program rolnoÅrodowiskowy 2007â2013 - Baltic Green Belt

PROGRAM 

ROLNOŚRODOWISKOWY 

2007−2013 

1

FEDERACJA ZIELONYCH GAJA 

PROGRAM 

ROLNOŚRODOWISKOWY 

2007−2013 

Aneta Kozłowska 

Szczecin 2011 

Zachodniopomorski 

Urząd Wojewódzki 

w Szczecinie 

3

Tekst: Aneta Kozłowska 

Zdjęcia: Aneta Kozłowska 

Koordynatorzy projektu: jakub@gajanet.pl anetak@gajanet.pl 

Skład i druk: XPRESS Sp. z o.o., xpress@telvinet.pl 

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej (Europejski Fundusz Rozwoju Regional− 

nego) oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie. 

Za treść publikacji odpowiada Federacja Zielonych GAJA, poglądy w niej wyrażone nie odzwier− 

ciedlają oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej. 

4

SPIS TREŚCI 

1. Wspólna Polityka Rolna ................................................................ 9 

2. Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 r.......................... 10 

3. Źródła finansowania rolnictwa i obszarów wiejskich ................. 11 

4. Sytuacja obszarów wiejskich w Polsce ....................................... 11 

5. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich ..................................... 12 

6. Program rolnośrodowiskowy ...................................................... 13 

6.1 Kontrole ....................................................................................... 14 

7. Pakiety i warianty oraz stawki płatności ..................................... 15 

7.1 Rolnictwo zrównoważone ........................................................... 18 

7.2 Rolnictwo ekologiczne ................................................................ 19 

7.3 Ekstensywne trwałe użytki zielone ............................................. 22 

7.4 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk 

przyrodniczych na i poza obszarami Natura 2000 ...................... 26 

7.4.1 Ochrona siedlisk lęgowych ptaków ............................................ 28 

7.4.2 Mechowiska ................................................................................ 30 

7.4.3 Szuwary wielkoturzycowe .......................................................... 33 

7.4.4 Łąki trzęślicowe i selernicowe .................................................... 35 

7.4.5 Murawy ciepłolubne.................................................................... 38 

7.4.6 Półnaturalne łąki wilgotne i półnaturalne łąki świeże................. 42 

7.4.7 Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe .................................. 47 

7.4.8 Słonorośla .................................................................................... 49 

7.4.9 Użytki przyrodnicze .................................................................... 52 

7.5 Zachowanie zagrożonych zasobów roślin w rolnictwie ............. 54 

7.5.1 Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych ......... 55 

7.5.2 Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian 

roślin uprawnych ......................................................................... 55 

7.5.3 Produkcja nasienna na zlecenie banku genów ............................ 57 

7.5.4 Sady tradycyjne ........................................................................... 60 

7.6 Zachowanie zagrożonych zasobów zwierząt w rolnictwie ......... 60 

7.6.1 Zachowanie lokalnych ras bydła ................................................. 61 

7.6.2 Zachowanie lokalnych ras koni................................................... 63 

7.6.3 Zachowanie lokalnych ras owiec ................................................ 65 

7.6.4 Zachowanie lokalnych ras świń .................................................. 69 

7.7 Ochrona gleb i wód ..................................................................... 71 

5

7.7.1 Wsiewki poplonowe .................................................................... 71 

7.7.2 Międzyplon ozimy ...................................................................... 72 

7.7.3 Międzyplon ścierniskowy ........................................................... 72 

7.8 Strefy buforowe ........................................................................... 73 

7.8.1 Utrzymanie stref buforowych...................................................... 73 

7.8.2 Utrzymanie miedz śródpolnych .................................................. 74 

8. Procedura postępowania podczas wystąpienia sił wyższych 

oraz nadzwyczajnych okoliczności ............................................. 74 

Literatura ................................................................................................ 135 

6

SPIS ZAŁĄCZNIKÓW 

I Niepłatne wymogi obowiązkowe.................................................... 77 

II Minimalne normy............................................................................ 85 

III Rozporządzenie rolnośrodowiskowe .............................................. 88 

IV Nawozy i środki poprawiające właściwości gleby dopuszczone 

do stosowania w rolnictwie ekologicznym ................................... 113 

V Środki ochrony roślin zakwalifikowane do stosowania w rolnictwie 

ekologicznym ................................................................................ 123 

VI Jednostki certyfikujące w rolnictwie ekologicznym ..................... 126 

VII Wymogi dla elitarnego i kwalifikowanego 

materiału szkółkarskiego............................................................... 128 

VIII Minimalna obsada drzew i krzewów dla wariantów 

2.9/10 i 2.11/12 ............................................................................. 129 

IX Rośliny objęte płatnością w ramach pakietu 6.............................. 130 

X Sankcje .......................................................................................... 131 

7

1. Wspólna Polityka Rolna 

Polska, jako członek Unii Europejskiej, korzysta z instrumentów 

Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), która została ustanowiona w dniu 25 

marca 1957 r. Traktatem Rzymskim przez ówczesne państwa Europejskiej 

Wspólnoty Gospodarczej. 

Jest to w zasadzie jedyna wspólna polityka Unii Europejskiej, jaką uda− 

ło się do tej pory wypracować, w ramach której przyjęto 3 podstawowe za− 

sady: 

1. Zasada wspólnego rynku, oznaczającą swobodny przepływ produk− 

tów rolnych między państwami członkowskimi. 

2. Zasada preferencji Wspólnoty, która oznacza pierwszeństwo zbytu 

na rynku Unii Europejskiej dla produktów rolnych, wytworzonych 

na jej terenie i ochronę rynku wewnętrznego przed importem. 

3. Zasada solidarności finansowej, która zobowiązuje wszystkie kraje 

członkowskie do partycypowania w kosztach polityki rolnej. 

Pierwotne cele WPR sformułowane w artykule 39 Traktatu Rzymskiego 

były następujące: 

»podnoszenie produktywności rolnictwa poprzez wspieranie m.in. po− 

stępu technologicznego, 

»zapewnienie ludności wiejskiej godziwych warunków życia, 

»stabilizacja rynków rolnych, 

»zapewnienie odpowiedniego poziomu zaopatrzenia w produkty rolne, 

»umożliwienie konsumentom zakupu produktów po niewygórowanych 

cenach. 

Powyższe cele zostały osiągnięte – powstały duże gospodarstwa, spe− 

cjalizujące się w określonym kierunku produkcji, wprowadzono genetycz− 

nie modyfikowane odmiany roślin i wysokowydajne rasy zwierząt, ulep− 

szono maszyny, zintensyfikowano zużycie nawozów i środków ochrony 

roślin. 

Jednakże w trakcie przemian, oprócz korzyści zauważono także zjawi− 

ska negatywne z punktu widzenia ekonomicznego i produkcyjnego, ale 

przede wszystkim środowiskowego. 

Pierwszą zmianą promującą rolnictwo przyjazne przyrodzie i włączenie 

planowania działań na rzecz ochrony środowiska była reforma McShar− 

ry’ego z 1992 r. 

W ramach tej reformy wprowadzono po raz pierwszy program rolnośro− 

dowiskowy, będący obowiązkowym działaniem dla wszystkich krajów 

członkowskich, jako główne narzędzie ochrony przyrody i środowiska ob− 

szarów wiejskich. 

Kolejne prośrodowiskowe reformy to Agenda 2000 oraz szczyt luksem− 

burski z 2003 r., który określa kształt Wspólnej Polityki Rolnej na lata 

2007−2013. 

9

2. Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 r. 

Reforma z Luksemburga zobowiązała państwa członkowskie do prze− 

prowadzenia oceny funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej, czyli tak 

zwanego Health Check. 

Przegląd WPR nie zakładał przeprowadzenia istotnych reform, jednak− 

że uwidocznił potrzebę dostosowania polityki do nowych, długotermino− 

wych wyzwań, do których należą zmiany klimatyczne, energia odnawial− 

na, gospodarka wodna, różnorodność biologiczna oraz działania towarzy− 

szące w sektorze mleczarskim i innowacyjność w zakresie pierwszych 

czterech wyzwań. 

Porozumienie osiągnięte w ramach Health Check zawiera także dwie 

istotne z punktu widzenia dyskusji o przyszłości WPR kwestie: zobowią− 

zanie Komisji Europejskiej i Rady do przeanalizowania problemu dużego 

zróżnicowania płatności bezpośrednich oraz przeznaczenie dla nowych 

państw członkowskich dodatkowych środków na zasilenie kopert płatności 

bezpośrednich w latach 2010−2012. 

Heath−Check uwidocznił potrzebę zasadniczych dostosowań WPR do 

nowych, długoterminowych wyzwań, otwierając jednocześnie debatę, któ− 

ra dotyczy przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 r. 

Do najważniejszych wyzwań, przed którymi stanie WPR należą: 

»zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego w Europie i wkład 

w globalne bezpieczeństwo żywnościowe poprzez poprawę konku− 

rencyjności, 

»wzmocnienie pozytywnego wpływu działalności rolniczej na środowi− 

sko naturalne, 

»wsparcie dochodów gospodarstw najpełniej realizujących nowe cele 

i zadania WPR, 

»wzmocnienie rozwoju obszarów wiejskich i zapewnienie spójności te− 

rytorialnej w UE. 

W dniu 8 lipca 2010 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w spra− 

wie przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej, która co prawda nie ma mocy 

legislacyjnej, niemniej jednak odzwierciedla stanowisko eurodeputowa− 

nych w debacie nad reformą WPR. 

Parlament Europejski, mając na uwadze, że WPR powinna być nasta− 

wiona na zachowanie i rozwój wielofunkcyjnego, kompleksowego i zrów− 

noważonego rolnictwa w Europie, zauważa, że do tej pory rynek nie wyna− 

gradza odpowiednio rolników za ochronę środowiska naturalnego i innych 

dóbr publicznych, w związku z tym uważa, że Wspólna Polityka Rolna 

musi kłaść większy nacisk na zrównoważone rolnictwo, oferując rolnikom 

odpowiednie ekonomiczne zachęty do świadczenia optymalnych usług 

ekosystemowych i dalszego doskonalenia rzetelnego zarządzania zasobami 

środowiskowymi użytków rolnych w UE. 

10

Ponadto Parlament Europejski podkreśla, że cele te należy osiągnąć bez 

dodatkowych obciążeń finansowych i biurokratycznych. 

3. Źródła finansowania rolnictwa i obszarów wiejskich 

Finansowanie rolnictwa odbywa się w ramach tzw. dwóch filarów. 

I filar (ok. 90% całości budżetu przeznaczonego na rolnictwo) wspiera 

produkcję poprzez płatności bezpośrednie i rynkowe, natomiast środki po− 

chodzące z filaru II (10% budżetu) przeznaczone są na rozwój obszarów 

wiejskich, czyli działania zmierzające do poprawy jakości życia mieszkań− 

ców wsi, wpieranie ochrony środowiska i lokalnych zasobów kulturowych, 

różnicowanie produkcji w ramach gospodarstw oraz przestrzeganie okre− 

ślonych standardów zapewniających wyższą jakość żywności. 

Środki przeznaczone na rozwój obszarów wiejskich pochodzą z Euro− 

pejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich 

(EFRROW), którego misją jest promocja zrównoważonego rozwoju ob− 

szarów wiejskich na terenie wszystkich krajów członkowskich w sposób 

komplementarny do instrumentów rynkowych. 

4. Sytuacja obszarów wiejskich w Polsce 

Do słabych stron polskiej wsi należą: bezrobocie, zła sytuacja dochodo− 

wa, ograniczony rynek pracy (w tym brak pozarolniczych miejsc pracy na 

obszarach wiejskich), niski stopień mobilności i trudniejszy dostęp do edu− 

kacji, niski stopień specjalizacji gospodarstw i rozdrobnienie struktury ob− 

szarowej, nieodpowiedni poziom inwestycji służących ochronie środowi− 

ska oraz niski poziom rozwoju infrastruktury technicznej (kanalizacja, in− 

frastruktura energetyczna, sieć telefoniczna i internet). 

Jednakże polskie rolnictwo oraz obszary wiejskie to także mocne strony 

i szanse rozwoju. Jedną z mocnych stron jest dość duży zasób ziemi rolnej, 

która co prawda nie jest najwyższej jakości, ale przy odpowiednim wspar− 

ciu w zakresie inwestycji w gospodarstwach rolnych, przetwórstwa i infra− 

struktury, potencjał ten będzie mógł być w pełni wykorzystany. 

11

Ogromną szansą i potencjałem jest dobry stan środowiska i zasobów 

przyrody. Sprzyja to tworzeniu korzystnych warunków dla rolnictwa eko− 

logicznego, rynku produktów tradycyjnych i regionalnych, wielokierunko− 

wemu rozwojowi wsi oraz działalności pozarolniczej, np. na rynku usług 

turystycznych i agroturystycznych oraz usług leśnych, przy produkcji na 

cele energetyczne itp. 

Pod względem przyrodniczym polska wieś na tle Unii Europejskiej wy− 

pada niezwykle bogato. Tym bogactwem są przede wszystkim tradycyjne 

metody gospodarowania, rodzime rasy zwierząt i roślin, ale także urozma− 

icony krajobraz, stwarzający korzystne warunki dla dziko żyjących zwie− 

rząt i roślin. 

Duże możliwości rozwojowe niesie za sobą również przemysł rolno− 

spożywczy, zarówno ze strony udziału w PKB 1 , jak i możliwości tworze− 

nia nowych miejsc pracy oraz zagospodarowania wielu dziedzin produkcji 

rolnej. 

5. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 

Każdy z krajów członkowskich zobowiązany jest do opracowania stra− 

tegicznego dokumentu, określającego cele, priorytety oraz zasady wspiera− 

nia rozwoju obszarów wiejskich. 

W Polsce pierwszym takim dokumentem był Plan Rozwoju Obszarów 

Wiejskich przygotowany na lata 2004−2006 przez Ministerstwo Rolnictwa 

i Rozwoju Wsi i zatwierdzony przez Komisję Europejską. Natomiast poli− 

tyka strukturalna realizowana była w ramach Sektorowego Programu Ope− 

racyjnego. 

Obecnie oba programy zostały połączone w jeden − Program Rozwoju 

Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007−2013. 

Nowa polityka rozwoju obszarów wiejskich, w ramach priorytetowych 

kierunków wsparcia obszarów wiejskich, zdefiniowała 4 osie: 

»oś gospodarcza, której celem jest poprawa konkurencyjności sektora 

leśnego i rolnego, 

»oś środowiskowa ma za zadanie poprawę środowiska naturalnego 

i obszarów wiejskich, 

»oś społeczna, która zakłada dywersyfikację ekonomiczną obszarów 

wiejskich i podniesienie jakości życia na tych obszarach, 

»LEADER. 

1 

PKB − jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego. 

12

6. Program rolnośrodowiskowy 

Program rolnośrodowiskowy jest jednym z działań osi środowiskowej 

Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. 

Podstawowym celem programu rolnośrodowiskowego jest ochrona śro− 

dowiska przyrodniczego, a szczególności: 

»utrzymanie w odpowiednim, niepogorszonym stanie cennych siedlisk 

użytkowanych rolniczo lub przywrócenie ich walorów, 

»promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania, 

»odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód, 

»kształtowanie struktury krajobrazu, 

»ochrona lokalnych odmian roślin oraz lokalnych ras zwierząt gospodarskich. 

Program rolnośrodowiskowy jest zobowiązaniem 5 – letnim, podczas 

którego rolnicy otrzymują płatności będące rekompensatą za utracony do− 

chód, dodatkowo poniesione koszty oraz koszty transakcyjne. 

Beneficjentem tego działania może być osoba fizyczna, prawna lub jed− 

nostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, którym został 

nadany numer ewidencyjny (numer nadaje Agencja Restrukturyzacji i Mo− 

dernizacji Rolnictwa). 

Warunkiem przystąpienia do programu jest: 

»posiadanie co najmniej 1 ha gruntów rolnych, 

»opracowanie, przy udziale doradcy rolnośrodowiskowego planu dzia− 

łalności rolnośrodowiskowej (lista doradców rolnośrodowiskowych 

i ekspertów przyrodniczych znajduje się stronie www.cdr.gov.pl 

w zakładce REJESTRACJA, BAZY DORADCÓW), 

»przestrzeganie niepłatnych, minimalnych wymogów dotyczących sto− 

sowania nawozów i środków ochrony roślin (ZAŁĄCZNIK I), 

»przestrzegania zasad dobrej kultury rolnej (ZALĄCZNIK II), 

»przestrzeganie zasad wzajemnej zgodności (cross compliance), 

»przestrzeganie wymogów wynikających z realizacji poszczególnych 

pakietów i wariantów, 

»zachowanie w gospodarstwie wszystkich trwałych użytków zielonych 

oraz elementów krajobrazu nieużytkowanych rolniczo, 

»prowadzenie rejestru działalności rolnośrodowiskowej. 

Płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje do działek rolnych położo− 

nych na obszarach narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu po− 

chodzącymi ze źródeł rolniczych (OSN), jeżeli na działkach tych realizo− 

wane są pakiety, których wymogi pokrywają się z wymogami programów 

działań, mających na celu ograniczenie odpływu azotu. 

Wnioski składa się w terminie od 15 marca do 15 maja każdego roku 

w biurze powiatowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, 

przez cały okres trwania programu (pierwszy wniosek – zgłoszeniowy oraz 

kolejne – kontynuacyjne). 

13

6.1 Kontrole 

Program rolnośrodowiskowy, podobnie jak wszystkie działania finanso− 

wane w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, podlega kontro− 

lom przeprowadzanym przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji 

Rolnictwa. 

Kontrola na miejscu musi zostać poprzedzona powiadomieniem rolnika, 

przy czym powiadomienie nie powinno mieć miejsca wcześniej niż 48 go− 

dzin przed planowaną kontrolą (jedynie w uzasadnionych przypadkach po− 

wiadomienie może odbyć się nie wcześniej niż 14 dni przed planowaną 

kontrolą). 

Ze względu na to, iż kontrole w ramach PROW przeprowadzane są 

w sposób jawny, przy udziale beneficjenta lub osoby przez niego upoważ− 

nionej (obowiązkowe jest upoważnienie pisemne), rolnik lub osoba upo− 

ważniona ma prawo zaproponować inny termin kontroli. W przypadku 

niemożności ustalenia terminu pasującego obu stronom, Agencja może 

przeprowadzić kontrolę w terenie bez obecności beneficjenta, niemniej 

jednak po tym konieczne jest spotkanie z rolnikiem, w celu skontrolowania 

dokumentacji. 

Inspektorzy przed przystąpieniem do kontroli powinni okazać imienne 

upoważnienie do jej przeprowadzenia. 

Podczas kontroli inspektorzy maja prawo do wstępu na teren całego go− 

spodarstwa, żądania pisemnych lub ustnych informacji na temat przedmio− 

tu kontroli oraz wglądu do dokumentów związanych z przedmiotem kon− 

troli i sporządzania z nich odpisów, wyciągów i kopii. 

14

Kontrola na miejscu w ramach programu rolnośrodowiskowego obej− 

muje: 

»pomiar co najmniej 50% zadeklarowanej powierzchni, 

»sprawdzenie zadeklarowanych upraw, 

»sprawdzenie przestrzegania wymogów dobrej kultury rolnej, 

»sprawdzenie minimalnych wymogów dotyczących stosowania nawo− 

zów i środków ochrony roślin oraz innych odpowiednich wymogów 

obowiązkowych, 

»sprawdzenie, czy rolnik realizuje wymogi poszczególnych pakietów 

i wariantów, 

»sprawdzenie, czy rolnik posiada plan działalności rolnośrodowiskowej 

oraz kontrola zawartości planu po kątem zgodności z wnioskiem rol− 

nośrodowiskowym i stanem faktycznym, 

»sprawdzenie, czy rolnik posiada i prowadzi rejestr działalności rolno− 

środowiskowej oraz weryfikacja zapisów rejestru. 

Dowodem potwierdzającym zastany stan upraw oraz posiadanie wyma− 

ganej dokumentacji są fotografie wykonane przez zespół przeprowadzają− 

cy kontrolę. 

Po zakończeniu kontroli inspektor sporządza pisemny raport z czynno− 

ści kontrolnych w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach – po jednym 

dla kontrolującego i kontrolowanego. 

W trakcie sporządzania raportu rolnik ma prawo wnosić do niego pi− 

semne uwagi i zastrzeżenia wraz z uzasadnieniem. 

W przypadkach, gdy raport z czynności kontrolnych nie jest przekazy− 

wany rolnikowi bezpośrednio po zakończeniu czynności kontrolnych, jest 

dostarczany za pośrednictwem poczty w terminie 14 dni od daty zakończe− 

nia kontroli. Po otrzymaniu raportu pocztą, rolnik ma 7 dni na wniesienie 

uzasadnionych uwag i zastrzeżeń. 

7. Pakiety i warianty oraz stawki płatności 

Program rolnośrodowiskowy składa się z 9 pakietów, dzielących się na 

49 wariantów. W jednym gospodarstwie można realizować dowolną liczbę 

pakietów, przy czym należy pamiętać, iż niektóre pakiety wykluczają się 

ze względu na pokrywające się wymogi. 

Dla części pakietów wprowadzono degresywność, tzn. zmniejszenie 

płatności w zależności od wielkości gospodarstwa. 

Należy pamiętać, iż program rolnośrodowiskowy, jako zobowiązanie 

5 – letnie, nie powinien podlegać zmianie, za wyjątkiem kilku, ściśle okre− 

ślonych przypadków: 

»jednorazowe zwiększenie powierzchni użytków rolnych w drugim lub 

trzecim roku trwania zobowiązania, pod warunkiem, że zwiększenie 

będzie dotyczyło gruntów, na których będzie realizowany pakiet 4 lub 5 

15

16 

Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na 

lub poza obszarami Natura 2000 lub pakietu 6 Zachowanie zagrożo− 

nych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie, 

»jednorazowe dodanie w drugim lub trzecim roku realizacji zobowiąza− 

nia pakietu 4 lub 5 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk 

przyrodniczych na lub poza obszarami Natura 2000 lub pakietu 6 Za− 

chowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie lub 

pakietu 7 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt 

w rolnictwie, 

»zmniejszenie lub zwiększenie powierzchni użytków rolnych, na któ− 

rych zobowiązanie rolnośrodowiskowe jest realizowane, na gruntach 

będących w posiadaniu rolnika w dniu rozpoczęcia realizacji progra− 

mu ze względu na: 

» zmianę miejsca uprawy roślin w ramach wariantów 6.1 Produkcja 

towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych, 6.2 Produkcja na− 

sienna towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych, 6.3 Pro− 

dukcja nasienna na zlecenie banku genów oraz wszystkich wa− 

riantów pakietu 2 Rolnictwo ekologiczne, 

» przemienne stosowanie wsiewek polonowych lub międzyplonów 

na różnych działkach rolnych w ramach pakietu 8 Ochrona gleb 

i wód, 

»zwiększenie liczby zwierząt w ramach pakietu 7 Zachowanie zagrożo− 

nych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie, 

»zmiana wariantów pakietu 2 Rolnictwo ekologiczne i pakietu 8 Och− 

rona gleb i wód na gruntach będących w posiadaniu rolnika w dniu 

rozpoczęcia realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego. 

W ramach programu rolnośrodowiskowego na lata 2007−2013 dostępne 

są następujące pakiety i warianty:

Wszystkie zasady dotyczące przystąpienia i realizacji programu rolno− 

środowiskowego reguluje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju 

Wsi z dnia 10 marca 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szcze− 

gółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach 

działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju 

Obszarów Wiejskich na lata 2007−2013 (ZAŁĄCZNIK III). 

Łączenie pakietów/wariantów 

W jednym gospodarstwie na tej samej powierzchni nie można łączyć 

następujących pakietów/wariantów: 

»Pakiet 1 Rolnictwo zrównoważone z Pakietem 2 Rolnictwo ekolo− 

giczne, 

»Pakiet 2 Rolnictwo ekologiczne z Pakietem 1 Rolnictwo zrównowa− 

żone oraz Pakietem 8. Ochrona gleb i wód, 

»Pakiet 3 Ekstensywne trwałe użytki zielone z Pakietem 4 i 5 Ochrona 

zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na i poza 

obszarami Natura 2000. 

Od 2011 roku nowi beneficjenci, a więc ci, którzy do programu rol− 

nośrodowiskowego 2007−2013 przystępują po raz pierwszy, nie będą 

mogli łączyć: 

»Pakietu 4 i 5 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przy− 

rodniczych na i poza obszarami Natura 2000 z wariantem 2.3/2.4 

Trwałe użytki zielone Pakietu 2 Rolnictwo ekologiczne. 

7.1 Rolnictwo zrównoważone 

Rolnictwo zrównoważone to połączenie różnych metod produkcji z na− 

wożeniem, wielkością uzyskiwanego plonu, efektami ekonomicznymi, 

społecznymi i ochroną środowiska. Celem tego pakietu jest zachęcenie rol− 

18

ników do zrównoważonego sposobu gospodarowania, który polega na ra− 

cjonalnym wykorzystaniu zasobów przyrody i ograniczeniu negatywnego 

wpływu rolnictwa na środowisko. 

Istotą rolnictwa zrównoważonego jest konieczność stosowania prawi− 

dłowego następstwa i doboru roślin oraz planu nawożenia, co pozwala na 

ograniczenie rozwoju agrofagów, redukcję zachwaszczenia oraz zmniej− 

szenie strat azotu. 

W pakiecie rolnictwo zrównoważone obowiązuje degresywność: 

»100% płatności przy powierzchni do 100 ha, 

»50% płatności przy powierzchni od 100,01 do 200 ha, 

»10% płatności przy powierzchni powyżej 200 ha. 

Wymogi pakietu: 

»konieczność realizacji pakietu na obszarze całego gospodarstwa, 

»płatność przysługuje tylko do gruntów ornych, pomimo konieczności 

realizacji na obszarze całego gospodarstwa, a więc również na trwa− 

łych użytkach zielonych, 

»przestrzeganie prawidłowego doboru i następstwa roślin, z zastosowa− 

niem co najmniej 3 gatunków roślin w danym roku, przy czym każdy 

z gatunków musi być z innej grupy, z wyłączeniem roślin wieloletnich, 

»coroczne opracowywanie planu nawozowego opartego na bilansie 

azotu oraz aktualnych wynikach chemicznej analizy gleby (wyniki 

analiz glebowych są ważne przez 4−6 lat), z określeniem zawartości 

fosforu, potasu, magnezu i potrzeb wapnowania gleby oraz realizacja 

planu nawozowego, 

»koszenie w terminie do 31 lipca lub wypasanie w okresie wegetacyj− 

nym na trwałych użytkach zielonych oraz usunięcie lub złożenie 

w stogi ściętej biomasy w terminie 2 tygodni po pokosie, a w uzasad− 

nionych przypadkach w terminie późniejszym, jednak niezwłocznie 

po ustaniu przyczyn, ze względu na które dotrzymanie terminu dwu− 

tygodniowego nie było możliwe, 

»nieprzekraczanie maksymalnego poziomu nawożenia, który wynosi 

120 kg/N/ha dla trwałych użytków zielonych oraz 170 kg/N/ha dla 

gruntów ornych, 

»niestosowanie osadów ściekowych. 

