- សកម%សទqមយ នហ.យន ចងរយcន1ល 2.0 h ករគណនបងR ញ
ថមន4រធតន សល9តតមសត 0.25 × 10 − 3 g បTនណÖ E ។ នត.កនGE
ជ&វតចន4រធតននEមនតចមGបTន% ន ?
១០. ឧស%នរT :ងមនកនGEជ&វត 3.83 ចថk ។ នប. 3.00 g ចនឧស%នរT :ង
មនន ខណc t = 0 ។ នត.មT សចនរT :ងនងន សល9បTន% ន បន; ប91&
1.50 ចថkនតកយ ?
១១. បន; ប91&សត ឬ រកyជត4G ប9នX បរមណ 14 C របស9វថយ
ចEជមយនងកនGEជ&វត 5 730 ឆ ។ តបសននប. 5កបរណវទÑរកន\.ញ
រនôZ នភG.ងបរណមយ ស:លមនសណល95សនតប.តបស9 នហ.យបរមណ
14
C ចននö. គតតមសត 12.5% ចនគរកបន ស:លយក1&ន:.មនö.
:បងបTនណÖ E ។ នត.4Å ន&យ~បរណននEមនអយកលបTន% ន ?
១២. ថ នញAនម-TWងស:លមន 99
43 Tc ( កនGEជ&វត 6.05 h ) តត វបន
បរងទកសតមប95កជងម ក9 ។នប.សកម%ភ1ន:.មចនភគសណកគ 1.1
e −
e −
× 10 4 Bq ។ នត.សកម%ភ1វនងនXជយT ងណបន; ប91& 2.0 h នតកយ
មក ?
របទ ល.៤.២.១
៥. បន1ញចននG Eកងសម&ករភ&ស- ងនយនកGស5 ខងនតកម :
1
0 n 235
92 U ? 88
35 Br 4 1 0 n γ
1
0 n 235
92 U 138
53 I ? 3 1 0 n γ
1
0 n 235
92 U ? 141
56 Ba 31 0 n γ
៦. បន1ញចននG Eកងសម&ករភយស- ងនយនកGស5 ខងនតកម :
α
207
82 Pb
១៣. បន; ប91& 2.00 ចថkនតកយមក សកម%ភ1ចនភគសណកស:លនគ
មនបន:ងតបនភទចនវទ- សកម% មនតហយចE 84.2% ចនសកម%ភ1
:បង ។
ក. នត.កនGEជ&វតចន4រធតននEមនរយcន1លបTន% ន ?
ខ. បងR ញ5តZសញzណវនPយនតប.តរង5&សតប ។
១៤. ភគសណកយT ងថ%&មយតត វបននរAបចន0.ង51&5&សតបវទ-សកម%
ជក9aក9មយមនសកម%ភ1 10.0 mCi ។ បន; ប91&រយcន1ល 4.00 h
សកម%ភ1គ 8.00 mCi ។

រ បវទទនប 23 អម ដរ
ក. គណនចននចណយTចន
ក. រកនថរបសបក នងកនGEជ&វតចន5&សតប ។
239 Pu
94
ស:លមនន ខណc t = 0 ។
ចត9ទកថ ភគសណក 1.00 kg ចន 239
94 Pu មនន ខណc t = 0 ។ ន ន1លន:.មនö.ងប9 ។ នគ:ងច{ស9ថ រយcន1ល ស:លចននកបន
ខ. នត.ចននអតមចន 5&សតប ?;កន កងភគសណកនរAបច:បង
មនបTន% ន ?
គ. នត.សកម%ភ1ភគសណកនងនXជយT ងណកងរយcន1ល 30h
ខ. គណនសកម%ភ1ន:.មក ងភគសណង ។
គ. នត.រយcបTន% ននទ.បភគសណកសÅតកងភ1សវតÅភ1
នប.សកម%ភ1 "សវតÅភ1 " មនកតមត 0.100 Bq ។
បន; ប91&វតតវបននរAបច ?
១៩. កណត9ភគលត X នង X' ស:លមន4< ល9ន កងតបតកម%នយlMhat;bEnßm
នកGស5 :ចតនX :
X 4 He
2
24
12 Mg 1 0 n
235
១៥. បT0ញTម Po គជធតវទ-សកម%ស:លតតវបនរកន\.ញនPយនaក
92 U 1 0 n 90
38 Sr X 21 0 n
តស& មT រ& គយរ& 5កតបជdរបវទÑជនជតបT0ញ ។ 5&សតបបT0ញម
2 1 1 H 2 1 H X X '
210
84 Po សបកនPយបនrយ?ង9 α ។
ក. សរនសរសម&ករចនករបសបក នPយចងលបងR ញ1&ច{ប9 ស:ល
២០. ន ន1លស:ល O បនទទលរបញ9នPយតបតង 18
F នង
តតវនគរ1ចនពEសនណរននE ។
ខ. គណនជស ល ( J ) នងជ MeV នវថម1លរនPE?ង9 α។
ភគលតមយន?OងនទAតបននក.តន0.ង ។
ក. នត.ភគលតននEគ5& ?
នគឲ- : មT ស5&សតបបT0ញTម ខ. តបតកម%មនថម1ល − 2.453 MeV នហ.យមT សអតមចន
Po គ 120.048 2 u
84
មT ស5&សតបកនក.ត 18
X គ 206.038 54 u
O គ17.999 160 u។នត.មT សអតមចន
18
F មនតចមGបTន% ន ?
Z
មT ស?ង9 α គ 4.003 9 u
២១. ចណយT
226
88 Ra ទទលករបសបក α ឲ-ជ 222
86 Rn ។ គណន
១៦. ថ%1លអតមចមយមនតបតកម%:ចតនX :
ថម1លស:លបនញVញកងករបសបកននE ។
1
0 n 235
92 U 94 Sr 140
38 Z Xe x 1 0 n
យក : មT សចន 226 Ra នស%. 226.025 402 u
88
មT សចន 222 Rn នស%. 222.017 571 u
86
ក. ចររកចនន Z នង x ។
4
មT សចន He នស%.នង 4.002 602 u
2
ខ. គណនថម1លស:ល?Zល9នPយតបតកម%ភ&ស-ងមយននE ។
នគឲ-មT ស 235
U គ 235.043 92 u
២២. 5កតមPន5នង_តបនរកន\.ញថ បរ&ជនតច.នមននតប.តបស9
94
Sr គ 93.915 36 u
បរមណតចតចចន5&សតប
241
Am ន កងតបតបតZករណ~របស91ក
140
Xe គ 139.918 79 u
នគ ។ កនGEជ&វតចន 241
Am គ 432 ឆ ។នត.វតតវកររយcន1លបTន% ន
1
0 n គ 1.008 66 u
ន:.មè&ឲ-សកម%ភ1វថយចE 1.00 × 10 − 3 ចនសកម%ភ1ន:.ម ?
១៧. តបតកម%នយនកGស5 ជ:បងនតប.តបស9ឧបករណ~បនង_.ននលèêន គតតវ
២៣. មស2ម%ជតមន5&សតបសតមយគត9គ
197
Au
79
។នប.សនមស
បនចត9សចងនPយនaក Cockcroft នងនaក Walton ។ តបតង
ស:លបនបនង_.ននលèêនតតវបននតប.តបស9សតមប9បញ9ចណយT ល&ចម ឲ-
តបតកម%:ចតនX :
តតវបនបញ9នPយណតតងយត ភគលត e − តតវបនបនrយ ។
ក. សរនសរសម&ករតល-ភ1ចនតបតកម%ឲ-បនតតមតតវ ។
ខ. គណនថម1ល5តបរមចន?ង9 សបត ( beta ) បនបនrយ ។
1
1 H 7 3 Li 4 2 He 4 2 He
មT សចន
198
Hg
80
គ 197.966 75 u ។
ចប9តង1&ន1លននEមក មT សចនភគលត គតតវបនជប9ទក9ទងកង
២៤. ភគសណក 50.0 g ចនកបនគតតវបនយកនចញ1&sងតតគកចន
តបតកម%ស:លនង:ងបន ។ លទq?លទងននE គតតវបននតប.តបស9សនà
ជភសZតងមយ:បងបនចនទទក9ទនង មT ស-ថម1លរបស9អញ4Z ញ
គណនថម1ល Q ចនតបតកម% ។
នតគងsងមយ នង បនង_.តឲ-មន កបន-14 នលèêនបសបក 200.0
បសណក / mn ។នគ:ងថ កបនយកនចញ1&ស17Wង

