parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni ... - Arct

PARANDALIMI I DHUNËSDHE KEQTRAJTIMEVEDHE LEGJISLACIONI SHQIPTARRaste nga monitorimi i sistemit të burgjeveQSHRT Botimet 2010Rr. “Kont Urani” Nr.10FINANCUAR nga BE

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarPËRMBAJTJA E LËNDËSHyrje ..........................................................................5Mjetet ligjore të mbrojtjes .......................................7Interpretim zgjerues i praktikës monitoruesenë sistemin e burgjeve me lidhje me Konventënkundër Torturës – CAT:Neni 2 – Neni 16 dhe legjislacioni penal shqiptar...................................................................................12Bibliografia ............................................................1163

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptar4

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarHYRJENë Kushtetuten e Republikës së Shqipërisëmiratuar në nëntor të vitit 1998 (neni 122) thuhet seçdo marreveshje ndërkombëtare e ratifikuar përbënpjesë të sistemit të brendshëm juridik, pasi botohetnë Fletoren Zyrtare të Republikës së Shqipërisë.Ajo zbatohet në mënyrë të drejtpërdrejtë, përveçrasteve kur nuk është e vetzbatueshme dhe zbatimii saj kërkon nxjerrjen e një ligji. Një marrëveshjendërkombëtare e ratifikuar me ligj ka epërsi mbiligjet e vendit që nuk pajtohen me të.Kjo dispozitë e Kushtetutës është e një rëndësietë veçantë në mbrojtjen e të drejtave dhe lirivethemelore të njeriut, sepse edhe në rastet kur nëlegjislacionin e brendshëm ka mangësi mundtë zbatohet direkt Konventa e OKB-së kundërTorturës dhe Trajtimit, ose Ndërshkimit Mizor,Çnjerëzor, dhe Degradues, nëse për zbatimnuk është e domosdoshme aprovimi i ligjeve tëveçanta.5

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarSipas nenit 180 të Kushtetutës, “Marrëveshjetndërkombëtare të ratifikuara nga Republikae Shqipërisë para hyrjes në fuqi të kësajKushtetute konsiderohen të ratifikuara sipas kësajKushtetute. Këshilli i Ministrave i paraqet GjykatësKushtetuese marrëveshjet ndërkombëtare, të cilatpërmbajnë dispozita që vijnë në kundërshtim meKushtetutën”.6

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarMJETET LIGJORE TË MBROJTJESSipas nenit 17 të Kushtetutës, “Kufizime tëtë drejtave dhe lirive të parashikuara në këtëKushtetutë mund të vendosen vetëm me ligj përnjë interes publik ose për mbrojtjen e të drejtavetë të tjerëve. Kufizimi duhet të jetë në përpjesëtimme gjendjen që e ka diktuar atë. Këto kufizime nukmund të cënojnë thelbin e lirive dhe të të drejtavedhe në asnjë rast nuk mund të tejkalojnë kufizimete parashikuara në Konventën Evropiane për tëDrejtat e Njeriut”.Sipas nenit 7 të Kushtetutës sistemi i qeverisjesnë Republikën e Shqipërisë bazohet në ndarjendhe balancimin ndërmjet pushteteve ligjvënës,ekzekutiv dhe gjyqësor.Pushteti gjyqësor në Republikën e Shqipërisëushtrohet nga Gjykata e Lartë, Gjykatat e Apelitdhe Gjykatat e Shkallës së Parë. Gjykatat ushtrojnetre tipe juridiksioni: juridiksioni civil, juridiksionipenal dhe juridiksioni administrativ.7

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarGjykata e Lartë ka juridiksion fillestar dhe rishikues.Gjykata e Lartë ka juridiksion fillestar në rastetkur gjykon akuzat penale kundër Presidentit tëRepublikës, Kryetarit dhe anëtarëve të Këshillit tëMinistrave, deputetëve, gjyqtarëve të Gjykatës sëLartë dhe asaj Kushtetuese (neni 141 i Kushtetutës)dhe juridiksion rishikues në ato raste kur shqyrtonankimet ndaj vendimeve të gjykatave të shkallës sëparë dhe apelit.Gjykata e Lartë përbëhet nga kolegje civile,penale dhe ushtarake dhe ka 17 gjyqtarë të cilëtemërohen në detyrë nga Presidenti i Republikës,me pëlqimin e Kuvendit, për një mandat 9-vjeçartë parinovueshëm.Gjykata e Apelit është një gjykatë që shqyrton nëshkallë të dytë të gjitha çështjet e gjykuara ngagjykatat e shkallës së parë, të cilat ankimohen ngapalët ndërgjyqëse. Ajo gjykon në mënyrë kolegjialeme trup gjykues të përbërë nga tre gjyqtarë. Gjykatae Apelit gjykon çështjen në tërësi dhe nuk kufizohetvetëm me shkaqet e paraqitura në ankim.Gjykatat e Apelit funksionojnë në zona të caktuaranga Presidenti i Republikës me propozim tëMinistrit të Drejtësisë, pasi është marrë edhemendimi i Këshillit të Lartë të Drejtësisë. Aktualishtekzistojnë gjashtë gjykata apeli të vendosuara nërrethet: Tiranë, Shkodër, Durrës, Korçë, Gjirokastërdhe Vlorë me një numër prej 52 gjyqtarësh.Gjyqtarët e gjykatave të apelit emërohen në detyrë8

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarnga Presidenti i Republikës, me propozim tëKeshillit të Lartë të Drejtësisë.Gjykatat e Shkallës së Parë funksionojnë pranëçdo rrethi gjyqësor (numri total i tyre është 29dhe kanë aktualisht në organikë 293 gjyqtarë) dhekompetenca e tyre shtrihet në të gjithë territorin errethit të cilit i perkasin. Gjykimet realizohen nganjë gjyqtar i vetëm, por në çështje të ndryshmemund të zhvillohen edhe gjykime në kolegje tëpërbëra nga tre gjyqtarë.Gjykatat Ushtarake përbëhen nga gjykatat ushtaraketë shkallës së parë dhe ato të apelit. Aktualisht,megjithëse parashikohen nga ligji si gjykata,faktikisht funksionet e gjykatave ushtarake tëshkallës së parë ushtrohen nga trupa gjykues pranëgjykatave të rretheve gjyqësore, ndërsa gjykataushtarake e apelit funksionon si gjykatë më vehte(me seli në Tiranë).Sipas nenit 407 të Kodit të Procedurës Penale, “Ligjicakton rastet në të cilat vendimet dhe urdhrate gjykatës mund të ankimohen, si dhe mjetin eankimit. Ankimi i urdhrave të gjykatës, kur nukparashikohet ndryshe nga ligji, mund të bëhetvetëm me ankimin kundër vendimit.Mjetet e ankimit janë: apeli, rekursi në Gjykatën eLartë dhe kërkesa për rishikim.E drejta e ankimit i takon vetëm atij që ligji ia njehshprehimisht. Kur ligji nuk bën dallim ndërmjet9

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarpalëve, kjo e drejtë i takon secilës prej tyre. Kurankimi bëhet në gjykatën jokompetente, ajo iadërgon aktet gjykatës kompetente”.Në bazë të neneve 60-63 të Kushtetutës krijohetinstitucioni i Avokatit të Popullit për të mbrojtur tëdrejtat dhe liritë individuale nga aktet e paligjshmeapo të pahijshme, apo rrëzimin e akteve të organevetë administratës publike. Autoriteti dhe funksionete Avokatit të Popullit janë përcaktuar shprehimishtnë dispozitat kushtetuese, në ligjin për Avokatine Popullit, si dhe në Rregulloren e brendshme tëKodit Etik të Institucionit, të gjitha këto të asistuaraedhe nga ekspertët ndërkombëtarë.Çdo person, grup ose organizatë joqeveritareqë përfaqësojnë ata që deklarojnë se kanë paturdhunim të të drejtave të tyre njerëzore sipas ligjit,kanë të drejtë të ankohen dhe të kërkojnë njëhetim për zhdëmtim, pasi të kenë ndjekur çdorrugë të mundshme ligjore. Pas hetimit, Avokatii Popullit mund: të pushojë çështjen; të paraqesërekomandime pranë institucioneve për të rregulluartë drejtat e dhunuara; të rekomandojë një hetim prejprokurorit publik ose të rekomandojë pushiminnga puna të zyrtarëve fajtorë. Zyra e Avokatittë Popullit është krijuar në fund të pranverës tëvitit 2000. Ankesat i janë drejtuar në lidhje medetyrimet e gjyqtarëve, pronësisë, lirisë së shtypitdhe deklarimin e brutalitetit policor.Ligji nr. 8503 i vitit 1999, “Për të Drejtën eInformimit për Dokumentat Zyrtare” parashikon se10

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptartë drejtën për këtë informim e kanë personat fizikëdhe juridikë, vendas ose të huaj.Në nenin 2 të këtij ligji përcaktohet se me person,në kuptim të këtij ligji, kuptohet çdo person fizikose juridik, vendas ose i huaj. Gjithashtu, ligjiparashikon edhe të drejtën e ankimit në rrugëadministrative dhe gjyqësore, në rast të shkeljes tësë drejtës së informimit për dokumentat zyrtare.11

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarDHUNA DHE KEQTRAJTIMETE GJETURA NGA VIZITAT EMONITORIMITInterpretim zgjerues i praktikës monitoruese nësistemin e burgjeve me lidhje me konvetën kundërtorturës -CATNeni 2Dispozitat kryesore në lidhje me torturënparashikohen në nenin 25 të Kushtetutës, sipas tëcilit “Askush nuk mund t’i nënshtrohet torturës, dënimitapo trajtimit mizor, çnjerëzor ose poshtërues”.Po kështu në bazë të nenit 17, “Kufizime të të drejtavedhe lirive të parashikuara në këtë Kushtetutë mund tëvendosen vetëm me ligj për një interes publik ose përmbrojtjen e të drejtave të të tjerëve. Kufizimi duhettë jetë në përpjesëtim me gjendjen që e ka diktuar atë.Këto kufizime nuk mund të cenojnë thelbin e lirive dhetë të drejtave dhe në asnjë rast nuk mund të tejkalojnëkufizimet e parashikuara në Konventën Europiane përtë Drejtat e Njeriut”.12

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptar“Çështjet që lidhen me tërësinë territoriale të Republikëssë Shqipërisë, me kufizimin e lirive dhe të drejtavethemelore të njeriut, me buxhetin, taksat e detyrimetfinanciare të shtetit, me vendosjen dhe heqjen e gjendjessë jashtëzakonshme, me deklarimin e luftës dhe të paqesdhe me amnistinë nuk mund të shtrohen në asnjëreferendum” (neni 151/2).“Parimet e veprimtarisë së organeve publike dhe shkallae kufizimit të të drejtave dhe lirive të njeriut gjatë gjithëperiudhës së ekzistencës së gjendjeve që kërkojnë marrjene masave të jashtëzakonshme, përcaktohen me ligj” (neni170/2).Kodi Penal parashikon rastet të cilat përfaqësojnëraste torture dhe përcakton në lidhje me to dënimetdhe sanksionet përkatëse ndaj personave përgjegjës.Kështu, nenet 86 dhe 87 të Kodit Penal parashikojnëse: “Tortura, si dhe çdo akt tjetër çnjerëzor apoposhtërues dënohen me burgim nga pesë gjer në dhjetëvjet. Tortura, si dhe çdo akt tjetër çnjerëzor, kur ka sjellëgjymtimin, shëmtimin ose çdo dëmtim të përhershëm tëshëndetit të personit apo vdekjen, dënohen me burgimnga 10 deri në 20 vjet”.Rasti Fatjon Luzi: Burgu A. Demi, 2 mars2010:Eshte arrestuar mbremje e dates 26, ne ore12 te nates ne vendin ku quhet Fusha e Zezete 21 dhjetori. Ndalimi i tij eshte bere neflagrance. Ne momentin e arrestimit ndaj tijeshte ushtruar dhune fizike. I eshte kthyerdora mbrapa me dhune per ta prangosur13

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptardhe ne momentin e prangosjes eshte goditurme grusht fytyres duke i krijuar hematomene syrine majte. Gjate transportit per nekomisariatin nr.2 i eshte ushtruar presionepsikologjike me gjuajtje te lehta me dore.Dhuna psikologjike ka vazhduar dhe gjateprocesit te marrjes ne pyetje. Si pasoje egjendjes te ngarkuar emocionale te krijuaragjate periudhes se vuajtjes se denimit F.L kapatur problem psiko-emocionale per ketearsye eshte transferuar ne burgun e AliDemit, per arsye se eshte burg i hapur.Neni 50 i Kodit Penal gjithashtu parashikon se:“Rëndojnë dënimin rrethanat kur kryerja e veprës penaleështë bërë me egërsi dhe mizori”. Sipas nenit 75 të të njëjtitkod, “Veprat e kryera nga persona të ndryshëm në kohë lufte,si vrasja, keqtrajtimi ose dëbimi për punë skllavëruese, si dhepër çdo lloj shfrytëzimi tjetër çnjerëzor në dëm të popullsisëcivile ose në territor të pushtuar, vrasja ose keqtrajtimi irobërve të luftës, vrasja e pengjeve, shkatërrimi i pasurisëprivate ose publike, shkatërrimi i qyteteve, komunave osefshatrave, jo të diktuara nga nevoja ushtarake, dënohet meheqje të lirisë jo më pak se pesëmbëdhjetë vjet ose me burgimtë përjetshëm”.“Shkaktimi i vetëvrasjes ose i tentativës së vetëvrasjes tënjë personi, si rrjedhojë e trajtimit të keq sistematik osenga sjellje të tjera sistematike që prekin rëndë dinjitetin,të kryera nga personi që e ka në vartësi materiale apoçfarëdolloj vartësie tjetër, dënohet me gjobë ose meburgim gjer në pesë vjet (neni 99).14

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarme tortura fizike ose psikike, kur është kryer kundërdisa personave ose më shumë se një herë, dënohet meburgim jo më pak se njëzet vjet dhe, kur është shkaktuarvdekja, me burgim të përjetshëm. Kur personi i rrëmbyerose i mbajtur peng lirohet vullnetarisht para mbarimittë shtatë ditëve nga rrëmbimi ose mbajtja peng, pa earritur qëllimin e krimit dhe, kur ndaj personit nukështë ushtruar torturë ose dëmtime të tjera të shëndetit,dënohet me burgim nga tre gjer në pesë vjet”.Sipas nenit 27 të ligjit nr. 7939 datë 25.05.1995 “PërMigracionin”, “Nuk dëbohen, kthehen ose dërgohenjashtë territorit të Republikës së Shqipërisë personatqë kanë një frikë të mirëbazuar se do t’i nënshtrohentorturave a trajtimit çnjerëzor ose poshtërues për çdoarsye tjetër, në kufijtë e territoreve ku i kërcënon kyrrezik. Nuk dëbohen, kthehen ose dërgohen në një shtettjetër gjithashtu ata persona, për të cilët ka arsye të fortapët të menduar se atje rrezikohen të dënohen me vdekje”.Duke vijuar, neni 35 i të njëjtit ligj parashikon se,“Në të gjithë rastet, kur është marrë një vendim për tëdebuar një person nga Republika e Shqipërisë, pikate mëposhtme zbatohen pavarësisht nëse personi ështëapo jo i pranishëm ligjërisht në territorin e Republikëssë Shqipërisë:oPersonat, të cilët kanë një kërkesë tëargumentuar se dëbimi i tyre nga Republikae Shqipërisë përbën një ndërhyrje në tëdrejtën e tyre për të respektuar jetën privatea familjare, siç garantohet nga parimet epërgjithshme të akteve ndërkombëtare të16

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarpranuara nga Shqipëria. Ata kanë të drejtënë të gjitha rastet që për vendimin e dëbimitt’i drejtohen gjykatës, duke iu dhënë edrejta për një përfaqësim ligjor.oPersonat, të cilët kanë një arsye tëargumentuar se dëbimi i tyre nga Republikae Shqipërisë i ekspozon ndaj rrezikut tëdënimit me vdekje, torturues ose trajtimiçnjerëzor e poshtërues, në të gjithë rastetkanë të drejtë që kundër vendimit të dëbimitt’i drejtohen gjykatës duke iu njohur e drejtapër një përfaqësim ligjor në këto proceduragjyqësore”.Në bazë të ligjit nr. 7514, datë 30.09.1991 “Përpafajësinë, amnistinë dhe rehabilitimin e ish tëdënuarve dhe të përndjekurve politikë”, ndryshuarme ligjin nr.7660 datë 14.01.1993 dhe ligjin datë29.06.1993, “Nuk përfitojnë nga ky ligj ata që janëdënuar për krime ordinere si vrasje, tortura, grabitje,krime seksuale etj” (neni 1).Shqipëria gjithashtu ka nënshkruar dhe ratifikuarKonventën Ndërkombëtare për të DrejtatEkonomike, Civile dhe Kulturore, Konventënmbi të Drejtat Civile dhe Politike, Konventën mbiparandalimin dhe dënimin e krimit te genocidit,Konventën Evropiane “Për parandalimin e torturësdhe dënimeve dhe trajtimeve çnjerëzore apodegraduese” dhe konventa të tjera ndërkombëtaretë cilat ndalojnë torturën dhe trajtimin degraduesdhe çnjerëzor.17

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarRasti Ervin Norrollaj: Burgu A. Demi, 2mars 2010:Eshte arrestuar ne KorAe, per nje denimne mungese. Ne momentin e arrestimiteshte goditur me qyta pistolete dhe shkopagome ne kurriz. Me pas eshte transportuarne komisariatin e Korces ku ka paturdhune fizike dhe psikologjike te cilat ekane detyruar te firmosi procesverbalin papëlqimin e tij. Te E.N ne gjate procesit temarrjes ne pyetje i eshte ushtrua tortura efalanges (i kane gjuajtur me shkop druriposhte tabanit te kembes). Me pas eshtetransferuar ne komisariatin Pogradecit kuakuzohej per disa ceshtje te tjera, te cilatdhe keto i ka pranuar si pasoje e ushtrimit tedhunes dhe presioneve psikologjike. Trajtimine komisariatin e Pogradecit ka qene cnjerzorduke e privuar nga e ngrena per 7 dite dheduke mos i ofruar ndihme mjekësore perproblem e tij kryesor te abstinences ngadroga. Familjen e ka lajmëruar mbas 13ditesh kur eshte transferuar ne burgun e AliDemit. E.N pohon se kushtet e dhumavete izolim/observimit ne kete burg jane negjendje shume te keqe.Në bazë të kodit të Procedurave Administrativeneni 9, “Organet e Administratës Publike e zhvillojnëveprimtarinë e tyre në përputhje me Kushtetutën eRepublikës së Shqipërisë, marrëveshjet ndërkombëtarenë të cilat Republika e Shqipërisë aderon, ligjet eRepublikës së Shqipërisë, brenda kufijve të kompetencaveqë u janë dhënë atyre dhe konform qëllimit për të cilat18

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarjanë dhënë këto kompetenca. Aktet administrative tënxjerra në kushtet e gjendjes së jashtëzakonshme nëkundërshtim me dispozitat e këtij Kodi janë të vlefshme,në qoftë se rezultati i kërkuar në kushtet e gjendjes sëjashtëzakonshme nuk mund të arrihet me mjete të tjera.Palët e dëmtuara nga aktet e lartpërmendura kanë tëdrejtë të kompensohen për humbjet eventuale në bazëtë dispozitave ligjore, që rregullojnë përgjegjësinë eadministratës publike”.Ligji nr. 8003, datë 28.09.1995, “Kodi PenalUshtarak”, nenet 92, 93 dhe 94 parashikojnëdënime të rënda penale në rastin e sjelljes brutaleme robërit e luftës, kryerjen e pakujdesshme tëdetyrave kundrejt atyre që janë të sëmurë apo tëplagosur nga ana e personave që janë ngarkuar memjekimin e tyre, lënien e të plagosurve në fushëne luftës nga ana e personave që janë të detyruart’i tërheqin dhe vrasjen e plagosjet e personave tëkapur rob. Më tej dënime parashikohen për cilidoqë plagos rëndë ose vret një armik që dorëzonarmët ose nuk kundërshton me mënyra të tjera.Keqtrajtimi i kufomës së armikut konsiderohetgjithashtu kundërvajtje penale.Në të njëjtën mënyrë, ligji nr.8291, datë 25.02.1998,“Kodi i Etikës së Policisë”, neni 6/2 “Gjatë shoqërimit,ndalimit dhe arrestimit të personave të implikuar nëkrime, punonjësit e policisë zbatojnë me rreptësi normatligjore, si dhe u ndalohet çdo akt torture a veprim tjetërqë cënon personalitetin dhe dinjitetin e tyre”.Neni 8 i ligjit parashikon se, “Punonjësit e policisë19

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarpërgjigjen penalisht, administrativisht, civilisht dhe sipasrregullores së disiplinës për veprimet dhe mosveprimete kryera me iniciativë ose në kundërshtim me urdhrin,si dhe për zbatimin e urdhrave të dhënë jo në formëne kërkuar nga ligji a rregullorja, ose nga një person aorgan jokompetent. Punonjësi i policisë mban përgjegjësipër zbatimin e urdhrave haptazi të kundërligjshme. Kururdhri i dhënë formalisht në përputhje me rregullat ështëi kundërligjshëm, punonjësi i policisë mban përgjegjësinë rast se para kryerjes së veprimit kishte mundësitë vinte në dijeni organet eprore ose menjëherë mbaszbatimit nuk i ka njoftuar ato për veprimin e kryer.Neni 12 parashikon se, “Kur një punonjësi të policisëi kërkohet të përmbushë një urdhër a një detyrë që ështënë kundërshtim të hapur me ligjin, ai është i detyruarta refuzojë zbatimin e tij dhe të informojë eprorin mëtë lartë”.Neni 10, “Punonjësit e policisë nuk përdorin asnjëherëforcën në kundërshtim me dispozitat ligjore. Ata marrindhe japin udhëzime të qarta e të përpikta për mënyrëndhe rrethanat kur përdoren forca dhe armët”.Në përputhje me sa më sipër, nenet 6 dhe 7 tëligjit nr. 8321, datë 02.04.1998, “Për Policinë eBurgjeve”, parashikojnë se: “Punonjësit e Policisë sëBurgjeve janë të detyruar të zbatojnë urdhrat e dhënënga eprorët sipas shkallës funksionale dhe në raportetë barabarta sipas hierarkisë së gradës. Urdhrat duhettë jepen në përputhje me detyrën funksionale e nërealizim të saj, si dhe të mos jenë në kundërshtim meligjin dhe me dinjitetin e personit të cilit i drejtohen. Në20

