Doradca 1/2015

Małopolski Informator Rolniczy 

doradca 

styczeń 2015 ISSN 1425-1299 nr 01/2015 cena 2,50 zł 

II Wojewódzka Konferencja dla Hodowców i Producentów Trzody 

Integrowana ochrona roślin pod nadzorem... 

Kiedy ARiMR pomoże spłacić kredyt?

Małopolski Ośrodek 

Doradztwa Rolniczego 

w Karniowicach 

T A N I E N O C L E G I 

W P O B L I Ż U K R A K O WA 

O ś r o d e k p o ł o ż o n y j e s t 

w p o b l i ż u D o l i ny Ko b y- 

l a ń s k i e j i B o l e c h o - 

w i c k i e j c o u m o ż l i w i a 

s p a c e r y , p r z e j a ż d ż k i 

r o w e ra m i , w s p i n a c z kę , 

a n a w e t j a z d ę k o n n ą 

w otoczeniu jurajskiego 

krajobrazu. 

Ośrodek oferuje: 

[ miejsca noclegowe 

w pokojach 2-4 osobowych, 

[ pokoje z łazienką 

w cenie 50 zł od osoby, 

[ dostęp do pomieszczenia 

kuchennego 

i jadalni, 

[ świetlicę z tarasem, 

z możliwością zorganizowania 

grilla, 

[ salę konferencyjną ze 

sprzętem audiowizualnym, 

[ bilard, miejsca parkingowe, 

[ noclegi od 25 zł. 

KARNIOWICE 9 

32-082 Bolechowice 

Tel.: 12 285 21 13/14 

tanienoclegi@modr.pl 

www.modr.dobrynocleg.pl 

www.facebook.com/modrkarniowice


Redakcja Małopolskiego Informatora Rolniczego 

“Doradca” przyjmuje do publikacji 

ogłoszenia, reklamy, informacje handlowe, 

artykuły sponsorowane, wkładki reklamowe 

i informacje o tematyce zgodnej z profilem 

pisma. 

WARUNKI ZAMIESZCZANIA REKLAM 

• reklama czarno-biała, A-4 

605,00 zł + VAT 

• reklama kolorowa, A-4, 

wewnątrz numeru 835,00 zł + VAT 

na okładce 

1045,00 zł + VAT 

• artykuł sponsorowany 605,00 zł + VAT 

• zamieszczenie gotowej wkładki reklamowej 

495,00 zł + VAT 

• ogłoszenia dla rolników indywidualnych 

BEZPŁATNIE 

RABAT: 

umowa całoroczna - od szóstej emisji reklamy 

stawka ulega obniżeniu o 20% od ceny 

podstawowej. 

Przy zleceniach obszernych materiałów, ogłoszeń 

wielostronicowych - możliwość negocjowania 

cen! 

⇒ redakcja nie ponosi odpowiedzilaności 

za treść reklam i ogłoszeń. 

Termin dostarczania materiałów do druku na 

miesiąc przed ukazaniem się miesięcznika 

(najpóźniej do 5 dnia miesiąca poprzedzającego 

ukazanie się czasopisma). 

Prenumerata: osoby oraz instytucje zainteresowane 

składaniem prenumeraty na nasze 

czasopismo prosimy o kontakt z redakcją „Doradcy”. 

Zapraszamy do współpracy! 


doradca 

Wydawca i redakcja: 

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego 

w Karniowicach, 

Dział Promocji i Wydawnictw 

Karniowice os. XXXV-lecia PRL 9, 

32-082 Bolechowice 

tel. (12) 285-21-14 wew.24 

kom. 609-700-003; fax: (12) 285-11-07 

e-mail: doradca@modr.pl; www.modr.pl 

www.facebook.com/MODRKarniowice 

Dyrektor MODR i Redaktor Naczelny 

Wydawnictw Ośrodka – Bronisław Dutka 

Z-ca Dyrektora i Redaktora Naczelnego 

„Doradcy” – Zbigniew Tomaszek. 

Kolegium Redakcyjne: Małgorzata Serwaczak, 

Jan Boczkowski, Grażyna Poloczek, 

Ewa Ryjak, Marian Salomon, Genowefa 

Żerdecka. 

Zespół Redakcyjny: Halina Knap, Jacek 

Gąsiorowski, Krystyna Trzebuniak, Katarzyna 

Gwiżdż, Krzysztof Kostuś. 

Skład komputerowy: Halina Knap, Krzysztof Kostuś 

Druk: TZDR Nowy Sącz. 

Nakład: 3100 egz. 

MODR 

doradca / styczeń 2015 

KARNIOWICE 

Spis treści 

WYDARZENIA MODR KARNIOWICE 

Ochrona środowiska na obszarach wiejskich ...................................... 4 

II Wojewódzka Konferencja dla Hodowców i Producentów 

Trzody Chlewnej ................. 7 

Wojewoda Małopolski z wizytą u żywych kosiarek 

pracujących na wałach przeciwpowodziowych ............................ 9 

Kurs zawodowy dla baców po raz drugi ............................................ 10 

TECHNOLOGIA PRODUKCJI 

Integrowana ochrona roślin pod nadzorem ....................................... 11 

Nawozy azotowe – świadomy wybór ................................................... 13 

Żyzność a polepszacze gleby ..................................................................... 17 

Świdośliwa ............................................................................................ 18 

Światło - a żywotność kur .................................................................... 19 

Możliwości podwyższenia zawartości energii w dawkach 

pokarmowych i mieszankach paszowych dla świń .................20 

TECHNIKA ROLNICZA 

Realizacja budynku lub budowli z istotnymi zmianami 

/odstąpieniami/ od zatwierdzonego projektu budowlanego ............. 22 

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ NA WSI 

Bezrobocie na obszarach wiejskich i możliwości jego ograniczania ... 24 

Coraz więcej różnic na wsi ................................................................... 24 

Kiedy ARiMR pomoże spłacić kredyt? ................................................ 25 

Stawki płatności bezpośrednich obowiązujące w 2014 roku ............. 26 

Usługi doradcze w nowym PROW 2014-2020 ...................................... 26 

Dobrze wykorzystane środki pomocowe w powiecie limanowskim ... 27 

ROLNICTWO EKOLOGICZNE 

Natura 2000 inspiruje pozytywnie ...................................................... 28 

Kompostowanie - stary sposób na odpady organiczne .................... 29 

Ścieżki przyrodnicze ........................................................................... 30 

W harmonii z przyrodą ......................................................................... 31 

Wosk pszczeli w ulu i poza nim ........................................................... 32 

NASZE DZIEDZICTWO KULTUROWE 

Małopolska w europejskiej sieci regionalnego dziedzictwa 

kulinarnego .............. 33 

Złoty Jubileusz Koła Gospodyń Wiejskich z Krużlowej Niżnej ........ 34 

Iwkowskie wędliny na liście produktów tradycyjnych ....................... 35 

NASZ DOM I OGRÓD 

Co kryje się w importowanej żywności? ............................................ 36 

Dynia zwiększa odporność i uspokaja ................................................ 36 

Czosnek niedźwiedzi ............................................................................ 37 

3


WYDARZENIA MODR KARNIOWICE 

Konferencja 

OCHRONA ŚRODOWISK A 

NA OBSZAR ACH WIEJSKICH 

W dniu 13.11.2014 roku 

MODR w Karniowicach odbyła 

się konferencja poświęcona 

problematyce środowiska 

naturalnego, jego stanu, 

i sposobów poprawy. Główna 

tematyka dotyczyła rozwiązywania 

problemów ochrony 

wód w rolnictwie i na 

terenach zurbanizowanych 

w różnych jej aspektach, omawiano 

także ważny element 

ochrony środowiska, jakim 

jest ochrona klimatu przez 

ograniczenie zużycia paliw 

kopalnych na rzecz wzrostu 

wykorzystania odnawialnych 

źródeł energii (OZE). 

Konferencję otworzył dyrektor Małopolskiego 

Ośrodka Doradztwa Rolniczego 

Pan Bronisław Dutka. Witając 

gości zwrócił uwagę na to, że nasz 

Ośrodek pełni wiodącą rolę w udzielaniu 

pomocy rolnikom przy pozyskiwaniu 

środków z funduszy UE. Wskazał 

na duże zainteresowanie tematami 

poruszanymi corocznie w czasie tej 

Konferencji, dowodem na to jest liczne 

grono rolników i mieszkańców wsi. Dyrektor 

MODR w sposób indywidualny 

witał przedstawicieli wyższych uczelni, 

instytutów naukowych i samorządowców 

różnych szczebli, którzy przyjęli 

nasze zaproszenie. 

Na początek odbyła się uroczystość 

wręczenia dyplomów i nagród 

laureatom konkursu na najlepsze gospodarstwo 

edukacyjne w Małopolsce. 

Przebieg konkursu przedstawiła Pani 

Grażyna Poloczek, kierownik działu 

Gospodarstwa Domowego Agroturystyki 

i Przetwórstwa. Z kolei Pan Dyrektor 

Bronisław Dutka mówił jak duże 

znaczenie ma bezpośredni kontakt 

dzieci, młodzieży i konsumentów z gospodarstwem 

rolnym. Poprzez poznanie 

zawodu rolnika tworzą się relacje 

i zaufanie do produktów oferowanych 

na rynku. 

Organizatorem konferencji byli 

pracownicy działu Systemów Produk- 

4 doradca / styczeń 2015


cji Rolnej Ekologii i Ochrony Środowiska, 

nowej jednostki powstałej w wyniku 

ostatniej reorganizacji naszego 

Ośrodka. Kierownik tego działu Pani 

Ewa Ryjak nawiązując już do tematu 

pierwszego wykładu powiedziała, 

że zaopatrzenie ludzi w wodę pitną 

o odpowiedniej jakości jest jednym 

z najważniejszych społecznych celów; 

jeszcze ważniejsza jest ilość tej wody. 

Słodka woda pitna to tylko 3% zasobów 

na kuli ziemskiej, więc nie powinna 

być traktowana tylko jako produkt 

handlowy, ale dziedziczonym dobrem 

szczególnie szanowanym i prawnie 

chronionym. 

Pierwszy wykład pt. „Ochrona wód 

w systemach melioracyjnych i zagadnienia 

budowy zbiorników małej retencji”, 

przedstawił Pan prof. Krzysztof 

Ostrowski z Uniwersytetu Rolniczego 

w Krakowie. Polska jest szczególnie 

uboga w zasoby wód powierzchniowych; 

na 1 mieszkańca przypada jej 

tylko 1600 m 3 - jest to 3-krotnie mniej 

niż średnia europejska oraz 4,5-krotnie 

mniej niż średnia światowa. Wśród 

krajów Europy zajmujemy z Belgią 

ostatnie miejsca. Niedobory wody są 

dotkliwe szczególnie w latach suszy, 

które nawiedzają Polskę co 4-5 lat. 

W ciągu całego XX wieku i kilkunastu 

ostatnich lat zbudowano w Polsce na 

rzekach tylko 108 zbiorników zaporowych. 

Pozwala to na gromadzenie 

zaledwie 6% rocznego odpływu z tych 

rzek, natomiast warunki topograficzne 

umożliwiają zwiększenie tej retencji 

do 15%. Jeżeli chodzi o czystość wód 

powierzchniowych, to systematycznie 

ulega ona poprawie, jednak nie 

jest jeszcze zadowalająca. Na stan 

zanieczyszczenia małych zlewni rzek 

wpływa gęstość zaludnienia, w obrębie 

aglomeracji notowane są podwyższone 

stężenia azotanów (-NO 3 

), 

zawiesin, jonów potasu oraz wyższa 

zasadowość wody. Duże znaczenie 

dla ochrony zasobów wodnych odgrywa 

również tzw. mała retencja wód 

powierzchniowych, ujęta w postaci 

małych zbiorników wodnych. Zostały 

wymienione wielorakie typy i funkcje 

małych zbiorników wodnych (kilkanaście 

funkcji), a ich znaczenie dalej nie 

jest doceniane. Mają ogromny wpływ 

na zapobieganie powodzi jak i suszy, 

powinny być skorelowane w systemach 

melioracyjnych odwadniająco 

– nawadniających obszarów użytkowanych 

rolniczo. Tego typu inwestycje 

w Polsce są zupełnie zaniedbane i wymagają 

interwencji ze strony instytucji 

państwa. Autor omówił również retencję 

krajobrazową, glebową, podziemną 

i śnieżną - ważne także dla ochrony 

zasobów wody na terenach użytkowanych 

rolniczo. Dla ochrony zasobów 

i jakości wód ważny wpływ ma także 

prawidłowe prowadzenie każdego gospodarstwa 

rolnego (np. nawożenie, 

ochrona roślin), płodozmian, właściwa 

agrotechnika. W samorządach lokalnych 

ważne są działania planistyczne, 

inwestycyjne oraz eksploatacja 

(konserwacja) zbiorników, rowów wraz 

z urządzeniami melioracyjnymi, gospodarowanie 

odpadami czy ściekami 

komunalnymi. 

Drugi wykład pt. „Ochrona wód 

podziemnych – strefy ochronne ujęć 

i obszary ochronne zbiorników wód 

śródlądowych” wygłosiła Pani dr Monika 

Stach - Kalarus z Regionalnego 

Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie. 

Szczególnej ochronie podlegają 

wody podziemne i ich zbiorniki znajdujące 

się na różnych głębokościach 

pod powierzchnią gruntu. Są to najczystsze 

wody w większości nadające 

się bezpośrednio do celów pitnych 

bez konieczności uzdatniania. Polskie 

prawo regulujące te kwestie to przede 

wszystkim ustawa z dnia 18.07.2001 

roku - Prawo wodne z późniejszymi zm. 

Dz. Ustaw z 2012 roku, gdzie mowa 

jest o ustanowieniu stref ochronnych 

ujęć wody i o obszarach ochronnych 

zbiorników wód śródlądowych. 

W strefach ochrony bezpośredniej 

wszelka działalność gospodarcza 

jest zabroniona, z zasady teren ten 

jest ogrodzony. W artykule nr 54. ww. 

ustawy wymieniono zakazy lub ograniczenia, 

jakie mogą być wprowadzane 

w sąsiedniej strefie, czyli w strefie 

ochrony pośredniej ujęcia wód podziemnych. 

Są to następujące obostrzenia: 

zakaz wprowadzania ścieków do 

wód i do ziemi, rolnicze wykorzystanie 

ścieków, stosowanie nawozów i środków 

ochrony roślin, roboty melioracyjne 

i wykopy ziemne, lokalizowanie 

ferm chowu zwierząt, mycie pojazdów, 

lokalizowanie składowisk odpadów, 

parkingów, wydobywanie kopalin 

i inne. Z kolei na terenie ochrony pośredniej 

ujęć wód powierzchniowych 

oprócz ww. zakazów wymienia się: zakaz 

budowy budynków mieszkalnych, 

turystycznych, urządzanie pryzm kiszonkowych, 

zakaz chowu ryb, pojenia 

i wypasu zwierząt, może być też 

nałożony na rolników obowiązek stosowania 

odpowiednich upraw zapobiegających 

erozji. 

Na wykładzie przedstawiono mapy 

z lokalizacji głównych zbiorników wód 

podziemnych oraz ich obszary ochronne, 

a także strefy ochronne wód podziemnych 

i powierzchniowych w Małopolsce. 

Szczegółowo był omawiany 

główny zbiornik wód podziemnych 

(GZWP) nr 451., tzw. subzbiornik Bogucice, 

dla którego obecnie wyznacza 

się obszar ochronny; ma on powierzchnię 

51 km 2 w tym 20% to grunty 

rolnicze, na których będą wprowadzone 

pewne ograniczenia. Będzie też 

konieczność dostosowania miejscowych 

planów zagospodarowania przestrzennego 

(MPZP) w poszczególnych 

gminach. Subzbiornik Bogucice obejmuje 

południowo wschodnią część 

Krakowa, i części gmin Wieliczka, Kłaj 

oraz Niepołomice. Jest to ważny strategicznie 

rezerwuar wody pitnej dla 

aglomeracji krakowskiej (z epoki III-cio 

rzędu), w związku z tym powinien podlegać 

szczególnej ochronie; tym bardziej, 

że na tym zbiorniku zlokalizowano 

już kilkadziesiąt studni głębinowych 

od 60 – 200 m głębokości. 

Obszary ochronne i zakres obostrzeń 

wyznacza się w zależności od 

szybkości infiltracji wód opadowych 

do zbiornika, czyli zależą od grubości 

warstw i rodzaju gleby przykrywającej 

obszary wodonośne. Wykazano 


5


obszary „podatne” (czas przesiąkania 

5–25 lat), w których po zweryfikowaniu 

aktualnego stanu rolnictwa, nie 

sformułowano ograniczeń w obrębie 

subzbiornika Bogucice. Natomiast na 

obszarze „bardzo podatnym” (czas 

przesiąkania poniżej 5 lat), który 

obejmuje bardzo małą powierzchnię 

0,31 km 2 zakazano lokalizacji ferm 

hodowlanych w systemie bezściołowym, 

zakaz przechowywania obornika 

w pryzmach w polu, zakaz stosowania 

gnojowicy, rolniczego wykorzystania 

ścieków, soli drogowej w okresie zimowym, 

a także nieprzekraczanie dawek 

nawozowych ponad potrzeby uprawianych 

roślin, w tym na łąkach i pastwiskach 

dawka azotu nie może przekraczać 

60 kg N/ha/rok. 

Trzeci wykład pt. „Racjonalne stosowanie 

małych oczyszczalni ścieków 

na terenach wiejskich” dotyczył zagadnień 

coraz bardziej popularnych 

szczególnie w Małopolsce. Pan dr 

Zbigniew Mucha z Politechniki Krakowskiej 

wymienił najpierw regulacje 

prawne UE oraz krajowe ustawy i rozporządzenia 

m.in. Ramową Dyrektywę 

Wodną, Dyrektywę Ściekową oraz 

Prawo Wodne. Wynika z nich główny 

do spełnienia cel – osiągnięcie w Polsce 

dobrego stanu wód do 2015 roku, 

między innymi przez obowiązek wyposażenia 

aglomeracji w kanalizacje 

i oczyszczalnie ścieków. W Dyrektywie 

Ściekowej znajduje się zapis odnoszący 

się bezpośrednio do przydomowych 

oczyszczalni ścieków (POŚ), 

a mianowicie „w przypadku, gdy budowa 

systemów kanalizacji zbiorczej nie 

przyniosłaby korzyści dla środowiska 

lub powodowałaby nadmierne koszty, 

możliwe jest zastosowanie systemów 

indywidualnych odbioru ścieków”. 

Następnie wykładowca wymienił 

kilkanaście czynników decydujących 

o wyborze metod i technik usuwania 

i oczyszczania ścieków na terenach 

wiejskich. POŚ to zespół urządzeń 

do oczyszczania ścieków bytowych 

z pojedynczych domów, niewielkich 

ich zgrupowań lub z obiektów użytkowania 

zbiorowego, położonych poza 

zasięgiem zbiorczych układów kanalizacyjnych 

o zakresie przepustowości 

od 0,5 – 5,0 m3/dobę (czyli dla 4 – 50 

mieszkańców). 

Wdrażanie POŚ powinno być poprzedzone 

szerszą analizą, m.in. analizą 

warunków terenowych i analizą 

techniczno-ekonomiczną. Zgodnie 

z rozporządzeniem Ministra Środowiska 

z 22.07.2014 roku, sieć kanalizacji 

zbiorczej należy planować wówczas, 

jeżeli wskaźnik długości sieci wynosi 

co najmniej 120 mieszkańców na 1 kilometr 

kanalizacji, czyli nie więcej niż 

8,3 metra kanalizacji na 1 mieszkańca. 

W strefach ochrony przyrody, strefach 

ujęć wody i strefach ochrony zbiorników 

wód śródlądowych, oraz w rejonach 

gdzie spadek terenu wynosi 1% 

i więcej, wskaźnik jest obniżony do 90 

mieszkańców na 1 km kanalizacji, czyli 

na 1 mieszkańca nie może przypadać 

więcej niż 11 mb kanalizacji. Jeżeli na 

planowanym terenie wyliczony wskaźnik 

jest mniejszy (czyli teren jest mniej 

zaludniony), oraz gdy pozwalają na to 

inne warunki, wówczas uzasadnione 

będzie zastosowanie indywidualnego 

odbioru i oczyszczania ścieków. 

W trakcie wykładu przedstawiono 

metody oczyszczania ścieków, procesy 

i układy technologiczne, a także 

urządzenia stosowane przy budowie 

małych oczyszczalni. Przedstawione 

zostały schematy różnych rozwiązań 

oczyszczalni ze złożem żwirowym, 

hydrofitowe (roślinne), z osadem 

czynnym, ze złożami biologicznymi, 

reaktory membranowe (MBR), oraz 

reaktory o działaniu cyklicznym (SBR). 

W krajach UE takich jak np. Francja 

czy Niemcy wydano zakaz oczyszczania 

ścieków w gruncie bez wcześniejszego 

biologicznego ich oczyszczenia. 

Tym samym nie ma już tam możliwości 

stosowania oczyszczalni złożonej 

z osadnika gnilnego i drenażu rozsączającego 

czy studni chłonnej. 

W Polsce takie zakazy obowiązują 

w strefach ochronnych wód oraz na 

obszarach o gęstej zabudowie zdefiniowanych, 

jako „aglomeracje”. 

W oczyszczalniach przyjmujących 

ścieki od mniej niż 2000 mieszkańców 

(a więc także w oczyszczalniach przydomowych), 

z których ścieki odprowadzane 

są poza własne gospodarstwo 

do cieków wodnych płynących lub 

stojących, wymaga się stosowania 

biologicznych metod oczyszczania. 

Spełnienie tego warunku sprawdza 

się przez okresowe badanie ścieków 

oczyszczonych, w których nie przekroczy 

się dopuszczalnych – określonych 

wartości wskaźników zanieczyszczeń. 

W podsumowaniu wykładowca 

stwierdził, że wdrażanie przydomowych 

oczyszczalni ścieków przez 

samorządy lokalne, powinno być 

w zgodzie z kryteriami zrównoważonego 

rozwoju, a wiec nie może być wdrażane 

kompleksowo i bezkrytycznie. 

Ważne jest najpierw staranne przeprowadzenie 

konsultacji społecznych, 

przygotowanie dokumentacji geologicznej, 

projektowej, przetargowej, 

a następnie zrealizowanie inwestycji 

przez doświadczonych wykonawców. 

Nie mniej ważnym ogniwem funkcjonowania 

tego systemu jest prowadzenie 

właściwej eksploatacji urządzeń 

i z góry zaplanowany system stałego 

nadzoru. 

