nica musliman kaÅ¾e prof. Dr Å emso TankoviÄ‡ saborskii zastupnik u ...

More documents

Recommendations

Info

EKONOMIJA » » » 34 mart, 2009. Re vi ja FO RUM r e v i j a SEKRETAR MINISTARSTVA FINANSIJA DAMIR ŠEHOVIĆ OBJAŠNJAVA UZROKE GLOBALNE EKONOMSKE NESTABILNOSTI Kako je stvorena kriza Piše: mr Damir Šehović Vremenom ljudi uobraze da su otkrili tajne beskrajnog umnožavanja novca. A kad kod se to dogodilo, bila bi to posledica ponovnog otkrivanja, možda samo u nešto izmijenjenom obliku, neke beskrajno stare prevare. Ovo je između ostalog napisao jedan od najcjenjenicijih ekonomista građanske politike ekonomije u drugoj polovini XX vijeka John K. Galbraith u svojoj knjizi iz 1975. godine “Novac – odakle je došao, gdje je otišao”. U predgovoru njegove knjige se na jednom mjestu dalje konstatuje da istorija novca pokazuje da u stvari ništa nije novo, ni vrtoglavi usponi u sticanju novca, ni dramatični sunovrati sa visina posjedovanja novca, ni “bankarske prevare”. Novo je samo to, što je stepen naivnosti, nas, običnih ljudi, nad zbivanjima povodom i oko novca sve manji (ili bi, dodajemo, makar trebao da bude). Ovo nam svakako može pomoći kao dobar uvod za razumijevanje najaktuelnijeg ekonomskog problema današnjice, koji je po najnovijim procjenama Među - narodnog monetarnog fonda do sada uzrokovao trošak od najmanje 1.400 milijardi dolara, a zbog pro - ste činjenice da je korjen i ove finansijske krize isti kao i kod svih prethodnih, ili makar većine njih. Kada je riječ o uzrocima nastanka finansijskih kriza, postoji dvojako gledište. Naime, po jednom svaka finansijska kriza potiče iz realne ekonomije, pa u vidu “egzogenog šoka” pogađa finansijski sistem. <strong>Dr</strong>ugo gledište polazi od toga da je korjen finansijske krize u samom finansijskom sektoru, i manifestuje se tako što banke preuzimaju veći rizik pozamljujući novac firmama i domaćinstvima, koji koriste taj novac za kupovinu imovine, hartija od vrijednosti i slično, u spekulativne svrhe. Kada dođe do opadanja vrijednosti te imovine zajmotražioci shvate da nijesu u stanju da vraćaju prethodno uzeti kredit, banke istu obično uzimaju kao kolateral, što ih čini još rizičnijim, i kada drastično opadne količina kapitala koje one imaju u posjedu, dolazi do urušavanja bankarskog sistema. Aktuelna finansijska kriza, koja je sada već prerasla u ekonomsku krizu, se osjetila u SAD-u sredinom 2007. godine i rezultat je prije svega poremećaja unutar američkog finansijskog sistema. Naime, “cjenovni mjehur” na hipotekarnom tržištu je nastao usled ekspanzije subrimarnih hipotekarnih kredita koji su dodjeljivani klijentima sa, najblaže rečeno, sumnjivom finansijskom sposobnošću, za šta banke nijesu pokazivale preveliku zabrinutost obzirom da su tzv. sekjuritizacijom kredite prepakivali u hartije od vrijednosti i iste su prodavali na finansijskom tržištu, prenoseći time rizik na drugoga. To vještačko naduvavanje cijena nekretnina, koje se manifestovalo i po nekoliko puta većim cijenama u odnosu na realne, je sa druge strane još više podstaklo davanje pozajmica od strane banaka, a ovo opet rast cijena nekrenina, i tako redom. Na kraju je neminovno moralo doći do pucanja tog mjehura avgusta 2007. godine, kada se kriza proširila i na ostala tržišta povlačeći nizbrdo cjelokupan američki finansijski sistem, da bi se kasnije prelila i na ostale zemlje i poprimila karakter globalne krize. Crnogorska ekonomija je tek u nazad par mjeseci osjetila ozbiljnije negativne posljedice krize, o čemu svjedoče izuzetno visok privredni rast od 8%, što nas svrstava u najbrže rastuće evropske ekonomije, kao i ostali povoljni makro - ekonomski indikatori za 2008. godinu. Mini - st arstvo finansija Crne Gore je pripremilo pre ventivan set mjera koji ide u pravcu ub - lažavanja negativ - nih uticaja na ekonomski sistem Crne Gore. U ovim Damir Šehović
e v i j a kriznim vremenima je još očiglednija opravdanost politike budžetskog suficita, kao i uopšte anticiklične ekonomske politike koja je vođena prethodnih godina. Tako je usvojen Zakon o mjerama za zaštitu bankarskog sistema, pripremljenim u saradnji sa Centralnom bankom Crne Gore, a usaglašenim sa relevantnim međunarodnim institucijama. Sa druge strane je mjerama fiskalne politike predviđeno raste - rećenje građana i privrede radi stimulisanja ekono - mske aktivnosti, a koje se odražava kroz smanjivanje doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, smanjivanje stope poreza na dohodak, prijevremenu otpla - tu unutrašnjeg duga po osnovi stare devizne štednje i restitucije, ukidanje naknade za auto-puteve, smanjivanje akciza na gorivo, ukidanje naknade za korišćenje gradskog građevinskog zemljišta, te smanjivanje cijene električne energije za preduzeća i subvenciju cijena električne energije za