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarmungesë të eprorit të drejtpërdrejtë, në raste urgjentedhe kur nuk ka mundësi të komunikohet me eprorë mëtë lartë, funksionari me gradë më të lartë ka të drejtën eurdhrit ndaj funksionarëve të barabartë ose më të ulëtnë gradë.Urdhri me shkrim që konsiderohet i paligjshëmduhet të zbatohet kurdoherë, me përjashtim të rastitkur është haptazi i kundërligjshëm. Për urdhratverbalë, që konsiderohen të paligjshëm, është edetyrueshme dhënia me shkrim kur kërkohet ngazbatuesi dhe, kur kjo është e pamundur, jepet paszbatimit të tij. Në të gjitha rastet, marrësi i urdhritduhet të njoftojë sa më parë organet eprore përkonstatimin e paligjshmërisë. Për urdhrin e dhënëmban përgjegjësi në çdo rast urdhërdhënësi,si dhe zbatuesi i urdhrit, kur nuk ka paraqiturkundërshtimet si më sipër. Për zbatimin e urdhërithaptazi të kundërligjshëm, mban përgjegjësi në çdorast edhe zbatuesi.Pranimi, verifikimi dhe zgjidhja e ankesave dhekërkesave ndaj policisë së rendit ka qenë një ngaprioritetet e Institucionit të Avokatit të Popullit përshkak se organet e policisë kanë detyra specifike,moskryerja me korrektesë e të cilave shpesh çonnë dhunime dhe shkelje të rënda të të drejtave dhelirive themelore të individëve, siç janë jeta, liriapersonale, liria dhe fshehtësia e korrespondencës,paprekshmëria e banesës, e drejta e azilit politik etj.Persa u perket ankesave ne lidhje me keqtrajtimine te burgosurve nga personeli i burgut, Institucioni21

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptari Av. Popullit (nepermjet Mekanizmit Kombetarper Parandalimin e tortures) ka patur rreth 176ankesa gjatë vitit 2010, ku në perfundim të çështjesnga ana e Institucionit të Av. Popullit u kërkuafillimi i ndjekjeve penale për më shumë se 30 rasteketrajtimesh dhe tejkalim force.Nga analiza e rasteve Institucioni i Avokatit tëPopullit ka evidentuar se disa nga shkaqet që kanëçuar në shkeljet e të drejtave të njeriut nga ana epunonjësve të Policisë, janë:- Mosnjohja e duhur e legjislacionit, sidomosKushtetutës dhe ligjit “Për Policinë e Shtetit”, tëcilat garantojnë respektimin e të drejtave dhe lirivethemelore të njeriut.- Mosnjohja sa duhet e konventave ndërkombëtaretë të drejtave dhe lirive themelore të njeriut.- Niveli akoma i ulët kulturor e profesional ipunonjësve të policisë, sidomos i atyre të rolit bazë(policëve).- Mentaliteti i gabuar “i të fortit” që ekziston itrashëguar në radhët e policisë në përgjithësi, dhenë disa kuadro të veçantë drejtues të saj “se policiaështë shteti, se policia bën ligjin” etj.- Mungesa e përgjithësimeve të duhuratë qendrimeve ndaj rasteve të shkeljeve të tëdrejtave dhe lirive themelore të njeriut me qëllimparandalimin e tyre në të ardhmen.22

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptar- Ekzistenca e një fryme liberalizmi dhe mungesae kërkesës së llogarisë nga kuadrot drejtuese dheindiferenca e tyre përballë shkeljeve të të drejtavedhe lirive themelore të njeriut, të kryera nga vartësite tyre, që vjen si pasojë e mosformimit të plotë tëtyre si dhe e frikës për mosdaljen e namit të keq.- Gjendja relativisht e rëndë e rendit që pokalojmë dhe veçanërisht vrasja e plagosja e shumëpunonjësve të policisë, sidomos vitet e fundit,ndikon në humbjen e vetëkontrollit dhe qetësisësë tyre në respektimin e të drejtave dhe lirivethemelore të njeriut gjatë ushtrimit të detyravefunksionale.Nga analiza e ankesave të ardhura nga burgjet nëmënyrë të përmbledhur, Institucioni i Avokatit tëPopullit ka nxjerrë disa konkluzione:Se pani: vetë të burgosurit nuk i njohin të drejtatdhe liritë e tyre që janë përcaktuar në ligjin “Për tëdrejtat dhe liritë e të dënuarve me burgim”.Se dyti: duke qenë në kushtet e izolimit atangurojnë të bëjnë ankesa për veprime të parregulltatë administratës apo personelit te burgjeve ngafrika e pasojave që mund t’u vijnë prej këtyreankimeve.Me qëllim që të zbatohen dhe të garantohen tëdrejtat dhe liritë themelore të njeriut në burgjedhe në vendet e izolimit Institucioni i Avokatittë Popullit ka bërë rekomandimet përkatëse për23

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptartë marrë masa organizative dhe përmirësimeligjore, në lidhje me dhomat e izolimit, shërbiminmjekësor sistematik, përmirësimin e ligjit “Përtë drejtat dhe liritë e të dënuarve me burgim”,informimi i të burgosurve për të drejtat e tyre npr.një formulari, aprovimin e një Kodi për marrjen nëpyetje, informimi më i madh i efektivave të policisësë burgjeve, mbajtjen më të saktë të evidencave,përmirësimin e kushteve në qelitë e paraburgimitdhe rajonet e policisë, shtimin e ndihmës financiarepër komisariatet e policisë për personat që kapen nëtentativë për kalim illegal, dhënien e direktivave tësakta dhe të vazhdueshme kundër dhunës policorenga ana e autoriteteve të Gjykatës, Prokurorit tëPërgjithshëm etj.GAZETA SHQIPTARE:11 KORRIK 2009 / SHEKULLI 16KORRIKPolice e civile,”horror”ne komisariat.Komandanti i Policise se Tepelenes me 5vellezerit e tij rrahen barbarisht 49-vjecarinne qeline e izolimit pas ne sheri banal tendodhur mes Bexhet Serianit me oficerinArgjir Çela, oficeri Çela eshte pezulluar ngapuna,per hetim te metejshemPër të realizuar këto rekomandime Institucioni iAvokatit të Popullit mendon se Qeveria shqiptareduhet te konsiderojë kalimin e vartësisë të personelittë dhomave të izolimit nga varësia e Ministrisë së24

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarRendit Publik në atë të Ministrisë së Drejtësisë,si dhe të shumëfishohen përpjekjet për të vënëefektivisht në jetë të gjitha dispozitat e caktuaranë “Rregulloren mbi sigurimin dhe trajtimin e tëburgosurve” (2010).Nga analiza e ankesave dhe kërkesave të tëburgosurve që ndodhen në burgjet dhe në dhomate izolimit, pranë komisariateve të policisë, delse gjatë vitit 2010, veprimtaria e Institucionit tëAvokatit të Popullit ka synuar zbatimin e këtyreRekomandimeve kryesore, për Qeverinë, përMinistrinë e Drejtësisë (që ka në vartësi Drejtorinëe Përgjithshme të Burgjeve):ooooHapjen e spitalit të posaçëm për të sëmurëtmendorë, që mbahen në spitalin e burgut,sipas vendimeve të gjykatave, për mjekimtë detyruar;Përmirësimin në vazhdimësi kushtet ejetesës në burgje, si dhe t’u krijohen tëgjitha kushtet për një integrim sa më tëshpejtë në shoqëri pas daljes nga burgu;Ushtrimin e kontrollit mjekësor që nëpranim në mënyrë strikte dhe sistematike,në të gjitha institucionet që presin tëburgosur në Shqipëri, qofshin në vartësi tëMinistrisë së Rendit Publik apo të Ministrisësë Drejtësisë.25

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNeni 3Sipas nenit 16 të Kushtetutës, “Të drejtat e liritëthemelore, si dhe detyrimet e parashikuara në Kushtetutëpër shtetasit shqiptarë vlejnë njëlloj edhe për të huajt epër personat pa shtetësi në territorin e Republikës sëShqipërisë, me përjashtim të rasteve kur Kushtetutae lidh në mënyrë të posaçme me shtetësinë shqiptareushtrimin e të drejtave e të lirive të caktuara”.Sipas nenit 39 pika 3 të Kushtetutës, “Ndalohetdëbimi kolektiv i të huajve. Dëbimi i individëve të huajlejohet në kushtet e përcaktuara me ligj”. Po kështu nëpërputhje me nenin 40, “Të huajt kanë të drejtën estrehimit në Republikën e Shqipërisë sipas ligjit”.Hyrja, qëndrimi dhe trajtimi i të huajve nëRepublikën e Shqipërisë rregullohen nga ligjinr.7939, datë 25.05.1995 “Për Migracionin”, ligji nr.8492 datë 27.05.1999 “Për të huajt” dhe Vendimii Këshillit të Ministrave, nr.439, datë 04.08.2000“Për hyrjen, qëndrimin dhe trajtimin e të huajvenë Republikën e Shqipërisë”.Sipas nenit 3 të ligjit “Për Migracionin”, ky ligjnjeh dhe respekton parimet e përgjithshme tëakteve ndërkombëtare. Neni 4 i ligjit parashikonse, “Nëpunësit e administratës shtetërore shqipëtare,që angazhohen në zbatimin e këtij ligji, ose të aktevetë tjera nënligjore të nxjerra në zbatim të tij, zbatojnëdetyrat e tyre në pajtim me parimet e përgjithshme tëakteve ndërkombëtare dhe detyrimet ndërkombëtare tëShqipërisë, pa marrë në konsideratë gjininë, kombësinë,26

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarracën ngjyrën ose besimin e personave, të cilët kërkojnëtë hyjnë, të dalin a të qëndrojnë në Republikën eShqipërisë.Neni 24 i këtij ligji parashikon se, “Personat, që përshkak të persekutimit për arsye race, feje, kombësie,pjesëmarrje në një grup shoqëror a politik, janë jashtëvendit të kombësisë së tyre dhe nuk kanë mundësi tëmbrohen në këtë vend, ose ata që nuk kanë kombësi janëjashtë vendit të banimit të tyre formal të zakonshëm dhenuk kanë mundësi të kthehen në të, njihen si refugjatënë bazë të procedurave të caktuara në aktet e nxjerra nëzbatim të këtij ligji”.Personi pushon së qëni refugjat në kuptim të këtijligji, në qoftë se:a) Ka kryer një krim kundër paqes, një krim lufteose një krim kundër njerëzimit, sipas përcaktimevetë akteve ndërkombëtare;b) ka kryer një krim të rëndë jopolitik jashtëShqipërisë, para se ai të pranohet në Shqipëri sirefugjat;c) merr shtetësinë shqiptare ose shtetësinë e ndonjëvendi tjetër dhe gëzon mbrojtjen e atij shteti,shtetësinë e të cilit ka marrë;ç) rivendoset vullnetarisht në vendin nga i cili ishtelarguar, ose jashtë të cilit ai kishte mbetur si rezultati frikës së persekutimit;27

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptard) nuk mund të vazhdojë të refuzojë mbrojtjen evendit të shtetësisë së tij, pasi rrethanat në të cilatai është njohur si refugjat kanë pushuar si të tilla,ose në rast se ka humbur shtetësinë e tij, ai vazhdontë refuzojë të kthehet në vendin e mëparshëm tëbanimit të tij.Sipas neneve 26, 27 dhe 28 të këtij ligji, “Nukdëbohen, kthehen ose dërgohen jashtë territorit tëRepublikës së Shqipërisë ata persona që kanë frikë tëmirëbazuar se jeta ose liria e tyre kërcënohen për shkaktë racës, gjinisë, besimit, kombësisë, përkatësisë në njëgrup shoqëror të veçantë apo opinione politike të tyre,në kufijtë e territoreve ku i kërcënon ky rrezik.Nuk dëbohen, kthehen ose dërgohen jashtë territorit tëRepublikës së Shqipërisë personat që kanë një frikë tëmirëbazuar se do t’i nënshtrohen torturave, a trajtimitçnjerëzor ose poshtërues për çdo arsye tjetër, në kufijtëe territoreve ku i kërcënon ky rrezik. Nuk dëbohen,kthehen ose dërgohen në një shtet tjetër gjithashtu atapersona, për të cilët ka arsye të forta pët të menduar seatje rrezikohen të dënohen me vdekje.Çdo person që ndodhet në kufirin e Republikës sëShqipërisë ose brenda territorit të Republikës sëShqipërisë, pavarësisht nëse ka hyrë në Shqipëri nëmënyrë të ligjshme ose jo, dhe që dëshiron të qëndrojë nëShqipëri si refugjat sipas dispozitave të këtij liji, duhett’i drejtohet organit përkatës të përcaktuar në aktet enxjerra në zbatim të këtij ligji. Asnjë kërkues azili nukdërgohet në një vend tjetër për t’iu shqyrtuar kërkesa,derisa t’i jetë dhënë mundësia për të paraqitur arsyet28

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarse përse kjo kërkesë duhet të shqyrtohet në Republikëne Shqipërisë e jo në një vend tjetër dhe pasi këto arsyetë jenë shqyrtuar tërësisht. Askush që ka paraqitur njëkërkesë për azil, e cilia është refuzuar, nuk dëbohet ngaShqipëria pa iu dhënë mundësia e rishqyrtimit sipasprocedurave përkatëse”.Po kështu sipas neneve 33, 34 dhe 35 të ligjit“Për Migracionin”, personat, subjekte të nenevetë këtij ligji, që banojnë ligjërisht në territorin eRepublikës së Shqipërisë, nuk dëbohen prej këtej,përveç zbatimit të një vendimi të marrë në pajtimme ligjin.Ata kanë të drejtë:a) të paraqesin arsyet kundër dëbimit të tyre,b) të kërkojnë rishikimin e rasteve të tyre,c) të përfaqësohen për këto qëllime pranë njëautoriteti kompetent të përcaktuar në aktet enxjerra në zbatim të këtij ligji.Këta persona mund të dëbohen para ushtrimit tëtë drejtave të tyre sipas pikave a, b dhe c të këtijneni, vetëm kur ky dëbim është i domosdoshëmnë interes të rendit publik ose bazohet në arsyete sigurimit kombëtar. Personat, subjekte tëneneve të këtij ligji që banojnë jo ligjërisht nëterritorin e Republikës së Shqipërisë, dëbohen sipasprocedurave të përcaktuara në aktet e nxjerra nëzbatim të këtij ligji, të cilat publikohen.29

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNë të gjithë rastet, kur është marrë një vendim përtë dëbuar një person nga Republika e Shqipërisë,pikat e mëposhtme zbatohen pavarësisht nësepersoni është apo jo i pranishëm ligjërisht nëterritorin e Republikës së Shqipërisë:- Personat, të cilët kanë një kërkesë të argumentuarse dëbimi i tyre nga Republika e Shqipërisë përbënnjë ndërhyrje në të drejtën e tyre për të respektuarjetën private a familjare, siç garantohet nga parimete përgjithshme të akteve ndërkombëtare të pranuaranga Shqipëria. Ata kanë të drejtë në të gjitha rastet qëpër vendimin e dëbimit t’i drejtohen gjykatës, dukeiu dhënë e drejta për një përfaqësim ligjor.- Personat, të cilët kanë një arsye të argumentuar sedëbimi i tyre nga Republika e Shqipërisë i ekspozonndaj rrezikut të dënimit me vdekje, torturues osetrajtimi çnjerëzor e poshtërues, në të gjithë rastetkanë të drejtë që kundër vendimit të dëbimit t’idrejtohen gjykatës duke iu njohur e drejta për njëpërfaqësim ligjor në këto procedura gjyqësore.Vetëm kur ka të dhëna se me veprimet e personaveqë bëjnë përpjekje për të hyrë në mënyrë tëpaautorizuar në territorin e Republikës sëShqipërisë, ekzistojnë elemente të ndonjë veprepenale, duhet të kërkohet procedimi penal i tyre sidhe marrja e masave të ndalimit dhe arrestimit nëpërputhje me legjislacionin penal shqiptar.30

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNeni 4Kapitulli IV i Kodit Penal të Republikës sëShqipërisë parashikon mënyrën e caktimit tëdënimit.a) Sipas nenit 47 të Kodit, gjykata cakton dënimin dukerespektuar dispozitat e pjesës së përgjithshme të këtijKodi dhe kufijtë e dënimeve të parashikuar në ligj përveprën penale. Në caktimin e dënimit ndaj personitajo merr parasysh rrezikshmërinë e veprës penale,të autorit të saj, shkallën e fajit, si dhe rrethanatlehtësuese dhe rënduese.b)Sipas nenit 50, rëndojnë dënimin ndërmjet tëtjerave, rrethanat që vijojnë:-Kryerja e veprës penale me egërsi dhe mizori;-Kryerja e veprimeve që rëndojnë apo shtojnëpasojat e veprës penale;-Kur vepra është kryer kundër fëmijëve, graveshtatzëna ose personave që, për shkaqe të ndryshme,nuk mund të mbrohen;Kreu I i pjesës së posaçme të Kodit Penalparashikon:a) Neni 73, Zbatimi i një plani të paramenduar qësynon shkatërrimin tërësisht apo pjesërisht të njëgrupi nacional, etnik, racial apo fetar i drejtuarkundër anëtarëve të grupit dhe i shoqëruarme veprat që vijojnë, si: vrasje me dashje të31

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptaranëtarëve të grupit, dëmtime të rënda fizike dhepsikike, vendosja në kushte jetese të rënda qëshkaktojnë shkatërrimin fizik, zbatimi i masaveqë synojnë pengimin e lindjeve, si dhe transferimii detyrueshëm i fëmijëve të një grupi në një gruptjetër, dënohet me burgim jo më pak se dhjetë vjetose me burgim të përjetshëm.b) Neni 74, Vrasjet, shfarosjet, kthimi në skllevër,internimet dhe dëbimet, si dhe çdo lloj tortureapo dhune tjetër çnjerëzore të kryera për motivepolitike, ideologjike, raciale, etnike e fetaredënohen jo më pak se pesëmbëdhjetë vjet ose meburgim të përjetshëm.c) Neni 75, Veprat e kryera nga persona të ndryshëmnë kohë lufte, si vrasja, keqtrajtimi ose dëbimi përpunë skllavëruese, si dhe për çdo lloj shfrytëzimitjetër çnjerëzor në dëm të popullsisë civile osenë territor të pushtuar, vrasja ose keqtrajtimi irobërve të luftës, vrasja e pengjeve, shkatërrimi ipasurisë private ose publike, shkatërrimi i qyteteve,komunave ose fshatrave, jo të diktuara nga nevojaushtarake, dënohet me heqje të lirisë jo më pak sepesëmbëdhjetë vjet ose me burgim të përjetshëm.Kreu II i Pjesës së posaçme “Vepra Penale kundërpersonit” parashikon:Neni 86, Tortura, si dhe çdo akt tjetër çnjerëzor apoposhtërues dënohen me burgim nga pesë gjer në dhjetëvjet.32

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarRasti PASHTRIT BREGU (Intervistuar më8 Korrik ne I.E.V.P MINE PEZA )Arrestimi i tij ka ndodhur ne rrugën “DonBosko” nga efektivat e policise te Komisariatitnr.3 ne orën katër te mbasdites. Akuza ndajtij ka qene grabitje me arme. Ne momentine arrestimit ka qene subjekt i ofendimeve tendryshme dhe dhunës fizike ne momentine prangosjes si dhe ne momentin e futjesne furgon “me moren dhe me plasen nemakine”. Ne komisarit gjate kohes temarrjes ne pyetje ka qene subjekt i dhunespsikologjike dhe dhunës fizike. Ofendimetkane qene te pranishme gjate gjithë kokes semarrjes ne pyetje si dhe presione per rritjene denimi ne mospranimin e krimit. Dhunafizike ndaj tij ka ndodhur me mjete te fortarrethanore si; përdorimi i shkopit te gomesne pjese te ndryshme te trupit, përdorimii tubit te gomës i marre nga bombolat ezjarrfikësve si dhe përdorimi tejkaluar idhunës fizike; goditje me shpulla fytyres,goditje me grushta fytyres, përdorimi ishkelmave ne pjesët e abdominalit. Kysubjekt ka qene i ekspozuar ndaj formave tetortures si; falanga-gjuajtja me shkop gomene pjesën e poshtme te tabanit te kembesdhe pjesen e kurrizit, si dhe goditje me tubgome ne shputat e duarve. Ne momentin emarrjes ne pyetje nuk ka qene i pranishemavokati dhe familja nuk i eshte informuar.Shenjat e dhunës kane qene te pranishmene sallën e gjyqit - megjithëse ai nuk i kavetë-deklaruar.33

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNdihma e pare mjekësor i eshte dhene neambientet e paraburgimit Mine Peza. Kur epyesin “pse mendon se kane ushtruar dhunendaj teje”; përgjigja e tij është; “për te pranuarkrimin”.Neni 87, Tortura, si dhe çdo akt tjetër çnjerëzor, kurka sjellë gjymtimin, shëmtimin ose çdo dëmtim tëpërhershëm të shëndetit të personit apo vdekjen,dënohen me burgim nga dhjetë gjer në njëzet vjet.Neni 88, Plagosja e kryer me dashje që ka sjellësi pasojë gjymtimin, shëmtimin ose çdo dëmtimtjetër të përhershëm të shëndetit, ndërprerjen eshtatzanisë, ose ka qenë e rrezikshme për jetënnë çastin e shkaktimit të saj, dënohet me burgimnga tre gjer në dhjetë vjet. Po kjo vepër, kur ështëkryer kundër disa personave ose kur ka sjellë sipasojë vdekjen, dënohet me burgim nga pesë gjernë pesëmbëdhjetë vjet.Rasti E.D (Intervistuar më 8 Korrik neI.E.V.P MINE PEZA )eshte ndalur ne daten 21 prill, ne oren nje tenates nga Komisariati i policise nr.1, i akuzuarper vjedhje. Ne momentin e arrestimi eshtedhunuar fizikisht nga tre efektiva policie pabere asnjë lloj rezistence ndaj arrestimit. Gjatetransportit ne komisariat ka qene subjekt ipresioneve te ndryshme psikologjike ngapjestaret e furgonit. Ne momentin e marrjesne pyetje ne Komisariatin nr.1 karshi tij eshteushtruar dhune fizike dhe psikologjike;34