Ostatni wykład dotyczył „Wykorzystania 

odnawialnych źródeł energii 

(OZE) na przykładzie ogniw fotowoltaicznych 

(PV)”. Temat przedstawił Pan 

dr Ryszard Tytko, profesor Zespołu 

Szkół Elektrycznych nr 1 w Krakowie, 

autor wielu książek i publikacji na temat 

OZE, konsultant sejmowych komisji 

ustawodawczych. Wykładowca rozpoczął 

od wyjaśniania problemów na 

jakie napotyka sektor OZE w Polsce, 

które ogólnie dotyczą złych przepisów 

lub latami odkładanych rozwiązań 

prawnych. Mamy na szczęście znowelizowana 

ustawę Prawo Energetyczne 

z 11.09.2013 roku tzw. „mały trójpak”, 

który otwiera nam wszystkim drogę 

do powszechnego zastosowania 

w każdym domu urządzeń wykorzystujących 

OZE, z częściowym dofinansowaniem 

środków krajowych i funduszy 



UE. W Polsce istnieje ogromny i dotąd 

niewykorzystany potencjał - szczególnie 

energii słonecznej, energii biomasy 

rolniczej, energii ciepła Ziemi, czy 

też energii wiatrowej. Szacuje się, 

że w krajach UE moc zainstalowana 

w ogniwach PV osiągnęła 4500 MW, 

tymczasem w Polsce do roku 2013 

było zamontowane tylko 2,5 – 3 MW 

(ułamek procenta) w ogniwa fotowoltaiczne. 

W trakcie wykładu przeprowadzono 

analizę przypadku dla Instalacji 

fotowoltaicznej wykorzystującej 

energię słoneczną w domu jednorodzinnym. 

Wytwarzanie energii elektrycznej 

w tzw. mikroinstalacji o mocy 

do 40 kW zwolnione jest z obowiązku 

zakładania działalności gospodarczej. 

Procedura przygotowania inwestycji 

jest bardzo korzystna i uproszczona; 

rozpoczyna się od złożenia wniosku 

o przyłączenie mikroinstalacji do sieci 

elektroenergetycznej Zakładu Energetycznego. 

Następnie Przedsiębiorstwo 

Energetyczne ustala warunki 

przyłączenia (wymagania techniczne 

i eksploatacyjne), a następnie termin 

właściwego podłączenia instalacji do 

sieci. Koszt liczników energii i układu 

zabezpieczeń, także ich montaż należy 

do operatora systemu dystrybucyjnego 

energii. 

W trakcie wykładu przedstawiono 

elementy budowy i funkcjonowanie 

typowej instalacji o mocy początkowej 

4 KW (ok.40 m 2 ), z możliwością przyszłej 

rozbudowy. Koszt całkowity brutto 

wynosi ok.24 000 zł i zwróci się po 

8–9 latach eksploatacji. W programie 

Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska 

przygotowano program tzw. 

„Prosument „zgodnie, z którym do budowy 

mikroinstalacji można uzyskać 

40% dotację. Warunkiem jej uzyskania 

jest konieczność zaciągnięcia pożyczki, 

którą będzie można załatwić bezpośrednio 

w NFOŚ, w WFOŚ, poprzez 

niektóre banki lub za pośrednictwem 

Gminy. Z góry zaplanowane jest bardzo 

korzystne1% oprocentowanie oraz 

1% prowizja bankowa. 

Należy mieć nadzieję na lepszy 

i spójny system prawny w Polsce oraz 

na korzystne finansowe wsparcie, które 

pozwolą na powstanie wielu inwestycji 

i usług, szczególnie w zakresie 

ochrony zasobów i jakości wody pitnej. 

Dla ochrony klimatu i poprawy czystości 

powietrza potrzebny jest szybki 

rozwój mikroinstalacji wykorzystujących 

energię ze słońca, biomasy rolniczej 

(np. biogaz), energię z wiatru, 

wody, czy ciepła Ziemi (pompy ciepła). 

W czasie konferencji zaprezentowały 

się firmy: Bank Zachodni WBK 

S.A. 21 Oddział w Krakowie z ofertą 

bardzo tanich pożyczek dla rolników, 

firma Sotralentz – Skierniewice znany 

już od kilkunastu lat w Polsce producent 

doskonałych przydomowych 

oczyszczalni ścieków, Fundacja „Ekocentrycy” 

z Krakowa z doradztwem 

i technologią „BIO – budownictwa” 

(z gliny lub wapna, ze słomy lub z paździerzy 

konopnych), Firma Controlenergy 

Kraków z ofertą optymalizacji 

i oszczędzania energii, Szkolne Laboratorium 

OZE - ZSE nr. 1. z Krakowa 

z ofertą modelu domowej instalacji 

fotowoltaicznej, firma Marseplast Niepołomice 

przyjechała z wystawą kilku 

przydomowych oczyszczalni ścieków. 

Jan Knapik 

(koordynator i prowadzący konferencję) 

II Wojewódzka Konferencja dla 

Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej 

Po zeszłorocznym sukcesie i pozytywnym 

odbiorze I Wojewódzkiej Konferencji 

dla Hodowców i Producentów 

Trzody Chlewnej „Opłacalność produkcji 

i dobrostan świń”, Małopolski Ośrodek 

Doradztwa Rolniczego podjął decyzję 

o kontynuacji wydarzenia w roku 

bieżącym. Organizatorem konferencji 

był Dział Systemów Produkcji Rolnej, 

Ekologii i Ochrony Środowiska, 

nowa jednostka organizacyjna Ośrodka, 

która powstała z połączenia dwóch 

dotychczasowych działów – technologii 

i ekologii. Konferencja odbyła się 20 

listopada br. w siedzibie Małopolskiego 


w Karniowicach. Tegoroczna edycja 

wydarzenia była współfinansowana 

ze środków Województwa Małopolskiego, 

a jej współorganizatorami była 

firma paszowa Schaumann Polska 

oraz Stacja Hodowli i Unasieniania 

Zwierząt w Bydgoszczy. Konferencji 

towarzyszyła ekspozycja stoisk 

promocyjnych firm z branży rolniczej, 

w tym firm paszowych – Schaumann 

i Dossche, jednostki certyfikującej 

Cobico, spółki inseminacyjnej SHiUZ 

w Bydgoszczy, firmy Kellfri oferującej 

sprzęt rolniczy oraz banku PKO. 

Oficjalnego otwarcia konferencji 

oraz powitania przybyłych gości dokonał 

dyrektor MODR w Karniowicach 

– Bronisław Dutka oraz kierownik 

Działu – mgr inż. Ewa Ryjak. W wydarzeniu 

udział wzięło blisko 160 uczestników. 

Wśród gości, poza hodowcami 

i producentami trzody chlewnej oraz 

doradcami z terenu całej Małopolski, 

obecni byli przedstawiciele nauki 

w osobach dr hab. Ryszarda Tuza 

z Katedry Hodowli Trzody Chlewnej 

Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie 

oraz dr inż. Magdaleny Szyndler-Nędzy 

z Działu Genetyki i Hodowli Zwierząt 

Instytutu Zootechniki w Balicach. 

Środowisko hodowlane prezentowali: 

mgr inż. Krzysztof Kaczorowski – 

kierownik małopolskiej filii Polskiego 

Związku Hodowców i Producentów 

Trzody Chlewnej POLSUS oraz lek. 


7


wet. Stanisław Pędziwiatr ze stacji 

unasieniania loch Wetrol, zaś producenckie 

– członkowie Związku Producentów 

Trzody Chlewnej w Pałecznicy, 

Spółdzielni Eko Tucz w Książu 

Wielkim i Spółdzielni Produkcji Rolnej 

„Diament” w Otfinowie. W gronie 

uczestników gościliśmy także mgr inż. 

Wojciecha Rasińskiego, kierownika 

krakowskiego przedstawicielstwa Polskiej 

Federacji Hodowców Bydła i Producentów 

Mleka. 

Pierwszy wykład zaprezentowany 

przez lek. wet. Zbigniewa Dzionka, 

głównego doradcę żywieniowego 

firmy Schaumann Polska, dotyczył 

żywieniowych metod poprawy odporności 

i wyników produkcyjnych 

u świń. Prelegent szczegółowo omówił 

znaczenie stosowania krótkołańcuchowych 

kwasów organicznych, 

enzymów, probiotyków i związków 

mineralnych w żywieniu trzody oraz 

prawidłowego, precyzyjnego zbilansowania 

składników pokarmowych 

w dawce w odniesieniu do stanu zdrowia 

zwierząt oraz efektywności produkcji. 

Zaznaczył, że na wykorzystanie 

pasz i prawidłowe funkcjonowanie 

przewodu pokarmowego świń – głównego 

układu odpowiedzialnego za odporność 

zwierząt, ma wpływ nie tylko 

jakość i rodzaj stosowanych komponentów 

paszowych, ale również struktura 

zadawanych mieszanek. 

Kolejnym wykładowcą zaproszonym 

przez organizatorów był lek. 

wet. Tomasz Kądzielawa z Dębicy, 

specjalista chorób świń i hodowca 

w jednym, prowadzący ponad dwudziestoletnią 

praktykę lekarską na terenie 

województwa podkarpackiego. 

Prelekcja dra Kądzielawy obejmowała 

tematykę profilaktyki, jako zasadniczego 

elementu racjonalnej kontroli stanu 

zdrowia świń oraz możliwości poprawy 

efektywności produkcji w gospodarstwach 

drobnych i średniotowarowych. 

Prelegent przybliżył najbardziej uciążliwe 

jednostki chorobowe dotykające 

trzodę, omówił drogi ich szerzenia 

i wielofalowe konsekwencje wystąpienia, 

przedstawił harmonogram szcze- 

Lek. wet. Zbigniew Dzionek tłumaczy znaczenie struktury pasz 

pień na poszczególne choroby we 

wszystkich grupach produkcyjnych 

oraz podkreślił znaczenie właściwych 

warunków higienicznych 

w chlewni, jako podstawowej zasady 

skutecznego zapobiegania chorobom. 

Wyraził także obawę przed 

wystąpieniem i skutkami wirusowej 

epidemicznej biegunki świń (PED) 

oraz afrykańskiego pomoru (ASF) 

dla polskich stad, dla których największe 

zagrożenie stanowi pojawienie 

się choroby za naszą 

wschodnią granicą, uczulając na 

Lek. wet. Tomasz Kądzielawa w trakcie wykładu 

zachowanie przez hodowców szczególnej 

ostrożności. 

Ostatni prelegent, mgr inż. Piotr Garlicki, 

główny specjalista ds. hodowli trzody 

chlewnej z bydgoskiej Stacji Hodowli 

i Unasieniania Zwierząt, w swoim wykładzie 

pt.: „Nowoczesna technika inseminacji 

loch – kateter Gedis” przedstawił 

zasady prawidłowego przygotowania loch 

do zabiegu unasieniania, omówił warunki 

pozyskiwania i konfekcjonowania nasienia, 

skutecznej inseminacji oraz jej zalety. 

Zaprezentował także system unasieniania 

loch i loszek w oparciu o zastosowanie 



Mgr inż. Piotr Garlicki omawia korzyści 

ze stosowania kateteru Gedis 

kateteru Gedis, pozwalający na wykonanie 

zabiegu w sposób łatwy, a przy 

tym efektywny. 

Wszystkie wykłady poparte były 

licznymi przykładami i sugestiami 

wynikającymi z wieloletniej praktyki 

prelegentów oraz uzupełnione obrazowymi 

zdjęciami. Spotkały się 

z dużym zainteresowaniem słuchaczy, 

aczkolwiek nie zabrakło krytycznych 

opinii i uwag ze strony odbiorców. Dla 

organizatorów i wykładowców – cennych 

i skłaniających do zastanowienia. 

Pytań było wiele, a ożywioną dyskusję 

trzeba było w ostateczności przenieść 

do kuluarów, w których wykładowcy 

i słuchacze debatowali do końca spotkania. 

Konferencja zakończyła się 

wspólnym obiadem zaproszonych gości 

i organizatorów. 

Napięta i trudna sytuacja producentów 

trzody, związana z niskimi cenami 

skupu żywca, brakiem stabilizacji 

i niepewną przyszłością była jednym 

z głównych tematów dyskusji i budziła 

Lek. wet. Zbigniew Dzionek podczas dyskusji 

wiele emocji. Hodowcy apelowali do 

organizatorów o wsparcie ich głosów 

w dyskusji z władzami samorządowymi 

oraz ministerstwem rolnictwa. Będąc 

świadomymi mnogości problemów 

i prawa do minorowych nastrojów spowodowanych 

obecnym położeniem, 

dziękujemy Państwu za tak liczne 

przybycie i udział w konferencji. Mamy 

również nadzieję, że w przyszłym roku 

spotkamy się w podobnym gronie, ale 

w lepszych nastrojach i z jaśniejszymi 

perspektywami. Zapraszamy do nas 

za rok! 

Dr inż. Agata Karpowicz 

Wojewoda Małopolski z wizytą u żywych kosiarek 

pracujących na wałach przeciwpowodziowych! 

Wojewoda Małopolski Jerzy 

Miller wizytował tereny badawcze 

zlokalizowane na wałach 

przeciwpowodziowych 

w Krzeczowie i Wołowicach, 

które już drugi rok - w ramach 

pilotażu - są utrzymywane 

przez owce. 

Wśród uczestników wydarzenia było 

wielu znamienitych gości, m.in władze 

Wojewódzkiego Funduszu Ochrony 

Środowiska i Gospodarki Wodnej 

w Krakowie w osobie Zastępcy Prezesa 

Józefa Kały, Prorektor Uniwersytetu 

Wizyta studyjna była zorganizowana 

przez Małopolski Ośrodek Doradztwa 

Rolniczego w Karniowicach. 


9


Rolniczego Florian Gambuś, Dyrektor 

Centrum Transferu Technologii UR 

Marcin Kobuszewski, Prezes Małopolskiej 

Izby Rolniczej Ryszard Czaicki, 

Wójt Gminy Czernichów Szymon Łytek 

oraz przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego, 

Urzędu Wojewódzkiego, 

Małopolskiego Zarządu Melioracji 

i Urządzeń Wodnych, naukowcy z Uniwersytetu 

Rolniczego, Instytutu Melioracji 

i Użytków Zielonych, a także hodowcy 

owiec, członkowie fundacji oraz 

pracownicy MODR. 

W części terenowej uczestnicy 

zwiedzili obydwa obszary badawcze, 

na których zamiast koszenia mechanicznego 

zastosowano wypas owiec 

i kóz. Następnie, po krótkim poczęstunku 

złożonym z różnorodnych dań 

z jagnięciny rozpoczęła się część 

naukowa, podczas której odbyła się 

ożywiona dyskusja. Na pytania odpowiadali 

pracownicy Uniwersytetu 

Rolniczego (dr. inż. Piotr Kacorzyk, 

Jolanta Majcher - Łoś) zatrudnieni do 

wykonania badań naukowych. 

W podsumowaniu Wojewoda Miller 

pozytywnie odniósł się do takiej 

formy prowadzenia pielęgnacji obwałowań 

- jako alternatywy do stosowanego 

obecnie na masową skalę koszenia 

mechanicznego. Zwrócił się do 

kierownika projektu o przygotowanie 

szczegółowej kalkulacji kosztów wprowadzenia 

tej metody do powszechnej 

praktyki, która powinna być istotnie 

tańsza od prowadzonej obecnie, a nawet 

bezkosztowa. 

Pozytywne opinie uczestników 

to dobry prognostyk do zastosowania 

wypasu małych przeżuwaczy do 

utrzymywania wałów przeciwpowodziowych 

we właściwym stanie jako 

rozwiązania systemowego. Zależy to 

jednak od wyników specjalistycznych 

badań. Są one prowadzone nieprzerwanie 

od dwóch lat we współpracy 

z Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie. 

Raport na zakończenie sezonu 

2014 r. jest już gotowy i czeka na 

akceptację Zarządu Wojewódzkiego 

Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki 

Wodnej w Krakowie, który 

finansuje przedsięwzięcie. 

O szczegółach będziemy informować 

na stronie www.owcenawaly.pl 

Piotr Sendor - Kierownik projektu 

Kurs zawodowy dla baców po raz drugi 

Panująca obecnie moda na folklor 

oraz kulturę ludową spowodowała 

także ożywienie tradycji, w jakże 

niedocenianej kulturze pasterskiej 

w województwie małopolskim. Bardzo 

dobrym tego przykładem jest kurs 

bacowski zorganizowany już po raz 

drugi przez Małopolski Ośrodek Doradztwa 

Rolniczego w Karniowicach, 

dzięki przyznanej dotacji podmiotowej 

z Urzędu Marszałkowskiego Województwa 

Małopolskiego. 

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra 

Pracy i Polityki Społecznej 

z dnia 27 kwietnia 2010 r. zawód baca 

i juhas znalazł się na ministerialnej liście 

zawodów rzemieślniczych. Tylko 



Izba Rzemieślnicza i Małej Przedsiębiorczości 

w Katowicach, jako jedyna 

w Polsce posiada uprawnienia Ministra 

Edukacji na przeprowadzanie egzaminu 

państwowego, który upoważnia do 

zawodu baca i juhas. 

Kurs odbył się w dniach 24-29 listopada 

2014 r. w Piwnicznej – Zdrój. 

W kursie wzięło udział 20 uczestników. 

Tak jak to wielkim zaskoczeniem w poprzednim 

roku był udział kobiety, tak 

i w tym roku nie małe zainteresowanie 

wzbudziło uczestnictwo młodziutkiej 

pasterki z terenów Sądecczyzny. 

Warunkiem udziału było co najmniej 

3-letnie prowadzenie chowu i hodowli 

owiec. Zajęcia teoretyczne przeprowadzili 

doświadczeni wykładowcy Uniwersytetu 

Rolniczego w Krakowie m.in. 

prof. dr hab. Edward Wierzchoś, dr 

hab. Edyta Molik, dr hab. Urszula Kaczor, 

dr inż. Małgorzata Bogusz, dr inż. 

Maciej Murawski, dr Barbara Kiełbasa 

oraz Instytutu Zootechniki w Balicach 

- dr inż. Jacek Sikora. Część tematów 

prezentowana była przez przedstawicieli 

innych instytucji państwowych jak: 

mgr Małgorzata Kozień - Wojewódzka 

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów 

Rolno Spożywczych w Krakowie, 

mgr inż. Leszek Skoczek - Państwowa 

Inspekcja Pracy w Krakowie, Józef 

Michałek, Piotr Kohut – Fundacja 

Pasterstwo Transhumacyjne oraz lek. 

wet. Przemysław Stawarczyk. Tematyka 

kursu dotyczyła głównie chowu 

i hodowli owiec, 

ich fizjologii i chorób, 

wartości odżywczych 

mięsa 

owczego. Kursanci 

bardzo dużo dowiedzieli 

się o podstawach 

ekonomiki, 

marketingu, 

elementach racjonalnej 

gospodarki 

łąk i pastwisk oraz 

aspektach prawnych 

związanych z produkcją owczarską 

m.in. prowadzenie firmy i gospodarstwa 

agroturystycznego. Zajęcia 

praktyczne z zakresu technologii wytwarzania 

serów owczych odbyły się 

w Leśnicy, a przeprowadził je mistrz 

bacowski Kazimierz Furczoń. Podczas 

zajęć praktycznych uczestnicy doskonalili 

wiedzę przy puceniu oscypka, 

wyrobu redykołki, bundzu czy bryndzy 

owczej. 

Finałem wyczerpujących zajęć był 

egzamin zawodowy przeprowadzony 

przez Izbę Rzemieślniczą i Małej 

Przedsiębiorczości w Katowicach, 

który odbył się w dniu 8 grudnia br. 

w Nowym Targu. Egzamin składał się 

z 2 części. W części praktycznej każdy 

musiał zaprezentować i udowodnić 

umiejętności z zakresu wyrobów serów 

owczych, strzyżenia owiec i korekty 

racic. Druga część to egzamin 

pisemny i ustny z wiedzy teoretycznej, 

która wbrew pozorom nie była taka 

prosta. Po całodziennych zmaganiach 

Komisja Egzaminacyjna przedstawiła 

wszystkim pozytywne wyniki. Tym samym 

do grona 19 czeladników i jednego 

mistrza z roku 2013, dołączyła grupa 

20 wykwalifikowanych zawodowych 

baców! 

Bardzo cieszy to powiększające 

się grono osób tak pięknego i tradycyjnego 

rzemiosła, który zaczyna się „liczyć” 

poza granicami kraju. Uzyskany 

dyplom po zdanym egzaminie będzie 

uznawany w całej Unii Europejskiej. 

Szeroko rozumiana kultura pasterska 

to nie tylko agroturystyka, ale 

również nasze dziedzictwo kulturowe, 

które powinno się wspierać i promować 

poprzez stwarzanie możliwości 

spotkań z innymi ludźmi, nawiązywanie 

kontaktów i więzi społecznych. 

Ewelina Stajnder 

Fot. Ewelina Stajnder 

Koncepcja integrowanej ochrony 

roślin nie jest czymś nowym w sposobie 

gospodarowania rolniczego, już 

w latach pięćdziesiątych XX wieku problem 

ten zaczęto nagłaśniać. W 1959 

roku, a więc 55 lat temu w Stanach 

Zjednoczonych Ameryki Północnej 

grupa uczonych z Kalifornii opublikowała 

pracę zatytułowaną: „Koncepcja 

integrowanego zwalczania”. Publikacja 

TECHNOLOGIA PRODUKCJI 

Integrowana ochrona roślin pod nadzorem ... 

ta była nie tylko szukaniem nowej drogi 

dla ochrony roślin opanowanej wtedy 

przez masowe stosowanie chemicznych 

środków ochrony roślin (ś.o.r), ale 

była też zwrotem w kierunku wykorzystania 

w ochronie naturalnych zjawisk 

zachodzących w środowisku, a więc 

czynników wpływających na pojaw 

i liczebność organizmów szkodliwych. 

Podniesiona została potrzeba powrotu 

do innych metod ochrony roślin, 

a przede wszystkim metody biologicznej. 

Ta pierwsza publikacja poświęcona 

integracji dotyczyła zwalczania 

mszyc przez ochronę ich wrogów 

naturalnych i ewentualne stosowanie 

środków selektywnych. Jednocześnie 

stanowiła przełom w ochronie roślin, 

w której rozpoczęła się era integracji 

(Pruszyński 2008). 


11


W Polsce Stachyra (1975) w książce 

pt. „Ochrona roślin a ochrona przyrody” 

pisał o potrzebie integrowania 

metod zwalczania chorób i szkodników 

roślin, a więc harmonijnego łączenia 

z metodami gospodarskimi, płodozmianami, 

wprowadzeniem odmian 

odpornych i wzmacnianiem biologicznych 

oporów środowiska. Była to 

odpowiedź na olbrzymie zagrożenie, 

jakie powodowało niekontrolowane 

stosowanie chemicznych ś.o.r. np. 

DDT. Koncepcja integrowanej ochrony 

roślin stała się podstawą do opracowania 

założeń i upowszechniania integrowanej 

produkcji roślin rolniczych 

i ogrodniczych (Golinowska 2013). 