រ បវទទនប 24 អម ដរ
C-14 ថយន សល9ពក9កណZ លចនចននកបនស:លមនកល1&:បង គ
តបមណជ 5730 ឆ ។
ក. គណននថរបសបកចន2- ងកក ។
ខ. កណត9អយកលចន2- ងកករកន\.ញ ។
២៦. ករ?;Eនរអក9ទរមយនPយចច:ន-សកèរសព វ2នយនកGស5 បណZ ល
ឲ- 5.0 × 10 6 Ci ចន 90
Sr ( T 1 /2
= 28.7 ឆ )
កងបរយកស ។ ករធG ក9វទ- សកម%
ហតនX
90
Sr មនន ពសន1ញបរនវន
10 4 km 2 ។ នត.រយcបTន% ន ស:លវតត វករសនតមចសកម%ភ1ចន
90
Sr កងកតមតសវតÅភ1 2.0 µCi / m 2 ?
២៧. បន; ប91&ករ4យភយនចញយT ងឆប9រហស1&នរអក9ទរនយនកGស5
នsណនបAលនPយចច:ន- ន ឆ ១៩៨៦ សកម%ភ1វទ- សកម%ចនទក-
នPEនគ ន បT0
ញនក.ន:ល9 2 000 Bq / L បណZ លមក1&5&យTត-131
ជមយកនGEជ&វត 8.04 ចថk ។ វទ-សកម%5
&យTត ជតបភ1នតគEថ ក9:e
ចតកសលង 1&នតពEតកន1ញទ&រT5&តតបមល?Z
5&យTត ។ នតគEមហនZរយនs-
ណនបAល បនបណZ លឲ-មនកនណ.នគរឲ-កត9សម< ល9នវជង មjរ&ក
តកន1ញទ&រT5&ត កងចនណមកមរន នបឡរសO ។
ក. ន:.មè&នតបAបន2Aប ចររកសកម%ភ1ចនទកនPEនគបណZ ល1&
បTតស- ម ។ សន%តថ 1 ល&តតចនទកនPEនគមន 2.00 g ចនបTតស- ម
ស:ល 0.011 7%
× 10 9 ឆ ។
គជ5&សតប
40
K ស:លមនកនGEជ&វត 1.28
ខ. បន; ប9មក នត.រយcន1លបTន% ននទ.បសកម%ភ1បណZ ល1&5&យTត
ធG ក9ទបជងសកម%ភ1បណZ ល1&បTតស- ម ?

អម ដរ 25 រ បវទទនប
រ បគ=ន រននករអទXរ1=ប ងរបសពភព
កល ។ កTយសរករលករណÖ
កF0
ង=ឡ ងសសងH ព=Nនរ បថត
ណ?យកឡ6យ បងq ញព>ករអទXរ
ពតមប1 អ1លករWបច=កឡ6ងព>រមទ-
នបមកភ>តលយឡ=ជ?យន@ង យ-
រ` ន>ញ` ។ មបត,ជអខc
អ1ល
មទមទង កTយខ ?
នឯង?យគ. មត]វបន
សកមចកF នថäទ> ២ {0 ១៩៤២ ។
1=ណ@ ងននភពកជគជXយគ. មត]វបន
កèតទ រសXពQភ ៗកÑកន កល
វ`ស>នកតន ( Washington ) ។
៣ ថ'ពលន"យគក6អអ@ នងភគល4តបឋ'
Nuclear Energy and Elementary Particles
៣.១ ភ-ស9 ងយញក5សអ.
ភ&ស-ងនយនកGស5 នក.តន0.ងន ន1លចណយT2kន9មយ (:ចជ 235
U )បសបក ( splits ) ឬភ&ស- ង
( fissions ) នXជចណយTស:លតចជងចនន1&រ ។ ន កងតបតកម%សបបននE មT សសរបចន?លត?ល គតច
ជងមT សន:.មចនចណយT2kន9 ។
ភ&ស-ងនយនកGស5 តតវបនសនង_តន\.ញជ:បងន កងឆ ១៩៣៩ នPយ 5តត jន9 ( Otto
Hahn ) នង tហ&ត t4Z សនមន (Fritz Strassman) នXតមករសកrជមលPf ននPយ ហម& (Fermi) ។
បន; ប91&ករបញ95 យរT ន&ញTម ( Z = 92 ) នPយណតត ង , jន9 នង t4Z សនមន បនរកន\.ញធតមT ស
ម2-ម1&រ ( បT រ- ម [ Barium ] នង0ង9តន [ Lanthanum ] ) កងចនណម?លត?លតបតកម% ។មយរយc
ន1លយT ងខG&នតកយមក ល&ស មតនរ ( Lise Meitner ) នង 5តត tហ&ស ( Otto Frisch )
បនន2.ករ
1ន-ល91&រ5&ស:លបននក.តន0.ង : 5 យរT ន&ញTមមយតតវបនបសបកជបសណកនស;
.រសតនស%.1&រ បន; ប91&ករបញ9
នPយណតត ងមយ ។ ននEគមន4រcសខន9ណស9ចនពEរបវទ1Ñយមយល91&ចណយT ។ ករវស9បនបងR ញ
ថ ថម1លតបសហល 200 MeV តត វបនបនrយន កងត1តZករណ~ភ&ស- ងន&មយៗ
នហ.យនហតករណ~
ននEគមនឥទq1លនXនល.:នណ.រtបត1តZទ&តបវតÅ4tសZមនសOនaក ។ នគបនគណនន\.ញថ នប.5 យរT -
ន&ញTមតតវបនបសបកទង5ស9ននE ថម1លភយនចញនស%.នងថម1លចនហEរបស92- ង 2 000 នតន ឬ
ថម1លចនបន;Eន&តតតលយស5ន 20 000 នតន ។ នPយថម1លននE នគអចន2.ទក 200 នតនឲ-1Eបន
ឬអចនល.កមT សមយនស%.នង 8 aននតន បនកមvស9 1 km 1&ច?;:& ។
គ :ចតនX :
ភ&ស- ងចន
235
U នPយណតតងយត ( ថម1លនខrយ ) អចតងនPយត1តZករណ~បនZបន; ប9