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptareshte goditur me shpulla fytyres, grushta,shkelma ne pjese te ndryshme te trupit dheka qene subjekt i formave te moderuara tetortures si; përdorimi i shkopit te gomësne pjesen e kurrizit dhe poshte tabanit tekembeve. Ne momentin e intervistimit E.Dvuante nga nje humbje e moderuar e degjimitne anen e veshit te majte si pasoje e përplasjeste deres te biruces ne pjesen anesore te trupit.Per momentin ka tre muaj ne ambientet eparaburgimit dhe nuk i eshte dhene asnjë llojndihme mjekësore. I pyetur që “Pse mendonse te kane rrahur”, përgjigja e tij eshte’;“Kane nje te drejte, kane te drejtën e vet.....se te gjithë policet shqiptar....a kupton, kaneligjin... se po te jete ligji ndryshe....”Neni 90, Rrahja, si dhe çdo vepër tjetër dhune,përbën kundërvajtje penale dhe dënohen megjobë. Po kjo vepër, kur ka shkaktuar paaftësitë përkohshme në punë deri në 9 ditë, përbënkundërvajtje penale dhe dënohet me gjobë ose meburgim gjer në gjashtë muaj.Rasti Sh.K (minoren): “313” 29-03-2010Arrestimi i tij ka ndodhur ne ambientet eshtepire. Ne momentin qe e kane futur nefurgon te policise kane ushtruar dhune fizikekater police; duke i gjuajtur me grushta dheshpulla fytyres dhe trupit. Me pas e kanetransportuar ne komisariatin nr.1, ku gjateprocesit te marrjes ne pyetje kane ushtruardhune te pamase fizike, duke;35

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptari gjuajtuar me shkop gome dhe kabullkompjuteri nga duart dhe kurrizi. Me njeshkop druri i cili ndodhej ne dhomen emarrjes ne pyeje e kane qelluar te gishtavee kembes mbasi i kane hequr kepucet dhei kane bere presion per ti shpuar veshinme kapse fletes, me te cilen me pas e kanegërvishtur te pjesa e shpatulles. Sh.K eshteminoren dhe ne momentin e marrjes se tij nepyetje nuk ka qene i pranishem avokati dhepsikologu/punonjësi social. Mbas dhunesse ushtruar, eshte detyruar per te firmosurproces verbalin pa ja lexuar , megjithëse Sh.Kka deklaruar qe eshte analfabet. Proceduara etij e daljes ne gjyq paraprak ka zgjatur 11diteper arsye qe ai nuk di ti shpjegoj. Me kerkesete tij, ndihma mjekësore i eshte ofruar vetemkur ka shkuar ne ambientet e sektorit teminoreneve ne paraburgimit 313.Neni 99, Shkaktimi i vetëvrasjes ose i tentativës sëvetëvrasjes të një personi, si rrjedhojë e trajtimit tëkeq sistematik ose nga sjellje të tjera sistematike qëprekin rëndë dinjitetin, të kryera nga personi qëe ka në vartësi materiale apo çfarëdolloj vartësietjetër, dënohet me gjobë ose me burgim gjer nëpesë vjet.Neni 100, Kryerja e marrëdhënieve seksuale me tëmiturën, që nuk ka arritur moshën katërmbëdhjetëvjeç ose që nuk ka arritur pjekurinë seksuale,dënohet me burgim nga pesë gjer në pesëmbëdhjetëvjet. Kur marrëdhënia seksuale kryhet me dhunëose kur i janë shkaktuar të dëmtuarës pasoja të36

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarrënda për shëndetin, dënohet me burgim nga dhjetëgjer në njëzet vjet. Kur vepra ka sjellë si pasojëvdekjen ose vetëvrasjen e të miturës, dënohet meburgim jo më pak se njëzet vjet.SHEKULLI 24 SHTATOR 2009 fq 11Skandal ne burg, përdhunohet i mituri.Kjo ngjarje ka ndodhur ne burgun eDrenoves ku nje 16-vecar ne paraburgimeshte perdhunuar nga disa te paraburgosurte tjere me te medhenj ne mosh.Neni 101, Kryerja e marrëdhënieve seksuale medhunë me të miturën në moshë katërmbëdhjetë gjernë tetëmbëdhjetë vjeç dhe që ka arritur pjekurinëseksuale, dënohet me burgim nga pesë gjer nëdhjetë vjet. Kur të miturës i shkaktohen pasoja tërënda për shëndetin, dënohet me burgim nga dhjetëgjer në pesëmbëdhjetë vjet. Kur vepra ka sjellë sipasojë vdekjen ose vetëvrasjen e të miturës, dënohetme burgim jo më pak se pesëmbëdhjetë vjet.Neni 102, Kryerja e marrëdhënieve seksuale medhunë me të rritura dënohet me burgim nga tre gjernë dhjetë vjet. Kur të dëmtuarës i shkaktohen pasojatë rënda për shëndetin, dënohet me burgim nga pesëgjer në pesëmbëdhjetë vjet. Kur vepra ka sjellë si pasojëvdekjen apo vetëvrasjen e të dëmtuarës, dënohet meburgim nga dhjetë gjer në njëzet vjet.Neni 103, Kryerja e marrëdhënieve seksuale dukepërfituar nga pazotësia fizike ose mendore e të37

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptardëmtuarës që ka arritur moshën katërmbëdhjetëvjeç dhe pjekurinë seksuale ose, nga vendosja e sajnë gjendje të pandërgjegjshme, dënohet me burgimnga pesë gjer në dhjetë vjet. Kur të dëmtuarës ishkaktohen pasoja të rënda për shëndetin, dënohetme burgim nga pesë gjer në pesëmbëdhjetë vjet.Kur vepra ka sjellë si pasojë vdekjen ose vetëvrasjene të dëmtuarës, dënohet me burgim nga dhjetë gjernë njëzet vjet.Neni 104, Kryerja e marrëdhënieve seksuale dukekërcënuar të dëmtuarën për përdorim aty për atytë armës, dënohet me burgim nga pesë gjer nëpesëmbëdhjetë vjet.Neni 105, Kryerja e marrëdhënieve seksuale dukeshpërdoruar raportet e vartësisë ose të detyrës,dënohet me burgim gjer në tre vjet.Neni 109, Rrëmbimi i personit i bërë me qëllimpër të fituar pasuri ose për të siguruar çdo llojpërfitimi tjetër, dënohet me burgim nga dhjetë gjernë njëzetë vjet. Rrëmbimi i fëmijës nën moshënkatërmbëdhjetë vjeç, fshehja ose zëvendësimi menjë tjetër, dënohet jo më pak se njëzet vjet ose meburgim të përjetshëm a me vdekje.Neni 110, Heqja e paligjshme e lirisë së personitpërbën kundërvajtje penale dhe dënohet me gjobëose me burgim gjer në një vit. Kur kjo vepër kavënë në rrezik jetën ose është shoqëruar me vuajtjetë rënda fizike, dënohet me burgim gjer në pesëvjet.38

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarRasti: Ervin Osmani, Burgu A. Demi, 12mars 2010:Eshte ndaluar nga ne post-bllok policie nezonen e plepave ne Durres. Gjate momentitte ndalimit ka patur diskutim me nja oficerete policise, i cili menjeher eshte përgjigjur mekercenim duke e shoqeruar ne komisariatine Durresit. Ne komisariatin Durresit ndajtij eshte ushtruar dhune e pamase fizike;si pasoje i kane lene shenja te dukshme nefytyre dhe ne pjese te ndryshme te trupit. Sipasoje e shenja te dhunes ai eshte derguarne seancen e gjyqit paraprak mbas nje jave(deri ne momentin kur shenjat nuk ishin mete dukshme), mbas 16 dite eshte derguar neambientet e paraburgimit Durres, ku nuk ieshte ushtruar komisionit te pritjes dhe sipasoje nuk eshte ekzaminuar dhe ofruarndihma mjekësor.Neni 111, Zotërimi dhe vënia nën kontroll eavionëve, anijeve dhe mjeteve të tjera të transportitku ndodhen njerëz, duke përdorur dhunë ose mekërcënim me armë a mjete të tjera, dënohet meburgim nga dhjetë gjer në njëzet vjet.Neni 112, Hyrja ose qëndrimi në banesën e tjetritpa pëlqim të tij përbën kundërvajtje penale dhedënohet me gjobë ose me burgim gjer në tre muaj.Kur vepra është kryer me dhunë ose me kërcënimpër përdorim të armës përbën kundërvajtje penaledhe dënohet me gjobë ose me burgim gjer në njëvit.39

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNeni 124, Braktisja e fëmijës nën moshën 14 vjeç ngaprindi ose personi që është i detyruar të kujdesetpër të, dënohet me gjobë ose me burgim gjer nëtre vjet. Kur nga vepra është shkaktuar dëmtimi irëndë i shëndetit ose vdekja e fëmijës, dënohet meburgim nga tre gjer në dhjetë vjet.Neni 129, Shtytja ose tërheqja e të miturve nënmoshën katërmbëdhjetë vjeç për të kryer krim,dënohet me burgim gjer në pesë vjet.Neni 130, Shtrëngimi ose pengimi për të filluarose vazhduar bashkëjetesën ose shtrëngimi përtë zgjidhur martesën, përbën kundërvajtje penaledhe dënohet me gjobë ose me burgim gjer në tremuaj.Neni 141, Vjedhja e pasurisë, kur është shoqëruarme dhunime që kanë sjellë vdekjen e personit,dënohet me burgim nga pesëmbëdhjetë gjer nënjëzet e pesë vjet ose me burgim të përjetshëm.Neni 230, Kryerja e veprimeve të dhunshme ndajjetës, shëndetit të njerëzve, lirisë vetjake nëpërmjetrrëmbimit të tyre apo të mjeteve të udhëtimit masiv,që kanë për qëllim turbullimin e rëndë të renditpublik dhe ngjalljen e frikës e të pasigurisë në masë,dënohet me burgim jo më pak se pesëmbëdhjetëvjet ose me burgim të përjetshëm.40

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarSHQIP 14 NENTOR 2009 FQ 24/GAZETA SHQIPTARE 13 NENTOR 2009fq 19 PANORAMA 14 NENTOR 2009 fq 12/SHEKULLI 14 NENTOR 2009 fq 7Vetevarje ne komisariatin e Duresit, akuzapolicies. Familiaret e 27-vjecarit KlodianBushit,I cili vari veten ne qeline e paraburgimit,thone :Klodianin e kane dhunuar senuk kishte arsye pse te vriste veten,ai kishtenje vajze dhe nje grua qe i donte shume.Klodiani ishte arestuar pes here,nen akuzene vjedhies,per te mbajtur familien,e shoqje eKlodianit shprehet se sa her qe e sillnin nekomisariat,efektivet Policor e dhunonin,dhenuk kishte as nje dyshim qe kte veprim takene ber dhe kete here.PANORAMA 25 GUSHT 2009 fq 25Pret damaret i denuari ne grevePetrit Veri kunder transferimit ne burgune Korces. Nje jave grev urie dhe prerjedamaresh,Kjo eshte protesta qe ka bere njei burgosur perjete ne burgun e Korces.Aishprehet kam frik nga hakmaria prandaj nuke dua transferiminNeni 238, Kanosja serioze për vrasje apo përplagosje të rëndë, që i bëhet punonjësit që kryhennjë detyrë shtetërore apo një shërbim publik,për shkak të veprimtarisë së tij shtetërore ose të41

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarshërbimit, përbën kundërvajtje penale dhe dënohetme gjobë ose me burgim gjer në dy vjet.Neni 250, Kryerja e veprimeve ose dhënia eurdhërave arbitrare, nga ana e punonjësit që kryennjë funksion shtetëror ose një shërbim publik gjatëushtrimit të detyrës së tij, të cilat prekin lirinë eshtetasve, dënohet me gjobë ose me burgim gjernë shtatë vjet.Neni 251, Mosmarrja e masave ose moskërkimipranë personit kompetent, që të ndërpritet gjendjae paligjshmërisë si rezultat i një veprimi arbitrar,që ka prekur lirinë e shtetasit, nga ana e personit tëngarkuar me një funksion shtetëror ose në shërbimpublik, që vjen në dijeni të asaj gjendjeje për shkaktë funksionit apo shërbimit, dënohet me gjobë oseme burgim gjer në tre vjet.Neni 252, Mbajtja në burg, pa vendim të organitkompetent ose tej afatit të caktuar në vendimapo në ligj, prej personit të ngarkuar me detyrëne administratorit të burgut, përbën kundërvajtjepenale dhe dënohet me gjobë ose me burgim gjernë dy vjet.Neni 261, Kryerja e veprimeve për të penguar shtetasitpër të ushtruar lirinë e shprehjes së mendimit,të grumbullimit apo të manifestimit, përbëjnëkundërvajtje penale dhe dënohet me gjobë ose meburgim gjer në gjashtë muaj. Kur veprimet shoqërohenme përdorimin e dhunës fizike, dënohen me gjobë oseme burgim gjer në tre vjet.42

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNeni 264, Detyrimi i punonjësit që kundër vullnetittë marrë apo të mos marrë pjesë në grevë ose krijimii pengesave dhe vështirësive për të vazhduarpunën kur punonjësi dëshiron të punojë, përbënkundërvajtje penale dhe dënohet me gjobë ose meburgim gjer në tre muaj.Neni 286, Nxitja e të tjerëve për përdorimin edrogës narkotike ose të substancave psikotrope apoinjektimi i tyre pa pëlqimin e të dëmtuarit, dënohetme burgim nga pesë gjer në dhjetë vjet. Kur nxitjaapo injektimi i detyruar bëhet ndaj fëmijëve apo nëinstitucione penale, shkollore, sportive apo të çdoveprimtarie tjetër shoqërore dënohet me burgimnga dhjetë gjer në pesëmbëdhjetë vjet.Kapitulli IV, “Vepra Penale kundër drejtësisë”parashikon:Neni 303, Fshehja ose asgjësimi i kufomës së njëpersoni, viktimë e vrasjes, apo të veprave të tjeratë dhunshme, e bërë me qëllim për të ndihmuarautorin e krimit që t’i shpëtojë kërkimit, kapjesdhe arrestimit, dënohet me gjobë ose me burgimgjer në pesë vjet.Neni 313, Fillimi i paligjshëm i ndjekjes penale ngaprokurori kundër një personi që dihet se është ipafajshëm dënohet me gjobë ose me burgim gjernë pesë vjet.Kreu X, “Vepra penale që prekin zgjedhjet e liradhe sistemin demokratik” parashikon:43

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNeni 332, Shpërdorimi i autoritetit ushtarak ngaoficeri ose kuadri ushtarak për të influencuar nëvotim tek ushtarakët e tjerë që ka në varësi, medhënie urdhërash, këshilla apo me çfarëdo llojpropagande, përbën kundërvajtje penale dhedënohet me gjobë ose me burgim gjer në dy vjet.Lidhur me veprat penale dhe të dënuarit të ciletkanë konsumuar veprat penale të akteve tëtorturës, torturës me pasoja të renda dhe vepravepenale të kryera me dashje kundër shëndetit, përvitin 2010:ooooNë bazë të nenit 86 të Kodit Penal nuk katë dënuar dhe vepra të konsumuara;Po kështu, numri I te arrestuarve dhe tendaluarve shkon ne 4093 persona per tegjitha llojet e shkeljeve dhe kundravajtevepenale.Numri i procedurave penale mbeshtetur nehetimin policor shkon ne 2516.Numri total i kontrolleve te kryera ngaPolicia Rrugore dhe e sigurise publikete mjeteve motorrike gjate vitit 2010eshte i konsiderueshem, aferisht 724 418dhe eshte kryer mbi baza ditore, pra kaqene i perditshem. Si rezultat i ketyrekontrolleve jane vendosur 658 562 gjoba(masa ndeshkimore), jane pezulluar 14523 leje drejtimi automjeti (patenta) dhe44

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarjane bllokuar 8834 automjete te llojeve dhetipeve te ndryshmeBurimi: Policia e Shtetit.SHQIP 18 NENTOR 2009 fq 24Bilisht, hetohet si vrasje, ”vetevarja”ematurantit Mikel Ajce.Prinderit e Mikelit dyshojne se djaline tyre e kane dhunuar me pare me paskan inskremuar vetevarjen ne litar.Gjithdyshimet e tyre bien mbi perfaqesues teshkolles,:ai thote qe ne trupin e djalit ka pareshenja dhune ndersa laku i litarit ne qaf nukka len asnje shenje.Keto dyshime kane bereqe qeshtja te rikthehet per rihetim.PANORAMA 29 KORRIK 2009 fq 16“Shefat e policise, dhun te burgosurve neKorce” Dhuna eshte denoncuar me ane tenje letre nga te paraburgosurit,te derguarAvokatit te Popullit,pas nje kontolli eshtekonstatuar se dhuna ushtrohej nga shefi iPolicise se Burgut,dhe nga shefi i Regjimit teBrendshem te Siguris se Burgut.Kete ceshtjee ka mare nen hetim Gjykata e Krimeve terrethit Korce.45

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarTELEGRAF 16 NENTOR 2009 fq 6Artan Kurti:”Si me rahen ne policine eshtetit” Nje oficer policie i pa identifikuar,kaushtruar dhune ndaj ketij shtetasi,me pas eka derguar ne komisariat dhe e ka mbyllurne dhomen e izolimit,ku e ka lene per rrethdymbedhjete ore pa ngren,dhe pa uje.Rasti: Renato Fejzullai Burgu A. Demi, 2mars 2010:Eshte arrestuar nga forcat e policise tekomisariatit nr.3 Tirane. Momenti i arrestimitte tij ka qene i dhunshem megjithëse nga anae tij nuk eshte shfaqur asnjë shenje rezistence.E kane tërhequr zvarre prej flokesh duke egoditur me shkelma dhe grushta deri sa ekane hipur ne furgonin e policise. Me pasne furgon kane vazhduar me ofendime dhekercenime ndaj tij dhe familjes. Nga ushtrimii dhunes gjate momentint te arrestimitka patur shenja fizike - i kane nxire syrindhe ënjtur hunden, care buzen e poshtmedhe i kane thyer 3 dhembe te perparme.Dhuna dhe presionet kane vazhduar dhene ambientet e komisariatit gjate procesitte marrjes ne pyetje; duke e goditur megrushta stomakut, shkelma te pjesa e poshtee kembeve duke e kercenuar dhe ofenduar.Nga dhuna intensive e ushtruar ai kapranuar te gjithe akuzat qe i jane parashtruar,ku sipas tij as gjysmat e tyre nuk ishin ato qekishte bere.46

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNdihma mjekësore i eshte ofruar vetemne paraburgimin 313. Gjate peridhes separaburgimit ai pohon se 4 muajt e para janeshume te veshtire per tu adaptuar, sidomosndaj presioneve psikologjike te shpeshte tepolicise te këtij burgu.Rasti Saimir Cocaj (Intervistuar më 31Gusht ne Mine Peza)Eshte arrestuar ma daten 26 gusht te 2010te qendra tregtare QTU. Akuza ndaj tij kaqene “shitje te lendeve narkotike”. Momentii ndalimit te tij ka qene ne publik dhe idhunshem. Ne momentin qe eshte ulur negjunje mbi te jane hedhur pese police dukee “neutralizuar” pa asnjë lloj rezistence ngaana e tij. Prangat i jane shtrënguar aq fortsa vazhdon te kete shenja te dukshme dhene momentin e intervistimit. Ne momentinqe zhvendosur per ne furgon karshi tij janebere presione te ndryshme psikologjike perte treguar dhe eshte nxjerre peshe duke embajtur efektivete e police nga krahet (kyeshte momenti ku prangat kane demtuarkycet e dores). Ne furgonin e policise, nemomentin qe S.C ka kërkuar ti lirohenprangat, kerkeses se tij efektivi i policise ieshte përgjigjur duke i gjuajtur me grusht ngabrinjet dhe duke e ofenduar. Ne momentine marrjes ne pyetje i eshte ushtruar dhunepsikologjike. Ne momentin qe eshte marrene pyetje nuk ka patur avokat prezent. Nekomisariat ka kërkuar ndihme mjekësore perdemtimn ne kyce.47

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNeni 5Nga ana e policise i eshte thene qe do tiofrohet ky sherbim, por nuk i eshte ofruar.Ne ambientet e paraburgimit mjeku iinstitucionit ka marre kontakt me te, porS.C nuk i ka shprehur shqetësimin e tij. Nemomentin e intervistimit ai vazhdon te keteenjtje dhe dhimbje te kyceve te dores dhe nukjep asnjë arsye pse nuk kërkon ndihme.Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë përcaktonkufijtë e shtrirjes së juridiksionit dhe rastet ezbatimit të këtij Kodi. Fusha e zbatimit të ligjitpenal shqiptar parashikohet në nenet 5, 6, 7, 8 dhe9 të këtij Kodi.Neni 5, Territori i Republikës së Shqipërisë, në kuptimtë ligjit penal, quhet hapësira tokësore, gjerësia eujërave territoriale dhe të brendshme detare, hapësiraajrore që shtrihet mbi hapësirën tokësore dhe të ujëraveterritoriale dhe të brendshme detare, si dhe çdo vendtjetër ku shtrihet sovranitei i shtetit shqiptar, si selitëe përfaqësive diplomatike dhe konsullore shqiptare,anijet që mbajnë flamurin e Republikës së Shqipërisë,anijet e marinës luftarake, të aviacionit ushtarak osecivil kudo që ndodhen.Neni 6, Për vepra penale të kryera nga shtetasshqiptarë brenda territorit të Republikës sëShqipërisë zbatohet ligji penal i Republikës sëShqipërisë. Ligji penal i Republikës së Shqipërisëështë i zbatueshëm edhe për shtetasin shqiptar që48

