72 Tadeusz Widła, Marek LeśniakNr 1ną w danej sprawie. Bez względu na to czy jest tobiegły są<strong>do</strong>wy (osoba wpisana na listę prowadzonąprzez prezesa sądu okręgowego), biegły ad hoc(osoba opiniująca <strong>do</strong>raźnie), czy też instytucja, jeżeli<strong>do</strong> danej sprawy nie zostanie powołana postanowieniemo powołaniu biegłego (zasięgnięciu opiniiinstytucji), produkt pracy takiej osoby nie możezostać uznany za <strong>do</strong>wód z opinii, bo <strong>do</strong>piero postanowienieopinii danego specjalisty nadaje rangę<strong>do</strong>wodu z opinii biegłego (zob. np.: II CR 310/88).„Biegli powoływani są jedynie przez organ procesowyprowadzący postępowanie, przy czym dla ichustanowienia potrzebne jest postanowienie. Dopierotakie formalne postanowienie konstytuuje zaistnieniebiegłych w procesie” (II AKa 395/01). Stądprzyjmuje się, że nawet opinie procesowe mająznaczenie tylko dla postępowań, <strong>do</strong> których zostaływydane i nie mogą stanowić <strong>do</strong>wodów na użytekróżnych spraw – nawet równolegle prowadzonych(zob. np.: II KKN 69/96 lub III KKN 459/97).Z tego przeglądu orzecznictwa – zgodnie teżwyrażającego stanowiska <strong>do</strong>ktryny – wyprowadzićwięc należy wniosek, że substytutami opinii biegłychnie mogą być:• ani same raporty komisji (zespołów) powypadkowych,bo nie są stanowiskami osób (instytucji)procesowo powołanych <strong>do</strong> pełnienia roli opiniodawcy,• ani też ekspertyzy, wykonane <strong>do</strong> postępowańprowadzonych przez te komisje (zespoły), mimo żesą to postępowania prowadzone na podstawieustawy, bo nie zostały wydane <strong>do</strong> danej sprawy, namocy postanowienia wydanego w tej sprawie.Ekspertyzie takiej można jedynie przyznać statusopinii pozasą<strong>do</strong>wej. A jeszcze w okresie międzywojennymw Polsce utrwalił się pogląd, że opiniepozasą<strong>do</strong>we nie mogą być <strong>do</strong>wodami w sprawie(zob. np. orzeczenie siedmioosobowego składu SNz dnia 13 czerwca 1930 r. II 2 K 184/30) i stanowiskoto jest konsekwentnie podtrzymywane (zob.np.: V KK 388/04 lub II AKa 392/03). Nie będzietemu przeczyć fakt, że ekspertyza taka zostaławydana przez biegłego są<strong>do</strong>wego – zob. np. II CR312/88 [6, 7, 8].Zatem zaspokojenie procesowego nie<strong>do</strong>sytu poznawczegoraportem komisji lub ekspertyzą wykonanądla sporządzenia tego raportu, będzie przeprowadzeniem<strong>do</strong>wodu irrelewantnego – ze wszystkimitego konsekwencjami procesowymi.2. Czy w procesie karnym w ogóle można dlacelów <strong>do</strong>wo<strong>do</strong>wych wykorzystywać ustaleniakomisji (zespołów) powypadkowych i postaćjakiego <strong>do</strong>wodu przybierze taki <strong>do</strong>wód?Zgodnie z art. 92 k.p.k. „Podstawę orzeczeniamoże stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionychw postępowaniu, istotnych dla rozstrzygnięcia”.W szczególności – w świetle art. 410 k.p.k.:„Podstawę wyroku może stanowić tylko całokształtokoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej”.Okoliczności, o których mowa, to:• rezultaty czynności <strong>do</strong>wo<strong>do</strong>wych, przeprowadzonychw sposób opisany w Dziale piątym KodeksuPostępowania Karnego („Dowody”),• <strong>do</strong>kumenty odczytywane na rozprawie w trybieart. 