10.07.2015 Views

Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

mDR WŁODZIMIERZ DĄBROWSKIPRZEW O D N ICZĄ CY I SPR A W O ZD A W CA KOM ISJI B U D Ż ETO W O 'S K A R B O W EJW ICEM ARSZAŁEK SEJM U ŚLĄSKIEG O*SPRAWOZDANIEGENERALNEO BUDŻECIE WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGON A RO K A D M IN ISTR A C Y JN Y 1937/38OBRAZUJĄCE WAŻNIEJSZE PRACEADMINISTRACJI ŚLĄSKIEJTŁOCZONO Z POLECENIA MARSZAŁKA SEJMU ŚLĄSKIEGOWDRUKARNI ŚLĄSKIEJ — K A TO W IC E 1937


£ L b c Z l y 'Załącznikiemdo tego sprawozdania generalnego o budżecie województwa śląskiego«na rok 1937/38 jesf„Poradnik Prawniczydla prac ustawodawczychSejmu Śląskiego i jego komisyj“str. 285 + XXI.Tłoczono z polecenia M arszałka Sejmu Śląskiego w Drukarni ŚląskiejiKatowice 1937.


SPISRZECZYW stęp . . . . . . . . . . . . 3A. Ogólny rzut oka na budżetZ estaw ienie cyfrow e . . . . . . . . . 7Uwagi do układu i wykonania budżetu . . . 15Zm iana schem atu budżetu śląskiego . . . . . . . 15Nowy układ budżetu . . . . . . . . . 16B. Administracja ogólnaZestaw ienie cyfrow e . . . . . . . . 17Urząd W ojew ódzki . . . . . . . . . 17Starostw o i D y rekcje P olicji . . . . . . . . 18R o zm iary agend . . . . . . . 1 8Orzecznictwo karne . . ■ ■ ■ . 1 8Archiwum . . . . . . . . . . 19D ziałalność zw iązana z K onw encją G enew ską . . . . . 19C. Stosunki urzędniczeD. SkarbowośćPrzegląd przepisów p raw n ych, norm ujących stosunki urzędnicze . . 20Polski ty p fu n kcjonariu sza państw ow ego . . . 2 1Przyjm ow an ie now ych sił ^ 21Zagadnienie em erytaln e . . . . . . . 22O w ydatkach osobow ych . . . . . . . 22K red yty na t. zw. nadgodziny . . . . . 23Zestaw ienie etatów . . . . . . . . . 24Z estaw ienie cyfrow e . . . . . . . . . 35D ziały ad m in istracji skarbow ej . . . . . . . 35U lgi, odroczenia, um orzenia, egzekucje . . . . . 3 8Stan u rzędniczy w skarbow ości . . . . . . . 39Stosunek urzędników skarbow ych do sp ołeczeństw a . . . . 39T angenta . . . . . . . . . . 40Stosunek skarbu śląskiego do skarbu p aństw a . . . . . 40O bciążenie ludności podatkiem dochodowym . . . . . 41A dm inistracja domów skarbow ych . . . . • • . 42E. Wojewódzka Służba Zdrowia i Wojewódzkie Zakłady LeczniczeZestaw ienie cyfrow e . . . . . . . . . 45W ydział Zdrowia . . . . . . . . 45Lekarz Pow iatow y . . . . . . . . . 45Pom oc L ekarska . . . . . . . . . 46Ilość i rozm ieszczenie lek arzy na obszarze w ojewództwa śląskiego . 48T ech n icy d en ty styczn i . . . . . . . . 48Personel p ielęgniarski . . . . . . . . 48Położne . . . . . . . . . . . 48


F. RolnictwoW ojew ódzki Zakład H ig ieny . . . . . . . . 49Choroby zakaźne . . . . . . 49A kcja Przeciw gru źlicza . . . . . . ■ . 50Sp raw a ja g lic y . . - . . . • . 5 1W alk a z chorobam i w eneryczn ym i . . . . . . . 51Zagadnienie opieki nad m atką i dzieckiem . . . . . . 51Ośrodki zdrowia . . . . . . . . . . 52Pom oc L ekarsk a dla bezrobotnych . . . . . . . 53Su bw encje dla drużyn ratow n iczych sa n ita rn y ch . . . . 53Wojewódzkie zakłady lecznicze . . . . . . 53Szp ital w C ieszynie : . . . . . . . 54W ojew ódzki Zakład L eczn iczo-W ych ow aw czy w Isteb nej . . . 55Ś ląsk i Zakład P sy ch ia try cz n y w R y b n ik u . . . . . 55Śląsk i Zakład P sy ch ia try cz n y w L u blińcu . . . . . 55W ojew ódzki Szp ita l P ow szech ny w L ublińcu . . . . 56Dom Zdrojow y „C ieszy n ian k a" w Zakopanem . . . . . 56C y fry budżetowe . . . . . . . . . 57M ożliw ości osadzenia ludności poza terenem . . . . . 57Przebudow a ustroju rolnego na Śląsku . . . . . . 57Z ap as ziem i na cele reform y rolnej . . . . . . . 58Sposób i zasad y przeprow adzenia p arcelacji . . . . . 59U ruchom ienie akcji p a rcela cy jn ej po up ływ ie K onw encji G enew skiej . 61Wojewódzkie Biuro Rolne . . . . . . . . 62C y fry budżetowe . . . . . . . . . 62W y n ik p racy m elio racy jn ej . . . . . . . . 63P raca W ojew ódzkiego B iu ra R olnego . . . . . . 63P la n p racy m elio racy jn ej n a rok p rz y sz ły . . . . . 63A kcja m leczarska . . . . . . . . . 64Ludowe szk o ły rolnicze w w ojewództwie śląskim . 66G. Roboty PubliczneC y fry budżetowe . . . . . . • . 6 8O projektow aniu budowli i p rac : . . . . 6 9Personel tech n iczn y . . . . . . . . . 70Budow le nadziem ne . • . • . • . 7 1P la n y reg u lacyjn e osiedli . . . . . . . . 71Uzdrow iska . . . . . . . . . . 72R egu lacja rzek . . . . . . . . . . 73K oleje . . . . . . . . . . . 75Drogi . . . ■ • ■ • . 7 5Sp raw a bezpieczeństw a ruchu na drogach p u bliczn y ch . . . 78M otoryzacja k raju . . . . . . . . . 79H . SzkolnictwoC y fry budżetowe . . , • - • . 8 0Budow a i rem ont, szkół p ow szechnych . . . . . . 81Tabele ilu stru jące stan szkolnictw a pow szechnego . . . 83Przedszkola . . . . • • • . 8 7Szk o ły średnie ogóln okształcące i zakł. kształć, naucz. . . . 88Budowa i rozbudowa szkół średnich ogóln okształcących . 89Tabele d otyczące szkolnictw a średniego . . . . . . 90Szk o ły zawodowe —1 c y fry budżetowe i tabele . . . . . 91Śląsk ie K onserw atorium M uzyczne . . . . . . 94I. Dział Socjalny — UbezpieczeniowyS ta n gospodarczy . . . . . . • • . 9 4S ta ty sty k a z ry n k u p ra c y . . . . . . . 9 5Św iętów ki i turn u sy . . . . . . . . 96


Opieka społeczna — c y fr y budżetoweIstota opieki społecznejO pieka sp ołeczna na tle bezrobociaO pieka sp ołeczna n a tle kom petencji statutuSp raw a ren t . . . . .D ożyw ianie . .A kcja kolonii i półkolonii letn ichA kcja św ietlicow a . . . ..O pieka nad dziećm i . . . .Opieka nad dorosłym i . . . .Opieka nad m acierzyństw emFundusz PracyUrzędy Ubezpieczeń . . .W ojew ódzki Urząd U bezpieczeńW y ż sz y Urząd U bezpieczeńJ. Śląska Rada WojewódzkaC y fry budżetowe . . . .Zestaw ienie dochodów . . . .K. Wojewódzki Sąd AdministracyjnyL. Wyznania religijneM. PolicjaN. Muzeum Ś l ą s k i e .........................................O. Śląska <strong>Biblioteka</strong> Publiczna im. J. PiłsudskiegoP. SamorządC y fry budżetoweRozw ój Śląsk iej B ib lioteki PublicznejSam orząd g m in ny i pow iatow yZ agadnienie sam orządu w ojewództwa śląskiegoO technice ustaw odaw czejRezolucje i postulaty . . .969797979899100100100101101101103103103104104105105105107108108109109111112


WstępPrzedkładając imieniem Śląskiej Rady W ojewódzkiej preliminarz budżetowyz ustawą skarbową wygłosił p. Wojewoda Śląski obszerne e x p o s ednia 25 stycznia 1937 r. (patrz protokół stenograficzny z 12 posiedzenia IV ,Sejmu Śląskiego).Nad expose tym toczyła się dyskusja generalna, w której brali udziałpp. posłowie: dr Dąbrowski Włodzimierz, Płonka Bartłomiej, Kot. Alojzy,Kapuściński Stefan, Koj Jan, Grajcarek Adolf, dr Kocur Adam, OlszowskiAntoni (patrz sprawozdanie stenograficzne z 13 posiedzenia IV . SejmuŚląskiego).Materiały te stanowią podstawę prac Komisji Budżetowo - Skarboweji tworzą ze sprawozdaniem tym jedną całość.Sprawozdanie generalne z pierwszego1 okresu IV Sejmu zobrazowałoorganizację administracji Śląska na tle preliminarza budżetowego. Sprawozdaniegeneralne obecne t. j. drugiego okresu rozpada się na dwie części:a) sprawozdanie niniejsze, które charakteryzuje w szczegółach poszczególneodcinki pracy administracji śląskiej,b) dodatek do sprawozdania, który obejmuje „Poradnik Prawniczydla prac ustawodawczych Sejmu Śląskiego i jego kom isyj", obrazującyunifikację prawną województwa śląskiego na tle poszczególnychurządzeń i pojęć prawnych 1922 — 1937 str. 285 + X X I wzwiązku z 15-leciem przynależności części górnośląskiej województwaśląskiego do Polski.W ubiegłym roku naszkicowałem zadanie komisji w następującychpunktach:3


1. Upewnienie się, że kwoty przewidziane w preliminarzu budżetowym,mają swoje realne uzasadnienie zarówno po stronie dochodów jak irozchodów.2. Przeprowadzenie dyskusji na d bieżącymi sprawami administracji,zwłaszcza w ażkresie gospodarczym, kulturalnym i oświatowym. Dyskusjataka ujawnia życzenia, żale i skargi, jakie nurtują w społeczeństwie.3. Praca budżetowa ma daleji na celu zorientować społeczeństwo wszczegółach zamierzonych prac oraz wykazać, że wydatki na te prace są celowe'i uzasadnione.4. Dyskusja na Komisji Budżetowo-Skarbowej daje możliwość rozważeniaogólnych zasad i podstaw prawnych administracji.Kierując się tymi wytycznymi pogłębiła. Komisja Budżetowo-SkarbowaW roku tym metody swej pracy. Spowodowane to było następującym faktem:Na skutek porozumienia p. Wojewody Śląskiego z p. Marszałkiem SejmuŚląskiego, złóżyli na posiedzeniu Komisji Budżetowo-Skarbowej obszerniejszeoświadczenia pp. naczelnicy wydziałów Urzędu "Wojewódzkiego. Celemtych oświadczeń było ułatwienie dyskusji szczegółowej, bliższe uzasadnienieważniejszych pozycyj preliminarza budżetowego i scharakteryzowanieważniejszych prac administracji śląskiej.Na Komisji Budżetowo-Skarbowej wygłosili przemówienia informacyjnenastępujący panowie naczelnicy wydziałów: Naczelnik Wydziału Prezydialnego,Szef Biura Personalnego, Naczelnik Wydziału Budżetowo-Gospo-darczego, Naczelnik Wydziału Skarbowego, Naczelnik Wydziału Komunika-ryjno-Budowlanego, Główny Komendant Policji W ojew. SI., Naczelnik W y­działu Zdrowia Publicznego, Naczelnik Wydziału Rolnictwa i Reform R olnych,Dyrektor W ojewódzkiego Biura Rolnego, Naczelnik Wydziału Pracyi Opieki Społecznej, Naczelnik Wydziału Oświecenia Publicznego, DyrektorWojewódzkiego Biura Funduszu Pracy.Przemówienia te dały komisji możliwość wgłębienia się w cały szeregszczegółów odzwierciadlonych w sprawozdaniu. Dyskusja naświetliła gruntownieposzczególne odcinki administracji i tym samym życia społeczeństwa.Kładąc główny nacisk na treść gospodarczo-kulturalną, nie tylko nie osłabiamyznaczenia samorządu wojewódzkiego, lecz przeciwnie pogłębiamy sens icel tej instytucji, przewidzianej w Konstytucji Kwietniowej, która w myśldeklaracji ideowo-politycznej nowotworzącego się Obozu Zjednoczenia Narodowego„stanowi normę naszego' wewnętrznego życia i podstawę ładu iporządku w Państwie."Referaty o których była mowa zawierały tyle ciekawych materiałówinformacyjnych i statystycznych, że uważałem z? konieczne utrwalić różne4


Ogólny rzut oka na budżetZestawienia cyfrowe.


Poniższe zestawienie ogólne stanowi


zut oKa na układ budżetu.Wydatki:9


Zestawienie ogólne dochodów według części, działów i rozdziałówCzęść Dział Rozdział W y: m z, c %e g ó ł


Zestawienie ogólne wydatKów według części działów i rozdziałówCzęść Dział Rozdział W y a z; e z e g ó I n- i e in i eW ydatki na rok 1937/38zwyczajne nadzwyczajne RazemS u m a o g ó l n a ....................................................................... 73.100.8(09,— 1j874..1®Q,- • ?8;064|j9[9i9,r—I S e jm ś l ą s k i ................................................................................ 31413,.00111,r— — '3413.19011,—II Adiministira(qjla ś l ą s k a ...................................................... .6415118.0017 — 4/81741.11310,— 0 9 t.3l98Ll|2l7,—I W ydaffld aijm an.isfeacyjlno-osobow e . . . . ,3j7.9'8(5).'4l2i8 — — ,3l7.'9l8l5!:4J2l8,—11 W yicM ki ad/miinisfcacyjino-rzeczoiwe . . . . 3.i2i3i0l.,5l417j— 40.000,— i3|.i2!70.04!7|—111 Ś lą S k a R a d a 'W ojew ódzka ............................................. 1.9l2l2.30'O»-—• — 1.9l2i2l.BI9i0 ^ -IV A IcteM slttracja . o i g ó l n a ...................................................... 160.5180 — — .16-!>. 58 0V W y z n a n ia R e li^ jim e ............................................................... 7-3.5 00,— 4011.500,— 51351.000—VI Po03c®ai Wojeiwóldzitwa ś lą s lk k ig o .................................... 7 7 8 .379,— 119.51315),— TO'7,„9)141,- •VII I KuCibuira K r a s j o i w a ........................... ................................... 1


Część Dział Rozdział W y .a a ć z e 'g ó ll iii i e n $ eWydatki na rok 1937/38zwyczajne nadzwyczajne RazemIII E m e ry tu r y i z a o p a trz e n ia , darniny p u bliczne,d łu g i i p o i ż y o z k i .............................................................. 8.'aoi0uaiaiy— 8.3i0l6i.8l2!l,—I Etaeiryituiry i a a c p a itir z e n ia ............................................. 4,4601.900*— 4,46191900,—II Qgióllnyj Zarz-ąid S lk a iib o w y ............................................. 115.000 — — 1 5.000,—III Daimitoyi P ia ib iliie z in e ............................................................... 4 1.300,— — 4 1 .3 0 0 ,-IV Ślląlslki Fulndulsa G o a p o d & p c fc y .................................... — — —V DłulgJ Wwjewódlzltlwa iślląislk ieg o.................................... :;.780.e>ai. - — .&780.612IH,,—VI IM ziaiły i ip rażyezlkj............................................................... — — —Płfz©dsiębia r s tw a , fundusze i zakłajdy.Śll^stei FuliJdlutszi G o s p o d a r c z y .................................... 5..;7ll'6.;OOiO — — a m o o a —Drulka®nia T]fcz,ęidul W-olj-ewióidzIkielgo ,ŚŁ$slkie|go 1184.6010,— 16,001 10)9.(600,--;W ojew ó d zki Fuinldulsz, Dirogciwy . . . . . .1). 0414,.41911,— 3.10418,'600,-— 4,60)31.00(1’—Śiląislkii 'Zaikiłaldl Idlla Gftiuldboiniemyclh w Dulbllilńoui . '20®6O6 — — 203.606 —Sląislki’ 'Szipćltail w 'C ieisz y m ie............................................. 750.514 — — 750.514,Śiląislkii Z a k ła d Leczlndezo-iWyciboiwi. ilmi, J , P iłsuldsfcieigo


Cz. II. Administracja Śląska(zestawienie dochodów wedle resortów).TPreliminowanaNazwa resortu 1 1 1 /suma dochodowŚląska Rada W ojewódzka (dział III) ..................................................... —Administracja ogólna (dział I V ) .......................................................... 842 289,23Wyznania religijne (dział V ) .................................................................. —Policja Województwa Śląskiego (dział V I ) ......................................... 16 372,—Kultura krajowa (dział VII/I) .......................................................... 4 3,15Wojewódzkie Biuro Rolna (dział V I I / I I ) ......................................... —Roboty publiczne (dział V I I I ) .................................................................. 45 128,67Wojewódzki Urząd Ubezpieczeń (dział I X / I ) ................................. 22 021,57Wyższy Urząd Ubezpieczeń (dział K / I I ) .........................................85 020,— 'Wojewódzki Sąd Administracyjny (dział X ) ................................. 4 021,57Wojew. Opieka Społeczna i Wojew. Zakłady Opiekuńcze (dz. X I) 33 010,—W ojew. Służba Zdrowia i W ojew. Zakłady Lecznicze (dz. XII/I) 16.000,—Wojewódzki Zakład Higieny (dział X I I / I I ) ................................. 35.063,95Administracja Domów Skarbowych (dział X III) . . . . 428 385,—Muzeum Śląskie (dział X I V ) .................................................................. 3 043,15Administracja skarbowa (dział X V ) .................................................. 2 089,90Władze szkolne II instancji (dział X V I / !) ......................................... 9 121,80Inspektoraty szkolne (dział XVT I f ) ............................................................... 42,38Szkoły powszechne (dział X V I / I I I ) .................................................. —Szkoły średnie ogólnokształcące i zakłady kształcenia nauczycieli(dział XVI/IV) . 759 254,50Szkoły zawodowe (dział X V I / V ) .......................................................... 128 377,13Śląskie Konserwatorium Muzyczne (dział XVI/VI) . . . . 48275,—Śląska <strong>Biblioteka</strong> Publiczna im. J. Piłsudskiego (dział X V II) . 1 000,—Razem dochody części II — Administracja Śląska 2 478 559,—13


Administracja ŚląsKa(zestaw ienie wydatków w edle resortów).DziałN a, a !W a ir e s o r !t uWydatkiadministracyjno -osoboweWydatkiadministracyjno -rzeczoweWydatkispecjalne(fachowe)Wydatkiogółem111 Śląlslka- iRaida Wcjelwódeikia................................................ I1 2 « t4 4 ,— 731,471. • 1V9B2U3)90„— &,108’.00i5 —IV AltłmćinrMtraicjjla O g a n i a ................................................... a2Ba.S!3l5);9’0 628.813(4 — ;1I0OU5|8O — 3j077t7!49,l90V Wyzin-ami:a re O % ® n e........................................................... — — 63iOvOOO,— ©30.1000^—VI Poililcfiia Wojtewóidzitlwa Śląsiki&g-o..................................848.61312,r— 71917:9114 — 10.0014101312 —VII/I Ruftuira K i r a jjo i w a ......................... ................................. l2i7;.(3(4)3,0O 8l.li6l6v— U3|li.OOO,— i1i©6i.'5iOI9 ,610VIl/il WoijerwióldSzlkile Bkuro Rołne ............................................ B ia m s.r- 0.1116,— 314164(0(0, r— -408.1218%—VIII Rdboiby! PdblLieizme . ............................................ 61941.6012,70 8!7l.5l81 — A 0113.1 ©St­ 0.181515). 21512,701X/I Wiojewlóidlzlkil Uiraąid! Ulbe-zlpieazeń . . . . -44.ill2l6>3i0 7'.090,— a l „600— 7121.8116,310IX/II W yższy Urzi.id Ubezi)>ieczeń.......................................... iimomoo,— 2l.no->. - 612.8010,— ,1/94.202 —X W-ojew-óldzIki Sąld! A/dlmilrulsMra-cyjtay , . . . 3:9..514®,80 6.309.— 31.9110,— 418'. 768,30XI W ojje^; dpi. iSpoflL J iWoifew,. Zaik®. Oipiefewóc-ze— S.43I9.0I49 — 9.4315.0149 —Wojeiwótdzika Sftulżlba Zidlrowia i 'Wojeiwióidzlkfei Z-a-XII/[ Maidy L e e z r/ .c z e ........................................................... 681.71401 — — 2.(575,0:37,— 2.63i3l.!7/77,—X1I/1I W-oIjerwlóidlzIkil Zaikładl H ,:| g ,iein y .................................. 15!6.(1,41,8!0 413.2113 — /38.7100 — 2317.0154,80XIII AldlmikM®$c|ja Doimótw Sikariboiwycih......................... — — 1OH.'903i,i— 10'1.'91231—XIV Mknzeulm, (Śil’ą.:s>kie.................................................................... -414.,0168 „00 OT940,— 40,5010,i— 111.111018,610XV Aldmiilni:lsltTia>c|ja S l k a i l b i o w a .......................................... 4.818118(58,60 91/0).9I5&— 270-900,— 6.00111.13113,00XVI AidlmWstoaicSa Szlkoltom ................................................... 2Ł 141’,.i2)12„20 I59I1W67.I— 5j8l8l6.3010 — 27.6il|9 21719,,210XV1/I WlŁaidtee ,Elzlko.line III .iinis>tanc)ji.................................. Ii.'0l8i9l;'5l6laj2l0 60i.l|64,— 449.7P0.— :1.0Ol4., 4(26,210'XVI/II Iinispelktaralty) iSlzkoilin,®................................................... !2l2ift.i0l3i3j50 716.615)7,— — 2910.090,510XVI/III Szlkoły ‘p-ow-sraeidhin-e- . . . • • . 112.797 — 4.5891.800,— I2i0.i40l2.12018,-—XVI/1V S-zikolły &t. Og.-KsizJtaSd. d Zaikl Esaftate. Naute®. 2S.80I6..lilią — 279,1209',— 0010.151010 — i3s 121911 .'81217,—XVI/V Szlkoły Z a w o d o w e ........................................................... lt.:OI6l9l.!731',6iQ! 11181.3117,— 763.880, • 1 .j9l91.l9l2ISi.60XVI/VI Ślląlsfki-e Kw.n&eirwiaitoriiulm Muzyczne . . . . 1I5I6.1!5I6 — S R ® , — 6.1801(3,— '19IŚ.979,-—XVII Ślląislka Bilbfliitotteika P ulbttzna iim. J.. Pjffisuldfelkiieg© M * , - 115181711.— 15)0.(000 — ■H5I6.017,—Razieim1wydWtlkii awyczaljine i nadziwyaz-aijine: ,8l7.98l9.'42!8y— 3.270j5)47,r— )2I8,1-3(2.1'5I2»—— 69i.318i8.iK27,—Uwagi szczegółowe do wydatków administtacyjno-rzeczowych na rok budżetowy 1937/38.W ydatki adm inlstracyjno-rzeczow e obejm u ją całokształt kosztów utrzym ania w należytym funkcjonow aniu władz i urzędów adm inistr a c ji śląskiej i m a ją ch arakter wyłącznie konsum pcyjny. Zebrane one są w budżecie śląskim w dziale I I , części I I budżetu i rozpadająsię n a następując© 'grupy u jęte w §§ 3—'1 1 , a to w szczególności:§ 3 — Koszty podróży, delegacyj i przesiedleń personelu opłacanego z § 1 działu I,§ 4 — Środki lokom ocji1 całej ad m in istracji śląsk iej,§ 5 — Pomieszczeni© władz i urzędów ad m in istracji śląsk iej,§ G —; W ydatki biurow e niezbędne dla sipraiwnego funkcjonow ania biur,§ 7 — Koszty inw entarza biurowego,§ 8 — W ydatki pecztow o-telegraficzne i telefoniczne,§ 9 — Koszty wydawnictw urzędowych,§ 11 — Inne wydaitki nie p r z e w i d z i a n e -w wyżej naprowadzonych tytułach budżetowych o charakterze wydatków adm inistracyjnorzeczowych.W ydatkiem o ch arakterze wydatku adm inistracyjno-rzeczow ego je st poniekąd . również wydatek na umundurowanie funkcjonariuszówniższych, który jednak z uw agi na to, że oparty je st na przepisie ustawowym — form alnie zarachowany je s t w wydatkach adm inistracyjno-osobowychdziału I. Budżet śląski przew iduje wydatek ten w dziale I § 2 poz. 1.


Uwagi do układu i wykonania budżetuReorganizacja spraw budżetowych, adm. rachunkowych i gospodarczych.Reorganizacja, spraw budżetowych,admin.-rachunkowych i gospodarczychw Urzędzie Wojewódzkim Śląskim miała na celu:1. względy oszczędnościowe tak pod względem osobowym jak i rzeczowym,2. usprawnienie urzędowania w zakresie spraw wyżej wymienionych,3. zmniejszenie i uproszczenie manipulacji oraz związane z tym przyspieszeniezałatwienia spraw.Przed reorganizacją agendy budżetowe, admin.-rachunkowe i gospodarczezałatwiane były w 10 komórkach, a sprawami tymi zatrudnionych było111 osób.Na skutek reorganizacji, która polegała na skomasowaniu spraw budżewych,admin.-rachunkowych i gospodarczych w ręku jednego zbiorowego organuwykonawczego, ilość zajętego personelu stopniowo zmalała, a obecniefunkcje owych 111 osób rozproszonych w 10 różnych komórkach — pełni 81urzędników.Ta uszczuplona ilość personelu fachowego zebrana w. zreorganizowanymWydziale Budżetowo-Gospodarczym, załatwia obecnie sprawnieji ekonomiczniej poruczone sobie agendy,przedreorganizacyjnym.aniżeli to miało miejsce w okresieZmiana schematu budżetu śląskiego.Reorganizacja ta w następstwie spowodowała z konieczności zmianę schematubudżetu śląskiego, który by uwydatnił nowy podział czynności. Budżetśląski do roku 1932/33 posiadał następujące władze wzgl, urzędy asygnujące:(nie licząc budżetu Sejmu Śląskiego) dotychczasowa Część I, oraz budżetu GeneralnejProkuratorii i Urzędu Kontroli Państwowej (dotychczasowe Cz. Ila):1. Wydział Budżetowo-Gospodarczy dla Części II budżetu z wyjątkiemdz. III,2. Główna Komenda Policji dla działu III — budżet Policji W ojew. Śl.»15


Nowy układ budżetowy zmienił w zupełności dotychczasowy stan rzeczy.3. W ydział Skarbowy Oddział III dla części III — budżet Admin. Skarbowej,4. Wydział Oświecenia Publicznego dla części IV —- budżet Admin.Szkolnej,Dotychczasowy budżet Sejmu Śląskiego (Cz. I) oraz Centralne; Prokuratoriii Urzędu Kontroli Państwowej (Cz. II a) został bez zmian.DotychczasowaCz. II — Administracja Ogólna —•została rozszerzona przez wcieleniewydatków osobowych, rzeczowych i specjalnych dotychczasowej Cz. III(Admin. Skarbowa) oraz całej dotychczasowej Cz. IV (Admin. Szkolna). W ładząasygnującą nowej części II, której nadano nazwę „Administracja Śląska",ustanowiono Wydział Budżetowo-Gospodarczy. Tym samym odpadły organaasygnujące Wydziału Skarbowego, Wydziału Oświecenia PublicznegoGłównej Komendy Policji.Nowy układ budżetu.orazNowy układ budżetowy spowodował również ścisłe rozgraniczenie kompetencjiposzczególnych organów fachowychdo poszczególnych typowychwydatków budżetowych. Cały budżet części II podzielono na 3 zasadniczetypy wydatków, w szczególności:I — wydatki administracyjno-osobowe z dysponentem Biuro Personalnewzględnie Oddz. Osobowy przy Wydziale Oświeć. Publ.,II — wydatki administracyjno-rzeczowe z dysponentem Wydział Budżetowo-Gospodarczy,III — wydatki specjalne (resortowe i fachowe), którymi dysponują fachowewydziały Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego.Ścisłe rozgraniczenie typowych wydatków oraz kompetencyj poszczególnychorganów fachowych do poszczególnych działów budżetu umożliwiłopoczynienia, znacznych oszczędności przy projektowaniu rocznego planu gospodarczego.Na. skutek scalenia agend budżetowych, admin.-rachunkowychi gospodarczych w ręku jednego fachowego' organu uzyskano możliwość jednolitegoi objektywnego traktowania wszystkich spraw z zakresu gospodarkipublicznej.Dzięki centralizacji gospodarki materiałowej dla wszystkich podległychwładz i urzędów oraz urządzenia centralnej rozdzielni materiałówi przyborów oraz wykonywania surowej cenzury rzeczywistych potrzeb —zredukowano potrzeby i ich koszty do granic najniezbędniejszych, a doprośwadzono do tego, że wydatki administracyjno-rzeczowe w ostatnich okresachutrzymują się na stałym prawie poziomie i przybierają charakter prawie sztywny,bo zmiany w kosztach spowodowane są wyłącznie wahaniami cen rynkowychwzgl. zmianami w zakresie administracji.16


B.Administracja Ogólna1. Zasady organizacyjne: p. Poradnik Prawniczy str. 2542. Cyfry budżetowe.Zestawienie wydatków.a) Wydatki administracyjno-osobowe . . . . * . 2.288.335,90 złb) „ administracyjno-rzeczowe . 628.834,—-c) „ specjalne działu I V .................................................. 160.580,— „Razem administracja, ogólna:3.077.749,90 złZestawienie dochodów.Razem dochody Administracji ogólnej:842.289,23 zł3. Rozwój administracji śląskiej.Urząd Wojewódzki.Pierwotnie Urząd W ojewódzki dzielił się na 11 następujących wydziałów:1. Prezydialny,2. Administracyjny i Samorządowy,3. Bezpieczeństwa Publicznego,4. Zdrowia Publicznego,5. Przemysłowo-Handlowy,6. Rolnictwa, W eterynarii, Leśnictwa, Domen Państwowych i Domenpozostających w Państwowej administracji,7. dla Spraw Wyznaniowych,8. Oświecenia Publicznego,9. Skarbowy, występujący o podwójnym charakterze:a) jako władza skarbowa II instancji z własnym zakresem działania,b) jako część składowa Urzędu Wojewódzkiego w granicach statutuorganicznego wojew. śląskiego,10. Pracy i Opieki Społecznej,11. tymczasowy Wydział Aprowizacji.Taką reorganizację ustaliło wydane z mocą ustawy rozporządzenie W o­jewody Śląskiego w dniu 17 czerwca 1922 r. (Dz. U. Śl. nr 1, poz. 2). Organi­17


zacja Urzędu Wojewódzkiego uległa od tego czasu poważnym zmianom.W ten sposób od r. 1922 zniesiono W ydziały: Aprowizacyjny (w r. 1923), W y­znaniowy (w r. 1924), Rolnictwa i dóbr Państwowych (w r. 1926). Utworzononatomiast nowe: Samorządowy (w r. 1922, rozdzielając Wydział Administra-cyjno-Samorządowy na dwa), Budżetowo-Gospodarczy i wspólny WydziałKomunikacji i R obót Publicznych (w r. 1924), który następnie znowu rozdzielonona dwa: W yd ział. Komunikacji — i R obót Publicznych w r. 1928, ażwreszcie połączono je znowu w Wydział Komunikacyjno-Budowlany (w rokui 932).W r. 1929 powstał nowy Wydział W ojskowy a w r. 1932 Biuro Personalnei nastąpiła gruntowna reorganizacja Wydziału Budżetowo-Gospodarcze-^,o. Wreszcie utworzono Wydział Rolnictwa w miejsce zniesionego OkręgowegoUrzędu Ziemskiego (w r. 1935). Obecnie Urząd Wojewódzki liczy 14Wydziałów.Starostwa i Dyrekcje Policji.Tryb urzędowania tych władz I instancji ustalono przez wydanie statutuorganizacyjnego, szczegółowego podziału czynności, regulaminu, przepisówkancelaryjnych itd., co nastąpiło dekretem Wojewody Śląskiego z 20 grudnia1934 r., który ujął w jedną całość przepisy organizacyjne dla Starostw i DytekcyjPolicyj.Rozmiary agend.Wojewodzie Śląskiemu podlega obecnie 274 jednostek administracyjnych{urzędów, zakładów, biur — bez szkolnictwa) z personelem około 5000 osób(bez nauczycieli).Urząd W ojewódzki załatwił w roku 1936 z górą 480.000 aktów, w tymsam Wydział Skarbowy 143.000, a Wydział Oświecenia 67.000, Starostwa i DyrekcjePolicji załatwiły w roku ubiegłym 800.000 spraw. Oczywiście są tosprawy ujęte pisemnie. Nie wilczone są decyzje ustne itd. Razem administracjaśląska — bez skarbowości i oświecenia —• załatwiław roku ubiegłymz górą 1.070.000 aktów, a razem z administracją skarbową i szkolną przeszłopółtora miliona.Orzecznictwo karne.Prawo o wykroczeniach, wydane w r. 1932, przerzuciło wymiar sprawiedliwościw odniesieniu do pewnej kategorii przestępstw na władze administracyjne.W roku ubiegłym starostwa i D yrekcje Policji województwa ślą-; kiego wydały 73.859 orzeczeń karno-administracyjnych i nakazów karnych.Z tego odwołań do sądu było tylko 2348, t. zn. zaledwie około 4%18