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarkryen krim në territorin e një shteti tjetër, kur krimiështë njëkohësisht i dënueshëm dhe derisa nukështë dhënë për të një vendim përfundimtar nganjë gjykatë e huaj. Në kuptim të këtij neni shtetasshqiptarë do të konsiderohen edhe ata persona qëpërveç shtetësisë shqiptare gëzojnë edhe shtetësitjetër.Neni 7, Shtetasi i huaj, që kryen vepër penale nëterritorin e Republikës së Shqipërisë, përgjigjetnë bazë të ligjit penal të Republikës së Shqipërisë.Ligji penal i Republikës së Shqipërisë është izbatueshëm edhe për shtetasin e huaj që jashtëterritorit të Republikës së Shqipërisë kryen në dëmtë interesave të shtetit ose të shtetasit shqiptar njënga krimet e mëposhtme:a)krime kundër njerëzimit;b)krime kundër pavarësisë dhe renditkushtetues;c)akte terroriste;d)Organizimi i prostitucionit, trafikimi ijashtëligjshëm i njerëzve, fëmijëve dhe graveprodhimi dhe trafikimi i jashtëligjshëm iarmëve, drogës, substancave të tjera narkotike epsikotrope, i substancave bërthamore, i materialevepornografike, si dhe trafikimi i jashtëligjshëm iveprave të artit dhe i objekteve me vlerë historike,kulturore dhe arkeologjike;49

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptare)rrëmbimi i avionëve dhe i anijeve;f)falsifikimi i vulës së shtetit shqiptar, parave dheletrave me vlerë shqiptare;g)krime që cenojnë jetën dhe shëndetin e shtetasitshqiptar, për të cilat ligji parashikon dënim mbipesë vjet burgim ose çdo lloj dënimi më të rëndë.Neni 8, Për personin pa shtetësi që kryen vepërpenale në territorin e Republikës së Shqipërisë dhekrim jashtë këtij territori, vlejnë rregullat e nenit 7të këtij Kodi.Neni 9, Çështja e përgjegjësisë për shtetasit e huaj qëkryejnë vepër penale në territorin e Republikës sëShqipërisë dhe që gëzojnë imunitet në bazë të së drejtësndërkombëtare, zgjidhet me rrugë diplomatike.Neni 6Në fushën e ndihmës dhe procedimit penal,Republika e Shqipërisë ka ratifikuar dhe është palënë konventat e mëposhtme të Këshillit të Evropës,të cilat në përputhje me nenin 122 të Kushtetutëspërbëjnë pjesë të sistemit të brendshëm juridik:1-Konventa Evropiane “Për ndihmën e ndërsjelltënë çështjet penale”, nënshkruar më 19.5.1998,ratifikuar më 04.04.2000 dhe hyrë në fuqi më03.07.2000;2-Konventa “Për transferimin e personave tëdënuar”, nënshkruar më 19.05.1998, ratifikuar më50

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptar04.04.2000 dhe hyrë në fuqi më 01.08.2000;3-Konventa Evropiane “Për vlefshmerinëndërkombëtare të gjykimeve penale”, nënshkruarmë 08.06.2000;4-Marrëveshja Evropiane “Për transmetimin ekërkesave për ndihmë juridike”, nënshkruar më08.06.2000, ratifikuar më 04.04.2000 dhe hyrë nëfuqi më 03.07.2000;Rastet e heqjes së lirisë së personave parashikohenme Kushtetutë. Sipas nenit 27 të saj:1. Askujt nuk mund t’i hiqet liria, përveçse në rastet dhesipas procedurave të parashikuara me ligj.2. Liria e personit nuk mund të kufizohet, përveçse nërastet e mëposhtme:a)kur është dënuar me burgim nga gjykatakompetente;b) për moszbatim të urdhrave të ligjshëm të gjykatës osepër moszbatim të ndonjë detyrimi të caktuar me ligj;c) kur ka dyshime të arsyeshme se ka kryer një vepërpenale ose për të parandaluar kryerjen prej tij të veprëspenale ose largimin e tij pas kryerjes së saj;ç) për mbikëqyrjen e të miturit për qëllime edukimi osepër shoqërimin e tij në organin kompetent;d)kur personi është përhapës i një sëmundjeje ngjitëse, i51

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarpaaftë mendërisht dhe i rrezikshëm për shoqërinë;dh) për hyrje të paligjshme në kufirin shtetëror, si dhenë rastet e dëbimit ose të ekstradimit.3. Askujt nuk mund t’i hiqet liria vetëm për shkak se nukështë në gjendje të përmbushë një detyrim kontraktor.Në Kodin e Familjes (neni 75), parashikohet e drejtae Këshillit të Kujdestarisë t’i kërkojë gjykatës që tëvendosë heqjen e fëmijës nga prindërit në rastet kurprindërit nuk kujdesen për rritjen dhe edukimin efëmijës së mitur ose kur këtë e do interesi i tij, dhet’ia besojë për rritje dhe edukim një institucionishtetëror ose një personi tjetër, kur ky e pranon.Sipas Kodit të Procedurës Penale të Republikësneni 5, “Liria e personit mund të kufizohet me masasigurimi vetëm në rastet dhe mënyrat e përcaktuarame ligj. Askush nuk mund t’i nënshtrohet torturës,dënimit apo trajtimit poshtërues. Të dënuarve meburgim u sigurohet trajtimi njerëzor dhe rehabilitimimoral.përcaktuar me ligj”. “I pandehuri, edhe kurështë me masë sigurimi izoluese ose kur i është hequrliria për çdo lloj shkaku tjetër, merret në pyetje i lirë,përveç rasteve kur duhen marrë masa për të parandaluarrrezikun e ikjes ose të dhunës. Nuk mund të përdoren,as me pëlqimin e të pandehurit, metoda ose teknika përtë ndikuar mbi lirinë e vullnetit ose për të ndryshuaraftësinë e kujtesës e të vlerësimit të fakteve. Para se tëketë filluar pyetja, të pandehurit i shpjegohet se ka tëdrejtë të mos përgjigjet dhe se edhe po të mos përgjigjet,procedimi do të vazhdojë”.52

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNeni 42, “Organi procedues merr të dhëna për kushtet ejetesës personale, familjare dhe shoqërore të të pandehurittë mitur me qëllim që të sqarojë përgjegjshmërinë dheshkallën e përgjegjësisë, të vlerësojë rëndësinë shoqëroretë faktit si dhe të caktojë masa të përshtatshme penale.Organi procedues mbledh informacione nga personatqë kanë patur marrëdhënie me të miturin dhe dëgjonmendimin e ekspertëve”.Në të njëjtën mënyrë, “Në çdo rast kur gjendjamendore e të pandehurit tregon se ai duhet të kurohet,gjykata, vendos, edhe kryesisht shtrimin e të pandehuritnë një institucion psikiatrik. Kur është vendosur oseduhet vedosur masa mjekësore e detyrueshme për tëpandehurin, gjykata urdhëron që i pandehuri të ruhetnë një institucion psikiatrik. Gjatë hetimeve paraprake,prokurori i kërkon gjykatës të vendosë për shtrimin e tëpandehurit në një institucion psikiatrik dhe kur vonesaparaqet rrezik, urdhëron shtrimin e përkohshëm deri nëmarrjen e vendimit nga gjykata”.Sipas nenit 88, “Masat e sigurimit të vendosura ngagjykata, e cila në të njëjtën kohë ose më vonë shpalletjokompetente për çdo lloj shkaku, i humbasin efektet, nëqoftë se brenda dhjetë ditëve nga marrja e akteve, gjykatakompetente nuk vendos për masën e sigurimit”.Sipas nenit 228, “Askush nuk mund t’u nënshtrohetmasave të sigurimit personal në qoftë se në ngarkim tëtij nuk ekziston një dyshim i arsyeshëm, i bazuar nëprova. Asnjë masë nuk mund të zbatohet kur ka shkaqepadënueshmërie ose të shuarjes së veprës penale”.53

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarMasat e sigurimit personal vendosen:a-kur ekzistojnë shkaqe të rëndësishme që vënë nërrezik marrjen ose vërtetësinë e provës;b-kur i pandehuri është larguar ose ekzistonrreziku që ai të largohet;c-kur për shkak të rrethanave të faktit dhepersonalitetit të të pandehurit ka rrezik që ai tëkryejë krime të rënda ose të të njëjtit lloj me atë përtë cilin procedohet.Sipas nenit 229, “Në caktimin e masave të sigurimitgjykata mban parasysh përshtatshmërinë e secilës prejtyre me shkallën e nevojave të sigurimit që duhen marrënë rastin konkret. Çdo masë duhet të jetë në raport merëndësinë e faktit dhe me sanksionin që parashikohetpër veprën penale konkrete. Mbahen parasysh edhevazhdimësia, përsëritja, si dhe rrethanat lehtësuesedhe rënduese të parashikuara nga Kodi Penal. Kur ipandehuri është i mitur gjykata mban parasysh kërkesënpër të mos ndërprerë proceset edukative konkrete”.Në rastin e ekstradimit sipas nenit 495, “Në rastet engutshme, policia gjyqësore mund të bëjë arrestimine personit, kundër të cilit është paraqitur kërkesa përarrestimin e përkohshëm. Ajo bën edhe sekuestrimin eprovave materiale të veprës penale dhe të sendeve që ipërkasin asaj. Autoriteti që ka bërë arrestimin njoftonmenjëherë prokurorin dhe ministrin e Drejtësisë.Brenda njëzet e katër orëve prokurori e vë të arrestuarinnë dispozicion të gjykatës në territorin e së cilës është54

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarbërë arrestimi, duke i dërguar edhe dokumentacioninpërkatës. Gjykata, brenda njëzet e katër orëve ngaarrestimi e miraton atë, kur janë kushtet ose vendoslirimin e të arrestuarit. Për vendimin që merr ajonjofton ministrin e Drejtësisë.Rasti Edmir Dervishi, minoren (Intervistuarmë 30 Gusht ne Vlore )Eshte arrestuar me 2 teror te 2009 ne qytetine Beratit. Akuzoheshet per fallcifikimmonedhash. Ndalimi i tij eshte bere ngapolica civil. Ne momentin e arrestimit nukeshte informuar per akuzen. Ne momentine transportit ndaj tij eshte ushtruar dhunefizike dhe psikologjike. Ne ambientet ekomisariatit eshte shoqeruar ne dhomekontrolli ku mbasi jane bere proceduarat ekontrollit fizik dhe sigurise, karshi tij eshteushtruar dhune fizike dhe psikologjike ngashtate efektiva te policise. Kjo ka zgjatur perrreth 20 minuta dhe me pas eshte cuar nedhomat e izolimit. Mbas nje ore eshte marrene pyetje pa pranine e avokati, psikologut/punonjësit social. Edhe gjate procesit temarrjes ne pyetje ka qene subjekt i formavete ndryshme te dhunes fizike (shpullakokes, fytyres) dhe dhunes psikologjike tecilat e kane detyruar te pranoj cdo gje pa jurespektuar asnjë e drejte. Me kerkese te tijndihma mjekësore nuk i eshte ofruar dhegjate seances te gjyqit paraprak abuzimetfizike karshi tij nuk jane marre fare parasyshnga gjykatësi, prokurori.55

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarMasa e arrestit revokohet në qoftë se Ministria eDrejtësisë nuk kërkon, brenda dhjetë ditëve ngamiratimi, mbajtjen e saj. Kopja e vendimit të dhënë ngagjykata për masat shtrënguese dhe sekuestrimet, nëbazë të këtyre neneve, u njoftohet prokurorit, personittë interesuar dhe mbrojtësit të tij, të cilët mund të bëjnëankim në gjykatën e apelit”.Rasti Jorgos Ksomidhis, 32 vjeç, ngaSelaniku Greqi: Vaqarr 6 prill 2010Eshte arrestuar më 6 teor 2006 në rrugënFier-Elbasan. Persona të maskuar dhe tëarmatosur më bën shenjë të ndaloja makinënme të cilën udhëtoja. Më hapën derën dhe mënxorrën jashtë të prangosur brenda pak çastesh,ndodhesha i shtrirë përtokë me pranga në duarnga pas. Nisën të më qëllonin me grushte dheshkelma ndërkohë që bërtisnin dhe më shanin.Pas kësaj nisën të kontrollonin makinën rtimedhe ndërkohë vazhdonion të më qëllonin nëpjesë të ndryshme të trupit. Sapo më hipënnë makinën e policisë për të më dërguar nëDrejtorinë e Policisë Tiranë vazhdonin të mëqëllonin dhe më bërtitnin. Në drejtorinë epolicisë më kishin marrë në pyetje pa përkthyesdhe avokat. Kur më erdhi avokati dhe mëkonfirmoi, firmosa. Tre ditë më pas më dërguannë burgun 313. Aty më çuan në një qeli në katine parë. Qëndrova rreth një muaj aty. Ndërkohëunë ndihesha i diskriminuar për vetë faktin seisha grek. Të paraburgosurit e qelisë time mëmerrnin ushqimet dhe veshjet, ndërsa në njërast më rrahën.56

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarIsha i vetëm përballë disa shqiptarëve. Nënjë moment që reagova nisën të më qëllonindhe kur erdhën policët nisën të qeshnin dhemorën si masë vetëm transferimin tim në njëqeli tjetër me të njëtat kushte. Për më tepërunë nuk kisha as me kë të flisja, pasi të gjithëtalleshin me mua. Kjo më detyroi të mësojagjuhën shqipe. Pas disa mujash situata upërmirësua pasi më ndanë nga të arrestuaritqë më rrihnin derisa më përfundoi gjyqidhe pastaj më transferuan këtu në burgune Vaqarit. Pres të transferohem në Greqi kuedhe nëse nuk përtfitoj nga lehtësitë ligjoretë paktën të përfitoj nga kushtet më të miranë burgje.Republika e Shqipërisë ka nënshkruar dhe ratifikuarKonventën e Vjenës për Marrëdhëniet Konsulloree cila ka hyrë në fuqi më datë 14 tetor 1991. Sipasnenit 36 të Konventës:(a) nëpunësit konsullorë janë të lirë të komunikojnëdhe takohen me shtetasit e vendit dërgues.Shtetasit e shtetit dërgues do të kenë njëjtën liri ekomunikimi dhe kontakti me nëpunësit konsullorëtë shtetit dërgues;(b) nëse ai paraqet kërkesë, autoritetet kompetentetë vendit pritës do të informojnë pa vonesëpostin konsullor të shtetit dërgues, nëse brendarajonit të tij konsullor një shtetas i atij vendi ështëarrestuar, dënuar, ndodhet nën hetime, apo ështëparaburgosur në ndonjë mënyrë tjetër. Çdo njoftim57

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptardrejtuar postit konsullor nga ana e personit tëarrestuar, dënuar, nën hetime, apo të paraburgosurdo t’i paraqitet pa vonesë autoriteteve në fjalë.Autoritetet në fjalë do të informojnë pa vonesëpersonin e interesuar në lidhje me të drejtat e tij tëparashikuara sipas këtij nënparagrafi;(c) nëpunësit konsullorë kanë të drejtën të vizitojnënjë shtetas të vendit dërgues, i cili ndodhet në burgose në paraburgim, të bisedojnë dhe korrespondojëme të, si dhe të negociojnë për përfaqësimin e tijligjor. Ata gjithashtu kanë të drejtë të të vizitojnë çdoshtetas të shtetit dërgues i cili ndodhet në burg apoparaburgim në rrethin e tyre konsullor në pritje tëgjykimit. Megjithatë, nëpunësit konsullorë nuk dotë ndërmarrin asnjë veprim në emër të një shtetasi icili ndodhet i burgosur apo i paraburgosur, nëse aishprehimisht e kundërshton një veprim të tillë.Neni 7Sipas nenit 39 të Kushtetutës, “Asnjë shtetas shqiptarnuk mund të dëbohet nga territori i shtetit. Ekstradimimund të lejohet vetëm kur është parashikuar shprehimisht nëmarrëveshjet ndërkombëtare në të cilat Republika e Shqipërisëështë palë, dhe vetëm me vendim gjyqësor. Ndalohet dëbimikolektiv i të huajve. Dëbimi i individëve të huaj lejohet nëkushtet e përcaktuara me ligj”.Sipas Kodit të Procedurës Penale neni 492, “Kur merrnga një shtet i huaj një kërkesë ekstradimi, Ministria eDrejtësisë, në qoftë se nuk e refuzon atë, ia dërgon bashkë medokumentet prokurorit pranë gjykatës kompetente. Prokurori58

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarpasi merr kërkesën urdhëron paraqitjen e të interesuarit për tëbërë identifikimin e tij dhe për të marrë pëlqimin eventual përekstradimin. Të interesuarit i bëhet e ditur se ka të drejtë tëndihmohet nga një mbrojtës. Prokurori u kërkon autoritetevetë huaja, nëpërmjet Ministrisë së Drejtësisë, dokumentacionindhe informacionin që çmon të nevojshëm. Brenda tre muajvenga data kur ka ardhur kërkesa për ekstradim, prokurori iparaqet gjykatës kërkesën për shqyrtim. Kërkesa e prokuroritdepozitohet në sekretarinë e gjykatës bashkë me aktet dhesendet e sekuestruara. Sekretaria kujdeset për njoftimin epersonit për të cilin është kërkuar ekstradimi, mbrojtësittë tij dhe përfaqësuesit eventual të shtetit kërkues, të cilët,brenda dhjetë ditëve, kanë të drejtë të shikojnë dhe të nxjerrinkopje të akteve, si dhe të këqyrin sendet e sekuestruara dhe tëparaqesin memorie”.Në përputhje me nenin 422, të Kodit të ProcedurësPenale, “Prokurori, i pandehuri dhe palët privatemund të apelojnë vendimet e gjykatës së shkallës sëparë”. Po kështu sipas nenit 498/5, “Kundër vendimittë gjykatës, lidhur me kërkesën e ekstradimit, mundtë bëhet ankim në gjykatën e apelit nga personi iinteresuar, nga mbrojtësi i tij, nga prokurori dhe ngapërfaqësuesi i shtetit kërkues, sipas rregullave tëpërgjithshme të ankimit”.Neni 8Në Republikën e Shqipërisë, ekstradimi për nëvendet e tjera të personave të cilët dyshohen përkryerjen e veprave penale, rregullohet nga aktet emëposhtme:59

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptar1. Neni 39/2 i Kushtetutës sipas të cilit, “Ekstradimimund të lejohet vetëm kur është parashikuarshprehimisht në marrëveshjet ndërkombëtare në tëcilat Republika e Shqipërisë është palë, dhe vetëmme vendim gjyqësor”.2. Konventa Evropiane “Për ekstradimin”,nënshkruar dhe ratifikuar më 19.05.1998 dhe hyrënë fuqi më 17.08.1998, protokollet e saj shtesë 1 dhe2 të ratifikuara nga Republika e Shqipërisë, si dhemarrëveshjet dypalëshe të nënshkruara me shtetetë veçanta.3. Neni 11 i Kodit Penal të Republikës së Shqipërisëdhe Titulli X i Kodit të Procedurës Penale tëRepublikës së Shqipërisë të cilët përcaktojnëmarrëdhëniet juridiksionale me shtetet e huaja.Republika e Shqipërisë, duke filluar nga viti1992 ka nënshkruar marrëveshje të ndihmësjuridike reciproke në fushën civile dhe penale meRepublikën e Greqisë - 17.05.1993, Federaten Ruse- 27.03.1995, IRJ të Maqedonisë - 15.01.1998 dheRepubliken e Turqise - 20.02.1998.Ndihma juridike në fushën penale me shtetet me tëcilat nuk ka marrëveshje në këtë fushë, rregullohetmbi bazën e parimeve të Konventës Evropiane“Për ekstradimin”, nënshkruar dhe ratifikuarmë 19.05.1998 dhe hyrë në fuqi më 17.08.1998,si dhe nga Titulli X (nenet 408-504) i Kodit tëProcedurës Penale, e cila mbulon bashkëpuniminndërkombëtar në fushën e ndihmës juridike.60

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarOrganet kryesore të ekstradimit të cilat përfshihennë procesin e pranimit dhe paraqitjes së kërkesavepër ndihmë juridike për dhe nga shtetet e huajajanëooooMinistria e Drejtësisë – Drejtoriae Marrëveshjeve Ndërkombëtare dheMarrëdhënieve Juridiksionale;Ministria e Rendit Publik – Zyra QendroreKombëtare, Interpol Tirana;Prokuroria e Përgjithshme - Drejtoria eMarëdhënieve me Jashtë;Ministria e Punëve të Jashtme – DrejtoriaKonsullore.Procedura e ekstradimit nga Shqipëria parashikohetnga dispozitat e Kodit të Procedurës Penale, të cilatjanë në përputhje të plotë me nenin 12 të KonventësEvropiane të Ekstradimit. Sipas dispozitave të Kodittë Procedurës Penale, ekstradimi lejohet vetëm mbibazën e një kërkese drejtuar Ministrisë së Drejtësisë.Kjo kërkësë mund t’i drejtohet Ministrisë sëDrejtësisë drejtëpërdrejt, ose në rrugë diplomatike,npr. Ministrisë së Punëve të Jashtme.Kërkesa për ekstradim duhet të përmbajë:a - kopjen e vendimit të dënimit me burgim ose eaktit të procedimit;b - një relacion mbi veprën penale që i ngarkohet61

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarpersonit për të cilin kërkohet ekstradimi, duketreguar kohën dhe vendin e kryerjes së veprës dhecilësimin ligjor të saj;c - teksti i dispozitave ligjore që do të zbatohen,duke treguar nëse për veprën për tëcilën kërkohet ekstradimi është parashikuar ngaligji i shtetit të huaj dënimi me vdekje;ç - të dhënat individuale dhe çdo informaciontjetër të mundshëm që shërben për të përcaktuaridentitetin dhe shtetësinë e personit, për të cilinkërkohet ekstradimi.Shteti shqiptar nuk ka paraqitur asnjë rezervëlidhur me gjuhën që do të përdoret në procedurëne ekstradimit, pra kërkesat mund të jenë në gjuhënshqipe, anglisht, ose frengjisht.Nëse për një rast të dhënë ka disa kërkesaekstradimi, Ministria e Drejtësisë cakton radhën eshqyrtimit. Për këtë qëllim ajo mban parasysh tëgjitha rrethanat e çështjes dhe veçanërisht datën emarrjes së kërkesës, rëndësinë dhe vendin e kryerjessë veprës penale ose shtetësinë dhe vendbanimine personit të kërkuar, si dhe mundësinë e njëriekstradimi nga shteti kërkues. Në qoftë se për njëshkelje të vetme ekstradimi kërkohet në të njëjtënkohë nga shumë shtete, ai i jepet shtetit ndaj tëcilit është drejtuar vepra penale, ose atij shteti mbiterritorin e të cilit është kryer vepra.62