7.2 Rolnictwo ekologiczne 

Rolnictwo ekologiczne to specyficzny system gospodarowania, który 

zakłada zrównoważenie produkcji roślinnej ze zwierzęcą, przy zastosowa− 

niu środków naturalnych. Podstawowe cele rolnictwa ekologicznego to: 

»zachowanie wysokiego poziomu próchnicy, która warunkuje żyzność 

gleby, 

»utrzymanie równowagi biologicznej w środowisku produkcji rolniczej, 

19

»dążenie do zamknięcia obiegu materii w gospodarstwie poprzez zrów− 

noważenie produkcji roślinnej ze zwierzęcą. 

Najważniejsze zasady rolnictwa ekologicznego to: 

»zakaz stosowania nawozów sztucznych oraz chemicznych środków 

ochrony roślin, 

»można stosować nawozy naturalne i organiczne, pochodzące z wła− 

snego gospodarstwa lub innego gospodarstwa ekologicznego oraz na− 

wozy i środki poprawiające właściwości gleby dopuszczone do stoso− 

wania w rolnictwie ekologicznym (ZAŁĄCZNIK IV), 

»można stosować środki ochrony roślin zakwalifikowane do stosowa− 

nia w rolnictwie ekologicznym (ZAŁACZNIK V), 

»płodozmian powinien być urozmaicony i odpowiednio dobrany, 

z uwzględnieniem roślin motylkowatych, wsiewek i międzyplonów, 

»materiał siewny i sadzeniowy powinien być reprodukowany w gospo− 

darstwie ekologicznym, a w przypadku braku takiego materiału nale− 

ży wystąpić o zgodę na zastosowanie materiału konwencjonalnego do 

Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa, 

»zwierzęta muszą mieć stały dostęp do wybiegów, zakazany jest uwię− 

ziowy system trzymania zwierząt, 

»żywienie zwierząt powinno być oparte na paszach pochodzących 

z własnego gospodarstwa, 

»stosowanie nieekologicznych materiałów paszowych pochodzenia ro− 

ślinnego, zwierzęcego lub mineralnego, dodatków paszowych, nie− 

których produktów używanych w żywieniu zwierząt oraz substancji 

pomocniczych w przetwórstwie dozwolone jest tylko w określonych 

przypadkach, 

»zakaz stosowania organizmów genetycznie modyfikowanych. 

Szczegółowe zasady rolnictwa ekologicznego reguluje ustawa o rol− 

nictwie ekologicznym z dnia 25 czerwca 2009 r., Rozporządzenie Rady 

(WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. sprawie produkcji ekolo− 

gicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporzą− 

dzenie 2092/91 oraz Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 

5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania roz− 

porządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicz− 

nej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produk− 

cji ekologicznej, znakowania i kontroli. 

W celu przystąpienia do systemu rolnictwa ekologicznego należy wy− 

pełnić formularz „Zgłoszenie podjęcia działalności w zakresie rolnictwa 

ekologicznego” i wysłać go wybranej jednostki certyfikującej (ZAŁĄCZ− 

NIK VI), a następnie każdego roku poddawać się kontroli przeprowadza− 

nej przez jednostkę. 

20

W pakiecie rolnictwo ekologiczne każdy z wariantów dziali się na wa− 

riant w okresie przestawiania oraz wariant dla którego zakończono okres 

przestawiania – jest to spowodowane tym, iż zanim gospodarstwo otrzyma 

status gospodarstwa ekologicznego (a tym samym certyfikat), musi przejść 

tzw. okres przestawiania (konwersji). Okres przestawiania trwa 2 lata 

w przypadku wszystkich upraw polowych oraz trwałych użytków zielo− 

nych i 3 lata w przypadku upraw sadowniczych i jagodowych, przy czym 

okres ten może ulec skróceniu lub wydłużeniu, o czym decyduje jednostka 

certyfikująca. W okresie konwersji płatność rolnośrodowiskowa jest pod− 

wyższona ze wzglądu na wyższe nakłady związane z przestawianiem go− 

spodarstwa na produkcję metodami ekologicznymi. 

Należy jednak pamiętać, iż pomimo skrócenia lub wydłużenia okresu 

przestawiania, ARiMR wypłaca podwyższoną stawkę tylko przez 2 (uprawy 

polowe i trwałe użytki zielone) lub 3 lata (uprawy sadownicze i jagodowe). 

W pakiecie rolnictwo ekologiczne obowiązuje degresywność: 

»100% płatności przy powierzchni do 100 ha, 

»50% płatności przy powierzchni od 100,01 do 200 ha, 

»10% płatności przy powierzchni powyżej 200 ha. 


»prowadzenie produkcji rolnej zgodnie z zasadami określonymi 

w przepisach o rolnictwie ekologicznym (ustawa o rolnictwie ekolo− 

gicznym, Rozporządzenie Rady nr 834/2007 oraz Rozporządzenie 

Komisji nr 889/2008), 

»prowadzenie produkcji rolnej zgodnie z najlepszą wiedzą i kulturą 

rolną, przy zachowaniu należytej dbałości o stan fitosanitarny roślin 

i ochronę gleby, 

21

»dla wariantów 2.9/10 i 2.11/12 uprawy sadownicze i jagodowe – 

wszystkie drzewa i krzewy muszą spełniać wymagania dotyczące wy− 

sokości, grubości i średnicy elitarnego i kwalifikowanego materiału 

szkółkarskiego (ZAŁĄCZNIK VII) określone w przepisach w spra− 

wie szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania oraz jakości 

materiału siewnego (Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju 

Wsi z dnia 1 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań doty− 

czących wytwarzania i jakości materiału siewnego – Dz. U. z 2007 r. 

nr 29, poz. 189), 

»dla wariantów 2.9/10 i 2.11/12 uprawy sadownicze i jagodowe – 

utrzymanie minimalnej obsady drzew i krzewów (ZAŁĄCZNIK 

VIII), 

»dla wariantów 2.9/10 i 2.11/12 uprawy sadownicze i jagodowe – wy− 

konanie na plantacji zabiegów uprawowych i pielęgnacyjnych, 

»wariantów 2.9/10 i 2.11/12 nie można realizować na gruntach, na któ− 

rych nie powinno się uprawiać drzew lub winorośli ze względu na ist− 

niejący na tych gruntach system melioracji wodnych, 

»dla wariantu 2.3/4 trwałe użytki zielone – koszenie w terminie do 31 

lipca lub wypasanie w okresie wegetacyjnym na trwałych użytkach 

zielonych oraz usunięcie lub złożenie w stogi ściętej biomasy w ter− 

minie 2 tygodni po pokosie, a w uzasadnionych przypadkach w termi− 

nie późniejszym, jednak niezwłocznie po ustaniu przyczyn, ze wzglę− 

du na które dotrzymanie terminu dwutygodniowego nie było możli− 

we, 

»dla wariantów 2.1/2 uprawy rolnicze, 2.3/4 trwałe użytki zielone, 

2.5/6 – uprawy warzywne i 2.7/8 uprawy zielarskie – przeznaczenie 

plonu na pasze, do bezpośredniego spożycia przez ludzi, do przetwór− 

stwa, do kompostowania lub przekazanie do innych gospodarstw. 

7.3 Ekstensywne trwałe użytki zielone 

Walory przyrodnicze półnaturalnych użytków zielonych oraz ich bogac− 

two gatunkowe doceniono dopiero na początku XX wieku, kiedy to łąki 

i pastwiska użytkowane były jeszcze w sposób ekstensywny. 

Niestety z czasem intensyfikacja rolnictwa spowodowała znaczny spa− 

dek poziomu różnorodności biologicznej, ponieważ użytki zielone zaczęto 

osuszać, zwiększono poziom nawożenia, przyspieszono terminy wykony− 

wania sianokosów oraz zwiększono liczbę pokosów. 

Z drugiej jednak strony nadmierna ekstensyfikacja, czyli nieregularne 

koszenie lub jego brak oraz zbyt mała obsada zwierząt sprawiają, że na 

trwałych użytkach zielonych zaczyna się naturalna sukcesja roślinności 

ziołoroślowej oraz drzew i krzewów, co z kolei przyczynia się do spadku 

bioróżnorodności. 

22

Dlatego też, aby zachować jak największe bogactwo flory i fauny na 

użytkach zielonych, niezmiernie ważne jest ich odpowiednie zagospodaro− 

wanie. 

Celem pakietu jest ekstensyfikacja użytkowania, polegająca na ograni− 

czeniu nawożenia, liczby pokosów oraz wypasu do poziomu, który pozwo− 

li na poprawę warunków bytowania gatunków zwierząt i roślin typowych 

dla użytków zielonych. 

W pakiecie ekstensywne trwałe użytki zielone obowiązuje degresywność: 

» 100% płatności przy powierzchni do 10 ha, 

» 75% płatności przy powierzchni od 10,01 – 50 ha, 

» 50% płatności przy powierzchni od 50,01 do 100 ha, 

» 10% płatności przy powierzchni powyżej 100 ha. 

Dla pakietu ekstensywne trwałe użytki zielone dopuszcza się dowolny 

sposób użytkowania: kośny, pastwiskowy, kośno−pastwiskowy. 

W 2011 r. dla beneficjentów przystępujących do programu po raz 

pierwszy, pakiet 3 Ekstensywne trwałe użytki zielone będzie dostępny 

tylko na obszarach Natura 2000. 

Przez nowych beneficjentów rozumie się: 

»rolników, którzy zakończyli program rolnośrodowiskowy realizowany 

w ramach PROW 2004−2006 i rozpoczynają realizację programu 

w ramach PROW 2007−2013, 

»rolników, którzy realizują co najmniej 3 lata program rolnośrodowi− 

skowy w ramach PROW 2004−2006 i, przy zachowaniu wszystkich 

zasad, przechodzą na program rolnośrodowiskowy realizowany w ra− 

mach PROW 2007−2013, 

»rolników, którzy po raz pierwszy przystępują do programu rolnośro− 

dowiskowego realizowanego w ramach PROW 2007−2013. 

Szczegółowe zasady dotyczące możliwości przejścia ze „starego” progra− 

mu rolnośrodowiskowego na „nowy” zostały określone w rozporządzeniu. 


Wspólne dla wszystkich rodzajów użytkowania: 

»zakaz wapnowania, chyba że wapnowanie nie wpłynie niekorzystnie 

na środowisko i realizację celów pakietu (wapnowanie należy uzgod− 

nić z doradcą, który musi wpisać do planu działalności rolnośrodowi− 

skowej uzasadnienie dla ewentualnego wapnowania), 

»ograniczone nawożenie azotem do 60 kg/ha na rok, 

»całkowity zakaz nawożenia azotem na obszarach nawożonych przez 

namuły rzeczne, 

»zakaz wałowania, przeorywania oraz podsiewania, 

»włókowanie dopuszczone w okresie od 1 września do 31 marca, 

»zakaz stosowania ścieków i osadów ściekowych, 

23

»zakaz stosowania środków ochrony roślin, z wyjątkiem selektywnego 

i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów, pod warunkiem, że 

chwasty będą niszczone za pomocą odpowiedniego sprzętu (np. ma− 

zacze herbicydowe), 

»zakaz budowy i rozbudowy urządzeń melioracji wodnych szczegóło− 

wych tworzących system melioracji wodnych, z wyjątkiem urządzeń 

mających na celu utrzymanie lub poprawę wartości przyrodniczej (za− 

kaz ten nie dotyczy bieżącej konserwacji rowów). 

Wymogi przy kośnym użytkowaniu trwałych użytków zielonych: 

»koszenie w terminie od 1 czerwca do 30 września, 

»wykonanie nie więcej niż 2 pokosów w ciągu roku, 

»koszenie na wysokości 5−15 cm, 

»pozostawienie 5−10% powierzchni działki rolnej nieskoszonej, przy 

czym każdego roku fragment niekoszony powinien znajdować się 

w innym miejscu, 

»usunięcie lub złożenie w stogi zebranej biomasy w ciągu 2 tygodni od 

pokosu, przy czym w uzasadnionych przypadkach (intensywne, dłu− 

gofalowe opady, podtopienia, powódź) termin ten może ulec wydłu− 

żeniu, 

»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej po− 

wierzchni. 

24

Wymogi przy użytkowaniu pastwiskowym: 

»wypasanie w sezonie pastwiskowym trwającym na obszarach nizin− 

nych (do 300 m n.p.m.) od 1 maja do 15 października, na obszarach 

górskich (powyżej 300 m n.p.m.) od 20 maja do 1 października, 

»wypas przy maksymalnej obsadzie zwierząt od 0,5 do 1 DJP i maksy− 

malnym obciążeniu 5 t/ha (10 DJP), 

»na obszarach zalewowych wypas nie wcześniej niż 2 tygodnie po 

ustąpieniu wód, 

»dopuszcza się całoroczny wypas koni huculskich i koników polskich, 

natomiast w przypadku innych zwierząt dopuszcza się całoroczny 

wypas, o ile nie wpłynie to niekorzystnie na zwierzęta oraz środowi− 

sko (całoroczny wypas zwierząt innych niż hucuły i koniki polskie 

musi być skonsultowany z doradcą i odnotowany – wraz z uzasadnie− 

niem – w planie działalności rolnośrodowiskowej), 

»wykaszanie niedojadów możliwe jest tylko w sierpniu i wrześniu. 

Wymogi przy użytkowaniu przemiennym, kośno−pastwiskowym: 

»koszenie w terminie od 1 czerwca do 30 września, 




czym każdego roku fragment niekoszony powinien znajdować się 

w innym miejscu, 

25

26 




żeniu, 


wierzchni, 




»wypas przy maksymalnej obsadzie zwierząt od 0,3 DJP i maksymal− 

nym obciążeniu 5 t/ha(10 DJP), 







musi być skonsultowany z doradcą i odnotowany – wraz z uzasadnie− 

niem – w planie działalności rolnośrodowiskowej), 


7.4 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych 

na i poza obszarami Natura 2000 

Pakiet ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodni− 

czych może być realizowany na trwałych użytkach zielonych, charaktery− 

zujących się odpowiednimi walorami przyrodniczymi. Wyjątek stanowi tu 

wariant 4.10 i 5.10 użytki przyrodnicze, który obejmuje także siedliska 

niebędące gruntami rolnymi i niepełniące żadnej funkcji produkcyjnej.

Warunkiem przystąpienia do pakietu jest posiadanie dokumentacji przy− 

rodniczej, wykonanej przez eksperta ornitologa (wariant ochrona siedlisk lę− 

gowych ptaków) lub botanika (pozostałe warianty) w roku składania wnio− 

sku lub na rok przed przystąpieniem do pakietu. Lista ekspertów posiadają− 

cych uprawnienia do wykonywania takich ekspertyz znajduje się na stronie 

www.cdr.gov.pl w zakładce REJESTRACJA, BAZY DORADCÓW. 

Koszty sporządzenia ekspertyzy zwracane są beneficjentom wraz 

z pierwszą płatnością rolnośrodowiskową w następującej wysokości: 

» do 1 ha – 500 zł, 

» od 1,01 do 5 ha – 1000 zł, 

» od 5,01 do 20 ha – 2000 zł, 

» od 20,01 do 50 ha – 3000 zł, 

» powyżej 50,01 ha – 4000 zł. 

W tym pakiecie degresywność nie występuje. 

Wymogi ogólne dla całego pakietu: 

»zakaz przeorywania, wałowania, podsiewania, 

»włókowanie dopuszczone w okresie od 1 września do 31 marca, 


»zakaz stosowania środków ochrony roślin, z wyjątkiem selektywnego 

i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów, pod warunkiem, że 

chwasty będą niszczone za pomocą odpowiedniego sprzętu (np. ma− 

zacze herbicydowe), 

»zakaz budowy i rozbudowy urządzeń melioracji wodnych szczegóło− 

wych tworzących system melioracji wodnych, z wyjątkiem urządzeń 

mających na celu utrzymanie lub poprawę wartości przyrodniczej (za− 

kaz ten nie dotyczy bieżącej konserwacji rowów). 

Uwaga: ekspert przyrodniczy może uszczegółowić zadania związane 

z wdrażaniem poszczególnych wariantów oraz zalecić dodatkowe zadania do− 

tyczące zachowania stwierdzonego siedliska, przy czym zalecenia i uszczegó− 

łowienia nie mogą wykraczać poza wymogi określone w programie rolnośro− 

dowiskowym. Przy formułowaniu zaleceń i uszczegółowień ekspert powinien 

kierować się wymogami ekologicznymi stwierdzonych gatunków ptaków oraz 

koniecznością ograniczenia rozwoju niepożądanych ekspansywnych gatun− 

ków roślin. Natomiast w przypadku gospodarstw położonych na obszarach 

chronionych ekspert może zaostrzyć wymogi, nawet jeżeli wykraczają one 

poza wymogi programu rolnośrodowiskowego, przy czym zaostrzenia te 

muszą mieć odzwierciedlenie w planie ochrony danego obszaru chronionego. 

Wymogi planów ochrony, planów zadań ochronnych oraz celów ochrony są 

nadrzędne nad wymogami programu rolnośrodowiskowego. 

W związku z powyższym należy dokładnie zapoznać się z dokumen− 

tacją przyrodniczą, aby uniknąć ewentualnych sankcji za nieprze− 

strzeganie wymogów zaleconych przez eksperta. 

27

7.4.1 Ochrona siedlisk lęgowych ptaków 

Celem tego wariantu jest ochrona ptaków związanych z trwałymi 

użytkami zielonymi oraz ich siedlisk. O zakwalifikowaniu do wariantu 

decydują tylko te gatunki kluczowe, wobec których można stwierdzić 

gniazdowanie pewne, prawdopodobne lub możliwe: błotniak łąkowy, 

derkacz, kszyk, dubelt, biegus zmienny, rycyk, kulik wielki, czajka, 

krwawodziób, wodniczka. Za terytorium lęgowe 1 pary ptaków przyj− 

muje się maksymalną powierzchnię 10 ha, w związku z czym przy 

większych powierzchniach potrzebne jest stwierdzenie większej liczby 

ptaków. 

W wariancie ochrona siedlisk lęgowych ptaków trwałe użytki zielone 

można użytkować jako łąki, pastwiska lub w sposób kośno−pastwiskowy, 

przy czym należy brać pod uwagę zalecenia eksperta, ponieważ niektóre 

ptaki preferują wypas (czajka, krwawodziób, rycyk, kulik wielki, biegus 

zmienny), niektóre zaś zdecydowanie częściej wybierają łąki koszone 

(derkacz, błotniak łąkowy). 

Wymogi ogólne wariantu: 

»zakaz wapnowania, chyba że wapnowanie nie wpłynie niekorzystnie 

na środowisko i realizację celów pakietu (wapnowanie należy uzgod− 

nić z doradcą, który musi wpisać do planu działalności rolnośrodowi− 

skowej uzasadnienie dla ewentualnego wapnowania), 

»ograniczone nawożenie azotem do 60 kg/ha na rok, 

»całkowity zakaz nawożenia azotem na obszarach nawożonych przez 

namuły rzeczne, 

»zakaz stosowania jakichkolwiek zabiegów agrotechnicznych i pielę− 

gnacyjnych w okresie od 1 kwietnia do 1 sierpnia. 

Wymogi wariantu przy użytkowaniu kośnym: 

»koszenie w terminie od 1 sierpnia do 30 września, 


»pozostawienie 5−10% powierzchni działki rolnej nieskoszonej, 

a w przypadku występowania wodniczki 30−50%, przy czym każdego 

roku fragment niekoszony powinien znajdować się w innym miejscu, 




żeniu, 


wierzchni. 

28

Wymogi wariantu przy użytkowaniu pastwiskowym: 




»wypas przy maksymalnej obsadzie zwierząt 0,5 DJP w okresie do 20 

lipca, a po 20 lipca przy obsadzie 0,5 − 1 DJP i maksymalnym obcią− 

żeniu 5 t/ha (10 DJP), 







musi być skonsultowany z doradcą i/lub ekspertem i odnotowany – 

wraz z uzasadnieniem – w planie działalności rolnośrodowiskowej), 


Wymogi wariantu przy użytkowaniu kośno−pastwiskowym: 

»koszenie w terminie od 1 sierpnia do 30 września, 


»pozostawienie 5−10% powierzchni działki rolnej nieskoszonej, 

a w przypadku występowania wodniczki 30−50%, przy czym każdego 

roku fragment niekoszony powinien znajdować się w innym miejscu, 




żeniu, 


wierzchni, 

Czajka – jeden 

z gatunków 

kluczowych 

29

Pokląskwa – jeden z gatunków towarzyszących 




»wypas przy maksymalnej obsadzie zwierząt 0,2 DJP i maksymalnym 

obciążeniu 5 t/ha (10 DJP), 







musi być skonsultowany z doradcą i/lub ekspertem i odnotowany – 

wraz z uzasadnieniem – w planie działalności rolnośrodowiskowej), 


7.4.2 Mechowiska 

Mechowiska to zbiorowiska łąk bagiennych, porośnięte niskimi turzy− 

cami i mszakami, które występują na torfowiskach zasilanych wodą grun− 

tową. Według typologii łąkarskiej określane są jako bielawy właściwe 

i bielawy podtopione. Łąki te skupiają wiele rzadkich gatunków roślin oraz 

są miejscem bytowania specyficznej ornitofauny. 

Za niezwykle cenne i rzadkie uznawane są mechowiska wapieniolubne, 

natomiast częściej spotykane mechowiska kwaśne, na skutek osuszania 

i zaniechania koszenia także stają się coraz rzadsze. 

30

Tradycyjne użytkowanie mechowisk polegało na koszeniu ich raz w ro− 

ku lub co 2 lata, w zależności od warunków wodnych. Zaniechanie takiego 

użytkowania prowadzi do sukcesji roślinności niepożądanej, w kierunku 

szuwarów lub zbiorowisk leśnych. 

Zbiorowiska roślinne kwalifikujące łąkę do wariantu to: szeroko ujęte 

związki Caricion davallianae, Caricion nigrae, część Caricion lasiocar− 

pae oraz nawiązujące do nich zbiorowiska, na których zostanie udokumen− 

towana obecność gatunków identyfikujących, znajdujące się na typach sie− 

dlisk określonych według klasyfikacji Natura 2000: 

a) torfowiska przejściowe i trzęsawiska (7140) (oprócz zbiorowisk ze 

związku Rhynchosporion), 

b) górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzyco− 

wisk i mechowisk (7230), 

c) torfowiska nakredowe (7210) należące do Caricion davallianae − sie− 

dlisko priorytetowe. 

Gatunki wskaźnikowe, kwalifikujące łąkę do wariantu (co najmniej 

3 lub co najmniej 2 chronione): 

31

Wymogi dla wariantu: 

»koszenie w terminie od 15 lipca do 30 września w sposób nieniszczą− 

cy runi roślinnej i pokrywy glebowej, 


»pozostawienie 50% powierzchni działki niekoszonej, przy czym każ− 

dego roku fragment niekoszony powinien być pozostawiony w innym 

miejscu, 

»raz na 2 lata dopuszcza się skoszenie całej powierzchni, 




żeniu, 


wierzchni, 

»całkowity zakaz wypasania, 

»zakaz nawożenia. 

Wełnianka szerokolistna 

32

Kukułka – jeden z gatunków chronionych 

7.4.3 Szuwary wielkoturzycowe 

Szuwary wielkoturzycowe to obszary w dużym stopniu naturalne, zaj− 

mujące różne siedliska bagienne i mokre, co ma odzwierciedlenie w du− 

żym zróżnicowaniu zbiorowisk roślinnych. Zbiorowiska szuwarów najczę− 

ściej występują na obszarach zasilanych żyznymi wodami rzecznymi, za− 

równo na łęgach rozlewiskowych (gleby mineralne) jak i bielawach zalew− 

nych (gleby organiczne). Mogą się także wykształcać na płytkich wodach 

stojących – łęgach zastoiskowych lub płynących. 

Skład gatunkowy nie jest zbyt bogaty, ponieważ szuwary porośnięte są 

przede wszystkim turzycami, jednakże pełnią bardzo ważna rolę w wystę− 

powaniu ptaków wodno−błotnych, ssaków roślinożernych, stwarzają do− 

godne warunki dla tarła ryb oraz pełnią funkcje fizjocenotyczne, takie jak 

retencjonowanie wód zalewowych oraz naturalną filtrację i oczyszczanie 

wody powierzchniowej. 

Tradycyjne użytkowanie polegało na koszeniu szuwarów wielkoturzy− 

cowych raz na kilka lat. Zaniechanie użytkowania prowadzi do sukcesji ro− 

ślinności niepożądanej – szuwary zarastają trzciną pospolitą oraz zaroślami 

wierzbowymi. 

Zbiorowiska roślinne kwalifikujące łąkę do wariantu: związek Magno− 

caricion z wyjątkiem Phalaridetum arundinaceae, Caricetum paniculatae, 

Cicuto−Caricetum pseudocyperi, Caricetum ripariae, Thelypteridi−Phrag− 

mitetum, Iridetum pseudacori, znajdujące się na siedliskach prioryteto− 

wych Magnocaricion, określonych według klasyfikacji Natura 2000 jako 

torfowiska nakredowe (7210) oraz szuwary wielkoturzycowe, które nie zo− 

stały wpisane na listę siedlisk Natura 2000. 

33


1 dominujący): 

Wymogi wariantu: 






miejscu, 

34 

Kłoć wiechowata 

(fot. J. Kaliciuk)

Szuwar 

wielkoturzycowy 

»raz na 5 lat dopuszcza się skoszenie całej powierzchni, 




żeniu, 


wierzchni, 

»dopuszcza się wypas przy maksymalnej obsadzie 0,2 DJP i obciążeniu 

2,5 t (5 DJP) w terminie do 15 października, przy czym na terenach 

zalewowych wypas można wprowadzić nie wcześniej niż 2 tygodnie 

po ustąpieniu wód, 

»całkowity zakaz nawożenia. 

7.4.4 Łąki trzęślicowe i selernicowe 

Łąki trzęślicowe charakteryzują się niezwykle bogatym składem gatun− 

kowym późno kwitnących roślin kwiatowych. Występują najczęściej na 

siedliskach zasilanych wodami gruntowymi – na grądach podmokłych 

(podłoże gliniaste) lub na nieznacznie odwodnionych torfowiskach (biela− 

wy podtopione, łąki pobagienne właściwe). Oprócz dużego zróżnicowania 

gatunków roślin, stanowią także siedlisko chronionych gatunków motyli. 

Łąki selernicowe składem gatunkowym zbliżone są do łąk trzęślico− 

wych, występują jednak przede wszystkim na glebach madowych w doli− 

nach dużych rzek. 

Tradycyjne użytkowanie polegało na systematycznym jesiennym koszeniu. 

Zbiorowiska roślinne kwalifikujące łąkę do wariantu: zbiorowiska 

związków Molinion caeruleae (łąki trzęślicowe) i Cnidion dubii (łąki se− 

lernicowe) oraz nawiązujące do nich zbiorowiska, na których udokumento− 

wana zostanie obecność gatunków identyfikujących, znajdujące się na ty− 

pach siedlisk określonych według klasyfikacji Natura 2000 jako zmienno− 

wilgotne łąki trzęślicowe (6410) oraz łąki selernicowe (6440). 