អម ដរ 26 រ បវទទនប
1
0 n 235
92 U 236
92 U ✴ X Y ណ5 គត6ង ( ៤ .១ .៤១ )
ស:ល
236 U ✴ គជភ1មនស ប9ស:លមនយT ងយរប?តតតមសត 10 − 12 s បTនណÖ Eមន នងបសបកនXជ
ចណយT X នង Y ស:លនÄថ បសណកភ&ស- ង ។
ករបសបកចនចណយT5 យរT ន&ញTមអចតប:ចបននXនង5&ស:លបននក.តន0.ងចនពEតណក9ទកមយ
ន ន1ល ថម1លនល.សកណត9តត វបនបញV លនXឲ-វ ។ តគប9អតមទង5ស9ចនតណក9ទកមនថម1ល
បTសនZវមនតគប9តគន9ន:.មè&បសបកតណក9ទកនទ ។ បTសនZតនទEជយT ងណ
តបសននប.ថម1លតគប9តគន9តត វ
បន?Zល9ឲ-សនàន2.ឲ-តណក9ទកមនលញរ វនងទទលរងនវករទញឲ-សវង នង ករបសណÖន រហត:ល9
មព@តs ករណÖ បនsបនQ បនន
ល=ន =ភ>ស[ ងនយកអ?យ
ទហចនលញរ2ល%មតគប9តគន9ន2.ឲ-តណក9ទកសបកនចញ1&គ ។ ន កងចណយT5 យរT ន&ញTម លនតសន:Aងគ
មយបននក.តន0.ង ( របទ& ៤.១៦ ) ។ ត1តZករណ~បនZបន; ប9គមន:ចតនX :
១. ចណយT 235
U ចប9យកណតតង:នxZ ( ណតតងយត ) ។
២. លទq?លចនករចប9យកបនង_.តជ 236 U ✴ នហ.យថម1លនល.សកតមតចនចណយTននEន2.ឲ-វទទលរង
នវករនយលយT ងខG ង ។
៣. ចណយT 236 U ✴ កG យជភ1តបទញយT ងសវង នហ.យកមG ងចតមនរវងតប តងន កងស?កទង1&រ
ចនចណយTរងតទសវងសZ ចកណZ លមនទននរន2.ឲ-នក.នន0.ងនវកហចរបរង ។
៤. ចណយTសបកនXជ1&របសណក ត1មទងបនrយណតត ង1&រនXប& ។
របទ ៤.១៦
នយកអនននណK យ`?យ
មព@តs ករណÖ ភ>ស[ ង
ពណÄ ន
កTយគ=រ ននត=ណងHធតរវ ។ ()
ណ. មត:ងយ.ត?យ ខតច លកÑជត
235
U
236 U ✴
Y
នណK យ`
235
U
?យ ។ (ខ) សម]ប
235
ណ. មត:ងកTយនណK យ` U
បsរវ
កÑជនណK យ`
នណK យ`
236
U
236 U ✴ អ1លជ
?យសb ត0 ងភព
នសប ។ (គ) នណK យ`កធK 6=O ចរ ប
រង កO6យកយល1 ចជត=ណងH
ធតរវ?យ ។ (5) នណK យ`ទទ?លរង
ភ>ស[ ង លទYផលទទ?លបននណK យ`
មសលជងច=ន?នព>រ X នង Y មព
ជ?យន@ងណ. មត:ងព>រកÑប> ។
( ក ) ( ខ ) ( គ ) ( \ )
lkç xNÐedIm,I seRmc Rbti kmµCa ExS
តបតកម%ជសខO អចសនតមចបនសតកងលកyខណòកណត9បTនណÖ E ។
5 យរT ន&ញTម2ម%ជតជល{យ មន5&សតប1&រ :
កង5 យរT ន&ញTម2ម%ជត តគប9ណតត ងនលïនតតវតស បយកនស; .រសតទង5ស9នPយ
238
U 99. 20% នង 235
U 0.71% ។
X
238
U កeបTសនZគ% ន
បណZ លឲ-មនបសបក5យរT ន&ញTមននEន0.យ ។ តបតកម%ជសខOមនវវតZនXនទAតន0.យ ។ ចសណក 235
U
វញ វតស បយកណតត ងយត
នហ.យវតត វបសបក នងបណZ លឲ-មនតបតកម%ជសខO ។ នប.នគអចបនÅយ
នលèêនរបស9ណតត ងនលïន ន:.មè&ឲ-វមននលèêន:ចចលនកនxZ ( ណតត ងននEនÄថ ណតត ងកនxZ ឬ
ណតត ងយត ) ននE5ណចតស បយកណតត ង ( យត ) ចន
តស បចន
238
U ) ។ :ចននEតបតកម%ជសខO:នណ.រករបន ។
235
U នក.នន0.ងយT ងសនប.ម ( 2ជង5ណច
លកyខណòទ&មយ : ន:.មè&ឲ-តបតកម%ជសខOអចtបត1តZនXបន គតតវសញក 238 U ឲ-នចញ1&
5 យរT ន&ញTម2ម%ជត ឬបនÅយនលèêនណតត ងស:លបនញVញ ។
លសញក
238
U នចញ1&5 យរT ន&ញTម2ម%ជត ជករងរមយ1បកណស9 ។ :ចននE ន កង
តបតបតZ នគPក9របរ5 យរT ន&ញTម2ម%ជតក ង4រធតស:លបនÅយនលèêនណតត ង :ចជ តកភ&ត នបរ&ល- ម

អម ដរ 27 រ បវទទនប
ទក2kន9 ជន:.ម ។ វ2&ននE តតវបននគយកនX5នវតZក ងទនង.នរអក9ទរនយនកGស5 ( ចtង_ នតបតកម% ) ។
លកyខណòទ&1&រ : ន:.មè&ឲ-តបតកម%ជសខO tបត1តZនXជបនZមនPច9គ មT ស 235
U តតវមន
តចមG5បèបរមកណត9 ស:លនគនÄថ មT សកតមត 1&នតពEនប.មT ស
235
U តចជងមT សកតមត ន1ល
ននEណតត ងអចនចញ1&មT សយT ងងយ នហ.យមនចលន2.តបតកម%ជមយចណយT5 យរT ន&ញTមន?OងនទAត
ន0.យ ។ ន1លននE តបតកម%ជសខOកeöប9មនតនXនទAតស:រ ។ វ2&ននE តត វបននគយកនX5នវតZកងទនង.
តគប9សបកអតមច ( តគប9សបកបរមណ ) ។
៣.២ ញរអក>*?រយញក5សអ.
ក. នទគរអកទរ
នរអក9ទរនយនកGស5 ឬ ចtង_ នតបតកម%ចណយT ស:លនគ4< ល9រហតមក:ល9ស1ចថk គ នរអក9ទរ
5 យរT ន&ញTម ។ វជកសនGងសនតមចតបតកម%ចណយTជសខOចនចណយT5 យរT ន&ញTម ។នរអក9ទរននEកeមននទ&ជ
ខ;Eកងនរងចតក5គ