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarMe kërkesën e shtetit të huaj, Ministria e Drejtësisëvendos nëse do ta refuzojë apo jo ekstradimin. Në rastse ajo nuk e refuzon ekstradimin, dokumentacionii dërgohet Prokurorisë së Përgjithshme e cila merrmasa për t’ia nisur prokurorit pranë gjykatëskompetente. Prokurori duhet që brenda 3-muajshnda data e mbërritjes së kërkesës për ekstradim t’aparaqesi atë para gjykatës kompetente.Gjykata mund të vendosë përkohësisht një masështrënguese para se të vijë kërkesa e ekstradimit.Kjo masë mund të vendoset kur:a - shteti i huaj ka deklaruar se kundër personit ështëmarrë një masë për kufizimin e lirisë personale osenjë vendim dënimi me burgim dhe se ka ndër mendtë paraqesë kërkesë për ekstradim;b - shteti i huaj ka paraqitur të dhëna të hollësishmepër veprën penale dhe elemente të mjaftueshmepër identifikimin e personit;c - kur ka rrezik ikjeje.Masat shtrënguese revokohen në qoftë se brendatetëmbëdhjetë ditëve dhe gjithsesi në maksimumdyzet ditë nga njoftimi i mësipërm nuk vjen nëMinistrinë e Drejtësisë kërkesa e ekstradimit dhedokumentet që i bashkëlidhen asaj.Masat shtrënguese revokohen, nëse brenda63

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptar3-muajsh nga fillimi i ekzekutimit të tyre, nuk kapërfunduar procedimi para gjykatës.Kompetenca për të vendosur masën u takon, sipasradhës, gjykatës së rrethit gjyqësor në territorin esë cilës personi ka vendbanimin, vendqëndriminapo banesën, ose gjykatës së rrethit ku ai gjendet.Në qoftë se kompetenca nuk mund të përcaktohetnë mënyrat e treguara më sipër kompetente ështëGjykata e Shkallës së Parë - Tiranë.Gjykata mund të vendosë edhe sekuestrimin eprovave materiale dhe të sendeve që i përkasinveprës penale. Nga ana tjetër Ministria e Drejtësisënjofton shtetin e huaj për zbatimin e përkohshëm tëmasës shtrënguese dhe të sekuestros eventuale.Pasi merr kërkesën e prokurorit gjykata caktonseancën dhe njofton, të paktën dhjetë ditë përpara,prokurorin, personin me të cilin është kërkuarekstradimi, mbrojtësin e tij dhe përfaqësuesineventual të shtetit kërkues. Gjykata merr të dhënadhe bën verifikimet që i çmon të nevojshme, si dhedëgjon personat e thirrur në gjykim.Gjykata jep vendim në favor të ekstradimit kur katë dhëna të rëndësishme fajësie ose kur ekziston njëvendim dënimi i formës së prerë. Në këtë rast, kurka kërkesë nga Ministria e Drejtësisë, të paraqiturnëpërmjet prokurorit, gjykata vendos paraburgimine personit që duhet të ekstradohet dhe që ndodhet nëgjendje të lirë, si dhe sekuestrimin e provave materialedhe të sendeve që i përkasin veprës penale.64

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarGjykata jep vendim kundër ekstradimit kurjanë rastet e parashikuara për mospranimin ekërkesës së ekstradimit. Në këtë rast, ekstradiminuk mund të bëhet. Kundër këtij vendimi mundtë paraqitet ankimim para gjykatës kompetente,sipas dispozitave të Kodit të Procedurës Penaletë RSH.Nuk mund të jepet ekstradimi:a - për një vepër me karakter politik ose kurrezulton që ai kërkohet për qëllime politike;b - kur ka arsye të mendohet se personi qëkërkohet do t’u nënshtrohet persekutimeve osediskriminimeve për shkak të racës, fesë, seksit,shtetësisë, gjuhës, bindjeve politike, gjendjespersonale a shoqërore ose dënimeve a trajtimevetë egra, çnjerëzore a poshtëruese ose veprimeveqë përbëjnë shkelje të një të drejte themelore tënjeriut;c - kur personi që kërkohet ka kryer një vepërpenale në Shqipëri;ç - kur ka filluar procedimi ose është gjykuar nëShqipëri edhe pse vepra është kryer jashtë shtetit;d - kur vepra penale nuk parashikohet si e tillë ngalegjislacioni shqiptar;e - kur për veprën penale është dhënë amnisti ngashteti shqiptar;65

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarf - kur personi i kërkuar është shtetas shqiptar dhenuk ka marrëveshje që të parashikojë ndryshe;g - kur është parashikuar ndjekja penale ose dënimisipas ligjit të shtetit që e kërkon.Megjithëse Kodi i Procedurës Penale nuk parashikonsi arsye refuzimi shkeljet ushtarake dhe fiskaletë parashikuara nga neni 4 dhe 5 i KonventësEvropiane të Ekstradimit, meqënëse ne Shqipëriaështë palë në këtë Konventë, detyrohet t’i zbatojëkëto dispozita.Vendimi kundër ekstradimit ndalon dhënien enjë vendimi të mëpasshëm në favor të ekstradimitsi rezultat i një kërkese të re të paraqitur për tënjëjtat fakte nga i njëjti shtet, përveçse kur kërkesambështetet në elemente që nuk kanë qenë vlerësuarnga gjykata. Kundër vendimit të gjykatës, lidhurme kërkesën e ekstradimit, mund të bëhet ankimnë gjykatën e apelit nga personi i interesuar, ngambrojtësi i tij, nga prokurori dhe nga përfaqësuesii shtetit kërkues, sipas rregullave të përgjithshmetë ankimit.Ministria e Drejtësisë disponon për ekstradiminbrenda tridhjetë ditëve nga data që vendimi igjykatës ka marrë formë të prerë. Me mbarimine këtij afati, edhe kur nuk është disponuarnga ministri, personi për të cilin është kërkuarekstradimi, në qoftë se është i burgosur, lirohet.Personi lirohet edhe në rast refuzimi të kërkesëssë ekstradimit. Ministria e Drejtësisë i komunikon66

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarshtetitkërkues vendimin dhe, kur ky është pozitiv,vendin e dorëzimit dhe datën nga fillimi i së cilësdo të jetë e mundur të veprohet. Afati i dorëzimitështë pesëmbëdhjetë ditë nga data e caktuar dheme kërkesë të arsyetuar të shtetit kërkues mundtë zgjatet edhe pesëmbëdhjetë ditë të tjera. Kur kashkaqe që nuk varen nga palët, mund të caktohet njëdatë tjetër dorëzimi, por gjithmonë duke u zbatuarafatet e caktuara më lart. Vendimi i ekstradimite humbet fuqinë dhe i ekstraduari lirohet kurshteti kërkues nuk vepron, në afatin e caktuar, përmarrjen në dorëzim të të ekstraduarit.Ekzekutimi i ekstradimit pezullohet kur iekstraduari duhet të gjykohet në territorin eshtetit shqiptar ose duhet të vuajë një dënim përvepra penale të kryera para ose pas asaj për të cilënështë dhënë ekstradimi. Por, Ministria e Drejtësisëpasi dëgjon autoritetin procedues kompetent tështetit shqiptar ose atë të ekzekutimit të dënimit,mund të urdhërojë dorëzimin e përkohshëm nështetin kërkues të personit që duhet ekstraduar,duke përcaktuar afatet dhe mënyrën e veprimit.Ministria mund të bjerë dakord që dënimi i mbeturtë vuhet në shtetin kërkues (neni 500 i K.P.P.).Neni 9Shqipëria është palë në Konventën Evropiane “Përndihmën e ndërsjelltë në çështjet penale”, dheprotokollet e saj shtese, nënshkruar më 19.05.1998,ratifikuar me 04.04.2000 dhe hyrë në fuqi përRepublikën e Shqipërisë me 03.07.2000.67

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNë bazë të ratifikimit të kësaj Konvente, Republikae Shqipërisë merr përsipër dhënien e ndihmës sëduhur reciproke në çështjet penale në përputhjeme dispozitat e konventës.Gjithashtu, Shqipëria është palë në KonventënEvropiane “Për transferimin e procedimevenë çështjet penale”, nënshkruar më 19.05.1998,ratifikuar me 04.04.2000 dhe hyrë në fuqi më05.07.2000. Në lidhje me Protokollin shtese tëMarrëveshjes Evropiane “Për transmetimin ekërkesave për ndihmë juridike”, nënshkruarmë 12.11.2001 dhe ratifikuar nga Kuvendi, ështëdepozituar instrumenti i ratifikimit.Procedura e komunikimit ndërmjet Shqipërisëdhe vendeve të tjera në fushën e ndihmës sëndërsjelltë juridike në çështjet penale, rregullohetnga marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara dhelegjislacioni Kodi i Procedurës Penale të Republikëssë Shqipërisë. Në këtë mënyrë sipas nenit 505 tëkëtij kodi, “Ministria e Drejtësisë vendos që t’ijepet rrugë letërporosisë së një autoriteti të huajpër komunikimet, njoftimet dhe për marrjen eprovave, përveçse kur çmon se veprimet e kërkuararrezikojnë sovranitetin, sigurimin, ose interesa tërëndësishme të shtetit. Ministria nuk i jep rrugëletërporosisë kur del e qartë se veprimet e kërkuarajanë të ndaluara shprehimisht nga ligji ose kurvijnë në kundërshtim me parimet themelore tërendit juridik shqiptar. Ministria nuk i jep rrugëletërporosisë edhe kur ka arsye të bazuara për të68

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarmenduar se konsideratat lidhur me racën, fenë,seksin, kombësinë, gjuhën, bindjet politike apogjendjen shoqërore mund të ndikojnë negativishtnë zhvillimin e procesit, si dhe kur nuk del që ipandehuri të ketë shprehur lirisht pëlqimin e tijpër letërporosinë. Në rastet kur letërporosia ka siobjekt thirrjen e një dëshmitari, të një eksperti a tënjë të pandehuri para autoritetit gjyqësor të huaj,Ministria e Drejtësisë nuk i jep rrugë letërporosisëkur shteti kërkues nuk jep garancinë e duhur përpaprekshmërinë e personit të thirrur. Ministriaka të drejtë të mos i japë rrugë letërporosisëkur shteti kërkues nuk jep garancinë e duhur tëreciprocitetit”.Ministria e Drejtësisë në bashkëpunim me organet edrejtësisë shqiptare dhe organet e huaja të drejtësisepër vitin 2002 ka ekzekutuar rreth 650 praktika nëkuadrin e ndihmës juridike.Burimi: Ministria e Drejtësisë.Neni 10Aktualisht, aktiviteti dhe praktika e sistemit tëburgjeve bazohet në një paketë aktesh ligjore, ecila konsiderohet me vlerë thelbësore në drejtimtë ndërtimit të një shteti demokratik. Kjo paketëligjore përbëhet nga:oLigji nr. 8321, datë 02.04.1998, “Për Policinëe Burgjeve”,69

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptaroooLigji nr.8328 datë 16.04.1998, “Për të drejtatdhe trajtimin e të dënuarve me burgim”(ndryshuar) dheLigji nr. 8331, datë 21.04.1998, “Përekzekutimin e vendimeve penale”.Në zbatim të këtyre akteve ligjore u hartuadhe miratua Rregullorja e Përgjithshme eBurgjeve (2010).Në bazë të nenit 18 të ligjit 8328 datë 16.04.1998, “Përtë drejtat dhe trajtimin e të dënuarve me burgim”dhe Rregullores së Përgjithshme të Burgjeve,institucionet e vuajtjes së dënimit (burgjet), kanëpërgatitur rregulloret përkatëse.Stafi i burgjeve (civil apo ushtarak), administronveprimtarinë në burgje në përputhje me dispozitatligjore e nënligjore. Rastet e përdorimit të forcës janëtë përcaktuara shprehimisht në ligj dhe përdorimii saj konsiderohet si mjeti i fundit për zgjidhjen enjë konflikti apo situate të caktuar. Sipas nenit 48të Rregullores së Përgjithshme të Burgjeve, “Stafittë burgjeve i ndalohet të kryejë ndaj të dënuarve veprimetë pabazuara në ligj, ndërshkime apo trajtime çnjerëzoreapo denigruese, si dhe çdo lloj torture”. Kjo dispozitëështë e përfshirë edhe në të gjitha rregulloret eveçanta të institucioneve të dënimit.Ligji nr. 8321, datë 02.04.1998, “Për Policinë eBurgjeve”, neni 8 parashikon se: “Armatimi nukmund të mbahet në mjediset e brendshme të burgut të70

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptardestinuara për qendrim dhe përdorim nga të dënuarit,por vetëm në mjedise jashtë tyre dhe në shërbimet eshoqërimit jashtë institucionit. Llojet, normat, rastetdhe mënyra e vënies në përdorim të armatimit vetjak,bëhet vetëm në rastet e parashikuara me ligjin “PërPolicinë e Rendit”. Mjetet e tjera të forcës vihen nëpërdorim vetëm me urdhër të drejtorit të Policisë nëDrejtorinë e Përgjithshme të Burgjeve ose në rastetë jashtëzakonshme me urdhër të shefit të Policisësë Institucionit”.Neni 11Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, neni 28parashikon se, “Kushdo, të cilit i hiqet liria, ka tëdrejtë të njoftohet menjëherë në gjuhën që ai kupton,për shkaqet e kësaj mase, si dhe për akuzën që i bëhet.Personi, të cilit i është hequr liria, duhet të njoftohet senuk ka asnjë detyrim të bëjë ndonjë deklaratë dhe ka tëdrejtë të komunikojë menjëherë me avokatin, si dhe t’ijepet mundësia për realizimin e të drejtave të tij. Personi,të cilit i është hequr liria, duhet të dërgohet brenda 48orëve përpara gjyqtarit, i cili vendos paraburgimin oselirimin e tij jo më vonë se 48 orë nga çasti i marrjes sëdokumenteve për shqyrtim. I paraburgosuri ka të drejtëtë ankohet kundër vendimit të gjyqtarit. Ai ka të drejtë tëgjykohet brenda një afati të arsyeshëm ose të procedohet ilirë përkundrejt një garancie pasurore sipas ligjit. Në tëgjitha rastet e tjera, personi, të cilit i hiqet liria në rrugëjashtëgjyqësore, mund t’i drejtohet në çdo kohë gjyqtarit,i cili vendos brenda 48 orëve për ligjshmërinë e kësajmase. Çdo person, të cilit i është hequr liria sipas nenit71

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptar27, ka të drejtën e trajtimit njerëzor dhe të respektimittë dinjitetit të tij.Neni 148 i Kushtetutës parashikon se: “Prokuroriaushtron ndjekjen penale, si dhe përfaqëson akuzënnë gjyq në emër të shtetit. Prokuroria kryen edhedetyra të tjera të caktuara me ligj. Prokurorëtjanë të organizuar dhe funksionojnë pranësistemit gjyqësor si një organ i centralizuar. Nëushtrimin e kompetencave të tyre prokurorët unënshtrohen Kushtetutës dhe ligjeve”. Në vijim,neni 149/4 parashikon se “Prokurori i Përgjithshëminformon herë pas here Kuvendin për gjendjen ekriminalitetit”.Ligji nr. 8737, datë 12.02.2001 “Për Organizimindhe Funksionimin e Prokurorisë në Republikën eShqipërisë”, neni 4 parashikon se: “Prokurorët nëushtrimin e detyrës u nënshtrohen Kushtetutësdhe ligjeve. Prokurorët i ushtrojnë kompentencate tyre duke respektuar parimet e procedimit tëdrejtë, të barabartë e të rregullt ligjor dhe mbrojtjessë të drejtave, interesave dhe lirive të ligjshme tënjeriut. Urdhrat dhe udhëzimet e prokurorit më tëlartë jepen me shkrim dhe janë të detyrueshme përprokurorin më të ulët. Prokurorët marrin masa përushtrimin e ndjekjes penale, zbatimin e udhëzimeveqë jepen në përputhje me ligjin, të vendimeve penaledhe të urdhrave të gjykatës, si dhe ndihmojnë nëmiradministrimin e drejtësisë”.72

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarPANORAMA09.06.2009E liron Gjykata e Lartë, i burgosuri mbetet 12ditë në qeliLirohet nga gjykata, i burgosuri qëndron dy javëmë tepër në qeli. Shkak për mbajtjen e tij në burg,edhe pasi kishte përfunduar dënimin, është bërënjë vendim gjykate, i cili duhej të mbërrinte nëinstitucionit e ekzekutimit të vendimeve penale,Peqin, menjëherë pas shpalljes. i riu Altin Shuli,29 vjeç nga fshati Kukur i Gramshit, i dënuarpër vjedhje, ndodhej duke vuajtur dëniminnë burgun e Peqinit. Pak kohë më parë, ai kaparaqitur kërkesë për ulje dënimi në Gjykatën eElbasanit, ku pas shqyrtimit togat e zeza i kanëulur dy muaj burg. Në këtë mënyrë, dënimi i tij,i cili ishte drejt fundit, llogaritej të përfundontetre ditë më pas. Në këtë proces ka marrë pjesënjë përfaqësues nga zyra juridike e burgut, icili është njohur me vendimin e gjykatës. Porpasi është plotësuar afati i dënimit, i riu nukështë liruar me argumentet se në gjykatë nukkishte mbërritur zyrtarisht vendimi i gjykatës.i burgosuri ka kundërshtuar, duke pretenduarse institucioni i burgut ka pasur përfaqësues nëgjyq dhe për pasojë duhet të pranohej i mirëqenëshpallja e vendimit nga gjyqtari i çështjes. Përmë tepër, sipas të burgosurit, institucioni ivuajtjes së dënimit duhet të njihej me një kopjetë vendimit të shkurtuar, ndërsa vendimi iarsyetuar të mbërrinte më vonë. Pasi nuk ështëliruar ditën e përcaktuar nga gjykata, i burgosurika paraqitur ankesë në institucionin e Avokatittë Popullit, ku përfaqësues të këtij institucionikanë bërë verifikime në burgun e Peqinit.73

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarSkënder Haluca, komisionari i Avokatit tëPopullit për Burgjet, pohoi dje se janë dhjetëraraste kur të burgosur të ndryshëm vuajnë nëqeli disa ditë më tepër nga dënimi, por nukkanë munguar edhe rastet ekstreme ku tëburgosurit kanë qëndruar edhe me muaj tëtërë në burg, për shkak të mos zbardhjes sëvendimeve të gjykatave apo mos ekzekutimittë vendimeve gjyqësore nga institucionet eprokurorisë. Ndërkohë, për rastin e 29-vjeçaritShuli, ka rezultuar se vendimi gjyqësor, idërguar zyrtarisht, ka mbërritur në burg rrethdy javë pas gjyqit, më datë 1 korrik, kohë në tëcilën është bërë lirimi i të burgosurit. Tashmëai i është bashkuar familjes së vet në fshatinKukur të Gramshit, ndërsa rasti i tij i është shtuaratyre të tjerëve, që për shkaqe burokratike kanëqëndruar në qeli më tepër se dënimi.20.7.2009Vonohet vendimi, 2 javë në burgLirohet nga gjykata, i burgosuri qëndron dyjavë më tepër në qeli. Shkak për mbajtjene tij në burg, edhe pasi kishte përfunduardënimin, është bërë një vendim gjykate,i cili duhej të mbërrinte në institucionit eekzekutimit të vendimeve penale, Peqin,menjëherë pas shpalljes. i riu Altin Shuli, 29vjeç nga fshati Kukur i Gramshit, i dënuarpër vjedhje, ndodhej duke vuajtur dëniminnë burgun e Peqinit. Pak kohë më parë,ai ka paraqitur kërkesë për ulje dënimi nëGjykatën e Elbasanit, ku pas shqyrtimit togate zeza i kanë ulur dy muaj burg.74

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNë këtë mënyrë, dënimi i tij, i cili ishte drejtfundit, llogaritej të përfundonte tre ditëmë pas. Në këtë proces ka marrë pjesë njëpërfaqësues nga zyra juridike e burgut, icili është njohur me vendimin e gjykatës.Por pasi është plotësuar afati i dënimit, i riunuk është liruar me argumentet se në gjykatënuk kishte mbërritur zyrtarisht vendimi igjykatës. i burgosuri ka kundërshtuar, dukepretenduar se institucioni i burgut ka pasurpërfaqësues në gjyq dhe për pasojë duhettë pranohej i mirëqenë shpallja e vendimitnga gjyqtari i çështjes. Për më tepër, sipas tëburgosurit, institucioni i vuajtjes së dënimitduhet të njihej me një kopje të vendimit tëshkurtuar, ndërsa vendimi i arsyetuar tëmbërrinte më vonë. Pasi nuk është liruarditën e përcaktuar nga gjykata, i burgosurika paraqitur ankesë në institucionin eAvokatit të Popullit, ku përfaqësues të këtijinstitucioni kanë bërë verifikime në burgune PeqinitSipas nenit 56 të të njëjtit ligj, “Ministri i Drejtësisëkontrollon në mënyrë të planifikuar ose në bazë tëinformacioneve të dhëna nga organe, institucioneose persona të interesuar, ligjshmërinë e veprimtarisësë prokurorëve. Objekti i kontrollit të Ministrisë sëDrejtësisë në organin e prokurorisë është:a)ndjekja e ecurisë së çështjeve që përmbahennë rekomandimet vjetore të dhëna nga Këshilli iMinistrave për luftën kundër kriminalitetit;75