Integrowana produkcja jest certyfikowanym 

systemem gospodarowania, 

w którym prowadzi się produkcję roślin 

z wykorzystaniem zrównoważonego 

postępu technicznego i biologicznego 

w uprawie, ochronie roślin i nawożeniu, 

zwracając szczególną uwagę na 

zdrowie ludzi i ochronę środowiska. 

Od 1 stycznia 2014 r. system integrowanej 

ochrony roślin zaczął obowiązywać 

w Polsce. Wymagania dotyczące 

integrowanej ochrony roślin 

zostały ujęte w Rozporządzeniu Ministra 

Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 

kwietnia 2013 r. (Dz.U. poz.505) i są 

zgodne z załącznikiem III do Dyrektywy 

2009/128/WE. Działania jakie należy 

podjąć w ramach realizacji ogólnych 

zasad integrowanej ochrony zawarto 

w załączniku do niniejszej Dyrektywy, 

a ich rozwinięcie zawiera tabela 1. 

Sprawą bardzo ważną jest odnotowywanie 

wszelkich działań w danej 

uprawie roślin w dokumencie przeprowadzonych 

zabiegów ochrony roślin 

lub karcie historii pola, ponieważ 

sposób realizacji zasad integrowanej 

ochrony roślin w gospodarstwie rolnym, 

ogrodniczym będzie poddany 

kontroli ze strony Państwowej Inspekcji 

Ochrony Roślin i Nasiennictwa. 

Z definicji integrowanej ochrony wynika, 

że głównym celem jej zastosowania 

stanowi bezpieczeństwo zdrowia 

ludzi, zwierząt i środowiska, a użycie 

chemicznych ś.o.r. jest krokiem ostatecznym. 

Bardzo trudno będzie zmienić 

mentalność wielu producentów, 

dla których tradycyjny system ochrony 

roślin opierał się wyłącznie na fazach 

rozwojowych roślin. W integrowanej 

ochronie roślin odchodzi się od takiego 

sposobu postępowania, a zabieg 

jest wykonany w terminie, kiedy jest 

niezbędny, po wyczerpaniu zastosowanych 

m.in. metod agrotechnicznych. 

Opracowane programy ochrony roślin 

rolniczych i ogrodniczych prezentują 

w sposób przejrzysty dopuszczone 

do stosowania preparaty chemiczne 

wraz z wykazem substancji czynnych, 

wchodzących w ich skład. Program 

ochrony roślin jest zbiorem zaleceń do 

zastosowania wyłącznie na wypadek 

wystąpienia zagrożenia ze strony organizmów 

szkodliwych po przekroczeniu 

progu ekonomicznej szkodliwości. 

Z badań ankietowych przeprowadzonych 

wśród sadowników przez Katedrę 

Entomologii Stosowanej SGGW, 

w Warszawie (Dąbrowski 2014) wynika, 

że czynnikiem decydującym 

o wyborze chemicznego ś.o.r. w kolejności 

od najważniejszego do najmniej 

ważnego okazała się cena (65%), następnie 

skuteczność (60%), natomiast 

bezpieczeństwo dla środowiska (czyn- 

Tabela 1. Zabiegi i operacje do stosowania w ramach integrowanej ochrony roślin 

Działania w celu zapobiegania lub 

ograniczenia występowania 

organizmów szkodliwych 

Korzystanie z narzędzi 

wspomagających podejmowanie 

decyzji o zwalczaniu 


Podejmowanie działań w celu 

minimalizowania zagrożeń 

związanych ze stosowaniem 

środków ochrony roślin 

— płodozmian 

— monitorowanie organizmów szkodliwych 

— termin siewu lub sadzenia 

— agrotechnika uprawy 

— progi ekonomicznej szkodliwości 

— stosowanie odmian odpornych/tolerancyjnych 

oraz materiału siewnego orologiczne 

— opracowania naukowe, dane mete- 

wytworzonego i poddanego ocenie — korzystanie z usług doradczych 

zgodnie z przepisami o nasiennictwie 

w integrowanej ochronie roślin 

— biologiczne i mechaniczne zwalczanie 


— zrównoważone nawożenie, nawadnianie 

i wapnowanie 

— stosowanie środków higieny (np. 

czyszczenie i dezynfekcja maszyn, 

sprzętu itp.) 

— działania innowacyjne stosowane 

w gospodarstwie 

— stosowanie selektywnych środków 

ochrony roślin 

— ograniczenie liczby zabiegów 

— redukowanie dawek 

— przemienne stosowanie środków 

ochrony roślin z uwzględnieniem 

różnych substancji czynnych 



nik istotny w integrowanej ochronie 

roślin) 78% sadowników uplasowało 

na trzecim miejscu. Każdy producent 

oraz doradca z zakresu integrowanej 

produkcji obejmującej integrowaną 

ochrony roślin musi korzystać z opracowanych 

przez instytuty branżowe 

metodyk integrowanej ochrony roślin. 

Zakres tematyczny metodyk obejmuje 

wszystkie etapy produkcji rolniczej 

i ogrodniczej od wyboru stanowiska 

i przygotowania pola oraz wyboru odmiany, 

poprzez zabiegi agrotechniczne 

(nawożenie, cięcie, nawadnianie), 

do monitoringu i zwalczania chorób, 

szkodników i chwastów. Szczególna 

uwaga została zwrócona na wykorzystanie 

sygnalizacji i prognozowania 

chorób i szkodników oraz na prawidłowy 

dobór środków ochrony roślin 

i technikę ich stosowania. Metodyki 

stanowią pełen zestaw zaleceń opartych 

na wynikach najnowszych badań 

własnych i danych z literatury (Sobiczewski 

i Meszka 2014). 

Na aspekt ekonomiczny przed 

podjęciem ostatecznej decyzji o zastosowaniu 

zabiegu chemicznym 

ś.o.r. w kontekście stosowania integrowanej 

ochrony roślin Golinowska 

(2013) zwraca uwagę szeregując kolejność 

pozyskiwania informacji dla 

opracowania własnego dobrego programu 

integrowanej ochrony roślin: 

1. Identyfikacja agrofaga. 

2. Ocena populacji. 

3. Określenie uszkodzeń i strat (ujęcie 

ekonomiczne). 

4. Przegląd dostępnych metod ochrony 

roślin. 

5. Określenie możliwości interakcji 

agrofag – inne agrofagi – organizmy 

pożyteczne. 

6. Analiza lokalnych ograniczeń środowiskowych, 

społeczno-prawnych 

oraz ocena interakcji z innymi 

zabiegami. 

7. Podjęcie decyzji. 

Ś.o.r. należy stosować na zasadzie: 

„tak mało, jak jest to konieczne 

i tyle, aby było to skuteczne i ekonomicznie 

opłacalne” (Sosnowska 

i Korbas 2013). Aby program był 

skuteczny, producent musi w efekcie 

końcowym znać odpowiedź na 

podstawowe pytania (Matyjaszczyk 

i wsp. 2010): 

a. w jakim terminie wykonać zabieg? 

b. czy zabieg jest uzasadniony ekonomicznie? 

c. jaki preparat zastosować i w jakiej 

dawce? 

Praktyczne i efektywne wdrożenie 

systemu integrowanej ochrony roślin 

będzie wymagało wielu lat pracy 

z producentem, we współpracy 

z dobrze przygotowanym od strony 

teoretycznej i praktycznej doradcą. 

Ostatecznie trzeba będzie pogodzić 

rachunek ekonomiczny producenta 

z bezpieczeństwem zdrowotnym człowieka, 

zwierząt i zachowaniem równowagi 

w środowisku przyrodniczym. 

Andrzej Gmiąt 

Źródło: Na podstawie opracowania „Wybrane 

zagadnienia z ekonomiki ochrony roślin ważne 

dla praktyki rolniczej”. Autor Andrzej Gmiąt. 

Nawozy azotowe 

– świadomy wybór 

Przełom lata i jesieni dla wielu 

rolników jest okresem, kiedy podejmowana 

jest decyzja o zakupie nawozów 

azotowych na przyszły sezon 

wegetacyjny. Wynika to między innymi 

z nieco atrakcyjniejszych cen tych 

produktów w tym czasie i ich dobrej 

dostępności na rynku. Zwykle jest tak, 

że im bliżej wiosny, tym ceny wyższe, 

a dostępność towaru mniejsza. Dlatego 

część rolników decyduje się na 

zakup azotu już teraz. 

Wśród wielu nawozów azotowych 

na polskim rynku naprawdę trudno dokonać 

najlepszego wyboru dla naszego 

gospodarstwa produktu. Wiadomo, że 

większość rolników od lat stosuje saletrę 

i mocznik, ale nauka nie stoi w miejscu, 

dlatego na rynku pojawia się coraz 

więcej interesujących propozycji. Spróbujmy 

przyjrzeć się im bliżej. 

Azot w nawozach mineralnych występuje 

w trzech podstawowych formach: 

amidowej, amonowej i azotanowej. 

Każda z nich ma oczywiście swoje 

wady i zalety. Różnią się one między 

sobą szybkością działania, co ma często 

kluczowe znaczenie przy wyborze 

nawozu. Ale czy słusznie…? 

Spośród trzech form azotu, rośliny 

są w stanie bezpośrednio pobrać jedynie 

dwie: azot amonowy NH 4 

+ 

i azotanowy 

NO 3- 

. Aby stać się dostępny dla 

roślin azot z mocznika musi przejść 

hydrolizę do formy amonowej i nitryfikację 

do azotanowej. Do tego potrzebuje 

wody, temperatury i czasu. O tym 

wie prawie każdy. Ile czasu potrzeba 

żeby azot amidowy stał się dostępny 

dla roślin? Przy temperaturze gleby 

wynoszącej 5 o C azot z mocznika 

przechodzi do formy amonowej w czasie 

około dwóch tygodni. Na nitryfikację 

do formy azotanowej potrzebuje 

w tych warunkach kolejnych 10 dni. 

Ale już przy temperaturze gleby wynoszącej 

10 o C azot z mocznika przechodzi 

hydrolizę do formy amonowej 

w ciągu 8 dni, a nitryfikacja do formy 

azotanowej (saletrzanej) następuje 

w ciągu kolejnego tygodnia. 


13


Rośliny w większości pobierają 

- 

z gleby azot NO 3 

czyli saletrzany lub 

inaczej mówiąc azotanowy. Jest to forma 

najszybciej i najłatwiej dostępna dla 

roślin, ale ma jedną zasadniczą wadę. 

Nie jest zatrzymywana w glebie, przez 

co łatwo ulega wymywaniu. Poza tym 

młode rośliny preferują pobieranie formy 

amonowej, a nie azotanowej, która 

jest przez nie pobierana niechętnie. 

Drugą formą azotu, która jest dostępna 

dla roślin jest forma amonowa 

NH 4+ 

. Jest pobierana w mniejszych 

ilościach, ale za to chętniej przez młode 

rośliny. Ważne jest to, że nie ulega 

stratom z gleby tak łatwo jak forma azotanowa, 

dzięki czemu jest formą zdecydowanie 

efektywniejszą. Jest ona wiązana 

przez kompleks sorpcyjny gleby, 

w przeciwieństwie do saletrzanej, która 

bezpośrednio trafia do roztworu glebowego. 

Z praktycznego punktu widzenia 

bardzo często jest tak, że w oziminach 

na pierwszą dawkę azotu jest stosowana 

szybko działająca saletra amonowa, 

która zawiera formę amonową 

i saletrzaną azotu. Problematyczna staje 

się tutaj jednak możliwość ewentualnej 

straty formy azotanowej, której rośliny 

uśpione po zimie mogą nie zdążyć 

pobrać, zanim ulegnie wymyciu z gleby. 

A może się tak stać, zwłaszcza po intensywnych 

roztopach dużych ilości 

śniegu po zimie albo w czasie deszczowej 

wiosny. Pamiętajmy, że w przypadku 

rzepaku panuje naczelna zasada, że 

na polu to azot ma czekać na rzepak, 

a nie odwrotnie. Ważne jest, aby zdążyć 

zastosować dostępne formy tego składnika 

tuż przed ruszeniem wegetacji wiosennej, 

bowiem szczególnie po długim 

okresie rozwoju jesiennego (jak to było 

na przykład w ubiegłym sezonie) wiosną 

w glebie brakuje azotu i konieczne 

jest jak najszybsze jego podanie. 

Jednak samo wysianie azotu to jedno, 

a jego pobranie przez młode rośliny 

i wbudowanie w łańcuchy białkowe, to 

zupełnie coś innego. Istnieje, bowiem 

szereg czynników i składników, które 

bardzo istotnie wpływają na efektywność 

odżywiania tym pierwiastkiem roślin. 

Jednym z nich jest siarka. 

Z punktu widzenia rolnika najważniejsze 

jest to, że zapotrzebowanie na 

siarkę wzrasta proporcjonalnie w miarę 

pobierania przez roślinę azotu. 

Ważne więc jest to, aby wraz z azotem 

była podawana łatwo dostępna 

siarka, której obecność ma kluczowy 

wpływ na pobieranie i przetwarzanie 

azotu przez rośliny. Również w przypadku 

zbóż jest to bardzo istotny pierwiastek 

– niewystarczające nawożenie 

siarką prowadzi do zmniejszenia ilości 

białka, a w konsekwencji do pogorszenia 

wartości wypiekowej mąki. 

Wielu rolników zadaje sobie jednak 

pytanie, czy stosując nawozy azotowe 

z siarką nie spowodują obniżenia pH 

gleby? 

Trzeba jasno powiedzieć, że zastosowanie 

większości nawozów azotowych 

dostępnych na naszym rynku 

powoduje lokalne zakwaszenie rizosfery 

(gleby w bezpośrednim sąsiedztwie 

strefy korzeniowej). Spowodowane jest 

to nie tyle obecnością siarki w nawozach, 

co przemianami azotu w glebie, 

skutkującymi zwiększeniem obecności 

zakwaszających jonów wodorowych 

H+ w warstwie ornej gleby. I tak według 

prof. Grzebisza, aby zneutralizować zakwaszające 

działanie np. 100 kg mocznika, 

trzeba zastosować ponad 180 kg 

wapna węglanowego zawierającego 

min 50% CaO. (źródło: ABC wapnowania 

2005). 

Tak więc producenci nawozów wychodząc 

naprzeciw nowym wyzwaniom 

stworzyli nową gamę nawozów pod nazwą 

Sulfammo N-Pro, które doskonale 

wpisują się w efektywne zarządzanie 

gospodarką azotową roślin uprawnych. 

W przypadku systemu nawożenia 

rzepaku i zbóż ozimych zaleca się 

na drugą dawkę zastosowanie form 

azotu szybko i jednocześnie długo 

działających (amonową i amidową). 

Warunek ten spełniają wymienione nawozy 

– zawierają te dwie najbardziej 

efektywne formy azotu. W ich składzie 

znajdują się również makroelementy 

takie jak: wapń, siarka i magnez. Warto 

jeszcze przypomnieć, że nie tylko 

siarka, ale i magnez jest składnikiem 

warunkującym efektywne pobieranie 

i przetwarzanie azotu. Niedobór siarki 

czy magnezu może doprowadzić 

do osłabienia przetwarzania, a co 

za tym idzie również pobierania tego 

pierwiastka przez rośliny. Dodatkowo 

nawozy te zawierają kompleks 

N- Pro (pochodne indolu z alg morskich) 

powodujący szybsze pobieranie azotu, 

i przyspieszający jego przemiany 

w roślinie. Dzieje się tak, ponieważ 

N-Pro intensyfikuje transport azotu 

z korzeni do części wegetatywnych 

rośliny oraz bezpośrednio wpływa na 

większe wytwarzanie reduktazy azotanowej, 

enzymu niezbędnego w procesach 

przemiany azotu. Dzięki temu 

transformacja azotu jest aż 4-krotnie 

szybsza, a jego pobieranie przez rośliny 

o 19% większe. Kompleks N-Pro 

nie tylko zwiększa wielkość plonów, 

ale poprawia także ich jakość, redukując 

ilość szkodliwych azotanów 

w roślinie. Dodatek szybko reaktywnego 

wapnia (mezocalc) w każdej 

granuli nawozu, razem z magnezem, 

daje efekt buforu, tak aby azot z nawozu 

nie powodował miejscowego zakwaszenia 

gleby, o czym była mowa 

wcześniej. Gama Sulfammo N-pro, to 

jedyne granule azotowe z substancjami 

biostymulującymi dostępne obecnie 

na rynku. Dostarczają one roślinie 

nie tylko azot, ale dają jej dodatkowo 

swoisty mechanizm zwiększający jego 

pobieranie, przetwarzanie i wykorzystanie. 

To bardzo inteligentne i przemyślane 

rozwiązanie mające na celu 

zwiększenie efektywności nawożenia 

azotowego roślin. 

Ważne jest, aby decyzję o wyborze 

nawozu azotowego podejmować świadomie, 

w sposób przemyślany, kierując 

się nie tylko ceną czystego składnika, 

ale również jego dostępnością i przyswajalnością 

dla roślin. Warto przy tym 

przyjrzeć się technologii nawożenia 

azotem w swoim gospodarstwie i skorygować 

ją o najnowsze zdobycze nauki. 

Warto to zrobić, ponieważ zoptymalizowana 

gospodarka azotem, to klucz do 

sukcesu w każdej z upraw rolniczych 

i ogrodniczych. To także wymierne korzyści 

finansowe dla rolnika. 

Wojciech Prokop 


artykuł sponsorowany


„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.” 

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju 

Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. 

Publikacja opracowana przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach. 

Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 

– Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach 

informuje o możliwości skorzystania z nieodpłatnych usług 

doradczych dla wnioskodawców i beneficjentów PROW 2007-2013 

Projekt realizowany jest od 09.06.2014 roku do 31.07.2015 roku. Celem projektu jest objęcie 

rolników uczestniczących w działaniach PROW 2007-2013 dodatkową pomocą doradczą, która 

udzielana jest w zakresie: 

• prawidłowości dokumentowania i rozliczania poniesionych przez beneficjentów kosztów, 

• prawidłowości dokumentowania realizacji operacji, 

• wniosków w sprawie zmian umów o przyznanie pomocy, 

• przygotowywania odpowiedzi na pisma otrzymywane z Agencji Restrukturyzacji 

i Modernizacji Rolnictwa w ramach postępowania w sprawie przyznania pomocy oraz 

postępowania o wypłatę pomocy, w tym przygotowywania środków zaskarżenia, 

• przygotowywania odpowiedzi lub zastrzeżeń do protokołów (raportów) z kontroli 

u wnioskodawców i beneficjentów, 

• spraw dotyczących zwrotu pomocy finansowej oraz zwrotu nienależnie lub nadmiernie 

pobranych środków. 

Informacji na temat możliwości skorzystania z doradztwa udzielają: 

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach 

tel. (12) 285-21-13 lub 14, e-mail: row@modr.pl 

oraz Terenowe Zespoły Doradztwa Rolniczego 

Więcej informacji na www.modr.pl 



Ż y z n o ś ć 

a polepszacze gleby 

Zespół właściwości fizycznych, 

chemicznych, biologicznych określa 

żyzność gleby zapewniającą roślinom 

naturalne warunki do ich rozwoju. 

Przydatność gleby do celów rolniczych 

i jej wartość uprawowa zależy 

od wielu czynników. Z punktu widzenia 

agrotechniki do najważniejszych cech 

gleby należy: zasobność w składniki 

mineralne, odczyn pH, zawartość 

substancji organicznej - próchnicy, 

aktywność mikrobiologiczna, zdolność 

do zatrzymywania wody. W czasie 

produkcji rolnej niektóre właściwości 

gleby można zmienić poprzez nawożenie, 

wapnowanie. Zasobność gleby 

w składniki mineralne powinno się 

ustalać na poziomie pozwalającym 

na zaspokojenie potrzeb pokarmowych 

roślin w oparciu o badania gleby 

w SCHR. Składniki pokarmowe dostarczane 

z nawozami ulegają trwałemu 

związaniu z glebą przemieszczaniu, 

wymyciu, ulatniają się. Dodatkowo 

zmniejszyły się źródła nieorganicznego 

fosforanu, a specjalizacja w rolnictwie 

doprowadziła w niektórych regionach 

rolniczych do dużego niedoboru 

nieorganicznego fosforanu. Dlatego 

obok wysokiej dostępności dla roślin 

z profilu glebowego składników mineralnych 

brak dostępności jednego 

z nich, należy uzupełnić wybierając alternatywne 

źródła nawozowe. 

Wprowadzenie nowych, lepszych 

metod produkcji ograniczających używanie 

środków ochrony roślin, nawożenia 

organicznego czy mineralnego 

wymusza niejako na rolnikach poszukiwanie 

alternatywnych metod wzbogacających 

glebę. Na polskim rynku 

istnieją firmy chemiczne, które oprócz 

nawozów mineralnych w swoich ofertach 

proponują preparaty poprawiające 

żyzność gleb, przy jednoczesnym 

zwiększeniu ilości składników pokarmowych 

w glebie. Preparaty te, to 

użyźniacze gleby, stymulatory, efektywne 

mikroorganizmy, polepszacze 

gleby, których funkcja zależy od składu 

i uzyskanego końcowego efektu. 

Użyźniacze glebowe to produkty 

zawierające węgiel organiczny, mikroorganizmy 

oraz makro i mikroelementy. 

Służą do podnoszenia urodzajności 

gleby. Zawarte w nich mikroorganizmy 

inicjują i przyspieszają procesy przetwarzania 

resztek pożniwnych: słomy, 

obornika i wraz z minerałami glebowymi 

tworzą próchnicę – naturalne 

siedlisko życia gleby oraz magazyn 

składników pokarmowych dla roślin. 

Użyźniona gleba pobudza wzrost 

i rozwój systemu korzeniowego roślin 

i umożliwia roślinom pobór składników 

pokarmowych z form wcześniej niedostępnych. 

Polepszacze glebowe to przede 

wszystkim mączki mięsno-kostne 

pochodzące z utylizacji martwych 

zwierząt, to uboczne produkty pochodzenia 

zwierzęcego. Używane są do 

poprawienia właściwości gleby. Mączki 

mięsno-kostne nie wpływają jednak 

na strukturę gleby. 

Celem polepszaczy jest długotrwałe 

zasilenie gleby i roślin w fosfor i azot. 

Dodatkowo na prawidłowy wzrost roślin 

wpływają dostarczone przez preparat 

wapń, magnez, siarka i mikroelementy. 

Ułatwiają roślinom pobieranie 

z gleby składników odżywczych, pozwalają 

znacznie zmniejszyć zużycie 

nawozów mineralnych, pomocne są 

w uprawie roślin na glebach ubogich 

w próchnicę oraz wszędzie tam, gdzie 

od lat zaniedbywane było nawożenie 

organiczne. Polepszacze gleby mogą 

być stosowane jedynie: 

• przy zakładaniu plantacji traw; 

• przed siewem zbóż, kukurydzy, 

roślin motylkowatych, poplonów 

ścierniskowych oraz roślin przeznaczonych 

do celów technicznych. 