domaćinstva. Uz to će nastavak realizacije projekta “Posao za vas” i u GLOBALNA FINANSIJSKA KRIZA I CRNA GORA Najgore tek dolazi Piše: Biljana Radosavović Posljedice globalne finansijske krize morala je osjetiti i Crna Gora jer je naša ekonomija zavisna od investicija kaže za Forum Nikola Fabris glavni ekonomista Centr - alne banke Crne Gore. Od oktobra kriza se preliva i u manje razvijene i nerazvijene zemlje, koje zavise od investicija. Kao najvažniji rizici u Crnoj Gori identifikovani su zavisnost od priliva direktih stranih investicija, nediverzifikovanost ro - b nog izvoza i usmjerenost na trži - šte Evropske unije koje je pogodjeno krizom, smatra Fabris. Kriza koja je pogodila finansijski sektor tokom prošle godine proširila se na gradjevinarstvo, a potom i na sve ostale sektore-industriju naro - čito crnu, obojenu, aluminijsku. Pogodila je i izvozni sektor. Nega - tivni efekat može se prenijeti na turizam, jer prognoze ukazuju da će se smanjiti broj turista na globalnom nivou, zbog rasta nezapo - slenosti, smanjenja zarada. Poslje - dice trpi gradjevinarstvo, zbog manjeg broja kupaca iz inostranstva, velike ponude, male tražnje, kaže Fabris. Prvi udar krize, prema riječimaa pomoćnika ministra fi - nansija, Milorada Katnića Crna Gora je osjetila u oktobru. Razlog je što je glavina priča o propasti velikih svjetskih banaka izazvala paniku, pa su gradjani krenuli sa podizanjem depozita. Iz banaka je u kratkom roku povučeno 300 miliona eura uloga. Taj potez bio je signal Vladi da usvoji Zakon o mjerama zaštite bankarskog sektora, kako bi se održala sigurnost i stabilnost od eventualnih posljedica globalne krize. Tim zakonom « « « EKONOMIJA narednoj godini, kojim je previđeno zaposlenje do 2000 ljudi, ići u pravcu ostvarivanja predviđene stope nezaposlenosti, koja bi na osnovu Strategija zapošljavanja trebala da do kraja 2009. godine padne ispod 10%. Takođe, nedavnim usvajanjem Zakona o budžetu za 2009. godinu su predviđeni kapitalni izdaci na nivou od 217 miliona eura, čime se nastavlja sa politikom rastućeg udjela kapitalnih izdataka u ukupnim izdacima i u narednoj godini, a koji je znatno povoljniji u odnosu na druge zemlje u regionu. Međ - utim, poseban akcenat treba staviti na najznačajnije kapitalne projekte iz oblasti saobraćaja (početak izgradnje auto puta), energetike (dokapitalizacija Elektroprivrede i izgradnja novih energetskih obje - kata), turizma i zaštite životne sredine, kod kojih se ukupne investicije mjere milijardama eura a čija se realizacija očekuje u narednoj godini, što će imati višestruke multiplikativne efekte na crnogorsku ekonomiju. predvidjeno je da država garantuje sve depozite pravnih i fizičkih lica, položenih kod banaka koje posluju u Crnoj Gori. Osim toga, Vlada je bankama garant za zaduživanje kod medjunarodnih finansijskih institucija. Na taj način smanjio se broj gradjana koji su uzimali depozite iz banaka, pa je prema posljednjoj statistici povučeno 6 odsto od preko dvije milijarde dep - ozita, objasnio je Katnić. Nakon te odluke Vlade, Prva banka Crne Gore zatražila je podršku, a krajem prošle godine Vlada joj odobrila pozajmicu od 44 miliona eura. Ta banka bi sredonom marta trebala da vrati dio novca da bi se kreditni aranžman mogao produžiti za još tri mjeseca, u krajnjem do decembra. U ministarstvu fina nsija i Centralnoj banci procijeniće likvi - dnost Prve banke i donijeti odluku mart, 2009. Re vi ja FO RUM 35
Page 1 and 2: Gla si lo o du hov nom, kul tu ro l
Page 3 and 4: RE VI JA FO RUM FO RUM Gla SA DR Ž
Page 5 and 6: e v i j a mart, 2009. Re vi ja FO R
Page 7 and 8: e v i j a FORUM OBILJEžIO GODIŠNJ
Page 9 and 10: e v i j a « « « HRO NI KA MEDRES
Page 11 and 12: e v i j a INICIJATIVA UDRUžENJA
Page 13 and 14: e v i j a Bošnjački slikari u Pod
Page 15 and 16: e v i j a Siniša Bjeković rukovod
Page 17 and 18: e v i j a « « « KRITIČKE PARALE
Page 19 and 20: e v i j a I DALJE NEMA OPTUžNICEZA
Page 21 and 22: e v i j a se spominjao i termin kon
Page 23 and 24: e v i j a SEHARA BOŠNJAČKE KULTUR
Page 25 and 26: e v i j a samo moji problemi-intere
Page 27 and 28: e v i j a SVJEDOČANSTVO O TORTURI
Page 29 and 30: e v i j a Islamske zajednice u Rož
Page 31 and 32: e v i j a da ga oslovi sa Tunjo. Ve
Page 33: e v i j a Iz knjige “Saga o Podgo
Page 37 and 38: e v i j a « « « OBRA ZO VA NJE,
Page 39 and 40: e v i j a ordenom Osmanlije trećeg
Page 41 and 42: e v i j a IZ STARIH RUKOPISA Pobrat
Page 43 and 44: e v i j a REPORTAžA Put na hadž P
Page 45 and 46: e v i j a Govor reisu-l-uleme me ja
Page 47 and 48: e v i j a najstariji Godušanin pam
Page 49 and 50: e v i j a mart, 2009. Re vi ja FO R
Page 52: • Gla si lo o du hov nom, kul tu

nica musliman kaÅ¾e prof. Dr Å emso TankoviÄ‡ saborskii zastupnik u ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?