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarb)respektimi i afateve të hetimit;c)respektimi i afateve të paraburgimit;ç) respektimi i të drejtave të njeriut dhe lirivethemelore të subjekteve të procedimit penal dhe,në veçanti, të të ndaluarve dhe të arrestuarve;d)rregullshmëria dhe vijueshmëria e kryerjes tëveprimeve hetimore; dh) respektimi i detyrimitligjor të prokurorit për fillimin e ndjekjes penale;e)ecuria e politikës penale dhe, në veçanti, epolitikës së dënimeve që ndiqet nga prokurorët:ë) rregullshmëria e mbajtjes dhe administrimit tëstatistikave dhe regjistrimit të veprave penale;f)respektimi i parimeve të drejtësisë, barazisëdhe ligjshmërisë së veprimtarisë së prokurorit nëmarrëdhëniet e tij me subjektet e tjera të procedimitpenal.Kontrolli në çdo rast duhet të jetë i paralajmëruardhe për çështje për të cilat kanë përfunduar hetimetparaprake. Për rezultatin e kontrollit vihet në dijeniPresidenti i Republikës, Prokurori i Përgjithshëmdhe prokurori, veprimtaria e të cilit ka qenë objektkontrolli”.Në bazë të nenit 2 të Kodit të Procedurës Penale,Dispozitat procedurale caktojnë rregullat përmënyrën e ushtrimit të ndjekjes penale, të hetimitdhe gjykimit të veprave penale, si dhe të ekzekutimittë vendimeve gjyqësore. Këto rregulla janë të76

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptardetyrueshme për subjektet e procedimit penal, përorganet shtetërore, personat juridikë dhe shtetasit.Duke vijuar nenet 5 dhe 38 të Kodit parashikojnëse, Liria e personit mund të kufizohet me masa sigurimivetëm në rastet dhe mënyrat e përcaktuara me ligj.Askush nuk mund t’i nënshtrohet torturës, dënimit apotrajtimit poshtërues. Të dënuarve me burgim u sigurohettrajtimi njerëzor dhe rehabilitimi moral.përcaktuar meligj. Askush nuk mund t’i nënshtrohet torturës, dënimitapo trajtimit poshtërues. Të dënuarve me burgim usigurohet trajtimi njerëzor dhe rehabilitimi moral.I pandehuri, edhe kur është me masë sigurimiizoluese ose kur i është hequr liria për çdo llojshkaku tjetër, merret në pyetje i lirë, përveç rastevekur duhen marrë masa për të parandaluar rrezikune ikjes ose të dhunës. Nuk mund të përdoren, as mepëlqimin e të pandehurit, metoda ose teknika për tëndikuar mbi lirinë e vullnetit ose për të ndryshuaraftësinë e kujtesës e të vlerësimit të fakteve. Parase të ketë filluar pyetja, të pandehurit i shpjegohetse ka të drejtë të mos përgjigjet dhe se edhe po tëmos përgjigjet, procedimi do të vazhdojë.Rasti Petrit Leka (Intervistuar më 2 Shtatorne Ali Demi)Eshte arrestuar me date 26 qershor te 2007dhe eshte denuar 3.5 vjet per vjedhje. Eshtendaluar nga policia e komisariatit nr.3 tekautobuzat e bankes ne qender te Tiranes.Sipas tij ai eshte akuzuar dhe denuarpadrejtësisht per shkak te precedentëve tetij penal per vjedhje.77

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarKjo ka sjelle qe ne momentin e arrestimitndaj tij te jete ushtruar dhune e pamasefizike; eshte goditur me grushta ne pjese tendryshme te trupi, eshte goditur me shkopagoma nga tre efektive te policise dhe nemomentin qe ka rene ne toke eshte goditurme shkelma. I gjithe momenti i ndalimi kandodhur ne sy te njerezve përreth. Gjateprocesit te marrjes ne pyetje nuk ka qeneavokati prezent dhe eshte detyruar tefirmosi pa lexuar procesverbalin. Per shkakte demtimeve fizike si pasoje e dhunes P.Tka kërkuar ndihme mjekësore e cila nuk ieshte ofruar. Ne momentin e paraqitjes negjyq-paraprak demtimet e tij fizike (syri inxire, veshtiresi ne te ecuar) kane qene tedukshme por as prokurori, gjykatësi dheavokati perfaqesues (avokat shtetëror) nuke kane ngritur si ceshtje keqtrajtimin.Organi procedues i shpjegon të pandehurit, nëformë të qartë dhe të përpiktë, faktin që i atribuohet,e njeh me provat që ekzistojnë kundër tij dhe, kurhetimet nuk dëmtohen, i tregon burimet e tyre.Organi procedues e fton atë të shpjegojë gjithçkaqë çmon të dobishme për mbrojtjen e tij dhe ibën drejtpërsëdrejti pyetje. Kur i pandehuri nukpranon të përgjigjet kjo shënohet në procesverbal.Në procesverbal shënohen, kur është e nevojshme,edhe tiparet fizike dhe shenjat e veçanta eventualetë të pandehurit (neni 39).Sipas procedurës prokurori verifikon identitetinpersonal të të pandehurit, moshën e tij, personalitetin78

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptare të pandehurit të mitur dhe përgjegjshmërinë e tëpandehurit. Në rastet kur del se gjendja mendore etë pandehurit është e tillë që pengon pjesëmarrjene vetëdijshme në procedim, organi që procedonmerr vendim për pezullimin e procedimit, porgjithnjë kur nuk duhet të merret vendim pafajësieose pushimi.Me vendimin e pezullimit organi që procedon icakton të pandehurit një kujdestar të posaçëm, tëcilit i jepen të drejtat e përfaqësuesit ligjor. Kundërvendimit të pezullimit mund të bëhet rekurs nëGjykatën e Kasacionit nga prokurori, i pandehuriose mbrojtësi i tij. Pezullimi nuk pengon organinprocedues që të marrë prova që mund të çojnë nëpafajësinë e të pandehurit dhe kur vonesa paraqetrrezik, çdo provë tjetër të kërkuar nga palët. Nëveprimet që duhet të kryhen rreth personit të tëpandehurit, si dhe në ato ku i pandeduri ka tëdrejtë të jetë i pranishëm merr pjesë kujdestari iposaçëm i tij.Në çdo rast kur gjendja mendore e të pandehurittregon se ai duhet të kurohet, gjykata, vendos, edhekryesisht shtrimin e të pandehurit në një institucionpsikiatrik. Kur është vendosur ose duhet vendosurmasa mjekësore e detyrueshme për të pandehurin,gjykata urdhëron që i pandehuri të ruhet në njëinstitucion psikiatrik. Gjatë hetimeve paraprake,prokurori i kërkon gjykatës të vendosë për shtrimine të pandehurit në një institucion psikiatrik dhekur vonesa paraqet rrezik, urdhëron shtrimin e79

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarpërkohshëm deri në marrjen e vendimit nga gjykata(neni 46).Rasti Mensur Bushati, minoren (Intervistuarmë 30 Gusht ne Vlore)Eshte arrestuar me 9 gusht te ketij viti neVlore me akuzen vjedhje ne bashkëpunim.Dhuna fizika dhe dhuna psikologjike kandodhur ne komisariat dhe ne momentin emarrjes ne pyetje nga oficeret e policise. Nemomentin e marrjes ne pyetje nuk ka qeneprezent avokati, psikologu/punonjësi socialdhe per me shume gjate tre diteve eshtemarre disa here ne pyetje ku ne cdo sesionte marrjes ne pyetje ka qene subjekt i dhunesfizike dhe psikologjike; Shenja te dukshme telidhura me dhunen nuk ka patur, por mosinformimine aksesin tek doktori te M.B kasjelle mos-kerkimin e doktorit per efektetdytesore te lidhura me dhunen (dhimbjekoke, kyçes, pagjumesi, etj). Familja e tij eshteinformuar vetem ne momentin e ardhjes neambientet e paraburgimit Vlore.Në vijim sipas Kodit të Procedurës Penale tëRepublikës së Shqipërisë, Oficerët dhe agjentët epolicisë gjyqësore që kanë kryer një arrestim osendalim ose kanë marrë në dorëzim të arrestuarin,njoftojnë menjëherë prokurorinë e vendit ku ështëkryer arrestimi ose ndalimi.80

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarRasti Sefedin Elezi (Intervistuar më 8Shtator ne Fushe-Kruje)Eshte arrestuar ne 20 maj te 2007 ne unazene Elbasanit. Arrestimi i tij ka ndodhur neoren 12 te drekes nga efektivat e policise tekomisariatit te Elbasanit. S.E eshte nenshtetasMaqedonas dhe ndaj tij rendon akuza etrafikimit te lendeve narkotike. Per keteakuze eshte denuar 15 vite burg. Momentii ndalimi ka patur tjekalim te perdorimitte forces nga ana e policise Pjesen mekulminante procesi i marrjes ne pyetje kaarritur kur S.E gjate procesit te marrjes nepyetje eshte goditur ne sy te bashkeshortesse tij. Gjate procesit te marrjes ne pyetje nukka qene present avokati dhe kur nga S.E eshtekerkuar te lexohej proces-verbali perpara seta firmoste, karshi tij eshte ushtruar perseridhune fizike duke e detyruar te firmostepa lexuar. Ndihma mjeksore eshte kerkuarvete nga S.E per nje semundje kronike qeai vuante. Kjo ndihme i eshte ofruar neambientet e komisariatit vetem diten e tretete kerkeses se tij.Ato i bëjnë të ditur të arrestuarit ose të ndaluaritse nuk ka asnjë detyrim të bëjë ndonjë deklaratë, sidhe të drejtën që ka për të zgjedhur mbrojtës dhenjoftojnë menjëherë mbrojtësin e zgjedhur ose atëtë caktuar kryesisht nga prokurori.81

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarRasti Edmir Hasneziraj (Intervistuar më 8Shtator ne Fushe-Kruje)Eshte arrestuar me 17 nentor te 2008. Dhunafizike dhe psikologjike karshi tij ka ndodhurne momentin e marrjes ne pyetje, ku prezentkane qene tre oficer policie te gjyqësorit dhenje polic me maske.Oficerët dhe agjentët e policisë gjyqësore e vënëtë arrestuarin ose të ndaluarin në dispozicion tëprokurorit, në dhomat e paraburgimit, sa më shpejt,nëpërmjet dërgimit të procesverbalit përkatës. Kur iarrestuari ose i ndaluari është i sëmurë ose i mitur,prokurori mund të urdhërojë që ai të mbahet në ruajtjenë banesën e tij ose në një vend tjetër të ruajtur.Rasti Miljan Buzi (Intervistuar më 10Shtator ne Vaqar)Eshte arrestuar me date 22 shkurt te 1997 neqytetin e Fierit dhe eshte denuar per vrasje.Ne momentin e arrestimi ai ka qene 15 vjec.Ndaj tij eshte ushtruar dhune e pamase fizikedhe psikologjike qe ne momentin e ndalimit,procesit te marrjes ne pyetje dhe ne ambientete paraburgimit. përpara se ta merrnin nepyetje e kane lene 6 ore te prangosur nebiruce. Gjate procesit te marrjes ne pyetjenuk ka qene prezent as avokati/psikologu/punonjësi social dhe nuk i jane përgjigjurkerkeses se tij per te njoftuar familjen.Megjithese kerkeses se tij ndihma mjekësorenuk i eshte ofruar ne asnjë moment.82

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarPolicia gjyqësore, me pëlqimin e të arrestuaritose të ndaluarit, duhet të lajmërojë pa vonesëfamiljarët. Kur i arrestuari ose i ndaluari është imitur lajmërohet detyrimisht prindi ose kujdestari(neni 255).Rasti Selim Rama (Intervistuar më 2 Shtatorne Ali Demi)Eshte arrestuar me 11 dhjetor te 2008 tezona e trenit. Ai eshte akuzuar dhe denuarper vjedhje. Momenti i arrestimit te tij kaqene ne flagrance, ai eshte ndaluar nga treefektiva te policise te rajonit nr.3 Tirane.Momenti i ndalimit te tij ka pasur perdorimte tejkaluar te perdorimit te forces dhepresione psikologjike nga ane e policise. Dhese S.R nuk ka shfaqur rezistence efektivate policise ne momentin e ndalimit i kanedrejtuar armet duke e kercenuar per jeten.Ne momentin e marrjes ne pyetje nuk kaqene present avokati dhe i eshte mohuare drejta per tu informuar mbi akuzat ndajtij.”dhe une u detyrova te firmosja sa teme rrihnin prap”.Ne komisariat per shkaktte dhunes te ushtruar ndaj tij ka kerkuarndihme mjeksore per te caren ne balle dhelezionet ne duar. Kjo ndihme mjeksore nuki eshte ofruar. Ne gjyqin paraprak S.R kaparaqitur vete ankesen prane gjykatesit perperdorim dhune, e cila eshte hedhur poshtenga prokurori duke e arsyetuar qe shenjatjane pasoje e vetedemtimit te akuzuarit nemomentin e arrestimit.83

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNdihma e pare mjeksore per demtimeti eshte ofruar nga mjeku i paraburgimitne momentin e pare te hyrjes se tij neparaburgim.Prokurori merr në pyetje të arrestuarit ose tëndaluarin në prani të mbrojtësit të zgjedhur osetë caktuar kryesisht. Ai i njofton të arrestuarinose të ndaluarit faktin për të cilin procedohet dhearsyet e marrjes në pyetje, duke i treguar të dhënatnë ngarkim të tij dhe, kur nuk i shkaktohet dëmhetimeve, edhe burimet” (neni 256).Rasti E.N (Intervistuar më 14 Shtator neShen Koll)Eshte arrestuar me date 1 Janar 2005, mbite ka patur renduar akuza per vrasje nemungese te vitit 2002. Ai eshte arrestuarmbas nje operacioni te komisariatit te Lacitper kapjen e tij. Arrestimi i tij ka ndodhur neliqenin e “Fushe Kuqes” ku ai ka qene per tepeshkuar me te vëllain. Si pasoje e dhunesse infliktuar E.N ka patur demtime te rendafizike si te care ne koke, te cara dhe grevishtjene duar, te gervishtuara dhe te ënjtura nefytyre, te nxira ne pjese te ndryshme te trupit,per keto demtime ai ka kërkuar ndihmemjekësore. qe nuk i eshte ofruar absolutisht.Per kete ai shprehet...“sikur te isha kafshe,mu mbyllen plaget vete“.Në bazë të nenit 46 të ligjit nr.8328 datë 16.04.1998“Për të Drejtat dhe Trajtimin e të Dënuarve me84

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarBurgim”, “Në institucionet, izolimi vendoset:-kur parashikohet për arsye shëndetësore;-në ekzekutim të masës së vendosjes në regjim tëmbikëqyrjes së veçantë;-në rastet e parashikuara në nenin 13 të këtij ligji;-në të gjitha rastet e personave të arrestuar dhe tëndaluar.Neni 57 parashikon se, “Nuk lejohet përdorimi i forcësfizike ndaj të dënuarve, nëse nuk është e domosdoshmepër të ndaluar aktet e dhunshme, tentativat e largimitnga institucioni, si dhe për mposhtjen e kundërshtimitedhe kur ai është pasiv, në zbatimin e urdhrave të dhëna.Personeli, i cili për çdo lloj arsye ka përdorur forcënfizike ndaj të dënuarve, duhet menjëherë të verë në dijenime shkrim drejtorin e institucionit, i cili nga ana e tijbën kontrollin dhe siguron ndihmën shëndetësore të tëdënuarve dhe vetëm pas kësaj verifikon çështjen. Mjetete shtrëngimit fizik nuk mund të përdoren si ndëshkim,por vetëm në rastet që parashikohen shprehimisht nërregullore dhe për të shmangur përpjekjet për largiminnga institucioni, dhunën ndaj personave, dëmtimine sendeve, si dhe për të garantuar shëndetin e vetë tëdënuarit. Përdorimi i mjeteve të shtrëngimit fizik duhettë jetë i kufizuar në kohë dhe për kalimin për një periudhëmbi 72 orë duhet të merret miratimi i prokurorit. Gjatështrëngimit fizik, i dënuari duhet të jetë nën kontrolline vazhdueshëm të shërbimit shëndetësor”85

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNë rregulloren e burgjeve përcaktohen llojet, natyrae forces dhe e mjeteve të shtrëngimit dhe rregullate përdorimit të tyre me funksion parandalues dhenë përputhje me individualitetin e të dënuarit.Ndalohet përdorimi i mjeteve të forcës dhe atyreshtrënguese, që formojnë armë ose i lëndëvenarkotike në kuptim të Kodit Penal, si dhe atoqë kanë natyrë torturuese dhe hipnoze. Policët eshërbimit brenda institutit nuk duhet të mbajnëarmë, me përjashtim të rasteve të parashikuar nëligjin “Për Policinë e Burgjeve”.Prokurorët në shkallë vendi, në ushtrimin efunksionit të ndjekjës penale në fazën e hetimeveparaprake mbikqyrin ligjshmërinë e veprimtarisësë oficerëve/agjentëve të policisë gjyqësore dukesynuar respektimin e këtyre parimeve dhe normaveprocedurale penale, që parashikojnë kushtet dhekriteret për arrestimin në flagrancë, ose ndalimindhe që ndalojnë sjellje apo veprime të paligjshmegjatë procedimit të tyre.Zbatimi i ligjit dhe rregullave në institucionet evuajtjes së dënimit, realizimi dhe mbrojtja e tëdrejtave të të dënuarve mbikëqyret nga prokurorii caktuar posaçërisht në prokurorinë e territorit nëtë cilin ndodhet institucioni. Në burgjet e sigurisë sëlartë mbikëqyrja bëhet nga prokurorë të autorizuarnga Prokurori i Përgjithshëm. Në të gjithakategoritë e institucioneve për zbatimin e ligjit dherregullave përkatëse, të drejtën e kontrollit e kaedhe Këshilli i Mbikëqyrjes, krijuar në bazë të ligjit86

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptar“Për vënien në ekzekutim të vendimeve penale”.Mbi bazë kërkese, ankese ose kryesisht, ai ka tëdrejtë të bëjë të gjitha verifikimet e nevojshme dhe,mbi bazën e tyre, të kërkojë marrjen e masave ngadrejtoria e institucionit, t’i rekomandojë prokuroritushtrimin e kompetencave ose t’i paraqesë kërkesadrejtpërdrejt gjykatës kompetente.Prokurori duhet të mbikqyrë drejtpërdrejt,periodikisht ose pa paralajmërim institucionete ekzekutimit të dënimeve me burgim, duke ushoqëruar, kur është rasti, nga specialistë të fushavepërkatëse. Për konstatimet dhe për parregullsitëapo pengesat në drejtim të kompetencës së tij tëmbikëqyrjes, prokurori, paraqet kërkesë te drejtorii institucionit për rivendosjen e menjëhershme tëligjit apo rregullit të shkelur, për realizimin e sëdrejtës së të dënuarit, si dhe nisjen e procedimitdisiplinor, administrativ apo të zhdëmtimit ndajshkaktarëve, përveç kur është vendi për procedimpenal.Kur kërkesa e prokurorit nuk merret në konsideratëdhe në të gjitha rastet kur rivendosja e ligjit, rregullitapo e së drejtës të shkelur është kompetencëe gjykatës sipas kësaj ligje ose organeve tëtjera kompetente, çështja u paraqitet atyre përshqyrtim.Neni 70 i ligjit nr.8328 datë 16.04.1998 “Për tëDrejtat dhe Trajtimin e të Dënuarve me Burgim”parashikon mënyrën e realizimit të mbikqyrjes87

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarsë vuajtjes së dënimit nga ana e prokurorit e cilazhvillohet nëpërmjet:1.marrjes dhe evidentimit të njoftimit përekzekutimin e vendimit me burgim nga administratae institucionit;2.pranimit të ankesave dhe kërkesave nga tëdënuarit, me shkrim ose drejtpërdrejt;3.marrjes së informacionit, ankesave dhe kërkesavetë të dënuarve, kërkesave të Këshillit të Mbikëqyrjesose nga persona që kanë statusin e vizitorit, sipasnenit 41 të ligjit nr.8328 datë 16.04.1998 “Për tëDrejtat dhe Trajtimin e të Dënuarve me Burgim”,ose të organeve shtetërore apo organizatave joqeveritare, të cilat kanë kontrolluar apo vizituarinstitucionin sipas kompetencës që u njeh ligji oseme autorizim, si dhe nga avokati i të dënuarit;4. kërkimit të informacioneve nga administrata einstitucionit;5. verifikimit mbi dokumente, në objekte, pajisjedhe mjedise brenda dhe jashtë institucionit, qëkanë lidhje me të dënuarit. Kur është vendi,bëhen verifikime edhe në vetë personin e dënuarose punonjësve të institucionit. Për realizimine mbikëqyrjes prokurori mund të marrë edhespecialistë të fushave përkatëse. Në çdo rast dhepavarësisht nëse konstatohen shkelje e parregullsi,gjatë verifikimit, prokurori mban procesverbal,i cili nënshkruhet nga drejtori i institucionit ose88

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptari ngarkuari prej tij, me të drejtën e pasqyrimit tëobservacioneve.Nëpërmjet mbikqyrjes së veprimtarisë së agjentëve/oficerëve të policisë gjyqësore ndaj të shoqëruarvedhe të paraburgosurve, si dhe praktikës së disaprocedimeve penale për veprime arbitrare të disapunonjësve të Policisë së Shtetit janë evidentuarraste të keqtrajtimit të të shoqëruarve, të arrestuarvenë flagrancë, ose të ndaluarve, si gjatë marrjes nëpyetje në Drejtoritë, ose Komisariatet e Policisë nëdisa rrethe, ashtu edhe nëpërmjet mbajtjes së tëshoqëruarve tej afatit ligjor në këto ambiente.Rasti Baki Barashima (Intervistuar më 8Tetor ne Fushe Kruje)Eshte arrestuar me 4 shtator te 2006 meakuzen per vrasje. tete polica me uniformedhe nje shef krimesh civil, e kane prangosurpa asnjë lloj dhune fizike. Mbasi kanepërshkruar 200m rruge larg shtepise setij, policia ka ndaluar furgonin dhe kaneushtruar dhune fizike dhe psikologjike ndajtij. Ne komisariat me kerkese te tij per plagete marra nga keqtrajtimet, i eshte mohuarndihma mjekësore. Ka patur shenja fizike;te nxira ne forme topi nga hijet (pjesa ebrinjeve), siper stomakur (poshte gjoksit),mbrapa kokes ka pasur nje te fryre ne formetopi (me diamet 1.5 cm) e cila ka ndenjur efryre (mbi niveluar) me shume se gjashtemuaj. Dhe qe mbas dites se keqtrajtimit kafilluar te vuaj nga tensioni i larte89