Archiwum.Archiwum akt dawnych utworzono w grudniu 1932 r. i zaangażowanor>a kierownika fachowca. W archiwum znajdują się dotyczące Śląska akta b.Rejencji Opolskiej, akta przejęte z Czechosłowacji i akta z plebiscytu na G órnymŚląsku. Jest to razem około 7% tysiąca tomów i około 800 fascykułówakt luźnych. Poza tym zawiera archiwum akta Starostw i Inspektoratów,byłej Rady Narodowej i Tymczasowej Komisji Rządzącej Księstwa Cieszyńskiego1.Z górą % z tych aktów jest już uporządkowanych. A kta z okresuplebiscytu i powstań: W tym dziale uporządkowanie posunęło się dość daleko.Mianowicie uporządkowanoakta powiatowych komitetów plebiscytowychw liczbie 17-tu, ujęto je w fascykuły i ponumerowano je zgodnie z inwentarzem.Uporządkowano również akta pracowników i urzędników PolskiegoKomisariatu Plebiscytowego. Natomiast w trakcie porządkowania dopieroznajdują się: akta poszczególnych wydziałów Polskiego' Komisariatu Plebiscytowego,dalej luźne fragmenty aktów z okresu III powstania i naczelnej władzyna Górnym Śląsku, wreszcie rachunki, kwity i rozliczenia.znajduje się niestety w prywatnych rękach.Sporo aktówW toku jest akcja przejmowania archiwaliów urzędowych z terenu wo-lewództwa. Dla orientacji co do dawności aktów wyjaśnia się, że niektóreakta sięgają nawet połowy X V III wieku.Poza tą akcją jest prowadzona bardzo,intensywna, akcja rejestracji w terenie, którą w porozumieniu z ŚląskąRadą W ojewódzką i przy poparciu Instytutu Śląskiego prowadzi p. wizytatorLudwik Musioł.Jest to praca niezwykłe pożyteczna, ponieważ są to pierwszebadania tego typu, jakie przeprowadza się na Śląsku i ponieważ wykazują onenieprzerwany nurt polskości od wczesnego średniowiecza nie w życiu prywatnym:(bo to nigdy nie było sporne), ale właśnie w życiu urzędowym.Działalność związana z Konwencją Genewską.Za niespełna 14 lat, t. j. od r. 1922 aż do końca roku ubiegłego wniesionoskarg i zażaleń przez Urząd Wojewódzki (które to skargi szły potem do U rzęduSpraw Mniejszości) z górą 1:2.000.Poza tym do Urzędu Wojewódzkiegowniesiono w pismach indywidualnych i zbiorowych i na podstawie art. 585Konwencji (interwencja Prezydenta Komisji Mieszanej)Wszystkie te sprawy musiały byćokoło 4.000 spraw.szczegółowo opracowywane w UrzędzieW ojewódzkim, głównie w W ydziale Prezydialnym, a o ile chodzi o działszkolny — w Wydziale Oświecenia. Większość tych spraw wymagała nierazprzewlekłej korespondencji. obrony stanowiska polskiego w Genewiei w Hadze.19


c.Stosunki urzędniczePrzegląd przepisów prawnych normujących stosunki urzędnicze.Zasady dot. stanu urzędniczego opierają się na przepisach, normującychstosunki służbowe, uposażenie, zaopatrzenie emerytalne i odpowiedzialnośćsłużbową, oraz na zarządzeniach, wydawanych przez Prezesa Rady Ministrów,Ministrów, Śląską Radę Wojewódzką i jej przewodniczącego w zakresie poszczególnychzagadnień personalnych.Oile chodzi o prawne podstawy stosunku służbowego, personel zatrudniony w administracji publicznej województwa śląskiego, a podległy W ojew o­dzie Śląskiemu względnie Śl. Radzie W ojewódzkiej, dzieli się na 4 grupy a mianowicie:1. państwowi funkcjonariusze cywilni, ustanowieni na podstawie przepisówustawy o państwowej służbie cywilnej z 17. II. 1922 r.2. funkcjonariusze Policji Wojew. Śl., mianowani na zasadzie rozporządzeniaPrezydenta R . P. z dnia 28. X . 1933 r. o służbie w PolicjiWojewództwa Śląskiego,3. śląscy funkcjonariusze wojewódzcy, których stosunki służboweunormowane są ustawą śląską z dnia 22. 6. 1934 r., wreszcie4. funkcjonariusze kontraktowi, przyjmowani do służby bądź w administracjipaństwowej, bądź w śląskiej administracij wojewódzkiej napodstawie umowy prywatno-prawnej, opartej na zasadach kodeksuzobowiązań.W powyższym podziale grupa 1., t. j. państwowych funkcjonariuszówcywilnych, zawiera jeszcze dalszy podział, oparty na przynależności resortowejwedług poszczególnych działów administracji państwowej. I tak funkcjonariuszetej grupy należą do 6 resortów administracji państwowej, a mianowicie:Min. Spraw Wewn., Min. Skarbu, Opieki Społ., Przemysłu i Handlu,lloln. i R . R. i Komunikacji.W dziedzinie uposażeniowej istnieje również różnorodność, polegającana stosowaniu 3 ustaw uposażeniowych, a mianowicie w odniesieniu do państwowychfunkcjonariuszów cywilnych, rozporządzenia Prezydenta R . P.z dnia 28. 10. 1933 r. (Dz. U. R. P. nr 86, poz. 663), w odniesieniu do funk-rjonariuszów Policji W ojew. Śl. — rozporządzenia R . P. z tej samej daty(Dz. U. R . P. poz. 666) i*wreszcie w odniesieniu do śl. funkcjonariuszów wojewódzkich— ustawa śląska z 8. 7. 1925 r. recypująca zasady ustawy uposaże-20


now ej państwowej z 9. 10. 1923 r. (dziś jeśli chodzi o funkcjonariuszów państwowychjuż nie obowiązującej).Różnorodność ta w dziedzinie zaopatrzenia emerytalnego jest jużmniejszą i ogranicza się do stosowania tylko dwóch ustaw zasadniczych, a mianowicie:państwowej ustawy emerytalnej z r. 1923 i śląskiej ustawy emerytalnejz r. 1926. W tej materii należy jeszcze, zauważyć, że funkcjonariuszepaństwowi, mianowani na stałe przed dniem 1 lutego 1934 r., otrzymują zaopatrzenieemerytalne ze skarbu śląskiego, natomiast tacy funkcjonariuszemianowani po tym terminie oraz wszyscy funkcjonariusze państwowi prowizoryczni,należą obecnie do nowo-utworzonego Państwowego Zakładu Em e­rytalnego' w Warszawie.W dziedzinie wreszcie odpowiedzialności służbowej (dyscyplinarnej i porządkowej)stosowane są 3 normy prawne — jedna dla wszystkich państwowychfunkcjonariuszów cywilnych, druga dla funkcjonariuszów Policji W oj.Śl. i trzecia — dla śląskich funkcjonariuszów wojewódzkichPolski typ funkcjonariusza państwowego.Kształtowanie się polskiego typu funkcjonariusza państwowego opieraćsię musi nietylkouzdolnieniu fizycznym i umysłowym,na nieskazitelnej przeszłości kandydatów, odpowiednimoraz na wyrobieniu społecznym, leczrównież na właściwych podstawach moralnych i służbowych, którym i winnybyćpierwszym rzędzie: 1) dbałość o godność i dobro Państwa, oraz dobrojego obywateli, 2) całkowite poświęcenie się dobru służby, 3) poczucie odpowiedzialności,oparte na pełnym zrozumieniu doniosłości służby dla Państwa,na wewnętrznym przeświadczeniu o konieczności wykonywania swych zadańw sposób możliwie najlepszy,wreszcie na szczerym i śmiałym przyjęciu nasiebie konsekwencji, wynikających ze sposobu wykonywania tych zadań, 4)lojalność służbowa i podporządkowanie się przepisom i woli ponoszącego odpowiedzialnośćprzełożonego, 5) poczucie godności osobistej, 6) właściwiepjęte koleżeństwo, wynikające z wzajemnego szacunku i troski o kolegę, i 7)ścisłe zrozumienie konieczności zachowania tajemnicy służbowej.Przyjmowanie nowych sił.Przy przyjmowaniu nowych sił do służby publicznej, musi się mieć nauwadze kryteria, bądź ustalone przepisami prawnymi, bądź też podyktowanewymogami życia.A więc to, że pewnym grupom obywateli przysługuje pier-Y/szeństwo w przyjmowaniu do służby państwowej1, jak n. p. kawalerom orderu„virtuti militari“ lub osobom, zasłużonym w ogóle w działalności niepodległościowej,a więc n. p. uczestnikom powstań śląskich.2 pośród młodszychkandydatówpierwszeństwo' przyznaje się tym kandydatom o odpowiednichkwalifikacjach, którzy odbyli obowiązkową służbę wojskową i zdo­21


yli w ten sposób podstawę wyrobienia państwowego i dyscypliny służbowej.Przy tej sposobności należy zaznaczyć, że zasada pierwszeństwa przy równychkwalifikacjach dla kandydatów, pochodzących z województwa śląskiego, musibyć jak najściślej przestrzegananie tylko _,ze względu na wyraźny przepisustawowy, lecz także w dobrze pojętym interesie rozumnej polityki społecznejna terenie naszego województwa.Zagadnienie emerytalne.Uzupełnienie personelu odbywa się nie tylko w celu obsadzenia nowokreowanychetatów osobowych, lecz także jako następstwo ubytku dotychczasowychpracowników. Ubytek ten następuje m. in. przez przeniesieniefunkcjonariusza w stan spoczynku czyli na t. zw. emeryturę. Zagadnieniutemu poświęca się dzisiaj bardzo wiele uwagi. Otóż stwierdzić wypada, żezagadnienie nadmiernego i nieracjonalnego przerostu emerytów na terenietej administracji jest obecnie zupełnie nieaktualne. Dowodzą tego cyfry:Yvr ciągu roku 1936 na ogólny stan 4.744 funkcjonariuszów czynnej służbyw dziale administracji ogólnej, skarbowej, Policji Wojew. Śl. i śląskich zakładówwojewódzkich, przeniesiono w stan spoczynku ogółem 26 funkcjonariuszówt. j. zaledwie około % % stanu czynnego.Normalny zaś ubytek personeluw tej drodze powinien wynosić przeciętnie 3 % % Jesteśmy zatemo 3% poniżej normy. Z tej liczby 26 — przeniesiono' na emeryturę z powoduzłego stanu zdrowia, stwierdzonego przez komisje: lekarskie — 17 funkcjonariuszów,z powodu przekroczenia wieku — 7 funkcjonariuszów, oraz w drodzeorzeczenia dyscyplinarnego — 2 funkcjonariuszów. Podkreśla się, żew tym dzialenie było' ani jednego1wypadku przeniesienia z powodu t. zw.zmian organizacyjnych, względnie w drodze stanu nieczynnego.Oile chodzi o część III preliminarza budżetowego, dotyczącą emerytur’ zaopatrzeń, to omówienia wymagałby wzrost preliminowanej sumy w § ]a„Emerytury i zaopatrzenia funkcjonariuszów wojewódzkich". Mianowiciew budżecie na 1936/37 rok wydatek na ten cel preliminowany był w sumie3.800.000 zł, niższej od wydatkowanej w latach ubiegłych. Oszczędność miałabyć osiągnięta przez przerachowanie emerytur według ostatniej noweli doustawy emerytalnej.szczupły.Praktyka wykazała jednak, że kredyt w tej sumie jest zaSuma 4.160.000 zł preliminowana na rok budżetowy 1937/38zostałaobliczona na podstawie faktycznych wydatków, już po przerachowaniu emerytur.O wydatkach osobowych.Analiza preliminarza wydatków osobowych, podobnie jak i poprzednieuwagi, nie obejmuje działu administracji szkolnej.Wydatki preliminowane22


w dziale I obejmują dwie zasadnicze grupy, a mianowicie place (§ 1) i innewydatki osobowe (§ 2). W ydatki na place w dziale administracji ogólnej(z wyłączeniem Śl. Zakładu Higieny, Muzeum i Biblioteki) skarbowej i PolicjiWojew. ŚL, wynoszą okrągło 15.675.000 zł, a ilość osób, na które preliminowanotę kwotę, wynosi 4.38[8. Na rok budżetowy 1936/37 preliminowanow tych samych działach kwotę 15.296.000 na 4.243 osób, wobec czego obecniejest wzrost tych wydatków o 377.000 zł (2,5 % ) oraz wzrost ilości osób o 146,czyli około 3,5 % , z czego na właściwą administrację przypada zaledwie37 osób t. j. niespełna 2 % .Preliminowane w § 2 działu I. różne wydatki osobowe wynoszą ogółemdla wszystkich działów administracji łącznie już z 3-ma zakładami wojewódzkimii Policją Wojew. Śl. kwotę 783.637 zł. W kwocie tej mieści się m. i.pozycja na zapomogi i wynagrodzenia za pracę w godzinach nadobowiązkowych.Etaty osobowe,Kredyty na t. zw. nadgodziny.podane w odpowiednich tabelach i objaśnieniach dopreliminarza, opracowane są i dostosowane do normalnego, zwykłego nasileniaprac. Dla nasilenia sporadycznie lub okresowo wzmożonego nie mogąbyć tworzone specjalne stałe etaty, wobec czego w tych okresach bądź należywzmacniać czasowo obsadę personalną przez przyjęcie na czas ściśle określonypomocniczych sil kontraktowych, bądź też, gdzie rodzaj pracy lub pośpiechtego wymagają, uciekać się do dodatkowej pracy stałych funkcjonariuszów.jeden i drugi system są stosowane, przy czym dążeniem władz jest, przezstałe ulepszanie metod pracy unikać o-ile możności zbytniego obarczenia personeluzajęciami ponad normy ogólnie obowiązujące. Gdzie to jest jednakniemożliwe, słusznym i uzasadnionym jest przyznanie za te zajęcia skromnegooodaj wynagrodzenia. W roku ubiegłym uchwalił Sejm Śląski na wniosekKomisji Budżetowo-Skarbowej rezolucję, zalecającą wykorzystanie kredytówprzeznaczonych na nadgodziny, na opłacenie doraźnie angażowanych sil pomocniczych.Zgodnie z tą rezolucją, przyjęto czasowo 66 sił pomocniczych,prawie wyłącznie z pośród kandydatów ze średnim wykształceniemz płacąprzeciętną 150 zł miesięcznie brutto. System ten należy utrzymać i nadal,także i z tego względu, że umożliwia on odpowiedni dobór i selekcję kandydatówna stałe stanowiska w służbie administracyjnej.Do tego samego zagadnienia zawiera oświadczenie p. Naczelnika W y­działu Skarbowego następujące uwagi:Nowoprzyjęte siły są materiałem świeżym, nienadającym się z miejscado szczególnie ważnych i terminowych prac. Prace te muszą być wykonaneprzez kwalifikowany personel skarbowy i to z powodu nawału pracy właśnie23


v godzinach poza urzędowych. Poza tym nasilenie pracy w służbie skarbowejpotęguje się szczególnie w pewnych okresach (akcja wymiarowa, zamykanieksiąg bierczych itp.), a wtedy praca w godzinach poza urzędowych jest koniecznością,której nie da się uniknąć. Mimo zatem zaangażowania nowych sil,utrzymanie kredytu na wynagrodzenie za pracę w godzinach poza urzędowychjest konieczne.Należy jeszcze zaznaczyć, że przy szczupłych uposażeniach, wynagrodzenieza pracę w godzinach poza urzędowych jest jedną z form przyjściaz pomocą finansową pracownikom skarbowym, którzy z uwagi na swójrodzaj pracy powinni mieć zapewniony znośny byt.1. Ogólne zestawienie etatów prelimin. w budżecie śląskim 1937/38 r.W y i s :zic zi e g ó Iw 5 e in.i eUrzędnicynauczycieleoficerowiepolicji woj. śl.Funkcjonariuszeniżsiwzgl. szeregowipolicji woj. śl.Ogółema) iS'ulma> eftatów ‘całeg adimiin. Śląsilsiej (,wlg sziczeigótawegoiwy/kazu:1) FuirJk!qj. ipłaltttiJ 'Wg roizip. Frez. E. P,. 'z, idln.28. X . 3,3, Dzi. U . R. P. N r 86, p m . 663 7.514 300 7.8142. iPc(li)j(ja W o j. ś'I. .płaltna iwg iro.zip. Prez.R. P . a 218. X . 313, D.z. U. R. IP. N r 86,poz. 006 .................................................................... 58 2.395 2.4533')' iSI. Funlbdj. Wioj. płłatinji iwg ul-li a 9. X . 28,Da. U . I l i 6 ........................................................... 89 21 110R a izi e m : 7.661 2.716 10.377b) Sulima, efcatólw preJam. 'w BałącznEfkacJi do, tact-•ż&m n a 'rofc 10317/08 'w Gzi., I I ■— AdSmiiniiisłtr.a-'cija śląiślka: (Dlrulkairtiia U rz. Woij. SI,, W-oijeiw.Pundiulsz Drotgowyl, Z>aM. W ych. idlla Glłuicłroffliemydh w Łulbllińcu, .Szpital w Cłeis'zyin!ie,ZaflsG. Lecziii. Wydhi. w I,sitebln,e,j, 2 Zatół. P sy-'cbiaifcryozine.................................................................... 180 528 708O lg óilł-e łn, : 7.841 3 .2 4 4 11.08524


2. Ogólne zestawienie etatów wg budżetu na rok 1936/37.WyszczególnienieUrzędnicynauczycieleoficerowiepolicji woj. śl.Funkcjonariuszeniżsiwzgl. szeregowipolicji wo). śl.O gółema) S u m a e ta tó w eałelj aidlm/iinilsltra.cijii' śiląlslkiej:l 1) F u iife ij. ip iattó iwig ro®p. P rę ż . R . F . z din.28. X . 3 3 , Dz;. U . R. P . N r 86, poz.. 663 7.446 297 7.7432. PottiWja. Woflt Śll. jflalto a wlg irozip.. Pre.z.R . P . iz. 2 8 . X . 39, D z. U . R . P . iN t 86,poz. 6 . 6 6 ............................................ 58 2.373 2.4313) iśl. Fuinlkcłj, Wiotj. iplłatbi iwig uislti.. iz 9 . X . 213',D z. U . 11(6 . . . - . . . . . 77 13 90WR a,ra e j m : 7.581 2.683 10.264Sulma e ta tó w pr.elMm,imw'wany,dłi :w zaSąlcizini-'kadh ( ja k w y ż e j) ., . . . . . . 173 536 7090 ig ó Ił1e m .: 7.751- 3.219 10.9733. Ogólne zestawienie stanu faktycznego w dniu 1. X . 1936 r.a ) Sulina e ta tó w 'ce d e ij aidm^nlria-acri: ś llą c lk i-e ij:1) Ftainlkejj, ipiła.tim 'Wig ro®p. Preiz. R . P . :z 'din.28. X . .‘53. Da. U . R . P. N r 8 6 , p o z. 6632. Pcllilcfja W o j. ś l, ptotina w g iroap. P re z .R . P . a 1218. X . 3 3 , D z, U . R . P . (Nr 86,poz, 0 6 6 .......................................................................3) iśfl. Fuinltocij. W o j. ipiłatlni1iwig 'Ulslti. iz; 9. X . 23,Dz.. U. Ili67.26257702762.263107.5382.32080R a, izi e im : 7.389 2.549 9.938Ib) Suima e ta tó w pir€lBm,:iniciwainycOi w załalazini.kadh (jalk w y ż e j ) ..................................................... 129 494 6230 ig ó '1 e imi : 7518 3.043 10 5614. Ogólne zostawienie stanów fakt. w dniu 31. XII. 1936 r.a) Suim® e ta tó w fealęlj aęl:n''n'ia’:ra'qjii śllądki-ej:1) Fuintocj. ipła.tin-i m g -ro®p. Preiź. R . P . :zi (Sn.28. X . 33, Da. U . R . P . N r 8 6 , poz. -6632. P clib lja W'Oj. Śtt, pllatina Wg irózlp. P re z .R . P . a 0 8 . X . SB , D z . U . R . P . N r 86,poz. 066 .............................................................. ........3 ) iśll. Fuinlkfjj. W ioj. ptatini iwig' uislti.


Tabel&ryczne zestawienie etatów preliminowanycha) PreliminowanoI. Urzędnicy państwowi, płatni ze Skarbu Śląsk, wg rozp.Poz. D z ia ł A d m i n i s t r a c j iU r Z ę d n i c y. n a u1! III IV V VI VII VIII IX X2 Uftiząld Wcij,., S ta r o s tw a , D y r. B o i., U * * . T e c h .:a ) Pulnlklcj. 'pań/sifew;., plła,ti’ni ®e Sfkarfmi ŚŁąelk. 1 2 8 41 67 110 126 110ó'dalki) S ą d A 'ćltfti;n iytra'cyjin y........................... --- --- — 2 — 1 — — —12 AldlmSn. Klkailb.: a ) W ładzie ,Slkaifl>. I I . i I. Dnisit. --- --- i y bl 115 16/ 19b 153Ib) Eigizieikuidja .podatfóów — — — — 1 24 50 86 62I2a W y d 4. o seto. Śil. FulnicS. Gosip,............................................. --- --- — — — — — — —12b „ „ KiLaisyfSkaidja gran itów . . . . --- --- — — 1 9 — 512c „ .P race fealtaisitir. .............................................. ' # 5 4 3120 IńiSipeiktioir d® walikii] :z prtzes,ltiępctz>ości,ą — — — 1 — 4 21 313 A d tóniisltoaaja SzSkolmaWładlze III. Ilnjsfcamicaa......................................................_ __ 1 8 14 21 22 11 10Inisipetotoraty s d k o l l n e ............................................. --- --- — — 8 13 10 iO 8Szlk o ły Poiwisizeidłuae . . . . . . --- --- — — 5b 447 5/3 i 886 1 5/9Ś red n ie Oigólllnoikszitalłfcąee --- — — 15 113 141 128 73 —,, Z a w o d o w e ........................................................... --- --- — b 44 b2 25 18 2ś l. Koms, M u z y c z n e ......................................................3 5 12 3 2 i3 a ) O f i c e r o w i e ........................................................................Ib) S'2 &re|gowi słulżlby 'nm nd................................................c ) „ „ ś l e d c z e j ....................................id1) Wioźnil, wioźlnśee i s t a j e n n i ....................................“— 1 4 55 [390 949 1.129J2.456 1.948II. Pol. Wojew. Śląskiego, płatna wg rozp. Prez. R. P.1 3 10 16 18 101 3 10 16 18 10 — — —III. Śl. funkcjonariusze wojewódzcy. Płace1 -Śil. Radia Wojaw.ódzlka:a) B iu ro ŚlI, R ady W ojew ........................................ 1 1 1 1ib) „ S t a t y s t y c z n e ................................... — — — 1 — 1 1 1 22 t te l. Wbrji S I , a) ślląslcy fuinlktc(J. woj. — — — — — 1 1 • 1 —5 Wojewodlzlkie Bknro R o l n e .......................................... — — — 1 — 3 2 1 310 Śl,. Zalklład1H ilg ie m y ........................................................... — — — 1 3 6 1 2 311 Muzieulmt ślląslk ie.................................................................... — — — 1 1 1 3 1 —13 AWmoiu Szikolina: Szlkoly Zawodowe . . . . 1 — — —14 ŚŁ B M io te k a PulbOezima 'iim,. J . IPilłisuidisikie , — — — 1 2 1 4 2 4— - - - 6 15 13 8 12-26


na 1937/38 r. w Cz. II. Dz. I. budżetu śląsKiego.na roK 1937/38.Frez. R. P. z 28. X . 1933 (Dz. U. R. P. 86, poz. 663).c z v c i e 1 e i t. d.XI XII XIII XIV rycz. razemFunkcjonariusze niżsiVIII IX X XI XII XIII XIV XV XVI rycz. razemUwagi371215502415155327785798415155*) Poza etatem 1weterynarz21324131948588285744223311923292317261217648849306820223311923308641195554.9514701602623171071059293102654 9 5 152918929521 55 j 7.514| 1 |: 8|1C6|102 82|z 28. X . 1933 (Dz. U. R . P. Nr 86, poz. 666).■— 58 _ _ _ _ _ 5S— 175 336 759 854 2.124 2.124— 36 70 88 36 230 230— — — 13 13 15 41 4158|211 406 860j903j 15| — „| 2 395 2 453wg ustawy upos. z 9. X . 1933 (Dz. U. R. P. Nr 116).15 19 19— 1 — — — 7 — 1 — 1 831 117 _ _ _ 95 _ — 3 — 3 ;— 1 1 1 2 11 361_ _ 8 _ _ _ — — — — 1 4 — 5 1311 — — — 15 — — — — 3 — — 1 — — 4 1910 3 — — 1 15 | 89| - 1 3|i i —1' — | 1| 3| 6 i 2 I 21j 110 jZestawienie:ni.7 8142.45311010.377


Tabelaryczne zestawienie etatów preliminowanychb) etaty według budżetuI, Urzędnicy Państwowi, płatni ze Skarbu Śląsk, wg. rozp.Poz. D z ia ł A d m i n i s t r a c jU I z ę a 1) i c \, ii a u11 111 IV V VI VII VIII IX X2 Uatz.ąjdi Woij.., iStaTOsIttwa, Dyir. P o l., Uirz,. T e c h .:a ) PiaritedjcinaTOTSEe p-ańsitiwwwi .1 2 8 41 67 110 126 82b ) iSzotfeiriz y ...................................................... — --- — — — — — —c ) SlUudje cibyozajoiwe . . . . — --- — — — 6 — — —e ) P o m o c lelkar.slka . . .3 PodiMja, Wo(J. Śląsik.: e ) . — --- — — — — 4 3 24 KulUbuira K rajow a, (In s p . R o fc y i1L e śn y ) — — — 1 1 2 — —6 R o b o ty ipu|bU'iic:zine :___ ___a ) Petrisoaieil eta to w y . . . . ._ 1 20 14 11 2 —'b) ,, s p e c j a l n y ........................... — — — — 23 10 6 9 47 W o j. U rz ą d Ulbe^pieezeń ........................... --- --- — 1 1 1 1 28 W yżsizy Uriząd Ulbe.zipiieczeń . . . . --- --- — 1 1 5 8 4 29 W o jew ó d zk i .Sąd1 A!(im,itafetra'cy;'iny . --- --- — 2 — 1—10 ŚU. ZalMład H ilg im y : a ) idtelat ibad. iżywia. --- --- — 1 4 1 1 212 AldlmrJn. Sikarlb.: a ) W ła d z e Śkarfe. I I . i I., ffiriląt! --- --- 1 9 61 115 171 217 156Ib) Eigz-ekulcfja podarków --- — — 1 24 60 86 6212a W ydą. os-olb. Śil. PuinuJ. Gosrp.12b „ „ Kiasyfilkaicsja igrramtów .12c „ „ P r a c e kaltasitor...............................12d Ilns.peikltar d o walka' m 'prizestiępciaośipi-ą13 Aldtmilniiisffiracja 'Szikofea:W lładae I I . Iin s lta n c iji....................................--- --- 1 8 14 21 22 11 10In s p e k to r a ty szlkolltoe . . . . --- --- — 1 11 9 10 10 8iSzIkoły 'P-ow isiziecbne.................................... --- — — 3 56 426 609 1652 1796„ Śred n ie oigótooiklsBfcafcące . --- --- — 5 120 163 109 73„ Zaw odow e.............................................. — — — 6 44 42 24 18 2Śil. Koms. M u z y c z in e .................................... 3 5 12 2 2 1— 1 4 48O'oCO;K 1o2215 2129II. Pol. Wojew. Śląskiego, płatna wg rozp. Prez. R. P.3 a ) O ficerow ie 1 3 10 16 19 9 _ —b ) S z e ru so w :


na roK 1937/38 w Cz. II. Dz. I. budżetu śląsMego.na roK 1936/37Prez. R. P. z 28. X . 1933 (Dz. U. R. P. N r 86, poz. 663).c z y c i e 1 e i t. d.) Funkcjonariusze niżsi OgóiemXI XII XIII X IV rycz. razem VIII IX X XI XII XIII XIV X V XV I rycz. razemUwagi60 5 502 5 23 32 15 75 577—1 1 4 — 1 7 72 — — — 4 — — — •--- — — — — — --- —- 41— — — 17 17171010 *) poza etatem1 weteiynar?— — — — 4 — — — TT” — — — — — — 4_ __ __ 48 __ __ __ __ __ __ __ __ _ __ 482 — — — — 54 — — 2 1 7 — — — — 7 17 71— ---- — — — 7 — — 1 --- — — — — — — 1 84 — — — — 25 — 1 — 1 — — — — — 2 272 --- — — — 5 — — --- — — — — — .— 1 61 --- __ — __ 10 —. 5 2 1 10 2041 1 — — — 772 — 1 22 36 17 — — — — — 76 848__ --- V__ — __ 223 — — — — — — — — --- __ — 223— ---, __ — 30 30 30*) W latach ubieg1.poza etat. w wydatkachrzecz.**) Wydatek nowy8 __ __ __ __ 95 — __ 5 2 — — — — — __ 7 1025 1 — — — 55 — — 3 3 4 10 65410 --- — — — 4952 — — — — — — — --- — 4952— --- — — — 470 — — 20 27 12 59 5292 --- — — — 138 — — 9 10 10 29 167— --- — — — 25 — — 3 — — •—■ — — --- — 3 28536 9 - 47 7447 1 1.5 95 [113 68 - — — 7 297 7743z 28. X . 1933 (Dz. U . R . P. N r 86, poz. 666).-58 5S170 34135 70513781910704719 11— — — — ’209423049- — — — 68 |20t 411 610 1136 11 '■. i-' — — j B j i — [2373 2431ustawy upos. z 9. X . 1923 (Dz. U . R . P. N r 116, poz. 924)._ __ _ ___15 19209423049191 --- “— --- 7 — ■ — —■• V 1 1 8 •331 -- ___ ___* — 11 ___ ___ ___ — — — - - — — — 114 2 -- -- — 15 — — — — 1 — — — — 2. 3 181 — --- — — 71— ' — — — — 1 4—5 1211 — — — 14 — -- — — 2 1 1 — — 4 188 2 — — 15 77 — — — 3 1 1 1 5 2 13 90estawienie:I 7.743I I 2.431111................................................................... ........... 90Razem . . 10.264


Tabelaryczne zestawienie etatów preliminowanychd) Obsada personalna wedługI. Urzędnicy państwowi, płatni ze Skarbu Śląsk, wg rozp.Poz. D z i a ł A d m i n i s t r a c j iU rzęd n cy nauc :yciele11 111 iV V VI VII VIII IX XUflząd W ojewiódzlki, .Sibaroisitwa, D y r. Policji*,2 U rz ę d y Zldtr., U rz ę d y Techuiiczine:a ) Funlkby. ipłaitinj z.e Stkarfbu Ślląslk. . 1 9 27 51 99 112 . 87b ) S‘z o t f e :r z y ........................................................................ — --- — — — — — — —■d) iStaicfl© o i b y - a z a jo i w e ............................................. I g i — — — — 2 — — —e ) ploimoe S e lk a r s i k a ...................................................... — --- — — — — — — —3 PoiMcfia W o j. Śtląislk.: e ) urzielSnity . . . . — --- — — — 1 3 — 54 Kulftuma K r a jo w a (inisip. R o ln y i L e śn y ) — --- — — 1 — 2 — —6 Roiboty .ptib3k:z>no:a ) 'PeinsoMll etaltow y ...................................................... 1 17 12 9 6!b) „ K p e c j a l l n y ............................................. — --- — — 16 10 6 7 77 WoiJ. U rz ą d U l b e z l p i e c z e ń ............................................. — --- — 1 1 1 1 1 28 W y ż sz y UirEąid U b e z p ie c z e ń ............................................. — --- — 1 1 3 6 4 39 Wojtywóldlzlkil 'Sąd 'A dm ilnilsttra^yjiny........................... — --- — 2 — — 1 — —10 ŚIL Zakltad H ilg ie n y .............................................................. — --- — _ 1 3 1 2 212 Aldlmiiln. S k a ilh .: a ) W ladlze ,Slkai!b„ I I. i' I. Inislt, — — — 4 35 75 161 206 14912aIb) Eigizieikulclja podlalilkflwŚ l. PuinJdulsiz! G ospod....................................— — — — 2 43 6812 b KlaiSyfi!ka


na 1937/38 r. w Cz. II. Dz. I. budżetu śląsKiego.stanu w dniu 31. XII. 1936 r.Prez. R. P. z 28. X . 1933 (Dz. U. R. P. N r 86, poz. 663).ofic. policji itd.Funkcjonariusze niżsiOgółemUwagiXIXII XIII XIV rycz. razemVIII IX X XI XII XIII |XIV X V XVI tycz. razem74115115266518127646141280647341515345507275117381592618152889434 9294691342521122027313423 1 11 2 516 18 165 10 102 ■ r - I1 71 544— 7 7— — 4— — 15— — 153456 17 67___ 8— 2 29— 1 6___ 9 20___ 76 814— — 159— — 26_ — 182 2 17— — 28_ 5 94— 8 51— — 4.929— 50 519— 25 159— 3 281.051 i 45 |— 64 I 7.328 6j 77 75 109| 9 i /77 7,605z 28. X . 1933 (Dz. U . R . P. N r 86, poz. 666).5616632322 497 1.02568 67 4913 13 14——2.01021640562.01021640- 56 198 390 577 1.087 141 - — — 2.266 2.322ustawy upos. z 9. X . 1923 (Dz. U. R. P. N r 116, poz. 924).15 18 181 — — — 1 7 71 10 102 2 — — 11 __ 1 2 3 141 6 1 1 1 3 91 12 — — — — 14 — — — — 2 1 — 1 — — 4 187 3 — — 16 70 — — — — 2— 2 2 3 10 801Zestawienie:I 7,605I I ........ . 2.322ill................................................................. 8010.00731