W obydwu wymienionych przypadkach 

polepszacze gleby stosuje sie 

w ilości do 5 ton na 1 ha uprawy nie 

częściej niż raz na 2 lata. 

Polepszaczy gleby nie można stosować: 

• na łąkach trwałych i pastwiskach 

trwałych; 

• do produkcji podłoży ogrodniczych; 

• pod uprawy roślin przeznaczonych 

do bezpośredniego spożycia przez 

ludzi, z wyjątkiem przygotowywania 

stanowiska pod te uprawy w roku 

poprzedzającym sadzenie roślin. 

Polepszacze glebowe, poprawiają 

strukturę i chłonność gleb. Jest to ważne 

z punktu widzenia ekonomicznego, 

gdyż często kwota zaoszczędzona na 

nawozach wielokrotnie przewyższa 

koszty użycia polepszacza. 

Każda osoba chcąca zakupić 

mączki zwierzęce celem zastosowania 

ich jako polepszacze gleby zobowiązana 

jest zgłosić ten fakt do powiatowego 

lekarza weterynarii, na którego 

terenie znajduje się miejsce, gdzie 

zostaną wykorzystane polepszacze 

gleby. Aby wyeliminować możliwość 

kontaktu zwierząt gospodarskich 

z rozsianymi polepszaczami gleby należy 

niezwłocznie po ich wysianiu wymieszać 

je z glebą przy użyciu pługa 

lub brony talerzowej. 

Stymulatory gleby to preparaty, 

które aktywizują procesy biologiczne 

gleby. Poprzez zwiększenie różnorodności 

biologicznej i wzrost aktywności 

mikroorganizmów żyjących w glebie 

prowadzą do poprawy aktywności 

fauny, cyklów przemian substancji or- 


17


ganicznej, cyklów geochemicznych, 

struktury fizycznej gleby. 

Efektywne mikroorganizmy /EM/ 

to kompleks kultur pożytecznych mikroorganizmów: 

bakterii, grzybów 

i promieniowców. Jest to kompozycja 

kultur bakteryjnych, którą wprowadza 

się do agrosystemu w celu przyspieszenia 

jego biologicznej regeneracji 

np. procesów próchnicotwórczych. 

EM niwelują pochodzące z gleby patogeny, 

przyśpieszają rozkład substancji 

organicznych, zwiększają 

dostępność odżywczych składników 

mineralnych i przydatnych związków 

organicznych, wiążą azot atmosferyczny 

dostarczając roślinom substancji 

niezbędnych do ich wzrostu 

i plonowania. 

Organizmy glebowe są niezbędnym 

warunkiem życia roślin. Niestety 

w glebie bogactwo mikroorganizmów 

glebowych jest często ograniczone. 

Ich niedobór jest wynikiem zaniedbania 

nawożenia organicznego, przenawożenia 

nawozami mineralnymi 

(nadmierne zasolenie gleb jest dla 

mikroorganizmów toksyczne), stosowania 

chemicznych środków ochrony 

roślin jak również zanieczyszczenie 

środowiska. Efektywne mikroorganizmy 

nie są nawozem, co potwierdza 

ustawa z dnia 10 lipca 2007 roku 

o nawozach i nawożeniu pozwalają 

one wzmocnić działanie innych metod 

gospodarowania glebą. 

Rodzi się pytanie - który z produktów 

wybrać, by mieć gwarancję kompleksowości 

działania, skuteczności 

oraz pełnego bezpieczeństwa naszych 

gleb i upraw? 

Stosowanie mikroorganizmów 

nie tylko w ramach technologii EM, 

ale także zawartych w użyźniaczach 

glebowych, jest przedmiotem dyskusji 

w środowiskach naukowych. Wielu 

mikrobiologów i gleboznawców 

twierdzi, że jest to metoda nie tylko 

niezwykle skuteczna dla poprawy 

jakości gleby, ale także całkowicie 

bezpieczna dla ludzi i zwierząt. Jednak 

coraz częściej słychać zastrzeżenia 

wskazujące, że wprowadzenie 

określonych kultur mikroorganizmów 

do środowiska zamieszkałego przez 

kultury endemiczne może w dłuższej 

perspektywie doprowadzić do trudnych 

do przewidzenia zjawisk. Poza 

tą kwestią istnieje ryzyko, że wprowadzone 

do gleby mikroorganizmy 

nie przeżyją w niej długo. 

Przy stosowaniu polepszaczy 

gleby pochodzenia zwierzęcego 

wiele budzi się wątpliwości, dlatego 

Główny Inspektorat Weterynarii 

w Warszawie w sierpniu 2006 r. 

opracował Kodeks Dobrej Praktyki 

stosowania polepszaczy gleby 

w gospodarstwach rolnych. Powstał 

on w oparciu o przepisy zawarte 

w opublikowanym rozporządzeniu 

Ministra Rolnictwa i Rozwoju wsi 

z dnia 7 grudnia 2004 r. „W sprawie 

wymagań weterynaryjnych dla dodatków 

do wzbogacania gleby”, ( Dz. U. 

z 2004 r. Nr 269, poz. 2676, z późniejszymi 

zmianami.). Głównym jego celem 

jest rozpropagowanie wśród producentów 

rolnych zasad stosowania 

zgodnie z prawem unijnym i polskim 

polepszaczy gleby wytwarzanych 

z ubocznych produktów pochodzenia 

zwierzęcego. 

20 listopada 2012 roku weszło 

w życie rozporządzenie Ministra Rolnictwa 

i Rozwoju Wsi z dnia 24 października 

2012 roku w sprawie wymagań 

weterynaryjnych dla nawozów 

organicznych i polepszaczy gleby, 

wytworzonych z produktów ubocznych 

pochodzenia zwierzęcego, produktów 

pochodnych lub z udziałem 

tych produktów (Dz. U. 2012 poz. 

1216). Wyżej wymienione rozporządzenie 

określa wymagania weterynaryjne 

dla umieszczania na rynku 

na terytorium RP nawozów organicznych 

lub polepszaczy gleby zawierających 

mączki mięsno-kostne. 

Należy pamiętać, że końcowy 

efekt działania wszystkich użyźniaczy 

gleby zawsze jest wypadkową 

współdziałania wielu czynników, których 

część jest poza kontrolą rolnika. 

Dorota Paczyńska 

Źródło: www.kulturawsi.pl/fakty i wydarzenia - 

Preparaty poprawiające żyzność gleby - M. Biały 

wrp.pl/doping-dla-zbóż 

www.agrosukces.pl/czynniki - kształtujące - żyzność 

- gleb 

EM naturalnie aktywny - Greenland Technologia 

Świdośliwa 

Świdośliwa uprawiana jest na plantacjach 

towarowych w Kanadzie i północnych 

stanach USA. W Polsce świdośliwa 

jest mało znana, uprawiana 

jest amatorsko w ogrodach i działkach. 

W naszym klimacie jest w pełni 

mrozoodporna. 

Świdośliwa to długowieczne krzewy, 

które mogą rosnąć około 30 lat. 

Krzewy kwitną na biało, a owoce to 

czarne jagody zebrane w grona. Smak 

jagód bardzo słodki nadają się do jedzenia 

na surowo jak i do produkcji 

dżemów, konfitur. Jagody zawierają 

więcej niż inne owoce substancji mineralnych, 

witamin z grupy B, magnezu 

i potasu. Dojrzałe owoce świdośliwy 

bogate są w antocjany. 

Świdośliwa to krzewy, które dorastają 

do 4-5 m wysokości, owocują 



obficie na pędach ubiegłorocznych i dwuletnich. 

Owocują już w 3 roku uprawy. 

Swidośliwa ma niewielkie wymagania glebowe, 

jednak młodym, nowo sadzonym roślinom 

dla dobrego przyjęcia się warto zapewnić nieco 

lepsze warunki, niż te wymagane przez starsze 

egzemplarze. 

Gleba ma duże znaczenie w powodzeniu 

uprawy i wpływa na wielkość plonu. Świdośliwa 

lepiej rośnie na piasku gliniastym niż na ciężkiej 

glebie gliniastej lub ilastej. Korzenie roślin nie 

znoszą zatapiania i podmokłych terenów. Ponadto 

lekki spadek (pochyłość) terenu zapewnia 

dobre napowietrzenie i odwodnienie gleby. 

Krzewy najlepiej rosną na glebach lekko kwaśnych 

(pH 6,0–6,5), ale tolerują też gleby lekko 

alkaliczne (do pH 7,5). 

Warto też wiedzieć, że roślin nie trzeba sadzić 

bardzo gęsto. Dzięki odrostom korzeniowym 

szybko się rozrastają, tworząc z czasem 

gęste zarośla czy żywopłoty. 

Rozmnażanie świdośliwy jest bardzo łatwe. Roślina sama rozrasta 

się przez odrosty korzeniowe. Świdośliwy rozmnaża się też przez 

sadzonki zielne i półzdrewniałe, odkłady oraz z nasion 

Jolanta Szczygieł 

Światło - a żywotność kur 

Coraz większe wymagania konsumentów, 

co do jakości produktów pochodzenia 

zwierzęcego, w tym m.in. 

jaj konsumpcyjnych wpływa bezpośrednio 

na zmiany w produkcji drobiu, 

zwłaszcza jeśli chodzi o warunki 

hodowli. Wymagania te zmuszają hodowców 

do modyfikowania czynników 

zoohigienicznych takich jak: temperatura, 

wilgotność powietrza, natężenie 

światła oraz czynników genetycznych 

m.in. pochodzenie kur. Dbałość o efektywność 

produkcji zwierzęcej wymaga 

również odpowiedniego dostosowania 

do warunków panujących w kurniku 

oraz systemów żywienia do typu produkcji 

i potrzeb żywieniowych ptaków 

w poszczególnych fazach rozwoju. 

Na żywotność ptaków wpływa 

szereg czynników związanych z produkcją, 

ale najważniejszą rolę odgrywa 

światło zarówno naturalne, jak 

i sztuczne. Produkcja nieśna kur, 

a także produkcja brojlerów zależna 

jest w dużym stopniu od długości 

dnia świetlnego. Światło wpływa na 

liczbę i wielkość jaj, tempo pobierania 

paszy, ale także żywotność stada. 

W przypadku kur nieśnych ważne jest, 

by stymulacja świetlna nie była realizowana 

wcześniej niż przed osiągnięciem 

przez ptaki wagi 1550 gram. Wykazano, 

że poniżej tej masy ciała ptaki 

wykazują niższy szczyt produkcyjności 

oraz produkują dużo mniejsze jaja. 

W budynkach bez okien stosuje 

się program świetlny oparty na obniżeniu 

liczby godzin światła w okresie 

wychowu i przedłużeniu dnia w okresie 

nieśności. Przepisy unijne nakazują, 

aby kury podlegały 24 godzinnemu 

rytmowi świetlnemu podczas, którego 

będzie zaplanowany odpowiedni, nieprzerywalny 

okres ciemności. 

W przypadku pomieszczeń 

z oknami trudno dokładnie dostosować 

odpowiedni program świetlny, gdyż naturalna 

długość dnia świetlnego różni 

się w zależności od pór roku. Poza 

tym okna muszą być rozmieszczone 

w sposób umożliwiający jednolite 

oświetlenie całego pomieszczenia. 

Barwa światła ma tu również istotne 

znaczenie. Jasne, intensywne 

światło powoduje wzrost agresywności 

i pobudliwości ptaków, co objawia 

się kanibalizmem, a także rośnie zapylenie 

powietrza, które może powodować 

choroby układu oddechowego. 

Światło niebieskie działa na kurczęta 

uspokajająco, zielone stymulująco, 

a czerwonego światła ptaki nie widzą 

- używa się go jako nocne lub do łapania. 

Nowoczesne obiekty hodowlane 

wyposażone są w świetlówki zielone 

i niebieskie o zmiennym natężeniu 

światła, które umożliwiają dokładniejszą 

kontrolę nad wzrostem ptaków. 

Niestety nie opracowano dotąd 

standardowego programu świetlnego, 

który pozwoliłby regulować długość 

i intensywność światła na fermach drobiu. 

Tak naprawdę zależy to od indywidualnych 

warunków środowiskowych 

każdego budynku inwentarskiego oraz 

naturalnych potrzeb zwierząt, które 

hodowca obserwuje doglądając codziennie. 


19


W chowie brojlerów w celu dokładniejszej 

kontroli świetlnej można 

zamontować w kurnikach specjalny 

programator - zegar, który reguluje 

codzienne przerwy w oświetleniu. Im 

większa intensywność światła tym 

większe spożycie paszy. Jeśli zauważymy 

słabsze przyrosty zaleca się 

włączyć dodatkowo zielone światło 

na 2h rano i 2h wieczorem - np. podczas 

kontroli stada i zbieraniu sztuk 

padłych. Oprócz tego powinno się 

wprowadzać regularne okresy całkowitej 

ciemności. Według przepisów 

unijnych okres ten powinien wynosić 

około 1/3 doby, aby ptaki mogły odpocząć 

i uniknąć problemów związanych 

z immunosupresją (okresowym lub 

nieodwracalnym uszkodzeniem funkcji 

i struktury układu odpornościowego) 

i prawidłowym widzeniem. Można sterować 

długością okresu ciemności, 

w zależności od tego, jakie przyrosty 

chcemy osiągnąć. Im bardziej będziemy 

skracać ten okres, tym ptaki będą 

pobierać więcej paszy i automatyczne 

osiągać większe przyrosty. 

Czystość i higiena lamp oraz odpowiednia 

intensywność i rozmieszczenie 

punktów świetlnych tj. 2 m od 

ścian i 2,5- 3 m od posadzki zwiększa 

efektywność i prawidłowe wykorzystanie 

światła. Natężenie światła 

powinno wynosić od 30 - 40 Lux (tj. 

około 4 - 5 W/m²). Dla piskląt jednodniowych 

powinno się stosować do 

3 - 6 Lux (0,5 - 1 W/m²), a w kolejnych 

dniach po zasiedleniu stosuje 

się oświetlenie o większym natężeniu 

(do 20 lx), następnie zmniejsza się, 

by po 35. dniu życia ponownie zwiększyć. 

Zabieg ten sprzyja ogólnemu 

rozwojowi ptaków, układów i narządów 

wewnętrznych, zapewnia regularne 

przyrosty masy ciała brojlerów, 

zmniejszając ryzyko chorób. 

Ewelina Stajnder 

Źródła: http://www.wipasz.pl 

http://www.agror.pl 

http://www.czwa.odr.net.pl 

Możliwości podwyższenia zawartości energii w dawkach 

pokarmowych i mieszankach paszowych dla świń 

Chcąc osiągnąć optymalne wyniki 

produkcyjne, a więc wysoką płodność 

i plenność loch, a także wysokie 

przyrosty dobowe i dobre wykorzystanie 

paszy na kilogram przyrostu 

w tuczu, przy jednoczesnym wysokiej 

mięsności tuszy, poza odpowiednim 

doborem osobników do kojarzeń, 

należy zadbać o jak najlepsze pokrycie 

zapotrzebowania na składniki 

pokarmowe dla poszczególnych grup 

technologicznych świń. Mieszanka 

lub dawka pokarmowa powinny być 

prawidłowo zbilansowane pod względem 

zawartości białka, poszczególnych 

aminokwasów limitujących, 

witamin i związków mineralnych, 

włókna pokarmowego oraz energii 

metabolicznej. Wyższy poziom energii 

w dawkach i mieszankach dla 

świń można uzyskać poprzez wprowadzenie 

do paszy komponentów typowo 

energetycznych, dodatków paszowych 

wpływających na poprawę 

strawności oraz stosowanie nowoczesnych 

technik obróbki materiałów 

paszowych. 

Kukurydza 

Znaczny udział zbóż w mieszankach 

paszowych dla świń, wynoszący 

przeważnie około 70%, decyduje 

o tym, że stanowią one najważniejszy 

komponent energetyczny w mieszance 

lub dawce dla świń. Głównym 

składnikiem energetycznym zbóż 

jest skrobia. Ze względu na jej wysoką 

zawartość, a także dużą zasobność 

w węglowodany rozpuszczalne 

w wodzie oraz tłuszcz, największą 

wartością energetyczną w grupie 

zbóż charakteryzuje się kukurydza. 

W 1 kg ziarna znajduje się około 14 

MJ energii metabolicznej. Cechami 

pożądanymi tego gatunku zboża, 

w odniesieniu do świń są również 

śladowe ilości substancji antyżywieniowych 

i niska zawartość włókna surowego 

oraz duża smakowitość ziarna. 

Kukurydza zawiera średnio 5-6% 

tłuszczu, który stanowi dobre źródło 

niezbędnych nienasyconych kwasów 

tłuszczowych (NNKT), w szczególności 

kwasu linolowego oraz witaminy 

E. Dobrej jakości, prawidłowo wysuszone 

ziarno może być stosowane 

w żywieniu wszystkich grup technologicznych 

świń, najczęściej polecane 

jest jednak dla prosiąt, warchlaków 

i tuczników do 70 kg m.c. oraz 

loch wysokoprośnych i karmiących. 

Udział kukurydzy w mieszankach paszowych 

wynosi zazwyczaj 15-40%. 

W mieszankach paszowych dla młodych 

zwierząt udział śruty kukurydzianej 

może wynosić do 60%, pod 

warunkiem utrzymania prawidłowego 

zbilansowania białkowo-energetycznego 

oraz uwzględnienia stosunku 

pomiędzy kwasami tłuszczowymi nasyconymi 

i nienasyconymi. 

Z uwagi na jej kaloryczność, stosowanie 

kukurydzy w żywieniu loszek 

remontowych, loch luźnych i niskoprośnych 

powinno być ograniczone. Limity 

jej udziału dotyczą również dawek 

i mieszanek dla tuczników znajdujących 

się w ostatniej fazie tuczu. 

W mieszankach i dawkach dla starszych 

tuczników udział kukurydzy 

powinien wynosić maksymalnie 15%. 

Większy udział tego zboża wpływa 



na obniżenie jakości i przydatności 

technologicznej słoniny, powodując 

jej miękkość, mazistość i żółte zabarwienie. 

W warunkach polskich, 

ziarno kukurydzy w okresie zbioru 

charakteryzuje się dużą zawartością 

wody (powyżej 30%), co w połączeniu 

z obecnością węglowodanów i częstym 

skażeniem ziarna grzybami pleśniowymi 

sprawia, że jest to surowiec 

łatwo psujący się. Fakt ten wymusza 

stosowanie konserwacji ziarna przez 

suszenie, kiszenie lub zaprawianie 

kwasami organicznymi. 

Suszenie ziarna kukurydzy jest 

dość drogim procesem, który pochłania 

od 30 do nawet 50% kosztów 

uprawy przy niskim plonie. Aby ziarno 

kukurydzy mogło być bezpiecznie 

przechowywane powinno być wysuszone 

do wilgotności poniżej 15% 

i schłodzone do temperatury poniżej 

10°C. 

Kiszenie wilgotnego ziarna kukurydzy 

po jego rozdrobnieniu jest 

prostą i dobrą metodą konserwacji. 

Wpływa również na zwiększenie 

strawności zawartych w zbożu składników 

pokarmowych i energii. W żywieniu 

świń kiszone ziarno kukurydzy 

stosuje się w ilościach: 0,5-1,0 kg/ 

dzień - warchlaki, 1,0-3,0 kg/dzień 

- tuczniki, 1,0-2,0 kg/dzień - lochy 

w ciąży i 3,0-4,0 lochy karmiące lub 

w udziale 20-30% w mieszance. Udział 

w mieszance limitowany jest wilgotnością 

kiszonego ziarna, która wpływa 

na wilgotność całej mieszanki. 

Innym sposobem konserwacji 

kukurydzy przez zakiszanie, jest 

przygotowanie tzw. CCM (corn colb 

mix), czyli ześrutowanych, a następnie 

zakiszonych odkoszulkowanych 

całych kolb (łącznie z osadkami). 

Orientacyjny udział CCM w dawkach 

dla świń wynosi: dla warchlaków 

i tuczników od 0,5 do 3,5 kg, dla loch 

karmiących 2,5-4,0 kg. Najważniejszymi 

zaletami technologii CCM są 

bardzo dobre wykorzystanie plonu 

kukurydzy, możliwość zbioru wilgotnego 

(40-50%), nie dojrzałego w pełni 

ziarna oraz zmniejszenie ryzyka 

nierównomiernego dojrzewania kolb. 

W porównaniu do zbioru i młócenia 

kukurydzy, straty ziarna w przypadku 

technologii CCM są minimalne. Warunkiem 

uzyskania kiszonki wysokiej 

jakości, zarówno w przypadku samego 

ziarna jak i CCM, jest przestrzeganie 

dobrych zasad technologii 

zakiszania, czyli dbałość o czystość 

zakiszanego materiału, dokładne 

ubicie, staranne przykrycie i wybieranie 

surowca. Wilgotne ziarno kukurydzy 

oraz CCM stanowią łatwy materiał 

do kiszenia, są chętnie pobierane 

przez zwierzęta i stanowią dobry 

i tani komponent energetyczny dawek. 

Zakiszane mogą być w tradycyjnych 

pryzmach, rękawach foliowych 

oraz big bagach. 

Makuchy 

W wielu gospodarstwach już od 

lat, jako źródło energii i aminokwasów 

egzogennych stosuje się makuchy 

pozyskiwane z polskich zakładów olejarskich 

lub importowane np. z Czech, 

Słowacji, czy Ukrainy. Na polskim 

rynku najbardziej dostępne są makuchy 

rzepakowe. Makuchy powstają 

w wyniku mechanicznego tłoczenia 

oleju z pełnotłustych nasion roślin 

oleistych. Ze względu na fakt, że 

w procesie mechanicznego tłoczenia 

oleju nie stosuje się chemicznych ekstrahentów, 

makuchy mogą być wykorzystywane 

również w ekologicznym 

żywieniu świń. Wytłoki rzepakowe zawierają 

od 11 do 22% tłuszczu, przeciętnie 

16 MJ energii metabolicznej 

w 1 kg i stanowią wartościowy komponent 

białkowo-energetyczny dawek 

i mieszanek dla świń. Ze względu 

na wysoką zawartość aminokwasów 

siarkowych (metioniny i cystyny), makuch 

rzepakowy może być dobrym 

uzupełnieniem poekstrakcyjnej śruty 

sojowej w mieszankach, wpływającym 

dodatkowo na obniżenie kosztów 

żywienia. Dotyczy to szczególnie mieszanek 

paszowych dla tuczników od 

60 do 100 kg masy ciała. 