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarMbi bazën e kallëzimeve, ankimeve dhe nëpërmjetiniciativës vetjake, prokurorët kanë filluarprocedimin penal për rastet e konstatuara të dhunësdhe/ose keqtrajtimeve në dëm të shëndetit, të tëparaburgosurve, duke hetuar në kohë këto çështjepër të vënë fajtorët para përgjegjësisë penale.Rasti ELIDON ABRAHANI (Intervistuarmë 8 Tetor ne Fushe Kruje)Eshte arrestuar ne daten 4 maj te 2006 nebanesen e tij, ora 3.30 e nates. Momentii arrestimit ka qene konform te gjitharregullave. Dhuna eshte ushtruar gjatemarrejs ne pyetje ne agjentet e komisariatitper 2 dite me radhe. e kane detyruar tefirmosi procesverbalin pa vullnetin e tijduke i përplasur koken mbas murit dhegoditur me thuper druri ne koke dhe pjesae kofshes. Dhuna e ka detyruar te firmosi.Si pasoje e ushtrimit te dhunes ka paturshenja te nxira ne trup dhe shqetësime fizikesi; dhimbje koke dha pagjumesi. Ndihmamjekësore i eshte ofruar vetem ne ambientete paraburgimit. E.A shprehet; “nuk e di poeshte e rrahur qe nuk harrohet per gjithejeten”Neni 71 i ligjit nr.8328 datë 16.04.1998 “Për tëDrejtat dhe Trajtimin e të Dënuarve me Burgim”parashikon se, Gjykata në territorin e së cilësndodhet institucioni, shqyrton me një gjyqtar tëgjitha rastet që përcaktohen shprehimisht në këtëligj, si dhe çështje të tjera që kanë të bëjnë me të90

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptardrejtat e të dënuarit, të cilat nuk janë zgjidhur ngainstitucioni mbi ankimin e të dënuarit ose kërkesëssë prokurorit, me përjashtim të çështjeve për të cilatnë Kodin e Procedurës Penale është përcaktuarkompetenca.Sipas nenit 58 të ligjit nr. 8331, datë 21.04.1998, “Përekzekutimin e Vendimeve Penale”, “Në vendet evuajtjes së dënimeve, mund të kërkojnë informacione dhesqarime edhe organe të tjera shtetërore dhe organizatatjoqeveritare lidhur me rregullsinë e ekzekutimit tëvendimit dhe respektimin e të drejtave të të dënuarit,duke rekomanduar marrjen e masave përkatëse dhe kure shohin me vend, të kërkojnë ndërhyrjen e prokurorit.Nga rregulli i mesipërm bëjnë përjashtim institucionete vuajtjes së dënimit me burgim, për të cilat zbatohenkriteret e përcaktuara me ligj të veçantë”.Problematika e Rekomanduar nga Avokatii popullit per Faljen16 Prill 2009Ligji aktual i faljeve duhet te ndryshoje.Ky ka qene rekomandimi i bere nga anae Avokatit te Popullit, Emir Dobjani,ministrit te Drejtesise, Enkelejd Alibeaj. Nekete rekomandim behej me dije se ligji aktualkishte mangesi, per kete arsye duhet qe tekrijohej dhe nje projektligj i ri, me i plote, icili te percaktoje kriterit, si dhe dokumentet enevojshme qe duhet te dorezojne te denuaritqe kerkojne falje.91

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarAktualisht rregullimi ligjor i te drejtesse ushtrimit te faljes, behet nga neni 92i Kushtetutes se Republikes, si dhe neni70 i Kodit Penal, i cili percaktonte se “meaktin e faljes, organi kompetent perjashtonteresisht apo pjeserisht personin nga vuajtjae denimit te dhene me nje vendim gjyqesor,ose ben zevendesimin e denimit me nje llojdenimi me te bute”. Avokati i Popullit irekomandon Ministrise se Drejtesise, se ligjiaktual perbehet gjithsej vetem nga 5 nene, qenuk permbajne shume elemente thelbesore,qe duhet te kete nje ligj i rendesishem perlegjislacionin shqiptar. “Ne asnje prej nenevete ketij ligji nuk percaktohen kriteret qe duhette plotesoje cdo i denuar, per te pasur tedrejten e faljes, sic mund te jene lloji i veprespenale, mosha, gjinia, gjendja shendetesore,familjare etj”, thuhej ne rekomandim. Dukemarre parasysh keto kritere, Dobjani ipropozon ministrit Alibeaj, krijimin e njeprojektligji te ri, me te detajuar per faljen ete denuarve. Sipas Avokatit te Popullit, ligjii ri per faljen duhet te percaktoje ne menyrete detajuar, subjektet qe kane te drejte tebejne propozimin. Keto subjekte duhet tejene autoritete, te cilat jane me afer halleve tepopullit dhe qe njohin me nga afer gjendjenekonomiko-shoqerore te te denuarve apofamiljeve te tyre, si kryetaret e bashkive dhekomunave ku ka vendbanimin i denuarietj.92

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarAktualisht rregullimi ligjor i te drejtesse ushtrimit te faljes, behet nga neni 92i Kushtetutes se Republikes, si dhe neni70 i Kodit Penal, i cili percaktonte se “meaktin e faljes, organi kompetent perjashtonteresisht apo pjeserisht personin nga vuajtjae denimit te dhene me nje vendim gjyqesor,ose ben zevendesimin e denimit me nje llojdenimi me te bute”. Avokati i Popullit irekomandon Ministrise se Drejtesise, se ligjiaktual perbehet gjithsej vetem nga 5 nene, qenuk permbajne shume elemente thelbesore,qe duhet te kete nje ligj i rendesishem perlegjislacionin shqiptar. “Ne asnje prej nenevete ketij ligji nuk percaktohen kriteret qe duhette plotesoje cdo i denuar, per te pasur tedrejten e faljes, sic mund te jene lloji i veprespenale, mosha, gjinia, gjendja shendetesore,familjare etj”, thuhej ne rekomandim. Dukemarre parasysh keto kritere, Dobjani ipropozon ministrit Alibeaj, krijimin e njeprojektligji te ri, me te detajuar per faljen ete denuarve. Sipas Avokatit te Popullit, ligjii ri per faljen duhet te percaktoje ne menyrete detajuar, subjektet qe kane te drejte tebejne propozimin. Keto subjekte duhet tejene autoritete, te cilat jane me afer halleve tepopullit dhe qe njohin me nga afer gjendjenekonomiko-shoqerore te te denuarve apofamiljeve te tyre, si kryetaret e bashkive dhekomunave ku ka vendbanimin i denuari etj.Nga ana tjeter ministrit i eshte propozuar qenje te denuari, pervec llojit te vepres penale ,duhet qe t’i merret parasysh dhe profili i tij93

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarpersonal, si koha dhe menyra e kryerjesse vepres, mosha, gjendja shendetesoree tij, koha e mbetur e denimit, gjinia e tij,marredheniet me te demtuarin ose familjen etij, sjellja e tij ne vendin e vuajtjes se denimit,rrethanat familjare, integrimi i tij etj. Ne fundAvokati i Popullit rekomandonte se pergjigjaqe duhet te marrin te denuarit mbi praniminapo jo te kerkeses se tyre per falje, duhet tejete jo me shume se gjashte muaj nga data eaplikimit.Neni 12Neni 1 i Kodit të Procedurës Penale të Republikëssë Shqipërisë parashikon se: “Legjislacioni proceduralpenal ka për detyrë të sigurojë një procedim të drejtë, tëbarabartë e të rregullt ligjor, të mbrojë liritë personaledhe të drejtat e interesat e ligjshme të shtetasve, tëndihmojë për forcimin e rendit juridik dhe zbatimin eKushtetutës e të ligjeve të shtetit”.Sipas nenit 280 të Kodit të Procedurës Penale“Prokurori dhe policia marrin dijeni për veprën penaleme iniciativën e vet dhe me njoftimin e bërë nga të tjerët,pra prokurori mund ta fillojë procedimin penal duke umbështetur mbi këtë bazë”.Detyrimin e kallëzimit me shkrim e kanë edhenëpunësit publikë, personeli mjekësor dhe policiagjyqësore. Në vijim, çdo person që ka marrëdijeni për një vepër penale që ndiqet kryesishtduhet ta kallëzojë atë. Në rastet e caktuara me ligj94

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarkallëzimi është i detyrueshëm. Kallëzimi i paraqitetprokurorit ose një oficeri të policisë gjyqësore megojë ose me shkrim, personalisht, ose nëpërmjetpërfaqësuesit.Pasi kryen veprimet e nevojshme hetimore, policiagjyqësore i dërgon aktet prokurorit bashkë me njërelacion shpjegues për faktin dhe provat, si dheme sugjerimet e veta për mënyrën e përfundimittë hetimeve. Prokurori, pasi shqyrton aktet dhesigurohet që i pandehuri ose mbrojtësi është njohurme to vendos, sipas rastit, pushimin e çështjes osedërgimin e saj në gjykatë.Nenet 277, 278 dhe 279 i Kodit të Procedurës Penale,në lidhje me hetimet paraprake parashikojnë se,“Prokurori dhe policia gjyqësore zhvillojnë, brendakompetencave të caktuara, hetimet e nevojshme qëlidhen me ushtrimin e ndjekjes penale. Prokurori drejtonhetimet dhe ka në dispozicion policinë gjyqësore. Gjatëhetimeve paraprake, për rastet e parashikuara nga ligji,mbi kërkesën e prokurorit, të pandehurit, të dëmtuaritdhe palëve private, vendos gjykata. Veprimet hetimorejanë sekrete derisa i pandehuri të mos ketë marrë dijenipër to. Në rast nevoje për vazhdimin e hetimeve prokurorimund të urdhërojë ruajtjen e sekretit për akte të veçantaderi në përfundim të hetimeve. Prokurori mund të lejojë,me vendim të arsyetuar, publikimin e akteve të veçantaose të pjesëve të tyre. Aktet e publikuara depozitohen nësekretarinë e prokurorit.95

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNë bazë të nenit 9/b të ligjit nr.8737, datë 12.02.2001“Për Prokurorinë në Republikën e Shqipërisë”, pranëZyrës së Prokurorit të Përgjithshëm funksionojnëdrejtoritë e hetimit dhe të kontrollit të ndjekjespenale, të cilat bashkërendojnë, kontrollojnëdhe ndihmojnë prokuroritë pranë gjykatave nëushtrimin e funksioneve të tyre.Neni 13Sipas nenit 28/1,2,3 të Kushtetutës, “Kushdo, të ciliti hiqet liria, ka të drejtë të njoftohet menjëherë në gjuhënqë ai kupton, për shkaqet e kësaj mase, si dhe për akuzënqë i bëhet. Personi, të cilit i është hequr liria, duhet tënjoftohet se nuk ka asnjë detyrim të bëjë ndonjë deklaratëdhe ka të drejtë të komunikojë menjëherë me avokatin,si dhe t’i jepet mundësia për realizimin e të drejtave tëtij. Personi, të cilit i është hequr liria sipas nenit 27,paragrafi 2, nënparagrafi c, duhet të dërgohet brenda 48orëve përpara gjyqtarit, i cili vendos paraburgimin oselirimin e tij jo më vonë se 48 orë nga çasti i marrjes sëdokumenteve për shqyrtim. I paraburgosuri ka të drejtëtë ankohet kundër vendimit të gjyqtarit. Ai ka të drejtë tëgjykohet brenda një afati të arsyeshëm ose të procedoheti lirë përkundrejt një garancie pasurore sipas ligjit”.Neni 43, “Kushdo ka të drejtë të ankohet kundër njëvendimi gjyqësor në një gjykatë më të lartë, përveçsekur në Kushtetutë parashikohet ndryshe”.Neni 48, “Kushdo, vetë ose së bashku me të tjerë,mund t’u drejtojë kërkesa, ankesa ose vërejtjeorganeve publike, të cilat janë të detyruara të96

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarpërgjigjen në afatet dhe kushtet e caktuara meligj”.Në vijim, në bazë të nenit 131/f, Gjykata Kushtetueseështë kompetente për gjykimin përfundimtar tëankesave të individëve për shkeljen e të drejtavetë tyre kushtetuese për një proces të rregullt ligjor,pasi të jenë shteruar të gjitha mjetet juridike përmbrojtjen e këtyre të drejtave.Sipas nenit 311 të Kodit Penal, Kanosja që i bëhet tëdëmtuarit nga vepra penale me qëllim që të mos kallzojë,të mos ankohet apo të tërheqë kallzimin apo ankimin ebërë, përbën kundërvajtje penale dhe dënohet me gjobëose me burgim gjer në dy vjet.Parimi i hetimit paraprak dhe gjykimit të pavarurgarantohet nga neni 15/3 i Kodit tëProcedurës Penale sipas të cilit, “Nuk mund tëushtrojë në të njëjtin procedim detyrën e gjyqtarit aiqë ka qenë prokuror ose që ka kryer veprime të policisëgjyqësore ose që ka qenë mbrojtës, përfaqësues i një paleose dëshmitar, ekspert ose që ka paraqitur një kallëzim,ankim, kërkesë për procedim ose që ka dhënë apo kamarrë pjesë në dhënien e vendimit për autorizimin eprocedimit”.Neni 111, “I pandehuri i izoluar me masë sigurimi ka tëdrejtë të paraqesë ankesa, kërkesa dhe deklarata nëpërmjetdrejtorit të institucionit, i cili lëshon dokument përmarrjen në dorëzim të tyre. Ato regjistrohen në një libërtë veçantë, i komunikohen menjëherë organit kompetent97

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptardhe kanë efekt njëlloj sikur të ishin pranuar drejtpërdrejtnga ai organ. I pandehuri që është në gjendje arresti nështëpi ose që mbahet në ruajtje në një vend kurimi, ka tëdrejtë të paraqesë ankesa, kërkesa dhe deklarata tek oficerii policisë gjyqësore, i cili vërteton marrjen në dorëzim tëtyre dhe kujdeset për dërgimin menjëherë tek autorittikompetent. Po këto rregulla zbatohen edhe për kallëzimet,ankesat, kërkesat dhe deklaratat që paraqiten nga palëtprivate ose nga i dëmtuari”.Neni 284, “Për veprat penale të parashikuara nga nenet85, 89, 102 paragrafi i parë, 105, 106, 130, 239, 240, 241,243, 264, 275 dhe 318 të Kodit Penal, ndjekja penalemund të fillojë vetëm me ankimin e të dëmtuarit, icili mund ta tërheqë atë në çdo fazë të procedimit.Ankimi bëhet nga i dëmtuari te prokurori ose nëpolicinë gjyqësore me anën e një deklarate, në të cilënpersonalisht ose nëpërmjet përfaqësuesit të posaçëm,shfaqet vullneti që të procedohet në lidhje menjë fakttë parashikuar nga ligji si vepër penale. Kur ankimibëhet me gojë procesverbali që mbahet për këtë qëllimnënshkruhet nga ankuesi ose përfaqësuesi i tij. Ai qëmerr ankimin sigurohet për identitetin e ankuesit dhei dërgon aktet prokurorit. Për rastet e parashikuaranga neni 59, ankimi bëhet në gjykatë nga i dëmtuariakuzues”.Neni 285, “Heqja dorë nga e drejta e ankimit bëhetpersonalisht ose nëpërmjet përfaqësuesit me deklaratë tënënshkruar ose me gojë para prokurorit ose një oficeri tëpolicisë gjyqësore, i cili mban procesverbal të nënshkruardetyrimisht nga deklaruesi. Heqja dorë me afat ose me98

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarkusht nuk është e vlefshme. Në të njëjtën deklaratë mundtë bëhet heqja dorë edhe nga padia civile”.Neni 286, “Tërheqja e ankimit bëhet personalisht osenëpërmjet përfaqësuesit me deklaratë të paraqitur nëorganin që procedon. Tërheqja e ankimit mund të bëhetnë çdo fazë të procedimit, gjersa vendimi i gjykatës nukka marrë formën e prerë. Shpenzimet e procedimit janënë ngarkim të atij që tërheq ankimin, përveçse kur nëaktin e tërheqjes është parashikuar, me marrëveshje,që ato të jenë tërësisht ose pjesërisht në ngarkim të atijkundër të cilit është bërë ankimi”.Neni 339, Seanca gjyqësore është publike, përndyshequhet e pavlefshme. Nuk pranohen në seancë tëmiturit nën moshën gjashtëmbëdhjetë vjeç dhe ataqë janë në gjendje dehje, intoksikimi ose çrregullimimendor. Ndalohet prania në seancë e personave tëarmatosur, me përjashtim të pjesëtarëve të forcavetë ruajtjes së rendit.Neni 340 Gjykata vendos që shqyrtimi gjyqësorose disa veprime të tij të zhvillohen me dyer tëmbyllura kur publiciteti mund të dëmtojë moralinshoqëror ose mund të sjellë përhapjen e të dhënaveqë duhet të mbahen sekret në interes të shtetit;në qoftë se një gjë e tillë kërkohet nga organikompetent; kur nga ana e publikut ka shfaqje qëprishin zhvillimin e rregullt të seancës; kur ështëe nevojshme të mbrohet siguria e dëshmitarëveose e të pandehurve; kur gjykohet e nevojshme nëpyetjen e të miturve.99

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarVendimi i gjykatës për zhvillimin e seancës medyer të mbyllura revokohet kur pushojnë shkaqetqë e sollën atë.Neni 14Në bazë të nenit 44 të Kushtetutës, “Kushdo ka tëdrejtë të rehabilitohet dhe/ose të zhdëmtohet në përputhjeme ligjin, në rast se është dëmtuar për shkak të njëakti, veprimi ose mosveprimi të paligjshëm të organeveshtetërore”.Sipas kreut V të Kodit të Procedurës Penale,“Kompensimi për Burgim të Padrejtë” neni 268-269“Ai që është deklaruar i pafajshëm me vendim të formëssë prerë ka të drejtën e kompensimit për paraburgimine vuajtur, me përjashtim të rasteve kur është provuarqë vendimi i gabuar ose moszbulimi në kohën e duhur ifaktit të panjohur është shkaktuar tërësisht ose pjesërishtprej tij. E njëjta e drejtë i takon edhe të dënuarit qëka qenë i paraburgosur, kur me vendim të formës sëprerë vërtetohet se akti me të cilin është caktuar masaështë nxjerrë pa qenë kushtet e parashikuara nga Kodii Procedurës Penale (nenet 228 dhe 229). Dispozitate paragrafëve 1 dhe 2 zbatohen edhe në favortë personit për të cilin është vendosur pushimi içështjes nga gjykata ose prokurori. Kur me vendimtë gjykatës është vërtetuar se fakti nuk parashikohetnga ligji si vepër penale, për shkak të shfuqizimittë dispozitës përkatëse, e drejta e kompensimitnuk njihet për atë pjesë të paraburgimit të vuajturpara shfuqizimit. Kërkesa për kompensim duhet100

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptartë bëhet, ndryshe nuk pranohet, brenda tre vjetëvenga data në të cilën vendimi i pafajësisë ose ipushimit të çështjes ka marrë formë të prerë. Masa ekompensimit dhe mënyra e llogaritjes, si dhe rastete kompensimit për arrestin në shtëpi caktohen meligj të veçantë”.Neni 397 i këtij Kodi parashikon se, “Me vendimin qëpranon kërkesën e kthimit të sendit ose të shpërblimit tëdëmit, gjykata detyron solidarisht të pandehurin dhe tëpaditurin civil për pagimin e shpenzimeve procedurialenë dobi të paditësit civil, përveçse kur çmon se duhettë vendosë kompesimin tërësor ose të pjesshëm të tyre.Kur rrëzohet kërkesa ose kur i pandehuri deklaroheti pafajshëm, përveç rastit që është i papërgjegjshëm,gjykata detyron paditësin civi me pagimin e shpenzimeveprocedurale të bëra nga i pandehuri dhe nga i padituricivil për efekt të padisë civile, por gjithnjë kur nukekzistojnë shkaqe për kompesimin tërësor a të pjesshëm.Kur vërtetohet pakujdesia e rëndë, gjykata mund tadetyrojë edhe me shpërblimin e dëmeve të shkaktuara tëpandehurit ose të paditurit civil”.Në vijim Kodi i Procedurës Penale, neni 459parashikon se, “Ai që ka marrë pafajësinë gjatërishikimit, kur nuk ka dhënë shkak me dashje osepakujdesi të rëndë për gabimin gjyqësor, ka të drejtë përnjë kompensim në përpjesëtim me kohëzgjatjen e dënimitdhe me pasojat personale dhe familjare që rrjedhin ngadënimi. Kompensimi bëhet me pagimin e një shumeparash ose me dhënien e një të ardhure jetësore. Kërkesapër kompensim bëhet, me pasojë mospranimi, brenda dy101

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarvjetëve nga dita që vendimi i rishikimit ka marrë formë tëprerë dhe paraqitet në sekretarinë e gjykatës që ka dhënëvendimin. Kërkesa i komunikohet prokurorit dhe të gjithëtë interesuarve. Kundër vendimit për kompensim mundtë bëhet ankim në gjykatën e apelit.Kur i dënuari vdes, qoftë edhe para procedimittë rishikimit, e drejta për kompensim u përkettrashëgimtarëve të tij. Këtë të drejtë nuk e përfitojnëtrashëgimtarët e padenjë” (neni 460).Në bazë të ligjit nr.7514 “Për Pafajësinë, Amnistinëdhe Rehabilitimin e ish të Dënuarve Politikë”datë 30.09.1991, ndryshuar me ligjin nr.7660, datë14.01.1993 dhe ligjin datë 29.06.1993, personavetë cilët në bazë të këtij ligji përfitojnë pafajësinë,amnistinë dhe rehabilitimin, “U behet kompensimiper demet e shkaktuara dhe u jepet nje shperblim icaktuar per plotesimin e kushteve te jeteses, sipasrregullave qe do te vendosen me dispozita te vecantane perputhje me kriteret nderkombetare. U njihete drejta e kthimit ose e kompesimit te pasurive tekonfiskuara. Kompensimi per demet e shkaktuarau jepet edhe familjeve ose trashegimtareve teligjshem te ish te burgosurve politike qe nuk jetojneme si edhe te atyre qe jane te pushkatuar pa gjyq oseqe kane vdekur pa u denuar nga gjykata. perfitojnepension, sipas dispozitave per pensionet familjare,familjaret e te pushkatuarve dhe te denuarve pagjyq, te te vdekurve ne burg ose te atyre qe kanevdekur ne burg pa u denuar me gjyq (neni 5/d,dh, e).102