អម ដរ 28 រ បវទទនប
សតខvស9 ។ :ចននEចង_E ( ៣ ) សតមប9ន2.នយតកម%នលèêនចនតបតកម%ជសខO
នពលគន2.នយតកម%អនភ1
ចtង_ ន ។
ចង_EតបងអចលចចលនPយសយតបវតZកងតកភ&ត នង អចបញõប9ភG មៗនវតបតកម%ចណយT ។
ចង_EតបងននEនតប.សតមប9បបត9ភ1មននទAងទត9 នងបបត9នតគEថ ក9ស:លនក.តន0.ងកងចtង_ ន ។
ករតត ត1នត-:នណ.រtបត1តZរបស9ចtង_ នទងននE នងស?កន?OងៗនទAតចនចtង_ ន តត វបនបញ>W
1&ចមk យ នងនPយសយតបវតZ ។
:បងនយ.ងបនកណត9សម< ល9ន\.ញថ ជម2-មណតត ងតបសហល 2.5 តត វបនបនrយកងត1តZ-
ករណ~ភ&ស- ងន&មយៗចន
235
U ។ ន កង:នណ.រករសនតមចតបតកម%ជសខOនPយខG នឯងមយ ណតតង
មយក ងចនណមណតត ងទងននEតតវសតបនតស បនPយចណយT 235 U :ចទនទAត នហ.យជនហតន2.ឲ-វ
ទទលរងភ&ស- ង ។ ករកណត9តបកបនPយ4រតបនយជន~មយ សតមប911ណ7ន51&កតមតតបតបតZករចន
នរអក9ទរ គ នថរបនង_.តថ%& K ស:លកណត9នPយ ចននម2-មចនណតត ង បនញVញ1&ត1តZករណ~ភ&ស- ង
ន&មយៗ ស:លនងបណZ លឲ-នក.តត1តZករណ~បនZនទAត ។ :ចនយ.ងបន:ងនហ.យថ K អចមនតចមG5ត-
បរម 2.5 កងភ&ស- ង5 យរT ន&ញTម ។ នទEជយT ងណកeនPយ កងតបតបតZ K គតចជងតចមGននE 1&នតពE
សតកតZ ជនតច.ន ។
តបតកម%ជសខOtទតទង9នPយខG នឯងមយ សនតមចបនន ន1ល K = 1 ។ នតកមលកyខណòននE នគ
បននយយថ នរអក9ទរន កង:ណក9កល សនតមចករ4G ប9រស9 ( Critical ) ។ ន ន1ល K តចជងមយ
នរអក9ទរគនតកមករ4G ប9រស9 នហ.យនរអក9ទរöប9:នណ.រករ ។ ន1ល K 2ជងមយ នគបននយយថ
នរអក9ទរន កង:ណក9កលក1លសនតមច នហ.យតបតកម%នក.តន0.ងរតសតខG ង ។
កអនវត
កររចនសរអកទ1រនយសក/សអ
ឃ. ករបញ\]កម'តអន"ភព
ចនពEករបញ>Wកតមតអនភ1 តត វបនន2.ន0.ងតមរយcករនល.ក ឬ 1នGចចង_Eនយត ( ឬ នÄ
ថចង_Eបញ>W ) ស:លទនង.ននEន2.ឲ-មនបសតមបតម ល:ល9ចននណតត ង ស:លចលរមតបតកម%ភ&ស- ងបនZនទAត
នពលគន2.ឲ-មនបសតមបតម ល:ល9តចមG K ។
ចង_Eបញ>W
តប1នqប1ង9ម2-ម ( ប1ង9នចjយទក ) − −
tYb‘ÍnedIredaycMhayTwk +
nig CnitaGKÁisnI
ចង_Eឥនqនc5 យរT ន&ញTម
ចjយទក
កង:ង9សរ (ឧបករណ~ន2.ឲ-ចjយ
នរអក9ទរនយនកGស5
កG យនXជទក )
ស:- មរaយ ឬ ទករវនតកម
សមv 2ខvស9 ( :កជញ> នថម1ល
របទ ៤.១៧
នXជនតន:.រនPយចjយ )
គ=ន សប=មប|ញនន
ទ=រង យ` ងមគបសពKននករងចមគH -
សន>កមប6ថពលអត ។
H.P 0978 445 767 ; 081 755 647
បន;ប9ទទល
កនxZ
សប9
តប1នqប1ង9បឋម
ទកតតជក9
ទកនúZ