Czynnikiem ograniczającym udział 

makuchów w dawkach pokarmowych 

i mieszankach paszowych dla 

świń jest obecność substancji antyżywieniowych, 

do których należą 

synapina, taniny oraz kwas fitynowy. 

Współczesne odmiany nie zawierają 

już kwasu erukowego, a obecność 

glukozynolanów jest znacznie ograniczona. 

Z uwagi na dużą zawartość 

włókna surowego (12% w s.m.), makuchów 

rzepakowych nie powinno 

się łączyć w dawkach i mieszankach 

z innymi paszami, które zawierają 

wysoki udział włókna, np. otrębami 

zbożowymi, śrutą słonecznikową. 

Ze względu na śladowe ilości 

glukozynolanów oraz ich negatywny 

wpływ na przemiany jodu i gospodarkę 

hormonalną tarczycy, nie zaleca 

się stosowania makuchów w żywieniu 

prosiąt ssących oraz loch karmiących. 

Udział makuchu rzepakowego 

w mieszankach dla pozostałych grup 

technologicznych świń wynosi: prosięta 

po odsadzeniu – 3%, warchlaki 

– 5%, lochy luźne i niskoprośne – 

8 %, lochy wysokoprośne – 5%, tuczniki 

– 15%. Makuchy roślin oleistych 

i kukurydza w różnych postaciach 

stanowią jedne z najlepszych i najpowszechniej 

stosowanych komponentów 

energetycznych w żywieniu 

świń. Jednak ze względu na coraz 

większe zapotrzebowanie zwierząt 

na energię producenci świń i przemysł 

paszowy ciągle poszukują innych 

źródeł wysokoprzyswajalnej 

energii. 

Do komponentów wykorzystywanych 

na szeroką skalę w mieszankach 

dla zwierząt monogastrycznych 

należą obecnie poza kukurydzą i makuchami 

pełnotłuste nasiona roślin 

strączkowych, oleje, krótko- i średniołańcuchowe 

kwasy tłuszczowe, dodatki 

energetyczne na bazie węglowodanów 

rozpuszczalnych oraz komercyjne 

dodatki paszowe typowo energetyczne, 

o których mowa będzie w kolejnej 

części artykułu. 

Dr inż. Agata Karpowicz 

(MODR Karniowice) 

Dr inż. Mariusz Soszka 

(doradca żywieniowy, Ostrówek) 


21


TECHNIKA ROLNICZA 

Realizacja budynku lub budowli 

z istotnymi zmianami /odstąpieniami/ od zatwierdzonego projektu budowlanego 

Często się zdarza, że podczas 

realizacji jakiegoś obiektu czy to budynku 

czy budowli przyobiektowej ze 

względów praktycznych lub ekonomicznych 

inwestor zamierza zmienić 

lub odstąpić od zapisów zatwierdzonego 

wcześniej projektu budowlanego, 

na którego podstawie uzyskał decyzję 

o pozwoleniu na budowę. Przed 

podjęciem decyzji o wprowadzeniu 

tych odstąpień, inwestor lub kierownik 

budowy powinien skonsultować 

się z projektantem, aby upewnić się, 

że są to odstąpienia nieistotne przy 

wprowadzeniu, których nie musimy 

zmieniać zatwierdzonego projektu, 

a tym samym pozwolenia na budowę. 

Zgodnie z art. 36a ust. 5 ustawy 

Prawo Budowlane: nieistotne odstąpienie 

od zatwierdzonego projektu 

budowlanego lub innych warunków 

pozwolenia na budowę nie wymaga 

uzyskania decyzji o zmianie pozwolenia 

na budowę i jest dopuszczalne, 

o ile nie dotyczy: 

1. zakresu objętego projektem zagospodarowania 

działki lub terenu, 

2. charakterystycznych parametrów 

obiektu budowlanego: kubatury, 

powierzchni zabudowy, wysokości, 

długości, szerokości i liczby kondygnacji, 

3. zapewnienia warunków niezbędnych 

do korzystania z tego obiektu 

przez osoby niepełnosprawne, 

4. zmiany zamierzonego sposobu 

użytkowania obiektu budowlanego 

lub jego części, 

5. ustaleń miejscowego planu zagospodarowania 

przestrzennego lub 

decyzji o warunkach zabudowy 

i zagospodarowania terenu oraz 

nie wymaga uzyskania opinii, 

uzgodnień, pozwoleń i innych dokumentów 

wymaganych przepisami 

szczególnymi. 

W przepisie tym nie ma mowy o jakiejś 

tolerancji. Dlatego każda zmiana 

w stosunku do zatwierdzonego projektu 

budowlanego w zakresie jw. wymaga 

wcześniejszego uzyskania decyzji 

o zmianie pozwolenia na budowę (art. 

36a ust. 1.). 

W artykule tym w punkcie 6. istnieje 

zapis, że projektant dokonuje 

kwalifikacji zamierzonego odstąpienia 

oraz jest obowiązany zamieścić 

w projekcie budowlanym odpowiednie 

informacje (rysunek i opis) dotyczące 

odstąpienia, o których mowa we wcześniej 

wymienionych punktach. 

Projektant dokonując kwalifikacji 

odstąpienia nie może robić tego 

w sposób dowolny na podstawie własnego 

uznania, lecz kierować się 

przepisami wskazanymi w ust.5. Ostatecznej 

oceny dokonuje organ nadzoru 

budowlanego zgodnie z art. 84 ust. 1 pkt 

1 ustawy. Jeżeli organ nadzoru budowlanego 

uzna, że odstąpienia są istotne, 

niezależnie od kwalifikacji dokonanej 

przez projektanta powstają skutki 

prawne dla inwestora przewidziane 

w Prawie budowlanym. Inwestor ponosi 

konsekwencje istotnego odstąpienia, 

a są to kary znaczne. Karę od każdej 

stwierdzonej nieprawidłowości 

oblicza się osobno, mnożąc 500 zł 

przez współczynnik kategorii obiektu 

(w wysokości od 1 do 15) i współczynnik 

wielkości (w wysokości od 1 do 2,5) 

określone w załączniku do ustawy. 

W skrajnych przypadkach kara może 

wynieść 18 750 zł od jednej stwierdzonej 

podczas kontroli nieprawidłowości. 

Inną sprawą jest odpowiedzialność 

kierownika budowy lub projektanta, 

który zatwierdził zmianę na 

budowie, jako nieistotną, a po kontroli 

organu nadzoru okazała się istotną. 

Zgodnie z prawem budowlanym osoby 

wykonujące samodzielne funkcje 

techniczne na budowie podlegają odpowiedzialności 

zawodowej. W zależności, 

kto podjął decyzję o dokonaniu 

odstępstwa od projektu ponosi odpowiedzialność 

np. zakwalifikowanie 

odstąpień, jako nieistotne przez projektanta 

zdejmuje odpowiedzialność 

z kierownika budowy. 

Jeżeli inwestor dozna szkody 

z powodu stwierdzenia istotnych odstąpień, 

ma pełne prawo dochodzić 

odszkodowania od osoby, która ponosi 

odpowiedzialność za te odstąpienia. 

Straty mogą być znaczne. Wchodzi 

w grę koszt opracowania zamiennego 

projektu, robót budowlanych, które zostały 

niepotrzebnie wykonane, robót 

budowlanych, które trzeba wykonać 

żeby doprowadzić obiekt do stanu 

zgodnego z prawem i ewentualnie kary 

z tytułu nieprawidłowości stwierdzonych 

podczas kontroli obowiązkowej 

przed wydaniem pozwolenia na użytkowanie. 

Trzeba jednocześnie stwierdzić, 

że jeżeli inwestor ma zapłacić 

karę za stwierdzone podczas kontroli 

nieprawidłowości wina osób pełniących 

samodzielne funkcje techniczne 

na budowie jest oczywista. 

Tomasz Stanek 

Materiał: miesięcznik „Inżynier Budownictwa” 

DO SPRZEDANIA 

hala udojowa 2x7 rybia ość firmy Westfalia, 

używana, serwisowana, w dobrym stanie. 

Kontakt: 693-800-727, powiat wadowicki. 



artykuł sponsorowany 

Opłaca się inwestować! 

To najlepszy moment na inwestycje. Dlatego, dla wszystkich, którzy czują 

potrzebę rozwoju, Bank Pekao przygotował ofertę pomagającą 

w realizacji planów inwestycyjnych. 

Z pracy w rolnictwie w Polsce utrzymuje się 

około 5 mln osób, co stanowi blisko 15% całej 

populacji naszego kraju. W ostatnich latach 

w polskim rolnictwie zachodzą intensywne 

procesy obejmujące konsolidację, modernizację, 

inwestycje w nowoczesne środki 

i metody produkcji, prowadzące do wzrostu 

wydajności i wzmocnienia całej tej gałęzi 

gospodarki. Bank Pekao wychodzi naprzeciw 

wyzwaniom i potrzebom rolników i firm 

z branży rolno-spożywczej dedykując im 

kompleksową ofertę umożliwiającą finansowanie 

rozwoju swojej działalności. 

Proces rozwoju polskiej wsi, stymulowany 

przez wsparcie ze środków unijnych, wiąże 

się z intensywnymi inwestycjami w majątek 

trwały i nowoczesne technologie. Ich realizacja 

staje się prostsza dzięki kredytom na 

działalność bieżącą, kredytom obrotowym 

(w wysokości do 60% przychodów rocznych 

ze sprzedaży) oraz kredytom inwestycyjnym 

oferowanym przez Bank Pekao. Chcąc skrócić 

czas oczekiwania przez klienta na decyzję 

kredytową, w przypadku kredytu w kwocie 

do 500 tys. zł, decyzja podejmowana jest 

w oddziale banku nawet w ciągu 1 dnia. Ponadto, 

Bank wykazuje elastyczne podejście 

do spłaty kredytu. Harmonogram spłat jest 

dopasowany do cykli produkcyjnych oraz 

może uwzględniać sezonowość występującą 

w rolnictwie – zaznacza Adam Frej, Dyrektor 

ds. Klientów Biznesowych w Regionie Małopolskim 

Banku Pekao. 

Drugą, ułatwioną możliwością finansowania 

jest leasing. Także w tym wypadku, istnieje 

możliwość elastycznego kształtowania rat, która 

pozwala na ich dopasowywanie do obrotów 

firmy. Można jednorazowo zwiększyć ratę leasingową 

nawet o 100% na kolejne trzy miesiące. 

Powyższy mechanizm tzw. „tarczy podatkowej” 

tłumaczy Adam Frej z Banku Pekao: 

jest to innowacyjne i niezwykle elastyczne rozwiązanie, 

które umożliwia wykazanie większego 

kosztu uzyskania przychodu, a tym samym 

zmniejszając opodatkowaną kwotę zysku. 

Warto pamiętać, że rolnicy tworzą grupę bardzo 

silnie zróżnicowaną - poczynając od właścicieli 

drobnych, kilkuhektarowych gospodarstw, 

a kończąc na posiadaczach wielkopowierzchniowych 

gospodarstw obejmujących kilkaset, 

a nawet kilka tys. ha. Nie istnieje jedna uniwersalna 

charakterystyka rolników. Dlatego też 

Bank Pekao oferuje ofertę kompleksową – od 

pakietów rachunków dedykowanych rolnikom, 

które umożliwiają nieodpłatne korzystanie 

z bankomatów w każdej miejscowości, po doradztwo 

finansowe i bezpłatne ubezpieczenia 

(w tym pakiety pomocy medycznej oraz Car 

Assistance). 

Rekordowo niskie stopy procentowe oraz 

napływ nowych środków z UE (budżet 2014- 

2020) składają się na pozytywne perspektywy 

rozwoju rolnictwa w Polsce. Bank Pekao 

aktywnie uczestniczy w jego finansowaniu 

i usprawnianiu w kierunku nowoczesnej gałęzi 

gospodarki. 


23


PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ NA WSI 

BEZROBOCIE NA OBSZARACH WIEJSKICH 

I MOŻLIWOŚCI JEGO OGRANICZANIA 

Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym, 

które stanowi duży problem 

dla państwa i obywateli. Porównując 

w Polsce dwa obszary: miejski i wiejski, 

okazuje się, że bezrobocie na wsi jest 

wyższe o ok. 0,3 – 0,4 punkty procentowe 

od bezrobocia wśród mieszkańców 

miasta (dane GUS na rok 2013). Charakter 

bezrobocia na wsi zdecydowanie 

różni się od bezrobocia w mieście. Na 

wsi istnieją trudniejsze warunki życia, rynek 

pracy jest mniej elastyczny, często 

ciężko znaleźć pracę poza rolnictwem, 

ludność wiejska częstokroć posiada 

gorsze wykształcenie, a samo bezrobocie 

ma charakter bardziej trwały. 

Z punktu widzenia rynku pracy 

zasadniczą grupę stanowi młodzież, 

która stoi na początku swojej ścieżki 

zawodowej. Młodzi ludzie po zakończeniu 

edukacji mają problemy ze 

znalezieniem pracy, co wynika głównie 

z małej ilości ofert na rynku pracy. Na 

obszarach wiejskich znajduje się bowiem 

niewielka ilość zakładów pracy 

oferujących szeroką gamę stanowisk 

dla pracowników z różnym wykształceniem. 

Na wsi przeważają małe przedsiębiorstwa, 

które zatrudniają kilka - 

maksymalnie kilkunastu pracowników. 

Sytuacja ta ma bezpośredni związek 

z koniecznością poszukiwania pracy 

poza miejscem zamieszkania często 

odległym. Tu warto zwrócić uwagę na 

jakość usług firm przewozowych (państwowych 

oraz prywatnych przewoźników) 

oraz stan infrastruktury drogowej. 

Kolejnym problemem wpływającym 

na znalezienie pracy jest często 

brak odpowiednio wysokich kwalifikacji. 

W wielu przypadkach młodzi ludzie 

ze środowiska wiejskiego edukację 

kończą na szkole podstawowej, co 

przekłada się na duże niedostosowanie 

do bieżącego rynku pracy. 

Istnieje wiele form przeciwdziałania 

bezrobociu na wsi. Do najczęstszych 

należą działania samorządów gminnych 

polegające na organizowaniu kursów 

zawodowych oraz robót publicznych. 

Kursy zawodowe dla bezrobotnych powinny 

przede wszystkim podnosić kwalifikacje 

zawodowe uczestników, oraz 

pokazywać, w jaki sposób należy aktywnie 

poszukiwać pracy poza rolnictwem. 

Kursy i szkolenia dla bezrobotnych powinny 

być ogólnodostępne, poprzez 

dogodne terminy oraz posiadać szeroką 

ofertę tematyczną. Kolejnym krokiem 

w ograniczaniu bezrobocia na obszarach 

wiejskich jest ulepszenie przepływu 

informacji między pracodawcami a instytucjami 

szkoleniowymi i edukacyjnymi. 

Przeciwdziałaniu bezrobociu pomogłaby 

zapewne zmiana przepisów dotyczących 

zakładania własnej działalności gospodarczej 

i większy zakres preferencji dla 

działalności gospodarczej realizowanej 

na obszarach wiejskich szczególnie 

o najwyższym stopniu bezrobocia oraz 

dalsze upraszczanie przepisów i procedur 

związanych z rejestracją i prowadzeniem 

działalności gospodarczej. 

Aneta Ptak 

CORAZ WIĘCEJ RÓŻNIC NA WSI 

Raport „Monitoring rozwoju obszarów 

wiejskich. Etap I”, przygotowany 

przez Fundację Europejski Fundusz 

Rozwoju Wsi Polskiej we współpracy 

z Instytutem Rozwoju Wsi i Rolnictwa 

PAN potwierdza, że polska wieś jest silnie 

zróżnicowana, a efekty realizowanej 

w Polsce polityki na rzecz obszarów 

wiejskich nie sprzyjają niwelowaniu 

dysproporcji w rozwoju społeczno - gospodarczym. 

Wyniki pierwszego, niezależnego 

raportu „Monitoring rozwoju obszarów 

wiejskich. Etap I”, który w sposób kompleksowy 

przedstawia poziom rozwoju 

społeczno-gospodarczego obszarów 

wiejskich w Polsce, potwierdzają istnienie 

głębokiego ich zróżnicowania 

według wyraźnie zarysowujących się 

dwóch porządków: na linii wschód-zachód 

w ujęciu międzyregionalnym oraz 

w relacji centrum-peryferia w ramach 

poszczególnych regionów. 

Obszary wiejskie wschodniej części 

kraju (również i części centralnej) 

wskazują na niższy poziom rozwoju 

społeczno-gospodarczego w stosunku 

do regionów zachodnich. W gminach 

Polski zachodniej bardziej zaawansowany 

jest proces dezagraryzacji 

lokalnej gospodarki, występują bardziej 

zasobne budżety gmin, młodszy 

jest zasób demograficzny, a warunki 

mieszkaniowe są korzystniejsze niż na 

wschodzie kraju. 

Z drugiej jednak strony, obok podziału 

wschód-zachód, występuje także 

podział obszarów wiejskich na strefy 



wokół Warszawy i Poznania, a także 

w pobliżu dużych miast i ośrodków administracyjnych 

w zachodniej części 

kraju: Kraków, Katowice, Opole, Wrocław, 

Szczecin, Trójmiasto. 

Aż 23 proc. gmin w Polsce (głównie 

we wschodniej i centralnej części 

kraju) stanowią te, w których dominuje 

rolnictwo tradycyjne. Charakteryzują się 

one niskim oraz bardzo niskim poziomem 

rozwoju społeczno-gospodarczego 

i są pomijane przy realizacji najważniejszych 

krajowych oraz paneuropejskich 

sieci dróg o podwyższonym standardzie. 

Niezależnie jednak od istniejących 

podziałów i dysproporcji, gminy wiejskie 

i miejsko-wiejskie, zajmujące łącznie 

93%. powierzchni kraju i zamieszkiwane 

przez 40% ludności, napotykają 

szereg problemów. 

Mimo, że wieś jest „młodsza” demograficznie 

od miasta, to starzenie 

się niektórych regionów jest głęboko 

zaawansowane, co dalej przekłada się 

np. na wysokie potrzeby w zakresie 

usług społecznych. Niemal wszystkie 

gminy demograficznie stare, gdzie ponad 

1/5 to ludność w wieku poprodukcyjnym, 

skupione są we wschodniej 

i centralnej części kraju. „Najstarsze” 

jest woj. podlaskie (powiat hajnowski, 

siemiatycki, bielski). Jednocześnie 

obserwujemy tam stały proces wyludniania 

się tych gmin. Z kolei populacja 

gmin położonych wokół miast wojewódzkich, 

a więc ukształtowana pod 

wpływem migracji ludności, jest młodsza. 

Obecnie w kraju migracje ze wsi 

do miast równoważą migracje z miast 

na wieś. Są one jednak bardzo silnie 

zróżnicowane przestrzennie. Niedobór 

pozarolniczych miejsc pracy na 

lokalnym rynku pracy i w pobliskim 

miasteczku (nadal ponad 1/3 ludności 

wiejskiej pracuje głównie lub wyłącznie 

w rolnictwie), sprzyja „wypłukiwaniu” 

siły roboczej przez ośrodki aglomeracyjne, 

co jeszcze bardziej pogłębia 

problemy demograficzne polskiej wsi 

- tłumaczy dr hab. Monika Stanny, profesor 

Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa 

Polskiej Akademii Nauk. 

Zdaniem autorów opublikowanego w 

czerwcu br. raportu, jedną z przyczyn takiego 

stanu są efekty realizowanej w Polsce 

polityki spójności i polityki regionalnej. 

Źródło: www.ppr.pl 

Więcej informacji na stronie: www.efrwp.pl 

Bogumiła Bednarz 

Kiedy ARiMR pomoże spłacić kredyt? 

Rolników, którzy zaciągnęli kredyty 

preferencyjne mogą dotknąć 

przypadki o charakterze losowym 

jak np.: katastrofy naturalne, długotrwałe 

choroby kredytobiorcy, kradzieże 

mienia oraz choroby i upadki 

inwentarza, a także przypadki wynikające 

z uwarunkowań makroekonomicznych 

i politycznych takich jak: 

kryzys gospodarczy, zatory płatnicze 

czy utrata rynków zbytu. 

Obecnie najpoważniejszym zagrożeniem 

dla szeroko rozumianej 

produkcji rolniczej w Polsce jest wprowadzenie 

przez Rosję embarga na 

dostawy produktów rolnych. Sytuacja 

ta niewątpliwie wpłynie na spadek 

sprzedaży, a w konsekwencji na pogorszenie 

sytuacji finansowej producentów, 

którzy korzystając z kredytów 

preferencyjnych, zobowiązani są jednocześnie 

do prowadzenia działalności 

i realizacji celów, na które przyznana 

im została pomoc publiczna w postaci 

dopłat do oprocentowania kredytów. 

Dlatego warto podkreślić, że warunki 

i zasady udzielania kredytów z dopłatami 

ARiMR do oprocentowania zawierają 

szereg możliwości ułatwiających 

kredytobiorcom obsługę zaciągniętego 

kredytu, w tym w szczególności: 

— zastosowanie przez bank prolongaty 

spłaty rat kapitału i odsetek, 

o ile określony w umowie kredytu 

termin ich spłaty jeszcze nie minął, 

— wydłużenie okresu kredytowania 

poza przewidziany w umowie 

kredytu, o ile określony w umowie 

kredytu okres kredytowania jeszcze 

nie minął i pod warunkiem poinformowania 

o tym Agencji. 

Stosując powyższe rozwiązania 

należy zaznaczyć, że: 

— okres od dnia udzielenia kredytu do 

całkowitej jego spłaty wraz z odsetkami 

nie może przekroczyć okresów 

właściwych dla danej linii kredytowej, 

— nie wymaga się sporządzenia zmian 

do planu inwestycji, 

— maksymalna kwota dopłat, określona 

w umowie kredytu, nie ulega zmianie. 

Ponadto możliwe jest wydłużenie 

okresu od dnia udzielenia kredytu do 

całkowitej jego spłaty wraz z odsetkami 

o dodatkowe 3 lata (w zależności 

od linii kredytowej okres ten może wynieść 

11 lub 18 lat), przy czym w przypadku 

umów zawartych od 1 maja 2007r. 

maksymalna kwota dopłat, określona 

w umowie kredytu, może zostać zwiększona, 

o ile nie spowoduje to przekroczenia 

łącznej wysokości pomocy, 

tzw. intensywności pomocy. Zwiększenie 

maksymalnej kwoty dopłat nie 

dotyczy kredytów z dopłatą do oprocentowania 

stosowaną na zasadach 

pomocy de minimis. 

Dodatkowo, w związku z wprowadzeniem 

ograniczeń handlowych 

wynikających z embarga handlowego 

nałożonego przez Rosję 

lub mogących pojawić się innych 

ograniczeń w handlu, wprowadzona 

została ostatnio możliwość zawieszenia 

przez bank, na wniosek 

kredytobiorcy zawierający uzasadnienie, 

spłaty rat kapitału kredytu. 