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarSipas nenit 6 dhe 7 të të njëjtit ligj “Te drejtat enjohura ne nenin 5 te ketij ligji, i perfitojne edhepersonat e debuar apo te internuar per motivepolitike dhe ata që janë akuzuar për krime politikedhe janë mbyllur në institucione psikiatrike përmjekim të detyrueshëm. Te gjitha te drejtat enjohura ne kete ligj per te denuarit politik u njihendhe familjeve te personave qe kane vdekur gjateprocesit te hetimit ose qe jane ekzekutuar pa gjyq”Nga ky ligj nuk përfitojnë ata që kanë bërë pjesë nënomenklaturën e lartë të shtetit komunist dhe nëorganet e tij të diktaturës, të cilët janë të implikuarnë mënyrë të drejtpërdrejtë me faje të tilla penalesi urdhërat për arrestime, burgime, internime eshpërngulje të familjeve si pasojë e luftës së klasavedhe që kanë marrë pjesë aktive në përdorimin emjeteve të dhunës kundër të dënuarve në hetuesi,burgje, kampe etj., kur këto vepra provohen merrugë gjyqësore”.Sipas ligjit të mësipërm, ish-të burgosurve politikë,për kohën e qëndrimit në burg, ose në kampet epunës, i jepet dëmshpërblimi sipas rregullave që dotë vendosen në dispozita të veçanta në përputhje mekriteret ndërkombëtare, si dhe diferenca e pensionitqë nga koha e lindjes të së drejtës për përfitmine tij. Të drejtën e pensionit e përfitojnë fëmijët eish-të burgosurve politikë që vazhdojnë studimetpavarësisht nga mosha. Dëmshpërblimi për kohëne qëndrimit në burg ose në kampet e punës si dhediferenca e pensionit u jepet dhe familjeve të ishtëburgosurve politikë që nuk jetojnë më. U njihet103

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptare drejta e kthimit të pasurive të konfiskuara ose ekompensimit të këtyre pasurive deri në masën qëpërfitojnë të gjithë të shpronësuarit e tjerë me ligjee vendime të veçanta.Sipas dispozitave të Kodit Civil, neni 608 “Personiqë, në mënyrë të paligjshme dhe me faj, i shkakton tjetritnjë dëm në personin ose në pasurinë e tij, detyrohet tëshpërblejë dëmin e shkaktuar. Personi që ka shkaktuardëmin nuk përgjigjet kur provon se nuk ka faj. Dëmiquhet i paligjshëm kur është rrjedhim i shkeljes osei cënimit të interesave dhe i të drejtave të tjetrit, qëmbrohen nga rendi juridik ose nga zakonet e mira.Personi që pëson një dëm, të ndryshëm nga aipasuror, ka të drejtë të kërkojë të shpërblehet kurka pësuar një dëmtim të shëndetit ose është cënuarnë nderin e personalitetit të tij; është fyer kujtimi injë të vdekuri dhe kërkohet nga bashkëshorti metë cilin ka bashkëjetuar deri në ditën e vdekjes osenga të afërmit e tij deri në shkallën e dytë, përveçkur fyerja është kryer kur i vdekuri ka qenë gjallëdhe i është njohur e drejta e shpërblimit të dëmit përfyerjen e bërë. B drejta e parashikuar në paragrafine mësipërm është e patrashëgueshme.Personi që i ka shkaktuar tjetrit një dëm nëshëndetin e tij, detyrohet ta shpërblejë dëmin, dukepatur parasysh humbjen ose pakësimin e aftësisëpër punë të të dëmtuarit, shpenzimet që janë bërëpër mjekimin e tij, si dhe shpenzime të tjera që kanëlidhje me dëmin e shkaktuar.104

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarMasa e shpërblimit të dëmit mund të ndryshojë nëtë ardhmen, në varësi të përmirësimit apo rëndimittë shëndetit ose të shtimit apo pakësimit të aftësisëpër punë të të dëmtuarit, në krahasim me kohëne caktimit të shpërblimit dhe të ndryshimeve qëmund të ketë pësuar paga e të dëmtuarit.Kur është shkaktuar vdekja e një personi, dëmiqë duhet të shpërblejë përbëhet nga shpenzimetpër ushqim e jetesë të fëmijëve të tij të mitur, tëbashkëshortes dhe prindërve të paaftë për punëqë kanë qenë në ngarkim të të vdekurit, plotësishtose pjesërisht, si dhe të personave që banoninnë familjen e të vdekurit dhe që gëzonin prej tijtë drejtën e ushqimit; shpenzimet e duhura përvarrimin e të vdekurit, në masën që ato i përgjigjenrrethanave personale e familjare të të vdekurit.Personi që ka shkaktuar dëmin mund të kundrejtojëtë njëjtat mjete mbrojtëse që do t’i kundrejtonte tëvdekurit. Gjykata, duke marrë parasysh të gjitharrethanat e çështjes, mund të vendosë që shpërblimitë jepet në natyrë, ose në para, njëherësh ose mekëste.KORRIERI; 30 MAJSHQIP 30 MAJ 2009I burgosuri var veten te hekurat e krevatit,ne qelin e tij te paraburgimit te burgut 313pasi perfiton nga te qenit vetem. Besnik Hasavuante prej depresionit,qe prej dites kur eshoqia vrau veten.105

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarKur personi që ka kryer veprimin apo mosveprimine paligjshëm krahas dëmit të shkaktuar, ka paturedhe një përfitim të dukshëm, gjykata me kërkesëne palës së dëmtuar duke patur parasysh natyrëne dëmit, shkallën e fajësisë e rrethana të tjera tëçështjes mund të llogarisë në shpërblimin e dëmit,tërësisht apo pjesërisht përfitimin.Kur shkaktohet vdekja ose dëmtimi i shëndetit tënjë personi që fiton nga sigurimet shoqërore, dëmishpërblehet në mënyrën e caktuar me ligj. Për njëperson që nuk ka qenë në marrëdhënie pune osenuk ka qenë i siguruar, masa e shpërblimit të dëmittë rrjedhur nga vdekja ose dëmtimi i shëndetit,caktohet nga gjykata në bazë të pagës që merrnjë punonjës i asaj kategorie me të cilën mundtë barazohet edhe puna që kryente ose mund tëkryente i dëmtuari.I mituri i dëmtuar, kur mbush moshëngjashtëmbëdhjetë vjeç dhe nuk ka pagë nga punae tij, ka të drejtë që në vend të shpërblimit që merrpër jetesë, të kërkojë të shpërblehet për humbjene aftësisë së tij për punë me pagën mesatare të njëpunonjësi, sipas kritereve të nenit 646 të këtij Kodi.Me mbushjen e moshës tetëmbëdhjetë vjeç ka tëdrejtë që në vend të shpërblimit që merr, të kërkojëtë shpërblehet me pagën mesatare të një punëtoritë asaj kategorie që do të kishte fituar ose duhej tëkishte fituar po të mos ishte shkaktuar dëmtimi ishëndetit.106

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarNeni 15 -Neni 32 i Kushtetutës parashikon se: Askush nukmund të detyrohet të dëshmojë kundër vetvetes osefamiljes së vet dhe as të pohojë fajësinë e tij. Askushnuk mund të deklarohet fajtor mbi bazën e të dhënavetë mbledhura në mënyrë të paligjshme.Në bazë të nenit 312 të Kodit Penal “Propozimi osedhënia e shpërblimeve, dhuratave apo përfitimevetë tjera, ose kanosja apo vepra të tjera dhune që ibëhen personit për të siguruar dëshmi, ekspertimapo përkthim të rremë, ose për të refuzuar kryerjene detyrave të tyre përpara organeve të ndjekjespenale dhe gjykatës, dënohet me gjobë ose meburgim gjer në tre vjet.Në vijim, neni 314 i Kodit parashikon se, “Përdorimii dhunës nga personi i ngarkuar me zhvillimin e hetimevepër ta detyruar shtetasin të bëjë deklaratë, të dëshmojë osetë pohojë fajësinë e tij a të një tjetri, dënohet me burgimnga tre gjer në dhjetë vjet”.Neni 3/2 i Kodit të Procedurës Penale, parashikonse: “Gjykata jep vendim në bazë të provave qëshqyrtohen e verifikohen në seance gjyqësore”.Sipas nenit 151/3-4 të Kodit, “Kur kërkohet një provëqë nuk rregullohet me ligj, gjykata mund ta marrë nëqoftë se ajo vlen për të vërtetuar faktet dhe nuk cenonlirinë e vullnetit të personit. Gjykata vendos për marrjene provës pasi dëgjon palët mbi mënyrën e marrjes së saj.Provat e marra në shkelje të ndalimeve të parashikuara107

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarnga ligji nuk mund të përdoren. Papërdorshmëriangrihet edhe kryesisht në çdo gjendje dhe shkallë tëprocedimit”.Neni 316/b, “Gjatë hetimeve paraprake, prokuroridhe i pandehuri mund të kërkojnë nga gjykataqë të procedohet me sigurimin e provës në rastine marrjes së dëshmisë, kur ka arsye të bazuarapër të menduar se personi mund të jetë objektdhune, kanosje ose premtimi për t’i dhënë para osepërfitime të tjera me qëllim që të mos bëjë dëshmiose të bëjë dëshmi të gënjeshtërt”.Neni 357, “Gjykata, pasi dëgjon palët, jep vendimpër marrjen e provave. Gjatë shqyrtimit gjyqësorpalët mund të bëjnë pretendime lidhur me marrjene provave. Gjykata mund të revokojë me vendimmarrjen e provave që dalin të panevojshmeose të pranojë marrjen e provave që kanë qenërefuzuar.Neni 450/ç, në lidhje me rishikimin e vendimitparashikon se mund të kërkohet rishikimi i njëvendimit të formës së prerë kur vërtetohet sevendimi është dhënë si pasojë e falsifikimit të aktevetë gjykimit ose të një fakti tjetër të parashikuar ngaligji si vepër penale.Në përgjigje të forcimit të luftës kundër kriminalitetitdhe në vijim të ndryshimeve të fundit të reflektuaranë Kodin Penal dhe Kodin e Procedurës Penale,dhe në vijim të bashkërendimit me struktura tëtjera jashtë ministrisë është ngritur dhe funksionon108

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarnjë grup punë me përfaqësues nga Ministriae Drejtësisë, Ministria e Rendit Publik dheProkurorisë së Përgjithshme që ka për qëllimstudimin krahasues dhe diskutimin në nivelekspertësh të një skice-projekti të legjislacionit “Përmbrojtjen e dëshmitarëve dhe bashkëpunëtorëvetë drejtësisë. Megjithë angazhimin maksimal tëstrukturave të Ministrisë së Drejtësisë, pavarësishtnga stadi i avancuar i punës së kryer, paraqitja përshqyrtim dhe miratim në Kuvendin e Shqipërisëparashikohet deri në fund të vitit 2003.Në vijim të punës intensive që po zhvillohet, siarsye kryesore për këtë afat kohor është konstatimii vështirësive dhe kompleksitetit të marrëdhënievejuridike që synohet të rregullohen, si në planin ebrendshëm edhe në atë ndërkombëtar. Po kështu,projektligji për mbrojtjen e dëshmitarëve përmbandisa norma dhe angazhime të shtetit kundrejt jetës,shëndetit dhe trajtimit të posaçëm të dëshmitarëve,bashkëpunëtorëve të drejtësisë etj, që kanë efekte tëveçanta në aspektin material dhe procedural penal,efekte sociale e financiare (strehim, mjete jetese,ndryshim identiteti, punësim, shkollim etj.), efektenë burime njerëzore, në përgatitjen, trajtimin dhespecializimin e strukturave shtetërore etj.Neni 16Ligji nr. 8092, datë 21.03.1996, “Për ShëndetinMendor” rregullon procedurën mbi kushtet edhënies së kujdesit psikiatrik dhe në të njëjtënkohë detyrimet e shtetit dhe pushtetit lokal për109

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarorganizimin e kujdesit për personat me çrregullimemendore. Ky ligj i është nënshtrukar rishikimit dheplotesimit te politikave parandaluese për mbrojtjene shëndetit mendor.REPUBLIKA :19 NENTOR 2009Nje tjeter i semur mendor pa trajtim neBeratSHEKULLI: 15 KORIK 2009I semuri mendor,ne burg per vrasie,pa denimPrek Gjelaj prej pes vitesh qendron i izoluarne burgun e Shenkollit ne Lezhe dhe pse ndajtij nuk ka nje vendim denimi ndaj tij.Personat me zhvillim mendor të vonuar dhe ata meçrregullime mendore trajtohen falas në institucionetpublike të kurimit, rehabilitimit, arsimimit dheedukimit. Kur këta persona janë nën moshën 18vjeç dhe trajtohen në institucione private, shtetimbulon pjesën e shpenzimeve të barabartë mekoston e trajtimit në institucionet publike.Heqja ose kufizimi i zotësisë për të vepruari personave me çrregullime mendore ose meprapambetje mendore mund të propozohet ngakomisioni psikiatriko-ligjor, i përbërë nga jo mëpak se 3 veta. Vendimi përkatës merret nga gjykatanë përputhje me dispozitat e Kodit të ProcedurësCivile. Në vendim gjykata cakton edhe kujdestarinligjor të tij”.110

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarTitullari i institucionit psikiatrik e rehabilituesduhet të njoftojë gjykatën e rrethit, nëse vërtetohetqë kujdestari ligjor i personit me çrregullimemendore ose me prapambetje mendore, qëndodhet nën kontrollin e institucionit të tij, nuki përmbush detyrimet e tij. Në këtë rast gjykatamund të revokojë kujdestarin e caktuar më parë,duke caktuar një kujdestar të ri.Personi i sëmurë, kujdestari i tij ligjor dhe familjarëte tij gëzojnë të drejtën për t’u informuar për gjendjenshëndetësore të tij si dhe metodat e ekzaminimite të kurimit që do të zbatohen. Informacioni jepetnga mjeku kurues ose punonjësi social, në bazë tëgjendjes shëndetësore të pacientit dhe të parimevetë etikës mjekësore.Për realizimin e detyrimeve të këtij ligji, kufizimifizik i personave me çrregullime mendore mund tëpërdoret vetëm kur personi paraqet rrezikshmëripër shëndetin dhe/ose jetën e tij dhe të të tjerëve;kryen veprime kundër sigurisë publike; meveprimet e tij dëmton ose shkatërron objektetpërreth; si dhe në të gjitha ato raste që parashikohennë rregulloren e shërbimit psikiatrik.Vendimi për të zbatuar kufizimin fizik merretnga mjeku, i cili përcakton mënyrën e kufizimitdhe mbikëqyr personalisht zbatimin e saj. Nëinstitucionet psikiatrike e rehabilituese, kur ështëi pamundur sigurimi i vendimit të menjëhershëmtë mjekut, vendimi për zbatimin e kufizimit fizikjepet nga infermieri, i cili njofton menjëherë111

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarmjekun. Mjeku mund të shfuqizojë vendimine infermierit, kur e gjen të padrejtë. Veprimet emjekut, si dhe vendimet e marra nga ai pasqyrohennë dokumentacionin përkatës.Përpara zbatimit të kufizimit fizik, personi që dotë kufizohet duhet të informohet. Gjatë zbatimit tëkufizimit fizik duhet të zgjidhet mënyra më pakshqetësuese dhe të tregohet kujdes për mirëqeniene personit.Vendimi i kufizimit fizik duhet të përligjet brenda24 orëve nga marrja e tij përpara një komisionitë përhershëm të ngritur për këtë qëllim pranëinstitucionit psikiatrik e rehabilitues. Përbërja ekomisionit, të drejtat dhe detyrat, si dhe mënyrae funksionimit të tij, përcaktohen me rregulloretë miratuar nga Ministria e Shëndetësisë dhe eMjedisit. Ministria e Shëndetësisë akoma nuk e kamiratuar një rregullore të tillë.Një person me çrregullime mendore mund tështrohet në një institucion psikiatrik, pa marrëmiratimin e tij, apo të kujdestarit ligjor, vetëm nësepër shkak të çrregullimit mendor të tij ai paraqetrrezik të drejtpërdrejtë për jetën ose shëndetin etij dhe të të tjerëve. Vendimi për shtrimin e njëpersoni merret nga mjeku specialist vetëm pasi tëketë kryer personalisht ekzaminimin e tij. Personi isëmurë, familjarët e tij ose kujdestari ligjor gëzojnëtë drejtën të informohen për shkaqet e marrjes sëkëtij vendimi. Procedurat e shtrimit pasqyrohennë kartelat klinike.112

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarMjeku që vendos shtrimin pa miratimin e personit,kujdestarit ligjor të tij, duhet të njoftojë brenda 24orëve shefin e klinikës, i cili lejon ose jo mbajtjen emëtejshme të personit në institucionin psikiatrik.Shefi i klinikës, brenda 48 orëve nga dhënia e lejespër shtrim të detyruar, duhet ta paraqesë rastinpërpara gjykatësit të vetëm në gjykatën e rrethitku ndodhet insitucioni.Gjyqtari i vetëm, i cili shqyrton çështjen jo më vonëse 3 ditë nga paraqitja e saj, thërret për shpjegimepersonin e shtruar në institucionin pa miratimine tij, kujdestarin ligjor të tij, mjekun që ka kryershtrimin, shefin e klinikës që e ka lejuar, si dhefamiljarët ose personat e interesuar për të shtruarin.Vendimi i gjyqtarit të vetëm për ta mbajtur ose përta nxjerrë të sëmurin nga institucioni psikiatrikzbatohet menjëherë.Për çdo person të shtruar me ose pa miratimin e tij nënjë institucion psikiatrik, familja e tij ose përfaqësuesiligjor kanë të drejtën të kërkojnë daljen nga spitali nëçdo kohë. Kjo kërkesë mund të bëhet në çdo formëdhe regjistrohet në kartelën klinike personale. Nëserefuzohet dalja nga spitali, ata kanë të drejtën tëankohen në gjykatën e rrethit ku ndodhet institucionipsikiatrik, brenda 7 ditësh nga dita e marrjes dijeni,dhe çështja shqyrtohet nga gjyqari i vetëm, vendimi itë cilit është i formës së prerë.Institucionet psikiatrike janë të detyruara tëshqyrtojnë të gjitha kërkesat, ankesat dhepropozimet e bëra nga shoqata a grupime të tjera113

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarvullnetare të pacientëve, familjarëve ose personavetë interesuar për mbrojtjen e interesave të tësëmurëve mendorë.Ministria e Shëndetësisë, Ministria e RenditPublik, Ministria e Arsimit, Instituti Shtetëror përIntegrimin, Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve,Universiteti i Tiranës në vijim të bashkëpunimitme shoqërinë civile kanë nënshkruar marrëveshjeformale me Qendrën Shqiptare e Rehabilitimittë Traumës dhe Torturës për institucionalizimine marëdhënieve ndërmjet tyre, në drejtim tëpërmirësimit të punës në trajtimin e personave meçrregullime mendore dhe trauma të tjera.SHEKULLI 28 GUSHT 2009 fq 8I paraburgosuri :Doktori na kerkon para.I paraburgosuri Bajram Mustafa ka denoncuardoktorin e burgut te shenkollit pasi ai i kakerkuar 100 mij lek si parapagim dhe 50 mijlek cdo muaj per ti dhen insulinen,pasi aivuan nga diabeti.Ka dy jave ne paraburgimdhe ende nuk e ka mar ilacin dhe as ushqiminqe atij i nevoitet.Gjithashtu, Ministria e Shëndetësisë në bashkëpunimme Qendrën Shqiptare të Rehabilitimit të Traumësdhe Torturës dhe Qendrën Shqiptare për të Drejtate Njeriut u angazhua në programe të asistencësmjekësore për trajtimin e rrefugjatëve kosovarë tëardhur në Shqipëri gjatë vitit 1999. Kjo asistencë upërqendrua kryesisht në eleminimin e traumavedhe keqtrajtimeve fizike dhe psikologjike.114

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarGjithashtu, një nga objektivat e Qendrës Shqiptarepër Rehabilitimin e Viktimave të Traumës dheTorturës është edhe kujdesi ndaj ish-të burgosurvedhe të përndjekurve politikë.115

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarRaporte:BibliografiaRaporti i Katert 6-mujor i Monitorimit, QSHRT,Botime 2010Raporti i Peste i Monitorimit, QSHRT, Botime2010Monitorimi i Medias, si pjese e Raportit AlternativVjetor i QSHRT-se, Botime 2010LegjislacionPermbledhje Legjislacionit Shqiptar, Botim iQendrës së Publikimeve Zyrtare, Maj 2009; shtatevellime http://www.qpz.gov.al/botime.pdfKushtetuta E Republikës Së Shqipërisë (Ndryshuarme ligjin nr.9675, datë 13.1.2007; ligjin nr.9904, datë21.4.2008) Botim i Qendrës së Publikimeve Zyrtare,Maj 2009; http://www.qpz.gov.al/botime/kusht_116

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarkode/Kushtetuta.pdfKodi Penal I Republikës Së Shqipërisë, Botimi Qendrës së Publikimeve Zyrtare, Tetor 2010;http://www.qpz.gov.al/botime/kusht_kode/Kodi_Penal-2010.pdfKodi i Procedures Penale e Republikës Së Shqipërisë,Botim i Qendrës së Publikimeve Zyrtare, Tetor 2010;http://www.qpz.gov.al/botime/kusht_kode/Kodi_Proc_Penale-2010.pdfLigji No 9749, date 04.06.2007 “Mbi policine eshtetit ”Ligjit Nr.8454 dt.04.02.1999 “Per Avokatin ePopullit”Ligji Nr.8328 dt.2.04.1998 “Per te drejtat dhe trajtimine te denuarve me burgim dhe te paraburgosurve”,Ligji Nr.8331, datë 21.4.1998 “Për Ekzekutimin eVendimeve Penale”Ligji “Për Faljen”, Nr.6299, datë 27.03.1981Rregullorja e Përgjithshme E BurgjeveWebsiteARCT/QSHRT ëebsite:www.arct.org117

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptarAvokati i Popullit ëebsite: www.avokatipopullit.gov.alQendra e Botimeve Zyrtare ëebsite: www.qpz.gov.alMedia: Shekulli, Panorama, Koha Jone, Tema,Shqip, etj118

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptar119

Parandalimi i dhunës dhe keqtrajtimeve dhe legjislacioni shqiptar120