អម ដរ 29 រ បវទទនប
ថម1លស:លភយនចញ1&ករបសបកចណយT5 យរT ន&ញTម :តកនxZ តកភ&តឲ-មនស&តណRភ1
យT ងខvស9 ។ នគបញV លស:- មរaយ ឬទកសទqន សមv 2យT ងខvស9តបមណ 100 atm ន:.មè&ន2.ឲ-មT ស&ន
នរអក9ទរចEតតជក9 ។ ទកតត វបន:តកនxZ :ល9ស&តណRភ1 260 o C នX 270 o C បTសនZវមនហតនទ។ រ1E
ទកនតកមសមv 2 100 atm គ 309 o C ។ ទកស:លតត វបន:តកនxZ ននE កeហរតតមង9នXកន9បន;ប9ទទល
កនxZ មយ រចកeន?;រថម1លកនxZ ននEឲ-ទកកងបន;ប9ទទលកនxZ ននEតតង9ប1ង9នខëន នទ.បទកចEតតជក9
នហ.យហរតត0ប9មកចtង_ នវញ ។ :ចននE :នណ.រវវតZន~ចនលនបទមយ នÄថតប1នq(១) ស:ល?Oន0.ង
នPយចtង_ នតបតកម% តប1នqប1ង9បឋម នង បន;ប9ទទលកនxZ ស:លន កងននEថម1លចណយT សបGងជ
ថម1លកនxZ ។ ថម1លកនxZ ននE កeបនZ:នណ.រតតមង9នXតប1នq(២) នPយតប1នqប1ង9ម2-ម ។
ទកក ងបន;ប9ទទលកនxZ ហតន ស&តណRភ1 260 o C នតកមសមv 2 12. 5 atm ។ ចjយទក
ននEន2.:នណ.រតមតប1នqប1ង9ម2-ម មននទ&នXបងលtYb‘Ín នហ.យកeកជនញ.សន កងកង:ង9សរ (Condenser
) នទ.បនតកយមកកeតត0ប9មកកន9បន;ប9ទទលកនxZ វញនPយ4រសប9មយ ។ tYb‘Ín ន2.ឲ-អល9សទ-
ណទរវល នហ.យអល9សទណទរឲ-ជចរនZ5គ៣ នងកល6ចងកមកយ អ1លកមប6
នសc បងq ញព>ទសcន>យភព?យ
0
ងច=កណទសcន>យភពជកមច6ន
ននណs តកភ 6ងមពZអទត[អ1លបន
ក6តកឡ6ងជមបមត> គ. ករល តអវង
ជង 588 000 km ព>នផQរបសមពZ -
អទត[ ។
ចណយTវជ>មនទង1&រ នហ.យ?< គ កងចណយTថ%& ។ នហតននE នទ.បនគនÄតបតកម%ននEម-TWងនទAតថ តបតកម%
កនxZ ចណយT ។
កង2ម%ជត តបតកម%ភយស- ងនយនកGស5
តបភ1ថម1លរបស9ផ_ យទងននEបណZ លមក1&តបតកម%ននE ។
ក. ភ"យសA " ងក"ងមពNអទតA
tបត1តZនXន កងផ_ យ ( :ចជ ត1Eអទត- ) នហ.យ
តគប9តរទង5ស9 ថម1លរបស91កវនក.តន0.ងតមលនភយស- ង។ តបសហល 90% ចនតរ
រប9បញV លទងត1Eអទត-?ងស:រ នក.តនវភយស- ងចន5&ត: សសន ។ ចសណកតរចស9ៗមយចនននទAត នក.ត
នវភ&ស- ងចនន5ល- ម ឬ ធត2kន9ជង:ចទនទAត ។ តរនក.តន កងតបន9ស:លមនចណEនវ51;11កយT ង2-
ន2ងចន2ល& នងឧស%ន ។
លកyខណòយT ងចបច91&រ តត វសតបននក.តន0.ងមនតបតកម%ភយស- ងន កងតរអចtទតទង9ថម-
1លរបស9វ : (១) ស&តណRភ1តត វសតខvស9តគប9តគន9 ( តបសហល 10 7 K សតមប95&ត: សសន ) ស:ល5នញzWត
ឲ-ថម1លស&ននទចចនចណយT?;កបន; ក5គមនöEចតមនគ0
នXវញនXមករបស91កវ ខណcស:ល
1កវជល9ទង

អម ដរ 30 រ បវទទនប
នង
1
1 H 2 1 D 3 1 He γ ( ៤ .១ .៤២ )
ស:ល D តណងឲ-:នតរ&យTម ជ5&សតបមយរបស95&ត: សសន មនតបតងមយ
នង ណតត ងមយន កង
ចណយT ( នគកeអចសរនសរ?ងស:រជ 2 1 H ) ។
តបតកម%ទ&1&រគនក.តន0.ងជបនZទងភយស- ង 5&ត: សសន-ន5ល- ម នងភយស- ងន5ល- ម-ន5ល- ម:
1
1 H 3 2 He 4 2 He 0 1 e ν
ឬ
3
2 He 3 2 He 4 2 He 21 1 H
ថម1លស:លបនរនPE គតត វបន:កជញ> នជ:បងនPយករស%&j_ មT ( γ ) បTស&តតង
នង ណតទ&ណ
(ណតទ&ណន50ចតត នច ) :ចស:លអចនងន\.ញ1&សម&ករ ។ ករស%&j_ មT គតត វបនតស បយT ងឆប9រហស
នPយឧស%នបសណÖន :នចEនហ.យស&តណRភ1របស9វនក.នន0.ង ។ បTស&តត ង រម?Oជមយនង ន50ចតត ង
បនង_.តឲ-មនបនrយករស%&j_ មT ស:លតត វបនតស បតមលPប9?ងស:រនPយឧស%ន ន កងបTន% នសង9ទ& -
សមTតបTនណÖ E ។ នXជយT ងណ ណតទ&ណនស; .រសតទង5ស9មនន2.5នZរកម%ជមយនងរបធតនទ នហត:នចE
នហ.យ វកeចកនចញ1&តរ នPយ:កជញ> នតបសហល 2% ចនថម1លស:លបននក.តន0.ងជមយនងវ ។
ថម1លរនPEតបតកម%ភយស- ងនយនកGស5 ទងឡយននEតត វបននÄថ សទមTនយនកGស5 តបតកម%ភយស- ង
( Thermonuclear fusion reaction ) ។ តគប9សបក5&ត: សសន( Hydrogen bomb ) បន?;Eន0.ងជ:បង
កងឆ ១៩៥២ គជឧទហរណ~ចនសទមTនយនកGស5 តបតកម%ភយស- ងមយស:លមនអចតគប9តគងបន ។
ក. គរអកទរភ"យសA " ង
កអនវត
សរអកទ1រភយ8
ង
ថម1លយT ងនតច.ននល.សលប9តត វបនបនញVញន កងតបតកម%ភយស- ង ស:លអចមនលទqភ1
?

អម ដរ 31 រ បវទទនប
2
1 D 3 1 T 4 2 He 1 0 n Q = 17. 59 MeV
បញRWមយកងចនណមបញRWជនតច.ន ន កងករបនថម1ល1&ភយស- ងនយនកGស5 គ នហតករណ~
ស:លតតវសតមនជយជនEនល. កមG ងចតមនគ0
រវងចណយT?;កបន;ក5គករ
បនផsលន វវ ភគទនយ` ង
កមច6នស=កÉភវឌlរ បវ ទង ទចនង
កលធតវ ទ កO6យបនឈ0Zពន
រងK នណអបល0
ងឆ0 = ១៩៣៣ ។
Dirac) ( ១៩០២-១៩៨៤ ) បន5ភវឌáបណកត4យមយចននមកនចកង9ទច នPយបនបញV លនវតទសZ&
ន2Aប1នសស ។ តទសZ&ឌ&នរក1ន-ល9បនយT ងនជគជយនវន:.មកនណ.តចនរងលរបស9ន50ចតតង នង មTមTង9
មT នញទចរបស9វ ។ ជទនX នងទនក9ទនងយT ងតជលនតùចនតទសZ&ឌ&នរក គថ តគប9ៗភគលតទង5ស9
1កវន&មយៗមន5ង9ទ&ភគលតមយ នPយមនមT ស:ចភគលត បTសនZមនបន;ក?;យ ។ឧទហរណ~ 5ង9ទ&
ភគលតរបស9ន50ចតត ងគ បTស&តត ង មនមT ស 0. 511 MeV/c 2 នងមនបន;កវជ>មន 1.6 × 10 − 19 C។
ជទនX នយ.ងកណត95ង9ទ&ភគលតចនភគលតមយនPយ សញzWបរន 1&នល.នមតZសញzWចនភគលតននE ។
ឧទហរណ~
p បងR ញថជ 5ង9ទ&តប តង នហ.យ
ν គជ5ង9ទ&ណតទ&ណ ។ ន ក ងនសAវនûននE កត9
សម< ល9ថ e + តងឲ-បTស&តតង ។
បTស&តតងតត វបនរកន\.ញនPយ កល9 អន9ឌរសន ( Carl Anderson ) កងឆ ១៩៣២ នហ.យ
ន កងឆ ១៩៣៦ នaកបនöEពនរង ន9ណសបលសតមប94 ច:របស9នaក ។
តមតបតបតZ តគប9ភគលតទង5ស9ស:លបន4< ល9 មន5ង9ទ&ភគលតមយយT ងជក9aក9 ។ កង
ចនណមករនល.កសលង គ?តង នង ណតតល9 1&5ង ( Neutral Pion π 0 ) ស:ល5ង9ទ&ភគលតរបស9
1កវគ ខG នឯង ។