393 k.p.k. (odczytywanie może być zastąpioneujawnieniem – art. 394 k.p.k.). Dotyczy tow szczególności opinii biegłych (osób powołanych<strong>do</strong> pełnienia tej roli w danej sprawie), a także <strong>do</strong>kumentyurzę<strong>do</strong>we złożone w tym postępowaniu lubw innym postępowaniu prowadzonym na podstawieustawy (art. 393 §1 k.p.k.).Dokumentami urzę<strong>do</strong>wymi są <strong>do</strong>kumenty sporządzonew przepisanej formie przez organy państwowe(w zakresie ich działania), a także <strong>do</strong>kumentysporządzane przez organizacje zawo<strong>do</strong>we,samorzą<strong>do</strong>we, spółdzielcze i społeczne (w zakresiepowierzonych im spraw z dziedziny administracjipaństwowej) – art. 244 k.p.c.Te uregulowania nakazują uznać raporty (uchwały)zawierające ustalenia komisji (zespołów) powypadkowychza <strong>do</strong>kumenty podlegające odczytaniu(ujawnieniu), a co za tym idzie możliwe <strong>do</strong>wodyw sprawie – ale jako <strong>do</strong>wody z <strong>do</strong>kumentów.Tezy tej nie można jednak ekstrapolować naekspertyzy wykonane dla takich zespołów. Wprawdzie– w świetle art. 393 §3 k.p.k. – można narozprawie odczytywać i <strong>do</strong>kumenty prywatne, powstałepoza postępowaniem karnym – ale w orzecznictwieprzyjmuje się, że nie <strong>do</strong>tyczy to opinii pozasą<strong>do</strong>wych.Przyjmuje się bowiem, że „(…) art.393 §3 k.p.k., zezwalając na odczytywanie narozprawie <strong>do</strong>kumentów prywatnych powstałychpoza postępowaniem karnym, nie <strong>do</strong>tyczy prawnejopinii, której autor nie został później formalnie wezwanyjako biegły” – II AKa 395/01.Byłoby jednak nieroztropne całkowite ignorowanieinformacji zawartych w takich ekspertyzach.Na po<strong>do</strong>bieństwo innych opinii pozasą<strong>do</strong>wych takie2011 © by Polskie Towarzystwo <strong>Medycyny</strong> Są<strong>do</strong>wej i Kryminologii, ISSN 0324-8267
Nr 1RAPORT KOMISJI POWYPADKOWEJ JAKO DOWÓD W POSTĘPOWANIU73ekspertyzy powinny być traktowane jako miarodajneinformacje o <strong>do</strong>wodach możliwych <strong>do</strong> przeprowadzenia(I KR 105/85, III KKN 494/00),a w pewnych okolicznościach jako wyrażenie stanowiskaprzez stronę, poparte specjalistyczną wiedzą(II CR 260/74, II CR 310/88). W orzecznictwiezaleca się też, aby w postępowaniach dalszoinstancyjnych(apelacji – zob. np.: V K 388/04;wznowienia postępowania – zob. np.: V KRN51/68) nie ignorować obecności opinii pozasą<strong>do</strong>wych[6, 7, 8].3. Jak – w kontekście art. 201 k.p.k. – rozstrzygaćsprzeczności między ustaleniami ekspertówpowołanych przez komisje, a opiniami biegłychpowołanych przez organ procesowy?W art. 201 k.p.k. opisano zachowania decyzyjnew sytuacji, gdy opinia biegłego