Wówczas spłata oprocentowania 

kredytu za kredytobiorcę jest dokonywana 

przez Agencję przez 

okres nie dłuższy niż 2 lata, licząc 

od dnia zawieszenia przez bank 

spłaty rat kapitału kredytu. Oprocentowanie 

zapłacone przez Agencję 

za kredytobiorcę, w okresie zawieszenia 

przez bank spłaty rat kapitału 

kredytu, w przypadku umów kredytu 

zawartych: 

— do 30.04.2007 r. - kredytobiorca 

zwraca na warunkach usta- 


25


lonych w umowie kredytu, 

— po 1 maja 2007 r. - pomniejsza 

kwotę dopłat ustaloną w umowie 

kredytu. 

Ponadto w przypadku, gdy powyższe 

rozwiązania okażą się niewystarczające, 

kredytobiorcy mogą za zgodą 

banku kredytującego: 

— dokonać zmiany kierunku produkcji, 

określonego w planie inwestycji 

i umowie kredytu, 

— sprzedać mienie nabyte z kredytu, 

— czasowo zaprzestać prowadzenia 

działalności lub obsługi kredytu 

z przyczyn niezależnych od kredytobiorcy 

- w tym czasie dopłaty nie są 

stosowane, a już udzielone nie podlegają 

zwrotowi - wznowienie przez 

kredytobiorcę prowadzenia działalności 

lub obsługi kredytu powoduje 

wznowienie stosowania dopłat do 

oprocentowania kredytu na warunkach 

określonych w umowie o kredyt. 

Jak informuje Departament 

Wsparcia Krajowego, producenci 

rolni, u których występują lub mogą 

wystąpić trudności ze spłatą zadłużenia 

z tytułu kredytu z dopłatami 

ARiMR do oprocentowania, powinni 

niezwłocznie skontaktować się 

z bankiem, który udzielił kredytu, 

w celu podjęcia działań zmierzających 

do zastosowania pomocy 

w dalszej obsłudze kredytu i wprowadzenia 

stosownych zmian do zawartej 

umowy kredytu. 

Źródło: AgroNews, ARiMR 

Bogumiła Bednarz 

STAWKI PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH 

OBOWIĄZUJĄCE W 2014 ROKU 

W związku z opublikowaniem kursu 

wymiany, po którym przeliczane 

będą płatności bezpośrednie za 2014 

rok w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju 

Wsi opracowane zostały projekty 

w sprawie stawek płatności. 

Wysokość dopłat zależy od kursu euro 

do złotego, który ogłasza Europejski 

Bank Centralny. W Polsce wynosi on 

4,1776 złotych za euro i jest podstawą 

do przeliczenia i wypłacenia dopłat 

bezpośrednich za 2014 rok. 

Kursy przeliczeniowe obowiązują 

we wszystkich państwach członkowskich, 

w których oficjalną walutą nie jest euro. 

Płatności te są wypłacane od 1 grudnia 

br. do 30 czerwca następnego roku. 

Stawki płatności zaplanowano na następującym 

poziomie: 

Jednolita Płatność Obszarowa 

(JPO) – 910,87 zł/ha; 

⇒ płatność uzupełniająca do powierzchni 

uprawy chmielu, do której 

przyznano płatność uzupełniającą 

do powierzchni uprawy chmielu 

za 2006 r. (płatność nie związana 

z produkcją) – 1 000,39 zł/ha; 

⇒ płatność uzupełniająca do skrobi 

(płatność niezwiązana z produkcją) 

– 351,69 zł/tonę; 

⇒ płatność uzupełniająca do tytoniu 

(płatność niezwiązana z produkcją) 

– 4,53 zł/kg tytoniu jasnego z grupy 

odmian Virginia oraz 3,18 zł/kg 

tytoniu jasnego odmian typu Burley, 

tytoniu ciemnego suszonego 

powietrzem oraz tytoniu ciemnego 

suszonego powietrzem z możliwością 

dosuszenia i wędzenia; 

⇒ oddzielna płatność z tytułu owoców 

i warzyw (płatność do pomidorów) 

– 165,55 zł/tonę; 

⇒ oddzielna płatność z tytułu owoców 

miękkich – 1 569,76 zł/ha; 

⇒ płatność cukrowa – 53,61 zł/tonę; 

⇒ płatność do krów – 595,30 zł/szt.; 

⇒ płatność do owiec – 125,32 zł/szt.; 

⇒ specjalna płatność obszarowa do 

powierzchni uprawy roślin strączkowych 

i motylkowatych drobnonasiennych 

– 556,37 zł/ha. 

Jadwiga Ciukaj 

Źródło MRiRW 

USŁUGI DORADCZE W NOWYM PROW 2014-2020 

Wsparcie usług doradczych jest 

kontynuowane w nowym PROW 2014- 

2020. Zostało poszerzone o poddziałanie 

„Wsparcie szkoleń dla doradców”. 

Usługi doradcze mają umożliwić 

wzmocnienie mechanizmów transferu 

wiedzy i innowacji. Doradztwo ma być 

dostosowane do indywidualnych potrzeb 

rolnika lub grupy rolniczej lub właścicieli 

lasów. Dodatkowo działanie to 

ma doskonalić zawodowo doradców w 

zakresie obszarów, w ramach których 

świadczone będą usługi doradcze. 

W ramach tego działania zostały 

wyodrębnione dwa poddziałania: 

„Udzielanie pomocy rolnikom lub właścicielom 

lasów w korzystaniu z usług 

doradczych”( w tym „Świadczenie kompleksowej 

porady dla rolnika lub grupy 

rolników” oraz „Świadczenie kompleksowej 

porady dla właścicieli lasów”) 

oraz „Wsparcie szkoleń dla doradców”. 

Kontynuacją poprzedniego PROW 

jest poddziałanie „Świadczenie kompleksowej 

porady dla rolnika lub grupy 

rolników”. 

Bezpośrednim beneficjentem tego 

wsparcia są instytucje doradcze, a korzystającym 

z tej usługi jest rolnik lub 

grupa producentów rolnych, którzy 

będą korzystać nieodpłatnie z tej pomocy. 

Beneficjenci będą mogli się starać 

o refundację 100% kosztów kwalifikowalnych, 

lecz nie więcej niż 1 500 € 

za poradę, czyli opracowanie i zrealizowanie 

3 letniego programu doradczego 

dla rolnika czy grupy rolników 

lub 1 050 € za zrealizowanie 2 letniego 

programu. 

Wsparcie finansowe może być 

przyznane, jeśli zakres usług doradczych 

dla grupy rolników będzie powiązany 

z co najmniej jednym priorytetem 

unijnym i z co najmniej jednym zagad- 



10 lat funkcjonowania Wspólnej 

Polityki Rolnej UE w Polsce jest dobrą 

okazją do oceny i podsumowania efektów 

wykorzystania środków unijnych 

przez rolników z powiatu limanowskiego. 

Głównymi kierunkami produkcji rolnej na 

terenie powiatu jest sadownictwo oraz 

produkcja mleka, część gospodarstw 

specjalizuje się w chowie bydła opasowego 

i produkcji owczarskiej. Kilkanaście 

gospodarstw prowadzi produkcję 

warzywniczą. Uprawy sadownicze zajmują 

w strukturze upraw wysoką pozycję 

zwłaszcza w gminach: Jodłownik, 

Łukowica, Laskowa, gdzie znajdują się 

nowoczesne sady towarowe. Dominują 

sady jabłoniowe, uprawia się grusze, 

wiśnie, śliwy, można spotkać sady 

brzoskwiniowe oraz plantacje winogron. 

nieniem, o których mowa w ogólnym 

opisie działania i co najmniej 5 rolników 

zadeklaruje chęć objęcia takim grupowym 

programem doradczym. 

Zakres kosztów, które mogą być 

refundowane w tym działaniu jest bardzo 

szeroki i obejmuje między innymi 

usługi doradcze w zakresie zarządzania 

gospodarstwem, dobrej kultury 

rolnej, rolnictwa ekologicznego, przestrzegania 

wymogów wzajemnej zgodności 

oraz spełniania zasad bezpieczeństwa 

i higieny pracy. 

Usługa doradcza może również 

obejmować kwestie związane z opracowaniem 

biznesplanu, obliczeniem 

rentowności ekonomicznej gospodarstwa, 

zarządzaniem ryzykiem, strategią 

adaptacji do zmian klimatycznych, 

techniką produkcyjną. 

Jednostki doradcze ubiegające się 

o przyznanie pomocy muszą dysponować 

odpowiednią ilością doświadczonych 

doradców, posiadać odpowiednie 

zaplecze techniczno-lokalowe, pozwalające 

na efektywne i sprawne wykonywanie 

zadań związanych ze świadczeniem 

usług doradczych. 

W okresie realizacji PROW 2014- 

2020 rolnik lub grupa rolników może skorzystać 

z porady maksymalnie dwa razy. 

Nowym poddziałaniem w ramach 

PROW 2014-2020 jest „Wsparcie 

szkoleń dla doradców” 

Beneficjentami tego poddziałania 

są jednostki doradztwa rolniczego, instytucje 

badawcze oraz uczelnie, które 

będą mogły się starać o refundację 

100% kosztów związanych ze szkoleniami 

doradców, lecz nie więcej niż 200 

000 € na trzy lata szkoleń dla doradców. 

Szkolenia zawodowe dla doradców 

mają być świadczone w zakresie 

obszarów, w ramach których świadczone 

będą usługi doradcze. 

Kadra dydaktyczna prowadząca 

szkolenia dla doradców powinna posiadać 

takie kwalifikacje jak wyższe 

wykształcenie, przynajmniej 3 letnie 

doświadczenie zawodowe odpowiadające 

zakresowi tematycznemu prowadzonych 

zajęć. 

Jednostki które będą chciały szkolić 

swoich doradców będą musiały posiadać 

odpowiednią kadrę szkoleniową 

(doradca powinien posiadać wyższe 

wykształcenie rolnicze, ogrodnicze, 

ekonomiczno-rolnicze, weterynaryjne, 

zootechniczne lub na kierunku technika 

rolnicza oraz mieć ukończone kursy 

uprawniające do wpisu na listę doradców 

rolniczych lub rolno środowiskowych), 

dysponować odpowiednim zapleczem 

lokalowo-technicznym, posiadać 

doświadczenie w organizowaniu i 

prowadzeniu szkoleń (10 lat aktywności 

w świadczeniu usług doradczych). 

Zakres szkolenia musi dotyczyć 

obszarów, z których świadczone będą 

usługi doradcze dla rolników. 

Na przyznanie pomocy jednostce 

doradczej na usługi szkoleniowe wpływ 

będzie miała szczegółowość zakresu 

programu doradczego, uwzględnienie 

w programie doradczym dodatkowych 

elementów informacyjno-upowszechniających 

związanych z obszarem 

usługi, doświadczenie w świadczeniu 

usług doradczych oraz dysponowanie 

wykwalifikowanym personelem. 

W nowym budżecie PROW 2014- 

2020 wsparcie finansowe na działanie 

7.3 „Usługi doradcze, usługi z zakresu 

zarządzania gospodarstwem rolnym 

i usługi z zakresu zastępstw” wynosi 

65 002 515 €. 

Aneta Ptak 

Źródło: Projekt Programu Rozwoju Obszarów 

Wiejskich 2014-2020 

DOBRZE WYKORZYSTANE ŚRODKI POMOCOWE 

W POWIECIE LIMANOWSKIM 


27


W ostatnich latach powstały plantacje 

borówki wysokiej, są też plantacje truskawek 

oraz porzeczki czarnej i aronii. 

Właśnie sadownicy wykazali największą 

aktywność w pozyskiwaniu środków finansowych 

na inwestycje, które są jednym 

z czynników warunkujących proces 

modernizacji gospodarstwa rolnego. 

Przedmiotami inwestycji były: zakup ciągników 

oraz sprzętu dostosowanego do 

nowoczesnych technologii stosowanych 

w produkcji sadowniczej - opryskiwaczy, 

rozsiewaczy nawozów, kosiarek, 

sadowniczych przyczep samowyładowczych, 

pilarek spalinowych, sekatorów 

elektrycznych. Inwestycje wpłynęły na 

poprawę organizacji produkcji, obniżenie 

kosztów produkcji oraz poprawę warunków 

i bezpieczeństwa pracy rolnika. 

Celem poprawy warunków przechowywania 

owoców zbudowano nowoczesne 

przechowalnie oraz zmodernizowano 

już istniejące głównie poprzez wykonanie 

izolacji termicznej oraz montaż 

urządzeń chłodniczych z instalacją kontrolowanej 

atmosfery (generator azotu, 

miernik azotu, płuczka węglowa). Przedmiotami 

inwestycji była również budowa 

magazynów opakowań, zakup wózków 

widłowych, podnośników widłowych, 

urządzeń wysokociśnieniowych oraz 

skrzynio - palet. Sadownicy zakładali nowoczesne 

sady jabłoniowe oraz dokonywali 

wymiany istniejących nasadzeń celem 

dostosowania odmian do wymagań 

i preferencji konsumentów. Wykonano 

drogi dojazdowe do gospodarstw, drogi 

wewnętrzne oraz place manewrowe, 

co wpłynęło na poprawę infrastruktury 

i funkcjonalności gospodarstwa oraz 

estetykę jego otoczenia Przedmiotem 

inwestycji w gospodarstwach produkujących 

mleko był zakup nowoczesnych 

maszyn i urządzeń, głównie do produkcji 

pasz tj. zestawów do sporządzania sianokiszonki 

metodą belowania. Nowością 

w naszych gospodarstwach był zakup 

wozów paszowych pozwalających na zastosowanie 

w żywieniu krów mlecznych 

zestawów pełnodawkowych w systemie 

TMR, sporządzanych poprzez wymieszanie 

razem pasz objętościowych, treściwych 

i dodatków paszowych. 

W ramach dofinansowania z Sektorowego 

Programu Operacyjnego 

2004-2006 rolnicy, głównie producenci 

mleka zmodernizowali budynki inwentarskie 

oraz wybudowali zbiorniki 

na gnojówkę i płyty obornikowe, co 

przyczyniło się do poprawy warunków 

utrzymania zwierząt, higieny pozyskiwania 

mleka oraz ochrony środowiska 

naturalnego. 

Celem działania „Różnicowanie 

w kierunki działalności nierolniczej” była 

promocja zatrudnienia poza rolnictwem 

na obszarach wiejskich w kierunku podejmowania 

lub rozwijania przez rolników 

i domowników działalności nierolniczej 

lub związanej z rolnictwem. W ramach 

dofinansowania beneficjenci rozpoczęli 

lub rozwinęli działalność, głównie w zakresie 

usług dla rolników i mieszkańców 

wsi, przetwórstwa owoców oraz agroturystyki 

i turystyki wiejskiej. 

Beneficjentami pomocy byli również 

młodzi rolnicy rozpoczynający 

samodzielne gospodarowanie, którzy 

dzięki premii mogli dostosować produkcję 

do wymogów rynku, poprawić 

jakość i technologię produkcji oraz kon- 



dycję ekonomiczną gospodarstw. 

Bezpośrednimi efektami dofinansowania 

inwestycji ze środków UE na terenie 

powiatu limanowskiego jest poprawa 

konkurencyjności gospodarstw, wyników 

ekonomicznych oraz stanu środowiska. 

Mniej wymierną, ale widoczną jest 

pozytywna zmiana w zakresie estetyki 

obejść gospodarskich i ich otoczenia, 

co niewątpliwie wpływa dodatnio na 

wizerunek poszczególnych miejscowości, 

a tym samym powiatu i regionu. 

Realizacja inwestycji była możliwa 

dzięki aktywności i zdeterminowaniu 

rolników a także dużemu wkładowi pracy 

i zaangażowaniu pracowników Terenowego 

Zespołu Doradztwa 

Rolniczego w Limanowej, którzy 

prowadzili działalność informacyjną i 

doradczą oraz pomagali w przygotowaniu 

wniosków o przyznanie pomocy 

oraz rozliczenie inwestycji. 

Pozostaje życzyć sobie i rolnikom, 

aby środki PROW 2014-2020 umożliwiły 

dalszą modernizację gospodarstw w powiecie 

limanowskim i przynosiły wymierne 

efekty ekonomiczne i społeczne. 

Danuta Leśnik 

Fot. Leszek Leśnik 

ROLNICTWO EKOLOGICZNE 

Fundacja 

Wspierania 

Inicjatyw 

Ekologicznych 

Od stycznia 2014 r. do grudnia 2015 

r. Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych 

realizuje projekt „Natura 2000 

– Pozytywna Inspiracja” dofinansowywany 

ze środków Narodowego Funduszu 

Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 

w Warszawie. Projekt realizowany 

jest pod honorowym patronatem Małopolskiego 


w Karniowicach oraz pod patronatem 

Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie 

Oddział w Krakowie, Ogólnopolskiej 

Sieci Zagród Edukacyjnych, Regionalnej 

Dyrekcji Ochrony Środowiska 

w Krakowie i Regionalnej Dyrekcji Lasów 

Państwowych w Krakowie. 

Podstawowym celem projektu jest 

promocja Sieci Natura 2000 wśród społeczności 

lokalnych. Naszą ideą jest wielopokoleniowe 

zaangażowanie, wzrost 

świadomości proekologicznej, tworzenie 

więzi z regionem oraz świadome korzystanie 

z dobrodziejstw obszarów Natura 

2000, zgodnie z zasadami zrównoważonego 

rozwoju. Poprzez nowoczesne formy 

edukacji pragniemy złamać wszelkie 

stereotypy, wyeliminować negatywne postawy, 

obalić mity dotyczące m.in. gospodarowania 

na obszarach chronionych. 

Chcemy zachęcić do aktywnego wypoczynku 

na obszarach o wysokim stopniu 

zachowania naturalnych form przyrody. 

NATURA 2000 

INSPIRUJE POZYTYWNIE 

Jest to również okazja do promowania 

gospodarstw agroturystycznych, produktów 

oraz potraw regionalnych, kultury, 

zwyczajów czy tradycji lokalnych. 

Projekt skierowany jest zarówno do 

mieszkańców, rolników, właścicieli gospodarstw 

agroturystycznych i osób świadczących 

usługi z zakresu turystyki, przedsiębiorstw 

z branży gastronomicznej 

oraz rzemieślniczej, jak również turystów 

oraz nabywców produktów regionalnych. 

W ramach akcji promocyjnej wydanych 

zostało 4000 sztuk oryginalnych koszulek 

oraz toreb ekologicznych. Z powodu dużego 

zainteresowania wznowiony został 

pakiet edukacyjny „Natura 2000”, w skład 

którego wchodzą: bajki ekologiczne, gry, 

plansze edukacyjne, diaporama, komiks 

i prezentacja multimedialna. 

Planujemy również wydanie kolejnego 

pakietu edukacyjnego „Natura 

2000 – Pozytywna Inspiracja”. Stanowi 

on atrakcyjną formę edukacji ekologicznej 

zarówno dla najmłodszych, jak również 

dla młodzieży i dorosłych. Pakiet 

zawiera ciekawe gry planszowe: „Wędrówka 

po Naturze 2000”, która zabierze 

nas w podróż po danym obszarze, 

pozwalając odkrywać jego specyfikę 

oraz grę „Eko-zysk” ukazującą możliwości 

gospodarowania, rozwoju, a także 

wykorzystania niekonwencjonalnych 

źródeł energii. Gra karciana „Turystyka 

na obszarach Natura 2000” to świetna 

okazja do zapoznania się z turystyką 

kwalifikowaną na obszarach Natura 

2000. Ponadto opracowane zostaną 

kolorowe plansze edukacyjne oraz 

diaporama „Człowiek w Naturze”, czyli 

prezentacja multimedialna oparta na 

fotografiach zsynchronizowanych z muzyką, 

głosami natury, podpisami i głosem 

lektora. Interesującą formą przedstawienia 

podstawowych zagadnień na 

temat Natury 2000 oraz ukazania atrakcyjności 

tych miejsc jest komiks „Spółka 

z Naturą 2000” oraz 10 komiksów wydanych 

osobno dla każdego z obszarów 

objętych projektem. Dodatkowo część 

z wymienionych materiałów będzie również 

dostępna w wersji multimedialnej. 

W celu zaangażowania najmłodszych 

przeprowadzamy konkurs pn. 

„Natura – Naturalna Inspiracja”. Skierowany 

jest on do uczniów przedszkoli, 

szkół podstawowych oraz gimnazjów 

zamieszkałych na terenie gmin objętych 

projektem. Konkurs polega na przygotowaniu 

dowolnej formy aktywności: 

happeningów, lekcji otwartych, wystaw 

prac plastycznych, apeli, przedstawień 

itp. inspirowanych obszarami Natura 

2000. Prace konkursowe można nadsyłać 

do 15 czerwca 2015 r., do czego 

serdecznie zachęcamy. 

Na naszej stronie internetowej 

www.natura2000.fwie.pl znajduje się 

odsyłacz do podstrony dla dzieci, gdzie 

poprzez gry i zabawy milusińscy poznają 

uroki Natury 2000. W zakładce pyta- 


29


nie do eksperta znajduje się formularz, 

przez który mogą Państwo kierować do 

nas wszelkie pytania. Odpowiedzą na 

nie specjaliści dobrani w zależności od 

rodzaju pytania: prawnicy, eksperci ds. 

agroturystyki, produktu lokalnego, przyrodnicy. 

Kolejną formą naszej działalności 

są warsztaty dla różnego rodzaju odbiorców 

na 10 wybranych obszarach 

Natura 2000, dla ok. 16 770 osób. Są 

to warsztaty dla dzieci i młodzieży, 

nauczycieli, edukatorów itp. W czasie 

prowadzenia zajęć szczególną uwagę 

poświęcamy roli obszarów Natura 

2000 dla ochrony zagrożonych gatunków 

roślin, zwierząt, siedlisk przyrodniczych 

zarówno w zasięgu lokalnym, jak 

również ogólnopolskim i europejskim. 

Nauczycielom pokazujemy jak wykorzystać 

pakiet edukacyjny Natura 2000 

do pracy z uczniami. 

W 2015 roku planujemy kontynuacje 

warsztatów dla dzieci, młodzieży 

i nauczycieli. Dodatkowo zorganizowane 

zostaną wielopokoleniowe wycieczki 

przyrodnicze do obszarów Natura 2000 

w celu integracji osób w różnym wieku, 

pokazania piękna otaczającej przyrody 

wraz z praktyczną nauką wykorzystania 

atlasów przyrodniczych, lunet, lornetek. 