Tabelaryczne zestawienie etatów preliminowanych na roK 1937/38 (Zakłady Wojewódzkie)Dziat adm inistracjiU r d n i c y Funkcjunarjusze riżsiIV V V1[V11 VIII IX X XI XII XIII XIV rycz. raz. iX X XI XII XIII X IV x v | x v i rycz. taz. ogółem1. D n & a m ia Urizędu W o je w . Ś lą sk ieg o 1 1 1 1 4 4a Wojewóldziki Fiuiiidu/sfz Dir-ogowy — 1 2 2 2 1 — — — — 8 1 6 — - W i — — — 7 i i s3 Śllądkii' Zakiład W y ch o w aw szy w Cieszymie — — 1 1- 2 — 2 1 — — - —-v' 7 - 2 U l 4 3 :1 — — 10 174Ślląlyki Zakiład dlla G łuiehoiriem ychw LuMMicu 3 8 1 3 2 3 7271 2 1 2 4 2 12 39S.Śiląislkii iSizipiltal w. C ieszym ie:■“a ) aiQl:n:in'!sltracaa . . . . — 1 4 4 4 3 1 1 6 — — — 24 — — — 1 6 5 9 — — 21 45Ib) .-p ro seE d to rcu tn ........................... — — 1 — — — 2 p — — 3 — — — — 1 1 — — — C '2 5■'c) piraoowinia reintlgeniologiwzma - - — 1 — ' — — 1 — — — 2 — i -6. 'Śilątlki Zaiklad Leazim iozo-W ydhcw. w Lsltelbmej — 1 2 6 4 7 2 7 12 — — — 41 — 3. 6 5 — — — 14 557. Ś lą s k i Zakiład Psyc-hia: ry s y a y iw Rylfonlku:a ) aidimmitsltra-eija . . . . 1 2 4 5 1 410 6 — — — 33 — 1 3 9 44 52 81 32 1 223256Ib) Gróslpoidąterjwo ro ln e - — — 1 — — 1 — — — 3 — — . — 1 — ■ 1 48. Śląslki' Zakiład Plsy&h.iadryezSiy m Łufallińicur:a ) adlm ilniW kraoja........................... — 1 2 5 3 2 3 4 5 — — — 25 — — 2 18 33 40 ■ jp t 49 3 238 263Ib) GosipodansiSwo ro ln e . . . . — —fi— 1 śri — 1 — — — i 3 — — — . — — f e sW — — 3R a 'Ti e m : — 4 16 30 24 18 1 8 3 0 38 — 2 180 1 1 14 33 96 108 188 83 4 528 7081


Tabelaryczne zestawienie etatów preliminowanych na roK 1936/37 (Zakłady Wojewódzkie)Dział adm inistracjiU r s ę d n i c y Funkcjonariusze niżsiIV V VI VII VIII IX X XI XII XIII X IV rycz raz. IX X1XIXII XIII XIV i XV XVI rycz.[raz.1 ogółem1. Diruikamiia U nzędu W o jew . Ś lą sk ie g o 1 1 1 1 4 4a WojeWóIdlzM Fuindulsz D ro g o w y . . . . — — — 1 2 2 2 1 — — — 8 1 - 6 1 — — — — — 8 163 śiląislkii Z a k ła d W ydiorwawiezy w C ieszynie: — — 1 1 2 — 2 1 2 — - — 9 — 2 — — 4 3 2 1 — 12 214. Ślląslki Za


Tabelaryczne zestawienie stanu faktycznego z dnia 31. XII. 1936 r. (Zakłady Wojewódzkie).Dział adm inistracjiU r z d n i c y Funkcjonariusze niżsiIV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV rycz. raz. IX X XI XII XIII XIV XV XVI rycz. raz. ogółem1. Dirulkam ia Uaizędu W o jew . Śiąislkieig-a 2 1 1 4 42. Wiojeiwóidziki PuBidutez. D ro g o w y . . . . — — — 1 — 1 4 1 — — - - V — 7 1 — 5 1 — ;-r^ — — — 7 14B . Śiląislkii' Zakiład W y ch o w a w czy w Cieszynie! — — 1 1 2 1 1 — 1 — — 7 — 2 — 4 4 1 1 2 14 214 .3.Ślląlsfci iZaMiad Idlla G łu ch on iem y ch w LufcllińcuŚll%islk:, iSizipiiltial w C ie sz y n ie :— — 2 5 4 2 2 2 7 — — 1 25 — — 1 1 1 1 4 2 2 12 37a ) adlm ilnilsftracija............................................................... _ 1 3 3 3 4 1 — 7 — — — 22 — — — 1 3 7 9 — 1 21 43ł>) piroselkftoriiann ............................................. — — 1 — — — — 2 — — — — 3 — — — 1 — 1 — — 2 5o) ipiraeowlnia ireiritlgenioło.gkizina . . . . — _-h 1 — — — — n — — — 1 — — — — — — - — — — 167.'ślląsfcil Z aM ad Leoziniiozo-Wyichowi. w IsltelhnejŚHąsIki ZaM aid P sy d h iafry ezm y w Eylbroilku:— 1 — — 1 — — — — — — — 2 — —• 3 4 1 — — 1 9 11;a) aidlm ilnilsitraeja.............................................................. — 1 2 1 4 — 2 10 8 — — — 28 — 1 2 9 38 50 82 25 1 208 236Ib) Gosipodaaisitlwo r o l n e .............................................— — — — 1 — — 1 ' śr- — - f - - ' 1 3 — — — — 1 — — — — 1 48.ŚtląisJkil Zakfcad! PlsyicihiaitJryezny m Lulbttinicui:ia) aidknilnilstbracaa............................................................... — 1 2 2 5 1 4 2 4 — — 1 22 — — 1 18 28 38 98 43 3 229 251Ib) GosSpoidąirisItjwo r o l n e ............................................. 1R a a e m : — 4 12 13 23 8 14 20 27 1 's S | 3 125 1 1 11 33 80 101 195 71 10 503 628


D.Skarbowość1. System podatkowy obowiązujący w województwie śląskim zostałnakreślony w „Poradniku Prawniczym" str. 116 i dal.z danin:Na tle tego systemu zarysowują się w budżecienastępujące dochodyRzeczyw iste dochodyza rokW edle budżetuza rok1936/37Prelim inuje się na rok 1937/381934/35 1935/36 zw yczajne nadzw. razem71.887.420,67 69.414.121,36 68.022.570.— 74.760.200,— — 74.760.200,—Dział ten wykonuje:Administracja skarbowa.Cyfry budżetowe; dot. tego działu:2. Ogólne zestawienie wydatków administracji skarbowej.a) W ydatki administracyjno-osobowe ................................. 4.813.858,60 złb) „ administracyjno-rzeczowe ................................. 910.955,— „c) „ specjalne działu X V , , .......................................... 276.500,— „Razem wydatki administracji skarbowej:6.001.313,60 złUwagi dot. działu skarbowości.Tabela porównawcza dochodów za 11 miesięcy w latach 1929-1936 oraztabela dochodów miesięcznych z lat 1935-1937 znajduje się w expose.Działy administracji skarbowej.1. Najważniejszym działem administracji skarbowej jest niewątpliwiedział podatków bezpośrednich. Wpływy tego działu wynosiły w roku budżetowym1935/1936 77% ogólnych wpływów skarbowych.Praca tego1 działuogniskuje: się w 16 Urzędach Skarbowych, w 10 Urzędach Katastralnych orazw Oddz. II. Wydziału Skarbowego.Do zakresu działania tego działu należywymiar i pobór wszystkich podatków bezpośrednich oraz załatwianie wszystkichczynności z tym związanych, tudzież egzekucja wszystkich należnościo charakterze publiczno-prawnym. Dla ilustracji przytacza się, że w 1935 ro­35


ku było około 250 000 kont płatników w księgach bierczych z czego 33.945samych tylko płatników podatku przemysłowego i 27.432 płatników podatkudochodowego, zaś w roku budżetowym 1935/36 przepracowano przy egzekucji407.345 tytułów wykonawczych.2. Drugim z kolei działem administracji skarbowej jest dzia! opłatstemplowych oraz podatku od spadków i darowizn.Wpływy tego działuwynosiły w roku budżetowym 1935/36 12.% ogólnych wpływów skarbowych.Praca tego działu ogniskuje się w referatach opłat stemplowych przy UrzędachSkarbowych, w jednym specjalnym Urzędzie Opłat Stemplowych w Katowicachi w Oddz. V Wydziału Skarbowego. Do zakresu tego działu należywymiar opłat stemplowych i podatku od spadków i darowizn oraz kontrolanad prawidłowym uiszczaniem opłat stemplowych w przypadkach gdy wymiarz urzędu nie ma miejsca. W roku budżetowym 1935/36 zgłoszono dowymiaru opłat stemplowych 26.784 pism i aktów, poza. tym dział ten przeprowadziłu 1.730 jednostek kontrolę stemplową. W dziedzinie podatku od„;p?dków i darowizn wpływ aktów wymiarowych wynosił w 1935/36 r. 4.751.3. Następnym z kolei działem jest dział podatków pośrednich. W pływyz tego działu wynosiły w roku budżetowym 1935/36 7% ogólnych wpływówskarbowych. Praca tego działu ogniskuje się w 8 rejonach kontroli skarbowej,w 3 urzędach skarbowych akcyz i monopolów państwowych orazw Oddz. IV Wydziału Skarbowego. Ponadto istnieją jeszcze 3 brygady kontroliskarbowej podległe za pośrednictwem inspektora do wałki z przestępczościąbezpośrednio naczelnikowi Wydziału Skarbowego. O ile chodzi o wydatkina utrzymanie inspektora do walki z przestępczością wraz z brygadamikontroli skarbowe i. to działalność tych komórek, organizacyjnych leży równieżw interesie skarbu państwa (zwalczanie przestępstw dewizowych, monopolowych).Do zakresu tego działu służby należy nadzór nad produkcją,przerobem, i obrotem artykułami akcyzowo-monopołowymi, czuwanie bvopłaty monopolowe i podatki spożywcze od tych artykułów były uiszczanew terminie i w przepisanej wysokości, ściganie przestępstw karno-skarbowych.Działalnośćtego działu służby obejmuje 9.135 przedsiębiorstw i zakładówwyrobu i sprzedaży artykułów, podlegających podatkom spożywczym i opłatommonopolowym, przy czym wpływ spraw karnych wynosił w 1935 roku5.283 zaś w 1936 roku 4.338 spraw.4. Rachunkowość i kasowość wymienionych poprzednio działów orazwogóle rachunkowość i kasowość skarbową prowadzi dział rachunkowokasowy.Praca tego działu ogniskuje się w 12 kasach skarbowych typu Ai 5 kasach skarbowych typu B., w oddziałach rachunkowych U . S. i w OddzialeIII Wydziału Skarbowego. Dla ilustracji przytacza się, że w roku budżetowym1935/36 obroty pieniężne w kasach skarbowych wynosiły w przy­36


chodach 543.409.291,16 zł, w rozchodach 546.595.694,56 zł, znaków wartościowychsprzedano na sumę złotych 4.476.746, skupiono1obligacyj pożyczekpaństwowych i kuponów od nich na sumę 1.567.782 zł.O ile chodzi o rachunkowośćw tym okresie, to ilość kont w ks. bier. podatków bezpośrednichwynosiła 249.783, zaś ilość wpłat odkontowanych 432.907. Poza tym OddziałIII Wydziału Skarbowego prowadzi działy asygnowań, kontroli podatkówbezpośrednich, dochodów budżetowych, rozchodów budżetowych,dział sum obcych i obrotowych, wreszcie likwida.turę rent i emerytur —obsługując w 19316 roku 22.439 osób uprawnionych do poboru rent inwalidzkichi emerytur.Merytoryczną stroną rent inwalidzkich i emerytur zajmuje się OddziałV I Wydziału Skarbowego.Ponadto w ramach Wydziału Skarbowego znajdują się sprawy ŚląskiegoFunduszu Gospodarczego. Od czasu wprowadzenia tego Funduszu wpływyz tytułu opłat i dotacyj na rzecz tegO ' Funduszu, z rat amortyzacyjnych, pożyczekze skarbu śląskiego, rat amortyzacyjnych kolonij robotniczych i ratamortyzacyjnych z pożyczek Śląskiego Funduszu Gospodarczego wyniosły— 52.370.748,57 zł. W tym okresie czasu z pożyczek z tego funduszu korzystało3.475 osób na ogólną sumę 45.876.300 zł.Lokaty Śląskiego FunduszuGospodarczego w bankach ludowych, kasach oszczędności oraz na remontdomów tudzież pożyczki udzielone gminom na budowę domów dla bezdomnych,wynoszą razem na 31. X II. 1936 r. 8.489.226,18 zł.Poza tym istnieje jeszcze Śląski Fundusz Gospodarczy powstały z pożyczkiw Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w Chorzowie. Wpływy z tegofunduszu od czasu jego powstania wynosiły 5.113.372,04 zł. 2 funduszu tegoudzielono 205 osobom pożyczek na ogólną sumę złotych 4.184.000. RównieżWydział Skarbowy prowadzi sprawy pożyczek udzielonych w latach 1924-1930związkom komunalnym, spółkom, spółdzielniom oraz osobom fizycznym nałączną sumę 17.218.283 złotych, sprawy pożyczki amerykańskiej na sumę78.223.717 zł, wreszcie sprawy pożyczek z Funduszu Pracy na łączną sumę14.920.571 zł. Również Wydział Skarbowy zajmuje się administracją wpływówz tytułu sprzedanych za sumę 23.847.363 zł domów wchodzącychw skład kolonij robotniczych.O ile chodzi o program działania tego funduszu na rok następny, tozacytować wypada ustęp z expose: „W nowym planie akcji budowlano-mieszkaniowej z Śląskiego Funduszu Gospodarczego na rok 1937 przewidujemyz jednej strony koncentrację pożyczek budowlanych przede wszystkimw powiecie katowickim i świętochłowickim, a nadto znaczne kwoty rzucimyna budowę zarówno1kolonii robotniczych jak i osad i baraków dla bezrobot-37


dych. Akcję w tym. kierunku podjął^Śląski Urząd W ojewódzki już w rokuubiegłym, zmieniając częściowo same zasady jej prowadzenia".W związku z reformą podatku gruntowego'Wydziału Skarbowego:funkcjonują w ramachWojewódzka i Powiatowe Komisje Klasyfikacyjne,jest to komórka organizacyjna przejściowa, która ulegnie likwidacji z chwiląukończenia swych prac.D la przykładu podkreśla się, że podczas gdy w okręgu n. p. BiałostockiejIzby Skarbowej ilość płatników prowadzących księgi handlowe wynosiniewiele ponad 3000, to w samych trzech katowickich urzędach skarbowychilość płatników prowadzących księgi handlowe wynosi ponad 1 700.5. Wymiary podatkowe i odwołania (z podatku przemysłowego' i dochodowego):Rok Ilość pozycyj1wymiarowych Ilość wniesionych odwołań Ilość uwzględnionych odwołań1933 65 292 2 1 202 = 32,47%;.. 8 451 = 39,85.%^1934 69 140 18 286 = 26,44% 5 555 = 30,37% . ;1935 61 377 9 675 = 15,76% ? 093 = 21,63%Ulgi, odroczenia, umorzenia, egzekucje.Również w dziedzinie ulg, odroczeń lub umorzeń z tytułuwzględnejlub bezwzględnej nieściągalności daje się zauważyć coraz to bardziej pozytywneustosunkowanie się władz skarbowych do> płatników.Itak w 1933 roku na ogólną ilość podań o ulgowe świadectwa przemysłowe 5 148, załatwiono przychylnie 41.10% , w 1934 roku na 4 657 takich podańzałatwiono przychylnie 53,40% ,łatwiono przychylnie 75,04%.zaś w roku 1935 na 2 713 podań za­W dziedzinie: umorzeń z tytułu względnej i bezwzględnej nieściągalnościpodatków sprawy przedstawiają się w sposób następujący:w 1933/34 umorzono 9089 pozycyj na sumę . . . 5.637.209 zlw 1934/35 „ 2990 „ „ „ . . . 2.286044w 1936/36 „ 13180 „ „ „ . . . 23.596.956 „w 1936/37 „ 4922 ...................... . . . . 9.331.364 „razem:40.851.573 złCała akcja umorzeniowa była i jest nadal prowadzona z myślą pozostawieniaw księgach bierczych jedynie realnych zaległości tj. takich, którychściągnięcie nie zagraża, egzystencji gospodarczej płatnika.Akcja egzekucyjna. Gdy bowiem w 1933/34 roku końcowa zaległośćw tytułach wykonawczych wynosiła 158 839, a w 1934/35 — 162628, tow 1935/36 roku wynosiła ona tylko 132 582, zaś na 31. X II. 1936 r. tylko38


108 851. Jest to jedyny chyba w całym Państwie tak silnie zaobserwowanyspadek tytułów wykonawczych.Zaznaczyć przy tym należy, że podczas gdy ilość licytacyjnych sprzedażywynosiła w 1934 1935 —• 6 748, a w 1935/36 — 4 796, to za 3 kwartały1936 roku wynosiła ona tylko 2 678.Stan urzędniczy w skarbowości.Cały ogrom pracy, jaką ma do spełnienia śląska administracja skarbowaspada na barki 1 117 osób zatrudnionych według stanu w dniu 31. X II. 1936 r.Cyfra ta obejmuje wszystkich pracowników z działu administracji skarbowejod woźnych począwszy. Z tej. ogólnej cyfry tylko 115 osób pobiera uposażeniaod V I stopnia płacy wzwyż, reszta — to pracownicy od najniższej —do V II grupy uposażenia, pobierający uposażenie od 120 do 402 zł bruttomiesięcznie.'Wszystkie wydatki na administrację skarbową wynoszą zaledwie 7ogólnej) sumy wpływów skarbowych.Poprawę w poziomie pracy w administracji skarbowej zawdzięczać należyprzeprowadzonej w ostatnich latach selekcji personelu skarbowego. —I tak gdy w 1928 roku procent urzędników skarbowych z wyższym wykształceniemwynosił zaledwie 7,65% ogółu, to w 1936 roku podniósł się ondo 19,04%.Stosunek urzędników skarbowych do społeczeństwa.Następnie szczególny nacisk należy położyć na właściwy stosunekurzędników skarbowych do społeczeństwa.Płatnik uczciwy i wywiązującysię ze swych, zobowiązań wobec skarbu państwa winien zawsze znaleźć przychylneustosunkowanie się doń władz skarbowych, o ile z przyczyn od niegoniezależnych popadł w pewne trudności. Natomiast bezwzględne rygorynależy stosować do- płatników, którzy przez niewłaściwe postępowanie zmierzajądo1ukrócenia należności z tytułu danin publicznych wzgl. do- płatnikówoporynch, którzy — mimo, iż są w możności — nie wywiązują się ze swychzobowiązań. Przestrzeganie tych zasad w praktyce skarbowej przyczyni sięniewątpliwie do podniesienia poziomu administracji skarbowej i do ułożeniasię właściwego stosunku między władzami skarbowymi, a społeczeństwem.W tym miejscu, należy rozwiać legendę o kontyngentach wymiarowych czyteż kontyngentach wpływów nakładanych na U . S- oraz o reagowaniu nagrodamipieniężnymi na te kontyngenty. Żadnych kontyngentów nie ma, a każdemunaczelnikowi U. S. wpaja się zasadę, że o sprawności U. S. świadczystosunek wpływów z tytułu danin publicznych do przypisu. Zasada ta zmie­39


za do urealnienia wymiarów podatku przy równoczesnym liczeniu się zezdolnością płatniczą.Tangenta (p. Poradnik Prawniczy).W preliminarzu państwowym pomieszczono trzykrotnie wyższą kwotętangenty niż w roku ubiegłym, w miejsce bowiem dotychczasowych 2 milionówzamieszczono' w dochodach skarbu państwa 6 milionów złotych.Stosunek skarbu śląskiego do skarbu państwa.Obecny stan rzeczy nie da się na dłuższą metę utrzymać i dlatego należysię liczyć z tym, że przyjdzie do ustawowego rozgraniczenia dochodówskarbu państwa i skarbu śląskiego, czego1nie można było w ostatnich latachpodejmować, a to ze względu na kryzys gospodarczy i deficyty budżetowe,które nie stwarzały atmosfery do prowadzenia rokowań o podział dochodówskarbowych, tak bardzo potrzebnych jednej i drugiej stronie, mającej zasiąśćdo rozmów. Obecnie sytuacja uległa znacznej zmianie, trzeba będzie przetouporządkować prawne warunki skarbu śląskiego. (Z expose).40


Obciążenie ludności podatkiem dochodowym z dz. I z wymiaru na rok podatk. 1935.L. p. Urząd SkarbowyIlośćpłatnikówIlośćm ieszkańcówKwotawymierzonegopodatkudochodowegoPrzeciętne obciążeniena jednegopłatnikana jednegomieszkańcaIlośćbezrobotnych(według stanuz XI. 1936 r.'U W A G I1 2 3 4 5 6 7 81. 1 w Bielsku 2.000 22.332 1.599.500 799.75 71 62 2.605) m iasto i powiat2. 2 „ » 1.196 62.584 311.862 260.75 4.98 i3. 1 „ Chorzowie 1.820 45.000 561.276 308.39 12.47 7.072]4. 2 „ » 2.214 85.414 476.693 215.31 5 58 (5. g C ieszynie 2.212 81.087 632.500 285.94' 7.80 1.367]6. 1 „ Katowicach 1.879 42.800 1.678 282 893.18 39.21 !7. 2 „ „ 2.374 44.658 2.223.999 936.82 49.80 6.975 Katowice-m iasto8. 3 „ „ 1.719 106.500 391.902 227.98 3.68 15.818 Katowice-powiat9.w Lublińcu 615 45.232 145.300 236.26 3.21 1.66810. „ M ysłow icach 1.449 84.617 425.200 293 44 5.03 — n a leż y do pow . K a to w ic k ie g o11. „ Pszc zynie 2.076 162.015 583.741 281.19 3.60 9.35112. „ Ryb.liku 2.388 141.112 458 000 191.79 3.25 18.60213.7)Siem ianow ''c. 1.120 62.628 251.594 224.64 4.02 — n ależy do pow . K a to w ic k ie g o14. n Sw iętoch'ow . 2.231 172.739 455.133 2 0 4 .— 2.63 15X 0315.»Tarn Górach 1.336 64.592 235.600 176.35 3.65 6.45616.» W odzisławiu 701 71.717 237.910 339.39 3.32 — należy do p o w . R y b n ic k ie g oRazem U tzęd. Skaib. 27.330 1.295.027 10.668,492 390.36 8 24 84.896Referat Bilansow y 72 — 4 420.191 61.391.54 —O g ó łem : 27.402 1.295.027 15.088 683 550.64 11.65 84.896


Administracja Domów Skarbowych.W ydatki Administracji Domów Skarbowych . 101.923 złDochody Administracji Domów Skarbowych:Czynsze ........................................................................... 411.285 „Zwrot należności u b o c z n y c h .................................17.100 „Razem dochody Admin. Domów Skarbowych . 428.385 złZestawienie porównawcze dochodów§poz.Rzeczywisty dochód na rok1934/35 1935/36Prelim inarzna rok 1936/37Prelim inuje sięna rok budżetowy1937/3812/1 12 . 435.132,62 435.405.59 442.373,— 428.385,—poz. 1 . . 416.523,28 400.136,24 407.480,— 411.285,—poz. 2 . . 18.609,34 35.269,35 34.893,— 17.100,—Na okres budżetowy 1937/38 preliminuje się dochódz czynszów i należności ubocznych w sumie . . . . 428. 3 ^ ,— złZ sumy tej przypada na :] Czynsz , ................................................................................... 411,285,— „2. Należności uboczne (opal, prąd do wind itp) . . . 17.100,— „Dotychczas należności za wodę przypadające na lokatorów były w przeważnejczęści domów zryczałtowane.Lokatorzy opłacali ryczałt za wodę wwysokości 6% od czynszu, który to ryczałt wpływał na dochód budżetu śląskiego,zaś rachunki za wodę wystawiane przez magistrat były opłacane zkredytów przewidzianych na ten cel w budżecie po stronie wydatków. Zporównania dochodu z ryczałtu z rzeczywistymi wydatkami okazało się, żeskarb śląski dopłacał do rachunków za wodę około 2.000, — zł rocznie.Wobec powyższego zaniechano pobierania ryczałtu od lokatorów, awprowadzono rozliczanie należności az wodę między lokatorów, oraz pokrywanierachunków za wodę magistratom bezpośrednio z rachunku bieżącegoz kwot, które wpływają za rozliczone rachunki.Zmianę powyższą uzasadnia się tym, że brak podstawy do tego, byskarb dopłacał do rachunków za wodę oraz tym, że rozliczanie należności zawodę jest ogólnie przyjęte przez właścicieli domów i słuszne, bowiem lokatorpłaci rachunki za wodę według faktycznego' zużycia. Rozliczenia dokonujesię według zasad, ustalonych przez Urząd Rozjemczy dla spraw mieszkaniowychw Katowicach z dnia 8 lipca 1923 r.42


Administracja Domów Skarbowych posiada w zarządzie:1. domów m ie s z k a ln y c h ..........................................672. domów u r z ę d o w y c h ..........................................443. parcel budowlanych ..........................................10Domy Skarbu Śląskiego zamieszkuje 874 lokatorów.Pozostała zaległość czynszów na dzień 31 grudnia 1936 roku wynosi42.214,70 zł.Z wykazanej zaległości 42.214,70 zł22.037,— zł, zaś pozostała kwota 20.178,— jest wątpliwa.przewiduje się ściągnięcie kwotyDo dalszego zmniejszenia zaległości przyczynia się niewątpliwie wprowadzenieod września ub. r. ściąganie należności czynszowych i za wodę zapośrednictwem inkasenta Administracji Domów Skarbowych, którego zadaniemjest pobieranie należności od tych lokatorów, którzy nie wpłacają ichw terminie ustalonym. ' Dzięki wprowadzeniu ściągania czynszów i należnościubocznych, niewpłaconych w przepisanym terminie, przez inkasenta zdołanozupełnie zlikwidować zaległości za wodę z domów skarbu państwa wobecmagistratu miasta Katowic.W sądzie znajduje się stałe około 65 spraw.Oprócz domów skarbu śląskiegoAdministracja Domów Skarbowychprzy Wydziale Budżetowo - Gospodarczym, administruje 120 budynkamiskarbu państwa, w tym 61 domów mieszkalnych o 506 lokatorach (216 prywatnychi 290 funkcjonariuszów państwowych).W Administracji Domów Skarbowych jest zatrudnionych 7 pracowników,których uposażenie w y n o s i ..................................................21.144,— złZ sumy powyższej opłaca skarb państwa, kwotę . . 4 .1 4 0 ,— „na skarb śląski przypada z a t e m .................................................. 1 7 .0 0 4 ,— „Wpływy z domów skarbu państwa wynoszą rocznie . 309.000,— złi z domów skarbu ś l ą s k i e g o .......................................................... 428.000,— „Ogólny zatem dochód wynosi r o c z n i e .................................737.000,— złZatem wydatki osobowe wynoszą 2,85 % wpływów.Na okres 1937/38 preliminuje się wydatki w łącznej sumie 101.923,— złzmniejszono w porównaniu z ubiegłym, okresem budżet, o 15.275,— złWydatki na utrzymanie1, drobny remont, remont kapitalny oraz uposażeniewynoszą według preliminarza na rok 1937/38 kwotę 172.927,— złJeżeli od sumy dochodu preliminowanego w kwocie 428.385,— zlodliczymy w y d a t k i .......................................................................... 172.927,— złPozostaje czysty dochód w k w o c i e ..........................................który wynosi około 60'% wpływów.255.458,— zł43


Stosunkowo wysoki procent wydatków, wynoszący około 40% wpływów,tłumaczy się tym,że czynsze w domach skarbowych, obliczane napodstawie instrukćij czynszowej, zatwierdzonej przez Śląską Radę W ojewódzką,gdy chodzi o domy nowe oraz na podstawie czynszu podstawowegoz 1914 r., gdy chodzi O' domy, podlegające ochronie lokatorów, są niskie, dostosowanedo możliwości płatniczych lokatorów przeważnie urzędników lubuchodźców materialnie źle stojących. Czynsze w domach podlegającychochronie loktorów nie wymagają bliższego wyjaśnienia, gdyż na ich ustalenieUrząd Wojewódzki nie ma wpływu.Gdy chodzi o czynsze w domach nowych, obracają się one w następującychgranicach zależnie od położenia i powierzchni:1 pokój od 10,— do 30,— zł! pokój z kuchnią. 10,'— „ 40,— „2 pokoje z kuchnią „ 15,— „ 50,— „3 41; ___ 7 0 __U J J J ) ,J i W, ,J4 „ „ . . . ' ,, 65,— „ 90,— “W artość wszystkich nieruchomości skarbu śląskiego według oszacowaniaorganu technicznego wynosi o k o ł o .................................Z tegO' przypada na nieruchomości administrowane70.739.820,— złprzez Administrację Domów Skarbowych około . . . 45.000.000,— złPozostała suma ................................................................................... 25.739.820,— złprzypada na Zakłady Wojewódzkie — w Lublińcu, Rybniku i Cieszynie.Ponadto wypada nadmienić, że przeprowadzenie kalkulacji co do rentownościbudynków jest prawie niemożliwe, ponieważ wiele budynków jestprzeznaczonych w całości lub w części na cele urzędowe wzgl. publiczne i nieprzynosi wcale1dochodu.Wykaz budynków będących własnością skarbu śląskiego.L. p . Rodzaj budynków Ilość W artość w zł1. Domy m ie s z k a ln e ................................. 37 10.383.895,—2. W ille w Zakopanem . . . . 2 423.986 —3. Schronisko w Sromowcach Niżnych 1 243.496,—4. Budynki policyjne (post. poi.) . 18 1.799.795,—5. Domy dla uchodźców . . . . 18 2.590.775,—6. Budynki użyteczności publicznej 53 15.770.543 —7. Zakł. Psych, w Lublińcu i Rybniku 203 20.552.248,—8. Szkoły ś r e d n ie ................................. 9 19.995.082,—Razem : 341 70.739.820,—U