35




»koszenie w terminie od 15 września do 30 października w sposób nie− 

niszczący runi roślinnej i pokrywy glebowej, 




miejscu, 

36

»raz na 2 lata dopuszcza się skoszenie całej powierzchni, 




żeniu, 


wierzchni, 

»całkowity zakaz wypasania, 


Czarcikęs łąkowy 

Czosnek kątowaty 

37

Bogata gatunkowo łąka trzęślicowa (na pierwszym planie bukwica zwyczajna) 

7.4.5 Murawy ciepłolubne 

Murawy ciepłolubne, to obok łąk trzęślicowych i selernicowych, najbo− 

gatsze w gatunki zbiorowiska roślinne w Polsce. Występują najczęściej na 

nasłonecznionych stokach dolin rzecznych oraz na otwartych, piaszczy− 

stych wyniesieniach, na różnego rodzaju typach gleb – od piaszczystych 

i żwirowych do gleb z dużą zawartością wapnia. W łąkarstwie klasyfiko− 

wane są jako grądy zubożałe. Murawy ciepłolubne to zazwyczaj niewiel− 

kie płaty roślinności, dość mocno rozproszone. 

Tradycyjne użytkowanie polegało przede wszystkim na wypasaniu, za− 

przestanie użytkowania prowadzi bardzo szybko do sukcesji roślinności 

krzewistej. 

Zbiorowiska roślinne kwalifikujące łąkę do wariantu to: zbiorowiska 

klasy Festuco−Brometea oraz związku Koelerion glaucae, a także zespół 

Anthyllidi−Trifolietum montanii i nawiązujące do nich zbiorowiska, na któ− 

rych udokumentowana zostanie obecność gatunków identyfikujących, 

znajdujące się na typach siedlisk określonych według klasyfikacji Natura 

2000 jako: 

a) ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe (6120) − siedlisko 

o znaczeniu priorytetowym, 

b) murawy kserotermiczne (6210), w których za priorytetowe uważa się 

płaty z istotnymi stanowiskami storczykowatych, 

38

c) ciepłolubne łąki pienińskie (6510−4), 

d) murawy stepowe, w tym murawy ostnicowe. 



39




»koszenie na wysokości do 10 cm cm, 

»pozostawienie 15−20% powierzchni działki niekoszonej, przy czym 

każdego roku fragment niekoszony powinien być pozostawiony w in− 

nym miejscu, 




żeniu, 


wierzchni, 


Wymogi przy użytkowaniu pastwiskowym: 




»wypas przy obsadzie zwierząt 0,4 – 0,6 DJP i maksymalnym obciąże− 

niu 2,5 t/ha (5 DJP). 

40

Kocanki piaskowe 

Fragment murawy ciepłolubnej (fot. J. Kaliciuk) 

41

7.4.6 Półnaturalne łąki wilgotne oraz półnaturalne łąki świeże 

Półnaturalne łąki wilgotne to siedliska o dość bogatym składzie gatun− 

kowym, zarówno roślin jak i zwierząt, jednakże liczba gatunków chronio− 

nych w przypadku tych siedlisk jest raczej niewielka. Łąki wilgotne szcze− 

gólnie ważne są dla ptaków wodno−błotnych, ponieważ stanowią miejsce 

ich rozrodu, odpoczynku oraz żerowania podczas wędrówek. Łąki te wy− 

stępują na terenie całego kraju, w różnego typu siedliskach podmokłych – 

na tarasach zalewowych rzek (łęgi rozlewiskowe), podmokliskach (grądy 

podmokłe), bądź na nieco odwodnionych torfowiskach (łąki pobagienne) 

i są dość powszechne, szczególnie w dolinach rzek. 


związku Calthion oraz nawiązujące do nich zbiorowiska, na których zosta− 

nie udokumentowana obecność gatunków identyfikujących, znajdujące się 

na typach siedlisk podmokłych, które nie zostały wpisane na listę siedlisk 

Natura 2000 jako: 

a) łęgi rozlewiskowe na tarasach zalewowych rzek, 

b) grądy podmokłe na podmokliskach, 

c) łąki pobagienne na nieco odwodnionych torfowiskach. 

Gatunki wskaźnikowe, kwalifikujące TUZ jako łąkę wilgotną (co naj− 

mniej 4 z listy gatunków wskaźnikowych dla łąk wilgotnych i świeżych 

lub co najmniej 2 chronione z obu list): 

42

Półnaturalne łąki świeże występują w sąsiedztwie rzek na lekkich gle− 

bach madowych oraz na mineralnych wyniesieniach i stokach dolin rzecz− 

nych. W typologii łąkarskiej określane są jako grądy właściwe i popławne 

oraz łęgi zgrądowiałe. Siedliska te są najlepsze do wykorzystania rolnicze− 

go. Należące do tego typu zbiorowiska to łąki rajgrasowe i bogate łąki 

wiechlinowe, które występują na terenach nizinnych całej Polski, nato− 

miast w paśmie regla dolnego Karpat Zachodnich, a zwłaszcza Tatr cha− 

rakterystyczne są łąki mieczykowo−mietlicowe oraz konietlicowe. 

Zbiorowiska klasyfikujące łąkę do wariantu to: zbiorowiska związków 

Arrhenatherion (oprócz ubogich postaci Poo−Festucetum i suchych łąk 

pienińskich Anthyllidi−Trifolietum montanii) i Polygono−Trisetion oraz na− 

wiązujące do nich zbiorowiska, na których zostanie udokumentowana 

obecność gatunków identyfikujących, znajdujące się na typach siedlisk 

określonych według klasyfikacji Natura 2000 jako: 

a) część niżowych i górskich świeżych łąk użytkowanych ekstensywnie 

(6510, bez 6510−4 czyli ciepłolubnych łąk pienińskich), 

b) górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (6520). 

Gatunki wskaźnikowe, kwalifikujące TUZ jako łąkę świeżą (co naj− 

mniej 4 z listy gatunków wskaźnikowych dla łąk wilgotnych i świeżych 

lub co najmniej 2 chronione z obu list): 

43

Wymogi wariantów (jednakowe dla łąk wilgotnych i świeżych): 

»koszenie w terminie od 15 czerwca do 30 września w sposób nienisz− 

czący runi roślinnej i pokrywy glebowej, 




czym każdego roku fragment niekoszony powinien znajdować się w 

innym miejscu, 




żeniu, 


wierzchni, 

»dozwolony wypas wolny lub kwaterowy przy obsadzie maksymalnej 

1 DJP/ha oraz obciążeniu 5 t/ha (10 DJP) w terminie od 21 lipca do 

15 października, 

»na terenach zalewowych wypas można wprowadzić nie wcześniej niż 

2 tygodnie po ustąpieniu wód. 

Knieć błotna (łąki wilgotne) 

44

Firletka poszarpana (łąki wilgotne) 

Kuklik zwisły (łąki wilgotne) Rdest wężownik (łąki wilgotne) 

45

Dzwonek rozpierzchły (łąki świeże) 

Krokus (łąki świeże) 

Pierwiosnka lekarska (łąki świeże) 

46

Świerzbnica polna (łąki świeże) 

7.4.7 Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe 

Cenne przyrodniczo murawy bliźniczkowe to murawy, które charakte− 

ryzują się dużą liczbą gatunków rzadkich, w tym storczyków i związane są 

przede wszystkim z ekstensywnym wypasem. Murawy bliźniczkowe są 

przede wszystkim zbiorowiskami górskimi i wyżynnymi, mogą jednak tak− 

że występować na stokach dolin rzecznych (siedlisk grądów zubożałych), 

zwłaszcza w Polsce północnej. Murawy bliźniczkowe rozwijają się na gle− 

bach umiarkowanie wilgotnych, kwaśnych, dystroficznych oraz na glebach 

mineralnych i torfowych. 


rzędu Nardetalia oraz nawiązujące do nich zbiorowiska, na których zosta− 

nie udokumentowana obecność gatunków identyfikujących, znajdujące się 

na typach siedlisk określonych według klasyfikacji Natura 2000 jako bo− 

gate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (6230), w któ− 

rych za priorytetowe uważa się tylko płaty bogate florystycznie. 

47







48

»wypas przy obsadzie zwierząt 0,4 – 0,6 DJP i maksymalnym obciąże− 

niu 2,5 t/ha (5 DJP), 

»na terenach zalewowych wypas dopuszczony 2 tygodnie po ustąpie− 

niu wód. 

Goryczka 

wąskolistna 

7.4.8 Słonorośla 

Słonorośla to zbiorowiska występujące w zasięgu działania słonych 

i słonawych wód powierzchniowych lub podziemnych, na których wystę− 

pują charakterystyczne dla siedlisk zasolonych, rzadkie gatunki roślin. 

Tego typu siedliska występują głównie na wybrzeżu, rzadziej w rozprosze− 

niu w dolinach dużych rzek. 

Tradycyjne użytkowanie polegało na ekstensywnym wypasie. 

Zbiorowiska kwalifikujące łąkę do wariantu: zbiorowiska klas Astere− 

tea tripolium i Thero−Salicornietea, zespół Potentillo−Festucetum (klasa 

Molinio− Arrhenatheretea) i Scripetum maritimi (klasa Phragmitetea) oraz 

nawiązujące do nich zbiorowiska, na których zostanie udokumentowana 

49

obecność gatunków identyfikujących, znajdujące się na typach siedlisk 

określonych według klasyfikacji Natura 2000 jako: 

a) śródlądowe błotniste solniska z solirodem (1310), 

b) solniska nadmorskie (1330), 

c) śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary (1340) jako siedlisko 

o znaczeniu priorytetowym. 

Gatunki wskaźnikowe, kwalifikujące łąkę do wariantu (co najmniej 1 z ga− 

tunków): 

Wymogi wariantu przy użytkowaniu pastwiskowym: 




»wypas przy obsadzie 0,5 – 1 DJP, 

»na terenach zalewowych wypas nie wcześniej niż 2 tygodnie po ustą− 

pieniu wód, 

»w przypadku licznego występowania trzciny na słonoroślach wypas 

powinien odbywać się kwaterowo, zaczynając od kwater o z najwięk− 

szym udziałem trzciny, stopniowo przechodząc na typowe słonawy, 



»koszenie w terminie od 1 lipca do 31 października w sposób nie nisz− 

czący runi roślinnej oraz okrywy glebowej, 


»nie więcej niż 1 pokos w ciągu roku, 

»dopuszcza się pozostawienie łąki bez koszenia raz na 5 lat, 

50




żeniu, 

»zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka koszonej powierzchni. 

Wymogi wariantu przy użytkowaniu kośno−pastwiskowym: 

»koszenie w terminie od 1 lipca do 31 października w sposób nie nisz− 

czący runi roślinnej oraz okrywy glebowej, 


»nie więcej niż 1 pokos w ciągu roku, 

»dopuszcza się pozostawienie łąki bez koszenia raz na 5 lat, 




żeniu, 


wierzchni. 




»wypas przy obsadzie 0,5 – 1 DJP, 

»na terenach zalewowych wypas nie wcześniej niż 2 tygodnie po ustą− 

pieniu wód, 

»w przypadku licznego występowania trzciny na słonoroślach wypas 

powinien odbywać się kwaterowo, zaczynając od kwater o z najwięk− 

szym udziałem trzciny, stopniowo przechodząc na typowe słonawy, 


Babka 

nadmorska 

51

7.4.9 Użytki przyrodnicze 

Użytki przyrodnicze to najczęściej niewielkie enklawy występujące 

w krajobrazie rolniczym i przyczyniające się do wzrostu bioróżnorodności. 

Nie są użytkowane rolniczo, ale stanowią ostoje dla wielu chronionych, 

rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Użytki zaliczające się 

do tego wariantu to siedliska przyrodnicze określone według klasyfikacji 

Natura 2000 jako: 

a) torfowiska wysokie (7110, 7120), część torfowisk przejściowych 

i trzęsawiska (7140) oraz część torfowisk zasadowych (7230), 

b) obniżenia na podłożu torfowym (7150), 

c) luźne murawy napiaskowe (2330), 

d) wrzosowiska (4030, 4010), 

e) szuwary (w tym 7210). 


»zachowanie użytków przyrodniczych w stanie niepogorszonym, 

»usuwanie śmieci i innych odpadów, 

»dokonywanie zabiegów pielęgnacyjnych mających na celu ochronę 

użytków przyrodniczych – zgodnie z zaleceniami zawartymi w planie 

działalności rolnośrodowiskowej, 

»jeżeli zalecono wykaszanie – należy wykonać je do 31 października, 

»zakaz nawożenia, 

»w przypadku torfowisk – zakaz odwadniania i wydobywania torfu, 

»w przypadku muraw napiaskowych – zakaz wydobywania piasku i za− 

lesiania, 

»w przypadku szuwarów kępowych – zakaz odwadniania i usuwania kęp. 

Fragment luźnej murawy napiaskowej ze szczotlichą siwą 

52

Wrzosowisko 

Torfowisko z czermienią błotną 

53

7.5 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie 

Intensywne rolnictwo to przede wszystkim monokulturowe uprawy ro− 

ślin, które dają wysokie plony, ale także wymagają stosowania większej 

ilości nawozów i środków ochrony roślin, co powoduje degradację gleby 

i wód, ale także zdecydowany spadek różnorodności biologicznej. Z od− 

mian roślin uprawianych na początku XX wieku prawdopodobnie już 75% 

nie istnieje, w Stanach Zjednoczonych zniknęło ze sprzedaży 86% odmian 

ziemniaka uprawianych w latach 1804−1094, w bankach genów nie ma też 

95% odmian kapusty, 91% odmian kukurydzy, 94% zielonego groszku 

i 81% pomidorów. 

Dlatego też w 1992 r. w Rio de Janeiro sporządzono Konwencję o róż− 

norodności biologicznej, którą Polska ratyfikowała w 1996 r. Celem kon− 

wencji jest ochrona różnorodności biologicznej, zrównoważone użytkowa− 

nie jej elementów oraz uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści wynikają− 

cych z wykorzystywania zasobów genetycznych, w tym przez odpowiedni 

dostęp do zasobów genetycznych i odpowiedni transfer właściwych tech− 

nologii, z uwzględnieniem wszystkich praw do tych zasobów i technologii, 

a także odpowiednie finansowanie. 

W ślad za ustaleniami Konwencji opracowany został Ogólnoświatowy 

Plan Działania na rzecz Zachowania i Zrównoważonego Wykorzystywania 

Zasobów Genetycznych Roślin, który przewiduje inwentaryzację zasobów 

genetycznych roślin, monitoring oraz stworzenie systemu wczesnego 

ostrzegania o zagrożeniu utraty zasobów. 

W Polsce jednym ze sposobów zapobiegania utracie różnorodności bio− 

logicznej w rolnictwie jest realizacja programu rolnośrodowiskowego. 

Celem pakietu jest ochrona lokalnych odmian roślin uprawnych, które 

są mniej wymagające, bardziej odporne na choroby, suszę i niskie tempe− 

ratury, a także, w przypadku drzew owocowych, wcześniej wydają owoce, 

które lepiej się przechowują. 

Ponadto pakiet ma na celu umożliwienie rolnikom wyboru najlepszych 

genotypów poprzez bezpośredni przepływ zgromadzonych zasobów w ban− 

kach genów. 

W pakiecie ochrona zagrożonych zasobów roślin w rolnictwie obowią− 

zują następujące ograniczenia w powierzchni: 

»wariant 6.1 − minimalna łączna powierzchnia dla upraw warzywnych 

– 0,15 ha oraz dla pozostałych upraw rolniczych – 0,3 ha; 

»wariant 6.2 – wielkość powierzchni plantacji nasiennych roślin rolni− 

czych określona dla wytwarzania materiału siewnego kategorii kwali− 

fikowany znajduje się w przepisach o nasiennictwie: 

»w przypadku materiału siewnego roślin zbożowych – nie mniej niż 2 ha, 

»w przypadku materiału siewnego ziemniaka – nie mniej niż 1 ha, 

54

»w przypadku pozostałych gatunków roślin rolniczych – nie mniej niż 

0,5 ha; 

»wariant 6.3 – maksymalna łączna powierzchnia, do której można 

otrzymać dopłatę – 0,3 ha; 

»wariant 6.4 – maksymalna łączna powierzchnia, do której można 

otrzymać dopłatę – 0,4 ha. 

7.5.1 Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych 

Przewidywanym efektem realizacji tego wariantu jest utrzymanie sta− 

rych odmian roślin uprawnych, co zwiększy różnorodność gatunkową oraz 

odmianową w uprawach. 

W tym wariancie płatność przysługuje do gruntów ornych, na których 

są uprawiane rośliny odmian miejscowych roślin warzywnych wpisane do 

rejestru odmian prowadzonego na podstawie przepisów o nasiennictwie, 

zwanego dalej „krajowym rejestrem”, lub rośliny odmian dla bioróżnorod− 

ności roślin rolniczych wpisane do krajowego rejestru, lub rośliny gatun− 

ków wymienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia (ZAŁĄCZNIK IX). 


»w pierwszym i czwartym roku realizacji zobowiązania uprawa roślin 

warzywnych z kwalifikowanego materiału siewnego odmian miejsco− 

wych zarejestrowanych w krajowym rejestrze lub uprawa roślin od− 

mian dla zachowania bioróżnorodności roślin rolniczych zarejestro− 

wanych w krajowym rejestrze (dokument potwierdzający zakup kwa− 

lifikowanego materiału siewnego odmian miejscowych wpisanych do 

krajowego rejestru jest załącznikiem do wniosku w pierwszym 

i czwartym roku zobowiązania), 

»w drugim, trzecim i piątym roku uprawa roślin warzywnych lub rolni− 

czych z materiału siewnego uzyskanego ze zbioru z poprzedniego roku, 

»uprawa gatunków roślin wymienionych w załączniku. 

7.5.2 Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian roślin 

uprawnych 

Planowanym efektem realizacji tego wariantu jest upowszechnienie 

i rozszerzenie dostępności materiału siewnego lokalnych odmian roślin 

uprawnych. 

W tym wariancie płatność przysługuje do gruntów ornych, na których 

są uprawiane rośliny odmian miejscowych roślin warzywnych wpisane do 

rejestru odmian prowadzonego na podstawie przepisów o nasiennictwie, 

zwanego dalej „krajowym rejestrem”, lub rośliny odmian dla bioróżnorod− 

ności roślin rolniczych wpisane do krajowego rejestru, lub rośliny gatun− 

ków wymienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia. 

55


»utrzymanie tożsamości i czystości odmianowej, 

»dołączenie do wniosku świadectwa oceny polowej i laboratoryjnej 

materiału siewnego odmian miejscowych wpisanych do krajowego 

rejestru, a w przypadku roślin z gatunków wymienionych w załączni− 

ku nr 4 do rozporządzenia − informacji o wynikach badania, wyda− 

nych na podstawie przepisów o nasiennictwie lub oświadczenie o po− 

siadaniu plantacji nasiennej rośliny dwuletniej − w drugim roku upra− 

wy tej rośliny, z informacją, że plantacja ta została założona w roku 

poprzednim, 

»wytwarzanie materiału siewnego roślin warzywnych odmian miejsco− 

wych zarejestrowanych w krajowym rejestrze lub roślin odmian dla 

zachowania bioróżnorodności roślin rolniczych zarejestrowanych 

w krajowym rejestrze zgodnie z przepisami o nasiennictwie lub 

»wytwarzanie materiału siewnego gatunków roślin wymienionych 

w załączniku nr 4 do rozporządzenia, spełniającego następujące wy− 

magania jakościowe w zakresie minimalnej czystości analitycznej, 

maksymalnej zawartości nasion innych gatunków oraz minimalnej 

zdolności kiełkowania: 

56

7.5.3 Produkcja nasienna na zlecenie banku genów 

Realizacja tego wariantu dotyczy rozmnażania i utrzymywania lokal− 

nych odmian roślin uprawnych, zagrożonych wyginięciem gatunków ro− 

ślin uprawnych, zagrożonych wyginięciem gatunków roślin towarzyszą− 

cych im w miejscach ich naturalnego występowania, w celu zachowania 

ich pierwotnych właściwości. 

W tym wariancie płatność przyznaje się do gruntów ornych, na których 

są uprawiane rośliny przeznaczone na rozmnażanie materiału siewnego 

oraz do sadów, w których są uprawiane drzewa owocowe na podstawie 

nieodpłatnej umowy z jednostką badawczo−rozwojową, koordynującą lub 

realizującą zadania w zakresie ochrony zasobów genetycznych, oraz grun− 

ty orne wchodzące w skład otuliny. 

Ten wariant składa się z 3 opcji: 

»rozmnażanie roślin uprawnych (rolniczych i warzywnych) − jednostka 

kontraktująca − Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowe− 

57

go Instytutu Badawczego w Radzikowie oraz Instytut Sadownictwa 

i Kwiaciarstwa w Skierniewicach, 

»rozmnażanie roślin segetalnych – jednostka kontraktująca − Instytut 

Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowego Instytutu Badawczego 

w Radzikowie, 

»utrzymanie drzew owocowych – jednostka kontraktująca − Instytut 

Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. 

Kąkol polny – roślina segetalna 

Zasady postępowania przed przystąpieniem do realizacji wariantu: 

»zgłoszenie jednostce badawczo−rozwojowej zamiaru realizacji warian− 

tu w następujących terminach: 

» od 1 grudnia roku poprzedzającego rok, w którym rolnik 

zamierza złożyć wniosek rolnośrodowiskowy do 31 stycznia 

dla gatunków jarych, 

» od 1 stycznia do 28 lutego dla gatunków ozimych, 

» od 1 maja do 31 lipca roku poprzedzającego rok, w którym 

rolnik zamierza złożyć wniosek rolnośrodowiskowy dla 

roślin segetalnych, 

» od 1 grudnia roku poprzedzającego rok, w którym rolnik 

zamierza złożyć wniosek rolnośrodowiskowy do 15 kwietnia 

dla drzew owocowych. 

Jednostka badawczo−rozwojowa w ciągu 2 miesięcy od złożenia wnio− 

sku przeprowadza ocenę wykonalności wariantu oraz przygotowuje plan 

jego realizacji. 

58

Należy pamiętać, iż beneficjent może zostać niezakwalifikowany do 

realizacji tego wariantu. 


»rozmnażanie materiału siewnego roślin lub utrzymanie drzew owoco− 

wych zgodnie z umową zawartą z jednostką badawczo−rozwojową, 

koordynującą lub realizującą zadania w zakresie ochrony zasobów 

genetycznych, w tym prowadzenie dokumentacji uprawy i udostęp− 

nianie jej jednostce badawczo−rozwojowej oraz przekazywanie tej 

jednostce wytworzonego materiału siewnego o wymaganej jakości, 

»zachowanie szczególnych zasad izolacji – co najmniej 50% po− 

wierzchni objętej płatnością stanowią uprawy będące przedmiotem 

rozmnożeń, pozostałą powierzchnię stanowi otulina, będąca uprawą 

innych gatunków roślin lub czarnym ugorem lub koszoną murawą, 

w zależności od rozmnażanych gatunków, w przypadku pierwszej 

i trzeciej opcji, 

»dołączenie do pierwszego wniosku rolnośrodowiskowego kopii umo− 

wy zawartej z jednostką badawczo−rozwojową, a do kolejnych wnio− 

sków potwierdzenia prowadzenia produkcji, wystawionego przez jed− 

nostkę badawczo−rozwojową. 

Wymogi dodatkowe w przypadku uprawy roślin segetalnych: 

»zakaz stosowania herbicydów do zwalczania chwastów, 

»zakaz mechanicznego usuwania gatunków chwastów rzadkich, 

»obowiązek stosowania odpowiedniego płodozmianu roślin uprawnych 

na działkach objętych płatnością w ramach pakietu, 

»zakaz oczyszczania materiału siewnego, co oznacza, że nasiona z plo− 

nu zebranego w danym roku muszą być wysiewane ponownie na polu 

(w innymi miejscu – zgodnie z płodozmianem) bez dodatkowego 

oczyszczania, 

»w pierwszych 3 latach nakaz ręcznego lub ewentualnie mechaniczne− 

go usuwania powszechnych, uciążliwych gatunków chwastów w celu 

rozwinięcia mniej wrażliwych gatunków chwastów występujących 

w postaci banku nasion w glebie, co pozwoli na ograniczenie rozprze− 

strzeniania się ekspansywnych gatunków chwastów, a tym samym 

uzyskanie pożądanego efektu, 

»w kolejnych latach obowiązek reintrodukowania rzadkich gatunków 

chwastów typowych dla danego regionu, 

»zakaz gęstego siewu rośliny uprawnej, 

»zakaz wysiewania mieszanek jako rośliny uprawnej. 

59

7.5.4 Sady tradycyjne 

Za sad tradycyjny, do którego można otrzymać płatność w ramach tego 

wariantu, uznaje się sad, w którym znajduje się co najmniej 12 drzew co 

najmniej 4 gatunków lub odmian, mających nie mniej niż 15 lat, przy 

czym korony tych drzew znajdują się na wysokości co najmniej 120 cm, 

a obwód ich pni na wysokości ok. 1 m jest nie mniejszy niż 47 cm. 


»wykonywanie podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych, takich jak 

cięcie sanitarne drzew i prześwietlające nadmiernie zagęszczone ko− 

rony, usuwanie odrostów i samosiewów, bielenie pni starych i zabezpie− 

czanie pni nowych młodych drzew przed ogryzaniem przez gryzonie, 

»koszenie i usuwanie biomasy lub prowadzenie wypasu, 

»utrzymanie ogólnego ładu i porządku w sadzie, 

»możliwość uzupełnienia do 40% obsady wszystkich drzew, co naj− 

mniej o 3 gatunki lub odmiany drzew wymienione w załączniku nr 4 

do rozporządzenia lub odmiany drzew tradycyjnie uprawianych na te− 

rytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 1950 r. (powiększenie wy− 

maga zwiększenia liczby odmian lub gatunków), 

»obowiązkowe rozmnażanie drzew na silnie rosnących podkładkach 

oraz prowadzenie ich jako wysokopienne drzewa o minimalnej wyso− 

kości pnia 120 cm, w rozstawie nie mniejszej niż 4 x 6 m i nie więk− 

szej niż 10 x 10 m. 

7.6 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie 

Lokalne rasy zwierząt kształtowały się przez dziesięciolecia, przez co są 

bardzo dobrze przystosowane do trudnych warunków środowiskowych − 

mają niższe wymagania pokarmowe i lepiej wykorzystują paszę, są odpor− 

ne na choroby, stres, są bardziej płodne i lepiej opiekują się potomstwem, 

przez co mogą być utrzymywane w warunkach ekstensywnej produkcji, 

dając często produkty o unikalnej jakości. 

60

Postęp hodowlany oraz wielkoprzemysłowa produkcja sprawiły, że 

miejscowe rasy zostały zastąpione nowymi, wysoko wyspecjalizowanymi 

w jednym kierunku użyteczności. Obecnie tucz brojlerów trwa 6 tygodni, 

podczas których osiągają taką masę ciała, jaką jeszcze 30 lat temu osiągały 

w ciągu 5−6 miesięcy, krowy dają 2 razy więcej mleka niż 40 lat temu, 

a prosięta masę ubojową osiągają w momencie, gdy mają jeszcze zęby 

mleczne, a ich szkielet jest w fazie wzrostu. Niestety wzrost wydajności 

powoduje także wzrost zapadalności na choroby oraz znacznie skraca dłu− 

gość życia zwierząt. 