Ponadto nasi trenerzy ze Szkoły Animatorów 

Edukacji Ekologicznej-Natura 

2000 oraz Szkoły Rozwoju-Ekomarka 

przeprowadzą w II kwartale 2015 roku 

warsztaty tematyczne skierowane do 

osób prowadzących gospodarstwa rolne 

oraz agroturystyczne, potencjalnych 

inwestorów, organizacji pozarządowych 

i samorządowych, studentów i absolwentów 

kierunków przyrodniczych, 

rolniczych itp. Szkoła Animatorów Edukacji 

Ekologicznej-Natura 2000 pragnie 

zachęcić do prowadzenia zajęć edukacyjnych 

w terenie, poprzez praktyczne 

przykłady i doświadczenia. Warsztaty 

prowadzone przez Szkołę Rozwoju- 

-Ekomarka mają na celu wypracowanie 

wspólnej wizji rozwoju obszarów zgodnej 

z ochroną przyrody, popartej wiedzą 

z dziedziny promocji, marketingu i rozwiązań 

proekologicznych bazujących 

na idei sieci Natura 2000. Zakres warsztatów 

obejmuje m.in.: charakter i potencjał 

usług lokalnych, kierunki rozwoju, 

powiązania i oddziaływania w skali makro 

i mikro, ekoturystyka, rolnictwo ekologiczne, 

lokalny produkt ekologiczny. 

Mamy nadzieję, że poprzez projekt 

„Natura 2000 – Pozytywna Inspiracja” 

dotrzemy do szerokiego grona odbiorców 

uświadamiając im, że Natura 2000 to nie 

tylko ograniczenia, ale również korzyści. 

Artykuł dofinansowany przez Narodowy 

Fundusz Ochrony Środowiska 

i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada 

wyłącznie Fundacja Wspierania 

Inicjatyw Ekologicznych. 

Pod patronatem: 

Projekt „Natura 2000 - Pozytywna Inspiracja” 

Realizuje: 

CDR w Brwinowie 

Oddział w Krakowie 

Dofinansowany ze środków 

Narodowego Funduszu 

Ochrony Środowiska 

i Gospodarki Wodnej 

Fundacja 

Wspierania 

Inicjatyw 

Ekologicznych 

RDLP w Krakowie 

Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 

Za jego treść odpowiada wyłącznie Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych. 

ŚCIEŻKI PRZYRODNICZE 

Na terenie Gminy Łabowa wyznaczono 

kilka ścieżek przyrodniczych 

mających również znaczenie rekreacyjne 

i edukacyjne. Zwiedzanie ich 

dostarcza wiele wrażeń estetycznych, 

pobudza do zadumy i refleksji, umożliwia 

bezpośredni kontakt z przyrodą, 

połączony z jej poznawaniem. 

1. Ścieżka geologiczna - skierowana 

jest do osób zainteresowanych 

geologią oraz historią okolicy. Została 

wytyczona w latach 2002- 

2003 przez Stowarzyszenie Greenworks. 

Poznanie ścieżki, wytyczonej 

w dolinie Uhryńskiego Potoku, 

wtajemnicza turystę w zagadnienie 

budowy geologicznej Beskidu Sądeckiego. 

Trasa oznaczona jest 

biało- zielonymi kwadratami. Przystanki 

oznaczone są liczbami arabskimi. 

Na trasie umieszczono 11 

przystanków z opisami elementów 

geologicznych. Kilka przystanków 

wyznaczono przy efektywnych od- 



słonięciach brzegu Potoku Uhryńskiego. 

Dolina tego potoku ma 

ponad 10 km długości. Kręty przebieg 

potoku i jego głębokie wcięcia 

w zbocza odsłaniają budowę geologiczną 

tej części Karpat i ukazują: 

łupki, margle, piaskowce. Zwiedzanie 

ścieżki wymaga założenia 

odpowiedniego obuwia i stroju, 

ponieważ trasa prowadząca wzdłuż 

doliny potoku nie jest łatwa. Mimo 

napotykanych trudności przejścia 

całej ścieżki dostarcza wielu ciekawych 

wrażeń. 

2. Ścieżka przyrodnicza Jodła - Została 

przygotowana przez Stowarzyszenie 

Greenworks nie tylko 

dla indywidualnych turystów, ale 

i dla uczniów, bo bardzo dobrze 

nadaje się do przeprowadzania 

lekcji przyrody w terenie. Ścieżka 

została udostępniona w 2003 

roku. Głównym celem jej utworzenia 

jest poznawanie najpiękniejszego 

i najważniejszego gatunku 

lasotwórczego Puszczy Karpackiej 

- jodły pospolitej. Początek i koniec 

ścieżki znajduje się przy biwaku 

Nadleśnictwa Nawojowa urządzonym 

w Uhryniu. Na 7 przystankach 

przedstawiono różne fazy wiekowe 

drzewostanów jodłowych od samosiewów 

i upraw, poprzez młodnik, 

tyczkowinę, drągowinę, drzewostany 

rębne, aż po starodrzew. Na 

ścieżce można się zapoznać z niektórymi 

pracami leśnymi np: zabezpieczaniem 

młodych jodeł przed 

zgryzaniem przez dziką zwierzynę, 

pracami zrębowymi. Tablice na poszczególnych 

przystankach zawierają 

tekst objaśniający opisywany 

fragment przyrody oraz konkretne 

zadania do wykonania, co pozwala 

praktycznie wykorzystać zdobytą 

wiedzę. 

3. Ścieżka edukacyjno - przyrodnicza 

Feleczyn. Ścieżka położona jest 

w leśnictwie Feleczyn. Trasa oznaczona 

jest biało- niebieskimi kwadratami, 

zawiera 8 przystanków 

z rozmieszczonymi na nich tablicami 

informacyjnymi. Cała ścieżka 

została urządzona przez Nadleśnictwo 

Nawojowa. Uroczyste 

otwarcie ścieżki z udziałem przedstawicieli 

Regionalnej Dyrekcji 

Lasów Państwowych w Krakowie, 

leśników i władz Gminy Łabowa 

odbyło się 27 września 2001 roku. 

Trasa prowadzi głownie przez zróżnicowane 

tereny leśne, typowe dla 

regla dolnego Beskidu Sądeckiego. 

Rzeźba terenu jest urozmaicona co 

wpływa na dużą zmienność zbiorowisk 

leśnych i wpływa na malowniczość 

tego terenu. Poruszając się 

po ścieżce można zaobserwować 

roślinność charakterystyczną dla 

buczyny karpackiej. O świcie lub 

o zmierzchu można zaobserwować 

pasące się jelenie, sarny lub 

lisa skradającego się za nornicami 

i myszami. W podmokłych miejscach 

wśród roślin można zobaczyć 

nasze krajowe płazy i przeżyć 

spotkanie z kumakiem górskim, 

żabą trawną, ropuchą szarą, 

a nawet traszką i salamandrą. Można 

też zaobserwować mrowiska 

zbudowane przez mrówki rudnice. 

W Polsce mrowiska są chronione 

ze względu na ich wielkie znaczenie 

dla lasu. Mrówki będąc drapieżnikami, 

ograniczają liczebność 

owadów, w tym także szkodników. 

Po opuszczeniu lasu dochodzi się 

do gospodarstwa szkółkarskiego 

prowadzonego przez Nadleśnictwo 

Nawojowa. W szkółce leśnej 

hoduje się kilka milionów sadzonek 

drzew leśnych, zarówno z zakrytym 

(w doniczkach) jak i otwartym systemem 

korzeniowym. Są to głównie 

sadzonki: jodły, buka, świerka, 

modrzewia, jaworu, jesionu, wiązu 

i innych gatunków domieszkowych. 

Znaczna część sadzonek sprzedawana 

jest do innych nadleśnictw 

i eksportowana do Słowacji, Czech 

i Niemiec. Powyżej szkółki, po lewej 

stronie rozciąga się bardzo 

atrakcyjny biwak. W porozumieniu 

z przedstawicielami nadleśnictwa 

można tam odpocząć a w razie 

deszczu skorzystać z wiaty gdzie 

rozmieszczone są stoły i ławy. Jest 

to wymarzone miejsce na spotkanie 

przy pieczonej kiełbasce i odgłosach 

otaczającej przyrody. 

Grzegorz Bogdański 

Źródło: Towarzystwo Miłośników Ziemi Łabowskiej 

W HARMONII Z PRZYRODĄ 

Gminy Stary Sącz i Podegrodzie 

leżą na obszarze atrakcyjnym turystycznie 

(wspaniałe położenie w górach 

Beskidu Sądeckiego, liczne zabytki, 

czyste ekologiczne środowisko 

naturalne) co stwarza bardzo dobre 

warunki do rozwoju agroturystyki i ekoturystyki. 

Dlatego też szczególne znaczenie 

ma propagowanie wśród społeczeństwa 

lokalnego zdrowego stylu 

życia, produktów regionalnych oraz 

turystyki i agroturystyki. 

Stowarzyszenie Lokalna Grupa 

Działania „Brama Beskidu”, które tworzą 

te dwie gminy partnerskie ma na 

celu działanie na rzecz rozwoju obszarów 

wiejskich, a w szczególności podejmowanie 

inicjatyw, które pobudzają 

aktywność społeczności zamieszkującej 

te tereny. W związku z tym Lokalna 

Grupa Działania „Brama Beskidu” przy 

współudziale Urzędu Gminy Podegrodzie, 

Urzędu Miejskiego Stary Sącz 

oraz Ośrodka Doradztwa Rolniczego 

w Karniowicach podjęła inicjatywę promującą 

gospodarstwa rolne działające 

proekologicznie, zmierzające do poprawy 

jakości i zdrowotności produktów 

rolnych, zrównoważone ekologicznie 

i dbające o środowisko naturalne 

po przez ogłoszenie konkursu pod tytułem 

„W harmonii z przyrodą” w celu 

wyłonienia najlepszego gospodarstwa 

ekologicznego z terenu Lokalnej Grupy 

Działania Bramy Beskidu”. Zgłaszające 

się do konkursu gospodarstwa rywali- 


31

32 doradca / styczeń 2015 


zują w dwóch kategoriach: gospodarstwa 

prowadzące produkcję roślinną 

oraz prowadzące produkcję roślinną 

i zwierzęcą. 

Aby zrealizować cele konkursu w 

gospodarstwach zgłoszonych do rywalizacji 

należało poprawić estetykę 

budynków mieszkalnych wraz z siedliskiem, 

uporządkować teren gospodarstwa, 

usunięcie szpecących elementów 

i obiektów, zlikwidowanie istniejących 

składowisk odpadów w gospodarstwie, 

zachęcenie do wykorzystywania odnawialnych 

źródeł energii, utrzymanie 

czystości i porządku na terenie gospodarstwa, 

wyposażenie gospodarstwa w 

kanalizację sanitarną, szamba, oczyszczalnie 

przydomową, płytę gnojową 

oraz zbiornik na gnojówkę, urządzenie 

miejsca czasowego gromadzenia odpadów, 

kompostowania i segregacji. 

Przedmiotem oceny w konkursie 

jest przyjazne dla środowiska funkcjonowanie 

gospodarstwa rolnego ze 

szczególnym uwzględnieniem takich 

kryteriów jak: zagospodarowanie zagrody 

wiejskiej (budynki gospodarcze, wybiegi 

dla zwierząt podwórze, drogi dojazdowe 

ogrodzenie), obiekty sanitarne 

(szambo, kompostownik, śmietnik), ład 

i porządek w obejściu, właściwe przechowywanie 

sprzętu rolniczego, pasz, 

środków do produkcji rolnej), estetyka 

budynku mieszkalnego i jego otoczenie 

(rabaty kwiatowe, ogródek warzywny, 

kącik wypoczynkowy, elementy drobnej 

architektury ogrodowej, wykorzystanie 

nowych technologii grzewczych, stopień 

wykorzystania odnawialnych źródeł 

energii, termoizolacja budynku. 

Inicjatywy, które zmierzają do podnoszenia 

świadomości proekologicznej 

społeczności lokalnej miast i wsi 

bardzo cieszą, gdyż dzięki takim pomysłom 

nasze miasta i wsie stają się 

coraz piękniejsze, a życie w nich staje 

się zdrowsze i bardziej przyjazne dla 

człowieka, co jest szczególnie ważne 

w regionie atrakcyjnym turystycznie. 

Ewa Kmietowicz 

Wosk jest jednym z trzech produktów 

pszczelich powstających w organizmie 

tego owada. Powstaje w 4 parach 

gruczołów woskowych usytuowanych po 

dolnej stronie odwłoka pszczoły robotnicy. 

Płynny wosk wypływający z gruczołów 

zastyga w formie niewielkich płytek. 

Pszczoły wykorzystują te płytki do budowania 

plastrów. Produkcja (wypacanie) 

wosku rozpoczyna się w pełni wiosny, 

gdy temperatura się podniesie i ustali. 

Producentami wosku są młode pszczoły 

ulowe tzw. woszczarki w wieku ok.2 tygodni. 

Pszczoły te formują specjalne „łańcuchy” 

łącząc się odnóżami w pobliżu 

budowanego plastra i przekazują sobie 

wzajemnie płytki woskowe, z których powstaje 

plaster pszczeli. Jest to wzorcowa 

konstrukcja inżynierska, o niezwykłej 

wytrzymałości mechanicznej, która przy 

minimalnej masie własnej może magazynować 

znaczne ciężary np. miodu. Nie 

dziwmy się więc, że ludzie nauczyli się 

wykorzystywać wzór plastra pszczelego 

do konstrukcji samolotów czy samochodów. 

Wosk jest mieszaniną wielu związków 

organicznych w tym kwasów, hydroksykwasów, 

alkoholi, estrów i węglowodorów. 

Rozpuszcza się w benzynie, 

acetonie, terpentynie i chloroformie. 

Jest ciałem stałym, lżejszym od wody 

o barwie od jasnożółtej po ciemnobrązową. 

Ma charakterystyczny przyjemny 

zapach. Rodzina pszczela może 

rocznie wyprodukować 2-3 kg wosku. 

Potrzeba na to ok. 10-15 kg miodu. 

Mimo to pszczelarze powinni umożliwiać 

pszczołom odbudowę plastrów, 

gdyż młode plastry są pozbawione 

zanieczyszczeń i czynników chorobotwórczych. 

Wg najnowszych zaleceń 

higieniczno-profilaktycznych corocznie 

powinno się wymienić 50% plastrów. 

Poza tym produkcja wosku i gromadzenie 

miodu są procesami wzajemnie się 

napędzającymi. Dodatkowo umożliwianie 

pszczołom budowy plastrów w okresie 

ich silnego rozwoju jest czynnikiem 

przeciwrójkowym. W tym celu pszczelarze 

podają pszczołomw okresie wiosennym 

węzę, czyli sztucznie wyprodukowany 

z czystego wosku zaczątek 

plastra, który pszczoły obudowują bardzo 

szybko i zagospodarowują zgodnie 

z potrzebami roju. 

Wosk pszczeli w ulu i poza nim 

































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































Wosk p


Zgodnie z zaleceniami gospodarki 

pasiecznej corocznie wycofujemy 

z uli stare /dwuletnie/plastry. Poza tym 

w ciągu sezonu pasiecznego gromadzi 

się sporo różnych odpadków woskowych, 

wyłamanych plastrów, wyciętych 

ramek pracy, odsklepin itd. Wosk ten 

należy zabezpieczyć przed szkodnikami 

/motylicą woskową, myszami/, 

a następnie przetopić. Prace te przeważnie 

wykonuje się w okresie jesienno-zimowym. 

Do odzyskiwania wosku 

służą różnego rodzaju topiarki. Latem 

pszczelarze wykorzystują topiarki słoneczne, 

w których może powstać bardzo 

wysoka temperatura, umożliwiająca 

topienie nie tylko dziewiczego wosku 

z odsklepin, ale także starszych plastrów. 

Po sezonie wykorzystujemy topiarki 

elektryczne lub gazowo-parowe. 

Te ostatnie są aktualnie najczęściej 

nabywane przez pszczelarzy z dotacją 

z programu wsparcia pszczelarstwa. 

Wosk wytopiony na tych wszystkich topiarkach 

musi być jeszcze potem sklarowany. 

W tym celu do metalowego naczynia 

wlewamy do 1/3 wysokości wodę, 

a następnie wrzucamy rozdrobniony nieco 

wosk. Naczynie z woskiem podgrzewamy, 

aż do całkowitego rozpuszczenia 

wosku, bardzo uważając przy tym, aby 

nie wykipiał, co w zetknięciu z otwartym 

ogniem wywołać może gwałtowny 

pożar. Podczas rozpuszczania wosku 

z powierzchni zbieramy powstającą pianę 

i zanieczyszczenia. Jeśli wosk był 

bardzo ciemny dodać możemy nieco 

kwasu siarkowego lub wody utlenionej 

co powinno trochę go wybielić. Naczynie 

z roztopionym woskiem zdejmujemy 

z palnika i umieszczamy w ocieplonym 

pojemniku, lub też okrywamy, aby proces 

stygnięcia przebiegał bardzo powoli. 

Na następny dzień krążek woskowy 

wyjmujemy z naczynia i starannie 

czyścimy od dolnej strony, aby usunąć 

resztkę zanieczyszczeń. Tak pozyskany 

wosk pszczelarze przeznaczają w większości 

na wymianę na węzę. Reszta 

może być wykorzystana do produkcji 

świeczek woskowych i innych ozdób. 

Naprawdę warto zakupić lub wykonać 

samemu, chociaż kilka form silikonowych 

do odlewania świeczek, które 

mogą być atrakcyjnym dodatkiem przy 

sprzedaży miodu, lub ozdobą naszego 

domu. Można też z wosku rozpuszczonego 

na gorąco w terpentynie uzyskać 

farby ekologiczne do malowania powierzchni 

drewnianych, lub posadzek 

kamiennych we wnętrzu domu. Wosk 

ma też zastosowanie w kosmetyce do 

produkcji kremów, lub w odlewnictwie. 

Jan Ślósarz 

NASZE DZIEDZICTWO KULTUROWE 

Małopolska w Europejskiej Sieci 

Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego 

Europejska Sieć Regionalnego 

Dziedzictwa Kulinarnego (ESRDzK) 

jest stowarzyszeniem, do którego należą 

regiony z całej Europy, a którego 

działania dotyczą promocji i poprawy 

jakości lokalnej żywności oraz wzmacniania 

regionalnej tożsamości. 

Idea Regionalnego Dziedzictwa 

Kulinarnego została po raz pierwszy 

wprowadzona w Regionie Południowo- 

-Wschodniej Skanii w Szwecji oraz na 

Duńskiej wyspie Bornholm w 1995 roku 

właścicielem marki jest Skania. 

Sieć oparta na wspólnych kryteriach, 

standardach i działaniach pod 

wspólnym logo. 

Sieć została stworzona aby promować 

potrawy regionalne, wzmacniać tożsamość, 

być platformą współpracy , wymiany 

wiedzy i doświadczeń, wspierać 

rozwój już istniejących i nowopowstających 

podmiotów działających w oparciu 

o lokalne i regionalne zasoby żywności. 

W sierpniu 2013 roku Małopolska 

uzyskała status członka kandydującego 

i rozpoczęła działania prowadzące do 

uzyskania pełnego członkostwa w Sieci, 

co nastąpiło w lipcu 2014 roku. Uchwałą 

Zarządu Województwa Małopolskiego 

został przyjęty Regulamin funkcjonowania 

Sieci Dziedzictwa Kulinarnego Małopolska. 

Regulamin, obejmuje szczegółowe 

wytyczne dla potencjalnych członków 

sieci regionalnej. 

Do sieci Dziedzictwa Kulinarnego 

Małopolska zapraszane są gospodarstwa 

rolne, gospodarstwa agroturystyczne, 

zakłady przetwórstwa żywności, 

sklepy, restauracje, które pod szyldem 

Dziedzictwo Kulinarne Małopolska będą 

oferować wysokiej klasy produkty i dania. 

Podmiot ubiegający się o członkostwo 

w Sieci musi wytwarzać i używać 

surowców lub produktów naturalnych, 

które w znacznym stopniu pochodzą 

z Małopolski, stanowią część kulinarnego 

dziedzictwa Małopolski, zachowują 

powiązania z Małopolską. 

Członkowie Sieci otrzymują, bezpłatnie, 

szyld z logo Dziedzictwa Kulinarnego 

Małopolska i zobowiązani 

są do umieszczenia go przy głównym 

wejściu do ich siedziby, gospodarstwa, 

sklepu lub w innym dobrze widocznym 

miejscu. Otrzymują elektroniczną wersję 

logo Dziedzictwa Kulinarnego Małopolska 

które mają obowiązek umieszczać 

na swoich materiałach reklamowych, na 


33


etykietach produktów, w kartach menu 

i innych dla wyróżnienia produktów i 

potraw spełniających kryteria Sieci. 

Członkowie Sieci mają także 

możliwość uzyskania współfinansowania 

przez Województwo Małopol- 

skie udziału w targach spożywczych, 

żywnościowych w kraju lub za granicą, 

zamieszczania informacji o podmiocie 

członkowskim w materiałach promocyjnych 

i informacyjnych wydawanych 

przez Województwo Małopolskie. 

Szczegółowy Regulamin Członkostwa 

w Sieci Dziedzictwa Kulinarnego 

Małopolska znajduje się na stronach 

www.malopolskie.pl/kulinaria 

Grażyna Poloczek 

Złoty Jubileusz Koła Gospodyń Wiejskich 

z KRUŻLOWEJ NIŻNEJ 

Pół wieku minęło od powstania 

z inicjatywy aktywistek wsi Koła Gospodyń 

Wiejskich w Krużlowej Niżnej. 

Koło to jest organizacją społeczną 

i obecnie liczy 37 członkiń, najstarsza 

ma 90 lat najmłodsza około 40 lat. 

Pierwszą przewodniczącą była Emilia 

Paciorek, obecnie od 22 lat tę funkcję 

niestrudzenie pełni Maria Olchawska. 

Głównym celem działalności KGW 

jest: 

■ kultywowanie tradycji ojców, 

■ umiłowanie do ziemi rodzinnej 

i ojczyzny, 

■ zdobywanie wiedzy i podnoszenie 

kwalifikacji członkiń. 

Do pierwszych zadań jakie podjęło 

KGW należały kursy gotowania, pieczenia, 

kroju i szycia, oraz robienia kołder. 

Organizowane były konkursy na najładniejsze 

ogródki kwiatowe by zachęcić 

do upiększania swych domostw. Gospodynie 

zakładały warzywniki, jagodniki, 

organizowały zaopatrzenie w pisklęta 

kurcząt, kacząt, indyków oraz prowadziły 

małe odchowalnie pod zapotrzebowanie 

gospodarstw. 

Bardzo chętnie i czynnie uczestniczyły 

w szkoleniach, kursach i konkursach 

organizowanych przez MODR. 

Aktywnie włączały się w organizację 

imprez okolicznościowych takich 

jak dożynki, konkursy, dzień seniora, 

dzień matki, mikołajki, wigilia i wiele 

innych okolicznościowych imprez. 