E.Wojewódzka Służba Zdrowia i WojewódzkieZakłady LeczniczeWydatki:Dochody:Zestawienia cyfrowe.a) wydatki ad m inistracyjno-osobow e............................. 58.740,— złb) ,, administracyjno-rzeczowe . . . .c) „ specjalne działu X I I / I ................................. 2.575.037.— złRazem wydatki W ojewódzkiej Służby Zdrowiai W oiew. Zakładów Leczniczych .......................... 2.633.777,— złRazem dochody działu X II rozdz. I16.000,— zł.Wydatki:Wojewódzki Zakład Higieny.a) wydatki administracyjno' - osobowe ................................. 156,141,80 złd) wydatki administracyjno - r z e c z o w e ................................. 42.213,— „c) wydatki specjalne działu XII/IT 38 7 0 0 — „Razem wydatki Wojewódzkiego' Zakłady Higieny237.054,80 złDochody:a) częściowy zwrot kosztów umundurowania 63,95 złb) opłaty za analizy, badania i grzy w n y......................................... 35.000— „Razem :35.063,95 złWydział Zdrowia.Wydział Zdrowia jest personalnie wydziałem,do którego zaliczanyjest: naczelnik, trzech fachowych referentów, inspektor lekarski, inspektorfarmaceutyczny i radca prawny, personel podreferendarski (4 osoby), pomocniki kierownik kancelaryjny.Odpowiednikiem na poziomie starostw są lekarze powiatowi z ichkancelariam1’Lekarz Powiatowy.Urząd lekarza powiatowego jest oparty na prawie, dotyczącym stanowiskasłużbowego' lekarza powiatowego i o utworzeniu zdrowotnych komisjiz 16 września 1899 r.Ta sama ustawa, na której opiera się cały ustrój orga­45


niczny sanitariatu śląskiego, nie wiele różni się od ustroju sanitarnego na poziomiestarostw w reszcie Polski, a to dlatego, że właśnie ustawodawstwosanitarne niemieckie miało zdecydowany wpływ na tworzący się ustrój sani-lyrny polski. Rozw ój dalszy ustawodawstwa, polskiego, akceptowanego' przezustawy śląskie, przekazywał cały szereg spraw kompetencyjnie expressis ver-bis starostom, w tym znaczeniu, że lekarze powiatowi w reszcie Polski są referentamifachowymi starostów.Powstawały trudności na naszym terenie,bo ustrój dotychczasowy śląski utrudniał koordynację pracy tych dwu niezależnychod siebie urzędów.Na górnośląskiej części łakarzowi powiatowemubrakowało podstawy do egzekutywy, zastrzeżonej starostom, natomiast starostowiemając prawną egzekutywę, nie mieli fachowego referenta.Sprawy te zostały unormowane okólnikiem p. Wojewody Śl. nr 21z 17 grudnia 1934 r. Okólnik ten, nie zmieniając oczywiście podstawowej niezależnościurzędu lekarza powiatowego, przenosi załatwianie wszystkich sprawsanitarnych należących do zakresu działania starostw i Dyrekcyj Policji nalekarzy powiatowych, z tym, że lekarze powiatowi załatwiają dotyczące sprawysanitarne, należące do> zakresu starostw w ramach starostwa i za starostę.Konsekwencją tego okólnika jest załatwianie ważniejszych spraw sanitarnychw ścisłym porozumieniu ze starostami — przy czym drugą konsekwencją tegookólnika jest równorzędna z lekarzem powiatowym współodpowiedzialnośćstarosty.Organizacja służby zdrowia na poziomie województwa jest analogicznądo organizacji w reszcie Państwa z tym, że zakres działaniajest znacznierozszerzony, przez włączenie do urzędu wojewódzkiego samorządowych urządzeńsanitarnych, co w innych województwach albo nie istnieje, albo jeżeliistnieją to tylko jako wydzielone i złączone w osobnym urzędzie t. zw. „Starostwiekrajowym ". System, śląski wydaje się być lepszym z uwagi na szybkąi celową koordynację działalności tych urządzeń z interesem administracyjnym,a przede wszystkim jest tańszym.Tym: się tłumaczy, że sprawy wszystkich zakładów leczniczych są zgrupowanetak administracyjnie jak i gospodarczo w ramach Wydziału Zdrowia.Pomoc lekarska.Co do pomocy lekarskiej dla urzędników wojewódzkich, to opiera, sięona dla urzędników wojewódzkich na przepisach rozporządzenia Rady Ministrówz dnia 28 stycznia 1934 r. (Dz. U . R . P. nr 10, poz. 81), a dla urzędnikówśląskich na rozporządzeniu Śląskiej Rady W ojewódzkiej z 17 września1934 r. o pomocy lekarskiej dla śląskich funkcjonariuszów wojew., członkówich rodzin oraz emerytów (Dz. U. Śl. nr 19, poz. 39), wreszcie na rozporządzeniuPana Marszałka Sejmu Śląskiego z 29. X II. 1934 r. o udzielaniu pomocy46


lekarskiej funkcjonariuszom, członkom ich rodzin i emerytom Biura SejmuŚląskiego,1 (Dz. U. Śl. nr 24, poz. 47 z, 31. X II. 1934 r.).Osób uprawnionych do korzystania z pomocy lekarskiej,z budżetu śląskiego, jest:opłacanej9581 urzędników i funkcjonariuszów niższych,1028 wojewódzkich emerytów śląskich '16000 członków rodzin.Razem około 26.000.Porównując wysokość preliminowanego kredytu z ilością uprawnionychdo korzystania, otrzymamy przeciętną sumę 17,— zł rocznie na osobę.Pomoc lekarska obejm uje odszkodowanie, lekarzy pracujących, opłacanychbądź ryczałtowo, bądź jednostkowo za poszczególną wizytę. Lekarzyzryczałtowanych jest 10 i ci są opłacani z kwot działu, uposażeniowego.Lekarzy, opłacanych jednostkowo', jest 71. W tej liczbie jest 16 lekarzy specjalistów.Lekarze są tak dobierani, ażeby każdy potrzebujący pomocy mógłją znaleźć w jak najkrótszym promieniu.Pomoc lekarska obejmuje leczenie szpitalne we wszystkich przypadkach,kiedy opieka szpitalna jest wskazaną w interesie chorego, albo kiedychory nie posiada opieki domowej, dalej leczenie klimatyczne i sanatoryjne.2 funduszów publicznych pokrywa się koszty leków przepisanych przy przestrzeganiuwytycznych pisma okólnego Min. O. Sp. z 30. IX . 1935 r. w sprawiesposobu zapisywania leków dla funkcjonariuszów państwowych. Kosztyporodów w ostatnich latach stale spadały, a przyczyną tego była zmniejszonailość urodzin oraz obniżanie stopniowo taks szpitalnych.Ilość porodów w roku budż. 1934/35 odszkodowanych było 628, a wroku budż. 1935/36 — 597.2a bieżący rok będzie ona przypuszczalnie niższą.Koszt porodu wynosi75% należytości za 10 dni przypadającej klasy szpitalnej.Protezowaniei ortopedia dotyczy najczęściej byłych funkcjonariuszów, oraz noworodkówokazujących wrodzone kalectwo. Na terenie miasta Katowic istnieją dwieprzychodnie dla urzędników i funkcjonariuszy.Obie wymienione przychodnie dysponują specjalnymi lekarzami, wykonywującymi praktykę nie tylko w ambulatorium, ale ponadto wszystkieodwiedziny domowe.Obie przychodnie są wyposażone w instrumentariumdiagnostyczne i terapeutyczne i są należycie wykorzystywane.Jeżeli porównać gospodarkę w tej części budżetu śląskiego1z budżetemogólno-państwowym, to wyróżniamy się punktualnością spłat należytościz tego tytułu. Budżet państwowy wykazuje w tym dziale zaległość 12.000.00047


złotych, a.w tym około 400.000 na rzecz instytucyj, aptek i lekarzy z terenuwojewództwa. Kilkakrotne prośby o wyrównanie zaległości nie mogły zoreaćzałatwione przez Ministerstwo Opieki Społecznej.Ilość i rozmieszczenie lekarzy na obszarze województwa śląskiego.Ilość z końcem 1905 r. wynosiła na Śląsku 507 lekarzy.Liczba lekarzyosiadłych w miastach (3 wydzielone, 15 niewydzielonych) wynosiła z końcem1935 roku 367 na 443.000 mieszkańców, czyli 1 lekarz na 1.207 mieszkańców.Liczba lekarzy na wsiach (419 gmin) tylko 140 lekarzy, czyli 1 lekarz ma 6.663mieszkańców.Jeżeli obliczy się przeciętną na cale województwo, to wypada 1 lekarzna 2.700 ludzi. N ie możemy rozpatrywać tej liczby ostatniej jako miarodajnej,a w ocenę brać możemy tylko stosunek lekarzy do wsi. Jeżeli przyjmiemyza uzasadniony stosunek 1:4000 mieszkańców wiejskich, to widzimy brakokoło 100 lekarzy na wsiach.zawód.Technicy dentystyczni.Od 1934 roku przeprowadza się rejestrację osób wykonywujących tenNie można ich zaliczyć oficjalnie do rzemiosła, bo prawo przemysłoweobowiązujące wyklucza ich.Dziś akcja rejestracyjna jest na ukończeniu.Ilość techników dentystycznych na Śląsku wynosi obecnie 44, a technikówuprawnionych 114.około 100.Ilość lekarzy dentystów na Śląsku obecnie wynosiPersonel pielęgniarski.Obecnie przeprowadza się rejestrację personelu pielęgniarskiego takkongregacyjnego jak i cywilnego.Ustawa i rejestracja zmierzają do tego,ażeby wyszukać osoby niepowołane od podszywania się pod tytuł pielęgniarki,a te, które zostają prowizorycznie zarejestrowane, będą musiały w 1939 r.poddać się urzędowemu egzaminowi dla wykazania teoretycznych wiadomościfachowych i praktycznego wyszkolenia.Ilość sióstr pielęgniarek z końcem 1936 roku wynosiła:świeckich szpitalnych 200, w tym dyplomowanych 172świeckich społecznych 37 „ „ .30zakonnych szpitalnych 436 „ „ 260zakonnych społecznych — „ „ 40Położne.Nie są one do tego czasu właściwie zorganizowane zawodowo.Obowiązującena Śląsku ustawodawstwo kasowe nie przewiduje pomocy akuszeryjnej48


przv porodzie. Ilość położnych an Śląsku wynosi 527. Rozmieszczenie ichjest odpowiednie.Na jedną położną wypada mieszkańców:w Katowicach pow. Katowice Chorzów Świętochłowice Taro. Góry2620 2802 3181 3060 2590Pszczyna Rybnik Bielsko Cieszyn Lubliniec2723 2371 ■2180 1641 2042W ubiegłym roku Ministerstwo wystąpiło, z wnioskiem do Pana W ojewodyo przystąpienie do1budowy szkoły położnych wspólnie z województwami:krakowskim i kieleckim.W dziale ogólnych wydatków sanitarnych mogę wyróżnić trzy odrębneniezmiernie ważne problemy.Pierwszy to problem zwalczania chorób zakaźnych w ogólności, a wszczególności tych chorób zakaźnych przewlekłych, które z uwagi na swojedestrukcyjne znaczenie dla społeczeństwa pospolicie są nazywane chorobamispołecznymi, — do nich należą gruźlica, jaglica i choroby weneryczne.Drugi problem to akcja profilaktyczna dla zwalczania nadmiernej umieralnościniemowląt w obrębie województwa śląskiego.Jest to sprawa przychodnispecjalnych i ośrodków zdrowia.Wreszcie trzecim problemem jest polityka szpitalna oraz polityka inaszawłasna zmierzająca do podniesienia stanu sanitarnego we wszystkich miejscowościachklimatycznych.Wojewódzki Zakład Higieny.Zmontowane są w nim działy bakteriologiczno-serologiczny, czyli epidemiologiczny,dział żywnościowy, dział farmaceutyczny, dział weterynaryjnynie tylko dla celów epidemiologii ludzkiej, ale i dla epizootii oraz dlacelów kultury rolnej, a w stadium tworzenia znajduje się dział wodny orazdział higieny pracvChoroby zakaźne.W ostatnim roku zapadalność na dur brzuszny wynosiła dla Śląska nai 00.000 ludności 19,8' podczas gdy w innych województwach zachodnich 29,3w całym państwie 42,6.Błonica czyli dyfteria: Choroba ta staje się pomimo wszelkich wysiłkówzc strony władz sanitarnych coraz częstszą i coraz cięższą.Zapadalność naŚląsku wynosiła w ostatnim roku więcej aniżeli 90,2, podczas kiedy w całym49


Państwie wynosi 60.Celem zwalczania tej choroby. zamierzamy jako ostatecznośćprzeprowadzić powszechne szczepienie przeciw-błonicze.Zapadalność na szkarlatynęna Śląsku jest najwyższą w całym kraju.Zapadalność wvmosi około 90, a w Państwie 58,6, a w województwach zachodnich74,6.Akcja przeciwgruźlicza.Ogólną liczbę chorych na gruźlicę na Śląsku ocenia się na 34.000, a w tymokoło 1,2.000 osób z gruźlicą otwartą,a więc niebezpieczną dla otoczenia.Walka z gruźlicą jest dziś wskaźnikiem kultury danego' kraju.Pierwsze to usuwanie ognisk gruźlicy groźnej dla otoczenia, czyli izolacjaprątkujących. Jako ideał należałoby dążyć do odseparowania kompletnegokażdego prątkującego.Teoretycznie rzecz możliwa — ale praktycznie niewykonalnaz braku funduszów.Drugą rzeczą to- zapobieganie zakażeniu niemowląt.Dziś posiadamynaukowo opracowaną metodę zapobiegania gruźlicy, polegającą na szczepieniuniemowląt.W reszcie idzie o leczenie tych, którzy są chorzy i nie mają środków naleczenie specjalne. Leczenie do niedawna stosowano tylko' w szpitalach i sanatoriach.Bezsprzecznie jest wielu takich, którzy bez leczenia szpitalnego' sięnie obejdą, ale większości jednak wystarczy leczenie, jakiego dostarczają przychodnieprzeciw-gruźlicze.za najważniejszą w tępieniu gruźlicy.Dziś uważamy akcję leczniczą w przychodniachChoremu udziela się nie tylko poradyprzy zastosowaniu wszelkich metod diagnostycznych, ale poradnia opiekujesię chorym w domu oraz jegO' otoczeniem.Ze względów praktycznych przekazuje się kwotę na ten cel czynnikowiobywatelskiemu, jakim jest Śląskie Towarzystwo do W alki z Gruźlicą, współdziałającewybitnie z samorządami miast, Polskim Czerwonym Krzyżem, InstytutemSpołecznym oraz Urzędem Wojewódzkim.Towarzystwo utrzymuje 19 przychodni a to: w Bielsku, Brzezinach,Bielszowicach, Cieszynie, Katowicach, Chorzowie, Mysłowicach, Nowej Wsi,Mikołowie, Pszczynie, Rybniku, Siemianowicach, Piekarach Śl., Świętochłowicach,Wodzisławiu, Lipinach i Skoczowie. W poradniach udzielono w 1936 r.18.838 porad lekarskich u 14.225 osób i przeprowadzono 8.130 wywiadówu 5.215 rodzin.Dokonano' 43.809 naświetlań lampą kwarcową u 4.333 osób,dokonano 3.583 badań mikroskopowych u 3.283 osób, prześwietlono roentgenem,4.789 osób i wykonano około 1.000 zdjęć płuc.odm, płucnych i dokonano 2.332 dopełnień u 248 osób chorych.Założono 140 nowychLeczy się poza tym przez cały rok około 20 ludzi w szpitalu powiatowymw Tarnowskich Górach. Chorych zmienia się co 2—3 miesiące. Akcja50


I ! ; ' v 1wymaga zwiększenia poradni. Zauważa się, że stosunek procentowy w budżeciepaństwowym na akcję walki z gruźlicą jest większy aniżeli przewidujeto Sejm Śląski. W bieżącym roku będziemy uroczyście obchodzić otwarcienowego zakładu do walki z gruźlicą w Istebnej.Sprawa jaglicy.Badania przeprowadzone w ostatnich miesiącach wykazują, że wśróddziatwy szkolnej w okręgach wiejskich cierpienie zachodzi i wymaga leczenia-Do niedawna uważano jaglicę za chorobę brudu i nędzy. Tak nie jest,przenoszą je muchy oraz dzieci bezpośrednio jedno na drugie.Jeszcze badanieostateczne nie zostało' skontrolowane przez specjalistów. Ustawao zwalczaniu jaglicy nakłada obowiązek zwalczania tej choroby na samorządy.W Polsce jest około 400.000 ludzi chorych na jaglicę. Należymy dowyjątkowego województwa, gdzie sprawa jeszcze nie przedstawia się źle, alemusimy wszystko' robić, ażeby nie1dopuścić do rozszerzenia się tego cierpieniawśród ludu.Część dzieci chorych na jaglicę umieszczono1w zakładzie leczniczo-wychowawczvmw Witkowicach.Walka z chorobami wenerycznymi.Ilości wenerycznie chorych oczywiście nie znamy, jednakże są słusznepowody do przyjęcia, że ilość chorych wenerycznie wzrasta.W czasie jednorazowego'spisu w październiku 1933 roku leczyło- się chorych wenerykóww Katowicach 942, w powiecie katowickim: 396, w Chorzowie 507, w T arnowskichGórach 271, w Lublińcu 48, w Rybniku 364, w Pszczynie 108,w Świętochłowicach 287, w Bielsku 178, w Cieszynie 94,sumę 3.189 osób, a w tym 1.320' kiły.co razem czyniNie jest tO' mała suma, bo wynosi około 0,2% , a przecież ten spis dałtylko część leczących się, a gdzie reszta nieleczących sie z chorobami utajonymi?Obecnie przychodni mamy na Śląsku 9.Zagadnienie opieki nad matką i dzieckiem.Sprawę opieki nad macierzyństwem normuje na obszarze województwaśląskiego, śląska ustawa o opiece połogowej.Należy zaznaczyć, że w ciągu roku sprawozdawczego nastąpiło wydatnerozszerzenie zakresu opieki nad macierzyństwem i dziećmi na obszarzewojewództwa, przez zastosowanie jednolitych norm do całego obszaru województwa,podczas gdy dotychczas ani opieka połogowa, ani też specjalnaopieka nad dziećmi głuchoniemymi, ociemniałymi i kalekami nie były sto-51


sowane, ze względów formalnych, an obszarze Śląska Cieszyńskiego. Opiekępołogową stosuje, się na obszarze Śląska Cieszyńskiego od 1. I. br., opiekęspecjalną nad dziećmi rozpoczęto stosować już znacznie wcześniej.Umieralność dzieci na Śląsku, zwłaszcza w niektórych miejscowościachjest bardzo wielka-Obecnie posiadamy przychodni 42.Liczba dzieci zarejestrowanychw przychodniach wynosiła 19.000, co stanowi 38%, ogółu narodzin rocznychwojewództwa.Ilość mleka wydanego za pośrednictwem kuchni wynosi 670.000 1-a mieszanek 12.000 1. Ilość pielęgniarek 45, z tego świeckich 16. Ilość poradnidla matek i dzieci na obszarze województwa musi dojść do 70.Niestetysprawa ta jakoś dziwnie opornie w terenie postępuje.dziane na ten cel są za małe.Kwoty przewi­W związku z omówieniem pomocy dla matki i dziecka nie można pominąćnajwiększej bolączki województwa śląskiego, jaką jest brak odpowiedniodużego szpitala dla dzieci.Ośrodki zdrowia.W arunki zdrowotne na Śląsku zostały mocno zachwiane chronicznymbezrobociem.Paruszana niedostępność do lekarza dla ogółu zubożałej ludnościmusi być racjonalnie zwalczana przez udostępnienie pomocy lekarskiejprzynajmniej w szeregu chorób społecznych. Również działanie komisyj sanitarnychw miejscowościach daje małe wyniki.t. zw. ośrodki zdrowia.W tym celu zakłada sięPrzez Ośrodek Zdrowia należy rozumieć instytucję, prowadzącą akcjęzapobiegania chorobom społecznym i zakaźnym, zwalczania ich oraz krzewieniahigieny i podnoszenia zdrowotności przez opiekę zdrowotną nad człowiekiem.Ośrodek zdrowia jest podstawową jednostką organizacyjną w publicznejsłużbie zdrowia na terenie samorządu gminnego.zdrowia wchodzą działy ujmujące poszczególne zagadnienia, a więc:W skład ośrodka1. Przychodnie dla matki i dzieci, przeciwgruźlicze, przeciw-jaglicze,szkolne, dentystyczne, eugeniczne, sportowe itd.2. Dział sanitarny ze sprawami zaopatrywania w wodę, nadzór nadżywnością, nadzór nad czystością ulic, placów itd.3. Działy pomocnicze — propaganda higieny, sprawy kąpielisk, koloniedziecinne itp.Ustrój przyjęty na zachodzie — powoli wchodzi w życie i w Polsce,a szereg miast swoją służbę sanitarną albo już zorganizowało na tych nowychzasadach, albo' organizuje. Łaźni publicznych ludowych — nie basenów52


i pływalni — ale tych zwykłych łaźni, gdzie z brudu można się umyć jest naŚląsku mniej, aniżeli w innych województwach, nawet w Polsce B. Czystośćciała należała do cech zasadniczych na Śląsku, jednakże bezrobotny obecnienie ma możności korzystanie z urządzeń kąpielowych publicznych. Dziśz nastaniem bezrobocia nie ma okazji do kąpieli i ta okazja musi być ludnościdaną bezpłatnie w interesie zdrowia i zwalczania chorób zakaźnych. Dusząośrodka jest lekarz, będący osobą wyłonioną z samorządu i służący, temusamorządowi. Lekarz naczelny ośrodka kieruje ośrodkiem tak, jak tego wymagainteres gminy.Cały ustrój sanitarny i opieki społecznej został właśnie w tym duchuprzeorganizowany w całej Rzeszy niemieckiej — z porzuceniem systemu,który u nas również powinien być zmieniony.Pomoc lekarska dla bezrobotnych.Pomoc lekarska dla bezrobotnych skoordynowana jest w popularnymjuż dziś Biurze „B- O. L. B .“ w Tarnowskich Górach. Uprawnionych do leczeniaz tytułu B. O. L. B. było około SOO.OOO ludzi, a środki na ten cel przewidzianewynosiły 720.000 zł. Wydatek na osobę uprawnioną do leczenia wynosił2,70 zł, wydatki na 1 lekarza wynosiły 2,22 zł.Na jedną kartę poradywypada 1,50 zł. Jeżeli się liczy przeciętnie 3 porady na, kartę, to jedna poradau lekarza kalkuluje, się na 50 groszy. Uprawnionych do pomocy z Bolbu jestprzeciętnie w okręgach przemysłowych, 20% .Obszar całego- województwajest podzielony na okręgi lekarskie. W 1935 roku było w Bolbie zatrudnionych104 lekarzy. Liczba leczonych w szpitalach wynosiła 2.436 osób, pomocydentystycznej udzielono: 5.240 osobom. — Na leki wydano 166.000.B. O. L. B. współpracuje bardzo wydatnie z przychodniami, przez co obniżaswoje koszty.Akcja wojewódzka Bolbu może być uznaną jako wzorową pod każdymwzględem. B. O. L. B. jest dziś największą instytucją niesienia pomocy chorymna Śląsku.Subwencj’e dla drużyn ratowniczych sanitarnych.Kwoty te idą przez ręce P. C. K. na zakup ekwipunku na uzbrojeniedrużyn ratowniczo-sanitarnych. Wymaga tego przysposobienie terenu doobrony prezciwlotniczej i przeciwgazowej.Wojewódzkie zakłady lecznicze.Ilość zakładów leczniczych w Państwie Polskim przekroczyła liczbę 700z 57.000 łóżek. W województwie śląskim znajdują się 52 zakłady z 9.500 łóżkamiczyli teoretycznie wypada 1 łóżko' na około 150 mieszkańców. Jeżeli53


idzie o łóżka dla psychicznie chorych to ogólna ilość zakładów psychiatrycznychw Polsce wynosi 26 z 14 107 łóżek, a z tego w województwie śląskim2 zakłady okrągło z 2 000 łóżek, czyli na 1 łóżko wypada około 700 mieszkańców.Szpital w Cieszynie.Z biegiem lat pobudowano oddział roentgetiologiczny, oddziałgruźlików, a później zremontowano starą prosekturę i dobudowano wzorowyzakład anatomo-patalogiczny. Przed dwu laty rozpoczęto akcję specjalizowaniaoddziałów szpitalnych. Wydzielono oddział chorób wewnętrznychz prymariuszem oddzielnym. Równocześnie utworzono oddział ginekologiczno-położniczy.Oprócz wspomnianych istnieje oddział oczny i chirurgicznyprowadzony przez specjalistów. Najbliższe zamierzenia na przyszłośćw organizacji szpitala idą w kierunku utworzenia nowego prymariatu choróbuszu, gardła i nosa, oraz oddzielenie z chirurgii oddziału ortopedii.Sprawa ortopedii jest palącą. W obec obowiązującej ustawy o leczeniukalek, województwo łoży wielkie sumy poza granice województwa, podczasgdy rozporządza stale wolnymi miejscami w swoim szpitalu. Przez podniesienieilości chorych zmniejszy deficyt,dlaktóry musi być wyrównywanyspecjalnymi dotacjami. Budżet szpitala po stronie rozchodów zwyczajnychwynosi 750.544 zł, podczas gdy preliminowane dochody wynoszą 530.997 zł.Bardzo kosztowną rzeczą jest utrzymanie w należytymstanie poszczególnychpawilonów. Budynki się starzeją, wymagają odnowienia wnętrz, fasadoraz dachów. Niezależnie od pozycji remontu zwyczajnego prowadzi sięw szpitalu w Cieszynie przebudowę sali operacyjnej, a właściwie dobudowę.Zakup radu do celów leczniczych.wszystkich wypadkach,Troska o dobro chorych w tychgdzie zabieg krwawy nie przesądza z góry o dobrym,wyniku, jak to bywa przy operacjach nowotworów, każe się posługiwaćenergią promienistą lamp roentgenowskich i radium. Szczególniej przypewnych grupach nowotworów rad ma pierwszeństwo przed nożem lubprzed lampą roentgena i tak przy leczeniu raków skóry rad daje do 95%wyleczeń, podczas gdy lampa około 70% . Podobnie przy rakach warg tylkonie z tak pomyślnym rezultatem, przy rakach błon śluzowych, jamy ust,części rodnych, szyjki macicy. Jeżeli się weźmie pod uwagę zwiększania sięz roku na rok leczonych nowotworów w szpitalach na Śląskti i brak możnościleczenia radem jako środkiem pomocniczym, to nabycie tego środka leczniczego,stanowić będzie znowu nową zdobycz w arsenale leczniczymna Śląsku.Ruch chorych w Szpitalu Śl. w Cieszynie.Nowych chorych przyjętow 1936 roku 5 706, zwolniono' w ciągu roku 5 688, a 3'1 grudnia 1936 r. stanwynosił 228 chorych.54


Preliminarz budżetu wojewódzkiego po raz drugi zawiera dane gospodarczeoWojewódzkim Zakładzie Leczniczo - Wychowawczym w Istebnej.Do zakładu będzie przyjmowana młodzież od wieku przedszkolnegoaż do 14 lat, bez względu na stan choroby — wyłączając oczywiście przypadkinieuleczalne. Zakład prowadzi osobno oddział obserwacyjny, a osobnooddziały zakaźne i niezakaźne gruźlicze, z oddzielnymi placami zabawowymi,świetlicami, leżalniami i jadalniami. W zakładzie znajduje się oddziałspecjalny dla chorób zakaźnych ogólnych, oraz dla chorych z gruźlicą kostną.Zakład ten będzie nie tylko uzdrowiskiem, ale również szkołą ogólnokształcącąpod kierunkiem starannie dobranych sił nauczycielskich, co jestkoniecznym z uwagi na dłuższy pobyt dzieci. Cena pełna dla dzieci prywatnychwynosi 6 ,— zł, za dzieci utrzymywane przez związki komunalne 1,75 zł.Resztę kosztów ponosi skarb śląski jako wyrazopieki nad zdrowiempublicznym młodzieży, wyręczając w pewnych obowiązkach samorządy.Dzieci dobiera się starannie w porozumieniu z Śl. Towarzystwem do> W alkiz Gruźlicą oraz samorządami.W obec preliminowanego' dochodu własnegow kwocie 593.225 zł i preliminowanego rozchodu 902.763 zł niedobór wynosi509.850 zł. T o jest dar dla śląskich dzieci chorych.Śląski Zakład Psychiatryczny w Rybnikuznajduje się obecnie w stadium remontu generalnego w drugiej swej fazie.Stosowane metody pracy chorych w zakładzie w licznych warsztatachoraz na roli wymagają podciągnięcia tych warsztatów do< wymogów zasadniczychstawianych przez higienę i bezpieczeństwo pracy. Ogólna sumabudżetu opiewająca na 1.426.163 zł równoważy się z wydatkami zwyczajnymiw wysokości 1.395.463 zł plus 31.000 nadzwyczajnego.Ruch w zakładzie jest duży, pomimo ograniczeń koniecznych w przyjmowaniuchorych z powodu remontu pawilonów. W styczniu 1936 r. było843 chorych. Przyrost w ciągu roku wynosił 438 chorych, zwolniono 382,V tej liczbie zmarłych 41, na koniec grudnia pozostało 1 017 chorych, z tejliczby około 50 chorych nie niebezpiecznych dla otoczenia znajduje sięw opiece zakonnic w Bełku — pozostających pod kontrolą zakładu.Śląski Zakład Psychiatryczny w Lublińcuwyróżnia się organizacją wewnętrzną. Stan budynków jest dobry, jednakżewymaga starannego bieżącego' remontu. W toku budowy znajduje się domgospodarczy. Ramami gospodarki szpitalnej; w Lublińcu jest objętą cegielniaparowa w Lipiu. Pomimo małego ruchu bilans cegielni jest zrównoważony,55


a nawet przewiduje się nadwyżkę 500 zł. Dochody w gospodarstwie rolnymprzy Śląskim Zakładzie Psychiatrycznym są zrównoważone z rozchodamitylko dzięki przelewowi 14.446 zł z funduszu obrotowego zakładu, co znalazłowyraz w pozycji 7 dochodów.Stan chorych z początkiem stycznia 1936 r. wynosił 1 120 osób. W ciąguroku przyjęto 604 chorych, zwolniono 550 w tej liczbie 58 zgonów. —Z końcem grudnia 1936 r. byta 1 172 chorych. Z tej liczby 78 osób nie nadającychsie do zwolnienia, a nie niebezpiecznych dla otoczenia znajduje sięw Zakładzie OO. Kamilianów w Tarnow skich Górach.Globalna suma o o stronie dochodów zamyka się kwotą 1.874.563 zł; jest zrównoważoną z wydatkami, przy czym dochody zwyczajne wykazująnadwyżkę 203.568 nad wydatkami, a wydatki nadzwyczajne nadwyżkę203.568 zł nad dochodami nadzwyczajnymi.Wojewódzki Szpital Powszechny w Lublińcu.Sam zakład był fundacją przedwojenną. Wypadki wojenne zdewaluo-wały zapasy gotówkowe i fundacji groził upadek. Po przeciągnięciu granicyegzystencja zakładu okazała się tak konieczną — że ciężar prowadzenia zakładuspadł na W ydział Powiatowy. Wydział Powiatowy przed trzema latyprzystąpił do remontu i powiększenia go.Rem ont był konieczny, powiększeniemniej. W skutek braku środków na ten cel w Wydziale remont subwencjonowałUrząd W ojewódzki. Wysunięto sprawę rozwiązania fundacji,jako niezdolnej do samodzielnego istnienia. Prezydium Rady Ministrów fundacjęrozwiązało- — przekazując majątek fundacyjny szczątkowy i majątekpowstały z subwencji ze skarbu śląskiego na rzecz skarbu śląskiego. Po przepisaniuprawa własności zakład stanowić bedzie samodzielną jednostkę lecznicząskarbu śląskiego. Szpital posiada oddzielny powiłon zakaźny. Budżetszpitala po stronie dochodowej okazuje kwotę 55.000 zł zwyczajnego dochodu.Rozchody zrównoważono z dochodami.Dom Zdrojowy „Cieszynianka41 w Zakopanem.Dom ten został nabyty w 1924 roku w stanie niewykończonym i do1936 r. przeprowadzono- cały szereg adaptacji w okresie martwych sezonów.Korzystanie z zakładu przechodziło różne koleje. Był okres kiedy wysyłanobezpłatnie urzędników wojewódzkich na pobyt kilkotygodniowy, późniejzakład był używany jako sanatorium. Obecnie od 6 lat jest uważany za wypoczynkowiskodla pracowników państwowych i wojewódzkich oraz ich rodzinza opłatą zabezpieczającą samowystarczalność zakładu. W miarę wolnychmiejsc przyjmuje się do zakładu również osoby prywatne. Ostatnie lata56


yły nieszczególne, jednakowoż równowaga budżetu mogła być utrzymana.Na przyszły rok budżet po1 stronie dochodów jest zamknięty kwotą 50.000 zł,którą jest objęty przelew w wysokości 15.300 zł jako nadwyżki z ubiegłychlat. Suma rozchodu jest zamknięta kwotę 50.000 zł.F .Rolnictwo(Dział: Kultura Krajowa.)1. p. Poradnik Prawniczy str. 168.2. Cyfry budżetowe.a) Ogólne zestawienie wydatków na Kulturę Krajową:a) wydatki administracyjno-osobowe . . 27.343,60 złb) wydatki administracyjno-rzeczowe . ■ . • 8.166,— ,,c) wydatki specjalne Działu V II Rozdz. I. . . 131.000,— „Razem wydatki Kultury Krajowej . . . 166.509,60 złb) dział ten nie wykazuje znaczniejszych dochodów.Możliwości osadzania ludności poza terenem.„Tak zwane osadzanie poza terenami województwa śląskiego elementubezrobotnego, ale z tradycjami rolniczymi, może dać tylko znikome rezultaty.i~żeli zwrócimy uwagę na fakt notorycznego przeludnienia wsi polskieji wysuwany coraz mocniej postulat stworzenia odpływu dla nadmiaruludności wiejskieji do okręgów miejskich, przez uprzemysłowienie kraju. Wmoim przekonaniu, definitywna likwidacja bezrobocia na Śląsku łączy sięjak najściślej, z zagadnieniem wielkich robót publicznych, z podniesieniemogólego poziomu gospodarczego kraju, a wreszcie z realizacją wielkiego hasłaprzebudowy struktury gospodarczo-społecznej Polski, przez stworzenietego przemysłu, który jest potrzebny dla wchłonięcia naturalnego' przyrostuludności i dla: obronności kraju, a który ma zupełnie dobre, naturalne warunkiw nieuruchomionym bogactwie naszej ziemi." (z expose).Przebudowa ustroju rolnego na Śląsku.„W ielka własność obejmuje jeszcze blisko1 50.000 ha ziemi użytkoworołniczej.Jak wiadomo, akcja parcelacyjna do tej pory prowadzona była naŚląsku Cieszyńskim na podstawie obowiązujących ustaw państwowych, na­57


tomiast na górnośląskiej części województwa śląskiego, na podstawie ustawniemieckich z roku 1919. Szła ona trzema drogami, a mianowicie: jako parcelacjarządowa, przez byłe Urzędy Ziemskie, a obecnie przez Urząd W ojewódzki,następnie przez przedsiębiorstwo osadnicze „Ślązak", oraz w trybieparcelacji prywatnej.Łącznie aż po dzień 1 stycznia 1937 rozparcelowanoogółem na Śląsku 22.625 ha gruntu pomiędzy 13.206 nabywców, przy czymdziałek samodzielnych utworzono ogółem 807 z obszarem 5.902 ha działekdodatkowych 6.547 na obszarze 10.567 ha, działek robotniczo-urzędniczych5.831 na obszarze 3.921 ha oraz 21 działek specjalnych na obszarze 875 ha.W związku z ciężką sytuacją, jaka wyłoniła się dla parcelantów na tleogólnego kryzysu gospodarczego i spadku cen rolniczych, przeprowadzonona Śląsku akcję oddłużeniową na podstawie rozporządzenia Prezydenta R zeczypospolitejz dnia 24. 1 0 . 1934 r. Z ulg, przewidzianych w tym rozporządzeniu,korzystało ogółem 2.925 dłużników, których zadłużenie z tytułu kupnaziemi wynosiło- jeszcze przed oddłużeniem blisko 9 milionów złotych.Na skutek zastosowania ulg, umorzyliśmy 2 % miliona złotych tak, że wskutektego pozostała reszta ceny kupna wyniosła niespełna ó1/^ miliona złotych.D o tego dodać należy również zastosowanie tych samych ulg oddłużeniowychprzez przedsiębiorstwo osadnicze „Ślązak", które w rezultacie zmniei-szyły zadłużenie nabywców działek rolniczych o 2.150.000 złotych. Spłatęzaś należytości ułatwiono równocześnie przez obniżenie stopy procentowejdo 3% , oraz udostępnienie dłużnikom rozłożenia spłat reszty ceny kupna dolat 60, zupełnie tak samo, jak przy parcelacji rządowej.Niezależnie od powyższych ulg, przyznało' Ministerstwo Rolnictwa dodyspozycji Województwa kwotę 900.000 zł na zmniejszenie zadłużenia dlanabywców z parcelacji rządowej, oraz właścicieli gospodarstw rentowych-"(z expose).Zapas ziemi na cele reformy rolnej.Ogólny obszar majątków na górnośląskiej części Województwa Śląskiegoponad 60 ha wynosi około 136.000 ha, rozdzielonych na 64 majątki.W obszar ten wchodzą użytki rolne, leśne, wodne, sady, grunty zabudowane,nieużytki itp.Po odliczeniu od powyższej powierzchni nie podlegającychobowiązkowi parcełacyjnemu obszarów wskazanych w art. 4ogólno - polskiejustawy o wykonaniu reformy rolnej z dnia 28- X II. 1925, a mianowicie:i a sów o obszarze około 82.000 ha, użytków rolnych (przy pozostawieniumaksimum 60 ha dla 1 właściciela), wód, sadów, gruntów pod zabudowaniamii podwórzami, oraz gruntów na deputaty leśne — tj. ogólnego obszarupowyższych użytków wynoszącego około 12.500 ha łącznie, a więc po odłączeniuz powierzchni 136.000 ha ogólnego obszaru wyłączanie z art. 4 wynoszącego94.500, pozostaje teoretyczny zapas ziemi w ilości około 41.500 ha.58