Zachowanie rodzimych ras zwierząt to nie tylko utrzymywanie ich ze 

względu na dobre przystosowanie do lokalnych warunków, ale także 

ochrona tradycji i swoistego dziedzictwa kulturowego. 

Celem pakietu jest ochrona szczególnie cennych ras zwierząt gospo− 

darskich, w przypadku których niska liczebność stwarza zagrożenie ich 

wyginięcia. 

Działania na rzecz ochrony ras lokalnych w Polsce prowadzone są na 

podstawie ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o organizacji hodowli i rozro− 

dzie zwierząt gospodarskich. 

Od 2002 roku zadania w zakresie realizacji i koordynacji działań podej− 

mowanych w kierunku ochrony zasobów genetycznych prowadzi Instytut 

Zootechniki w Krakowie. 

7.6.1 Zachowanie lokalnych ras bydła 

Do wariantu zakwalifikowano następujące rasy bydła objęte programem 

ochrony zasobów genetycznych: 

» polska czerwona, 

» białogrzbieta, 

» polska czerwono−biała, 

» polska czarno−biała. 

Bydło polskie czerwone i białogrzbiete to stare, rodzime polskie rasy, 

odznaczające się właściwościami cechującymi populacje autochtoniczne, 

takimi jak doskonałe przystosowanie do trudnych warunków środowiska, 

niewybredność w doborze pasz, zdolność do ograniczania wydajności 

umożliwiająca przetrwanie sezonowych niedoborów paszowych, jak też 

dość szybkie regenerowanie utraconej kondycji. 

Rasa polska czerwona jest hodowana w rejonach o niższym pozio− 

mie produkcji rolniczej − dawniej w Galicji, a obecnie w południowych 

i północno−wschodnich rejonach Polski, natomiast białogrzbieta, jeszcze 

do niedawna uznana za wymarłą, jest obecnie bardzo nieliczna i spotyka 

się ją w rejonie Bugu oraz w dorzeczu Biebrzy. 

61

Bydło polskie czerwono−białe charakteryzuje się wyraźnie dwukierun− 

kową użytkowością, jest dobrze przystosowane do utrzymania w gospo− 

darstwach dysponujących trwałymi użytkami zielonymi, odznacza się dużą 

odpornością i zdrowotnością, długowiecznością, dobrą płodnością, lekkimi 

porodami i dobrym odchowem cieląt. 

Rejonem występowania bydła czerwono−białego jest Polska południo− 

wo−zachodnia oraz województwo małopolskie i śląskie. 

Bydło polskie czarno−białe to najbardziej rozpowszechniona rasa by− 

dła na świecie, charakteryzująca się dwukierunkowym typem użytkowa− 

nia. Najważniejsze cechy, typowe dla populacji lokalnych to duża odpor− 

ność i zdrowotność, długowieczność oraz doskonałe przystosowanie do 

trudnych warunków środowiskowych i niewybredność w doborze pasz. 

Niestety cechy te zatracane są poprzez dolew krwi holsztyńsko−fryzyjskiej. 

Rasa polska czarno−biała jest hodowana na terenach nizinnych, na ca− 

łym obszarze Polski , z wyjątkiem podgórskich rejonów południowo−za− 

chodniej, południowo−wschodniej i północno−wschodniej Polski. 


»realizacja programu ochrony zasobów genetycznych danej rasy, 

»posiadanie co najmniej 4 krów tej samej rasy, zakwalifikowanych do 

programu, 

»wpis krów do księgi hodowlanej była danej rasy, 

»prowadzenie kontroli użytkowności mlecznej i dokumentacji hodow− 

lanej w stadzie. 

Krowa polska czerwona 

62

7.6.2 Zachowanie lokalnych ras koni 

Do wariantu zakwalifikowano następujące rasy koni objęte programem 


»konik polski, 

»koń huculski, 

»koń małopolski, 

»koń śląski, 

»koń wielkopolski, 

»koń sztumski, 

»koń sokólski. 

Konik polski to jedyna rodzima, prymitywna rasa koni wywodząca się 

bezpośrednio od tarpanów, które w stanie dzikim przetrwały mniej więcej 

do 1780 r. w Puszczy Białowieskiej. 

Cechą charakterystyczną konika polskiego jest przede wszystkim 

ogromna wytrzymałość, odporność na trudne warunki bytowania, dosko− 

nałe dostosowanie do miejscowych warunków środowiskowych, małe wy− 

magania paszowe, zdrowotność, płodność oraz duża, w stosunku do masy 

ciała, siła pociągowa. 

Obok funkcji użytkowych takich jak jeździectwo, hipoterapia i agrotu− 

rystyka, koniki polskie doskonale sprawdzają się w praktycznej ochronie 

przyrody – często utrzymuje się je na otwartych przestrzeniach w celu za− 

pobiegania nadmiernej sukcesji drzew i krzewów. 

Koń huculski to jedna z najstarszych opisanych ras koni. Cechą cha− 

rakterystyczną dla tej rasy jest doskonała zdolność do przystosowywania 

się do trudnych warunków środowiskowych, dobre wykorzystanie paszy 

o niskiej wartości, wysoka płodność i dobre cechy mateczne oraz długo− 

wieczność. 

Konie huculskie doskonale sprawdzają się w różnych formach użytko− 

wania – dawniej użytkowane były jako konie juczne i wierzchowe, później 

jako zaprzęgowe, a obecnie wykorzystywane są wszechstronnie, zarówno 

w zaprzęgach jak i w jeździectwie. 

Ze względu na wzrost zapotrzebowania na całym świecie na konie 

małe, hucuły ze swoim spokojnym charakterem i niskim wzrostem dosko− 

nale nadają się do hodowli jako tzw. konie rodzinne – do rekreacji, tury− 

styki górskiej oraz hipoterapii. 

Koń małopolski prezentuje typ konia anglo−arabskiego, który w XVII 

i XVIII wieku został uszlachetniony dolewem krwi ogierów wschodnich: 

perskich, turkmeńskich, kabardyńskich, arabskich itp., natomiast liniami 

żeńskimi koń małopolski wywodzi się od koników polskich. 

63

Konie tej rasy powinny odznaczać się dobrą płodnością, długowieczno− 

ścią, bardzo dobrym wykorzystaniem paszy, odpornością na choroby i złe 

warunki bytowe oraz wytrzymałością w użytkowaniu (przede wszystkim 

wierzchowym) i predyspozycją do długotrwałej jazdy w terenie i trudnych 

warunkach. Alternatywnym sposobem użytkowania konia małopolskiego 

może być wykorzystanie zaprzęgowe. 

Koń wielkopolski to rasa półkrwi angielskiej, wyhodowana w Polsce 

z krzyżówek miejscowych koni z końmi rasy trakeńskiej, wschodniopru− 

skiej, berberyjskiej, pełnej krwi angielskiej i czystej krwi arabskiej. Za rasę 

wielkopolską został uznany w 1962 r. po połączeniu konia poznańskiego 

i mazurskiego. 

Konie wielkopolskie powinny charakteryzować się wszechstronnym ty− 

pem użytkowania, o szczególnych predyspozycjach do użytkowania za− 

przęgowego i wierzchowego. 

Koń śląski to stosunkowo stara rasa, hodowana głównie na terenie Dol− 

nego i Górnego Śląska. Ta rasa pochodzi w liniach żeńskich od miejsco− 

wych szlachetnych klaczy i ogierów oldenburskich i wschodniofryzyj− 

skich. 

Obecnie konie śląskie dzielą się na dwie grupy – koń polski w starym 

typie (objęty programem ochrony zasobów genetycznych) oraz koń śląski 

w nowym typie – z domieszką krwi koni pełnej krwi angielskiej. 

Koń śląski jest typem wszechstronnie użytkowym. 

Koń sztumski to najcięższy regionalny koń zimnokrwisty hodowany 

w Polsce, który został ukształtowany na bazie rdzennego materiału przy 

udziale zachodnioeuropejskich reproduktorów zimnokrwistych w rejonie 

Powiśla oraz Warmii i Mazur. Rejony te charakteryzują się ciężkimi, trud− 

nymi do uprawy glebami, stąd potrzeba posiadania dużych i silnych koni, 

które powinny być nadal wykorzystywane do prac polowych, szczególnie 

na obszarach o podobnych warunkach środowiskowych, tj. na obszarze 

województw: pomorskiego, kujawsko−pomorskiego, warmińsko−mazur− 

skiego i zachodniopomorskiego. 

Koń sokólski wywodzi się z rejonów Polski północno−wschodniej od 

prymitywnej rasy koni włościańskich, zwanych mierzynami. Konie te były 

wytrzymałe na zimno i głód oraz stosunkowo silne, jednakże ze względu 

na małą masę ciała oraz niewielki wzrost nie mogły być wykorzystywane 

do transportu ani ciężkich prac polowych. W związku z tym zaczęto szu− 

kać koni silniejszych i większych − w XIX wieku sprowadzono ogiery rasy 

norfolk−bretońskiej, ardeńskiej i belgijskiej, a częściowo także suffolk, 

dzięki czemu wytworzone w ten sposób konie zyskały uznanie wśród oko− 

licznych rolników. 

Surowy klimat Podlasia oraz systematyczne prace hodowlane pozwoliły 

na stworzenie miejscowej populacji niezbyt ciężkich koni pogrubionych, 

64

które charakteryzują się łagodnym temperamentem, dobrym, łagodnym 

charakterem, wytrzymałością oraz przydatnością do wykonywania rożnych 

prac zaprzęgowych, a czasem nawet wierzchowych. 

Konik polski 


»realizowanie programu ochrony zasobów genetycznych danej rasy, 

»posiadanie co najmniej 2 klaczy danej rasy, 

»wpis klaczy do księgi hodowlanej danej rasy i prowadzenie dokumen− 

tacji hodowlanej stada. 

7.6.3 Zachowanie lokalnych ras owiec 

Do wariantu zakwalifikowano następujące rasy owiec objęte progra− 

mem ochrony zasobów genetycznych: 

» wrzosówka, 

» świniarka, 

» olkuska, 

» polskie owce górskie odmiany barwnej, 

» merynos odmiany barwnej, 

» uhruska, 

» wielkopolska, 

» żelaźnieńska, 

» korideil, 

» kamieniecka, 

» pomorska, 

65

» cakiel podhalański, 

» merynos polski w starym typie. 

Wrzosówka wywodzi się od owiec krótkoogoniastych. Po II wojnie 

światowej wrzosówki były dość popularne, jednakże z czasem ich popula− 

cja zaczęła spadać, głównie na skutek wzrostu zainteresowania wełną 

białą. W związku z możliwością całkowitego wyginięcia rasy, Instytut 

Zootechniki objął tę rasę programem hodowli zachowawczej. 

Do niewątpliwych zalet wrzosówki należy zaliczyć najlepsze jakościo− 

wo, lekkie i mocne skóry, asezonalność, czyli możliwość rodzenia jagniąt 

dwa razy z w roku, stosunkowo wysoką plenność oraz, pomimo słabej 

użytkowości mięsnej, wyjątkowo smaczne mięso. 

Świniarka jest rodzimą prymitywną rasą owiec, pierwotnie występują− 

ca na terenie Europy środkowej i zachodniej, skąd zaczęła być wypierana 

przez krzyżowanie z bardziej kulturalnymi rasami i odmianami, przez co 

najdłużej zachowała się we wschodniej części Europy środkowej. 

Świniarka posiada ogólnie niską wartość użytkową, jednakże jest do− 

skonale przystosowana do lokalnych warunków środowiskowych, ma mi− 

nimalne wymagania paszowe oraz jest bardzo odporna na choroby i nieko− 

rzystne warunki bytowania. 

Owca olkuska jest rodzimą odmianą owcy długowełnistej, wytworzoną 

w rejonie dawnego powiatu olkuskiego, której pogłowie powstało na bazie 

materiału hodowlanego przywiezionego z Kaszub. Początkowo sprowa− 

dzone owce pomorskie oraz ich mieszańce ze świniarkami uszlachetniano 

trykami fryzyjskimi i w mniejszym stopniu holsztyńskimi, a następnie 

w ramach uszlachetniania pogłowia owcy długowełnistej wprowadzono do 

krzyżowania tryki rasy Kent. W ten sposób pogłowie owiec olkuskich zo− 

stało podzielone na dwa typy: tzw. plenna owca olkuska dawnego typu, 

dla której w 1988 r. otwarto księgi zwierząt zarodowych oraz owca z du− 

żym udziałem krwi rasy Kent, użytkowana w typie wełnisto−mięsnym. 

Zalety owcy olkuskiej to bardzo duża plenność (nawet do 7 jagniąt 

w jednym miocie), wysoka mleczność oraz bardzo dobre wykorzystanie 

pasz objętościowych. 

Polska owca górska odmiany barwnej to odmiana starej, prymitywnej 

i licznej grupy rasowej cakiel, która od dawna występowała na terenie Kar− 

pat Południowych i części Bałkanow. 

Ta barwna owca górska, wraz z owcą białą, stała się nieodłącznym ele− 

mentem gospodarki i kultury tworzonej przez ludzi zamieszkujących ob− 

szary górskie, ponieważ nieodłącznie towarzyszyła człowiekowi podczas 

zasiedlania dawniej dzikich rejonów Karpat, a jej wełna i skóry były wyso− 

ko cenione ze względu na naturalną ciemnobrunatną barwę. 

66

Merynos odmiany barwnej powstał w latach 80−tych XX wieku. 

Owca ta dostarcza nietypowej, kolorowej cienkiej wełny oraz skór dla pro− 

dukcji naturalnych, ekologicznych wyrobów użytkowych i ozdobnych, ale 

także dobrych jagniąt rzeźnych. 

Umaszczenie runa jest najczęściej czarne, przy czym u prawie wszyst− 

kich osobników występują różnej wielkości białe plamy na głowie, na koń− 

cu ogona lub w postaci tzw. skarpetek na kończynach i rzadziej na tuło− 

wiu, szyi i podgardlu. 

Ze względu na sposób rozmieszczenia barwnych plam, wyodrębnia się 

następujące typy umaszczenia: muflon, jednolicie barwny, borsuczy wy− 

gląd, muflon−borsuczy wygląd. 

Owca uhruska to rodzima odmiana wytworzona w rejonie środkowo− 

wschodniej Polski, poprzez skrzyżowanie maciorek rasy merynos, pocho− 

dzących z rejonu poznańskiegi i krzyżówkowych z Borowiny i powiatu 

łomżyńskiego z trykiem rasy Leine oraz trykami rasy Kent. Powstałe owce 

nizinne odmiany uhruskiej charakteryzują się znakomitym przystosowa− 

niem do warunków środkowo−wschodniej Polski, dobrym wykorzystaniem 

pasz gospodarskich i pastwisk, a ponadto dobrze znoszą chów alkierzowy. 

Wełna pochodząca od owiec uhruskich jest średnio gruba i dobrej jakości, 

natomiast jagnięta rzeźne posiadają stosunkowo dobre cechy mięsne i mają 

dobre przyrosty w młodym wieku. 

Owca wielkopolska powstała poprzez skrzyżowanie pierwotnej białej 

świniarki i świniarki uszlachetnionej z owcą wschodniofryzyjską, meryno− 

sem typu mięsnego i beriszonem (tzw. owca leszczyńska). W krzyżowaniu 

twórczym wykorzystano także merynosa polskiego i rasy Kent, a celem 

krzyżowania było wyhodowanie owcy o dwukierunkowym, mięsno−wełni− 

stym użytkowaniu. Oprócz wysokiej jakości wełny krzyżówkowej, owcę 

wielkopolską charakteryzuje także dobre tempo wzrostu i zdolność wyko− 

rzystania paszy w tuczu, mniejsze, w porównaniu z merynosem, wymaga− 

nia środowiskowe dotyczące żywienia i warunków utrzymania, odporność 

na motylicę i przydatność do chowu w małych stadach. 

Owca żelaźnieńska wywodzi się od prymitywnych owiec łowickich, 

wśród których wyodrębniono dwie grupy. Jedna z grup została najpierw 

skrzyżowana z merynosem polskim, a następnie powstałe mieszańce 

skrzyżowano z owcą długowełnistą rasy Leicester, natomiast druga grupa, 

charakteryzująca się wyraźnym dolewem krwi merynosa, od razu została 

skrzyżowana z rasą Leicester. Mieszańce obu grup zostały połączone ze 

sobą, w wyniku czego powstała owca o jednolitej, średnio grubej wełnie, 

przystosowana do warunków gleb kompleksu żytnio−ziemniaczanego. 

Owca korideil (corriedale) powstała poprzez skrzyżowanie maciorek 

merynosa polskiego, wywodzących się z bardziej wełnistych stad, z tryka− 

mi rasy Lincoln i odwrotnie – maciorek rasy Lincoln z trykami merynosa. 

67

Owce korideil są dobrze przystosowane do warunków pszenno−bura− 

czanego kompleksu glebowego na terenach bogatych w trwałe użytki zie− 

lone, jak również do terenów nieużytkowanych rolniczo, posiadają dobre 

cechy pastwiskowe, dobrą mleczność i zdrowotność. 

Owca kamieniecka wywodzi się ze skrzyżowania mieszańców prymi− 

tywnej ówczesnej owcy pomorskiej z trykami rasy Texel lub Leine oraz 

Kent. 

Powstała rasa kamieniecka to duże owce użytkowane w typie wełnisto− 

mięsnym, przystosowane do surowych warunków klimatu Polski północ− 

no−wschodniej, dające w chowie masowym bardzo dobre jagnięta rzeźne 

i produkujące wełnę grubą, jednolitą i dobrej jakości. 

Owca pomorska jest rodzimą odmianą polskich owiec długowełni− 

stych, którą można podzielić na 2 typy: typ kaszubski oraz koszaliński. 

Typ kaszubski powstał na terenie byłych województw gdańskiego i elblą− 

skiego, natomiast koszaliński w byłym województwie słupskim i koszaliń− 

skim. 

Owca pomorska jest doskonale przystosowana do lokalnych warunków 

środowiskowych, bardzo dobrze znosi złą pogodę i niskie temperatury, po− 

siada małe wymagania w stosunku do warunków utrzymania, przy niskich 

wymaganiach paszowych bardzo dobrze wykorzystuje różnego rodzaju pa− 

stwiska, jest odporna na choroby, szczególnie schorzenia racic, jest mało 

płochliwa, łagodna, opiekuńcza i troskliwa w stosunku do potomstwa. 

Cakiel podhalański jest rasą od dawna utrzymywaną na terenie Podha− 

la, Podkarpacia i w Beskidach. Jest to owca o wszechstronnym typie użyt− 

kowania – wełna i skóry były wykorzystywane do wytwarzania ubrań co− 

dziennych strojów ludowych lub regionalnych oraz elementów dekoracyj− 

nych, zaś mleko i mięso zaspokajało zapotrzebowanie na produkty białko− 

we. Do zalet cakla należy odporność na trudne warunki środowiskowe, 

charakterystyczna okrywa wełnista znakomicie chroniąca przed nieko− 

rzystnym wpływem opadów, silny instynkt macierzyński, wysoka zdro− 

wotność i długowieczność, silny instynkt stadny, pozwalający na trzyma− 

nie cakli w dużych stadach oraz dostarczanie mleka do regionalnych pro− 

duktów. 

Merynos polski w starym typie był hodowany od wieków, najpierw 

na terenie imperium rzymskiego, a następnie rasę udoskonalono w Hiszpa− 

nii. Do Polski merynosy zaczęto sprowadzać na przełomie XVIII i XIX 

wieku, a w połowie XIX wieku wytworzono „merynosa polskiego”. 

Merynos polski starego typu charakteryzuje się długim okresem ak− 

tywności płciowej, dobrym przystosowaniem do zrównoważonego cho− 

wu w warunkach pastwiskowo−alkierzowych, niezbyt dużymi wymaga− 

niami paszowymi, dobrym instynktem stadnym oraz daje jagnięcinę wy− 

sokiej jakości. 

68

Wrzosówki 



»posiadanie co najmniej 5 matek owiec rasy olkuskiej, 15 matek owiec 

rasy cakiel podhalański, 30 matek owiec rasy merynos polski w sta− 

rym typie albo 10 matek owiec pozostałych ras, 

»liczba maciorek przypadających na 1 tryka nie może być większa niż 

30, 

»wpis owiec do księgi hodowlanej danej rasy i prowadzenie dokumen− 

tacji hodowlanej. 

7.6.4 Zachowanie lokalnych ras świń 

Do wariantu zakwalifikowano następujące rasy świń objęte programem 


»puławska, 

»złotnicka biała, 

»złotnicka pstra. 

Świnia rasy puławskiej, pierwotnie nazywana świnia gołębską, wywo− 

dzi się od prymitywnych świń: polskiej świni kłapouchej i małej polskiej 

ostrouchej skrzyżowanych z rasą Berkshire (tzw. łaciaki), a następnie 

uszlachetnionych dolewem krwi świń rasy wielkiej białej angielskiej. 

Pierwotnie świnie puławskie reprezentowały preferowany wówczas typ 

tłuszczowo−mięsny, dopiero w 1951 r. zdecydowano przekształcić świnie 

69

puławskie na typ bardziej mięsny, poprzez ostrą selekcje i staranny dobór 

do kojarzeń oraz dolew krwi rasy wielkiej białej angielskiej w typie beko− 

nowym oraz Berkshire. 

Obecnie świnia puławska charakteryzuje się wczesnym dojrzewaniem 

rozpłodowym, dobrym przystosowaniem do trudnych warunków utrzyma− 

nia, długowiecznością oraz dużą odpornością na specyficzne czynniki cho− 

robotwórcze. 

Świnia złotnicka biała i złotnicka pstra wywodzą się od mieszańców 

prymitywnych świń długouchych i krótkouchych (z przewagą długo− 

uchych) i prawdopodobnie z domieszką świń rasy wielkiej białej angiel− 

skiej. W trakcie prac hodowlanych wyodrębniono dwie odmiany świń złot− 

nickich – złotnicką białą w typie mięsnym oraz złotnicką pstrą w typie 

mięsno−tłuszczowym. W przypadku odmiany złotnickiej białej, w celu 

przyspieszenia zmiany typu w kierunku użytkowości bekonowej, zastoso− 

wano jednorazowy dolew krwi świni szwedzkiej landrace. Natomiast 

w przypadku odmiany złotnickiej pstrej, metodą pracy hodowlanej był od− 

powiedni dobór i selekcja oraz szałasowo−okólnikowy system utrzymania, 

z wykorzystaniem pastwisk. 

W 1962 r. odmiany świni złotnickiej zostały uznane za dwie odrębne 

rasy. 

Zarówno lochy rasy złotnickiej białej jak i złotnickiej pstrej wykazują 

dobre wyniki użytkowości rozpłodowej, charakteryzują się dobrą troskli− 

wością macierzyńską, a w wyniku wielu lat prowadzenia hodowli zwięk− 

szyły przyrosty dzienne, a otłuszczeniu uległo znacznemu zmniejszeniu. 

Dodatkowo u świń złotnickich pstrych ostatnie badania wykazały gene− 

tyczną odporność na niektóre choroby nękające świnie. 



»posiadanie co najmniej 10 loch rasy puławskiej, 

»posiadanie co najmniej 8 loch rasy złotnickiej białej lub rasy złotnic− 

kiej pstrej, przy czym dla loch objętych programem ochrony zasobów 

genetycznych przed dniem 1 stycznia 2006 r. wystarczy posiadać 

6 loch rasy złotnickiej białej i 3 lochy złotnickiej pstrej, 

»maksymalna liczba loch, do której można otrzymać płatność wynosi 

70 loch rasy puławskiej oraz 100 loch rasy złotnickiej białej lub złot− 

nickiej pstrej, 

»wpis loch do księgi hodowlanej danej rasy, 

»prowadzenie oceny wartości użytkowej i dokumentacji hodowlanej 

w stadzie. 

70

7.7 Ochrona gleb i wód 

Intensywne rolnictwo przyczynia się nie tylko do spadku różnorodności 

biologicznej, ale także do degradacji gleb i wód, spowodowanych che− 

micznymi, biologicznymi i fizycznymi procesami. 

Szczególnie niebezpiecznym, chociaż naturalnym zjawiskiem jest ero− 

zja wodna, polegająca na mechanicznym niszczeniu zarówno wierzchniej, 

jak i głębszych warstw ziemi poprzez przemieszczanie się cząsteczek gle− 

bowych i składników mineralnych zawartych w glebie do wód powierzch− 

niowych, co z kolei powoduje zanieczyszczenie wód. Najczęściej spotyka− 

ne związki dostające się do wód to składniki pokarmowe pochodzące z na− 

wozów, pozostałości chemicznych środków ochrony roślin oraz substancje 

toksyczne i metale ciężkie. 

Najbardziej podatne na erozję wodną są gleby pyłowe, szczególnie les− 

sy, natomiast najbardziej odporne gliny ciężkie, iły i gleby szkieletowe. 

Stopień zagrożenia erozją zależy od szeregu czynników, takich jak m. in.: 

intensywności opadów atmosferycznych, rzeźba terenu, sposób uprawiania 

gleby oraz rodzaj okrywy roślinnej. 

Jednym z najlepszych sposobów zapobiegania erozji oraz zapobiegania 

zanieczyszczeniu gleb jest utrzymywanie gruntów ornych pod okrywą ro− 

ślinną w okresie zimowym. Ponadto wsiewki poplonowe oraz międzyplo− 

ny mają także stosunkowo duży wpływ na zróżnicowanie gatunków flory 

i fauny w krajobrazie rolniczym oraz stanowią dodatkowe źródło paszy dla 

zwierząt. 

W przypadku realizacji tego pakietu na gruntach rolnych położonych na 

obszarach zagrożonych erozją wodną, których wykaz znajduje się w za− 

łączniku do rozporządzenia w sprawie minimalnych norm (dobra kultura 

rolna), płatność rolnośrodowiskowa w części przysługującej za realizację 

tego pakietu na tych gruntach jest przyznawana do 60% powierzchni tych 

gruntów, co wynika z obowiązku utrzymywania 40% gruntów ornych pod 

okrywą roślinną w okresie zimy na obszarach zagrożonych erozją wodną. 

W pakiecie ochrona gleb i wód obowiązuje degresywność: 

» 100% płatności przy powierzchni do 100 ha, 

» 50% płatności przy powierzchni od 100,01 do 200 ha, 

» 10% płatności przy powierzchni powyżej 200 ha. 

7.7.1 Wsiewki poplonowe 

Wsiewki poplonowe to najczęściej trawy wsiewane wiosną w już rosną− 

ce rośliny (najczęściej zboża) ozime lub wysiewane razem z siewem roślin 

jarych. 


»wsiewanie roślin jako wsiewki poplonowe w rosnące rośliny ozime 

lub razem z siewem roślin jarych i utrzymanie ich przez okres zimy, 

71

72 

»sprzątnięcie słomy po żniwach, 

»niewznawianie zabiegów agrotechnicznych przed dniem 1 marca, 

»przyoranie masy wsiewki poplonowej , z wyłączeniem uprawy gleby 

w systemie bezorkowym, 

»zakaz stosowania ścieków i osadów ściekowych. 