Na uroczystości 50 lecia KGW, które 

koło świętowało 5 października przybyło 

wielu gości. Wśród nich znaleźli 

się: Piotr Krok - Wójt Gminy Grybów, 

Jan Radzik - Przewodniczący Rady 

Gminy, Maria Majcher - Dyrektor Gminnego 

Ośrodka Kultury, Ks Proboszcz, 

księża katecheci, oraz radni, sołtys i wielu 

innych gości. 

Uroczystość Jubileuszowa skłoniła 

członkinie oraz gości do wspomnień 

i refleksji. Nie obyło się bez kwiatów, 

gratulacji oraz życzeń zdrowia, zapału 

i sukcesów na dalsze lata działalności 

do których się dołączam. 

Elżbieta Stec 



IWKOWSKIE WĘDLINY NA LIŚCIE 

PRODUKTÓW TRADYCYJNYCH 

Dnia 14 listopada 2014 roku 

na Listę Produktów Tradycyjnych 

Ministerstwa Rolnictwa 

i Rozwoju Wsi zostały wpisane 

3 kolejne produkty z obszaru 

Śliwkowego Szlaku: kiełbasa 

wiejska iwkowska, wędzonka iwkowska 

oraz szynka iwkowska. 

Wszystkie produkty pochodzą 

z terenu gminy Iwkowa. Iwkowskie 

wędliny wytwarzane są w tradycyjny 

sposób, charakteryzują się 

wysoką jakością, oraz unikalnym 

smakiem. 

Kiełbasa wiejska iwkowska 

z delikatnie pomarszczoną skórką 

o barwie ciemnobrązowej to 

produkt przygotowany w oparciu 

o starą recepturę przekazywaną 

z pokolenia na pokolenie 

wytwarzany ze świeżego mięsa 

wieprzowego przygotowany 

i wędzony w tradycyjny sposób. 

Kiełbasa posiada zapach produktu 

wędzonego z wyczuwalnym 

aromatem czosnku. Wędzonka 

iwkowska to uwędzony wydłużony 

płat boczku, na przekroju 

widoczne pasy mięsa oraz tłuszczu. 

Produkt o długiej tradycji wytwarzany 

w regionie ze świeżego 

mięsa wieprzowego marynowany 

i tradycyjnie wędzony. 

Szynka iwkowska, szynka tylna 

wieprzowa bez kości i golonki. 

Produkt sznurowany wzdłuż 

i wszerz z pętelką do zawieszania. 

Produkt wytwarzany ze świeżego 

mięsa wieprzowego, przygotowany 

i wędzony w tradycyjny 

sposób. Proces przygotowania 

,,szynki iwkowskiej’’ składa się 

z jej marynowania, wędzenia 

w tradycyjny sposób oraz parzenia. 

Maria Stawiarz 


35


NASZ DOM I OGRÓD 

CO KRYJE SIĘ W IMPORTOWANEJ ŻYWNOŚCI? 

Jogurty, dżemy, soki, owoce, warzywa 

- to, co wydaje się być rodzimą 

żywnością często pochodzi w części lub 

całości z Chin. Rocznie importujemy z 

tego kraju produkty spożywcze za prawie 

1,5 miliarda złotych. Do Polski chińskie 

produkty trafiają także drogą okrężną, 

np. w produktach powstałych na 

bazie półproduktów chińskich z Niemiec 

lub Holandii. Tymczasem dane dotyczące 

jakości gleb uprawnych w Chinach 

są alarmujące. Ponad 70 % pól jest 

skażonych metalami ciężkimi lub innymi 

substancjami toksycznymi np. spalinami 

z tysięcy fabryk spadającymi wraz z 

deszczem na pola uprawne czy ściekami 

wylewanymi do rzek, z których rolnicy 

biorą wodę do nawadniania. Ponad 

3 mln ha chińskich pól uprawnych (co 

odpowiada jednej szóstej powierzchni 

ziemi uprawnej w Polsce) jest tak silnie 

skażonych, że zabronione jest ich wykorzystanie 

w rolnictwie. 

Lista produktów spożywczych 

pochodzących z Chin zawierających 

niedozwolone substancje jest długa. 

Herbata i zioła z Chin należą do najbardziej 

skażonych artykułów spożywczych, 

ujawniono w nich obecność 

pestycydów i metali ciężkich. Wprawdzie 

u podnóży Himalajów na wysokości 

2000 do 3000 m n.p.m. uprawiana 

jest ekologicznie aromatyczna herbata 

Darjeeling, należąca do najbardziej 

szlachetnych gatunków na świecie, 

jednak jest ona produktem drogim. Jej 

wyjątkowym smakiem może cieszyć 

tylko 0,5% ludności kraju - chińscy 

urzędnicy wysokiego szczebla. Wśród 

produktów pochodzących z Chin zawierających 

toksyczne pestycydy jest 

również czosnek, który można kupić 

w polskich sklepach. Miód zawiera genetycznie 

zmodyfikowany pyłek kwiatowy. 

Mrożone truskawki, z których 

przyrządzono kompot były w 2012 roku 

przyczyną największej w historii Niemiec 

fali zachorowań spowodowanej 

przez produkty spożywcze. W wyniku 

spożycia owoców zarażonych wirusem 

powodującym zakażenia jelitowe zachorowało 

11 tysięcy osób. Rok później 

w badanych próbkach truskawek znaleziono 

wirus żółtaczki zakaźnej typu A. 

W 2008 roku UE wydała zakaz importu 

z Chin mleka w proszku zawierającego 

melaminę (ze względu na wysoką 

zawartość azotu substancja ta bywa 

stosowana do zawyżania zawartości 

białka w paszach dla zwierząt oraz w 

żywności produkowanej poniżej norm) 

po tym, jak po jego spożyciu zmarło 

sześcioro dzieci, a blisko 300 tysięcy 

zachorowało. Od tego czasu dużym 

powodzeniem cieszy się w Chinach 

mleko w proszku importowane z Polski. 

Chiny są największym na świecie 

producentem jabłek. Jabłka rosnące na 

drzewach chińscy rolnicy owijają w papierowe 

torebki pokryte warstwą pestycydów, 

aby je chronić przed owadami. 

Na szczęście te owoce raczej nie znajdą 

się w polskich sklepach, bowiem 

Polska jest światowym potentatem w 

produkcji jabłek. Jednak koncentrat 

jabłkowy pochodzący z Chin może być 

jednak składnikiem soków sprzedawanych 

w polskich sklepach. 

Będąc świadomymi konsumentami 

przy wyborze produktu nie kierujmy 

się jedynie ceną, ale również jego 

pochodzeniem. Wybierając produkty 

polskie, czasem nieco droższe od importowanych 

wspieramy rodzimych 

producentów jednocześnie obdarzając 

ich zaufaniem, co do jakości produktów 

jak i przestrzegania obowiązujących 

standardów produkcji. Tym bardziej, że 

według badań 70% mieszkańców Państwa 

Środka nie ma zaufania do krajowych 

produktów spożywczych. 

Barbara Górkowska 

na podstawie artykułu „Czy to jabłko może 

zabić?” 

Miesięcznik „Świat Wiedzy” sierpień 2014 

DYNIA ZWIĘKSZA ODPORNOŚĆ I USPOKAJA 

Jest jednym z największych warzyw 

na świecie, a można ją hodować 

na każdym kontynencie, oprócz Antarktydy. 

Składa się w 90% z wody i dawniej 

była stosowana jako lekarstwo na 

tasiemce. Przypominamy sobie o niej 

zazwyczaj w okolicach święta zmarłych, 

przegapiając kulinarny sezon na 

to wspaniałe warzywo. Nie za bardzo 

wiadomo skąd dynia pochodzi. Była 

znana w starożytnym Egipcie. Obrazy 

przedstawiające dzikie dynie znajdowano 

na terenach Azji Mniejszej i w Iranie. 

Na pewno hodowano dynie w Meksyku 

już około 300lat przed naszą erą. Biały 

człowiek zaczął ją uprawiać najpierw 

w stanie Teksas, skąd przywieziona 

została do Europy. Tu zaczęła się rozpowszechniać 

około XIX wieku. Dynie 

są podobne w kształcie i na ogół mają 

jasno-pomarańczową skórkę, a miąższ 

w wielu odcieniach pomarańczy i żółci 

i nawet bieli, czym mocniejszy kolor, 

tym większa zawartość karotenoidów- 

-prekursorów witaminy A. Miąższ ma 

dość wysoki indeks glikemiczny (75), 

dlatego warto go łączyć z produktami 

o niskim IG. Jest dobrym źródłem potasu 

i kwasu foliowego, więc doskonałym 

warzywem dla kobiet w ciąży. Dynia to 

uniwersalne warzywo o wszechstronnym 

wykorzystaniu w kuchni. Ma mało 

kalorii /27 kcal w 100g miąższu/, szybko 

syci i dostarcza błonnika. Zawiera 

beta-karoten, chroniący przed wolnymi 

rodnikami. Z miąższu dyni można zro- 



bić zupę /na mleku, z zacierkami, przetartą, 

z ziemniakami, podawać jako 

jarzynkę na ciepło do drugiego dania, 

wykonywać z niej marynaty, konfitury, 

piec chleby i ciasta. Miąższem dyni 

okładano nie gojące się rany i oparzenia. 

We Francji robi się dżemy z dyni, 

chociaż i u nas gospodynie w swoim 

jadłospisie serwują dynie. 

Pestki 

Pestki dyni mają wysoką zawartość 

cynku oraz lecytyny. Zwiększają 

przemianę materii oraz wpływają 

korzystnie na czynności mózgu. Olej 

z pestek dyni tłoczony na zimno oprócz 

mnóstwa witamin i minerałów zawiera 

też fitosterole, substancje obniżające 

poziom choresterolu i zwalczające 

wolne rodniki. Suszone pestki dyni 

są chętnie chrupane i stanowią dobre 

źródło magnezu i dlatego powinny być 

obowiązkowym dodatkiem do każdej 

wypitej filiżanki kawy, kiedyś pestki 

z dynie gotowane w mleku zalecano 

jako środek leczniczy przeciw tasiemcom. 

W chińskiej medycynie stosowane 

są jako lek na depresję. To dość 

kaloryczny produkt (540kcal w 100g), 

wiec z ilością trzeba uważać, ale są 

doskonałym źródłem magnezu, żelaza, 

fosforu, manganu i witaminy E oraz 

niezbędnych wielonienasyconych kwasów 

tłuszczowych. Są największym po 

ostrygach naturalnym źródłem cynku- 

-czyli pierwiastka używanego w profilaktyce 

przeziębień. Dynie kwitną 

między czerwcem a sierpniem, a ich 

kwiaty są jadalne. Więc Drodzy Państwo 

uprawiajmy to wspaniałe warzywo 

i serwujmy naszym bliskim, bo warto. 

Danuta Ciołka 

Żródło Internet 

CZOSNEK K NIEDŹWIEDZI 

Czosnek niedźwiedzi (Allium 

ursinum L.) – gatunek rośliny 

z podrodziny czosnkowych z rodziny 

amarylkowatych. Rośnie dziko 

na terenie Europy oraz w Turcji 

i na Kaukazie, jest też uprawiany 

w innych regionach. W Polsce występuje 

na całym terenie, głównie 

jednak w Sudetach, Karpatach, na 

Pogórzu i na przyległym obszarze 

(Kotlina Sandomierska i wyżyny), 

gdzie jest dość pospolity. 

Roślina osiąga wysokość 20 –50 

cm. Rośnie kępami, czasami tworzy 

duże, zwarte łany. Cała roślina wydziela 

charakterystyczny czosnkowy 

zapach, który zawdzięcza wytwarzanym 

w komórkach merkaptanom. 

Cebula jest wąska o długości 

2–6 cm, pokryta półprzezroczystą 

błoną, lub pozostałymi z niej 

wiązkami włókien. Czasem tworzą 

się nieliczne boczne cebulki. Łodyga 

prosta, pełna, trójkanciasta 

posiada liści do wysokości 15–50 

cm. Liście są szerokie na 2–5 cm, 

płaskie, cienkie, o soczystozielonej 

barwie, zazwyczaj dwa, czasem 

trzy lub jeden. Ogonki są długie na 

0,5–2 cm, skręcone, a ciemniejsza 

powierzchnia liści skierowana jest 

ku górze. 


37


Czosnek niedźwiedzi to pierwsza 

naturalna nowalijka, która pojawia 

się już w marcu. Najwcześniej 

zauważymy ją nad rzekami i strumieniami, 

w dobrze naświetlonych 

miejscach. Lubi też jasne lasy bukowe, 

o lekko podmokłym podłożu. 

Powszechnie występuje na 

południu Polski, w terenach górzystych 

i w dolinach rzek. Jest bardzo 

wytrzymały na zmiany temperatury, 

jednak po zerwaniu należy go 

szybko spożyć, albo przetworzyć, 

ponieważ traci swoje właściwości. 

Jeżeli chcemy go przechować trochę 

dłużej, zerwany czosnek należy 

przetrzymywać w małej ilości wody, 

w miejscu o temperaturze 5-7 0 C. 

Czosnek niedźwiedzi był od 

niepamiętnych czasów, powszechnie 

spożywany w okresie przednówka 

w naszej strefie klimatycznej. Od 

wieków traktowany jak antidotum na 

różne dolegliwości oraz roślina dostarczająca 

wielu witamin. Posiada 

wiele właściwości odżywczych podobnych 

do czosnku, uznawany był 

za wyjątkowo skuteczny lek przeciwko 

przeziębieniom. Natomiast 

w większości krajów azjatyckich 

traktowany jest jako jedna z podstawowych 

przypraw. 

W 1992 r. został ogłoszony 

„rośliną roku” ze względu na wspaniałe 

właściwości lecznicze i nadal 

jest bardzo popularny. Niemcy cenią 

sobie ten czosnek ze względu 

na walory zdrowotne i smakowe. 

W postaci świeżej, drobno pokrojony 

jest doskonałym dodatkiem 

do kanapek, zup i sałatek. Często 

pojawia się też w ogródkach przydomowych, 

bo handel oferuje jego 

nasiona. 

Czosnek niedźwiedzi jest najbogatszą 

w siarkę rośliną w Europie. 

Porównując, pospolity czosnek 

ma 1,7 g siarki aktywnej w 100 g 

substancji suchej, zaś niedźwiedzi 

aż 7,8 g. 

W niedźwiedzim znajduje się 

20 razy więcej adenozyny - substancji 

posiadającej właściwości 

witamin A, C, E i selenu jednocześnie. 

Witaminy te oraz selen należą 

do przeciwutleniaczy niwelujących 

w organizmie wolne rodniki powodujące 

wiele chorób m.in. nowotwory. 

Adenozyna wpływa też 

bardzo korzystnie na krążenie krwi 

w całym ustroju, szczególnie w obrębie 

serca i głowy – co warto wypróbować 

przy migrenie oraz szumach 

w uszach (Tinnitus). 

Badania naukowe dowodzą, 

że czosnek niedźwiedzi zapobiega 

sklejaniu się płytek krwi, rozrzedza 

krew i poprawia jej cyrkulację w naczyniach 

krwionośnych, a ważnym 

aspektem jest też jego wysoki poziom 

żelaza, aż 30% przewyższa 

czosnek pospolity. Żelazo to jest 

dobrze przyswajalne i nie powoduje 

zaburzeń żołądkowych ani zaparć, 

charakterystycznych w przypadku 

podawania żelaza w formie 

zastrzyków czy kapsułek. 

Ponadto, stwierdzono, że zawiera 

takie substancje, jak flawonidy, 

saponiny, bogaty zestaw enzymów 

i aminokwasów, mangan oraz 

związki o działaniu antybiotycznym. 

W Niemczech dziki czosnek 

ma zastosowanie jako środek obniżający 

cholesterol oraz ciśnienie 

krwi, w leczeniu trombozy, arteriosklerozy, 

migreny i tinnitusa, jako 

doskonały odtruwacz organizmu. 

Wykorzystuje się go też do regeneracji 

flory bakteryjnej jelit odpowiedzialnej 

za kondycje naszego układu 

odpornościowego, zwłaszcza 

po kuracjach antybiotykowych. 

Czosnek niedźwiedzi jest jednym 

z najskuteczniejszych środków 

stosowanych w zwalczaniu 

drożdżaka (Candida albicans), siejącego 

spustoszenie w przewodzie 

pokarmowym i nie tylko. Dodatkowym 

atutem jest fakt, że spożywany 

w postaci suszu lub nalewki jest 

pozbawiony charakterystycznego 

zapachu. Nie trzeba się więc obawiać 

kontaktów z otoczeniem. 

Roślina została objęta w Polsce 

od 2004 r. częściową ochroną 

gatunkową. Gatunek umieszczono 

na Czerwonej liście roślin i grzybów 

Polski (2006) na obszarze 

Polski uznany za narażony na izolowanych 

stanowiskach. Głównym 

zagrożeniem jest nieprawidłowa 

gospodarka leśna: przebudowa 

lasów mieszanych na monokulturowe 

lasy iglaste oraz niszczenie jego 

siedlisk podczas regulacji rzek. 

Zalety zdrowotne tej rośliny są 

niezaprzeczalne, a w związku z tym 

dobrze by było wprowadzić ją do naszej 

kuchni i powszechnego spożycia. 

Myślę, że ze względu na łatwe 

rozmnażanie przez cebulki lub nasiona 

w odróżnieniu od większości 

gatunków czosnków może rosnąć 

w naszych przydomowych ogródka 

w miejscach częściowo zacienionym 

lub w innej ekspozycji, nawet 

jako roślina ozdobna. Zarazem 

będzie też spełniać dwie funkcje, 

ozdobną i kulinarno-medyczną. 

Trzeba również pamiętać o wymaganiach 

glebowych, ponieważ 

potrzebuje żyznej, próchnicznej 

gleby o dużej zawartości wapnia. 

Jest byliną i do tego całkowicie 

mrozoodporną. 

Podsumowując: czosnek niedźwiedzi 

skutecznie broni przed miażdżycą 

i wysokim ciśnieniem, zabija 

także bakterie i wzmacnia odporność, 

daje 100% ochrony przed 

przeziębieniem, a 1 łyżka suszonych 

liści (ok. 20 g) zawiera: 

● 29 kalorii 

● cenne źródło alliny i allicyny 

Zaspokaja dzienne zapotrzebowanie 

na: 

● witaminę C w 10% 

● selen w 5% 

● błonnik w 3% 

● witaminę B 

Krystyna Lelito 

Źródło: internet 



Europejski Fundusz Rolny na rzecz 

rozwoju Obszarów Wiejskich 

„Europejski Fundusz Rolny na rzecz rozwoju Obszarów Wiejskich. Europa inwestuje w obszary wiejskie” 

Projekt współfi nansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania 

„Szkolenie zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie”. 

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013. 

Instytucja zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013 - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 

ZAPRASZAMY NA SZKOLENIA 

PRZETWÓRSTWO NA POZIOMIE GOSPODARSTWA ROLNEGO 

WARUNKIEM DYWERSYFIKACJI DOCHODU RODZIN ROLNICZYCH 

(ZBOŻA, OWOCE, MIĘSO I MLEKO) 

ORAZ PODSTAWY SPRZEDAŻY BEZPOŚREDNIEJ 

Centrum Doradztwa Rolniczego Oddział w Radomiu w ramach konsorcjum z Krajową Radą Izb Rolniczych 

rozpoczyna realizację projektu w ramach działania Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych 

w rolnictwie i leśnictwie objętego „Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013”. 

Głównym celem szkoleń jest przekazanie od strony praktycznej wiedzy 

z zakresu technologii, wymagań higienicznych, bezpieczeństwa żywności oraz wymagań prawnoadministracyjnych 

przy zakładaniu działalności małego przetwórstwa w gospodarstwie rolnym. 

Szkolenia prowadzone będą w Centrum Doradztwa Rolniczego oddział w Radomiu, ul. Chorzowska 

16/18, które posiada bazę dydaktyczną - Centrum Praktycznego Szkolenia w zakresie Małego 

Przetwórstwa. Szkolenia organizowane będą w następujących terminach: 

25 - 26.03.2015, 30 - 31.03.2015, 14 - 15.05.2015 

Uczestnikami szkoleń mogą być osoby zatrudnione w rolnictwie lub leśnictwie. Koszty uczestnictwa 

w szkoleniu, koszty dojazdu na szkolenie i koszty organizacyjne fi nansowane są z budżetu projektu. 

Nabór uczestników na szkolenia prowadzony jest przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego 

w Karniowicach Dział Gospodarstwa Wiejskiego, Agroturystyki i Przetwórstwa. Wypełnione karty zgłoszenia 

prosimy nadsyłać drogą pocztową, faxem lub e-mailem na adres: 

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach os. XXXV-lecia PRL 9, 

32-082 Bolechowice, Dział Gospodarstwa Wiejskiego, Agroturystyki i Przetwórstwa, fax: 12/285 11 

07, e-mail: agroturystyka@modr.pl. Kolejność zgłoszeń decyduje o udziale w szkoleniu. 


Informacji dotyczących spraw organizacyjnych udzielają pracownicy 

Działu Gospodarstwa Wiejskiego, Agroturystyki i Przetwórstwa 

tel. 12 285 21 13 wew. 21, e-mail: agroturystyka@modr.pl 

SERDECZNIE ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU 

39

doradca 

lipiec/sierpień 2013 ISSN 1425-1299 nr 07-08/2013 cena 2,50 zł 

WYDAWNICTWA 

doradca 

październik 2013 ISSN 1425-1299 nr 10/2013 cena 2,50 zł 

Postaw na dobry wybór odmiany - pszenica ozima 

Kasa fiskalna w gospodarstwie rolnym 

Zatrucia pszczół 

Agropromocja 2013 już za nami! 

doradca 

listopad 2010 ISSN 1425-1299 nr 11/2010 

cena 2 zł 

Problem szkód łowieckich 

Prawie wszystko o owadach zapylających 

MODR 

Nowoczesne technologie uprawy malin 

Nowe zasady w kwotowaniu produkcji mleka 

Karta podatkowa - dobre rozwiązanie dla małych firm? 

M A Ł O P O L S K I O Ś R O D E K D O R A D Z T WA R O L N I C Z E G O 

W K A R N I O W I C A C H 

NOWE WARZYWA 

KAPUSTNE 

małopolski ośrodek doradztwa rolniczego 

PSZENICA 

OZIMA 

w karniowicach 

K A R N I O W I C E 2 0 1 3 

karniowice 2012 

POMOCA DLA ROLNIKÓW 

, 

M ODR 

KARNIOWICE 

MODR 



Rola 

Trwałych Użytków 

Zielonych 

M O D R 

M O D R 

KARNIOWICE 



Najgroźniejsze 

choroby pszczół 

w rolnictwie 

ekologicznym 

Fot. A. Karpowicz 

Karniowice 2013 

Karniowice 2013

Doradca 1/2015

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Delete template?

Save as template ?