Z tego zapasu należy odjąć około 25% powierzchni,wyłączenia z art. 5 ustawy o wykonaniu reformy rolnej,która przypadnie nana grunty podmiejskie,względnie leżące w sferze interesów miast i osad przemysłowo-fa-hrycznych, dalej na ewent. zwiększenie w niektórych powiatach lub częściachpowiatów podstawowych norm władania z 60 ha do 180 ha — właściwyzapas ziemi zdatny do parcelacji wynosić może w przybliżeniu od 30.000 hado 35.000 ha. Tutaj należy zaznaczyć, że w myśl art. 5 powołanej wyżejustawy poza wyłączeniami z art. 4 nie podlegają obowiązkowi parcelacyjne-mu obszary niezbędne dla utrzymania na odpowiedniej' wysokości kulturyrolnej w gospodarstwach poświęconych wytwórczości nasiennej, hodowlanej,w gospodarstwach które posiadają czynne gorzelnie lub też prowadzą produkcjęburaków cukrowych dla cukrowni.W myśl art. 2 tejże ustawy niepodlegają obowiązkowi parcełacyjnemu grunty położone w granicach administracyjnychmiast. Zgodnie z art. 7 tejże ustawy nadwyżki gruntów położonew sferze interesów mieszkaniowych miast i osad przemysłowo-fabrycz-nych mogą być przeznaczone nie na cele parcelacji rolniczej, lecz wyłączniena cele rozszerzenia tych miast, oraz tworzenia osiedli dla robotników, rzemieślnikówitp. Poza tym na terenie górnośląskiej części województwaw skład większej własności wchodzą wielkie przestrzenie nieużytków, położonychw sąsiedztwie kopalń oraz zakładów przemysłowych, które nie nadająsię na parcelacji.Sposób i zasady przeprowadzenia parcelacji.Określona powyżej' nadwyżka w ilości 30.000 — 35.000' ha, która podlegaćbędzie obowiązkowi parcełacyjnemu, jest za małą w stosunku do istniejącychw tym kierunku potrzeb.I dla tego, zużycie tego zapasu ziemina wałściwe cele przebudowy ustroju rolnego na terenie górnośląskiej' częściwojewództwa śląskiego powinno nastąpić po bardzo dokładnym i ostrożnymopracowaniu planu całej ,akcji parcelacyjnej, ażeby móc osiągnąć jak najlepszewyniki w ramach tych możliwości, jakie istnieją.Głównym celem racjonalnejprzebudowy ustroju rolnego powinno być uzupełnienie karłowatychgospodarstw do norm gospodarstw samodzielnych. Problem ten w całejrozciągłości z powodu małego zapasu ziemi rozwiązać się nie da. Jednakw każdym wypadku przy opracowywaniu szczegółowych planów parcelacyj-aych sprawa upełnorolnienia karłowatych gospodarstw połączona na terenieposzczególnych jednostek wiejskich ze sprawą scalenia gruntów w tych gminach.gdzie występuje, szachownicy gruntów włościańskich,dominująca.powinna byćOpierając się na dotychczas przeprowadzonej parcelacji i analizieposzczególnych rodzajów dokonanej parcelacji, należałoby na uzupełnieniekarłowatych gospodarstw włościańskich przeznaczyć przynajmniej20.000 ha. Jest tO' najzdrowszy rodzaj parcelacji i najmniej' obciąża skarb59


państwa z tytułu sfinasowania akcji parcelacyjnej, ponieważ małorolni, którychgospodarstw#! się powiększa, posiadają zabudowania oraz inwentarzei niewielkim wkładem mogą należycie zagospodarować nabyte z parcelacjiobxxarvDrugim ważnym problememto sprawa zaspokojenia przy parcelacjidokonywanej na podstawie ustawy o wykonaniu reformy rolnejdrobnychdzierżawców. Rozwiązanie tego problemu nie jest również łatwe z powodudużej ilości drobnych dzierżawców użytkujących przeciętnie bardzo małeobszary ziemi.Problem ten należałoby rozwiązać w ten sposób, że przedewszystkim należy tych drobnych dzierżawców, którzy już posiadają własnekarłowate gospodarstwa upełnorolnić,a bezrolnym drobnym dzierżawcomnie wykonywującym właściwego zawodu rolniczego1 przydzielić działki robotniczedogodne dla celów budowlanych i dla założenia ogrodów warzywniczych.Pozostały zapas ziemi poza obszarem zarezerwowanym na cele upełnorolnieniatj, obszar około 1 0 . 0 0 0 ha należałoby przeznaczyć: 1 ) na utworzeniepewnej ilości gospodarstw dla służby folwarcznej, tracącej pracę na skutekparcelacji majątków większej własności. Element ten finansowo slaby niemoże zwiększać bezrobocia i winien być osadzony na gospodarstwach rolnychtworzonych w obszarze od 4—6 ha w zależności od jakości gleby i położenia.Gospodarstwa te winne być zabudowane z funduszów państwowych,a nadto służba osiadająca na roli musi mieć zapewnioną możność bar-dzo taniego kredytu na zagospodarowanie nabytych z parcelacji działek;2 ) w pewnych okręgach zajdzie potrzeba utworzenia w parcelowanych majątkachsamodzielnych gospodarstw wielkości od 6 —dla osób specjalnie ukwalifikowanych,1 0 ha przeznaczonychrekrutujących się z pośród zasłużonychżołnierzy i inwalidów armii polskiej oraz polskich form acji ochotniczych,jak np. na tut. terenie powstańców orazdziałaczy niepodległościowych,wogóle osób, które zasłużyły się około odzyskania niepodległości.Ustawa bowiem o wykonaniu reformy rolnej zapewnia tej kategorii nabywcówpierwszeństwo przy wszystkich rodzajach parcelacji; 3 ) w okręgachpodmiejskich i przemysłowychzajdzie potrzeba tworzenia przy parcelacjiszeregu działek robotniczo-rzemieślniczych w obszarze do 1 ha, oraz działekogrodniczych w obszarze do 2 ha.Ten rodzaj parcelacji jest bardzo aktual-ry w okręgach podmiejskich i przemysłowych. Robotnicy nabywając działkipowyższego typu będą mieli możność założenia własnego ogródka uprawywarzyw i pobudowania domków; 4) dla zużytkowania budynków folwarcznychw parcelowanych m ajątkach będą tworzone gospodarstwa wzorowe,ośrodkiwe, wielkości od 30 do 50 ha, przeznaczone dla osób posiadającychwybitniejsze kwalifikacje rolnicze, społeczne i narodowe.60


Uruchomienie akcji parcelacyjnej po upływie Konwencji Genewskiejoraz nadzór czynników rządowych nad racjonalnym przeprowadzeniemparcelacji.W ramach rocznego kontygentu parcelacyjnego dla całego Państwaustalany będzie corocznie przez Radę Ministrów roczny kontyngent parcelacyjnynazwany „planem parcelacyjmym",który wyznaczy jaki obszar naterenie województwa śląskiego w każdym roku ma ulec parcelacji.O ile poapływie roku, dla którego ustalono plan parcelacyjny, okaże się, że na te ­renie tut. województwa nie została rozparcelowana ilość gruntów niezbędnadla pokrycia planu ustalonego przez Radę Ministrów, wówczas Rada Ministrówustala t. zw. „wykaz imienny" majątków, które mają ulec przymusowejparcelacji w danym roku. O ileby właściciele ziemscy, wymienieniw wykazie imiennym, nie rozparcelowali wyznaczonego im obszaru gruntóww terminie 1 roku, wówczas następuje przymusowy wykup nie rozparcelowanychobszarów i następuje parcelacja rządowa. W obec tego, że ustawao wyk. reformy rolnej z dnia 28. X II. 1925 r. wejdzie w życie na terenie górnośląskiejczęści województwa po upływie Konwencji Genewskiej w lipcu br.może stać się aktualnym ogłoszenie jeszcze w roku 1937 nadzwyczajnegowykazu imiennego dla górnośląskiej części tut. województwa, określającegopewną ilość ziemi większej własności, jaka w ciągu roku od ogłoszenia wykazuimiennego pod rygorem przymusowego' wykupu winna być rozparcelowanapod nadzorem kompetentnych władz.Niezależnie od nadzwyczajnegopierwszego wykazu imiennego będzie mógł być ustalony pierwszy kontyngentparcelacyjny dla tut. województwa zwany w ustawie „planem parcela-cyjnym“ .Przeprowadzana przez właścicieli ziemskich parcelacja prywatna bądźto na poczet planu parcelacyjnego,bądź to celem wypełnienia obowiązkuparcelacyjnego nałożonego wykazem imiennym odbywać się będzie pod ścisłym.nadzorem kompetentnych władz tj. Starostów Powiatowych jako władzI. instancji. Każdy bowiem właściciel ziemski, zamierzając przystąpić doparcelacji choćby niedużego obszaru, musi uzyskać tak zwane wstępne zezwoleniewłaściwego' starosty. Zezwolenie to będzie zawierało zastrzeżeniaco do sposobu i zasad parcelacji, a w szczególności sposobu wykwalifikowaniakandydatów na nabywców, charakteru utworzonych działek w wysokościcen, terminu zakończenia parcelacji, zwolnienia od ciężarów hipotecznychparcelowanych gruntów itp.Nie zastosowanie się do warunków udzielonegozezwolenia ze strony właścicieli ziemskich może spowodować zastosowanieprzymusowego' wykupu względnie wykończenie parcelacji przez władze nakoszt i niebezpieczeństwo właścicieli. Należy przy tym zaznaczyć, że umowysprzedażne zawarte przez właścicieli z nabywcami gruntów bez uprzed­61


niego uzyskania zezwolenia na parcelację są z mocy prawa nieważne.Jak jużwyżej zaznaczono, na wypadek nierozparcelowania przez większą własnośćobszarów wyznaczonych co rocznie w tak zwanych planach parcelacyjnychnastępuje przymusowy wykup potrzebnych obszarów, państwo staje sięwłaścicielem wykupionych gruntów i wówczas odbywa się rządowa parcelacjaw myśl przepisów ustawy o wykonaniu reformy rolnej.Akcia parcelacyjna przeprowadzona w sposób powyższy poprawistrukturę, agrarną na terenie tut. województwa, a z uwagi na dużą ingerencjęwładz będzie miała charakter społeczny i narodowy, uwzględniając równocześniepotrzeby gospodarcze tutejszej ludności rolniczej.2 przemówienia p. posła Grajcarka z 29. I. 1937 r.W roku 1927 w części górnośląskiej naszego województwa prywatnawielka własność ziemska, która p'rawie w całości znajduje się w rękach niemieckich,obejmowała — nie licząc lasów, wód, terenów zabudowanych itd.— opółem 60.300 ha ziemi, użytków rolnych, które według powiatów przedstawiająsie następująco:w powiecieogółemZ tego przypadaha ha nap s z c z y ń s k im ..............................................rybnicki m ....................................................lublin i e c k i t n ..............................................ta in o g ó rsk im ..............................................katowickim.....................................................ś w ię to ch ło w ick im ...................................22.02514.59111.9344.7204.1302.99016.0394.5671.642ks. Pszczyńskiegoks. Hohenlohegohr. Donnersm arekaRazem ............................. 60.300Wydatki:Wojewódzkie Biuro Rolne.1. 2asady organizacyjne: p. Poradnik Prawniczy str. 256.2. Cyfry budżetowe.Razem wydatki administracyjno - osobowe . . 52.773,— złRazem wydatki administracyjno-rzeczowe . . . 9.116,— „Śląski Fundusz Rolny .......................................................... 340.000,— „2djęcia i pomiary gruntów oraz plany techn. . . . 2.400,— „Akcja ogródków działkowych . . . . . . 4.000,— „Razem wydatki specjalne — dz. V II. r. II:346.400,— zł62


Zestawienie:a) wydatki administracyjno-osobowe . . . . 52.773,— zł. b) wydatki administracyjno-rzeczowe . . . . 9.116,— „c) wydatki specjalne — dz. V II. r. II................................. 346.400,— ,,Razem wydatki W ojew. Biura Rolnego408.289,— złDochody:Nie preliminowano żadnych dochodów.3. Uwagi:W ynik pracy melioracyjnej.Ustawą śląską powołano do życia dwie ściśle ze sobą zespolone instytucie:Wojewódzkie Biuro Melioracyjne do wypracowania projektów melioracyjnychi nadzorowania robót melioracyjnych i Śląski Fundusz Melioracyjnydo finansowania melioracji.W ojewódzkie Biuro' Rolne rozpoczęło' swą działalnośćw roku 1925.Praca Wojewódzkiego Biura Rolnego.Od roku 1925 dostarczono rolnictwu śląskiemu 424 projektów obejmującychmeliorację na obszarze przeszło- 9.000 ha.przeszło 2.300 gospodarstw o obszarze około 6.000 ha.Zmeliorowano w tym czasiePonieważ melioracjerolne podnoszą przeciętnie produkcję o 50% , rezultatem tych prac jest podwyższenieprodukcji rolnej na Śląsku o 1 0 0 . 0 0 0 q ziemniaków i 2 0 . 0 0 0 q zbóż,dochodowość gospodarstw rolnych przy obecnych cenach wzrosła rocznieo. 600.000 zł.Znany jest fakt, że istnieje na Śląsku niesłychane rozdrobnienie gospodarstwwłościańskich, a przy tym zapas ziemi, stojący do dyspozycji na celeuarcelacyjne, jest nader szczupły.Rolnikowi może być zasadniczo obojętne,czy wyprodukuje swoje zboże i ziemniaki na większym, czy mniejszym, kawałkuziemi, chodzi mu a to, aby ze swego warsztatu zbierał tyle plonów,ile mu jest potrzebnych: do pokrycia jego potrzeb.A patrząc pod tym kątemwidzenia mogę stwierdzić, że melioracje rolne są doniosłym czynnikiemnaprawy ustroju rolnego i usamodzielnienia gospodarstw rolnych. Drugąważną na Śląsku okolicznością jest fakt, że koszty robót melioracyjnych —to koszty robocizny, dlatego też melioracje rolne przyczyniają się wybitniedo zmniejszenia bezrobocia.Plan pracy melioracyjnej na rok przyszły.Na rok przyszły przewidziane jest wypracowanie projektów melioracjina obszarze 700 hektarów oraz wykonanie robót melioracyjnych w spółkachwodnych na obszarze 500 hektarów.63


Ale nie tylko ziemia będąca w użytkowaniu przez rolników wymagapo największej części melioracji, lecz i szerokie połacie ziemi naszego okręguprzemysłowego. Każdego, który przyjeżdża do nas, uderza w oczy z jednejstrony gęstość osiedli ludzkich i liczne zakłady przemysłowe, z drugiej bagnisteobszary, hałdy i nieużytki. Zmeliorowanie tych obszarów, zadrzewienieich, stworzenie z nich miejsc wypoczynku dla pracujących w okręgu przemysłowymjest zadaniem ważnym, nie tylko w interesie zdrowotności ludności,lecz także dla estetycznego1 wyglądu naszego Zagłębia. Zrealizowanietego programu Wymaga znacznych funduszów i współpracy wszystkich zainteresowanychw tym czynników.Akcja mleczarska.Ważność problemu mleczarskiego dla rolnictwa oświetlają następująceliczby: Jest na Śląsku krów włościańskich 75.000; roczna produkcja mlekagospodarstw włościańskich wynosi około 120 milionów litrów. Po pokryciuwłasnego zapotrzebowania gospodarstw przychodzi na rynek 1 0 0 milionówlitrów.Dochód z tej produkcji jest podstawą egzystencji gospodarstw rolnych.Każde wahanie ceny mleka o jeden grosz da powiększenie lub zmniejszeniedochodowości rolnictwa o 1 milion złotych. Istotą problemu mleczarskiegojest zrealizowanie dwóch słusznych w interesie kraju leżących postulatówrolnictwa:1 . zapewnienie rolnikom sprzedaży całej produkcji mleka,2 . zmniejszenie rozpiętości między ceną, którą płaci konsument i otrzymujeproducent.Rozpiętość ta wynosi około 10 groszy.Zrealizowanie tego1 problemu jest bardzo trudne i wymaga długoletnieji systematycznej pracy. Samą organizacją mleczarstwa zajmują się: ŚląskaIzba K olnicza i Związek Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo - GospodarczychRzp. P., zaś Śląskiemu Funduszowi Rolnemu przypada zadanie finansowaniatej akcji.Błędne byłoby mniemanie, że przez wybudowanie mleczarńi zbiornic mleka problem będzie już rozwiązany. Doświadczenia uczą,że łatwo zbierać mleko na wsi, ale trudno je sprzedać.leży w zorganizowaniuPunkt ciężkości akcjisprawnego aparatu sprzedaży mleka i produktówmlecznych w miastach, którym przypada ciężkie zadanie otworzenia w trudnychwarunkach drogi dla mleka włościańskiego. Zorganizowano ten aparatpod nazwą „Śląskie Zakłady Mleczarskie", które są reprezentacją handlowądrobnego rolnictwa zrzeszonego w spółdzielniach mleczarskich an Śląsku.Udział Śląskiego Funduszu Rolnego w akcji mleczarskiej w ostatnichdwóch latach obejmował:64


1 . kształcenie personelu fachowego,2 . przeprowadzenie prac przedwstępnych przy budowie mleczarńw Lublińcu, Bieruniu, Pszczynie, Bełsznicy, Skoczowie i Ogrodzonei,3. bezpłatne dostarczenie spółdzielniom w Pszczynie i Ogrodzonej odpowiedniego1placu pod budowę mleczarni,4. przeprowadzenie oddłużenia starych spółdzielni w Pawłowicach,Pruchnej i Skoczowie,5. udzielenie kredytów na budowę 4 mleczarń, przy czym 2 zostałyjuż wybudowane, a 2 rozpoczną budowę na wiosnę 1937 roku,6 . finansowanie organiazcji zbytu produktów mleczarskich w okręguorzemysłowvro.W roku 1936 przyznano ze Śląskiego Funduszu Rolnego 183 pożyczki.a mianowicie:35 na drenowanie na łączną kwotę w zaokrągleniu . . . 215.000 zł31 na założenie pastwisk i ł ą k .......................................................... 26.000 „40 na założenie sadów i plantacji warzywniczych . . . 40.000 „6 8 na budowę gnojowni i e le k tr y fik a c ję ......................................... 33.000 „23 na kupno maszyn r o ln ic z y c h .......................................................... 8.000 ,,5 na cele m l e c z a r s k i e .......................................................................... 153.000 „1 na zakup zboża siewnego dla rolników dotkniętych klęskągradobicia — dla 1100 rolników .................................................. 44.000 „Razem519.000 zlNiezależnie od tego wypłacono do dnia 31 grudnia 1936 roku w formieudzielania bezzwrotnych zasiłków na melioracje rolne, na zakupno maszynrolniczych, przez kółka rolnicze, na zorganizowanie zbytu mleka, na kształceniepersonelu fachowego, na oświatę poza szkolną, na zakup biblioteczekdla kółek rolniczych itp. kwotę 44.000,— zl. Koszty urządzenia i uruchomieniaZakładów Centralnych w Katowicach wynosić będą włącznie z kupnemgruntu o obszarze- 3.620 m 2 380.000,— zł.Plan finansowy Śląskiego Funduszu Rolnego na rok 1937/38 obejmujesfinansowanie następujących inwestycyj rolnych:a) roboty melioracyjne w gminach Międzyrzecze, Żabłocie, Zabrzeg, Dębowiec,Istebna, Studzionka, Bojszowy, Goczałkowice, Jedlina, Tychy, Bija-65


sowice, Draliny o obszarze 500 hektarów — koszty 1 hektara 460 zl(po potrąceniu kosztów robót wykonanych przez samych rolników)........................................................................................................... 230.000 zlb) roboty melioracyjne pod Katowicami celem założenia zieleńcówdla mieszkańców okręgu przemysłowego . ^0 . 0 0 0 „c) założenie sztucznych łąk i pastwisk, odwodnienie zahag- ,monych łąk na obszarze około 15 ha a 400 zł . . . 6.000 „d) założenie sadów handlowych i plantacji warzywniczych 30 hapo 2 .0 0 0 ' zł .......................................................................... ........ . 60.000 „e) elektryfikacja gospodarstw rolnych i budowa gnojowni, silosówitp. ................................................................................................... 44.000 „f) zakup nowoczesnych maszyn rolniczych dla drobnych rolników........................................................................................... 2 0 . 0 0 0 „g) budowa mleczarń spółdzielczych w Lublińcu i Bełsznicy po80.000 z ł ................................................................................................... 160.000 „h) kredyty budowlane, zorganizowanie zbytu mleka oraz apteczkiprzy kółkach rolniczych .................................................. 30.000 „i) akcja oświatowa — rolnicza, udzielenie pomocy finansowejprzy założeniu fachowych b i b l i o t e k .........................................1 0 . 0 0 0 złStan majątkowy Śląskiego Funduszu Rolnego wynosi według bilansusporządzonego n,a dzień 31 grudnia 1936 r. 2.329.894,— zl.W ydatki administracyjnewynoszą 24.000 zł.Stosunek kosztów administracyjnych do efektywnościświadczeń na rzecz rolnictwa w ynosi 4% , ich stosunek do kapitałuŚląskiego Funduszu Rolnego tylko 1% .Ludowe Szkoły Rolnicza w Wojew. Śl.1 . Cieszyn Państwowa Szkoła dla Leśniczych męska 8 naucz. 70 uczniów2. Lubliniec Szkoła Rolnicza „ 1 0 ,, 553. Międzyświeć Szkoła Rolnicza „ 6 „ 48 „4. Międzyświeć Szkoła Rolnicza żeńska (naukę rozpoczyna corocznie 1 . IV)5. Rybnik Szkoła Rolnicza męska 4 naucz. 78 uczniów6 . Stara Wieś Szkoła Rolnicza „ 6 297. Strumień Szkoła Ogrodnicza „ 5 „ 16 „Razem :39 naucz. 296 uczniów66


G.Roboty publiczne(p. dzieło Roboty publiczne w W oj. ŚL: Kaufman — MaryniarczykKatowice 1937 Wyd. Instytutu Śląskiego).Na wstępie do działu robót publicznych należy zacytować ustęp z ex-p o s e p . Wojewody Śląskiego1 dot. rzekomego przeinwestowania Śląska.„Pojawia się nieraz w opinii polskiej z poza granic województwa pogląd,że Śląsk jest raczej przeinwestowany, i że wskutek tego należałoby tutajzaniechać wszelkich robót publicznych, albo- je ograniczyć do minimum,natomiast uzyskane w ten sposób pieniądze przerzucać na zagospodarowaniet. zw. Polski B. Jeżeli wspominam w tej chwili o tym, jeżeli temu zagadnieniupoświęcę tu w tej Izbie więcej uwagi, to nie tylko, by sprostować mylnepoglądy niektórych odłamów prasy, ale by odeprzeć te argumenty, z któlyrnispotkałem się nieraz na poważnych konferencjach gospodarczych, czyteż zebraniach, poświęconych zagadnieniom społecznym. Oczywiście niemożna kwestionować konieczności jak najintensywniejszych robót inwestycyjnychw całej Polsce,zwłaszcza tam, gdzie zaniedbanie jest największe,nie można również zaprzeczyć, że podniesienie się poziomu zagospodarowaniaPolski centralnej i wschodniej przyczyni się walnie do wzmożenia życiagospodarczego okręgów przemysłowych,ale nie należy zapominać o jednym,że nie można w tych lepiej urządzonych i wyżej, pod względem kulturymaterialnej stojących prowincjach, doprowadzać do zastoju, a co za tym;dzie, do podupadania i cofania się w rozwoju.Trzeba również pamiętać,że podjęcie lub dokończenie zaczętych robót leży w żywotnym interesienie tylko Śląska, ale całej Polski. Mówi się u nas o uregulowaniu rzek,a zwłaszcza Wisły, celem zabezpieczenia kraju przed wylewami, oraz celemusprawnienia wodnych arteryj komunikacyjnych.Otóż te roboty regulacyjne,które podjęliśmy na górskich dopływach Wisły, w górnym biegu tejrzeki, oraz na Brynicy i Przemszy, wraz z projektowanym zbiornikiem podGoczałkowicami i Kozłową Górą, służyć mają nie tylko Śląskowi, ale warunkująwprost podjęcie prac na średniej dolnej Wiśle. Jeżeli staramy sięprzez budowę linii kolejowych zorientować naszą sieć kolejową w kierunkuwewnętrznych rynków zbytu, to w ten sposób usprawniamy transport tam ,gdzie on wykazuje największe natężenie i gdzie posiada najwyższą doniosłośćgospodarczą. Budowa dróg o utrwalonej nawierzchni jest nie tylko postulatemwynikającym, z poziomu materialnej kultury prowincji naszej, alepostulatem zmysłu oszczędności, z którym koliduje utrzymywanie dróg szutrowych,kosztownych ze względu na wielki ruch i zniszczenie.A wreszcie67


nie można pominąć tego argumentu,który wypływa z aktualnej sytuacjigospodarczej i społecznej. Tu na Śląsku do dziś dnia znajduje się blisko 1 0 0tysięczna armia bezrobotnych; uruchomienie robót publicznych stwarza jednakznaczną ulgę, dając zatrudnienie i wzmacniając puls życia gospodarczego."1. Zasady organizacyjne p. Poradnik Prawniczy str. 167.2. Cyfry budżetowe.Zestawienie wydatków:a) W ydatki administracyjno-osobowe . . . . 654.502,70 złb) W ydatki administracyjmo-rzesczowe . . . . 87.581,—c) W ydatki specjalne działu V I I I ................................. 5.613.169,— „Razem roboty publiczne:6.355.252,70 złZestawienie dochodów:Razem dochody robót publicznych:45.128,67 złKwoty na cele robót publicznych.W działe R obót Publicznych, preliminarza budżetowego t. j. w dzialeV III figuruje kwota 5.613.169,— zł. Suma ta, chociaż wyższa niż w latachostatnich o przeszło milion złotych, jest w dalszym ciągu niewspółmiernieniska w stosunku do naszych zamierzeń inwestycyjnych.Ogólnie przecież wiadomo, że przebudowujemy w ciągu roku znaczniewiększe kwoty. Otóż sumy te uwidocznione są w innych działach budżetu,i dla całokształtu obrazu działalności resortu robót publicznych należy je nawstępie wymienić. .Przedstawiają się one następująco:1 Wspomniany już dz. V III „Roboty Publiczne"2 . Fundusz Drogowy ..........................................................3. Klauzula przewidziana do podwyższenia przez RadęWojewódzką dotacji Funduszu Drogowego4. Zatrudnienieo bezrobotnych dział X I § 2 0 .5. Z klauzuli upoważniającej Radę Wojewódzką do podwyższeniatej kwoty przewiduje się wykorzystanie tesamej sumy, jak w roku budżetowym 1936/37 t. j.5.613.169,— zł3.503.422,— „1.000.000,— „150.000,— „595.000,—6 . Budowa szkół powszechnych w dziale X V I budżetu . 4.500.000,— ,,68


7. Inwestycje w zakładach wojewódzkichna co się składa:a) Szpital w Cieszynie . . .b) Zakład Psych, w Rybnikuc) „ Psych, w Lublińcud) „ Wychów, w Cieszyniee) ,, Głuchoniem. w Lublińcuf) Sanatorium IstebnaS. Fundusz Pracya to:a) Pożyczka Skarbu Śląskiegob) Pożyczki samorządowe158.929,—626.500 —450,400,—7.000 —7.900 —55.000 —5.750.000,-4.972.400,-1.307.729,— „10.722.400 — „Razem:27.491.690 złPorównania.W roku 1936/36 mieliśmy do dyspozycji 32.721.000,— zł. W roku1936/37 — 31.635.000,— zł. Widzimy więc w roku bieżącym dość znacznyubytek w kredytach inwestycyjnych. Ubytek ten może okazać się jednakpozornym tylko, a to z następującego powodu. W roku ubiegłym kredytyjakie przewidywaliśmy, były znacznie mniejsze. Fundusz Pracy figurowałwówczas kwotą 4.000.000,— zł,nadzwyczajny fundusz inwestycyjny (kredytyuchwalone przez Radę Wojewódzką na podstawie ustawy o zatrudnieniebezrobotnych) miał zasilić fundusze inwestycyjne sumą 2 .0 0 0 .0 0 0 ,— zł.Ogółem przewidywaliśmy w lutym ub. roku okrągło 20.000.000,— zł, a zatemkwotę nie tylko, że nie większą, ale znacznie mniejszą jak w roku bieżącym.Tymczasem w rzeczywistości, dysponowaliśmy kwotą 31.635.000 zł.Wydatne podwyższenie kredytów, głównie z Funduszu Pracy z 4 milionówdo 1 0 milionów zł nastąpiło w miesiącach letnich; również w ciągujata Rada Wojewódzka uchwaliła podwyższenie kredytów inwestycyjnych.Uchwalenie kredytów dopiero w pełni sezonu budowlanego stwarza niemałetrudności dla administracji, powołanej do kierowania robotami publicznymi,trudności tym większe, im większy jest stosunek tych sum późnouchwalanych do sum pierwotnie preliminowanych. Chodzi głównie o kredytyFunduszu Pracy z rażącą dysproporcją 4 mil. do 1 0 milionów.O projektowaniu budowli i prac.Jeśli chodzi o projekty budowli nadziemnych, to w Wydziale Komunikacyjno-Budowlanym zorganizowane jest biuro projektów ( 2 inżynierówarchitektów,1 inżynier statyk i 3 rysowników), które jest w stanie pokryć69


ieżące zapotrzebowanie, t. j. opracowuje projekty gmachów państwowych; opiniuje przedkładane przez związki samorządowe i instytucje do zatwierdzeniaprojekty gmachów użyteczności publicznej. W yjątkowo duże obiekty,wymagające dłuższego nakładu czasu i poważniejszych studiów, oddajesię na zewnątrz, nie tworzyć piętrzenia i zaległości normalnych bieżącychspraw.Również projekty mostów zdołano opracować w oddziale drogowym,natomiast jeśli chodzi o projekty nowych dróg,to dla tych prac WydziałKomunikacyjno-Budowlany nie dysponował dotychczas personelem i pracete z konieczności wydziały powiatowe, administrujące również drogami państwowymii wojewódzkimi oddawały w przedsiębiorstwo. Na przyszły rokbudżetowy przewiduje się już i w tym dziale opracowanie przynajmniejczęści projektów w specjalnie w tym celu mającym być utworzonym biurzeprojektów odziału drogowego, i z kredytu przeznaczonego w budżecieFunduszu Drogowego na projekty przyjmie się na razie 1 inżyniera i 2 tecb-ników-rysowników. Jeśli chodzi o projekty linii kolejowych, to te wykonujesię w biurze projektów oddziału budowy kolei, wyposażonym 1 w potrzebnypersonel O' wymaganych kwalifikacjach. Również projekty regulacji rzekwykonuje się wyłącznie we własnym zarządzie.Inwestycje 'Samorządowe byłyby w dużym procencie niemożliwe, gdybyskarb śląski nie przychodził tam z pomocą w opracowaniu projektów. Niemając jednakdostatecznej ilości personelu na opędzenie własnych potrzeb,rzecz jasna, że pomoc skarbu może być udzielona samorządom jedyniew formie subwencji gotówkowej. Związki samorządowe przy pomocy gotówkowejpostępują podobnie jak Urząd Wojewódzki, t. j. albo wykonująprojekty we własnym zarządzie, jeśli dysponują dostatecznym personelem,lub też oddają projekty na zewnątrz.W preliminarzu widzimy 2 tabele: personel etatowy i personel specjalny.Personel techniczny.Otóż personel etatowy, przeznaczony jest do zadań administracji technicznejoraz do konserwacji wykonanych budowli, czyli potrzebny jest w tej'.Ipści nawet wówczas gdyby żadnych inwestycyj nie prowadzono. Ilość jegoutrzymuje się zatem m niej więcej na stałym poziomie.Natomiast personelspecjały przyjęty jest wyłącznie w związku z wykonywanymi inwestycjami;ilość jego podlega więc z natury rzeczy wahaniom in plus względnie in minus.Porównanie ilości etatów ze stanem faktycznym wykazuje dość dużyodsetek wakansów. Pochodzi to stąd, że istnieją trudności w uzyskaniu kwalifikowanejsłużby technicznej.70