jest:• niepełna. Wtedy powinnością organu procesowegojest ponownie wezwać tych samych biegłych(<strong>do</strong> uzupełnienia), powołać nowych lub zasięgnąćopinii placówki opiniodawczej (naukowej lub specjalistycznej),• niejasna (w tym m.in. wewnętrznie sprzeczna).Wtedy również powinnością organu procesowegojest ponownie wezwać tych samych biegłych(celem wyjaśnienia), powołać nowych lub zasięgnąćopinii placówki opiniodawczej (naukowej lubspecjalistycznej),• sprzeczna z inną opinią. Wtedy można wezwaćtych samych biegłych (i np. przeprowadzić ichkonfrontację), powołać nowych lub zasięgnąć opiniiplacówki opiniodawczej (naukowej lub specjalistycznej).Można jednak – kierując się zasadą swobodnejoceny <strong>do</strong>wodów (art. 7 k.p.k.) – w sposóbumotywowany odmówić uznania dla jednej zesprzecznych opinii, a za jedynie miarodajną <strong>do</strong>wo<strong>do</strong>wouznać drugą (zob. np.: Rw 418/77 lub RNw27/83) [3] – s. 71 i n., [6] – s. 83 i n., [9, 10, 11].By dwie opinie mogły być uznane za sprzeczne,trzeba żeby:• były to opinie homotematyczne, tj. <strong>do</strong>tyczyłytej samej problematyki (zob. np.: II AKr 13/91),• wyrażały niezgodne sądy. Nie jest to więcsprzeczność logiczna, ale sprzeczność w znaczeniupotocznym. Niezgoda ta obejmuje więc zarównoróżnicę jakościową (co jedno zdanie twierdzi, temudrugie zdanie przeczy), ale i ilościową (w poziomiestanowczości). Zakres zastosowania normy opisanejw art. 201 k.p.k. obejmuje więc także i klasętakich sytuacji, w której jedna opinia jest kategoryczna(jednoznaczna), a druga niejednoznaczna(upraw<strong>do</strong>po<strong>do</strong>bnienie, nie wykluczanie),• niezgoda <strong>do</strong>tyczyła kwestii istotnych dla rozstrzygnięciasprawy (zob. np.: V KR 67/78). A zakwestię istotną należy uważać tę, która może posłużyćza argument w rozważaniach nad sprawstwemlub winą i jako taka może być powołana w uzasadnieniudecyzji procesowej,• były to opinie ostateczne. Niejasności w tzw.opinii wstępnej mogą zostać skutecznie usunięterozważaniami zawartymi w opinii ostatecznej.W konsekwencji w takiej sytuacji nie uważa się zazasadne korzystanie z któregoś z narzędzi opisanychw art. 201 k.p.k. (zob. np.: II AKa 79/97).Przede wszystkim by zaistniała sprzeczność międzyopiniami, trzeba aby obydwie były procesowojednako relewantne. W konsekwencji:• Nie ma sprzeczności w przypadku niezgodymiędzy opinią podstawową, a opinią uznawaną zapomocniczą – np. gdy należy określić psychicznystan zdrowia, nie ma sprzeczności między opiniąpsychiatryczną a opinią psychologiczną. Taka niezgoda– jeżeli psychiatra miarodajnie nie uzasadnidlaczego nie kieruje się stanowiskiem psychologa –może zostać uznana za sprzeczność wewnętrzną,a więc postać niejasności (zob. np.: Rw 198/79).W konsekwencji dla uporania się z problememorgan procesowy musi skorzystać z narzędzi wym.w art. 201 k.p.k.; a nie może poprzestać na decyzjiocennej, umocowanej w art. 7 k.p.k.