7.7.2 Międzyplon ozimy 

Międzyplon ozimy wysiewany jest po zbiorze późno dojrzewających 

zbóż (pszenżyto, pszenica, owies) i ze względu na warunki siedliskowe 

uprawa międzyplonu ozimego daje największe korzyści w regionach, 

gdzie wegetacja roślin zaczyna się wcześniej. Zapewnia to zarówno uzyska− 

nie większego plonu biomasy, jak i następującego po nim plonu wtórnego. 

Międzyplon ozimy można uprawiać w międzyrzędziach chmielnika, przy 

czym zakładając, iż na 1 ha powierzchnia zajęta pod międzyplon wynosi 

67% − w takiej wysokości wypłacana jest płatność rolnośrodowiskowa. 


»wykonanie po zbiorze plonu głównego siewu roślin ozimych jako 

międzyplonu ozimego najpóźniej do dnia 30 września, 

»zakaz stosowania nawozów sztucznych, dopuszcza się stosowanie na− 

wozów naturalnych, 


»przyoranie biomasy międzyplonu ozimego, za wyjątkiem uprawy 

w systemie bezorkowym, 

»wypas dopuszczany tylko w okresie wiosennym, 

»zakaz wznawiania zabiegów agrotechnicznych przed 1 marca, 

»zakaz uprawy w plonie głównym rośliny, która była uprawiana 

w międzyplonie oraz jej formy jarej. 

7.7.3 Międzyplon ścierniskowy 

Międzyplon ścierniskowy wysiewany jest w zależności od warunków 

pogodowych, przy czym następuje w okolicach sierpnia, po zbiorze roślin 

dość wcześnie schodzących z pola. Jako międzyplon ścierniskowy może 

być wysiewany jeden lub kilka gatunków roślin. 

Międzyplon ścerniskowy można uprawiać w międzyrzędziach chmiel− 

nika, przy czym zakładając, iż na 1 ha powierzchnia zajęta pod między− 

plon wynosi 67% − w takiej wysokości wypłacana jest płatność rolnośro− 

dowiskowa. 


»wykonanie po zbiorze plonu głównego siewu roślin jarych jako mię− 

dzyplonu ścierniskowego najpóźniej do dnia 30 września,

»zakaz stosowania nawozów sztucznych, dopuszcza się stosowania na− 

wozów naturalnych, 


»przyoranie biomasy międzyplonu ścierniskowego, za wyjątkiem upra− 

wy w systemie bezorkowym, 

»wypas dopuszczany tylko w okresie jesiennym, 

»zakaz wznawiania zabiegów agrotechnicznych przed 1 marca, 

»zakaz uprawiania w plonie głównym tej samej rośliny, która była 

uprawiana w międzyplonie ścierniskowym. 

7.8 Strefy buforowe 

To działanie polega na utrzymaniu już istniejących stref buforowych 

i miedz śródpolnych, które znakomicie przeciwdziałają erozji, ograniczają 

zanieczyszczenie wód oraz wzbogacają krajobraz, a jednocześnie zwięk− 

szają różnorodność biologiczną dużych, otwartych przestrzeni rolnych. 

7.8.1 Utrzymanie stref buforowych 

Za strefy buforowe uznawane są pasy roślinności występujące wzdłuż 

cieków, małych zbiorników wodnych, strumieni i źródełek. 

Wymogi dla wariantów: 

»utrzymanie 2 lub 5 metrowej strefy buforowej, 

»wykaszanie raz do roku lub co 2 lata, w terminie nie późniejszym niż 

do 30 września, przy zachowaniu istniejących drzew i krzewów, 

»usunięcie skoszonej biomasy w terminie 2 tygodni po pokosie, a w uza− 

sadnionych przypadkach w terminie późniejszym, 

»zakaz stosowania nawozów i środków ochrony roślin. 

73

7.8.2 Utrzymanie miedz śródpolnych 

Za miedze śródpolne uznawane są pasy roślinności, w tym żywopłoty, 

rosnące w obrębie dużych pól, wzdłuż linii lasu oraz na obrzeżach wąwo− 

zów i skarp. 

Wymogi dla wariantów: 

»utrzymanie 2 lub 5 metrowej miedzy śródpolnej, 

»wykaszanie raz do roku lub co 2 lata, w terminie nie późniejszym niż do 

30 września, przy zachowaniu istniejących drzew i krzewów, a w przy− 

padku żywopłotów pielęgnacja, 

»zakaz stosowania nawozów i środków ochrony roślin. 

Sankcje, za nieprzestrzeganie wymogów pakietów i wariantów – 

ZAŁĄCZNIK X. 

8. Procedura postępowania podczas wystąpienia sił wyższych oraz 

nadzwyczajnych okoliczności 

Wszystkie pakiety programu rolnośrodowiskowego wymagają pewnych 

działań, które w wyjątkowo niesprzyjających okolicznościach mogą być 

trudne do wykonania. 

Za nadzwyczajne okoliczności uznawane są: śmierć rolnika, długookre− 

sowa niezdolność do pracy, poważna klęska żywiołowa w znacznym stop− 

niu dotykająca grunty rolne gospodarstwa (susza, grad, deszcz nawalny, 

ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, 

piorun, obsunięcie się ziemi oraz lawina w rozumieniu przepisów o ubez− 

pieczeniu upraw rolnych i zwierząt gospodarskich), zniszczenie budynków 

inwentarskich w drodze wypadku, epidemia dotykająca część lub cały in− 

wentarz żywy gospodarstwa. 

Aby zachować prawo do pomocy finansowej (płatności rolnośrodowi− 

skowe, ONW oraz obszarowe) przy niewykonaniu obowiązkowych dzia− 

łań agrotechnicznych (np. koszenie trwałych użytków zielonych, wysiew 

międzyplonów, likwidacja stada objętego programem ochrony zasobów 

genetycznych zwierząt) należy złożyć w biurze powiatowym Agencji Re− 

strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, w terminie 10 dni od daty ustania 

nadzwyczajnych okoliczności, stosowne dokumenty, będące dowodem po− 

twierdzającym niemożność wykonania działania. 

Dowodami potwierdzającymi działanie siły wyższej lub wystąpienie 

nadzwyczajnych okoliczności są 1 : 

»odpis skrócony aktu zgonu rolnika, 

1 

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 lipca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w spra− 

wie rodzajów dowodów potwierdzających działanie siły wyższej lub wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności 

(Dz. U. 129 poz. 866) 

74

»zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy w gospodarstwie rol− 

nym wydane na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym 

rolników, 

»protokół oszacowania szkód w uprawach rolnych, spowodowanych 

przez ryzyka takie jak: susza, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki 

przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, ob− 

sunięcie się ziemi lub lawina w rozumieniu przepisów o ubezpiecze− 

niu upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, sporządzony przez komi− 

sję powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wy− 

stąpienia szkody, 

»dokument potwierdzający wystąpienie szkody w uprawach rolnych, 

z którego wynika powierzchnia upraw na których wystąpiła szkoda, 

sporządzony przez zakład ubezpieczeń, z którym rolnik zawarł umo− 

wę ubezpieczenia upraw co najmniej od jednego z ww. ryzyk, 

»pisemne oświadczenie potwierdzające wystąpienie szkody w upra− 

wach rolnych, sporządzone zgodnie ze wzorem udostępnionym przez 

Prezesa ARiMR w Biuletynie Informacji Publicznej ARiMR przez 

dwóch świadków nie będących domownikami rolnika w rozumieniu 

przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników – w przypadku gdy 

nie powołano komisji lub uprawy nie zostały ubezpieczone, 

»zaświadczenie o wystąpieniu pożaru wydane przez komendanta po− 

wiatowego lub miejskiego Państwowej Straży Pożarnej, 

»protokół oględzin lub ostatecznego oszacowania szkody w uprawach 

i płodach rolnych wyrządzonych przez dziki, jelenie, łosie, daniele 

i sarny, sporządzony przez upoważnionego przedstawiciela dzierżaw− 

cy lub zarządcy obwodu łowieckiego lub inne podmioty uprawnione 

do szacowania szkód łowieckich na podstawie przepisów prawa 

łowieckiego, 

»pisemne oświadczenie rolnika o położeniu gospodarstwa rolnego na 

obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej na 

podstawie przepisów o stanie klęski żywiołowej, 

»decyzja właściwego wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i na− 

siennictwa, wydana na podstawie przepisów o ochronie roślin, naka− 

zująca zniszczenie roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów 

w przypadku wystąpienia lub podejrzenia wystąpienia organizmów 

kwarantannowych, 

»decyzja właściwego organu nadzoru budowlanego, wydana na pod− 

stawie przepisów prawa budowlanego, określająca zakres i termin 

wykonania niezbędnych robot w celu uporządkowania terenu kata− 

strofy budowlanej i zabezpieczenia budynku służącego gospodarce 

rolnej do czasu wykonania robot doprowadzających budynek do sta− 

nu właściwego, 

75

76 

»decyzja właściwego powiatowego lekarza weterynarii, wydana na 

podstawie przepisów o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu 

chorób zakaźnych zwierząt, nakazująca zabicie lub ubój zwierząt cho− 

rych lub zakażonych, podejrzanych o zakażenie lub o chorobę albo 

zwierząt z gatunków wrażliwych na daną chorobę zakaźną zwierząt, 

»odpis postanowienia sądu o zastosowaniu albo przedłużeniu tymcza− 

sowego aresztowania, 

»wezwanie sądu do odbycia kary pozbawienia wolności albo aresztu, 

»pisemne oświadczenie rolnika o padnięciu zwierzęcia oraz o zgłosze− 

niu tego faktu zgodnie z przepisami o systemie identyfikacji i rejestra− 

cji zwierząt.

ZAŁĄCZNIK I 

MINIMALNE WYMOGI DOTYCZĄCE STOSOWANIA NAWOZÓW I ŚROD− 

KÓW OCHRONY ROŚLIN, WRAZ Z LICZBĄ PUNKTÓW, JAKĄ PRZYPISUJE 

SIĘ KAŻDEJ STWIERDZONEJ NIEZGODNOŚCI ORAZ WYSOKOŚCIĄ 

ZMNIEJSZEŃ, A TAKŻE INNE ODPOWIEDNIE WYMOGI OBOWIĄZKOWE 

Na podstawie Załącznika 2 do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi 

z dnia 10 marca 2011 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych wa− 

runków i trybu 

77

ZAŁĄCZNIK II 

ROZPORZĄDZENIE 

MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 

z dnia 11 marca 2010 r. 

w sprawie minimalnych norm 

(Dz. U. Dz.U.10.39.211) 

Na podstawie art. 17 ust. 1 pkt. 2 lit. b ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach 

do gruntów rolnych i płatności cukrowej (Dz. U. z 2008 r. Nr 170, poz. 1051 i Nr 214, 

poz. 1349, z 2009 r. Nr 20, poz. 105 oraz z 2010 r. Nr 36, poz. 197)) zarządza się, co na− 

stępuje: 

§ 1. 1. Grunty rolne są utrzymywane zgodnie z normami, jeżeli: 

1) w przypadku gruntów ornych − jest prowadzona na nich uprawa roślin lub ugoro− 

wanie, przy czym dla pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa ten sam gatunek rośliny 

może być uprawiany na tej samej powierzchni w ramach działki ewidencyjnej 

nie dłużej niż 3 lata, 

2) w przypadku łąk i pastwisk zadeklarowanych we wniosku o przyznanie pomocy 

finansowej w ramach działania: 

a) płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramo− 

wej Dyrektywy Wodnej, 

b) program rolnośrodowiskowy 

− okrywa roślinna jest koszona i usuwana w zakresie i terminie określonym w przepisach 

o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu 

Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich lub są na nich wypasane zwierzęta w se− 

zonie pastwiskowym określonym w tych przepisach; 

3) w przypadku łąk zadeklarowanych we wniosku o przyznanie płatności z tytułu 

realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt – 

okrywa roślinna jest na nich koszona i usuwana co najmniej raz w roku w terminie 

określonym w przepisach w sprawie szczegółowych warunków i tryby przyznawania 

pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy 

dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich, jednak nie później 

niż do dnia 31 października; 

4) w przypadku łąk i pastwisk innych niż wymienione w pkt. 2 i 3 – okrywa roślin− 

na jest na nich koszona i usuwana co najmniej raz w roku, w terminie do dnia 

31 lipca lub są na nich wypasane zwierzęta w okresie wegetacyjnym traw. 

2. W przypadku gruntów ornych, o których mowa w ust. 1 pkt. 1, dopuszcza się uprawę 

pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa na tej samej powierzchni w ramach działki ewidencyj− 

nej przez: 

1) 4 lata, pod warunkiem, że: 

a) najpóźniej przed rozpoczęciem uprawy tej rośliny w czwartym roku zostanie 

wykonany zabieg: 

» przyoranie słomy lub międzyplonów w ilości co najmniej 10 ton na 

hektar albo 

» wymieszanie słomy z glebą lub wymieszanie międzyplonów z glebą, 

lub prowadzone uprawy międzyplonów, 

b) rolnik złoży oświadczenie o zamiarze wykonania zabiegu określonego w lit. 

a do właściwego w sprawach dotyczących płatności bezpośredniej, płatno− 

85

ści uzupełniającej, płatności cukrowej, płatności do pomidorów i wsparcia 

specjalnego kierownika biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji 

i Modernizacji Rolnictwa, na formularzu opracowanym i udostępnionym 

przez tę Agencję, w terminie do dnia 9 czerwca roku: 

» poprzedzającego rok, w którym zamierza wykonać taki zabieg wiosną, 

» w którym zamierza wykonać taki zabieg jesienią; 

2) 5 lat, pod warunkiem że: 

a) zostaną spełnione warunki , o których mowa w pkt. 1, 

b) po zakończeniu zbiorów w czwartym roku, lecz przed rozpoczęciem uprawy 

tej rośliny w piątym roku zostaną wykonane czynności, o których mowa 

w pkt. 1 lit. a, 

c) rolnik złoży oświadczenie o zamiarze wykonania zabiegu określonego 

w pkt. 1 lit. a do właściwego w sprawach dotyczących płatności bezpo− 

średniej, płatności uzupełniającej, płatności cukrowej, płatności do pomi− 

dorów i wsparcia specjalnego kierownika biura powiatowego Agencji Re− 

strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, na formularzu opracowanym 

i udostępnionym przez tę Agencję, w terminie do dnia 9 czerwca roku: 

» poprzedzającego rok, w którym zamierza wykonać taki zabieg wiosną, 

» w którym zamierza wykonać taki zabieg jesienią; 

3. W przypadku gruntów ornych położonych na stokach o nachyleniu powyżej 20° grun− 

tów tych: 

1) nie wykorzystuje się pod uprawę roślin wymagających utrzymania redlin wzdłuż 

stoku, 

2) nie utrzymuje się jako ugór czarny; 

4. Na gruntach ornych, o których mowa w ust. 3, wykorzystywanych pod uprawę roślin 

wieloletnich: 

1) utrzymuje się okrywę roślinną lub ściółkę w międzyrzędziach albo 

2) uprawę prowadzi się metodą tarasową. 

5. Powierzchnię stanowiącą co najmniej 40% gruntów ornych, położonych na obszarach 

zagrożonych erozja wodną, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, pozostawia się 

pod okrywą roślinną co najmniej od dnia 1 grudnia do dnia 15 lutego. 

6. Wykaz obszarów zagrożonych erozją wodną jest określony w załączniku do rozporzą− 

dzenia. 

§ 2. Uznaje się, że grunt orny był ugorowany, jeżeli grunt ten podlegał co najmniej raz 

w roku, w terminie do dnia 31 lipca: 

1) koszeniu lub 

2) innym zabiegom uprawowym zapobiegającym występowaniu i rozprzestrzenia− 

niu się chwastów. 

§ 3. 1. Zabrania się wypalania gruntów rolnych. 

2. Zabrania się wykonywania zabiegów uprawowych ciężkim sprzętem rolniczym 

w okresie wysycenia profilu glebowego wodą. 

3. Zabrania się niszczenia: 

1) drzew będących pomnikami przyrody, objętych ochroną na podstawie przepisów 

ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. O ochronie przyrody (Dz. U. Z 2009 r. 

Nr 151, poz. 1220, Nr 157, poz. 1241 i Nr 215, poz. 1664); 

2) rowów, których szerokość nie przekracza 2 metrów; 

3) oczek wodnych w rozumieniu przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych, 

o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m 2 − znajdujących się w obrębie działki rolnej. 

86

4. Zabrania się niszczenia: 

1) siedlisk roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową w rozumieniu przepisów 

ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody; 

2) siedlisk przyrodniczych w rozumieniu przepisów ustawy s dnia 16 kwietnia 2004 

r. o ochronie przyrody − położonych na obszarach objętych formami ochrony 

przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt. 1−9 tej ustawy. 

§ 4. Grunty rolne, o których mowa w § 1, nie powinny być porośnięte drzewami i krzewa− 

mi, z wyjątkiem: 

1) drzew i krzewów: 

a) niepodlegających wycięciu zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 kwietnia 

2004 r. o ochronie przyrody, 

b) mających znaczenie dla ochrony wód i gleb, 

c) niewpływających na prowadzoną na tych gruntach produkcję roślinną; 

2) gruntów, o których mowa w § 1 ust. 1 pkt. 2−4 oraz ust. 3, które mogą być poro− 

śnięte pojedynczymi drzewami i krzewami, jeżeli te drzewa i krzewy nie wpły− 

wają na prowadzoną na tych gruntach produkcje rolna, a ich liczba nie przekra− 

cza 50 sztuk na hektar. 

§ 5. Powierzchnie gruntów rolnych, na których znajdują się: 

1) oczka wodne, w rozumieniu przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych, 

o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m 2 w obrębie działki rolnej; 

2) rowy, nieutwardzone drogi dojazdowe wydzielone w obrębie działek rolnych, 

pasy zadrzewień, żywopłoty, ściany tarasów, których szerokość w obrębie dział− 

ki rolnej nie przekracza 2 m i które nie stanowią odrębnej działki ewidencyjnej − 

uznaje się za utrzymywana zgodnie z normami. 

§ 6. 1. Plantacje zagajników o krótkiej rotacji uznaje się za utrzymywane zgodnie z nor− 

mami, jeżeli: 

1) są utrzymywane w stanie niezachwaszczonym; 

2) są położone: 

a) 1,5 m od granicy sąsiedniej działki gruntu, na której została założona taka 

plantacja lub użytkowanej jako grunt leśny, 

b) 3 m od granicy sąsiedniej działki gruntu użytkowanej w inny sposób niż 

określony w lit. a. 

2. Wieloletnie plantacje trwałe uznaje się za utrzymywane zgodnie z normami, jeżeli są 

utrzymywane w stanie niezachwaszczonym. 

3. Powierzchnię wyznaczoną przez granicę sąsiedniej działki gruntu oraz granicę planta− 

cji, o której mowa w ust. 1, wlicza się do powierzchni działki rolnej pod tą plantacją 

i uznaje za utrzymywaną zgodnie z normami. 

§ 7. Nawadnianie gruntów rolnych wodą podziemną za pomocą deszczowni lub pobór 

wody powierzchniowej lub podziemnej w ilości większej niż 5 m 3 na dobę w celu nawad− 

niania są możliwe po uzyskaniu pozwolenia wodnoprawnego w trybie określonym 

w przepisach prawa wodnego. 

§ 8. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 15 marca 2010 r., z wyjątkiem § 3 ust. 

3 pkt. 3, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2011 r. 

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi: M. Sawicki 

87

ZAŁĄCZNIK III 

ROZPORZĄDZENIE 

MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 

z dnia 10 marca 2011 r. 

zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawa− 

nia pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego 

Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007−2013 (Dz. U. 55, poz. 289) 

Na podstawie art. 29 ust. 1 pkt. 1 i ust. 1a ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu roz− 

woju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz 

Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. Nr 64, poz. 427, z późn. zm.) zarządza się, co na− 

stępuje: 

§ 1. Rozporządzenie określa szczegółowe warunki i tryb przyznawania, wypłaty oraz 

zwracania pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy”, zwa− 

nej dalej „płatnością rolnośrodowiskową”, objętego Programem Rozwoju Obszarów 

Wiejskich na lata 2007−2013, zwanym dalej „Programem”, w tym: 

1) tryb składania wniosków o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej; 

2) szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać wnioski o przyznanie 

płatności rolnośrodowiskowej; 

3) przypadki, w których następca prawny wnioskodawcy albo przejmujący posiada− 

nie gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o krajowym systemie ewiden− 

cji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przy− 

znanie płatności, zwanego dalej „gospodarstwem rolnym”, lub jego części, lub 

wszystkich zwierząt ras lokalnych objętych zobowiązaniem rolnośrodowiskowym, 

zwanych dalej „stadem zwierząt ras lokalnych”, może, na swój wniosek, wstąpić 

do toczącego się postępowania na miejsce wnioskodawcy, oraz warunki i tryb 

wstąpienia do tego postępowania; 

4) przypadki, w których następcy prawnemu beneficjenta albo przejmującemu posia− 

danie gospodarstwa rolnego lub jego części, lub stada zwierząt ras lokalnych może 

być przyznana płatność rolnośrodowiskowa, oraz warunki i tryb przyznania tej 

płatności; 

5) sposób dokonywania oceny wagi stwierdzonej niezgodności, o której mowa w art. 

54 ust. 1 lit. c rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009 z dnia 30 listopada 

2009 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady 

(WE) nr 73/2009 odnośnie do zasady wzajemnej zgodności, modulacji oraz zinte− 

growanego systemu zarządzania i kontroli w ramach systemów wsparcia bezpo− 

średniego przewidzianych w wymienionym rozporządzeniu oraz wdrażania rozpo− 

rządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do zasady wzajemnej zgodności 

w ramach systemu wsparcia ustanowionego dla sektora wina (Dz. Urz. UE L 316 

z 02.12.2009, str. 65, zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1122/2009”, w przypad− 

ku niezgodności w zakresie minimalnych wymogów dotyczących stosowania na− 

wozów i środków ochrony roślin. 

6) wyrażoną w procentach wielkość zmniejszenia płatności rolnośrodowiskowej 

w zależności od dokonanej oceny wagi stwierdzonej niezgodności, a także przy− 

padki uznawane za drobną niezgodność, o której mowa w art. 24 ust. 2 rozporzą− 

dzenia Rady (WE) nr 73/2009 z dnia 19 stycznia 2009 r. ustanawiającego wspólne 

zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników w ramach wspólnej 

88

polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników, zmie− 

niającego rozporządzenia (WE) nr 1290/2005, (WE) nr 247/2006, (WE) nr 378/ 

2007 oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1782/2003 (Dz. Urz. UE L 30 z 

31.01.2009, str. 16), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 73/2009”; 

7) szczegółowe warunki i tryb podejmowania działań, o których mowa w art. 23 ust. 

2 i art. 24 ust. 2 rozporządzenia nr 73/2009, w przypadku niestosowania zmniej− 

szeń lub wykluczeń określonych w tych przepisach; 

8) kategorie siły wyższej i wyjątkowe okoliczności, inne niż wymienione w przepi− 

sach rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. ustana− 

wiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/ 

2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz 

Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L 368 z 

23.12.2006, str. 15, z późn. zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1974/2006”, 

w przypadku wystąpienia, których nie jest wymagany zwrot pomocy. 

§ 2. 1. Płatność rolnośrodowiskową przyznaje się rolnikowi w rozumieniu art. 2 lit. 

a rozporządzenia nr 73/2009, zwanemu dalej „rolnikiem”, jeżeli: 

1) został mu nadany numer identyfikacyjny w trybie przepisów o krajowym syste− 

mie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wnio− 

sków o przyznanie płatności, zwany dalej „numerem identyfikacyjnym”; 

2) łączna powierzchnia posiadanych przez niego działek rolnych w rozumieniu 

przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw 

rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, na których jest prowa− 

dzona działalność rolnicza w rozumieniu art. 2 lit. c rozporządzenia nr 73/2009, 

zwanych dalej „działkami rolnymi”, wynosi co najmniej 1 ha; 

3) realizuje 5−letnie zobowiązanie rolnośrodowiskowe, o którym mowa w art. 39 

rozporządzenia rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie 

wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz 

Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L 277 z 21.10.2005, str. 

1, z późn. zm.), zwane dalej „zobowiązaniem rolnośrodowiskowym”, obejmujące 

wymogi wykraczające ponad podstawowe wymagania, w ramach określonych pa− 

kietów i ich wariantów, zgodnie z planem działalności rolnośrodowiskowej, na 

gruntach, na których rolnik zadeklarował realizację tego zobowiązania we wnio− 

sku o przyznanie pierwszej i kolejnych płatności rolnośrodowiskowych. 

4) spełnia warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ramach określo− 

nych pakietów lub ich wariantów określone w rozporządzeniu. 

2. Plan działalności rolnośrodowiskowej sporządza się przed upływem 25 dni od dnia, 

w którym upływa termin, w jakim składa się wnioski o przyznanie płatności bez− 

pośredniej w rozumieniu przepisów o płatnościach w ramach systemów wsparcia 

bezpośredniego, przy udziale podmiotu prowadzącego działalność w zakresie do− 

radzania odnośnie do sporządzania dokumentacji niezbędnej do uzyskania płatno− 

ści rolnośrodowiskowej, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 35 ust. 

3 ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udzia− 

łem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiej− 

skich, zwanej dalej „ustawą”, na formularzu udostępnionym przez Agencję Re− 

strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, zwaną dalej „Agencją”. Jeżeli plan dzia− 

łalności rolnośrodowiskowej został sporządzony w tym terminie, uznaje się, że zo− 

bowiązanie rolno środowiskowe jest realizowane od dnia 15 marca danego roku. 

3. Zawartość planu działalności rolnośrodowiskowej jest określona w załączniku nr 1 

do rozporządzenia. 

89

§ 3. Podstawowymi wymaganiami, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt. 3, są: 

1) wymogi i normy określone w przepisach o płatnościach w ramach systemów 

wsparcia bezpośredniego; 

2) minimalne wymogi dotyczące stosowania nawozów i środków ochrony roślin, 

o których mowa w art. 39 ust. 3 akapit pierwszy rozporządzenia wymienionego 

w § 2 ust. 1 pkt. 3, zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1698/2005”, wymienione 

w załączniku nr 2 do rozporządzenia; 

3) inne odpowiednie wymogi obowiązkowe, o których mowa w art. 39 ust. 3 akapit 

pierwszy rozporządzenia nr 1698/2005, wymienione w załączniku nr 2 do rozpo− 

rządzenia. 

§ 4. 1. Zobowiązanie rolnośrodowiskowe jest realizowane w ramach co najmniej jednego 

z następujących pakietów: 

1) Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone; 

2) Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne; 

3) Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone; 

4) Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych 

poza obszarami Natura 2000; 

5) Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na 

obszarach Natura 2000; 

6) Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie; 

7) Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie; 

8) Pakiet 8. Ochrona gleb i wód. 

9) Pakiet 9. Strefy buforowe. 

2. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe: 

1) zachowuje występujące w gospodarstwie rolnym i określone w planie działal− 

ności rolnośrodowiskowej trwałe użytki zielone w rozumieniu art. 2 lit. c Rozpo− 

rządzenia Komisji (WE) nr 1120/2009 z dnia 29 października 2009 r. ustanawia− 

jącego szczegółowe zasady wdrażania systemu płatności jednolitej przewidzia− 

nego w tytule III rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 ustanawiającego wspól− 

ne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki 

rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników (Dz. Urz. UE 

L 316 z 02.12.2009, str.1), zwane dalej trwałymi użytkami zielonymi, oraz ele− 

menty krajobrazu rolniczego nieużytkowane rolniczo, tworzące ostoje dzikiej 

przyrody, 

2) prowadzi na formularzu udostępnionym przez Agencję rejestr działalności rol− 

nośrodowiskowej zawierający wykaz wypasów zwierząt oraz działań agrotech− 

nicznych, w tym zastosowania nawozów i wykonania zabiegów przy użyciu 

środków ochrony roślin, przy czym rejestr ten w zakresie zastosowania nawozów 

prowadzi się dla całego gospodarstwa rolnego; 

3) przestrzega innych wymogów określonych dla danego pakietu lub wariantu. 

3. Wymogi dla poszczególnych pakietów i ich wariantów są określone w załączniku nr 3 


§ 5. 1. Zobowiązanie rolnośrodowiskowe nie podlega zmianie w trakcie jego realizacji, 

chyba, że zmiana ta polega na: 

1) jednorazowym zwiększeniu w drugim albo trzecim roku realizacji tego zobo− 

wiązania powierzchni użytków rolnych, na których to zobowiązanie jest realizo− 

wane, w zakresie pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4, 5 lub 6; 

90

2) jednorazowym dodaniu w drugim albo trzecim roku realizacji tego zobowiązania 

poszczególnych wariantów pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4, 5, 6 lub 7; 

3) zmniejszeniu albo zwiększeniu powierzchni użytków rolnych, na której to zobowiąza− 

nie jest realizowane, na gruntach będących w posiadaniu rolnika w dniu rozpoczęcia 

realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego, ze względu na: 

a) zmianę miejsca uprawy roślin w ramach: 

– wariantu pierwszego, drugiego lub trzeciego pakietu wymienionego w § 4 ust. 

1 pkt. 6, 

– pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2, 

b) przemienne stosowanie wsiewek poplonowych lub międzyplonów na różnych 

działkach rolnych w ramach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 8; 

4) zwiększeniu liczby zwierząt danej rasy objętych tym zobowiązaniem w ramach pakietu 

wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7; 

5) zmianie wariantów pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2 lub 8 na gruntach 

będących w posiadaniu rolnika w dniu rozpoczęcia realizacji zobowiązania rolnośrodowi− 

skowego. 

2. W przypadku zmiany zobowiązania rolnośrodowiskowego zmianę wprowadza się 

w planie działalności rolnośrodowiskowej. Do zmiany planu działalności rolnośrodowi− 

skowej przepis 

§ 2 ust. 2 stosuje się odpowiednio. 

3. Zmianę zobowiązania rolnośrodowiskowego zgłasza się kierownikowi biura powiato− 

wego Agencji we wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej na rok, w którym 

rolnik realizuje zmienione zobowiązanie rolnośrodowiskowe. 

§ 5a. 1 Jeżeli w trakcie realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego w zakresie warian− 

tu drugiego, czwartego, szóstego, ósmego, dziesiątego lub dwunastego pakietu wymienio− 

nego w § 4 ust. 1 pkt. 2 rolnik zakończy okres przestawiania, płatność rolnośrodowisko− 

wa w danym roku jest przyznawana odpowiednio za realizację wariantu pierwszego, trze− 

ciego, piątego, siódmego, dziewiątego lub jedenastego tego pakietu. 

2. Jeżeli w trakcie realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego grunty rolne, na których 

jest realizowane to zobowiązanie, zostaną objęte obszarem Natura 2000, realizowany na 

tych gruntach ornych wariant pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4 staje się od na− 

stępnego roku realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego odpowiednim wariantem 

pakietu wymienionego 

w § 4 ust. 1 pkt.5. 

§ 5b. 1W przypadku realizacji pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7zwierząta objęte 

zobowiązaniem rolnośrodowiskowym mogą być w trakcie jego realizacji zastąpione 

zwierzętami tej samej rasy, jeżeli zwierzęta te spełniają warunki przyznania płatności rol− 

nośrodowiskowej. 

2. Zastąpienia, o którym mowa w ust. 1, dokonuje się w terminie, o którym mowa w art. 

64 ust. 2 akapit pierwszy rozporządzenia 1122/2009. 

3. O zastąpieniu, o którym mowa w ust. 1, rolnik informuje kierownika biura powiatowe− 

go Agencji w terminie 30 dnie od dnia jego dokonania, składając, na formularzu udostęp− 

nionym przez Agencję, kopię dokumentu obejmującego oświadczenia: 

1) rolnika, 

2) podmiotu prowadzącego księgi hodowlane – w przypadku klaczy, loch 

i owiec matek, 

3) podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań w zakresie 

ochrony zasobów genetycznych – w przypadku krów, klaczy i owiec matek 

91

− zawierające wskazania, jakie zwierzęta zostały zastąpione i jakimi je zastąpiono. 

§ 6. Płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana w ramach dowolnej liczby pakietów, 

z tym że: 

1) pakiet wymieniony w § 4 ust. 1 pkt. 2 nie może być realizowany równocześnie z pakie− 

tem wymienionym w § 4 ust. 1 pkt. 1 lub 8; 

2) warianty pakietów wymienionych w § 4 ust. 1 pkt. 3−5 nie mogą być realizowane rów− 

nocześnie na tych samych użytkach rolnych.; 

3) wariant trzeci lub czwarty pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2 nie mogą być re− 

alizowane równocześnie na tych samych użytkach rolnych z wariantami pakietów wymie− 

nionych w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5. 

§ 7. Płatność rolnośrodowiskowa w ramach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1: 

1) pkt. 1 − jest przyznawana, jeżeli pakiet ten jest realizowany na obszarze całego gospo− 

darstwa rolnego; 

2) pkt. 2 − jest przyznawana, jeżeli rolnik prowadzi produkcję rolną zgodnie z przepisami 

o rolnictwie ekologicznym, przepisami rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 

czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicz− 

nych i uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. Urz. UE L 189 z 20.07.2007, 

str. 1, z późn. zm.) oraz przepisami wydanymi w trybie przepisów tego rozporządzenia, 

w szczególności w zakresie uprawy roślin; 

3) pkt. 4 i 5 − jest przyznawana, jeżeli rolnik posiada dokumentację przyrodniczą stano− 

wiącą szczegółową charakterystykę danego siedliska przyrodniczego lub siedliska lęgo− 

wego ptaków, sporządzoną przez podmiot, o którym mowa w § 2 ust. 2, w roku poprze− 

dzającym rok rozpoczęcia lub w roku rozpoczęcia realizacji zobowiązania rolnośrodowi− 

skowego w ramach określonych wariantów tych pakietów, na formularzu udostępnionym 

przez Agencję,; 

4) pkt. 6: 

a) w ramach wariantu trzeciego − jest przyznawana, jeżeli rolnik rozmnaża materiał 

siewny roślin lub utrzymuje drzewa owocowe na podstawie nieodpłatnej umowy z 

jednostką badawczo−rozwojową, koordynującą lub realizującą zadania w zakresie 

ochrony zasobów genetycznych, określającej powierzchnię, na której są uprawiane 

rośliny przeznaczone na rozmnażanie materiału siewnego roślin lub utrzymywane 

drzewa owocowe, oraz powierzchnię gruntów rolnych stanowiących strefę 

ochronną tych roślin (otuliny), przy czym powierzchnia otuliny nie może być 

większa od powierzchni, na której są uprawiane rośliny przeznaczone na rozmna− 

żanie materiału siewnego roślin lub utrzymywane drzewa owocowe, 

b) w ramach wariantu czwartego − jest przyznawana, jeżeli rolnik posiada sad, w któ− 

rym znajduje się co najmniej 12 drzew, mających nie mniej niż 15 lat, co najmniej 

z 4 gatunków lub odmian, przy czym korony tych drzew znajdują się na wysokości 

co najmniej 120 cm, a obwód ich pni na wysokości około 1 m jest nie mniejszy niż 

47 cm; 

5) pkt. 7 − jest przyznawana, jeżeli rolnik utrzymuje wpisane do księgi hodowlanej 

krowy, klacze, lochy lub owce matki ras wymienionych w załączniku nr 4 do roz− 

porządzenia, objęte programem ochrony zasobów genetycznych. 

§ 8. Płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana do: 

1) działek rolnych − w przypadku pakietów wymienionych w § 4 ust. 1 

pkt. 1−6 i 8; 

2) krów, klaczy, loch lub owiec matek ras wymienionych w załączniku nr 4 do 

92

ozporządzenia − w przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7; 

3) stref buforowych – w przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 9. 

§ 9. 1. W przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 1 płatność rolnośrodowisko− 

wa jest przyznawana do działek rolnych użytkowanych jako grunty orne, na których wy− 

stępują truskawki, poziomki, tytoń lub inne uprawy wymienione w załączniku nr 4 do 

rozporządzenia w ramach wariantu pierwszego, drugiego, piątego, szóstego, siódmego i 

ósmego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2. 

2. W przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2 płatność rolnośrodowiskowa 

jest przyznawana do działek rolnych użytkowanych jako: 

1) grunty orne, na których występują uprawy wymienione w załączniku nr 4 do 

rozporządzenia − w przypadku wariantu pierwszego, drugiego, piątego, szóstego, 

siódmego, ósmego, dziewiątego, dziesiątego, jedenastego i dwunastego; 

2) trwałe użytki zielone − w przypadku wariantu trzeciego i czwartego; 

3) sady, w których są uprawiane drzewa lub krzewy z gatunków wymienionych 

w załączniku nr 4 do rozporządzenia, jeżeli: 

a) wszystkie uprawiane drzewa są ukorzenione i spełniają wymagania 

dotyczące wysokości i grubości elitarnego i kwalifikowanego materiału 

szkółkarskiego, określone dla drzewek owocowych w przepisach w 

sprawie szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania oraz jako− 

ści materiału siewnego, 

b) wszystkie uprawiane krzewy są ukorzenione i spełniają wymagania 

dotyczące średnicy elitarnego i kwalifikowanego materiału szkółkar− 

skiego, określone dla krzewów jagodowych w przepisach w sprawie 

szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania oraz jakości mate− 

riału siewnego 

− w przypadku wariantu dziewiątego, dziesiątego, jedenastego i dwunastego. 

2a. W przypadku realizacji wariantu dziewiątego, dziesiątego, jedenastego i dwunastego 

pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2 płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje do 

gruntów, które zostały zmeliorowane przy zastosowaniu systemu melioracji niedostoso− 

wanego do upraw drzew i winorośli. 


jest przyznawana do działek rolnych użytkowanych jako trwałe użytki zielone. 

4. W przypadku pakietów wymienionych w § 4 ust. 1 pkt. 4 i 5 płatność rolnośrodowi− 

skowa jest przyznawana do działek rolnych: 

1) użytkowanych jako trwałe użytki zielone, na których występują: 

a) siedliska lęgowe ptaków z gatunków wymienionych w załączniku nr 

4 do rozporządzenia − w przypadku wariantu pierwszego tych pakietów, 

b) zbiorowiska roślinne wykazujące cechy jednostek fitosocjologicz− 

nych i siedlisk przyrodniczych wymienione w załączniku nr 4 do rozpo− 

rządzenia − w przypadku wariantu drugiego, trzeciego, czwartego, piąte− 

go, szóstego, siódmego, ósmego i dziewiątego tych pakietów; 

2) na których występują typy siedlisk przyrodniczych wymienione w załączniku 

nr 4 do rozporządzenia − w przypadku wariantu dziesiątego tych pakietów; 

3) położonych: 

a) poza obszarem Natura 2000 w rozumieniu przepisów o ochronie 

przyrody − w przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4, 

b) na obszarze Natura 2000 − w przypadku pakietu, o którym mowa 

w § 4 ust. 1 pkt. 5. 

93


jest przyznawana do działek rolnych użytkowanych jako: 

1) grunty orne, na których są uprawiane rośliny odmian miejscowych roślin warzywnych 

wpisane do rejestru odmian prowadzonego na podstawie przepisów o nasiennictwie, zwa− 

nego dalej „krajowym rejestrem”, lub rośliny odmian dla bioróżnorodności roślin rolni− 

czych wpisane do krajowego rejestru, lub rośliny gatunków wymienionych w załączniku 

nr 4 do rozporządzenia – w przypadku wariantu pierwszego i drugiego; 

2) grunty orne, na których są uprawiane rośliny przeznaczone na rozmnażanie materiału 

siewnego na podstawie nieodpłatnej umowy z jednostką badawczo−rozwojową, koordy− 

nującą lub realizującą zadania w zakresie ochrony zasobów genetycznych, oraz grunty 

orne wchodzące w skład otuliny − w przypadku wariantu trzeciego; 

3) sady, w których są uprawiane drzewa: 

a) owocowe, na podstawie nieodpłatnej umowy z jednostką badawczo− 

rozwojową koordynującą lub realizującą zadania w zakresie ochrony zasobów 

genetycznych, oraz grunty orne wchodzące w skład otuliny – w przypadku 

wariantu trzeciego, 

b) odmian wymienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia lub odmian 

tradycyjnie uprawianych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 1950 r. − 

w przypadku wariantu czwartego. 


jest przyznawana do działek rolnych użytkowanych jako grunty orne, na których po plo− 

nie głównym są uprawiane rośliny: 

1) jako wsiewka poplonowa − w przypadku wariantu pierwszego; 

2) ozime jako międzyplon ozimy − w przypadku wariantu drugiego; 

3) jare jako międzyplon ścierniskowy − w przypadku wariantu trzeciego. 

§ 10. Płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana do działek rolnych, których łączna 

powierzchnia wynosi: 

1) nie więcej niż: 

a) 5 ha − w przypadku wariantu dziesiątego pakietu wymienionego 

w § 4 ust. 1 pkt. 4, 

b) 5 ha − w przypadku wariantu dziesiątego pakietu wymienionego 

w § 4 ust. 1 pkt. 5, 

c) 0,3 ha − w przypadku wariantu trzeciego pakietu wymienionego 

w § 4 ust. 1 pkt. 6, 

d) 0,4 ha − w przypadku wariantu czwartego pakietu wymienionego 

w § 4 ust. 1 pkt. 6; 

2) nie mniej niż: 

a) 0,3 ha − w przypadku wariantu pierwszego pakietu wymienionego 

w § 4 ust. 1 pkt. 6, w odniesieniu do upraw rolniczych, 

b) 0,15 ha − w przypadku wariantu pierwszego pakietu wymienionego 

w § 4 ust. 1 pkt. 6, w odniesieniu do upraw warzywnych, 

c) wielkość powierzchni plantacji nasiennych roślin rolniczych określo− 

na dla wytwarzania materiału siewnego kategorii kwalifikowany 

w przepisach o nasiennictwie − w przypadku wariantu drugiego pakietu 

wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6. 

§ 11. 1. Płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana do krów, klaczy, loch lub owiec 

matek, jeżeli ich liczba w stadzie wynosi co najmniej: 

94

1) 4 krowy; 

2) 2 klacze; 

3) 5 matek owiec rasy olkuskie, 15 matek owiec rasy cakiel podhalański, 30 ma− 

tek owiec rasy merynos polski w starym typie albo 10 matek owiec pozostałych 

ras; 

4) 10 loch rasy puławskiej; 

5) 8 loch rasy złotnickiej białej, a w przypadku stada objętego programem ochro− 

ny zasobów genetycznych przed dniem 1 stycznia 2006 r. − 6 loch; 

6) 8 loch rasy złotnickiej pstrej, a w przypadku stada objętego programem 

ochrony zasobów genetycznych przed dniem 1 stycznia 2006 r. − 3 lochy. 

2. Płatność rolnośrodowiskowa przysługuje nie więcej niż do 70 loch stada podstawowe− 

go rasy puławskiej lub do 100 loch rasy złotnickiej białej, lub do 100 loch rasy złotnickiej 

pstrej, utrzymywanych w jednym stadzie. 

§ 12. Płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje do działek rolnych za realizację zobo− 

wiązania rolnośrodowiskowego w ramach określonych pakietów lub ich wariantów, jeżeli 

wymogi tych pakietów lub wariantów są objęte programami działań mającymi na celu 

ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych na obszarach szczególnie narażonych na 

zanieczyszczenia związkami azotu, zgodnie z przepisami Prawa wodnego. 

§ 13. 1. Wysokość płatności rolnośrodowiskowej w danym roku ustala się jako iloczyn 

stawek płatności na: 

1) hektar gruntu i powierzchni działek rolnych lub 

2) sztukę zwierzęcia i liczby krów, klaczy, loch i owiec matek, lub 

3) metr bieżący strefy buforowej i długość tej strefy − po uwzględnień 

zmniejszeń lub wykluczeń wynikających ze stwierdzonych nieprawidłowości 

lub niezgodności. 

2. Wysokość stawek płatności, o których mowa w ust. 1, dla poszczególnych pakietów 

i ich wariantów jest określona w załączniku nr 5 do rozporządzenia. 

2a. Przy ustalaniu wysokości płatności rolnośrodowiskowej przysługującej do działek rol− 

nych uwzględnia się powierzchnię tych działek, nie większą jednak niż maksymalny kwa− 

lifikowany obszar, o którym mowa w art. 6 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia nr 1122/ 

2009, określony w systemie identyfikacji działek rolnych, o którym mowa w przepisach 

o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewi− 

dencji wniosków o przyznanie płatności. 

2b. W przypadku zwierząt innych niż wymienione w art. 17 ust. 1 akapit pierwszy rozpo− 

rządzenia Komisji (UE) nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r. ustanawiającego szczegóło− 

we zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w odniesieniu do wpro− 

wadzenia procedur kontroli oraz do zasady wzajemnej zgodności w zakresie środków 

wsparcia rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. UE L 25 z 28.01.2011, str. 8), zwanego da− 

lej „rozporządzeniem nr 65/2011”, zmniejszeń lub wykluczeni, o których mowa w ust.1, 

dokonuje się zgodnie z przepisami art. 17 tego rozporządzenia. 

3. W przypadku realizacji więcej niż jednego pakietu na tych samych użytkach rolnych, 

wysokość płatności rolnośrodowiskowej ustala się jako sumę kwot przysługujących za 

realizację tych pakietów. 

4. W przypadku równoczesnej uprawy na tych samych użytkach rolnych drzew lub krze− 

wów różnych gatunków, które mogą być uprawiane w ramach wariantów dziewiątego 

i jedenastego albo dziesiątego i dwunastego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2, do 

95

ustalenia wysokości płatności stosuje się stawkę płatności przysługującą za realizację od− 

powiednio wariantu jedenastego albo dwunastego tego pakietu. 

§ 13a W przypadku realizacji przez rolnika wariantu drugiego, czwartego, szóstego, 

ósmego, dziesiątego lub dwunastego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2, wysokość 

płatności rolno środowiskowej przyznawanej do działek rolnych, na których są realizowa− 

ne te warianty, a do których temu rolnikowi została przyznana pomoc na podstawie roz− 

porządzenia Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawi szczegółowych warunków 

i trybu przyznawania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolno środowisko− 

wych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. 

Nr 74, poz. 1809, z późn. zm.) w ramach pakietu rolnictwo ekologiczne, ustala się 

z uwzględnieniem stawek płatności określonych odpowiednio dla wariantu pierwszego, 

trzeciego, piątego, siódmego, dziewiątego lub jedenastego pakietu wymienionego w § 4 

ust. 1 pkt.2. 

§ 14. 1. W przypadku pakietów wymienionych w § 4 ust. 1 pkt. 1, 2 i 8 płatność rolnośro− 

dowiskowa jest przyznawana w wysokości: 

1) 100 % stawki płatności − za powierzchnię od 0,1 ha do 100 ha; 

2) 50 % stawki płatności − za powierzchnię powyżej 100 ha do 200 ha; 

3) 10 % stawki płatności − za powierzchnię powyżej 200 ha. 

2. W przypadku wariantu pierwszego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3 płatność 

rolnośrodowiskowa jest przyznawana w wysokości: 

1) 100 % stawki płatności − za powierzchnię od 0,1 ha do 10 ha; 



4) 10 % stawki płatności − za powierzchnię powyżej 100 ha. 

3. Przy obliczaniu wysokości płatności rolnośrodowiskowej uwzględnia się działki rolne, 

dla których obowiązują stawki płatności, w kolejności od najwyższej do najniższej przy− 

sługującej stawki płatności. 

§ 14a W przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 8, realizowanego na gruntach 

rolnych położonych na obszarach zagrożonych erozją wodną, których wykaz jest określo− 

ny w przepisach w sprawie minimalnych norm, płatność rolnośrodowiskowa w części 

przysługującej za realizację tego pakietu na tych gruntach jest przyznawana do po− 

wierzchni nie większej niż 60% tych gruntów. 

§ 15. UCHYLONY. 

§ 16. 1. W przypadku realizacji pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5, pierwsza 

płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana w wysokości zwiększonej o kwotę prze− 

znaczoną na refundację kosztów transakcyjnych w rozumieniu art. 27 ust. 10 akapit drugi 

rozporządzenia nr 1974/2006, dotyczących sporządzenia dokumentacji przyrodniczej, 

której wysokość nie może przekraczać maksymalnej kwoty określonej w załączniku nr 6 


2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do kosztów transakcyjnych poniesionych 

w związku ze zwiększeniem powierzchni użytków rolnych, na których jest realizowane 

zobowiązanie rolnośrodowiskowe. 

§ 17. 1. Wniosek o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej, poza elementami podania 

96

określonymi w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego, z wyłączeniem ad− 

resu zawiera: 

1) numer identyfikacji podatkowej (NIP) lub numer identyfikacyjny w krajowym 

rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON), jeżeli został 

nadany, a w przypadku osoby fizycznej również numer ewidencyjny powszech− 

nego elektronicznego systemu ewidencji ludności (PESEL), natomiast jeżeli oso− 

ba ta nie posiada obywatelstwa polskiego – kod kraju, numer paszportu lub inne− 

go dokumentu tożsamości; 

2) numer identyfikacyjny nadany zgodnie z ustawą z dnia 18 grudnia 2003 r. 

o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych 

oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2004 r. Nr 10, 

poz. 76, z późn. zm.); 

3) wskazanie pakietów lub wariantów podaniem łącznej powierzchni działek 

rolnych, na których są one realizowane; 

4) charakterystykę gospodarstwa rolnego; 

5) oświadczenie o: 

a) powierzchni działek ewidencyjnych, 

b) sposobie wykorzystania działek rolnych, w szczególności z podaniem 

rośliny uprawnej, 

c) liczbie zwierząt ras lokalnych; 

6) oświadczenia oraz informacje, jakie powinny być zawarte we wniosku o przy− 

znanie jednolitej płatności obszarowej w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 

2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz. U. z 

2008 r. Nr 170, poz. 1051 i Nr 214, poz. 1349 z 2009 r. Nr 20, poz. 105 oraz 

2010 r. Nr 36, poz. 197), określone w przepisach wydanych na podstawie art. 25 

ust. 6 tej ustawy, niewymienione w pkt. 1, 2, i 5; 

7) oświadczenia i zobowiązania wnioskodawcy związane z realizacją programu 

rolno środowiskowego, w tym zobowiązanie do przechowywania planu 

działalności rolno środowiskowej oraz innych dokumentów dotyczących 

spełniania warunków przyznania płatności rolno środowiskowej lub związanych 

z tą płatnością przez okres realizacji zobowiązania rolno środowiskowego oraz 

przez okres pięciu lat od dnia zakończenia realizacji tego zobowiązania; 

8) informację o załącznikach dołączonych do wniosku. 

2. Wniosek o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej i kolejnych płatności 

rolnośrodowiskowych składa się do kierownika biura powiatowego Agencji, właściwego 

ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę rolnika, w terminie określonym do 

składania wniosków o przyznanie płatności bezpośredniej w rozumieniu przepisów o 

płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. 

§ 18 uchylony 

§ 19. 1. Do wniosku o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej lub kolejnych 

płatności rolnośrodowiskowych − w przypadku dodania nowych pakietów w trakcie reali− 

zacji zobowiązania rolnośrodowiskowego lub zwiększenia powierzchni użytków rolnych, 

na których jest realizowane zobowiązanie rolnośrodowiskowe − dołącza się: 

1) oświadczenie rolnika, że uprawiane przez niego drzewa i winorośl nie są upra− 

wiane na gruntach, które zostały zmeliorowane przy zastosowaniu systemu me− 

lioracji niedostosowanego do tego typu upraw – w przypadku upraw drzew lub 

97

winorośli w ramach wariantu dziewiątego, dziesiątego, jedenastego lub dwuna− 

stego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt.2; 

2) dokument potwierdzający zakup kwalifikowanego materiału siewnego odmian 

miejscowych wpisanych do krajowego rejestru − w przypadku realizacji wariantu 

pierwszego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6; 

3) kopię umowy na rozmnażanie nasion zawartej z jednostką badawczo− 

rozwojową, koordynującą lub realizującą zadania w zakresie ochrony zasobów 

genetycznych − w przypadku realizacji wariantu trzeciego pakietu wymienionego 

w § 4 ust. 1 pkt. 6; 

4) kopię dokumentu, sporządzonego na formularzu udostępnionym przez 

Agencję, obejmującego oświadczenia: 

a) rolnika, 

b) podmiotu prowadzącego księgi hodowlane – w przypadku klaczy, 

loch i owiec matek, 

c) podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań w za− 

kresie ochrony zasobów genetycznych – w przypadku krów, klaczy, 

loch i owiec matek − zawierające wskazanie zwierząt, jakie zostały za− 

kwalifikowane do programu ochrony zasobów genetycznych ras lokal− 

nych – w przypadku realizacji pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7. 

2. Do wniosku o przyznanie kolejnych płatności rolnośrodowiskowych dołącza się: 

1) świadectwo oceny polowej i laboratoryjnej materiału siewnego odmian miej− 

scowych wpisanych do krajowego rejestru, a w przypadku roślin z gatunków wy− 

mienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia − informację o wynikach bada− 

nia, wydane na podstawie przepisów o nasiennictwie lub oświadczenie o posia− 

daniu plantacji nasiennej rośliny dwuletniej − w drugim roku uprawy tej rośliny, 

z informacją, że plantacja ta została założona w roku poprzednim − w przypadku 

realizacji wariantu drugiego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6; 

2) potwierdzenie prowadzenia produkcji nasiennej, wystawione przez jednostkę 

badawczo−rozwojową, koordynującą lub realizującą zadania w zakresie ochrony 

zasobów genetycznych − w przypadku realizacji wariantu trzeciego pakietu wy− 

mienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6; 

3) kopię dokumentu, sporządzonego na formularzu udostępnionym przez 

Agencję, obejmującego oświadczenia: 

a) rolnika, 



c) podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań 

w zakresie ochrony zasobów genetycznych – w przypadku krów, 

klaczy, loch i owiec matek − zawierające wskazanie zwierząt, jakie 

zostały zakwalifikowane do programu ochrony zasobów genetycznych 

ras lokalnych – w przypadku realizacji pakietu wymienionego 

w § 4 ust. 1 pkt. 7, jeżeli w trakcie realizacji zobowiązania rolnośrodo− 

wiskowego w stadzie zwierząt objętych programem ochrony zasobów 

genetycznych ras lokalnych nastąpiły zmiany. 