Budowle nadziemne.W tym. dziale oprócz konserwacji budynków wojewódzkich, miałamiejsce w roku ub. stosunkowo żywa działalność inwestycyjna.tym należy wymienić:W dziale1. Zakład Leczniczo-Wychowawczy im. Józefa Piłsudskiego w Istebnej.Na budowę tego zakładu wydatkowano- okrągło- 5.700.000,—• zł, na jegourządzeni-e 750.-000,— złotych. Preliminuje się jeszcze w budżecie sumę40.0-00 zł na ukończenie domu dla dyrektora.2 . W okół gmachu Województwa i Sejmu Śląskiego rozpoczęto w ub.roku dwie duże budowle. Jedną z nich to- gmach biurowy.W preliminarzufiguruje kwota 800.000 zł; na wykończenie, które przewiduje się na wczesnąwiosnę 1908 r., potrzeba będzie -o-koło 200.000,— zl.3. Gmach Muzeum Śląskiego. Koszt budowy gmachu muzealnego preliminujesię na 5.000.0-00,— zł (bez urządzenia wewnętrznego- i bez urządzeniaplacu i ulic). Z kwoty tej wydatkowano względnie wyda się jeszcze w rokubudżetowym 1936/37 kwotę 1.125.0-00,— zł, na rok 1937/38 preliminujedalszy milion złotych.4. Na czoło budownictwa naziemnego w województwie śląskim wybijasię budowa szkół. W roku ub. udzielając subwencji na budowę szkółw sumie 3.500.000 zł oddano do użytku w grudniu 1 2 szkół i doprowadzonow surowym stanie pod dach dalsze 9. W roku przyszłym z kwoty 4.500.000- złznajdującej się w budżecie, wykończy się te 9 budynków oraz rozpocznie siębudowę dalszych 2 0 budynków.W dziedzinie szkół średnich rozbudowano gimnazjum w Pszczyniei w Siemianowicach, przysparzając w pierwszym z nich 7 klas i 6 gabinetówszkolnych, w drugim 10 klas i 7 gabinetów szkolnych, ponadto- gruntowniezremonto-wano gimnazjum w Chorzowie. W bieżącym roku przyjdzie kolejna gimnazjum w Mysłowicach i Rybniku.Plany regulacyjne osiedli.Przy wydziale komunikacyjno-budowłanymutworzony został z początkiemroku 1934 referat Planu Regionalnego, przeistoczony z końcem 1 roku1936 na samodzielne biuro, niezespolone z Urzędem W ojewódzkim.W biurze tym koncentrują się wszelkie prace urbanistyczne dot. zagłębiagórniczgo. Zadaniem biura w najogólniejszym ujęciu jest uzgadnianie wszelkichzamierzeń inwestycyjnych na obszarze Zagłębia wedle wytycznych jednolitegoplanu. Fragmentami jego w większej skali są plany zabudowaniamiast. W ciągu dotychczasowej trzechletniej działalności swej, biuro wykonało-następujące prace;:71


1 . zebrało i przedstawiło na kilkudziesięciu wykresach i tablicach materiałnaukowy, potrzebny dla urbanistycznych prac projektodawczych;2. zorganizowało ogólne prace pomiarowe miast i osiedli na łącznymobszarze około 5000 ha oraz szczegółowe zdjęcia na obszarze 600 ha;3. opracowało projekt sieci dróg dalekobieżnych i regionalnych zagłębia,oraz wstępny projekt użytkowania terenów;4. sporządziło ogólne plany zabudowania miejscowości: Piotrowice, Pa-newnik, Piekary Śląskie, Tarn. Góry i Rybnik.W roku budżetowym 1037/38 prace biura polegać będą:1. na objęciu pomiarami ogólnymi dalszych około 3000 ha, dla którychprace wstępne zostały już przeprowadzone, oraz zdjęciami szczegółowymiokoło 50 ha;2. opracowaniu projektu użytkowania terenu części regionu położonejwzdłuż wschodniej granicy województwa śląskiego oraz regionalnego planurozmieszczenia budynków i urządzeń użyteczności publicznej,chłodni, hal targowych, boisk, stadionów sportowych itp.jak rzeźni,Plan taki będziemiał duże znaczenie jako wskaźnik w programie inwestycyjnym dotyczącympowyższych urządzeń;3. na sporządzeniu szczegółowych planów zabudowania gmin Piotrowice,Panewnik i Nowa Wieś oraz ogólnych planów miast Chorzowa i Mikołowaoraz ewentualnie Mysłowic i Tych.Prace biura planu regionalnego finansowane są głównie przez FunduszPracy. Budżet śląski przewiduje na ten cel subwencję.a) Plany.Uzdrowiska.Wydział Komunikacyjno-Budowlany opracowuje plany w uzdrowiskachi w Beskidzie Śląskim. Z prac tych wykonano dotychczas: plany środkoweji południowej części gminy Wisła, środkowej i zachodniej części gminyUstroń, Jaworza oraz Bystrej Śląskiej. W opracowaniu są plany regulacyjneJastrzębia Zdroju, części gminy Istebnej (t. zw. Zaolzia) oraz południowychstoków doliny Jaszowca w Ustroniu t. j. terenów przyległych do Równicy.b) Znaczenie.Obliczenia pobieżne za ostatni rok wykazały, że około 1 1 0 . 0 0 0 osóbna Śląsku wyjeżdża z miejsca swojego stałego pobytu na wypoczynek. Posiadamyna terenie miejscowości, które od dawna cieszą się wyrobioną markąmiejscowości wypoczynkowych, klimatycznych,a nawet wybitnie leczniczych.72Podniesienie wyglądu zewnętrznego tych miejscowości, przeprowa­


dzenie w nich takich urządzeń asenizacyjnych,do jakich nasz przeciętnyobywatel jest przyzwyczajony, podniesie frekwencję w tych miejscowościach,c) Statystyka.Ruch turystyczny w naszych miejscowościach — rok 1936.Wisła ........................................................................... 7589Koniaków .................................................................. 282B r e n n a .......................................................................... 1162U s t r o ń ........................................................................... 4034Istebna ...........................................................................1505J a w o r z y n k a .................................................................. 81Jaworze .................................................................. 878Bystra Śl. .................................................................. 1338Mikuszowice ..........................................................536Wapienica .................................................................. 266Goczałkowice ..........................................................1479J a s t r z ę b ie - Z d r ó j..........................................................560Zaznacza się, że dane odnośnie Jastrzębia-Zdroju, dotyczą tylko tychosób, które przeszły przez zakład zdrojowy i dlatego są tak niskie.Regulacja rzek.„W dziale regulacji rzek wzmocniliśmy ostatnio wydatnie tempo naszychprogramowych prac, a to dzięki pomocy Funduszu Pracy i kredytów,uzyskanych na podstawie ustawy o zatrudnieniu bezrobotnych (Nadzw.Fundusz Inwestycyjny). Pracując w tym tempie nadal, spodziewamy się zalat 5 ukończyć wszystkie prace regulacyjne naszych rzek i potoków.Oczywiście, że wówczas wszystkie te kwoty będą mogły być przeznaczonena inne cele, n. p. na budowę szkół itp. Na tym przykładzie możnaskonstatować, co znaczy dobra gospodarka i jak można uzyskać kwoty n,amne cele“ (z expose).Z wyjaśnień udzielonych na komisji wynika, iż kv/oty, jakie na ten celfigurują w tym budżecie, daleko odbiegają od rzeczywistych potrzeb w tejdziedzinie. Wydatną pomocą umożliwiającą nawet wzmożone tempo praclat ostatnich są kredyty Funduszu Pracy, jako, że prace regulacyjne zatrudniająstosunkowo dużą ilość robotników niekwalifikowanych, a tylko wmniejszym procencie pochłaniają sumy konieczne na zakup materiałów.Naipoważiejsze prace regulacyjne koncentrowały się dotychczas nagłównej arterii wodnej Śląska rzece Wiśle. Z 58 km liczącej trasy regulacyjnejt.j. od ujścia Białki pod Dziedzicami do ujścia potoku Kopydla w gminie W i-73


sał, ukończono już 46 km, pozostało więc do ukończenia tylko 12 km główniew okolicy Strumienia. Równolegle z pracami na samej Wiśle przewidujesię roboty na jej dopływach, przede wszystkim tam, gdzie wylewy grożązabraniem kosztownych arterii komunikacyjnych i obiektów. W pierwszymrzędzie należy tu rzeka Brennica, uchodząca do Wisły w Pogórzu pod Skoczowem.Uregulowana na długości 6,5 km znajduje się jeszcze w stanie dzikimna przestrzeni 7,5 km ; również boczny jej dopływ Leśnica płynie dzikona długości 4 kmPrawobrzeżny dopływ Wisły Iłownica uregulowana jestna długości 8 km, tyleż pozostaje jeszcze do zrobienia.Rzeka Białka, tworzącagranicę między województwem śląskim a krakowskim, uchodząca doWisły pod Uziedzicami uregulowaną jest na dług. 12 km, a wymaga jeszczerobót na przestrzeni 14 km oraz na jej dopływach Olszówce i Straconce nadługości 9 km.7, lewobrzeżnych dopływów Wisły uregulowano Pszczynkę z Korzyń-cem na długości 1 2 km od ujścia w górę, pozostaje do uregulowaniagórnybrzeg Pszczynki na długości 10 km, Knajka uchodząca do Wisły pod Strumieniemna. długości 15 km: oraz Jasienica, dopływ Iłownicy na dług. 13 km.Potoki górskie w dorzeczu Wisły uregulowano niemal wszystkie, pozostajedo wykonania tylko .1 km na Malince oraz 4 km na potoku Wapienickim.Na Śląsku Cieszyńskim przewidziane są jeszcze prace na t. zw. MałejWiśle tł i. odcinku rzeki Wisły od ujścia Białki w dół do Oświęcimia t. j. natej przestrzeni, gdzie Wisła tworzy granicę między województwem śląskima krakowskim. Prace idą tu szczególnie wolno, jako że słabo są dotowaneprzez skarb państwa, który w 50% pokrywa koszty tej regulacji.Na Górnym Śląsku reguluje się Rudę oraz M. Panew, które zostały uregulowanena długości 22 km. Pozostają jeszcze do uregulowania na tychrzekach odcinki o łącznej długości 16 km. Czekają też na uregulowanieLiswarta i Kłodnica, każda na przestrzeni 14 km.Punkt ciężkości prac regulacyjnych przerzucono ostatnio na terenokręgu przemysłowego' na zachodnie granice naszego województwa, a to narzekę Cz. Przemszę i jej dopływ Brynicę. Obie te rzeki są granicznymi międzywojewództwem śląskim i kieleckim. Z tego też powodu i tu udział SkarbuPaństwa w kosztach regulacji wynosi 50% .Prace nad Cz. Przemszą na całym odcinku granicznym dług. 4,2 kmt. j. od połączenia z Białą Przemszą w górę do Radochy zostały szczęśliwiezakończone, a rozpoczęte zostały prace nad Brynicą, gdzie wykonano jużokoło 5 km regulacji. W tym roku przewiduje się kontynuowanie tych prac,jak również wykończenie dużego zbiornikaziemnego w Kozłowej Górze.74


Zbiornik ten wykonywany głównie funduszami Skarbu Państwa, ma za zadaniezamagazynowanie wody w celu zasilenia niskich stanów Przemszy dlauspiawnienia żeglugi.Ogółem na naszych rzekach przebudowano w roku ub. -1.890.000 zl-Koleje.W dziale rozbudowy śląskiej sieci kolejowej mamy do zanotowania oddaniedo użytku publicznego w listopadzie ub. roku linii Rybnik — Żory.DaLzy ciąg tej linii z Żor do Pszczyny doprowadzono do takiego stanu, bymóc ją otworzyć w jesieni tego roku. Będzie to jednakowożwówczas, gdy wpłyną na ten cel dodatkowe fundusze.możliwe tylkoBudżet bowiem przewiduje na ten cel kwotę tylko 1.245.000,— zł,podczas gdy do ukończenia tej linii potrzebna jest suma 3.250.000, — zł. Liczymyi w tym dziale na poważną pomoc Funduszu Pracy.Linia Tychy — Bieruń Nowy rozpoczęta w ub. roku na podstawie rezolucjiSejmu Śląskiego, a dla której ustawa została niedawno uchwalona,kontynuowana będzie w dalszym ciągu; otwarcie jej przewiduje się w r. 1938-Wszystkie budowy wykonywane są ostatnio całkowicie sposobem gospodarczym,CO' daje znaczne oszczędności. Koszt budowy linii kolejowejRybnik — Żory wynosił przy długości linii 15,8 km ogółem 3.500.000' złotych,co wyraża się cyfrą 170.000' złotych za 1 km linii. Kwota ta jest znacznie niższaw porównaniu z innymi liniami, co uwydatnia, się tym bardziej, jeśli sięweźmie pod uwagę pierwszorzędny charakter linii Rybnik — Żory.Drogi.„Należy podkreślić pomyślny objaw zmniejszenia w budżecieskarbu śląskiego do Funduszu Drogowego1.dotacjiZmniejszenie to wyraża się cyfrą360.000' zł mimo, że globalna suma preliminarza Funduszu Drogowego wynosio 59.000 zł więcej, niż w roku 1936/37. Jest to tym więcej pocieszające,że równocześnie w dochodach uwzględniono dobrowolne zmniejszenieo 1 1 1 . 0 0 0 zł zwrotu pożyczek, zaciągniętych przez samorządy powiatowe nadrogi. Ten korzystny stan jest możliwy tylko dzięki temu, że w nowy okreswstępujemy ze zwiększonymi rezerwami z roku 1935/36 w kwocie 868.400' zł.Mimo tO' wpływy z Wojewódzkiego Funduszu Drogowego nie wystarczająna zamierzone inwestycje drogowe, a ponieważ stanowią one główniesposób zatrudnienia bezrobotnych, przeto' liczy się na pomoc FunduszuPiacy. Nadto w obecnym okresie zimowym przygotowuje się materiały kamiennedo przyszłej kampanii, w wartości 1 500.000 złotych.W sumie dysponowaćbędziemy na drogi kwotą i materiałami w łącznej wysokości —8.421.500 zł w czym zawarte są wpływy z przejęcia drogi prywatnej Murcki75


— Tychy — Kobiór w wysokości 860.000 zł. Z wymienionej kwoty przypadana inwestycje drogowe okrągło 6 milionów, resztę t. j. ponad 2 miliony złotychpoświęcić musimy na utrzymanie dróg, oraz na pokrycie zobowiązań'i ubieg.ych lat (skrypty dłużne) i na administrację." (z expose).Z wyjaśnień komisyjnych.W ydatki na gospodawę drogową dzielą się na trzy zasadnicze grupy:1 . administracja,2 . utrzymanie istniejących dróg i mostów,3. inwestycje drogowe i mostowe.Ponadto inwestycje dzielą się na wydatki na drogi i mosty państwowei wojewódzkie — oraz na powiatowe i gminne w formie subwencyj bezzwrotnych.Normalne dochody ustawowe W oj. Funduszu Drogowego nie wystarczająna inwestycje prowadzone w zakresie podyktowanym rzeczywistymi potrzebamii zwalczaniem bezrobocia, zatem skarb śląski udzielado FunduszuDrogowego dotację. Zmniejszenie dotacji wynika stąd, że wpływy w poprzednichokresach okazały się większe niż przewidywano i rok 1937/38 zaczniesię zapasem gotówki 868.453 zł, podczas gdy w roku 1936/37 zapas ten wynosił565.500 zł a więc mniej o 30'2.953 zł.Oprócz tego r. 1937/38 rozpocznie się zapasem materiałówkamiennychwartości 1.700.000 zł, zakupionych w bieżącym roku 1936/37 z NadzwyczajnegoFunduszu Inwestycyjnego, które to materiały dostarcza sięobecnie w okresie zimowym.Ponieważ budżet Wojewódzkiego Funduszu Drogowego na rok 1937/38zamyka się kwotą 4.693.091 zł, zatem na cele gospodarki drogowej pozostajedo dyspozycji:W ojewódzki Fundusz Drogowy . . . 4.693.091,— złRemanent w materiałach . . . 1.700.000,— „i uzupełnienie z Funduszu Pracy.Razem :6.393.091,— złW roku 1936/37 dysponowano sumą 1 2 ^ miliona złotych.W ynika z tego, że rozmiar robót będzie znacznie mniejszy niż w roku1936.Dlatego też skorzysta zapewne Rada W ojewódzka z klauzuli zezwalającejna podwyższenie dotacji Skarbu do Fund. Drogowego o dalszy milionzlotych-76


Jeśli chodzi o analizę wydatków poszczególnych grup to stwierdzićpależy, że kwota na administrację uległa zwyżce,gdyż stosownie do zaleceniaMinisterstwa Komunikacji podział kosztów administracji będzie sięodbywać proporcjonalnie do długości dróg wojewódzkich i powiatowych.W ten sposób ulży się odpowiednio budżetom powiatowym. Równocześnienamierzone jest polepszenie uposażeń dróżników o> dodatki mieszkaniowew tych powiatach, w których tychże dodatków dotychczas nie stosowano.Koszty utrzymania dróg, podniosły się z uwagi na to, że nadszedł okreswrygasa.nia umów z firmami na bezpłatną konserwację dróg i obecnie kosztyodpowiednie trzeba wpłacać gotówką..Roboty inwestycyjne drogowe idą w kierunku układania nawierzchniulepszonych na głównych traktach, co ma na celu zmniejszenie kosztówruchu i utrzymania pojazdów oraz umożliwienia szybkiego1ruchu, w wieluprzypadkach prostowanie tras zbyt krętych i niewidocznych oraz skasowanieskrzyżowań w poziomie z kolejami żelaznymi, wreszcie przebudowamostów prowizorycznych drewnianych na stałe żelbetowe lub stalowe.W dn. 1. I. 1937 mieliśmy w całym województwie 3 374 km dróg bitych,z tego nawierzchni ulepszonych 666,6 km, a więc 28,1,.% co jest wynikiembardzo dobrym.Z tego przypada na bruki 294,1 km t. j. 44,3%na asfalty i t. p. 292,8 km t. j. 44,0%na betony i cementówki 30,7 km t. j. 4,6%na smołowanie powierzchniowe 49,0 km t. j. 7,2%razem: 6 6 6 , 6 km 1 0 0 ,0 %Analiza wykazuje więc, że sieć nawierzchni ulepszonych jest wysoko-wartościową, ponieważ składa się przeważnie z typów ciężkich. Oczywiście,iż obecnie przebudowy będą się odbywać przeważnie typami średnimi i lekkimi,stosownie do mniejszej ważności dróg drugorzędnych.Równocześnieteż przystąpić można do budowy nowych arterii drogowych, przede wszv'stkim, aby dać w większym stopniu zatrudnienie bezrobotnym przy robotachziemnych, ponadto aby stworzyć dogodniejsze1 połączenie bądź toz wschodnią częścią kraju, bądź to 1 w zawiłej sieci zagłębia górniczo-hutniczego.Akcja ta rozpoczęła się w r. 1936.W szczególności należy wymienićrozpoczęte roboty jak: droga Katowice — Mikołów (przełożenie w Piotrowicach),droga Katowice — Kochłowice, droga Kozłowa Góra — Józefka,droga W . Dąbrówka — Żychcice, droga Boronów— Dębowa Góra, Cieszyn— Pruchna i inne. Większe: z tych robót będą ukończone w r. 1937,77


jeśli chodzi o ułożenie nawierzchni bitej, zaś ewent. nawierzchnie ulepszonew r. 1938 i następnych latach.W roku 1936 ukończono budowę traktu Pawłowice — Skoczów o nawierzchnikostkowej, dzięki której zostanie odciążona droga Katowice —Bielsko, a skrót trasy do Skoczowa wynosi 12 km.Ukończono' również drogę Michałkowice — W . Dąbrówka —Brzeziny ŚL, tworząc dogodną komunikację w tej części zagłębia.W ogólności w r. 1936 wykonano ulepszonych nawierzchni 50 kin,nowych dróg bitych 28 km.W ub. roku zakończony został spór z księciem: pszczyńskim w sposóbugodowy o utrzymanie drogi Kobiór — Murcki a to w ten sposób, że drogętę przejął z dn.. 1 grudnia 1936 r. skarb śląski za odszkodowaniem jednorazowym850.000 zł. Drogę tę zamierza się w r. 1937 przebudować na nawierzchniębetonową i w ten sposób usunie się tę poważną bolączkę drogowąna Śląsku.Z innych robót zamierza się przede wszystkim wykończyćbudowę wyżej wspomnianych dróg rozpoczętych w r. 1936.Z uwagi na istnienie odrębnego funduszu zasilającego kredyty na celedrogowe, a mianowicie Wojewódzkiego' Funduszu Drogowego, poświęcićwypada słów kilka dla scharakteryzowania wpływów tego funduszu.Od roku 1933 t. j. od cazsu nowelizacji ustawy o Wojewódzkim FunduszuDrogowym wpływy główne pochodzą od opłat od materiałów pędnych,w przeciwieństwie do dawnych zasad, gdzie opłaty od wagi samochodubyły niemal jedynym źródłem dochodowym funduszu. Wpływy te właściwiezasilają Państwowy Funusz Drogowy, a nasz Wojewódzki Funduszma ustawowo unormowany udział w tych wpływach w stosunku wagi pojazdówzarejestrowanych na Śląsku od wagi pojazdów kursujących w całymPaństwie (1:10). Opłaty od wagi pojazdów, które dziś, są nie duże, zasilająbezpośrednio W ojewódzki Fundusz.możności.Sprawa bezpieczeństwa ruchu na drogach publicznych.Urząd W ojewódzki walczy z tymi niedomaganiami w miarę swoichNależy podkreślić, że obowiązujące ustawy i przepisy regulujądostatecznie ruch na drogach, ale nie są one przestrzegane mimo kar i mimona,silniejszego ścigania przestępców przez organa wykonawcze.doniesień policyj­Właściwe światło na ten problem rzuca statystykanych.W ciągu roku 1936 było 14.552 doniesień do władz I instancji, ponadto11.652 ukaranych doraźnie i 4.375 upomnianych.78


W przyszłym okresie budżetowym zostanie jeszcze wzmożona m otorowakontrola ruchu.Utworzony będzie jeszcze: jeden patrol policji samochodowej.Statystyka wypadków na drogach z lat ostatnich:Ilość wypadków^W ynik śmiertelny1931 1208 561932 1047 501933 921 351934 942 471935 922 521936 967 41Jeśli chodzi o ilość wypadków z wynikiem śmiertelnym, to w ostatnimroku było tych wypadków mniej niż w latach poprzednich tj. niż w roku1934, 1935.Motoryzacja kraju.Ilości kursujących pojazdów mechanicznych:Ilości te w latach poprzednichwahały się bardzo nieznacznie.Dopiero w roku ostatnim zanotowaćnależy pomyślny objaw wydatnego wzrostu ilości pojazdów.I tak w dniu 1. I. 1935 1936 1937wynosiła: ilość samochodów 2541 2682 3092motocykli 1256 1243 1295Razem : 3797 3925 4387a zatem wzrost w ciągu roku 1935 wynosił 128 pojazdów, a w ciągu roku 1936— 462 pojazdów.Dziś wypada na Śląsku jeden samochód na 440 osób i jeden m otocyklna 1 0 0 0 osób.Stosunek ten na reszcie obszaru Państwa wynosi: 1 samochódna 1400 mieszkańców, a 1 m otocykl na 4320 osób.Wszelkie ulgi, jakie wprowadzaPaństwowy Fundusz Drogowy, rozciąga bezzwłocznie Śląska RadaWojewódzka na W ojewódzki Fundusz Drogowy.Ułatwienia motoryzacyjne objawiają się również we wzroście ilości liniiautobusowych i towarowych.Obecnie mamy na Śląsku 38 linii autobusowych, eksploatowanych przez1 2 przedsiębiorców, w tym 23 linie znajdują się na terenach zagłębia przemysłowego.2 ogólnej liczby 38 jest 11 linii dalekobieżnych (ponad 20 km w jednąstronę).79


Długość wszystkich linii wynosi około 800 km,a dzienny przebiegwszystkich autobusów około 1 2 . 1 0 0 km przy 82 autobusach o łącznej ilości1.772 miejsc.Również transporty towarów stanowią poważną pozycję trakcji m otorowejna Śląsku.Mamy 53 koncesjonariuszy przewozów towarowych, w tymkoncesij t. zw. liniowych jest 11, obszarowych 42, wykonywanych ogółemprzez 73 samochody o łącznej nośności 273 ton (z przy czepkami).Koncesje liniowe w ilości 1 1 o łącznej długości 3435 km i ładowności89 ton łączą Śląsk z innymi centrami gospodarczymi jak np. Łódź, Warszawa,Poznań, Lwów.Wewnętrzne potrzeby transportów towarowych na Śląsku zaspakajają42 koncesje obszarowe o ładowności 184 ton — z tego 18 koncesji obejmujeczęściowo też teren sąsiednich województw, a mają one przeważnie charakteraprowizacyjny.H.SzkolnictwoG r u p a A.Wydatki:Administracja SzkolnaWładze II Instancji.a) wydatki administracyjno-osobowe . . . . 1.089.562,20 złb) wydatki administracyjno-rzeczowe . . . . . 69.164,— „c) wydatki specjalne działu XVI/I . . . . . 445.700,— „Dochody:Razem wydatki władz szkolnych II instancji:1.604.426,20 złCzęściowy zwrot kosztów umundurowania . . . 255,80 złCzynsz za podnajęte m i e s z k a n i a ................................. 7.366,—• „Inne dochody .................................................................. 1.500,— „Razem, dochody władz szkolnych II instancji:0.121,80 złG ru p a B.W ydatki:Tnspektoraty Szkolne.Razem wydatki administracyjno-osobowe . . . 220.033,50 złRazem wydatki administracyjno-rzeczowe . . . 76.657,— „Razem wydatki Inspektoratów Szkolnych:296.690,50 zł80


Dochody:W ydatki:Częściowy zwrot kosztów umundurowania . . . 42.38 złGrupa C.Srkoly Powszechne.a) wydatki administracyjno-osobowe . . . . 15.799.611,— zlb) wydatki administracyjno-rzeczowe . . . . 12.797,— „wydatki specjalne dz. X V I. r. I I I ................................. 4.589.800,— ,,Razem szkoły powszechne:20.402.208,— złDochody:nie preliminowano.Uwagi.„W ciągu 12 lat wzrósł procent szkól wysoko zorganizowanych z 46%do 62,5 % , zmniejszył się natomiast procent szkół najniżej zorganizowanychz 28% na 20% i szkół średniego stopnia z 28% do 17,5%,. .Frekwencja w tychszkołach najwyżej zorganizowanych wzrosła z 76% do 85,4% przy równoczesnymobniżeniu frekwencji w szkołach niżej zorganizowanych z 24% na14,6%. Proces ten nie jest jeszcze ukończony." (z expose).Budowa i remont szkół powszechnych.Jeżeli chodzi o sprawę budowy szkół, a szczególnie o program w tejdziedzinie, to program ten w roku bieżącym opracowany został na kwotę4 % miliona zł. Oprócz tego przewiduje się rozszerzenie tego programu naskutek prawdopodobieństwa uzyskanie dalszych funduszów. Stąd też możnabyprzedstawić preliminarz wydatków na budowę szkół w granicach 6 milionówzł.W szczególności preliminarz ten rozpada się na następujące pozycje:Na wykończenie budowy 9 szkół powszechnych i uregulowanie zaległychnależności za 5 szkół już wybudowanych, przewiduje się z górą milionzłotych, a mianowicie:1. Piotrowice — Centrum2 . Piotrowice — Ochoiec.3. Panewniki4. Przyszowice5. Czechowice (szkoła III)6 . Wesoła7. Tychy —•Żwaków8 . Lędziny9. Łaziska Górne81


10. Gardawiceu . Istebna1 2 . Wisła — Głębce13. Dziedzice14. Jaw orze'15. Nowa Wieś16. Piekary Śląskie17. Chybie (dokończenie sali gimn,Na remont szkół powszechnych przewiduje się 100.000 zł, zaś na urządzeniewewnętrzne tych szkół 210.000 zł. Na pokrycie reszty długów gminz budowy szkół powszechnych przewiduje się subwencje dla gmin:1 . Brenna2 . Dzięgielów3. Koniaków4. W ielkie Hajduki5. Warszowice6 . Kamień pod Rzędówką7. Lipiny8 . Żytna9. Boguszowice1 0 . Radlin1 1 . Hołdunów1 2 . Radzionków.Na budowę dalszych szkół powszechnych zostaje 3.603.588 zl.W ramach tej kwoty projektuje się budowę oraz rozbudowę w staniesurowym kilkudziesięciu szkół powszechnych na podstawie następującego zestawieniaszkół komisyjnie zbadanych, które to zestawienie jest integralnączęścią trzechletniego planu budowy szkół powszechnych: Olza, Goleszów,Lasowice, Jaworze - Nałęże, Jaworzynka - Centrum, Ćwiklice, Brzęczkowice,Katowice-Ligota, Katowice-Bogucice, Katowice-Centrum (szkoły 2 i 26), Cho-rzów-Maćiejkowice, Zarzecze (szkoła II), Kalety, Kokoszyce, Czechowice (szkołanr 5), W oźniki, Górki W ielkie, Sowice-Czarne H uta, Wełnowiec, Pruchna,Pawonków, Pszczyna (szkoła 1 ), Niedobczyce, Łyski, Gorzyce, Świętoszówka,Borowa Wieś, Mszana, Skrzyszów, Paprocany, Szopienice, Golasowice, Strumień,Pogwizdów, Dąbrówka Wielka, Rybna, Pawłowice, Bytków, Jasienica,Cieszyn - Pastwiska, Bielsko, Godów - Gołkowice, Cisownica, Świętochłowice- Kol. Grażyńskiego.82


Województwo ŚląskieStan szkolnictwa powszechnego ilustrują załączone tabele:Szkoły powszechneSzkoły. N auczyciele. U czniow ie. Stan z dnia 1. X. 1933-36Szkoły publiczne i prywatne S z k o ł y p u b 1 i c z n e S z k o ł y p r y w a t n eRokUczniowieUczniowieUczniowieszkolnySzkołyOgółemna 1 nauczycielaSzkołyO gółemna 1 nauczycielaSzkołyNauczycieleNauczycieleNauczycieleOgółemna 1 nauczyciela1933/34 659 4 754 203 236 42,8 630 4 583 198 979 43,4 29 171 4 257 24,91934/35 669 4 745 201 610 42,5 636 4 561 196 585 43.1 33 184 5 025 27,31936/36 684 4 7 5 2 ** 197 916 41.6 652 4 573 193 018 42,2 32 179 4 898 27,41936/37 678 4 762* 195 174 41,0 648 4 578* 190 685 41,6 30 184 4 789 26,0*) W tym 34 nauczycieli szkół w ydziałow ych na etacie Magistratu m. Katowic.Szboły dokształcające wiejskie (męskie) stan z dnia i. xn. 19 3 5 i 19 3 6 .R o ks z k o l n ySzkołyN auczycieleO gółemw wieku lat14 15 16U c z n i o w i e17i w ięcejukończyli poprzednio klas szkoły pow szechnej2 3 4 5 68i w ięcej1935/36 ........................................... 89 449 12 111 1 577 4 027 2 853 54 1 005 1 707 2 690 4 115 2 594%— — 10j 42,7 33,3 23,6 0,4 — — 8,3 14.1 22,2 34,0 21,4a) publiczne (polskie). 86 444 12 064 5 149 4 016 2 846 53 — — 1 004 1 695 2 685 4 093 2 587b) prywatne (n iem ieck ie). •3 5 47 28 11 7 1 — 1 12 5 22 71936/37 ........................................... 77 457 11 737 4 844 3 994 2 814 85 160 202 750 1 605 2 580 3 709 2 731%— — 100 41,3 34,0 24,0 0,7 1,4 1,7 6,4 13,7 22,0 31,6 . 23,2a) publiczne (p o lsk ie). 73 449 11 659 4 802 3 968 2 807 82 157 197 747 1 584 2 555 3 689 2 730b) prywatne (n iem ieck ie). 4 8 78 42 26 7 3 3 5 3 21 25 20 1**) W tym urodzonych w w ojew ództw ie śląskim 2 8 ,4 % , Śl. Cieszyński 7 ,9 % . Śl. Opolski 8 ,2% - tazem 4 4 ,5 % .