• Nie ma sprzeczności między opinią zasięgniętąprocesowo, a opinią zasięgniętą pozaprocesowo.Normy opisane w art. 201 k.p.k. znajdujązastosowanie tylko <strong>do</strong> opinii procesowych, a opiniedla zespołów (komisji) powypadkowych nimi nie są.Tedy nie ma i sprzeczności opisanej w art. 201k.p.k. między opinią procesową, a raportem komisji,bo ten w sprawie ewentualnie pojawić sięmoże tylko jako <strong>do</strong>wód z <strong>do</strong>kumentu.• W takiej sytuacji sąd będzie musiał rozstrzygnąćalternatywę: albo uznać opinię za trafną i jednocześniepozbawić znaczenia informacje pochodzącez <strong>do</strong>kumentu, albo ponownie przeprowadzić<strong>do</strong>wód z biegłego. Poprzestanie na informacjachz <strong>do</strong>kumentu, co łączy się z odrzuceniem niezgodnychz nimi informacji z opinii, kłóciłoby się bowiemz art. 193 k.p.k.2011 © by Polskie Towarzystwo <strong>Medycyny</strong> Są<strong>do</strong>wej i Kryminologii, ISSN 0324-8267
- Page 1 and 2:
JUBILEUSZ PROF. W. NASIŁOWSKIEGOPL
- Page 3 and 4:
archiwummedycynysądoweji kryminolo
- Page 5 and 6:
SPIS TREŚCI / CONTENTSOD REDAKCJI
- Page 7 and 8:
ARCH. MED. SĄD. KRYMINOL., 2011, L
- Page 9 and 10:
Nr 1PROF. WŁADYSŁAW NASIŁOWSKI9w
- Page 11 and 12:
Nr 1PROF. WŁADYSŁAW NASIŁOWSKI11
- Page 13 and 14:
Nr 1 PROF. WŁADYSŁAW NASIŁOWSKI1
- Page 15 and 16:
Nr 1PROF. WŁADYSŁAW NASIŁOWSKI15
- Page 17 and 18:
Nr 1ZNACZENIE WIEDZY O TYPOWOŚCI W
- Page 19 and 20:
Nr 1ZNACZENIE WIEDZY O TYPOWOŚCI W
- Page 21 and 22: Nr 1SĄDOWO-LEKARSKA OCENA OBRAŻE
- Page 23 and 24: Nr 1SĄDOWO-LEKARSKA OCENA OBRAŻE
- Page 25 and 26: Nr 1SĄDOWO-LEKARSKA OCENA OBRAŻE
- Page 27 and 28: Nr 1SĄDOWO-LEKARSKA OCENA OBRAŻE
- Page 29 and 30: ARCH. MED. SĄD. KRYMINOL., 2011, L
- Page 31 and 32: Nr 1ZGONY SERCOWE W GÓRNICTWIE, JA
- Page 33 and 34: Nr 1ZGONY SERCOWE W GÓRNICTWIE, JA
- Page 35 and 36: ARCH. MED. SĄD. KRYMINOL., 2011, L
- Page 37 and 38: Nr 1 STAN „POD WPŁYWEM SUBSTANCJ
- Page 39 and 40: Nr 1 STAN „POD WPŁYWEM SUBSTANCJ
- Page 41 and 42: Nr 1 STAN „POD WPŁYWEM SUBSTANCJ
- Page 43 and 44: ARCH. MED. SĄD. KRYMINOL., 2011, L
- Page 45 and 46: Nr 1TOKSYKOLOGICZNA I MEDYCZNO-SĄD
- Page 47 and 48: ARCH. MED. SĄD. KRYMINOL., 2011, L
- Page 49 and 50: Nr 1OCENA EKSPOZYCJI NA CYJANOWODÓ
- Page 51 and 52: ARCH. MED. SĄD. KRYMINOL., 2011, L
- Page 53 and 54: Nr 1WYDAJNOŚĆ TRZECH KOMERCYJNYCH
- Page 55 and 56: Nr 1WYDAJNOŚĆ TRZECH KOMERCYJNYCH
- Page 57 and 58: Nr 1WYDAJNOŚĆ TRZECH KOMERCYJNYCH
- Page 59 and 60: Nr 1NIEZWYKŁY PRZYPADEK POSTRZAŁU
- Page 61 and 62: Nr 1NIEZWYKŁY PRZYPADEK POSTRZAŁU
- Page 63 and 64: Nr 1 CZY NEURASTENIA TO CHOROBA PSY
- Page 65 and 66: ARCH. MED. SĄD. KRYMINOL., 2011, L
- Page 67 and 68: Nr 1TRUDNOŚCI OPINIODAWCZE W USTAL
- Page 69 and 70: Nr 1TRUDNOŚCI OPINIODAWCZE W USTAL
- Page 71: Nr 1RAPORT KOMISJI POWYPADKOWEJ JAK
- Page 75 and 76: ARCH. MED. SĄD. KRYMINOL., 2011, L
- Page 77 and 78: Nr 1METODY OZNACZANIA TLENKU WĘGLA
- Page 79 and 80: Nr 1METODY OZNACZANIA TLENKU WĘGLA
- Page 81 and 82: Nr 181karnych w związku ze źle wy
- Page 83: Nr 183będzie stanowiło dodatkowe
- Page 86: PRACE ORYGINALNE / ORIGINALSCzesła