98 

4) UCHYLONY 

5) kopie umowy zmieniającej umowę na rozmnażanie nasion zawartej z jed−

nostką badawczo−rozwojową koordynującą lub realizującą zadania w zakresie 

ochrony zasobów genowych – w przypadku realizacji wariantu trzeciego pakietu 

wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6, jeżeli w trakcie realizacji zobowiązania rolno 

środowiskowego umowa ta została zmieniona. 

6) oświadczenie rolnika, że uprawiane przez niego drzewa i winorośl nie są 

uprawiane na gruntach, które zostały zmeliorowane przy zastosowaniu systemu 

melioracji niedostosowanego do tego typu upraw – w przypadku zmiany 

zobowiązania rolnośrodowiskowego skutkującej rozpoczęciem uprawy drzew 

lub winorośli w ramach wariantu dziewiątego, dziesiątego, jedenastego lub 

dwunastego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt.2 

3. W przypadku realizacji wariantu pierwszego pakietu wymienionego w § 4 ust. 

1 pkt. 6, do wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej za czwarty rok 

realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego dołącza się dokument potwierdza− 

jący zakup kwalifikowanego materiału siewnego odmian miejscowych 

wpisanych do krajowego rejestru. 

4. UCHYLONY 

§ 20. 1. Agencja udostępnia rolnikowi, który złożył wniosek o przyznanie pierwszej płat− 

ności rolno środowiskowej materiał geograficzny, o którym mowa w art. 12 ust. 3 rozpo− 

rządzenia 1122/2009, zwany dalej „materiałem graficznym”, z oznaczeniem co najmniej 

granic i numerów działek ewidencyjnych, na których jest realizowane zobowiązanie rol− 

nośrodowiskowe, oraz z oznaczeniem granic położonych na obszarze tego gospodarstwa: 

1) rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, parków narodowych i obsza− 

rów Natura 2000, utworzonych na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. 

o ochronie przyrody, oraz obszarów, o których mowa w art. 33 ust. 2 tej ustawy, 

2) obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu, 

o których mowa w przepisach Prawa wodnego − nie później niż do dnia 14 marca 

roku następującego po roku, w którym rolnik złożył wniosek o przyznanie 

pierwszej płatności rolnośrodowiskowej. 

2. Rolnik zaznacza na materiale graficznym: 

1) granice działek rolnych, na których realizuje poszczególne pakiety i warianty 

objęte zobowiązaniem rolno środowiskowym, oraz występujące w jego gospo− 

darstwie rolnym o określone w planie działalności rolno środowiskowej trwałe 

użytki zielone oraz elementy krajobrazu rolniczego nieużytkowane rolniczo, o 

których mowa w § 4 ust. 1 pkt. 3, 4 lub 5, 

2) powierzchnię działki rolnej, która ma pozostać nieskoszona w danym roku – 

w przypadku realizacji pakietu, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt. 3, 4 lub 5, 

3) miejsca na działce rolnej, w których są zasadzone poszczególne drzewa odmian 

wymienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia lub odmian tradycyjnie uprawianych 

na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 1950 r. – w przypadku realizacji wariantu 

czwartego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6 

− a następnie dołącza ten materiał graficzny do wniosku o przyznanie płatności rolnośro− 

dowiskowej począwszy od drugiego roku realizacji zobowiązania rolno środowiskowego. 

2a. Jeżeli rolnik jednocześnie nie ubiega się o przyznanie jednolitej płatności obszarowej, 

o której mowa w przepisach o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośrednie− 

go, to na materiale graficznym zaznacza również: 

99

1) obszar uprawy pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa; 

2) znajdujące się w obrębie działki rolnej: 

a) drzewa będące pomnikami przyrody, objęte ochroną na podstawie 

przepisów o ochronie przyrody, 

b) rowy, których szerokość nie przekracza 2 m, 

c) oczka wodne o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m 2 . 

3. W przypadku dodania nowych pakietów w trakcie realizacji zobowiązania rolnośrodo− 

wiskowego lub zwiększenia powierzchni użytków rolnych, na których jest realizowane 

zobowiązanie rolnośrodowiskowe, przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio. 

§ 21. 1. Rolnik realizuje zobowiązanie rolnośrodowiskowe od dnia 15 marca roku, w któ− 

rym został złożony wniosek o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej. 

2. Kierownik biura powiatowego Agencji wydaje decyzje w sprawie przyznania pierwszej 

i kolejnych płatności rolnośrodowiskowych w terminie od dnia 1 grudnia roku, w którym 

został złożony wniosek o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej, do dnia 1 marca roku 

następującego po roku, w którym został złożony wniosek. 

3. O każdym przypadku niezałatwienia w terminie sprawy dotyczącej przyznania płatno− 

ści rolnośrodowiskowej kierownik biura powiatowego Agencji zawiadamia na piśmie rol− 

nika, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy. 

4. Płatność rolnośrodowiskową wypłaca się w terminie do dnia 30 czerwca roku następu− 

jącego po roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie tej płatności. 

§ 22. 1. W razie śmierci wnioskodawcy, rozwiązania osoby prawnej lub jednostki organi− 

zacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, przekształcenia wnioskodawcy lub innego 

zdarzenia prawnego, w wyniku których zaistnieje następstwo prawne, następca prawny 

wnioskodawcy może wstąpić do toczącego się postępowania w sprawie przyznania płat− 

ności rolnośrodowiskowej na miejsce wnioskodawcy, jeżeli objął w posiadanie użytki 

rolne lub stado zwierząt ras lokalnych, objęte zobowiązaniem rolnośrodowiskowym 

wnioskodawcy. 

2. Wniosek o wstąpienie do toczącego się postępowania w sprawie przyznania płatności 

rolnośrodowiskowej na miejsce wnioskodawcy składa się w terminie 3 miesięcy od dnia 

wystąpienia zdarzenia prawnego, w wyniku którego zaistniało następstwo prawne. 

3. Następca prawny wnioskodawcy podaje we wniosku, o którym mowa w ust. 2, swój 

numer identyfikacyjny albo dołącza do tego wniosku kopię wniosku o nadanie takiego 

numeru. 

4. Do wniosku, o którym mowa w ust. 2, następca prawny wnioskodawcy dołącza: 

1) dokument potwierdzający zaistnienie następstwa prawnego; 

2) kopię dokumentu, sporządzonego na formularzu udostępnionym przez Agen− 

cję, obejmującego oświadczenia: 

a) tego następcy, 



c) podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań 

w zakresie ochrony zasobów genetycznych – w przypadku krów, 

klaczy, loch i owiec matek − zawierające wskazania zwierząt, jakie 

zostały zakwalifikowane do programu ochrony zasobów genetycznych 

ras lokalnych – w przypadku realizacji pakietu wymienionego w § 4 ust. 

1 pkt. 7. 

100

5. W przypadku następstwa prawnego będącego wynikiem śmierci wnioskodawcy, jeżeli 

nie zostało zakończone postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku, spadkobier− 

ca wnioskodawcy dołącza do wniosku, o którym mowa w ust. 2: 

1) zaświadczenie sądu o zarejestrowaniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku 

albo 

2) kopię wniosku o stwierdzenie nabycia spadku: 

a) potwierdzoną za zgodność z oryginałem przez sąd albo 

b) poświadczoną za zgodność z oryginałem przez notariusza albo po− 

twierdzoną za zgodność z oryginałem przez upoważnionego pracownika 

Agencji, wraz z potwierdzeniem nadania tego wniosku w polskiej pla− 

cówce pocztowej operatora publicznego albo kopią tego potwierdzenia 

poświadczoną za zgodność z oryginałem przez notariusza albo potwier− 

dzoną za zgodność z oryginałem przez upoważnionego pracownika 

Agencji. 

6. W przypadku, o którym mowa w ust. 5, spadkobierca wnioskodawcy składa prawo− 

mocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku w terminie 14 dni od dnia 

uprawomocnienia się tego postanowienia. 

7. Jeżeli z dokumentów, o których mowa w ust. 4 pkt. 1 i ust. 5, wynika, że jest więcej niż 

jeden następca prawny wnioskodawcy, następca prawny, wstępujący do postępowania w 

sprawie przyznania płatności rolnośrodowiskowej 

1) dołącza do wniosku, o którym mowa w ust. 2, albo 

2) składa wraz z postanowieniem sądu, o którym mowa w ust. 6 

− oświadczenia pozostałych następców prawnych, że wyrażają zgodę na wstąpie− 

nie tego następcy prawnego na miejsce wnioskodawcy i przyznanie mu płatności rolno− 

środowiskowej. 

7a. Zgoda, o której mowa w ust. 7, nie jest wymagana, jeżeli miałaby pochodzić od 

małoletniego spadkobiercy, a wnioskodawcą jest przedstawiciel ustawy tego małoletniego. 

8. Wniosek, o którym mowa w ust. 2, następca prawny wnioskodawcy składa do kierow− 

nika biura powiatowego Agencji, do którego został złożony wniosek o przyznanie płatno− 

ści rolnośrodowiskowej przez wnioskodawcę. 

9. W przypadku, o którym mowa w ust. 5, decyzję w sprawie przyznania płatności 

rolnośrodowiskowej spadkobiercy wnioskodawcy wydaje się z zastrzeżeniem dopełnienia 

przez tego spadkobiercę warunku złożenia prawomocnego postanowienia sądu o stwier− 

dzeniu nabycia spadku w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym decyzja ta stała się 

ostateczna. 

§ 23. 1. W razie przeniesienia, w wyniku umowy sprzedaży, dzierżawy lub innej umowy, 

posiadania gospodarstwa rolnego lub części tego gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lo− 

kalnych wnioskodawcy, nowy posiadacz tego gospodarstwa lub jego części, lub stada 

zwierząt ras lokalnych może wstąpić do toczącego się postępowania w sprawie przyzna− 

nia płatności rolnośrodowiskowej na miejsce wnioskodawcy, jeżeli objął w posiadanie 

użytki rolne lub stado zwierząt ras lokalnych, objęte zobowiązaniem rolnośrodowisko− 

wym wnioskodawcy. 

2. Nowy posiadacz gospodarstwa rolnego lub części tego gospodarstwa, lub stada zwie− 

rząt ras lokalnych wnioskodawcy podaje we wniosku o wstąpienie do toczącego się po− 

stępowania w sprawie przyznania płatności rolnośrodowiskowej na miejsce wnioskodaw− 

cy swój numer identyfikacyjny albo dołącza do tego wniosku kopię wniosku o nadanie ta− 

kiego numeru. 

101

3. Do wniosku, o którym mowa w ust. 2, nowy posiadacz gospodarstwa rolnego lub 

części tego gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lokalnych wnioskodawcy dołącza: 

1) kopię umowy sprzedaży, dzierżawy lub innej umowy, w wyniku której zostało 

na niego przeniesione posiadanie gospodarstwa rolnego lub jego części, lub sta− 

da zwierząt ras lokalnych; 

2) kopię dokumentu, sporządzonego na formularzu udostępnionym przez Agen− 

cję, obejmujące oświadczenie: 

a) tego posiadacza, 



c) podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań w za− 

kresie ochrony zasobów genetycznych – w przypadku krów, klaczy, 

loch i owiec matek 

− zawierające wskazania zwierząt, jakie zostały zakwalifikowane do programu 

ochrony zasobów genetycznych ras lokalnych – w przypadku realizacji pakietu 

wymienionego 

w § 4 ust. 1 pkt. 7. 

4. Jeżeli posiadanie gospodarstwa rolnego lub części tego gospodarstwa, lub stada zwie− 

rząt ras lokalnych wnioskodawcy zostało przeniesione na rzecz kilku podmiotów, nowy 

posiadacz gospodarstwa rolnego lub części tego gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lo− 

kalnych wnioskodawcy, wstępujący do postępowania w sprawie przyznania płatności rol− 

nośrodowiskowej, dołącza do wniosku, o którym mowa w ust. 2, oświadczenia współpo− 

siadaczy, że wyrażają zgodę na wstąpienie nowego posiadacza na miejsce wnioskodawcy 

i przyznanie mu płatności rolnośrodowiskowej. 

5. Wniosek, o którym mowa w ust. 2, nowy posiadacz gospodarstwa rolnego lub części 

tego gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lokalnych wnioskodawcy składa do kierownika 

biura powiatowego Agencji, do którego został złożony wniosek o przyznanie płatności 

rolnośrodowiskowej przez wnioskodawcę. 

§ 24. 1. W razie śmierci beneficjenta, rozwiązania osoby prawnej lub jednostki organiza− 

cyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, przekształcenia beneficjenta lub innego zda− 

rzenia prawnego, w wyniku których zaistnieje następstwo prawne, następcy prawnemu 

beneficjenta może być przyznana płatność rolnośrodowiskowa, jeżeli objął w posiadanie 

użytki rolne lub stado zwierząt ras lokalnych, objęte zobowiązaniem rolnośrodowisko− 

wym beneficjenta, i są spełnione warunki określone w art. 25 ust. 2 ustawy. 

2. Do trybu przyznawania płatności rolnośrodowiskowej następcy prawnemu beneficjenta 

przepisy § 22 ust. 2−9 stosuje się odpowiednio. 

§ 25. 1. W razie przeniesienia w wyniku umowy sprzedaży, dzierżawy lub innej umowy 

posiadania gospodarstwa rolnego lub części tego gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lo− 

kalnych beneficjenta, nowemu posiadaczowi tego gospodarstwa lub jego części, lub stada 

zwierząt ras lokalnych może być przyznana płatność rolnośrodowiskowa, jeżeli objął w 

posiadanie użytki rolne lub stado zwierząt ras lokalnych, objęte zobowiązaniem rolnośro− 

dowiskowym beneficjenta, i są spełnione warunki określone w art. 25 ust. 2 ustawy. 

2. Nowy posiadacz gospodarstwa rolnego lub jego części, lub stada zwierząt ras lokal− 

nych beneficjenta składa wniosek o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej w terminie 

3 miesięcy od dnia przeniesienia posiadania gospodarstwa rolnego lub części tego 

gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lokalnych beneficjenta. 

102

3. Do trybu przyznawania płatności rolnośrodowiskowej nowemu posiadaczowi gospo− 

darstwa rolnego lub części tego gospodarstwa, lub stada zwierząt ras lokalnych benefi− 

cjenta przepisy § 23 ust. 2−5 stosuje się odpowiednio. 

§ 26. Płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje rolnikowi albo przysługuje rolnikowi 

w zmniejszonej wysokości, jeżeli zostanie stwierdzone uchybienie w przestrzeganiu przez 

tego rolnika podstawowych wymagań wskazanych w § 3 pkt. 3; przepisy art. 70 ust. 6, 

ust. 7 zdanie pierwsze i ust. 8, art. 71 ust. 1−6 oraz art. 72 rozporządzenia nr 1122/2009 

stosuje się odpowiednio, z tym, że obniżka, o której mowa w art. 71 ust. 1 tego rozporzą− 

dzenia, wynosi 1%. 

66 ust. 1 akapit pierwszy i ust. 2−5 oraz art. 67 rozporządzenia nr 796/2004 stosuje się 

odpowiednio, z tym że obniżka, o której mowa w art. 66 ust. 1 akapit pierwszy tego roz− 

porządzenia, wynosi 1 %. 

§ 27. 1. Jeżeli zostanie stwierdzone uchybienie w przestrzeganiu przez rolnika wymogów 

w ramach określonych wariantów poszczególnych pakietów, płatność rolnośrodowiskowa 

przysługuje w danym roku w zmniejszonej wysokości, w części dotyczącej: 

1) działek rolnych lub 

2) zwierząt 

3) stref buforowych 

− w stosunku do których stwierdzono takie uchybienie, z tym że w określonych przypad− 

kach wymienionych w załączniku nr 7 do rozporządzenia wysokość płatności rolnośrodo− 

wiskowej jest zmniejszana w części dotyczącej danego pakietu albo wariantu. 

2. Wysokość zmniejszeń płatności rolnośrodowiskowej w przypadku, o którym mowa 

w ust. 1, jest określona w załączniku nr 7 do rozporządzenia. 

2a. Jeżeli zostanie stwierdzone uchybienie w przestrzeganiu przez rolnika wymogów 

określonych w załączniku nr 3 do rozporządzenia część VII Pakiet 8. Ochrona gleb i wód 

ust. 2 pkt. 7 lub ust. 3 pkt. 7, płatność rolnośrodowiskowa przyznana za rok poprzedzają− 

cy rok, w którym zostało stwierdzone to uchybienie, podlega zwrotowi w części dotyczą− 

cej działki rolnej, w stosunku do której stwierdzono takie uchybienie. 

3. Jeżeli ponownie zostanie stwierdzone uchybienie w przestrzeganiu przez rolnika 

wymogów w ramach tego samego wariantu, płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje 

temu rolnikowi w danym roku i w roku następnym, w części dotyczącej tego wariantu. 

4. Jeżeli rolnik nie zachował któregokolwiek z występujących w gospodarstwie rolnym 

i określonych w planie działalności rolnośrodowiskowej trwałych użytków zielonych 

i elementów krajobrazu rolniczego nieużytkowanych rolniczo, o których mowa w § 4 ust. 

2 pkt. 1, płatność rolnośrodowiskowa przysługuje temu rolnikowi w wysokości zmniej− 

szonej o 20 % w roku, w którym stwierdzono takie uchybienie. Przepis ust. 3 stosuje się 

odpowiednio. 

5. Przepisu ust. 4 nie stosuje się w przypadku, gdy rolnik nie zachował któregokolwiek 

z występujących w gospodarstwie rolnym i określonych w planie działalności rolnośrodo− 

wiskowej trwałych użytków zielonych i elementów krajobrazu rolniczego nieużytkowa− 

nych rolniczo w wyniku przeniesienia, w drodze umowy, posiadania gruntów rolnych, na 

których występują takie użytki lub elementy krajobrazu, lub utraty posiadania takich 

gruntów, jeżeli ponadto do powierzchni tych gruntów nie została przyznana płatność rol− 

nośrodowiskowa. 

6. Jeżeli rolnik nie prowadzi rejestru działalności rolnośrodowiskowej, o którym mowa w § 4 

ust. 2 pkt. 2, rolnikowi temu nie przysługuje płatność rolnośrodowiskowa w danym roku. 

103

§ 28. 1. Płatność rolnośrodowiskowa podlega zwrotowi, jeżeli rolnik nie realizuje całego 

zobowiązania rolnośrodowiskowego, w szczególności w związku z niesporządzeniem 

planu działalności rolnośrodowiskowej albo sporządzeniem go niezgodnie z wymogami 

określonymi w rozporządzeniu, lub nie spełnia innych warunków przyznania płatności 

rolnośrodowiskowej określonych w rozporządzeniu. 

2. Płatność rolnośrodowiskowa podlega zwrotowi również w przypadku, gdy: 

1) rolnik: 

a) nie przestrzega żadnych wymogów w ramach wariantu określonego 

pakietu, w szczególności w związku z dokonaniem wymiany działek, o 

której mowa w art. 10 ust. 4 rozporządzenia 65/2011, przy czym zwro− 

towi podlega ta część płatności, która została przyznana do działek rol− 

nych, zwierząt lub stref buforowych objętych danym wariantem; 

b) zmniejszył powierzchnię użytków rolnych, na których powinien re− 

alizować zobowiązanie rolnośrodowiskowe, przy czym zwrotowi podle− 

ga ta część płatności, która została przyznana do działki rolnej objętej 

zmniejszeniem, 

c) nie uzyskał właściwej jakości materiału siewnego w ramach realizacji 

wariantu drugiego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 6, przy czym 

zwrotowi podlega 40 % płatności rolnośrodowiskowej przyznanej za 

rok, w którym materiał siewny został wytworzony; 

2) kolejny raz stwierdzono uchybienie w przestrzeganiu wymogów, o którym 

mowa w § 27 ust. 3. 

2a. Płatność rolnośrodowiskowa nie podlega zwrotowi mimo zmniejszenia powierzchni 

na której rolnik powinien realizować zobowiązanie rolnośrodowiskowe, jeżeli zmniejsze− 

nie to nie przekracza 3% całkowitej powierzchni objętej zobowiązaniem rolnośrodowi− 

skowym i 2 ha. 

2b. Kwota płatności rolno środowiskowej przeznaczona na refundację kosztów transak− 

cyjnych podlega zwrotowi w części przekraczającej wysokość maksymalnej kwoty, jaka 

powinna być przeznaczona na ich refundację, jeżeli stwierdzona powierzchnia siedliska, 

dla którego sporządzono dokumentację przyrodniczą, jest mniejsza niż określona we 

wniosku o przyznanie płatności rolno środowiskowej. 

3. Płatność rolnośrodowiskowa podlega zwrotowi w trybie i na zasadach określonych 

w przepisach o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. 

§ 29. Pomimo wystąpienia okoliczności określonych w § 28 ust. 1 lub 2 płatność rolno− 

środowiskowa nie podlega zwrotowi w części przyznanej do działek rolnych lub stada 

zwierząt, których posiadanie zostało przeniesione na rzecz innego podmiotu, jeżeli rolnik, 

któremu została przyznana ta płatność: 

1) złożył, niezwłocznie po przeniesieniu posiadania tych działek rolnych lub sta− 

da zwierząt, do kierownika biura powiatowego Agencji, na formularzu udostęp− 

nionym przez Agencję, oświadczenie podmiotu, na rzecz którego zostało prze− 

niesione posiadanie tych działek lub stada zwierząt, o zobowiązaniu tego pod− 

miotu do: 

a) kontynuowania realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego podję− 

tego przez tego rolnika do końca okresu objętego tym zobowiązaniem 

na tych działkach rolnych i w tym stadzie, 

b) zapłaty na rzecz Agencji równowartości kwoty płatności rolnośrodo− 

wiskowej, uzyskanej przez rolnika, któremu została przyznana ta płat− 

ność, jaką rolnik ten byłby obowiązany zwrócić, gdyby w trakcie reali− 

104

zacji zobowiązania rolnośrodowiskowego przez tego rolnika wystąpiły 

okoliczności wymienione w § 28 ust. 1 lub 2 

− lecz nie później niż w terminie 14 dni od dnia doręczenia pisma Agencji wzywającego 

do złożenia wyjaśnień, a gdy przeniesienie posiadania nastąpiło do dnia wydania decyzji 

w sprawie przyznania płatności rolnośrodowiskowej − nie później niż w terminie 14 dni 

od dnia doręczenia tej decyzji; 

2) dołączył do oświadczenia, o którym mowa w pkt. 1, dokumenty potwierdzają− 

ce przeniesienie posiadania działek rolnych. 

§ 30. 1. Oceny wagi stwierdzonej niezgodności, o której mowa w art. 54 ust. 1 lit. c roz− 

porządzenia nr 1122/2009, w przypadku niezgodności w zakresie podstawowych wyma− 

gań wskazanych w § 3 pkt. 2, dokonuje się, przypisując każdej stwierdzonej niezgodności 

określoną liczbę punktów. 

2. W przypadku stwierdzenia więcej niż jednego naruszenia w ramach jednej niezgodno− 

ści, niezgodności tej przypisuje się liczbę punktów przypisaną naruszeniu, które uzyskało 

najwyższą liczbę punktów, a w przypadku równej liczby punktów − liczbę punktów przy− 

pisaną jednemu z tych naruszeń. 

3. Liczbę punktów przypisuje się zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia. 

§ 31. 1. Wyrażona w procentach wielkość zmniejszenia płatności rolnośrodowiskowej, 

w zależności od dokonanej oceny wagi stwierdzonej niezgodności, w zakresie podstawo− 

wych wymagań, o których mowa w § 3: 

1) pkt. 1, jest określona w przepisach o płatnościach w ramach systemów wspar− 

cia bezpośredniego; 

2) pkt. 2, jest określona w załączniku nr 2 do rozporządzenia. 

2. Ostateczną wielkość zmniejszenia, o którym mowa w ust. 1, ustala się zgodnie z 

art. 19 ust. 2 i 3 oraz art. 21 rozporządzenia 65/2011. 

3. Zmniejszenia, o którym mowa w ust. 1, dokonuje się w decyzji w sprawie przyznania 

płatności rolnośrodowiskowej. 

§ 32. 1. Przypadki, które uznaje się za drobną niezgodność, o której mowa w art. 24 ust. 2 

rozporządzenia nr 73/2009, w zakresie podstawowych wymagań wskazanych w § 3 pkt. 

1, są określone w przepisach o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. 

2. Za drobną niezgodność, o której mowa w art. 24 ust. 2 rozporządzenia nr 73/2009, nie 

uznaje się niezgodności w zakresie podstawowych wymagań wskazanych w § 3 pkt. 2. 

§ 33. 1. Jeżeli rolnik zrealizował działania naprawcze, o których mowa w art. 24 ust. 2 

akapit trzeci rozporządzenia nr 73/2009, wskazane w raporcie, o którym mowa w art. 54 

rozporządzenia nr 1122/2009, składa oświadczenie o zrealizowaniu tych działań, na for− 

mularzu opracowanym i udostępnionym przez Agencję, do kierownika biura powiatowe− 

go Agencji właściwego w sprawie przyznania płatności rolno środowiskowej 

2. Jeżeli decyzja o przyznaniu płatności rolno środowiskowej została wydana przed 

upływem terminu wskazanego w raporcie, o którym mowa w art. 31 ust. 5 ustawy, lub 

w raporcie, o którym mowa w art. 54 rozporządzenia nr 1122/2009, a rolnik nie zrealizo− 

wał w tym terminie działań naprawczych, o których mowa w art. 24 ust. 2 akapit trzeci 

rozporządzenia nr 73/2009, zmniejszenia z tytułu drobnej niezgodności dokonuje się, 

zmieniając tę decyzję. 

105

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, zmiany decyzji o przyznaniu płatności rolno 

środowiskowej dokonuje się bez zgody strony. 

§ 34. 1. Jeżeli na podstawie art. 28b ustawy nie zastosowano zmniejszenia lub wyklucze− 

nia, o którym mowa w art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 73/2009, kierownik biura powiato− 

wego Agencji właściwy w sprawie przyznania płatności rolnośrodowiskowej podejmuje 

działania, o których mowa w art. 23 ust. 2 akapit drugi tego rozporządzenia. 

2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, w decyzji w sprawie przyznania płatności rol− 

nośrodowiskowej: 

1) podaje się informację o: 

a) niezastosowaniu zmniejszenia lub wykluczenia, 

b) objęciu stwierdzonej niezgodności działaniami, o których mowa w 

art. 23 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 73/2009, podejmowanymi 

przez kierownika biura powiatowego Agencji, w roku następującym po 

roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie pierwszej i kolej− 

nych płatności rolnośrodowiskowych; 

2) nakazuje się realizację w wyznaczonym terminie określonych działań mają− 

cych na celu usunięcie stwierdzonych niezgodności. 

§ 35. Inną niż wymienione w przepisach rozporządzenia nr 1974/2006 kategorią siły wy− 

ższej lub wyjątkową okolicznością, w przypadku wystąpienia której zwrot pomocy nie 

jest wymagany, jest: 

1) wywłaszczenie części nieruchomości, jeżeli takiego wywłaszczenia nie można 

było przewidzieć w dniu rozpoczęcia realizacji zobowiązania rolnośrodowisko− 

wego, uniemożliwiające dalszą realizację tego zobowiązania; 

2) zmiana zasięgu obszarów objętych programami mającymi na celu ogranicze− 

nie odpływu azotu ze źródeł rolniczych na obszarach szczególnie narażonych na 

zanieczyszczenia związkami azotu lub zmiana tych programów. 