អម ដរ 32 រ បវទទនប
៣.៦ ញមសង 3ងករចប>ញ%Bមនរបវ3*Cភគល43ត
តទសZ&:បងស:ល1ន-ល951&2ម%ជតចនកមG
ង តតវបនន2.ន0.ងន កងឆ ១៩៣៥ នPយ5កតបជd
របវទÑសញ>WតជបTន ហន:គ យTកវT ( Hideki Yukawa ) ( ១៩០៧-១៩៨១ ) គជករខតខតបងសតបង
មយស:លនឲ-គត9öEពនរង ន9ណសបលន ន1លនតកយមក ។ ន:.មè&នងយល9បន51&តទសZ&យTកវT កណត9
:បងគមនតបនយជន~ណស9ស:លថ អតម1&រអចបនង_.តជសមvនqកវT 0ង9នPយករបZ រន50ចតត ង ។ ន
កងករបងR ញសបបទនន.បចន5នZរកម%ន5ន0.ចតត មT នញទច ស:លតបjក9តបសហលគ ស:រគថ ភគលត?;ក
HIDEKI YUKAWA,
រ បវ ទ
5គករឋតកFរបសកសង ។ រ បថត
យ`កវ` =ពងកធK 6ករកនZ
ឆ0 = ១៩៥០
ថតកF0
ង
0
ងករយលXយរបស
គត កFសលវ ទលXយ ឡ
=កបW
(Columbia University )
កមG ងអចនក.តមន [ range of the force ] ) គតចស9សមមតតនងមT សចនភគលតននE នហ.យគត9បន
1ÑករថមT សនងមនតបសហល 200 :ងចនមT សន50ចតត ង ។ 1&នតពEសត ភគលតថ%&ននEនងមនមT សន
ចននG EមT សចនន50ចតត ង នងតប តង នទ.បវតត វបននគនÄថ នមសង [ meson ] ( មក1&ពក-តកចថ
« meso » ស:លមននយថ « កណZ ល » ។
ន កងករខតខតបងសតបងមយសនàចងលភសZតងករ1Ñកររបស9យTកវT របវទបនចប9ន?Z.ម
សសងរកនមសង នPយករ51&ករស%&ចននaហcធត ស:លចងចលក ងបរយកសចនស?ន:& ។ ន ក ងឆ
១៩៣៧ កល9 អន9ឌរសន ( Carl Anderson ) នងសហករ& បនរកន\.ញភគលត មយមនមT ស 106
MeV/c 2 តបសហល 207 :ងចនមT សន50ចតត ង ។ នទEជយT ងណកeនPយ ករ1ន42បនZបន; ប9បងR ញ
ថ ភគលតន2.5នZរកម%នខrយខG ងណស9ជមយរបធត នហតននEនហ.យមនអចបនង_.តកមG នយនកGស5 បន
នទ ។ 4Å នភ1នងïងskល9ននEបននថ.ឲ-?សនវគនតជនតច.ន1&សណក95កតទសZ&នស.ថ ទងននEគជ នមសង
1&រទ&ចទ1&គ មនមT សយT ងត4ល ។ ននEគជគនតមយស:លបន5Eអងន កងឆ ១៩៤៧ ជមយនងរបក
គនហ.ញ 1&នមសង ( The pi meon [ π ] ) ( ឬនÄយT ងខG&ថ 1&5ង [ The pion ] ) នPយ នសស&ល
tj ន9 នüសវTល ( Cecil Frank Powell ) ( ១៩០៣-១៩៦៩ ) នង 5សនsAលន ( Guiseppe P. S. Occhialini
) ( ១៩០៧-១៩៩៣ ) ។ នមសងត4ល ( The lighter meson ) តត វបនរកន\.ញជ:បងនPយ
អន9ឌរសន ( ស1ចថkតតវបននÄថ មយ5ង ) មនតតមសតកមG ង5នZរកម%នខrយ នងន50ចតតមT នញទច
បTនណÖ E នហ.យមនន:.រតន កងកមG ង5នZរកម%ខG ងនទ ។
1&5ងមនប&ខសៗគ តត វគ នងភ1ចនបន; កទងប& : π , π − នង π 0 ។ ភគលត
π នង π − មនមT ស 139. 6 MeV/c 2 នហ.យ π 0 មនមT ស 135. 0 MeV/c 2 ។ ភគលត
1&5ង នងមយ5ង ជភគលតមនលនងមនស ប9យT ងខG ង ។ ឧទហរណ~ π − មនរយcន1លរស9ន
តបសហល 2. 6 × 10 − 8 s បសបកនXជមយ5ង នង5ង9ទ&ណតទ&ណ ។ មយ5ងនPយមនរយcន1លរស9ន
2. 2 µs បសបកនXជន50ចតត ង ណតទ&ណ នង5ង9ទ&ណតទ&ណ ។ ករបសបកបនZបន; ប9គ
៣.៦ ទកមនភគល4
3ត
ក. ហមដ " ង
π − − ν
− e − ν ν
ភគលតទង5ស9 នល.កសលងសត?តង អចចណត9តក មនXជ1&រ1ក2ៗគ jត: ង នង ល&បតង
តសបនXតម5នZរកម%របស9វ ។ ភគលតស:លន2.5នZរកម%តមកមG ងខG ង តតវបននគនÄថ jត: ង
( Hadrons ) ។ នគសចកjត: ងជតបនភទនទAតគ នមសង ( Meson ) នង បរ&យTង ( Baryon ) នXតម
មT ស នងកររងលរបស9វ ។ តគប9នមសងទង5ស9ស:លបន4< ល9 បសបកជចងនតកយនXជ ន50ចតត ង
បTស&តង ណតទ&ណ នង?តង ។ 1&5ងជនមសងត4លស:លបន4< ល9 មនមT សតបសហល 140 MeV/c 2
នងរងល 0 ។ មយនទAតគ K នមសង មនមT សតបសហល 500 MeV/c 2 នងរងល 0 ស:រ ។

