optymalizację wykorzysty

optymalizację wykorzystywania zasobów wewnętrznych i zewnętrznych oraz umożliwia rozwój innowacji dzięki nowemu łączeniu różnych zasobów i wiedzy oraz sprzężeniom zwrotnym. Rozwój klastra to przede wszystkim rozwój przedsiębiorstw, które tworzą dane skupisko, w tym także powstawanie nowych firm oraz ich napływ z zewnątrz (np. w formie inwestycji zagranicznych). Przejawem rozwoju klastra (i jednocześnie jego warunkiem) jest również napływ kapitału i zasobów ludzkich. Jednocześnie klastry mogą podlegać – w wyniku oddziaływania czynników rynkowych – restrukturyzacji lub zanikaniu, w tym na bazie „starych” klastrów mogą powstawać nowe. O rozwoju klastra nie decyduje jedynie potencjał poszczególnych firm działających w ramach skupiska, ale także jakość otoczenia i możliwość skorzystania z wyspecjalizowanych zasobów zewnętrznych. W szczególności instytucje edukacyjne kształcą kadry o oczekiwanych kwalifikacjach i kompetencjach, zaś jednostki badawcze generują wiedzę i realizują badania, których wyniki mogą być wykorzystywane przez przedsiębiorstwa klastra oraz są przygotowane do współpracy z tymi przedsiębiorstwami. Instytucje typu inkubatory, parki naukowo-technologiczne, specjalne strefy ekonomiczne itp. zapewniają potrzebną infrastrukturę dla rozwoju firm klastra i współpracy na linii przemysłnauka. Także działania władz lokalnych, regionalnych, czy centralnych uwzględniają horyzontalne potrzeby przedsiębiorstw działających w klastrach. Istotne znaczenie ma także elastyczność działania tych instytucji i ich zdolność do dostosowania się do zmieniających się potrzeb przedsiębiorstw, czy też zmieniającej się fazy rozwoju danego klastra. W klastrze realizowane są wspólne przedsięwzięcia komercyjne (w tym wspólne prace badawczo-rozwojowe), które są pochodną – z jednej strony, potrzeb i impulsów rynkowych, z drugiej zaś – odpowiedniego przepływu informacji oraz gotowości i przygotowania podmiotów działających w klastrze do podejmowania wspólnych działań. Tych wspólnych przedsięwzięć może być wiele i mogą być one podejmowane przez różne podmioty (konsorcja) działające w klastrze. W szczególności w danym klatrze może występować kilka powiązań kooperacyjnych. Powiązania, współpraca i koordynacja w ramach klastra mogą realizować się samoistnie lub mogą być stymulowane lub też wzmacniane poprzez bardziej sformalizowane instytucje – takie jak inicjatywa klastrowa i koordynator klastra. Inicjatywa klastrowa rozumiana jako swego rodzaju forum dialogu podmiotów działających w klastrze służy uzgadnianiu działań, zwłaszcza instytucji otoczenia i administracji, które są istotne dla rozwoju danego skupiska firm. Z tego też powodu inicjatywa klastrowa powinna obejmować przede wszystkim przedsiębiorstwa działające w danym skupisku 8 , ale także wszystkie inne istotne podmioty (uczelnie, szkoły, administrację, instytucje otoczenia biznesu itp.). Koordynacyjna funkcja inicjatywy klastrowej jest szczególnie ważna w sytuacji zmieniających się warunków rynkowych. Tego typu inicjatywa wymaga profesjonalnego zarządzania, wymiany informacji, a także pewnych prac analitycznych. Stąd funkcja i działania koordynatora klastra, którego rolę można sprowadzić do koordynacji, integracji i dostarczania informacji. Docelowo funkcje koordynatora powinny być finansowane głównie ze środków prywatnych, jakkolwiek 8 To głównie one powinny wyznaczać kierunki niezbędnych działań – tj. niejako „zarządzać” inicjatywą (w tym działaniami koordynatora), nadając jej oddolny charakter (bottom-up). 8

nie należy pomijać ich charakteru dobra publicznego, który uzasadnia także utrzymywanie współfinansowania ze środków publicznych. Funkcjonowanie inicjatywy klastrowej i koordynatora mają olbrzymie znaczenie dla generowania przepływu informacji oraz nawiązywania nowych kontaktów – tj. stymulowania interakcji w klastrze, a także z otoczeniem zewnętrznym. W efekcie generowane są nowe partnerstwa, powiązania kooperacyjne, czy wspólne projekty (np. badawcze, lub szkoleniowe) realizowane przez poszczególne podmioty klastra lub ich konsorcja, w tym także przez koordynatora lub z jego udziałem (zależnie od kompetencji, inicjatywy i potencjału). Koordynator może także funkcjonować jako wyspecjalizowana instytucja otoczenia biznesu świadcząca usługi na potrzeby przedsiębiorstw działających w ramach danego skupiska oraz stymulująca innowacyjność, przedsiębiorczość i zaawansowanie biznesu działających w nim podmiotów. Docelowo koordynator klastra powinien funkcjonować głównie w oparciu o środki prywatne (tj. składki lub przychody z tytułu świadczonych usług). Należy podkreślić, że klaster może rozwijać się bez sformalizowanej inicjatywy klastrowej i koordynatora. Nasycenie informacjami i nieformalnymi kontaktami może także prowadzić do zaniku formalnej inicjatywy i koordynatora. Ten ostatni może przekształcić się w podmiot świadczący – na zasadach stricte komercyjnych – wyspecjalizowane usługi na rzecz innych podmiotów działających w klastrze. Koordynator może też nadal pełnić rolę wyspecjalizowanej instytucji otoczenia zapewniającej koordynację, integrację i dostarczanie informacji, lub może ewoluować w kierunku branżowej agencji rozwoju danego regionu. Redakcja PARP, listopad, 2011r. Opracowanie materiału: Maciej Dzierżanowski i Stanisław Szultka, eksperci w przedsięwzięciu PARP „Polskie klastry i polityka klastrowa”. Opracowano z uwzględnieniem uwag i komentarzy zgłoszonych na spotkaniu Grupy roboczej ds. polityki klastrowej oraz uczestników konsultacji w ramach zespołu roboczego. Przedsięwzięcie „Polskie klastry i polityka klastrowa” jest realizowane przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pod honorowym patronatem Ministra Gospodarki w ramach projektu systemowego: „Rozwój zasobów ludzkich poprzez promowanie wiedzy, transfer i upowszechnianie innowacji”, finansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego ze środków Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, poddziałanie 2.1.3. 9