W ojewództwo ŚląskieJęzyK nauczania w szbołach powszechnychSzkoły publ czne i prywatne Szkoły publiczne Szkoły prywatneSzkoły U czniowie w szkołach Szkoły U czniow ie w szkołach Szkoła Uczniowie w szko­Rok szkolny z jęz. naucz. z językiem nauczania z jęz. naucz. z językiem nauczania z jęz. naucz. łach z jęz. nauczania•niem ieckim niem ieckim niem ieckipoi. niem. polskim. polsk. niem . polskim polsk. niem . poi.liczba % liczba % liczba %Miasta i gminy w iejskie1926/27 560 113 159.294 25.979 14,0 556 97 158.869 24.273 13,3 4 16 425 1706 80,11934/35 591 78 186.385 15.225 7,6 581 55 184.464 12.121 6,2 10 23 1921 3104 61,81935/36 608 76 184.742 13.174 6,7 598 54 182.837 10.181 5,3 10 22 1905 2993 61,11936/37 608 70 182.769 12.405 6,3 599 49 180.897 9.488 ,5,0 9 21 1872 2917 61,0Miasta1934/35 104 26 51.134 7.515 12,8 94 21 49.213 6 572 11,8 10 5 1921 943 32,91935/36 115 25 51.044 6.513 11,3 105 21 49.139 5.690 10,4 10 4 1905 823 30,21936/37 113 21 50.505 5.894 10,4 104 17 48.633 5.082 9,5 9 4 1872 812 30,2Gminy w iejskie1934/35 487 52 135.251 7.710 5 ,4 487 34 135.251 5.549 3,9 18 — 2161 1001935/36 493 51 133.698 6.661 4,7 493 33 133.698 4,491 3,2 — 18 — 2170 1001936/37 495 49 132.264 6.511 4,7 495 32 132.264 4.406 3,2 17 2105 100


Województwo ŚląskieOrganizacja szKół powszechnycha) SzKoły str. 4I stopnia 11 stopnia III stopniaRokszkolnyOgółem1 2 3 4 5 6 7 8 9ka s o w eA. P u b licz n e1933/34 630 65 91 84 46 45 42 92 161 4% 100 10,6 14,5 13,3 7,0 7,1 6,7 14,6 i 25,6 0,61934/35 636 59 89 75 39 47 41 103 179 41935/36 652 57 87 76 35 48 37 132 176 41936/37 648 55 84 76 37 43 41 130 179 3■ 100 8,5 13,0 11,7 5.7 6,6 6,3 20.1 27,6 0 ,5B . P ry w a tn e1933/34 29 5 5 1 4 2 6 2 4 $i - 100 17,2 17,2 3,5 13,8 6,9 20,7 6,9 13,8 —1934/35 33 7 5 2 5 1 3 6 4 —1935/36 32 3 - 5 8 — — 3 10 3 ■— '1936/37 30 2 6 4 1 — •' 6 8 3 —A. P u b licz n e% 100 6,7 20,0 13,3 3,3 — 20,0 26,7 10,0 ■i ' ,b) Uczniowie1933/34 198979 3137 8809 11906 8869 11168 12562 37920 102478 2130% 100 1,6 4,4 6,0 4,5 5,6 6,3 19,0 51,5 1,11934/35 196585 2872 8883 10669 7475 11251 11812 39795 102135 16931935/36 193018 2653 8617 10492 6433 11138 10712 49650 92183 11401936/37 190385 2533 8285 10655 6580 10166 11367 49125 90994 680B . P ry w a tn e% 103 1,3 4,4 5,6 3,4 5,3 6,0 25,8 47,8 0,41933/34 4257 107 234 111 591 442 1121 833 818 —% 100 2,5 5,5 2,6 13,9 10,4 26,3 19,6 19,2 —1934/35 5025 184 263 276 913 340 693 1573 783 —1935/36 4898 - 63 238 1057 — — 659 2187 694 —1936/37 4789 51 333 483 92 — 1170 1992 668 — .% 100 1,1 7,0 10,1 1,9 — 24,4 41,6 13,9 ' —85


Przedszkola.Baczną uwagę zwrócono na przedszkola. Rozw ój ich od roku 1922 do.chwili obecnej dal imponujące wyniki. 2 liczby 60 przedszkoli, 6 8 wychowawczyńi 4441 dzieci doszliśmy obecnie do 318 jednostek organizacyjnych,415 wychowawczyń i 21.878 dzieci.86


Województwo Śląskie.PrzedszKola,Przegląd ogólny.Miasta i gminy wiejsk i e M i a s t a jminy wiejskieRok i D z i e c i03szkolnyNC/JT 3o;N£WychowaczynieOgółemChłopcy%chłopcówna 1 wychowaw-czvnięNC/3-o


G rupa D.Szkoły Średnie Ogólnokształcące i Zakłady Kształcenia Nauczycieli.Wydatki:a) wydatki administracyjno-osoboweb) wydatki administracyjno-rzeczowec) wydatki specjalne dz. XVI/IV . . . .Razem wydatki szkół średnich ogólnokształcącychi zakładów kształcenia nauczycieli2.806.118,— zł279.209,— „206.500 — „759.254,50 złDochody:Razem dochody szkół średnich ogólnokształcącychvi zakładów kształcenia nauczycieli . . . . 759.264.50 zł„W związku z reformą kształcenia nauczycieli w nowym roku szkolnymuruchomi się t. zw. 3-letnie licea pedagogiczne, na podbudowie 4-letnie-go gimnazjum ogólno-kształcącego1.Przewiduje się otwarcie liceów pedagogicznychw Cieszynie, Pszczynie i Tarnowskich Górach.Niezależnie od liceówpedagogicznych powstanie w roku szkolnym 1937/38 w Katowicach pedagogium2 -letnie,zakład kształcenia nauczycieli dla szkół powszechnychwyższego stopnia organizacyjnego. Przyjmowana będzie do1 nich młodzieżz ukończoną pełną szkołą średnią, a więc starsza i lepiej przygotowana naukowo.Województwo Śląskie, mające ponad 80% młodzieży w szkołach powszechnych,wysoko zorganizowanych, potrzebuje nauczyciela wysoko kwalifikowanego.Pedagogium zbierze w swych murach tę młodzież, która niema środków na studia uniwersyteckie i stanowić będzie doniosły krok w kierunkuzatrudnienia bezrobotnej młodej inteligencji śląskiej. Odpowiedniapolityka stypendialna ułatwi zdobycie zawodu i stanowiska.Liczba gimnazjów w województwie śląskim nie uległa zmianie. W zrosłanatomiast wydatnie liczba uczniów, co pociągnęło za sobą koniecznośćotwarcia w gimnazjach państwowych nowych 25 oddziałów.W stosunku doroku szkolnego 1934 35, kiedy uczniów w gimnazjach było najmniej, przybyłoich 1 2 , 6 %.. W zrost ten okaże się znacznie silniejszy, jeśli wyłączymyszkolnictwo prywatne mniejszościowe, które wykazuje stalą tendencję spadkową.Jeszcze w roku szkolnym 1932/30 do gimnazjum mniejszościowychprywatnych i publicznych, uczęszczało 23,8 % młodzieży gimnazjalnej, dziśpo 4 latach młodzież niemiecka stanowi zaledwie 1 0 , 7 % .T o tempo spadkupozwala przypuszczać, że w ciągu następnych kilku lat młodzieży niemieckiejw gimnazajich spadnie do wysokości odpowiadającej parwdziwemu procentowiludności niemieckiej w województwie śląskim. Napór na szkolnictwo88


średnie będzie rósł dalej, szczególnie, gdy zważymy, że w kl. V II i V ITI mamyjeszcze słabe liczebnie roczniki dzieci, urodzonych w czasie wojny.Z rokiem szkolnym 1937j 38 w dalszym etapie wykonania przebudowyszkolnictwa średniego, zostaną uruchomione licea ogólnokształcące, zastępującedotychczasowe klasy V II i V III gimnazjum. Licea te zostały przewidzianewe wszystkich ośrodkach,nazja. “ (z expose).które posiadały do tej pory pełne gim­Nie będzie natomiast liceum w Rudzie, ponieważ brak tam odpowiedniegopomieszczenia.Sieć liceów została zaplanowana w ten sposób, by dojazdy młodzieżyJo liceów różnego typu nie trwały dłużej jak godzinę.W ośrodkach większychprzewiduje się licea wszystkich 4 wzgl. 3 typów.Typ liceum dla danej miejscowości ustalony zostanie w porozumieniuz czynnikami lokalnymi.Budowa i rozbudowa szkól średnich ogólnokształcących.Na budowę i rozbudowę szkół średnich ogólnokształcących i zawodowychprzewiduje się następujące kwoty:1. budowa drugiego skrzydła gmachu gimnazjum w Żorach . 164.000 zł2. nadbudowa i przebudowa gmachu gimnazjum w Rybniku . 180.000 „3. przebudowa gmachu gimnazjum w Mysłowicach . . . 100.000 „4. regulacja i ogrodzenie terenu, wydzierżawionego na boiskodla gimnazjum w Siemianowicach . ................................. 7.540 ,,5. budowa gmachu Instytutu Kształcenia Handlowego w Katowicach................................... .................................................. 250.0100) „Razem:701.540 złPrzytacza się następującą tabelę dotyczącą szkół średnich:89


■ooWojewództwo ŚląskieSzKoły średnie ogólnoKształcoceStan z dn. 15. IX. 1932 i 1934, 1. X. 1935 i 1936 r.Z a k ł a d y N auczyciele U c z n i 0 w i eRok szkolnyOgółempoi.z j ęz. nau cz.niem.oddz.niem.w poi.gimn.męsk. żeńsk. koed.w tym iob ietyLiczba %Ogółemw tyrrnaucz.Liczbaz. j.niem.Ogółemch'opcydziewczęta%dziew.1932/33 35 28 7 5 11 8 16 703 131 18 6 11840 2822 23,8 8493 3347 28,31934/35 35 28 7 4 8 8 19 725 160 22,1 9663 1528 15,8 6904 2759 28,7państwowe 17 16 1 2 7 1 9 402 42 10,4 6040 301 5,0 5308 736 12,2samorz. 9 9 — 2 1 5 3 163 66 40,5 2242 121 5,4 878 1864 60,8prywatne 9 3 6 — — 2 7 160 52 32,5 1377 1106 80,3 718 659 47,91935/36 32 25 7 4 8 6 18 742 153 20,6 10279 1392 13,5 7245 3034 29,5państwowe 17 16 .1 2 7 1 9 436 50 11.5 6526 254 3,9 5604 922 14,1samorz. 6 6 — 2 1 3 2 138 57 41,3 2345 60 2,6 889 1457 62,1prywatne 9 3 6 — — 2 7 168 46 27,4 1407 1078 76,6 752 655 46,61936/37 32 25 7 2 8 6 18 735 176 23,9 10908 1168 10,7 7635 3273 30,0państwowe 17 16 1 1 7 1 9 427 61 14,3 7090 225 3,2 5990 1100 15,5samorz. 6 6 — 1 1 3 2 143 61 42,7 2470 12 0,5 931 1539 62,3prywatne 9 3 6 — — 2 7 165 54 32,7 1.348 931 69,1 714 634 47,0Uczniowie według KlasRok szkolnyOgółemw klasach nowego typuw klasach dawnego typu1 11 111 IV 11 111 IV V VI VII VIII1933/34%1934/35°/o1935/36%1936/37%990310096631001027910010808100278628,1258426,7288128,0305128,0234724,3222121,6248822,8193818,9189617,4155014,2pryw.3433,5a j219822,5151215.3167317.3108611,0125313.0144414.093310,09479,89619,4112010,29859.98598.9‘ 8348,18037,4


G rupa E.Szkoły Zawodowe.Wydatki:a) wydatki administracyjno-osobowe . . . . 1.069.731,50 zib) wydatki administracyjno-rzeczowe . . . . 118.317,—c) wydatki specjalne działu X V I / V ................................. 763.880,— „Razem wydatki szkół zawodowych:1.951.928,50 złDochody:Razem dochody szkół zawodowych:128.377,13 zł„Również w szkolnictwie zawodowym stwierdzić można na przestrzeni15 lat bardzo znaczny rozwój i to tak w dziedzinie technicznych szkół średnich,szkół mistrzów, szkolnictwa handlowego, szkolnictwa dokształcającegoi rolniczego. Nie będę tutaj przytaczał cyfr, znane są one bowiem dobrzez naszych publikacyj statystycznych.Chcę tylko zwrócić uwagę, że naszeszkoły techniczne znajdują się obecnie przed reorganizacją w myśl tych zasadustrojowych, które przewiduje ustawa z roku 1932.Prace przygotowawczew tym kierunku prowadzimy przy współudziale nauczycielstwa, oraz czynnikówzawodowychm i obywatelskich. Odbyty ostatnio w Katowicach zjazdw sprawie szkół technicznych, dostarczył wiele cennego materiału, który wyzyskamyw pracach reorganizacyjnych i w pogłębianiu działalności naukoweji wychowawczej tych szkół. Jest rzeczą niezmiernie pocieszającą, że ilośćuczniów w wszystkich szkołach zawodowych ogromnie w ostatnim czasiewzrasta.Dla scharakteryzowania tego stanu rzeczy, przytoczyć można frekwencjęw szkołach handlowych. Otóż liczba uczniów szkół handlowych (bezdokształcających szkół kupieckich i bez kursów handlowych) wynosiła jeszczew roku 1933/34 — 981 uczniów, a w roku 1936/37 liczba uczniów w tychszkołach sięga 2.116 uczniów,o 115.6 °/o w ciągu kilku lat.a zatem konstatujemy tu wzrost frekwencjiPrzyrost liczby uczniów w publicznych szkołach dokształcających zawodowychwynosił w ostatnim roku 18,2 % , zaś do szkół zawodowych żeńskichprywatnych nie można przyjąć 25 % zgłoszonej młodzieży z powodubraku mie.i.sc.Następujące tabele obrazują stan szkół zawodowych:91


Województwo Śląskie SzKoły i Kursy zawodowe stan z dnia l. X. i l. XII. 1934, 1935 i 1936 r.Rok szkolny,płeć,kategorie zakładówOgółemZakładySzkołyKursyPersonelnauczyc.OgółemW tymkobietOgółemW d 2 i a t y U c z ri i 0 w i eRolniczePrzem.-rzem ieślniczeHandloweG ospodaistw a!dom owegoO gółemrolniczychn a wKomunikacyineprzem.-rzetnieśln.ydziałachhandl.kom unikigospod.domow.W ub. roku szkoln.otrzymało świadectwoukończeniaszkoły1934/35 . . 23 22 1 384 102 48 2 22 18 1 5 4022 165 2 10 1 1465 121 147 1018- - - --- 100 26,6 1000/04,1 52,5 36,6 3 1 3 7 _Chłopcy . — — --- — — — __ — — — _ 2642 155 1376 987 124 — 647Dziewczęta —• — --- — — — --- . — __ ' — __ 1360 10 725 478 __ 147 401Państwowe 5 5 --- 168 2 18 2 13 2 1 __ 1906 165 1376 241 124 __ 390Samorządu ter. 2 2 — 32 6 4 __' — 4 __ ■__ 501 — __ 5C1 __ 141Samorządu gospod. 6 6 --- 64 10 11 __ __ 11 __ __ 623 _ __ 629 __ __ 313Prywatne . 10 9 1 120 84 15 — 9 1 —- 5 966 725 94 __ 147 204M ęskie 3 3 — 127 — 14 — 13 — 1 __ 1500 — 1376 — 124 — 257Ż eńskie 9 9 --- 112 84 14 — 9 — — 5 872 — 725 — — 147 204K oedukacyjne . 11 10 1 145 18 20 2 — 18 — — 1630 165 — 1426 — — 5871935/36 . . 25 23 2 403 110 54 2 25 20 1 6 4792 162 2271 2059 123 177 1195— — — 100 27,30/°100 3,4 47,4 43 0 2,5 3,7 —Chłopcy — _ — — ■ — — - - — — — --- 3041 154 1472 1292 123 — 761Dziewczęta — — — — — :,5g|| — — — --- 1751 8 799 767 — 177 434Państwowe 5 5 — 173 2 20 2 15 2 1 --- 2033 162 1472 276 123 — 399Samorządu ter. 2 2 — 31 5 5 — — 5 — --- 621 — __ 631 :_ — 114Samorządu gosp. . 6 6 — 69 18 11 — — 11 — --- 939 — — 939 — — 374Prywatne . 12 10 2 130 85 18 _ 10 2 — 6 1189 — 799 213 — 177 308M ęskie 3 3 — 131 — 16 _ 10 — 1 1595 — 1472 — 123 — 291Ż eńskie 10 9 1 113 87 16 — 15 — 6 976 — 799 — — 177 225Koedukacyjne 12 11 1 159 23 22 2 — 20 — — 2221 162 — 2059 — — 6791936/37 . . 29 25 4 488 140 64 2 25 25 1 11 5574 169 2513 2396 118 348 1418% — — — 100 28,7 100 3,1 45,6 43.0 2.0 6,3 —Chłopcy — — — — — — — — — — 3433 154 1703 1458 118 — 774Dziewczęta — — — — — — — — — — — 2141 15 840 938 j — 348 614Państwowe 5 5 — 190 4 19 2 13 3 1 — 2235 169 1610 338 118 — 384Sam otżądu ter. 2 2 — 41 6 6 — — 6 — — 758 _ — 75 S — — 123Samorządu gospod, 7 7 — 96 24 13 ‘— — 13 — — 1104 — — 1104 — — 530Prywatne . 15 11 4 161 106 26 — 12 3 — 11 1477 — 933 196 — 348 381M ęskie 4 4 — 146 — 16 — 15 — 1 — 1821 — 1703 — 118 295Żeńskie 11 9 2 120 103 21 — 18 — 11 1188 — 840 — — 348 301K oedukacyjne . 14 12 2 222 37 27 2 — 25 — — 2565 169 — 2396 — — 822


Województwo ŚląskieSzKoły zawodowe dokształcające *)Stan z dnia 1. X. 1934, 1935, 19361Rok szkolnyOgółemS z k o i ym ęsk.męsk. zoddz. ż.i koed. |zeńsk.koed.N auczycieleOgółemw tymdziewcz.ogóln\mU c z n i 0 w i ew działachO trzymało świad, ukończ,w ub. roku szkolnymprzem. handl. Ogółem mężcz. kobiet1934/35 50 34 6 2 8 459 8295 806 7559 736 1561 1449 112% 100 9,7 — 91,1 8,9 100 9,2 7,2Miasta 26 13 4 2 7 258 6166 739 _ 5450 716 1139 1038 101Gminy w iejskie 24 21 2 ,1*338? 1 201 2129 67 • — 2109 20 422 411 11Publiczne 47 31 6 2 8 424 7957 806 — 7221 746 1524 1412 112Pryw atne 3 3 35 338 --- 338 --- 37 37 ---1935/36 47 28 10 2 7 455 9795 1075 4365 4398 1032 1545 1419 126% 100 11,0 44,6 44,9 10,5 100 91,8 8,2a) publ. w m iastach 20 6 8 2 4 250 7176 962 2759 3516 901 1101 985 116„ w gm inach w iejsk. 18 14 2 — 2 . 149 1799 112 1531 206 62 325 316 9górnicze 5 5 — — — 17 337 — 75 262 — - 54 54 —b) prywatne 4 3 1 39 483 1 414 69 65 64 11936/37 46 22 9 2 13 482 11486 1212 5420 4895 1171 1998 1827 171% 100 10,6 47,2 42,6 10,2 100 91,4 8,6a) publ. w m astach 20 6 7 2 5 269 8380 994 3341 4014 1025 1412 1254 158„ w gm inach w iejsk. 18 10 2 — 6 156 2210 212 1977 158 75 403 387 13„ górnicze 3 3 — — — 13 243 — — 2 J3 — 58 58 —b) prywatne 5 3 ' 2 44 653 6 102 480 71 128 128 —*) W szystkie z językiem wykładowym polskim.


Grupa F.Śląskie Konserwatorium Muzyczne.W ydatki:a) wydatki administracyjno-osobowe . . . . . 156.156,— zlb) wydatki administracyjno-rzeczowe . . . . 35.623,— „c) wydatki specjalne dz. XVI/VI. . . . . . 6.800,— „Razem wydatki Śl. Konserwatorium Muzycznego:198.579,— zlDochody:Razem dochody Śl. Konserwatorium Muzycznego: 48.275,— „Zadaniem Śląskiego Konserwatorium Muzycznegojest wszechstronnekształcenie w sztuce muzycznej oraz krzewienie ogólnej kultury muzyczneji/ 3 Śląsku. Kierownictwo Śląskiego Konserwatorium sprawuje Rada Nauko-wo-artystyczna.Grono nauczycielskie obejmuje 27 osób.Śląskie Konserwatorium obejmuje 7 działów:1) teorii, 2) fortepianu,organów i harfy, 3) instrumentów smyczkowych, 4) instrumentów dętych,5) wokalny, 6 ) pedagogiczny, 7) wojskowy.Przy Konserwatorium istnieje jedyna w Polsce Wojskowa Szkoła Muzyczna,która kształci kandydatów na kapelmistrzów wojskowych oraz zawodowychpodoficerów - orkiestrantów.W ciągu dotychczasowego istnienia Konserwatorium wyszło z uczelniokoło 80 wykwalifikowanych muzyków.I .Dział socjalny — ubezpieczeniowy1. Stan gospodarczy. Zagadnienie socjalne łączy się ściśle ze stanemgospodarczym.Expose przytoczyło szereg cyfr i uwag po to, aby nadać treśćogólnemu stwierdzeniu, idącej w tej chwili poprawy gospodarczej, któraoczywiście musiała znaleźć swój odblask w dziedzinie naszych spraw finansowych,ujętych syntetycznie w przedłożonym preliminarzu.Cyfry i uwagi te obejmowały następujące zagadnienia:1. Statystyka dot. źródeł utrzymania ludności,2. Cyfry produkcji i zbytu węgla na Śląsku,94


3. trzy zasadnicze zagapienia w dziale przemysłu węglowego:a) znaczenie rynku wewnętrznego,b) reformy dot. organizacji handlu węglem,c) zdobycie1 większych funduszów inwestycyjnych,•i cyfry produkcji i zbytu w przemyśle żelaznym,5. dwa zagadnienia dot. tego działu:a) kres zdolności produkcyjnej hutnictwa naszego,b) wzrost cen na rudę i złom żelazny,6. cyfry produkcji cynku.2 . Ponadto dział ten wiąże się z problemami poruszonymi w rozdziale„Wojewódzka Służba Zdrowia" — do którego się odsyła.3. Bezrobocie. Zacytuję wyjątki z expose poruszające poniższe kwestie.Statystyka z rynku pracy.a) Podczas gdy w roku 1935 ilość bezrobotnych na Śląsku wynosiłaśrednio 110.000 osób, to przeciętnie na r. 1936 wynosiła z górą 93.000 ludzi,którą to liczbę trzeba jeszcze poprawić w związku z przybytkiem jednegorocznika. Porównanie ilości bezrobotnych w poszczególnych latach z liczbąludności lub z liczbą zatrudinonych w tym czasie robotników :cyframi bezrobotnych zarejestrowanych.Posługuję sięI tak bezrobocie w stosunku do liczbyludności w województwie śląskim na dzień 1 października przedstawiałosię jak następuje:w roku 1932 • . 9,20%„ 1933 . • 10.01%1934 . . 8,38%„ 1935 . - 6,75% „„ 1936 . . 5,74%Jeżeli to samo zagadnienie będziemy próbowali rozpatrywać na podstawiestosunku ilości bezrobotnych do liczby zatrudnionych, wykazanychprzez statystykę ubezpieczenia chorobowego w województwie śląskim,stwierdzimy, że w roku 1933 w dniu I. X . procent bezrobotnych w stosunkudo zatrudnionych wynosił 61,19%,w roku 1934 • • 49,67%„ 1935 . . 39.56%„ 1936 • • 31,63%Cyfry takie w sposób niewątpliwy stwierdzają, że t. zw. dno1 kryzysuz punktu widzenia bezrobocia zostało osiągnięte w roku 1933, a że już rokto95


1934 oznacza na tym odcinku zasadniczy zwrot w kierunku polepszenia postępującegood tej chwili konsekwentnie, aż do dnia dzisiejszego.Przytoczone przez mnie cyfry nabierają tym większego znaczenia,przecież trzeba tutaj wziąć pod uwagę równocześnie naturalny przyrost ludności,wynoszący według przypuszczalnych obliczeń około 76.000 ludności,w czasie od roku 1932 po rok 1936.b) Już z zestawienia ilości robotników w poszczególnych latach wynika,że w górnictwie wynosiła liczbagórników 44.864 w r. 1935 na 44.500 w r. 1936w hutach żelaza 19.127 w r. 1935 na 21.271 w r. 1936w cynku i ołowiu 4.141 w r. 1935 na 4.030 w r. 1936a zatem: łącznie powiększyła się o bardzo' niewielkie ilości, o takie ilości-, którenie mogą mieć zasadniczego znaczenia, skoro samych bezrobotnych górnikówzarejestrowanych u nas jest blisko 2 0 .0 0 0 .Świętówki i turnusy.Jak wiadomo jednym z środków zmierzających do zatrudnieni a w przemyśleśląskim jak największej ilości robotników, było wprowadzenie na kopalniachi hutach świętówek i turnusów.Podane przeze mnie zmiany w ilości robotników oraz w zmniejszonejliczbie świętówek i turnusów, dały ten rezultat, że suma zarobków robotniczychwe węglu, żelazie i cynku, podniosła się z 510.500.000 zł w r. 1935 na539.120.000 zł w roku 1936, co oczywiście musiało mieć wpływ na pewienwzrost siły kupna na rynku śląskim.żeOpieka społeczna(Wojewódzka Opieka Społeczna i Wojewódzkie Zakłady Opiekuńcze.)1. Zasady prawne i organizacyjne.A. Opieka p. Poradnik Prawniczy str. 105.B. Wojewódzkie Zakłady p. Poradnik Prawniczy str. 2572. Cyfry budżetowe.Wydatki:N otatka: Sprawy tego resortu załatwiane są przez personel preliminowanyw dziale „Urząd W ojewódzki, Starostwa itd.“ , wobec czego resort tenw budżecie śląskim nie ma wyszczególnionych wydatków administracyjnorzeezowych.96


W ydatki W ojewódzkiej Opieki Społecznej i W ojewódzkichZakładów Opiekuńczych razem . . . 9.435 049,— złDochody na rok 1937/38 .................................................. 33.010,— złIstota opieki społecznej.Nie tak dalecy jesteśmy jeszcze od czasów, w których pojęcie opiekispołecznej nie istniało, a ustawodawstwa mówiły tyłko o zaopatrzeniu ubogich.Obowiązujące w tej chwili w województwie ustawodawstwo też niewieleod tych pojęć odbiega.Zadania opieki społecznej, to nie gest litości, ale przede wszystkim przywróceniewykolejonych społeczeństwu i doprowadzenie do najwyższej możliwieprzydatności dla społeczeństwa. Opieka społeczna to na szeroką skalęzakrojona akcja zapobiegawcza, aby nie marniały wartości, które potem trudnowskrzesić z powrotem.Z dalszych zadań opieki społecznej jako ważniejsze wypada podkreślićpopieranie prywatnej inicjatywy i działalności na polu opieki społecznej, dale/opiekę i świadczenia opiekuńcze ze szczególnych tytułów prawnych, jakotc opiekę nad inwalidami wojennymi i pracy, dopłaty do rent itd. wreszciezwalczanie żebractwa, włóczęgostwa, alkoholizmu i nierządu.Opieka społeczna na tle bezrobocia.Sprawa opieki społecznej szczególnie komplikuje się w wypadkach zjawisko charakterze masowym jak klęski elementarnej lub,szeregu lat trwające zagadnienia bezrobocia.jak obecnie odNie ulega bowiem kwestii, żeaczkolwiek sprawa bezrobocia jest problemem ogólnopaństwowym i aczkolwieksprawą pomocy dla bezrobotnych, z uwagi na jej doniosłość, zajęłosię Państwo, pomoc ta bezsprzecznie wchodzi w zakresopieki społeczneji teoretycznie przynajmniej ciąży na tych czynnikach, które do opieki społecznejsą wogóle zobowiązane. Wspomina się tu o tym z uwagi na często terazusiłowane stworzenie, zupełnie zresztą sztucznego i nieuzasadnionego ni-czem, podziału potrzebujących pomocy na bezrobotnych rejestrowanychlub nierejstrowanych i na „podpadających pod opiekę społeczną".Opieka społeczna na tle kompetencji statutu.Z pośród zadań opieki społecznej tylko- sprawa opieki nad inwalidamiwojennymi i wojskowymi, oraz zaopatrzenia osób szczególnie zasłużonychi byłych więźniów politycznych należy w obecnej chwili, zgodnie zresztą zestatutem organicznym, do zakresu obowiązku Państwa. Sprawa dopłat dorent inwalidzkich wchodzi w zakres ustawodawstwa ubezpieczeniowego


i na tej platformie jest przedmiotem rokowań toczonych w obecnej chwilimiędzy zastąpionym przez Pana Wojewodę Śląskiego skarbem śląskim,a skarbem państwa. Wreszcie sprawa pomocy dla bezrobotnych wchodzi równieżw zakres obowiązków Państwa, jak już wyżej zaznaczyłem, ale o tyletylko, o ile wynika to z przepisów O' Funduszu Pracy (w szczególności z przepisówrozporządzenia Prezydenta R . P. z 24. X . 1934 r. o połączeniu FunduszuBezrobocia z Funduszem Pracy). Inne sprawy z działu opieki społecznejnależą w tej chwili do właściwości Sejmu Śląskiego, aczkolwiek statut organiczny,wymieniając jedynie ustawodawstwo o zaopatrzeniu ubogichi zwalczaniu żebractwa i włóczęgostwa „dość“ niewyczerpująco regulujeyprawę o k re su autonomii śląskiej w tej dziedzinie.Sprawa rent.Z przemówienia p. posła Bartl. Płonki z 29. I. 1937 r.Według § 1284 Ord. Ubezp. z dnia 19 lipca 1911 r. (Dz. U. Rz. Niem., sti. 509), obowiązującej na terenie górnośląskiej części województwa śląskiego,świadczenia z tytułu ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa i pozostałychmdzin obejmują udział zakładów ubezpieczeń i stałą dopłatę państwową,t. zw. dodatek państwowy do rent inwalidzkich. W roku 1924, na skutekdewaluacji marki polskiej i wprowadzenia złotego jako środka płatniczegoustawą śląską z dnia 3 czerwca 1924 r. w przedmiocie zmiany ordynacjiubezpieczeniowej (Dz. U. Śl. nr 15, poz. 60), nadano art. 1285, normującemuwysokość dodatku państwowego, następujące brzmienie: „Dodatek państwowywynosi rocznie 601 zl do każdej renty inwalidzkiej,renty wdowiejlub wdowca, zaś 30 zł do każdej renty sierocej". Była to waloryzacja zdewa-luowanych kwot.W roku 1928 nastąpiła powtórna rewizja wysokości dodatkupaństwowego do rent inwalidzkich i ustawą śląską z dnia 28 marca1928 r. (Dz. U. Śl. nr 9, poz. 22) ustalono wysokość dodatku państwowegona 1 0 0 zł do renty inwalidzkiej wdowy i wdowca oraz 50 zł do renty sierocej.Rewizja ta oparta była na przerachowaniu stawek w następstwie dewaluacjiwaluty zlotowej i nastąpiła za zgodą Rządu, na co powołuje się sprawozdanieKomisji Socjalnej Sejmu Śl. z dnia 29 lutego 1928 r. (druk Sejmu Śl.949/1). Dodatek państwowy (Reichszuschuss) obciąża skarb państwa, co wy-r.ika zarówno z jego charakteru, jak również z upoważnienia legislatywy śląskiejprzez rząd" do przeprowadzenia rewizji stawek dodatku państwowego.Do roku 1928 wypłacono dodatek państwowy z budżetu śląskiego w zastępstwieskarbu państwa. Po tym okresie czasu skarb śląski ponosił stale wydatkizwiązane z wypłatą dodatku państwowego do rent inwalidzkich w 40% ,t. zn. pokrywał podwyższenie stawek dodatku na skutek rewizji dokonanejustawą z roku 1928. Ponadto pokrywał częściowo 60 proc. z sum obrotowych


z zastrzeżeniem późniejszego rozliczenia się ze skarbem państwa.W okresieod roku 1928, z powodu nie pokrycia przez skarb państwa ani też przezskarb śląski 60 proc. części dodatku, powstały zaległości około 8 .0 0 0 . 0 0 0 złoraz wypłacił Zakład Ubezpieczeń na wypadek inwalidztwa w Chorzowiez własnych funduszów następujące kwoty: za okres czasu od 1 . IV. do 31. V II.1930 r. kwotę około 4.500.000' zł, którą zobowiązał się zwrócić skarb państwa,przy czym zostały wypłacone już pewne kwoty, tak że należność Zakładuz tego tytułu wynosi około 4.220.000 zł, do czego dochodzą odsetki.Zaś w okresie 1936/37 wypłacił Zakład kwotę około 2.500.000 zł. Analogicznieprzedstawia się sprawa dopłat do rent inwalidzkich wypłacanych przezKasę Emerytalną dla robotników Kolei Państwowych b. dzielnicy pruskiej,która posiada pretensje do1 skarbu państwa z tytułu niewyrównanego dodatkuza okres od 1 . IV. 1930 do1 31. III. 1934 r. w kwocie 349.735,50 zł. Na skutekinterwencji Pana W ojewody, w czasie od grudnia do lutego br. wypłaconona poczet dodatku państwowego 1 .0 0 0 . 0 0 0 zł z tangenty należnej skarbowipaństwa. Dodatek państwowy dla Zakładu Ubezpieczeń iEmerytalnej wynosił w poszczególnych latach kalendarzowych:Rok Cały dodatek 70 % 6 0 %dla Kasy1934 6.051.283,44 zł 2.420.513,38 zł 3.630.770,06 zł1935 6.463.113,93 „ 2.585.245,57 3.947.386,23 „1936 ok. 6.814.517,58 „ 2.725.807,03 „ 4.088.710,55 „Na rok kalendarzowy 1937 przewiduje się, że dodatek państwowy dorent inwalidzkich wzrośnie do1 kwoty ponad 7.000.000,— zł. Liczba rento-b;orców, pobierających renty z Zakładu Ubezpieczeń i z Kasy Emerytalnej,wynosiła w poszczególnych latach na koniec każdegO' roku kalendarzowego:1934 66.784 w czym rodzin sierocych ok. 9.8101935 72.841 „ , „ „ „ 10.5201936 77.412 „ „ „ „ „ 11.000Należy jeszcze zaznaczyć, że w roku 1928, w związku z potrzebą uregulowaniaszeregu spraw dotyczących ubezpieczeń społecznych, w MinisterstwieOpieki Społecznej przyjęta została delegacja Sejmu Śląskiego, którejzostała wyrażona zgoda rządu na podwyższenie dodatku państwowegoustawą z roku 1928. Sejm Śląski winien wobec tej sytuacji jeszcze raz uczynićwszystko, co jest w jego- mocy, by sprawę tę uporządkować.Zasięg opieki społecznej.1. Dożywianie.Odbywa się ono w dwojakiej1 formie; a w szczególności przez akcjęmleczną dla niemowląt, prowadzoną przy stacjach opieki nad matką i dziec­99


kiem, oraz dożywianie dzieci w szkołach i przedszkolach, wykonywane przezorgana szkolne przy współudziale komitetów rodzicielskich, oraz pomocy finansowejkomitetu pomocy zimowej. Akcja dożywiania została w obecnymokresie zimowym wybitnie wzmożona., przy czym ilość niemowląt objętychakcją mleczną została podwyższona o 6 .0 0 0 , ilość dzieci szkolnych i przedszkolnychprzewidzianych do dożywiania przekracza 30.000; poza tym w bieżącymokresie zimowym przystąpiono' do uruchomienia również dożywianiamłodzieży poza szkolnej za pośrednictwem kuchen dla bezrobotnych,związku z czym przewidziano dożywianie 6000 takiej młodzieży. W zmożenieakcji dożywiania w bieżącym okresie zimowym nastąpiło na koszt funduszówpomocy zimowej, przy czym przewiduje się wydajniejsze subwencjonowanie1tej akcji z budżetu opieki społecznej (poz. zapomogi wojewódzkie).2. Akcja kolonii i półkolonii letnich.Akcja kolonii i półkolonii letnich objęła w bieżącym roku 12.964 dziecina koloniach letnich, 2067 na koloniach leczniczych i 1983 na półkoloniach,razem 17 014 dzieci. Poza tym objęto akcją ogródków jordanowskich około45.000 dzieci. Koszt jednostkowy wynosił od 50 gr do 1.20 zł jako dziennykoszt dziecka na kolonii, 32 gr do 80 gr na półkolonii, 21 gr w drużynie jo r­danowskiej.Należy zaznaczyć, że w r. 1925 ilość dzieci na koloniach wynosiła 2.500,a w roku 1927 — 9.500 co w porównaniu z obecną cyfrą wskazuje na ogromnywzrost tej akcji.3. Akcja świetlicowa.Akcja świetlicowa wykazuje w roku sprawozdawczymw204 świetlicmiędzyzwiązkowych oraz 43 świetlic powszechnych przeznaczonych przedewszystkim dla niezorganizowanej młodzieży bezrobotnej. Poza tym istnieje547 świetlic związkowych, z których wiele również odgrywa poważną rolęw dziedzinie pozaszkolnej oświaty młodzieży.4. Opieka nad dziećmi.Opieką całkowitą nad dziećmi objęto o ile chodzi o dzieci utrzymywanena koszt skarbu śląskiego, 38 dzieci opieką zakładową oraz 33 dzieci opiekąw rodzinach zastępczych. Poza tym otacza się całkowitą opieką specjalną14 dzieci ociemniałych, przebywających w zakładzie w Laskach pod Warszawą,125 dzieci głuchoniemych przebywających w Śl. Zakładzie dla Głuchoniemychw Lublińcu, 56 dzieci umysłowo-upośledzonych, przebywającychW' zakładzie w Kochłowicach oraz 128 dzieci moralnie zaniedbanych. W zakrestej opieki wchodzi również nowootworzone Sanatorium w Istebnej oraz100


leczenie dzieci w Sanatorium Uniwersytetu Jagiellońskiego w Zakopanem.Szczegóły jednak tej opieki jako dotyczącej wyłącznie lecznictwa wchodząw zakres działu zdrowia publicznego.5. Opieka nad dorosłymi.Opieką zakładową nad dorosłymi obejmuje się 220 osób,przeważnieniezdolnych do pracy, starców i kalek, których umieszcza się w schroniskuw Brzezinach oraz w zakładach OO. Bonifratrów i SS. Elżbietanek w Cieszynie.Opiekę nad ociemniałymi, których liczba w województwie śląskimwynosi 460, objęło w ostatnim roku Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi,które zorganizowało na tut. obszarze patronat, prowadzi kursa dokształcająceoraz warsztaty pracy i świetlice w Chorzowie.W zakresie opieki nad dorosłymi na pierwsze miejsce wysuwa się sprawapomocy doraźnej dla bezrobotnych. Akcję tę prowadzi, jak wiadomo,Fundusz Pracy, przy pomocy funduszów pochodzących z ofiarności społecznej,z subwencji samorządów oraz z dotacji skarbu śląskiego.6. Opieka nad macierzyństwemomówiona jest w dziale zdrowie publiczne.Fundusz PracyZagadnienia łączące się z Funduszem Pracy były omawiane na Komisjina kilku posiedzeniach bardzo obszernie i szczegółowo.M. in. omówilipp. pos. Olszowski, Płonka Bartłomiej i inni szeroko zagadnienie bezrobociai podziału dotacyj przez Fundusz Pracy. Poruszyli szereg spraw, które zdaniemich winny ulec zmianom jak np. zahamowanieprzerostu okólnikówwydawanych przez Fundusz, uzgodnienie działalności zbiórkowej pomiędzyUrzędem Wojewódzkim a Funduszem Pracy. Akcja ogródków działkowychbywa częściowo paraliżowana przez to,że bezrobotni muszą płacić różneskładki. Kontrola jest za skomplikowana. Pomoc lekarska jest w dalszymciągu nie wystarczająca. Inform acyj udzielił komisji dyrektor W ojewódzkiegoBiura Funduszu Pracy. Chodziło zatem o szereg problemów ujętychw materiałach, znajdujących się w protokółach komisyjnych.Akcja doraźnej pomocy za ostatni rok wyraża się w kwocie 8.589.000 złw tym 2.300.000 zł ze skarbu śląskiego, a 900.000 z{ z dotacji samorządówi ofiarności publicznej..Akcją pomocy objęto w okresie od 1 . IV. 1936 r. przeciętnie około —38.000, do której to cyfry dochodzi jeszcze liczba członków rodzin.101