អម ដរ 33 រ បវទទនប
តរង ៤.៣.១
ភគលតមយចនន នងលកណ!បសពកវ
នមតZ 5ង9ទ& មT ស រយcន1លរស9ន ទតមង9បសណក
តបនភទ នD% Eភគលត សញzW ភគលត ( MeV/c 2 ) B L e
L
L τ
S ( s ) សខន9ៗ (1)
lIbtug កឡចមត:ង e − e 0.511 0 +1 0 0 0 លនងស ប9
ណ. មទ>ណ
ν e ν e
< 7 eV/c 2 0 +1 0 0 0 លនងស ប9
យង − 105.7 0 0 +1 0 0 2.20 × 10 − 6 e − ν e
ν
កឡចមត:ង-
យង-
ណ. មទ> ណ
ν
ν < 0.3 0 0 +1 0 0 លនងស ប9
ត ( tau ) τ − τ 1 784 0 0 0 +1 0 < 4 × 10 − 13 µ − ⎺ν µ ν τ , e − ⎺ν e ν τ
haRdug
ត -ណ. មទ>ណ ν τ
ν τ
< 30 0 0 0 +1 0 លនងស ប9
em sug ព>ង π + π − 139.6 0 0 0 0 0 2.60 × 10 − 8 µ + ν µ
π 0 ខG នឯង 135.0 0 0 0 0 0 0.83 × 10 − 16 2γ
កង Κ + Κ − 493.7 0 0 0 0 +1 1.24 × 10 − 8 µ + ν µ , π + π 0
K 0 S
K 0 L
K 0 S
K 0 L
497.7 0 0 0 0 +1 0.89 × 10 − 10 π + π − , 2π 0
47.7 0 0 0 0 +1 5.2 × 10 − 8 π ± e ∓ ⎺ν e , 3π 0 π ±
∓ ⎺ν µ
អត η ខG នឯង 548.8 0 0 0 0 0 < 10 − 18 2γ , 3π
η' ខG នឯង 958 0 0 0 0 0 2.2 × 10 − 21 η π + π −
)arIy:ug មប]តង p ⎺p 938.3 +1 0 0 0 0 លនងស ប9
ណ. មត:ង n ⎺n 939.6 +1 0 0 0 0 920 p e − ⎺ν e
ឡ=T Λ 0 ⎺Λ 0 1 115.6 +1 0 0 0 −1 2.6 × 10 − 10 p π − , n π 0
សN` Σ + ⎺Σ − 1 189.4 +1 0 0 0 −1 0.80 × 10 − 10 p π 0 , n π +
Σ 0 ⎺Σ 0 1 192.5 +1 0 0 0 −1 6 × 10 − 20 Λ 0 γ
Σ − ⎺Σ + 1 197.3 +1 0 0 0 −1 1.5 × 10 − 10 n π −
ស
Ξ 0 ⎺Ξ 0 1 315 +1 0 0 0 −2 2.9 × 10 − 10 Λ 0 π 0
Ξ − Ξ + 1 321 +1 0 0 0 −2 1.64 × 10 − 10 Λ 0 π −
កក Ω − Ω + 1 672 +1 0 0 0 −3 0.82 ×10 − 10 Ξ 0 π 0 , Λ 0 Κ −
(1) សNH ល : កF0 ងជ?រឈរកនZ 1 ចជ p π − , n π 0 NននXយថទមង ប=អណព>រអចក6តNនកឡ6ង ។ 0 ងករíងកនZប=អណព>រអ1លអចក6តNនគ.
Λ 0 → p + π − នង Λ 0 → n + π 0

អម ដរ 34 រ បវទទនប
បរ&យTង ( Baryon ) មនមT ស2ជង ឬនស%.មT សតប តង ( នD% Eបរ&យTងមននយថ « 2kន9 » កង
ភ4តកច ) នហ.យរងលរបស91កវជនចVកលមនតចមGមនគត9នទ ( 1/ 2 ឬ 3/ 2 ) ។ នPយនល.កសលងសត
តប តងនចញ តគប9បរ&យTងទង5ស9បសបកន កងរនបAបមយ ស:ល?លត?លចងនតកយមនតប តងមយ ។
ឧទហរណ~ បរ&យTងស:លតតវបននÄថ Ξ ហ&នភរង( Hyperon )បសបកនXជ Λ 0 មយ ន កងរយcន1ល
តបសហល 10 − 10 s ។ បន; ប9មក Λ 0 បសបកនXជ តប តងមយ នង π − មយ ន កងរយcន1លតបសហល 3 ×
10 − 10 s ។
ខ. លបត"ង
ល&បតង ( Liptons ) ( មក1&ពក-តកចថ « Liptos » មននយថ « តច » ឬ « ត4ល » ) ជ
តក មមយចនភគលត ស:លមនចសណកកង 5នZរកម%នខrយ ។តគប9ល&តងទង5ស9មនរងល 1/ 2។?ង9ស:ល
រប9បញ> លកងតក មននEមន ន50ចតត ង មយ5ង ណតទ&ណ ។
ខស1&jត: ង ចននចនល&បតងស:លបន4< ល9គមនតច ។ នន1លថ%&ៗននE 5កវទÑ4tសZនជïថ
ល&បតងមនតតមសតតបមយបTនណÖ E ( ន&មយៗមន5ង9ទ&ភគលតមយ ) : ន50ចតត ង មយ5ង ត នងណ-
តទ&ណមយភ> ប9វន&មយៗ :
e−
ν e
−
ν
τ−
ν τ
តល&បតង ( The tau lipton ) តតវបនរកន\.ញក ងឆ ១៩៧៥ មនមT សតបសហល1&រ:ងចនមT សតប តង ។
នទEជយT ងណកeនPយ
ណតទ&ណមនមT សតបសហលសន- គជករនពលនស.ៗតបស9ចក1&តបត-កOភ1
ស:លន50ចតត ងណតទ&ណមនមT សមនសន-នទគតបសហល 3 eV/c 2 ឬ 1 / 180 000 ចនមT សន50ចតត ង។
៣.៧ ចEប>រក
ចនយមយរបស9ច{ប9រកr គមន4រcសខន9កងករសកr1&ភគលតបឋម ( ?ង9តគE ) ។ នទEជ
យT ងណ ករ11ណ7ន1&រន ទ&ននE បនង_.តន0.ងនPយគ% នលកyណcជតទសZ&នទ
បTសនZវតត វបនគតទនPយ
ភសZតងជនតច.នស:លស?កនល.1ន42ន~ ។
ក. ចនMនបរយD"ង
ច{ប9រកrចនចននបរ&យTងតបប9នយ.ងឲ-:ងថ :របណបរ&យTងមយបននក.តន0.ងន កងតបតកម%
ឬបសបកមយ 5ង9ទ&ភគលតមយកeបននក.តន0.ងស:រ ។ 1ត7មនននEអចឲ-នយ.ងអចកណត9ចននបននPយ
ច{ប9រកrចននបរ&យTង
ករកណត9ចននបរ&យTង : B = + 1 សតមប9តគប9បរ&យTងទង5ស9 , B = − 1 សតមប9តគប95ង9ទ&បរ&យTង
នន B = 0 សតមប9ភគលតន?Oងៗទង5ស9 ។ :នចE ច{ប9រកrចនចននបរ&យTង បនសថGងថ :របណ
តបតកម%នយនកGស5 ឬ ករបសបកនក.តន0.ង ?លបកចននបរ&យTងមនលន នស%.នង?លបកបននបរ&យTងន
នតកយន1លនក.តលន ។ ឧទហរណ~
p n p p n p
នយ.ងន\.ញថន 5ង