3) określenie obszaru, na którym dotychczas było realizowane zobowiązanie rol− 

no środowiskowe, jako obszaru zagrożonego erozją wodną, o którym mowa 

w przepisach o minimalnych normach – w przypadku realizacji pakietu wymie− 

nionego w § 4 ust. 1 pkt. 8; 

4) utrata posiadania gruntów rolnych, na których powinno być realizowane zobo− 

wiązanie rolno środowiskowe, w wyniku scalenia gruntów dokonanego na pod− 

stawie przepisów o scaleniu i wymianie gruntów; 

5) wystąpienie okoliczności określonych § 4 ust. 1 pkt. 5. 

6) śmierć posiadanego przez rolnika zwierzęcia, za którą rolnik nie ponosi odpo− 

wiedzialności – w przypadku realizacji pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7, 

7) usunięcie posiadanego przez rolnika zwierzęcia z programu ochrony zasobów 

genetycznych danej rasy z przyczyn niezależnych od rolnika − w przypadku 

realizacji pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7, 

§ 36. UCHYLONY 

§ 36a.1. W przypadku pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 1 realizowanego w ramach 

zobowiązania rolno środowiskowego podjętego na podstawie rozporządzenia, o którym 

mowa w § 44, płatność rolno środowiskowa jest przyznawana do działek rolnych użytko− 

wanych jako grunty orne bez względu na występujące na tych gruntach uprawy. 

106

2. W przypadku zmiany zobowiązania rolno środowiskowego, o którym mowa w ust. 1, 

w trzecim roku jego realizacji w zakresie określonym w § 5 ust. 1 lub 2, płatność rolno− 

środowiskowa za realizację tego zobowiązania nie przysługuje do działek rolnych użytko− 

wanych jako grunty orne, na których występują uprawy inne niż truskawki, poziomki, ty− 

toń lub inne uprawy wymienione w załączniku nr 4 do rozporządzenia w ramach wariantu 

pierwszego, drugiego, piątego, szóstego, siódmego i ósmego pakietu wymienionego w § 

4 ust. 1 pkt. 2. 

3. Jeżeli na podstawie ust. 2 płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje na skutek 

dokonania zmiany zobowiązania rolno środowiskowego, płatność ta nie podlega zwroto− 

wi za lata poprzedzające rok, w którym dokonano tej zmiany. 

§ 36b.1. W przypadku wariantu dziewiątego, dziesiątego, jedenastego i dwunastego pa− 

kietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2 realizowanego w ramach zobowiązania rolno śro− 

dowiskowego podjętego na podstawie rozporządzenia, o którym mowa w § 44, płatność 

rolnośrodowiskowa jest przyznawana do działek rolnych użytkowanych jako sady, w któ− 

rych są uprawiane drzewa lub krzewy z gatunków wymienionych w załączniku nr 8 do 

rozporządzenia, jeżeli: 

1) wszystkie uprawiane drzewa są ukorzenione i spełniają wymagania dotyczące 

wysokości i grubości elitarnego i kwalifikowanego materiału szkółkarskiego, 

określone dla drzewek owocowych w przepisach w sprawie szczegółowych wy− 

magań dotyczących wytwarzania oraz jakości materiału siewnego; 

2) wszystkie uprawiane krzewy są ukorzenione i spełniają wymagania dotyczące 

średnicy elitarnego i kwalifikowanego materiału szkółkarskiego określone dla 

krzewów jagodowych w przepisach w sprawie szczegółowych wymagań 

dotyczących wytwarzania oraz jakości materiału siewnego. 

2. W przypadku zmiany zobowiązania rolnośrodowiskowego, o którym mowa w ust. 1, 

w trzecim roku jego realizacji w zakresie określonym w § 5 ust. 1 pkt. 1 lub 2, płatność 

rolnośrodowiskowa za realizację tego zobowiązania nie przysługuje do działek rolnych 

użytkowanych jako sady, w których są uprawiane drzewa lub krzewy z innych gatunków 

niż wymienione w załączniku nr 4 do rozporządzenia. 

3. Jeżeli na podstawie ust. 2 płatność rolnośrodowiskowa nie przysługuje na skutek doko− 

nania zmiany zobowiązania rolnośrodowiskowego, płatność ta nie podlega zwrotowi za 

lata poprzedzające rok, w którym dokonano tej zmiany. 

§ 37. 1. Rolnicy realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte na podstawie roz− 

porządzenia, o którym mowa w § 44, w zakresie wariantu dziewiątego, dziesiątego, jede− 

nastego lub dwunastego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2, są obowiązani: 

1) uzupełnić materiałem spełniającym wymagania dotyczące wysokości i grubo− 

ści elitarnego i kwalifikowanego materiału szkółkarskiego, określone dla drze− 

wek owocowych i krzewów owocowych w przepisach w sprawie szczegółowych 

wymagań dotyczących wytwarzania oraz jakości materiału siewnego, obsadę 

drzew i krzewów do wysokości minimalnej obsady drzew i krzewów określonej 

w załączniku nr 8 do rozporządzenia i utrzymywać tę obsadę, 

2) złożyć do kierownika biura powiatowego Agencji właściwego ze względu na 

miejsce złożenia wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej, na 

formularzu udostępnionym przez Agencję, oświadczenie o utrzymywaniu 

107

minimalnej obsady drzew i krzewów, określonej w załączniku nr 8 do 

rozporządzenia − w terminie do dnia 15 listopada 2009 r. 

2. W przypadku uzupełnienia obsady drzew i krzewów zgodnie z ust. 1 pkt. 1 

płatność rolnośrodowiskowa nie podlega w 2009 r. zmniejszeniu z tytułu 

nieutrzymywania minimalnej obsady drzew i krzewów. 

3. W przypadku niezłożenia w terminie oświadczenia, o którym mowa w ust. 1 

pkt. 2, kierownik biura powiatowego Agencji wzywa rolnika do złożenia tego 

oświadczenia w terminie 7 dni od doręczenia wezwania. 

4. W przypadku niezłożenia w terminie określonym w ust. 3 oświadczenia, 

o którym mowa w ust. 1 pkt. 2, kierownik biura powiatowego Agencji dokonuje 

zmniejszenia płatności rolnośrodowiskowej z tytułu nieutrzymywania minimal− 

nej obsady drzew i krzewów. 

§ 38. UCHYLONY 

§ 39. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte na podstawie rozpo− 

rządzenia, o którym mowa w § 44, w zakresie pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3, 

może z dniem 1 marca 2009 r. zmienić to zobowiązanie przez zamianę realizowanego pa− 

kietu, w całości lub w części, na pakiet wymieniony w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5, jeżeli rolnik 

ten spełnia warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ramach tych pakietów 

lub ich wariantów określone w rozporządzeniu. 

§ 39a. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte na podstawie rozpo− 

rządzenia, o którym mowa § 44, w tym w zakresie pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 

pkt. 3, może z dniem 15 marca 2010 r. zmienić to zobowiązanie przez zmianę realizowa− 

nego pakietu, w całości lub w części, na pakiet wymieniony w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5, jeże− 

li rolnik ten spełnia warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ramach tych pa− 

kietów lub ich wariantów określone w rozporządzeniu. 

§ 39b. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte na podstawie rozpo− 

rządzenia, o którym mowa § 44, w tym w zakresie pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 

pkt. 3 – od 2009 r., może z dniem 15 marca 2010 r. zmienić to zobowiązanie przez zmia− 

nę realizowanego pakietu, w całości lub w części, na pakiet wymieniony w § 4 ust. 1 pkt. 

4 lub 5, jeżeli rolnik ten spełnia warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ra− 

mach tych pakietów lub ich wariantów określone w rozporządzeniu. 

§ 40. 1. W 2009 r. pierwsza płatność rolnośrodowiskowa lub kolejna płatność rolnośrodo− 

wiskowa − w przypadku zmiany w 2009 r. zobowiązania rolnośrodowiskowego − jest 

przyznawana, jeżeli plan działalności rolnośrodowiskowej został: 

1) sporządzony w terminie do dnia 15 maja 2009 r. 

§ 41. W 2009 r. do wniosku o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej lub ko− 

lejnych płatności rolnośrodowiskowych − w przypadku dodania nowych pakietów w trak− 

cie realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego lub zwiększenia powierzchni użytków 

rolnych, na których jest realizowane zobowiązanie rolnośrodowiskowe − nie dołącza się 

dokumentu wymienionego w § 19 ust. 1 pkt. 3. 

108

§ 42. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte w 2009 r. w zakresie 

pakietu, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt. 3, może z dniem 1 marca 2010 r. zmienić to zo− 

bowiązanie przez zamianę realizowanego pakietu, w całości lub w części, na pakiet wy− 

mieniony w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5, jeżeli rolnik ten spełnia warunki przyznania płatności 

rolnośrodowiskowej w ramach tych pakietów lub ich wariantów określone w rozporzą− 

dzeniu. 

§ 42a. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte w 2009 r. w zakresie 

pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3, może z dniem 15 marca 2011 r. zmienić to zo− 

bowiązanie przez zmianę realizowanego pakietu, w całości lub w części, na pakiet wy− 



dzeniu. 

§ 42b. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte w 2010 r. w zakresie 

pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3, może z dniem 15 marca 2011 r. zmienić to zo− 

bowiązanie przez zmianę realizowanego pakietu, w całości lub w części, na pakiet wy− 



dzeniu. 

§ 43. 1. W 2009 r. na wniosek, o którym mowa w § 17 ust. 1, złożony przez rolnika, który 

realizuje co najmniej przez 3 lata program rolnośrodowiskowy na podstawie rozporządze− 

nia Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu 

udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i po− 

prawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 174, 

poz. 1809, z późn. zm.), w zakresie pakietów: 

1) rolnictwo zrównoważone − jest przyznawana płatność rolnośrodowiskowa 

w ramach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 1 lub 2, 

2) rolnictwo ekologiczne − jest przyznawana płatność rolnośrodowiskowa 

w ramach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2, 

3) utrzymywanie łąk ekstensywnych lub pakietu utrzymywanie pastwisk eksten− 

sywnych − jest przyznawana płatność rolnośrodowiskowa w ramach pakietu wy− 

mienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3, 4 lub 5, 

4) ochrona gleb i wód − jest przyznawana płatność rolnośrodowiskowa w ramach 

pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 1, 2 lub 8, 

5) ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich − jest przyznawana płatność 

rolnośrodowiskowa w ramach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7, 

6) strefy buforowe − jest przyznawana płatność rolnośrodowiskowa w ramach 

pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4, 5 i 7 

− jeżeli rolnik ten spełnia warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej 

i w ramach zobowiązania rolnośrodowiskowego będzie realizował taką samą 

liczbę pakietów, na tej samej powierzchni gruntów rolnych oraz dodatkowo 

rozpocznie w ramach tego zobowiązania realizację co najmniej jednego z pakie− 

tów, o których mowa w § 4 ust. 1 pkt. 4, 5 i 7. 

2. Płatność rolnośrodowiskowa w ramach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1: 

1) pkt. 2−5 jest przyznawana bez względu na liczbę dotychczas realizowanych 

pakietów; 

109

2) pkt. 4 lub 5 jest przyznawana co najmniej do tej samej powierzchni gruntów 

rolnych. 

§ 43a. W 2010 r. do przyznawania płatności rolnośrodowiskowej stosuje się przepis § 43, 

z tym że: 

1) w przypadku realizacji, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 

lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy fi− 

nansowej na wspieranie przedsięwzięć rolno środowiskowych i poprawy dobro− 

stanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich, pakietu strefy bufo− 

rowe, płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana w ramach pakietu wymie− 

nionego w § 4 ust. 1 pkt.9; 

2) nie jest wymagane, aby rolnik w ramach zobowiązania rolnośrodowiskowego 

dodatkowo rozpoczął realizację co najmniej jednego z pakietów, o których 

mowa w 4 ust. 1 pkt. 4, 5, lub 7. 

§ 43b. W 2011 r. do przyznawania płatności rolnośrodowiskowej stosuje się przepis § 43, 

z tym że: 

1) w przypadku realizacji, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 

20 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania po− 

mocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i po− 

prawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich, pa− 

kietu: 

a) utrzymanie łąk ekstensywnych lub pakietu utrzymanie pastwisk eks− 

tensywnych płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana w ra− 

mach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3 realizowanego na 

obszarze Natura 2000 lub pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4 

lub 5; 

b) strefy buforowe płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana w ra− 

mach pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 9; 

2) nie jest wymagane, aby rolnik w ramach zobowiązania rolnośrodowiskowego 

dodatkowo rozpoczął realizację jednego z pakietów, o których mowa 

w § 4 ust. 1 pkt. 4, 5 lub 7, 

3) rolnik może w ramach zobowiązania rolnośrodowiskowego dodatkowo rozpo− 

cząć realizację pakietu, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt. 6, również na po− 

wierzchni gruntów rolnych, na których nie realizował żadnego pakietu okre− 

ślonego w rozporządzeniu wymienionym w pkt. 1. 

§ 43c. Począwszy od 15 marca 2011 r., nie podejmuje się zobowiązania rolnośrodowisko− 

wego w zakresie pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 3 realizowanego poza obszarem 

Natura 2000, a płatność rolnośrodowiskowa w ramach tego pakietu realizowanego poza 

obszarem Natura 2000 jest przyznawana wyłącznie tym rolnikom, którzy realizują zobo− 

wiązanie rolnośrodowiskowe podjęte przed dniem 15 marca 2011 r. 

§ 44. Traci moc rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 lutego 2008 r. 

w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach 

działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiej− 

skich na lata 2007−2013 (Dz. U. Nr 34, poz. 200). 

110

§ 2. Do postępowań w sprawie przyznania i zwrotu pomocy finansowej w ramach 

działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów 

Wiejskich na lata 2007−2013, zwanej dalej „płatnością rolnośrodowiskową”, wszczę− 

tych i niezakończonych ostateczną decyzją przed dniem wejścia w życie niniejszego 

rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe. 

§ 3. 1. Wymóg, o którym mowa w załączniku nr 3 do rozporządzenia wymienionego 

w § 1 w brzmieniu nadanym niniejszym rozporządzeniem część VI. Pakiet 7. Zacho− 

wanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie ust. 1 pkt. 2, 

w przypadku zobowiązania rolnośrodowiskowego, o którym mowa w § 2 ust. 1 pkt. 3 

rozporządzenia wymienionego w § 1, zwanego dalej „zobowiązaniem rolnośrodowi− 

skowym”, w zakresie pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 7 rozporządzenia, 

o którym mowa w § 1, podjętego przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporzą− 

dzenia, jest przestrzegany: 

1) od dnia 15 marca 2011 r.; 

2) przez utrzymanie zwierząt danej rasy w liczbie mniejszej niż liczba zwie− 

rząt danej rasy, do których została przyznana płatność rolnośrodowi− 

skowa w danym roku, a do czasu przyznania tej płatności − w liczbie nie 

mniejszej niż liczba zwierząt danej rasy objętych wnioskiem o przyzna− 

nie tej płatności, lecz nie mniejszej niż liczba zwierząt, do których zosta− 

ła przyznana płatność rolnośrodowiskowa w 2011 r. 

2. W 2011 rolnicy realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe, o którym mowa w 

ust. 1, do wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej dołączają również: 

1) dokument, o którym mowa w § 19 ust. 1 pkt. 4 rozporządzenia wymienio− 

nego w § 1 w brzmieniu nadanym niniejszym rozporządzeniem; 

2) zaświadczenie o stanie średniorocznym zwierząt, do których przysługuje 

płatność rolnośrodowiskowa za 2010 r., wydane przed przedmiot prowadzą− 

cy księgę hodowlaną lub podmiot prowadzący ocenę wartości użytkowej 

zwierząt wraz z kopią wykazu tych zwierząt potwierdzoną przez podmiot 

upoważniony do realizacji lub koordynacji działań w zakresie ochrony zaso− 

bów genetycznych, a w przypadku świń – przez prowadzącego księgi hodow− 

lane. 

3. W przypadku, gdy stan średnioroczny, o którym mowa w ust. 2 pkt. 2, jest niższy 

niż zadeklarowany we wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej za 2010 r., 

różnicę między wysokością płatności rolnośrodowiskowej za 2010 r. wynikającą ze 

stanu zadeklarowanego a wysokością płatności rolnośrodowiskowej wynikającą ze 

stanu średniorocznego, o którym mowa w ust. 2 pkt. 2, potrąca się przy obliczaniu 

płatności rolnośrodowiskowej za 2011 r. 

§ 4. Do zobowiązań rolnośrodowiskowych podjętych przed dniem 15 marca 2011 r. 

przepisy § 9 rozporządzenia wymienionego w § 1 stosuje się w brzmieniu dotychcza− 

sowym, z ty że w przypadku zmiany zobowiązania rolnośrodowiskowego skutkującej 

rozpoczęciem uprawy drzew lub winorośli w ramach wariantu dziewiątego, dziesią− 

tego, jedenastego lub dwunastego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 2 rozporzą− 

dzenia, o którym mowa w § 1, na gruntach, które zostały zmeliorowane przy zastoso− 

waniu systemu melioracji niedostosowanego do tego typu upraw, nie przysługuje 

płatność rolnośrodowiskowa do tych gruntów. 

111

§ 5. Do zobowiązań rolnośrodowiskowych podjętych przed dniem 15 marca 2011 r. 

w zakresie wariantu dziesiątego pakietu wymienionego w § 4 ust. 1 pkt. 4 lub 5 nie 

stosuje się przepisu § 13 ust. 2a rozporządzenia wymienionego w § 1. 

§ 6. Przepisy § 35 pkt. 6 i 7 rozporządzenia wymienionego w § 1 w brzmieniu nada− 

nym niniejszym rozporządzeniem stosuje się do zdarzeń, które nastąpią nie wcze− 

śniej niż w dniu 15 marca 2011 r. 

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi: M. Sawicki 

112

ZAŁACZNIK IV 

WYKAZ NAWOZÓW I ŚRODKÓW POPRAWIAJĄCYCH WŁA− 

ŚCIWOŚCI GLEBY ZAKWALIFIKOWANYCH DO STOSOWANIA 

W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM 

Instytucja oceniająca i potwierdzająca zgodność nawozów i środków 

poprawiających właściwości gleby do produkcji ekologicznej z wymaga− 

niami określonymi w przepisach dotyczących rolnictwa ekologicznego 

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122

ZAŁĄCZNIK V 

WYKAZ ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN DOPUSZCZONYCH DO 

STOSOWANIA W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM 

Instytucja oceniająca i potwierdzająca zgodność środków ochrony ro− 

ślin do produkcji ekologicznej z wymaganiami określonymi w przepisach 

dotyczących rolnictwa ekologicznego i prowadzącą wykaz tych środków: 

Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu. 

Stan na dzień 02.08.2010 r. 

123

124

125

ZAŁĄCZNIK VI 

JEDNOSTKI CERTYFIKUJĄCE W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM 

126

127

ZAŁĄCZNIK VII 

WYMAGANIA DOTYCZĄCE WYSOKOŚCI, GRUBOŚCI I ŚRED− 

NICY ELITARNEGO I KWALIFIKOWANEGO MATERIAŁU SZKÓŁ− 

KARSKIEGO 

Na podstawie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 

1 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących wytwa− 

rzania oraz jakości materiału siewnego 

Minimalne wymagania jakościowe materiału szkółkarskiego 

1. Dla drzewek owocowych: 

1) wysokość jest nie mniejsza niż 80 cm, mierząc od szyjki korzeniowej; 

2) średnica pnia jest nie mniejsza niż 8 mm, mierząc na wysokości 10 cm 

powyżej miejsca uszlachetniania; 

3) korzeń główny i nie mniej niż 3 korzenie boczne albo wiązkę korzeni 

drobnych, albo korzenie przerastające całą objętość gleby w pojemniku. 

2. Dla krzewów jagodowych, z wyłączeniem borówki i żurawiny wielkoowo− 

cowej: 

1) minimum jeden pęd o długości co najmniej 20 cm, mierząc od nasady 

do jego wierzchołka albo dobrze wykształcone pąki nasadowe; 

2) średnica pędu jest nie mniejsza niż 4 mm, mierząc u nasady pędu; 

3) nie mniej niż 3 korzenie szkieletowe albo wiązka korzeni drobnych, 

albo korzenie przerastające całą objętość gleby w pojemniku. 

3. Dla sadzonek truskawek: 

1) co najmniej dwa w pełni wykształcone liście albo średnicę korony 

o grubości nie mniejszej niż 4 mm; 

2) nie mniej niż 4 korzenie szkieletowe albo wiązkę korzeni drobnych, 


4. Dla podkładek generatywnych i wegetatywnych: 

1) wysokość dla podkładek wegetatywnych jest nie mniejsza niż 30 cm, 

mierząc od nasady pędu do jego wierzchołka; 

2) wysokość dla podkładek generatywnych jest nie mniejsza niż 20 cm, 

mierząc od szyjki korzeniowej do wierzchołka pędu; 

3) średnica jest nie mniejsza niż 3 mm, mierząc bezpośrednio nad szyjką 

korzeniową; 

4) nie mniej niż 3 korzenie szkieletowe albo wiązkę korzeni drobnych, 


5. Dla zrazów: 

1) długość jest nie mniejsza niż 30 cm; 

2) średnica jest nie mniejsza niż 4 mm; 

3) co najmniej 5 oczek. 

6. Dla innych sadzonek: 

1) długość jest nie mniejsza niż 12 cm; 

2) średnica jest nie mniejsza niż 4 mm; 

3) mają co najmniej 3 oczka. 

7. Dla oczek − określenie liczby wykształconych oczek. 

128

ZAŁĄCZNIK VIII 

MINIMALNA OBSADA DRZEW I KRZEWÓW DLA WARIAN− 

TÓW OD 2.9 DO 2.12 PAKIETU 2 ROLNICTWO EKOLOGICZNE 

Na podstawie Załącznika 7 do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa 

i Rozwoju Wsi z dnia 10 marca 2011 r. zmieniającego rozporządzenie 

w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finan− 

sowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Progra− 

mem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007−2013 

129

ZAŁĄCZNIK IX 

WYKAZ GATUNKÓW ROŚLIN OBJĘTYCH PŁATNOŚCIĄ ROL− 

NOŚRODOWISKOWĄ W RAMACH PAKIETU 6 OCHRONA ZAGRO− 

ŻONYCH ZASOBÓW ROŚLIN W ROLNICTWIE 

Na podstawie Załącznika 4 do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi 

z dnia 6 maja 2010 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków 

i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowisko− 

wy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007−2013 

Wariant 6.1. Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych i 6.2. Produk− 

cja nasienna lokalnych odmian roślin uprawnych: 

a) krzyca Secate cereale var multicale (roślina dwuletnia), 

b) pszenica płaskurka Triticum diccocum, 

c) pszenica samopsza Triticum monococcum, 

d) proso Panicum miliaceum L., 

e) owies szorstki Avena strigosa Schreb., 

f) lnicznik siewny Camelina sativa L., 

g) komonica błotna Schkuhr (Lotus uliginosus (roślina wieloletnia)), 

h) nostrzyk biały Melilotus alba Medik., 

i) sałata łodygowa (szparagowa) Lactuca sativa L. var. angustana hort. ex, 

j) lędźwian siewny Lathyrus sativus L., 

k) soczewica jadalna Lens culinaris Medik., 

l) pasternak Pastinaca sativa L. (roślina dwuletnia). 

Wariant 6.4. Sady tradycyjne: 

130

ZAŁĄCZNIK X 

WYSOKOŚĆ ZMNIEJSZEŃ PŁATNOŚCI ROLNOŚRODOWISKO− 

WYCH DOKONYWANYCH W RAMACH PAKIETÓW LUB WA− 

RIANTÓW 

Na podstawie Załącznika 7 do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa 

i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2010 r. zmieniającego rozporządzenie 

w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finan− 

sowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Progra− 

mem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007−2013 

131

132

133

134

Literatura 

1. Brodzińska K. Kierunki i i perspektywy rozwoju programu rolnośro− 

dowiskowego w Polsce po 2013 r. Woda−Środowisko−Obszary Wiej− 

skie, Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2009. 

2. Prawa i obowiązki rolników w procesie kontroli na miejscu, Agencja 

Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. 

3. Stanowisko Rządu Rzeczpospolitej Polskiej w sprawie przyszłości 

Wspólnej Polityki Rolnej. 

4. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy cakiel podhalań− 

ski. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy. 

5. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy kamienieckiej. 

Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy. 

6. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy Corriedale. Insty− 

tut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy. 

7. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy merynos polski 

w starym typie. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy. 

8. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy merynos odmia− 

ny barwnej. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy. 

9. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy olkuskiej. Insty− 


10. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy Polska owca gór− 

ska odmiany barwnej. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Ba− 

dawczy. 

11. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy pomorskiej. In− 

stytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy. 

12. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy świniarka. Insty− 


13. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy polskiej owcy ni− 

zinnej odmiany uhruskiej. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut 

Badawczy. 

14. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy wielkopolskiej. 


15. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy wrzosówka. In− 

stytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy. 

16. Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy polskiej owcy ni− 

zinnej odmiany żelaźnieńskiej. Instytut Zootechniki Państwowy Insty− 

tut Badawczy. 

17. Program ochrony zasobów genetycznych świń rasy puławskiej. Insty− 


18. Program ochrony zasobów genetycznych świń rasy złotnickiej białej. 


135

19. Program ochrony zasobów genetycznych świń rasy złotnickiej pstrej. 


20. Program ochrony zasobów genetycznych koni rasy śląskiej. Załącznik 

nr 3 do Zarządzenia Nr 19/10 z dn. 16 kwietnia 2010 r. Instytut Zoo− 

techniki Państwowy Instytut Badawczy. 

21. Program ochrony zasobów genetycznych koni rasy wielkopolskiej. Za− 

łącznik nr 5 do Zarządzenia Nr 19/10 z dn. 16 kwietnia 2010 r. Instytut 

Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy. 

22. Program ochrony zasobów genetycznych koni rasy śląskiej. Załącznik 

nr 3 do Zarządzenia Nr 19/10 z dn. 16 kwietnia 2010 r. Instytut Zoo− 

techniki Państwowy Instytut Badawczy. 

23. Program ochrony zasobów genetycznych koni zimnokrwistych w typie 

sokólskim. Załącznik nr 6 do Zarządzenia Nr 19/10 z dn. 16 kwietnia 

2010 r. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy. 

24. Program ochrony zasobów genetycznych koni zimnokrwistych w typie 

sztumskim. Załącznik nr 7 do Zarządzenia Nr 19/10 z dn. 16 kwietnia 

2010 r. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy. 

25. Program ochrony zasobów genetycznych koni rasy małopolskiej. Za− 

łącznik nr 4 do Zarządzenia Nr 19/10 z dn. 16 kwietnia 2010 r. Instytut 

Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy. 

136

program rolnoÅrodowiskowy 2007â2013 - Baltic Green Belt

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

program rolnoÅrodowiskowy 2007â2013 - Baltic Green Belt