W związku z rozszerzeniem kręgu osób w związku z pomocą zimowąprzewiduje się na luty liczbę 44 260 osób, do której należy również doliczyćczłonków rodzin, w związku z czym podwyższono dotację o przeszło1 0 0 . 0 0 0 zł wyżej aniżeli w poprzednim miesiącu.Zbiórka gotówkowa na rzecz akcji zimowej pomocy bezrobotnymprzyniosła na dzień 1. II. 1937 r. na konto W ojew. Oby w. Komitetu ZimowejPomocy ................................................................................... 1.630.000,— złna konto Ogólnopołsk. Obyw. Kom. Zimowej Pomocy86.000,— złRazem:1.716.000,— złW wyniku akcji węglowej rozdzielono bezrobotnym 2 1 0 0 0 ton węgla,zaś akcji ziemniaczanej 17 0'53 ton.Wojewódzki Fundusz Pracy wydał w roku budżetowym:1 . na budowę dróg:a) państwowych i wojewódzkich . . . . . 2 0 0 .0 0 0 ,— złb) powiatowych i gminnych . . . . . . 1.555.500,— „c) nawierzchni w miastach ......................................... 785.500,— „2. na regulację r z e k .................................................................. 2.533.000,— „3. na roboty kolejowe . . . . . . . . 1.000.000,— „4. na budowę urządzeń miejskich:a) kanalizację . . . . . . 390.000,— złb) wodociągi międzymiastowe . . 950.000,— „c) sieć wodociągową . . . . 855.000,— „ 2.195.000,— „5. na opracowanie. planów zabudowania i rozbudowęosad w a rz y w n o -o g ro d n icz y ch ......................................... 385.000,— „Razem:8.654.000,— złPonadto Fundusz Pracy udzielił kredytu za pośrednictwemOsiedli Roboczych na budowę d o m ó w ................................. 1.000.000,— „na materiały wodociągowe . .................................................. 151.000,— „Z pozostałych kredytów z roku ubiegłego przerobiono wroku bieżącym na robotach publicznych przy budowie domówdla bezrobotnych i na budowie osad w Kopciowicach 721.505,— „Ogółem przeto z kredytów Funduszu Pracyprzerobionona robotach p u b l i c z n y c h ..........................................................10.527.505,— zł(Statystyka wyjęta z przemówienia p. posła Bartł. Płonki 29. I. 1937).102


U R ZĘD Y UBEZPIECZEŃ .A. Wojewódzki Urząd Ubezpieczeń.1. Zasady organizacyjne p. Poradnik Prawniczy str. 208.2. Cyfry budżetowe.Wydatki:a) wydatki administracyjno-osobowe 44.126,30 złb) wydatki administracyjno-rzeczowe 7.090,— „c) wydatki specjalne działu IX. rozdz. I.Razem wydatki W ojew. Urzędu UbezpieczeńO t-HCm72.816,30 złDochody:Razem dochody Wojew. Urzędu Ubezpieczeń22.021,50 złB. Wyższy Urząd Ubezpieczeń.1. Zasady organizacyjne p. Poradnik Prawniczy str. 208.2. Cyfry budżetowe.Wydatki:a) wydatki administracyjno-osobowe 110.400,— złb) wydatki admilnistracyjino-rzeczowe . 2 1 . 0 0 2 — „c) wydatki specjalne dz. IX. rozdz. II. 62.800,— „Razem wydatki Wyższego Urzędu Ubezpieczeń194.202— złDochody:Płazem dochody Wyższego Urzędu Ubezpieczeń: . 85.020,— złŚląska Rada Wojewódzka1. Zasady organizacyjne: p. Poradnik Prawniczy str. 255.2. Cyfry budżetowe.Zestawienie wydatków.a) wydatki administracyjno-osobowe . . . . 112.144,— złb) wydatki administracyjno rzeczowe . 73,471,— „c) wydatki spjecjalne działu III. ................................. 1.922.390,— złRazem Śląska Rada W o je w ó d z k a .................................2.108.005,— zl103


Zestawienie dochodów.Do działu subwencyjnego zacytować wypada następujący okólnikW ojewody Śląskiego Nr BG. 1— 17— h/l. w sprawie zasad budżetowaniaoraz rachunkowości i gospodarki pieniężnej i materiałowejdla instytucyj,(organizacyj, stowarzyszeń i zakładów), korzystających z ofiarności publicznejlub z subwencyj, udzielanych im przez władze lub instytucje publicznena terenie, województwa śląskiego.W yniki kontrolne materiału sprawozdawczego, przedkładanego przezinstytucje (organizacje, stowarzyszenia, zakłady itp.) jako rozliczenia wzgl.sprawozdania z zużycia ofiar publicznych lub subwencyj, udzielanych tyminstytucjom przez władze lub instytucje publiczne, jako też wyniki lustracyj,przeprowadzanych przez organa kontrolne w tych instytucjach wykazały,że szereg instytucyj nie prowadzi rachunkowości, któraby w każdej chwiliprzedstawiała jasno, dokładnie i przejrzyście obraz gospodarki budżetowej,pieniężnej i materiałowej.Z faktu tego sądzić można, że zarządy wielu instytucyj nie doceniająwartości względnie korzyści, jakie daje prawidłowo prowadzona rachunkowośćwzględnie nie, zdają sobie sprawy z tego, że rachunkowość — to źródłoinformacyj, n,a których w wielu wypadkach polega cała kalkulacja gospodarcza,ułatwiająca np. wykorzystanie wszelkich możliwości oszczędnościowych,Nie preliminowano żadnych dochodów.dająca orientację o sprawności i wydajności gospodarczej względnieobraz o złej lub dobrej stronie tej gospodarki i t. p.Stwierdzono również w niektórych instytucjach niewłaściwości w gospodarowaniufunduszami, czego powodem był niejednokrotnie brak jakichkolwiekznajomości o zasadach prawidłowego, celowego i oszczędnego gospodarowania.Ponadto stwierdzono, że statuty, względnie regulaminy niektórychinstytucyj nie zawsze określają zasady gospodarowania, albo też określają jeniedokładnie lub niejasno.W związku z powyższym uważam za wskazane, a po myśli postanowieńart. 15, 24 i 43 prawa o stowarzyszeniach (Dz. U. R . P. N r 94, poz. 808z roku. 1932) za konieczne, by gospodarka finansowa we wszystkich instytucjach(organizacjach, stowarzyszeniach, zakładach i t. p.) na terenie podległegomi województwa, korzystających z ofiarności publicznej, a szczególniew instytucjach, korzystających z subwencyj wzgl. dotacyj, udzielanych imprzez władze lub instytucje publiczne, prowadzona była według załączonychzasad budżetowania, rachunkowości pieniężnej i gospodarkik tó re będą miały na celu:materiałowej,504


1 . wskazywać instytucjom, jak gospodarka budżetowa, pieniężna i materiałowapowinna być prowadzona,? określać warunki, jakie stawiane będą instytucjom w razie przyznaniawzgl. udzielenia im, subwencji, czy dotacji,3. ułatwiać kontrolę zużywania funduszów tak organom kontrolnym in-stvtucyj jako też i organom kontrolnym wyznaczonym do tych czynnościprzez władze wzgl. urzędy, które pomocy finansowej udzieliły.Katowice, dnia 14 stycznia 1937 rK.Wojewódzki Sąd Administracyjny1 . Zasady organizacyjne: p. Poradnik Prawniczy str. 258.2. C yfry budżetowe.Zestawienie wydatków:a) W ydatki administracyjno-osobowe . . . . 39.549,30 złb) W ydatki administracyjno-rzeczowe . . . . 5.309.—c) W ydatki specjalne działu X ............................................... 3.910,— „Razem wydatki Wojewódzkiego Sądu Admin.:48.768,30 złZestawienie dochodów:Razem dochody Wojewódzkiego Sądu Admin.:4.021,57 zł(Patrz referat szczegółowy posła dr Kotasa — załącznik 13).L.Wyznania religijne1. Zasady organizacyjne: p. Poradnik Prawniczy str. 265.2 . Cyfry budżetowe.Razem wydatki wyznań religijnych:535.000,— złM.Policja1. Zasady organizacyjne: p. Poradnik Prawniczy str. 141.2. Cyfry budżetowe.105


Zestawienie wydatków:a) W ydatki administracyjno-osobowe . . . . 8.357.486,— złb) W ydatki administracyjno-rzeczowe . . . . 848.632,— „c) W ydatki specjalne działu V I . . . . . 797.914,— „Razem, wydatki Policji Województwa Śl.:10.004.032,— złZestawienie dochodów:Razem dochody Policji Województwa Śl.:16.372,— złStan osobowy Policji Wojiew. ŚL z roku 1927 wynosił okrągło prawie2.600 funkcjonariuszów. W stanie z roku 1936 zauważymy spadek około 250f unkc jonar iuszó w .Stworzenie rezerw policyjnych już 5 lat temu i odpowiednie ich przeszkoleniew wystąpieniachprzeciwko ekscesom tłumnym, w dużej mierzeuchroniło nasze województwo od stosowania najbardziej drastycznego środka,jakim jest użycie broni palnej.Jeśli chodzi o stosunek Policji Wojew. Śl. do społeczeństwa, to stwierdzono,że policja robi wiele, aby stosunek ten utrzymać na stopie jak największejżyczliwości w traktowaniu obywatela spokojnego1 i lojalnego, a nawettakiego, który błądzi przez nieświadomość. Przeciwnie, w stosunku do przestępcywystępuje jak najbardziej energicznie i wyzyskuje wszystkie prawneśrodki będące w jej dyspozycji dla uchronienia społeczeństwa przed szkodliwościąobjawów kryminalnych. Wszelkie zarzuty podnoszone przeciwkoorganom policyjnym, są zawsze przedmiotem dokładnych badań i nadużyciasą karane.Skład personalny policji przedstawia się tak, że za kilka lat odplywz szeregu stanie się bardzo duży, czy to 1 z powodu przekroczenia wieku, czyteż wysłużenia pełnych lat do emerytury. Do dziś służy w policji duża większośćfunkcjonariuszów od roku 1922. Funkcjonariusze ci są przewazniew jednym wieku. Stąd lata 1943— 47 będą okresem wzmożonego przerzedzaniasię szeregów policji. W przewidywaniu tego i w celu zapobieżenia U je m ­nym skutkom, już dziś należy uzupełniać korpus policji młodymi kandydatami,którzy w przyszłości zastąpią staryrhProjekt budżetu przewiduje równieżawansowanie 250 posterunkowych na starszych posterunkowych Chodzitu o tych policjantów, którzy służąc nienagannie od początku istnienia policji,mogli choć o jeden stopień posunąć się w hierarchii służbowej.Projekt budżetu przewiduje również zwiększenie środków technicznychi lokomocji.Ilość zadań stojących przed policją, wzmożona cyrkulacja życia106


społecznego i gospodarczego województwa, takie zwiększenie usprawiedliwiacałkowicie.Kredyty na wyszkolenie i cele kulturalne są ścisłe dostosowane do realnychpotrzeb. Poza dziedziną ściśle służbową należy roztoczyć opiekę nadpolicjantem w zakresie jego potrzeb kulturalnych i sportowych, co iest koniecznymi bardzo wskazanym uzupełnieniem służby policyjnej.N./Muzeum ŚląskieW ydatki:a) W ydatki adroinistracyjn-osobowe . . . . . 44.068,60 złb) wydatki administracyjna-rzeczowe . . . . 20.540,— „c) wydatki specjalne działu X I V .................................................. 46.500,— „Razem wydatki Muzeum Śląskiego:111.108,60 złDochody:Razem dochody Muzeum Śląskiego:3.043,15 złMuzeum Śląskie, założone w roku 1927 jako zakład wojewódzki, jestpowołane do przedstawiania kultury śląskiej na tle kultury ogólnopolskiej.Muzeum, dzieli się an następujące działy: 1 ) oddział przyrodniczy, 2) oddziałprehistoryczny, 3) oddział etnograficzny, 4) dział sztuki kościelnej i przemysłuartystycznego, 5) galeria obrazów i rzeźb, 6 ) zbiory graficzne,powstań i plebiscytu śląskiego.Muzeum spełnia swe zadania drogą ekspozycji muzealnej7) działoraz drogąnaukowego opracowania zagadnień związanych z kulturą śląską, czego wyrazemsą wydawnictwa Muzeum.Wydawnictwa te dzielą się na trzy działy,a mianowicie: 1 ) dział sztuki i kultury materialnej, 2) dział kultury duchowej,c) dział przyrodniczy.W związku z ogólnym programem zbiorów uwzględniono w Muzeumzarówno zabytki kultury i przyrody śląskiej, jak również przedmioty odnoszącesię do kultury oraz świata przyrodniczego całej Polski, przy czym zauważyćnależy, że zabytki i okazy śląskie przeważają w dziale sztuki kościelnej,w dziale prehistorycznym: i etnograficznym. W wymienionych działachobraz Śląska jest scharakteryzowany zupełnie wszechstronnie.107


o.Śląska <strong>Biblioteka</strong> Publiczna im. JL PiłsudskiegoWydatki:a) wydatki administracyjno-osobowe . . . . .b) wydatki administracyjno-rzeczowe . . .c) wydatki specjalne działu X V II . . . . . .Razem wydatki Śl. Biblioteki Publicznej im. J. Piłsudskiego84.746.,— zł15.871,— zł56.000 — „156,617.— złDochody:Razem dochody Śl. Biblioteki Publicznej1.000,— złRozwój Śląskiej Biblioteki Publicznej.Śląska <strong>Biblioteka</strong> Publiczna istnieje od roku 1924 i pozostaje podzwierzchnią władzą Śląskiej Rady Wojewódzkiej.Ślaska <strong>Biblioteka</strong> Publiczna ma charakter ogólno-naukowy i obejmuje\v zasadzie dzieła naukowe ze wszystkich dziedzin wiedzy. Specjalną opiekąotacza się dziat druków t. zw. „silesaców“, obejmujących wszystko co dotyczyŚląska. Obok „silesiaców“ rozwija się dział dzieł prawniczych. Działydbejmuiace nauki społeczne i ekonomiczne będą miały obecnieduże znaczeniez uwagi na powstanie Wyższego Studium Nauk Społecznych i Gospodarczychw Katowicach. Śląska <strong>Biblioteka</strong> Publiczna będzie zarazem Bibliotekąnaukową dla powyższego Studium<strong>Biblioteka</strong> prowadzi także dział czasopism naukowych. W roku 1936otrzymywała ogółem 508 czasopism, z tego 260 drogą prenumeraty, 84 drogądarowizny, a 165 jako egzemplarze obowiązkowe. Obok czasopism polskichgłówną część stanowią cazsopisma w językach niemieckim i francuskim.W roku 1934 Śląska <strong>Biblioteka</strong> Publiczna uzyskała na mocy rozporządzeniaMinisterstwa W yznań Religijnych i Oświecenia Publicznegoprawootrzymywania egzemplarzy obowiązkowych z terenu województwa śląskiego.Rozw ój księgozbioru Śląskiej Biblioteki Publicznej przedstawia sięnastępująco: z końcem roku 1928 księgozbiór nie dochodził jeszcze 12.000tomów, z końcem roku 1930 przekroczył 22.000 tomów, z końcem roku 1932— 32.000 tomów, z końcem roku 1934 — 71.000 tomów, a w roku 1936 wzbogaciłsię o 5.016 dziel w 7.355 tomach. Z tego przypada na nabyte drogąkupna i prenumeraty 3.477 dzieł w 5.234 tomach,drogą daru otrzymano1.235 dzieł w 1.606 tomach, a z egzemplarzy obowiązkowych z terenu woje-108


wódz,twa śląskiego 304 dzieł w 515 tomach. Według ostatnich zestawień statystycznychz grudnia 1936 r. Śląska <strong>Biblioteka</strong> Publiczna liczy 86.475 tomów: ponad 1 0 . 0 0 0 dubletów.Śląska <strong>Biblioteka</strong> Publiczna m,a swą główną siedzibę w gmachu DomuOświatowego w Katowicach, gdzie mieści się również czytelnia ogólnai wypożyczalnia.P.Samorządi.Samorząd gminny i powiatowy.(Z przemówienia p. posła Dra Kocura z 29. I. 1937.)Warunkiem ujednolicenia i zmodernizowania administracji publicznejha terenie całego województwa śląskiego jest niewątpliwie uprzednia pracanad normalizacją stanu prawnego w zakresie samorządu terytorialnego I-goi Ii-go stopnia, innymi słowy uchwalenie ustaw o gminach wiejskich; o powiatowychzwiązkach samorządowych, o gminach miejskich i wreszcie ustawyo związkach międzykomunalnych.Zdajemy sobie sprawę, że unifikacjaprawna w tym dziale musi uregulować życie naszych instytucyj samorządowychwedług zasad przyjętych w ustawodawstwie państwowym, oczywiścieprzy uwzględnieniu wymogów podyktowanych odrębnością miejscowychstosunków.II.Zagadnienie samorządu województwa śląskiego.(Z przemówienia gen. sprawozdawcy z dnia 29. I. 1937.). . . Uwagi zawarte w ustępie poprzednim łączą się ściśle z naszym zapatrywaniemna zagadnienie samorządu województwa śląskiego.Musimysobie uświadomić, że nadanie samorządowi wojewódzkiemu treści gospodarczeji kulturalnej oraz silniejsze podkreślenie tego odcinka, z usuwaniem elementówo charakterze wyłącznie politycznym.,pozbawia ciało reprezentującetaki samorząd tego zainteresowania,jakie skupiało się z natury rzeczyna Sejmie o charakterze wybitnie lub wyłącznie politycznym. Fakt ten niemoże jednak osłabiać znaczenia Sejmu, zmniejszać roli, jaką ma odegrać, i niezwalnia również od bardzo sumiennego wypełniania obowiązków, jakie usta-Yvra nakłada na członków tej korporacji. Województwo śląskie jest jedynymwojewództwem posiadającym rozbudowany samorząd.Stanowi ono zatem109


w pewnej mierze praktyczną szkolę, w której wciela się w czyn teoretycznepostanowienie konstytucji o samorządach wojewódzkich. Dążenie do utrzywaniatak pojętego samorządu wojewódzkiego w niczym nie koliduje z wysuwanymideklaracjami ideowymi, przeciwstawiającymi się wszelkim próbomwtłoczenia myśli i uczuć tutejszej ludności na tory ciasno pojętego regionalizmu,będącego zaprzeczeniem podstawowej idei dawnych walk powstańczychi tłumieniem szlachetnych ambicyj twórczej pracy w ramach całościżycia narodowego dla Państwa.Zasadnicza zmiana obecnej organizacji samorządowejwojewództwa śląskiego może zdaniem moim — bez szkody dlaogótu — nastąpić tylko' na wypadek nowego podziału administracyjnegoPaństwa lub w razie wprowadzenia samorządu wojewódzkiego we wszystkichwojewództwach.W tym miejscu cytuję jeszcze wyjątki z przemówienia wygłoszonegona posiedzeniu Senatu R . P. w dniu 5 marca 1937 r. przez p. senatora Korn-kego.Wielkie obowiązki budżetu śląskiego.Należy pamiętać o tym, że z tych 70 milionów złotych, które zawartesą w budżecie śląskim, samo szkolnictwo pochłania około 40% . Poza tymw tym budżecie mieści się kwota kilkunastu milionów na utrzymanie policji.Nadto na skarbie śląskim ciążą obowiązki aparatu państwowego, wydatki narenty inwalidzkie, na służbę sanitarną, na opiekę społeczną, na utrzymanie,szpitali, zaś wydatki inwestycyjne na drogi publiczne, regulację rzek i liniekolejowe, są pokrywane również z budżetu śląskiego- Jestem przekonany, żegdyby województwo śląskie było przejęte przez skarb państwa, suma kwotprzewidzianych na tę prowincję, musiała by być znacznie wyższa.Przy tej sposobności chciałbym jednak poruszyć kwestię natury zasadniczej.Często mówi się o Ślązakach, jako o separatystach. Tymczasemwcale tak nie jest.Sam jestem Ślązakiem i mogę oświadczyć w imieniu tychwszystkich, którzy walczyli o wyzwolenie Śląska, że jesteśmy najgorętszymizwolennikami wewnętrznego' zespolenia Śląska z Macierzą.Co więcej — żeożywia nas ambicja współudziału w tworzeniu ogólnopolskich wartości narodowychi państwowych.Zdajemy sobie doskonale sprawę z tego, że bardzoważnym elemenetm siły Państwa jest naród, zorganizowany na jednych zasadach,odczuwający swoją jedność psychiczną i działający za pośrednictwemdobrze zorganizowanego Państwa. Jeżeli cenimy sobie jakiś regionalizm, totylko ten, który łączy się z pewnymi odrębnościami kulturalnymi poszczególnychdzielnic, odrębnościami, tworzącymi zawsze ożywcze źródło kulturyogólnopolskiej.Autonomii śląskiej nie traktujem y wcale pod kątem widzeniamaterialnych korzyści, które ona rzekomo daje. W ręcz przeciwnie —110


sądzimy, że w interesie narodu polskiego leży,ażeby poziom kulturalnyi gospodarczy Śląska Polskiego nie obniżał się, ale dotrzymywał kroku postępowina Śląsku Opolskim, oddzielonym, od nas kordonem.Nasz wojewódzki samorząd daje nam te możliwości i stwarza dla nasplatformę pozytywnej gospodarki i postępu kulturalnego.Samorząd bowiem uważamy za szkołę obywateli, za tę cząstkę wyodrębnionej!władzy państwowej, która pozwala praktycznie współdziałać obywatelowiz władzami w dziedzinie spraw publicznych. I dlatego też, że mamydobry i szeroko rozbudowany samorząd na Śląsku, z tych właśnie przyczyn,my jako przedstawiciele Śląskabędziemy popierać każdą inicjatywę,zmierzającą do' stworzenia zdrowych samorządów w Polsce.Na podstawie1 naszych własnych doświadczeń jesteśmy przeciwnikamidawnych granic zaborczych, zachowanych do tej pory wbrew wszelkiej racjipaństwowej w administracyjnym podziale Państwa. Uważamy, że nowy podziaładministracyjny, Wyprowadzony z całokształtu stosunków geograficznych,gospodarczych, socjalnych, kulturalnych i narodowościowych, jestproblemem niesłychanie pilnym i ważnym.województwo1 śląskie powinno objąć całe zagłębie węglowe."W razie podjęcia takiej' akcjiO technice ustawodawczej.(Z przemówienia gen. sprawozdawcy z dnia 29. I. 1937.)„Określiłem powyżej zasadnicze nasze stanowisko w sprawie unifikacjiprawnej. Z tym, naszym stanowiskiem łączy się, jednak ściśle stanowcze życzenie,by istniejące jeszcze niejasności w stosunkach prawnych nie pogłębiano,lecz przeciwnie, by je w miarę możności usuwano.Obawa w tej mierzerodzi się z następującego faktu. W literaturze prawniczej spotkałem sięz następującą argumentacją: „W praktyce legislatywnej znane są rozmaitesposoby nowelizowania obowiązujących przepisów. A kt poprzedni możeb} ć zmieniony drogą , aktu specjalnego lub okazyjnie przy sposobności regulowaniainnego, zagadnienia, przy czym w obu przypadkach zmiana może byćdokonaną bądź expressis verbis, bądź pośrednio. Statut organiczny m ożiwięc być znowelizowany tak przez ustawę specjalną, jak i przy okazji wydawaniaposzczególnych aktów ustawodawczych normujących jakąkolwiekdziedzinę życia". Zastosowanie powyższej opinii do praktyki pociągnęłobyza sobą tę konsekwencję, że możnaby normować sprawy, przekazane dotądSejmowi Śląskiemu, bez wydania poprzednio ustawy ustalającej, że dany zakresnie należy już do kompetencji tegoż Sejmu. Prowadziłoby to właśniedo niepotrzebnego pogłębiania niepewności prawnej.Zilustruję to na przykładzie:W związku z ostatnią nowelą do ustawy o ochronie lokatorów,w którei zakradła się właśnie taka niejasność, toczą się już procesy w sądach111


na Śląsku na temat, czy dekret ten obowiązuje na tutejszym terenie. Sądzę,że ustawodawca ma obowiązek wyrażać swą wolę w sposób dostatecznie jasny,a to zwłaszcza na odcinkach, gdzie o komplikacje bardzo łatwo.“Z powyższym poglądem dot. poruszonego zagadnienia solidaryzował sięrównież w przemówieniu p. Wojewoda Śląski.Rezolucje i postulatySzereg ważniejszych kwestyj poruszonych na komisji znalazło swójwyraz w uchwalonych rezolucjach.Nie zachodzi zatem potrzeba wracaniado tych spraw w tym miejscu. Do innych spraw i postulatów nieujętychw rezolucjach lub w sprawozdaniu, a zasługujących na podkreślenie należą:1 . postulat, by rzeczowo usuwano uzasadnione żale na wymiar podatkówi by odwołania podatkowe załatwiano szybko,2 . by władze skarbowe ściślej współpracowały z samorządem terytorialnym,3. nie jest rzeczą racjonalną, że z jednego źródła ściąga się różne podatki,wymierzane przez odrębne instancje, mimo, że podstawą tego podatkujest dochód z tego samego źródła,4. gminy nie mają pokrycia dla zwrotów podatków,5. należy ukrócić postępowanie nierzetelnych płatników, którzy przezzmianę firmy, przelew majątku, usuwają się od spełnienia obowiązkudla kupiectwa rzetel­podatkowego > stanowią nieuczciwą konkurencjęnego,6 . by otoczono opieką małego- podatnika. Gdy mały kupiec czy rzemieślnikotworzy interes, nie śmie natychmiastowe nałożenie podatku uniemożliwićmu uruchomienie warsztatu,7. stwierdzono, że skarb państwa winien jest skarbowi śląskiemu poważnekwoty z tytułu leczenia urzędników.Zwrócono się z wnioskiem o przygotowaniepropozyciji dla usunięcia i przeciwdziałania narastania zaległościskarbu państwa,8 . wyrażono żal, że sprawa dodatku do rent inwalidzkich (40% w sumie2.880.000 zł pokrywa skarb śląski, a 60%' przypada na skarb państwa) —nie znalazła wyrazu w obecnym preliminarzu, przedstawionym Sejmowii Senatowi Rzeczypospolitej,9. postulat, by na stanowiska służbowe przyjmowano w pierwszym rzędzieŚlązaków,1 0 .. postulat, by zwiększono kontyngent przeznaczony na awanse. W yjaśnienieudzielone w tej sprawie szło w tym kierunku, że obecne awanse wynosiłyzaledwie 6 % . W granicach naszego budżetu mieliśmy większe112


możliwości, wobec czego przedstawiono' większą ilość wniosków do aprobaty,jednak nie wszystkie zostały uwzględnione. Władze naczelneprzestrzegały ściśle kontyngentu 6 f& Awanse śląskich funkcionariu-szów wojewódzkich wynosiły 9% .W związku z tym wyrażono życzenie,by uposażenia w niższych grupach podciągnąć wyżej, gdyż rozpiętośćpomiędzy grupami jest bardzo duża1 1 . bv wydano zarządzenie, w sprawie pierwszeństwa Ślązaków przy akciiparcelacyjnej,1 2 . by zajęto się sprawą oddłużenia spółdzielczości rolniczej,13. poruszono fatalne stosunki katastralne w okolicach górskich,14. zauważono, że rękodzielnictwo powinno wchłonąć około 20.000 chłopców.lecz stoi temu na przeszkodzie wadliwy system podatkowy, którykaże płacić rzemieślnikowi w wypadku zatrudniania ucznia,15. stwierdzono, że zaległości w Wyższym Urzędzie Ubezpieczeń sięgają dokilku tysięcy spraw. Należałoby rozważyć utworzenie dalszych izborzekających.16. w związku ż utworzeniem szkoły pracy społecznej stwierdzono, że. pracaspołeczna winna mieć podstawy więcej zawodowe irealne wartości.dawać młodzieży17. wyrażono życzenie, by ociemniali byli otoczeni należytą opieką,18. wyrażono życzenie otrzymywania kompletnych tekstów sprawozdańN. I. K. i Urzędu Kontroli Państwowej w Katowicach,19. poruszono kwestię prowadzenia robót na kopalniach przez gminy,2 0 . wyrażono pogląd, by w odniesieniu opieki nad młodzieżą utworzonospecjalny urząd n,a wzór zachodni,2 1 . podkreślono doniosłość zagadnienia opieki nad bezrobotnymi, uznając tozagadnienie za jedną z najważniejszych spraw, jakie czekają rozwiązania,2 2 . wyrażono życzenie ścisłego przestrzegania w szkolnictwie zasad nakreślonychprzez p. Wojewodę Śląskiego, unikania i usuwania wszystkich objawówmogących zadrażniać stosunek do kościoła katolickiego.Katowice, dnia 5 marca 1937 r.(— ) Dr Włodzimierz Dąbrowskiprzewodniczący i sprawozdawca generalnyKomisji Budżetowo-Skarbowej.w113


<strong>Biblioteka</strong> Śląska w KatowicachID: 0030000630723II 141062/1937/1938

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!