អម ដរ 35 រ បវទទនប
ន50ចតត ង នងន50ចតត ង-ណតទ&ណ កណត9នPយចននន50ចតត ង-ល&បតងវជ>មន L e = + 1 , 5ង9ទ&
ល&បតង e + នង ν e
កណត9នPយចននន50ចតត ង-ល&បតង L e = − 1 នងតគប9ភគលត:ចទន?Oងៗ
នទAតមន L e = 0 ។ ឧទហរណ~ 1នត-ករបសបកណតត ង
n p e − ν e
មនបសបក ចននន50ចតត ង-ល&បតងគ L e = 0 បន; ប91&ករបសបកវគ L e = 0 + 1 + ( − 1 )
= 0 ។ :នចEចននន50ចតត ង-ល&បតង គតត វបនរកr ។ វគមន4រcសខន9ស:លចថ ចននបរ&យTងគ
តត វសតបនរកr ។ មនបសបក B = + 1 នហ.យបន; ប91&បសបក B = + 1 + 0 + 0 = + 1 ។
តបjក9តបសហលគ ស:រ ន ន1លករបសបកមយទក9ទងនXនងមយ5ង ចននមយ5ង-ល&បតង
គតត វបនរកr ។ µ − នង ν µ តតវបនកណត9នPយ L µ = + 1 ។ 5ង9ទ&មយ5ង µ + នង ν
កណត9នPយ L µ = − 1 នង តគប9ភគលតន?OងៗនទAត L µ = 0 ។ ជចងនតកយ ចននត-ល&បតង L τ
គ
តត វបនរកr នហ.យកចVករតសន:Aងអចន2.បនចនពE τ ល&បតង នងណតទ&ណរបស9វ ។
បន
៣.៨ ភគល43តញGស 3ងចHញGស
ភគលតជនតច.នតតវបនរកន\.ញន កងឆ ១៩៥០
គបននក.តន0.ងនPយ5នZរកម%នយនកGស5 ចន
1&5ងជមយនងតប តង នង ណតត ង កងបរយកស ។ តក មចនភគលតននEគ ភគលត Κ , Λ នង Σ
សអងនXនល.ករបងR ញ1&លកyណcមនtបតកត&កង?លតកម% នង ករបសបករបស91កវ នហ.យនPយនហត
ននEនទ.បនគនÄថ ភគលតនtសZន ( ភគលតចសមGក ) ( Strange particles ) ។
ភ1មនtបតកត&មយចនភគនtសZនគថ ជនចVកល1កវបនង_.តនវ?លត?ល1&រ។ ឧទហរណ~ ន
ន1ល1&5ងមយនXទង

អម ដរ 36 រ បវទទនប
នង s ស:លតត វនងនD% EតមលPប9 5ប ( up ), នPន ( down ) នង 4យ:~នវTយ~ ( sideways ) ( ឬ
ស1ចថk នÄជទនXថ នtសZន [ strange ] ) ។
តរង ៤.៣.២
តរង ៤.៣.៣
សមសភពក#កននហដ'(ងជរដច*ន
PaKl¥it
π +
π −
K +
K -
K 0
p
n
Λ 0
Σ +
Σ 0
Σ −
Ξ 0
Ξ −
Ω −
smasPaB
kVak
emsug
árIy¨ug
⎺du
⎺ud
⎺su
⎺us
⎺sd
uud
udd
uds
uus
uds
dds
uss
dss
sss
លកណ!បស ក#ក នង អងទ,ក#ក
kVak
ចនន ចនន ចនន ចនន ចនន
នD% E នមតZសញzW រងល បន;ក បរ&យTង នtសZន ឆម បតថម ថប
5ប
នPន
នtសZន
ឆម
បតថម
ថប
u
d
s
c
b
t
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
2 3 e 1
3
− 1 3 e 1
3
− 1 3 e 1
3
2 3 e 1
3
− 1 3 e 1
3
2 3 e 1
3
Gg´TIkVak
0 0 0 0
0 0 0 0
−1 0 0 0
0 +1 0 0
0 0 +1 0
0 0 0 +1
ចនន ចនន ចនន ចនន ចនន
នD% E នមតZសញzW រងល បន;ក បរ&យTង នtសZន ឆម បតថម ថប
5ង9ទ&5ប
5ង9ទ&នPន
5ង9ទ&នtសZន
5ង9ទ&ឆម
5ង9ទ&បតថម
5ង9ទ&ថប
⎺u
⎺d
⎺s
⎺c
⎺b
⎺t
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
− 2 3 e −1 3
1 3 e −1 3
1 3 e −1 3
− 2 3 e −1 3
1 3 e −1 3
− 2 3 e −1 3
0 0 0 0
0 0 0 0
+1 0 0 0
0 −1 0 0
0 0 −1 0
0 0 0 −1
សមសភ1ចនតគប9jត: ងទង5ស9បន:ងន ន1លស:ល សហ_ល សមន នង ចច ហO &ច បនន2.
បងR ញឲ-ន\.ញថ គររបស91កវអចបញ>Wក91&លកyណc1នសសបនយT ងន1ញនលញនPយច{ប94មញzប& :
១. នមសងនក.តន0.ង1& ក កមយ នង5ង9ទ&ក កមយ ស:លឲ-ចននបរ&យTងរបស9វនស%. 0 :ចបនតតម វ ។
២. បរ&យTងនក.តន0.ង1&ក កចននប& ។
៣. 5ង9ទ&បរ&យTងនក.តន0.ង1&5ង9ទ&ក កចននប& ។

ÉksarBieRKaH
-9,
u u
;
ÉksarkñúgRsuk
1> rUbvi Tü afñak;TIbB a© b; PaK2 exmry ankmµ Rk sYgGb;rMCati
2> rUbvi Tüafñak ;TI11 PaK3 Rks YgGb;rMCati -s aFarNrdæRbCamani tkm vi Tüa saR sþ rUbvi Tüafñ ak;TI12/ RksYgGb;rM yuvCn ni gkILa e)aHB m segçbeme ron-kMENlMhat rUbvi Tüa12 PaK2/saklvi Tü al½yPUmi nÞPñMeB j mhavi Tüal ½yvi Tüa -
s aRs ed)a:t Wm:g;r Ubvi Tüa/ni B n§eday Tag )a:g nig hg; su Im/eroberoged ay C½y favI
5> kMENlMh at;rUb12 PaK5/Ehn kUy ( RUPP )
ÉksarbreTs
6. _Physics_Serway_7th_Edition.
7. Serway & Jewett,Physics for Scientists and Engineers,Brooks Cole 6 th Edition,2004.