Pobierz - Buderus

Kuriernumer 26, październik 2008Wspaniale jest oszczędzać energięZrozumieć pompy ciepłaRecepta na sukces

technikaGrzejniki LogatrendwspanialejestoszczędzaćenergięWspółczesne instalacje centralnego ogrzewania współpracujące z nowoczesnymikotłami gazowymi lub olejowymi powinny być wyposażonew grzejniki o małej pojemności wodnej, a tym samym małej bezwładnościcieplnej. Umożliwia to szybki rozruch instalacji c.o. i szybką reakcjęna zmianę warunków pracy, czego konsekwencją jest oszczędność energii cieplnej.Warunki te spełniają produkowane przez koncern Buderus grzejniki stalowe płytowetypu Logatrend K-Profi l, VK-Profi l, K-Plan, VK-Plan. Grzejniki takie przekazują dużączęść ciepła poprzez promieniowanie, które jest zdrowsze i przyjemniejsze dla człowieka.Grzejniki jednopłytowe przekazują około 70 % ciepła przez promieniowanie,a resztę – przez konwekcję. Przez ograniczenie konwekcji grzejniki nie powodująprzenoszenia kurzu szkodliwego dla ludzi.4Kurier numer 26, październik 2008tekst:Rafał Burzyński

technikaKurier numer 26, październik 20085

technikaPłyty grzejne grzejników rodzaju Logatrend K-Plan, VK-Plan wykonane są z dwóch blach stalowych: jednej profilowanejoraz drugiej gładkiej, zgrzewanych liniowo. Płyty grzejne grzejników Logatrend K-Profil, VK-Profil wykonane sąnatomiast z dwóch jednakowo profilowanych blach stalowych. Oba rodzaje grzejników w zależności od typu posiadająelementy konwekcyjne z profilowanej blachy stalowej. Elementy te są zgrzewane punktowo z płytami grzejnymi.Zarówno płyty grzejne, jak i elementy konwekcyjne wykonane są z blachy stalowej, głęboko tłoczonej, walcowanejna zimno wg DIN EN 10130. Boki i góra grzejników są obudowane osłonami z blachy. Zastosowany w grzejnikachLogatrend system zamocowania umożliwia montaż tego samego grzejnika z doprowadzeniem przewodów z prawejlub lewej strony.Pokrycie ochronne grzejników wykonywane jest w następujących etapach procesu produkcyjnego:• odtłuszczanie,• fosforanowanie,• położenie warstwy farby podkładowej, wypalanej w temperaturze 160 [ºC],• położenie wierzchniej warstwy lakieru proszkowego, epoksydowo-poliestrowego, w kolorze białym (RAL 9016) wypalanegow temperaturze 200 [ºC].Grzejniki Logatrend K-Plan i K-Profil posiadają cztery króćce z gwintem wewnętrznym G ½”, umieszczone w górneji dolnej części obu ich boków. Umożliwiają one podłączenie grzejników do tradycyjnie wykonywanych układów instalacji.Jeżeli natomiast projekt przewiduje prowadzenie przewodów doprowadzających czynnik grzewczy w posadzce,należy zastosować grzejniki typu Logatrend VK-Plan i VK-Profil. Grzejniki te wyposażone są w zespół montażowyskładający się z dwóch króćców z gwintem zewnętrznym G ¾”, zlokalizowanych w dolnej części grzejników. Zespółmontażowy jest zintegrowany z zaworem regulacyjnym.6Kurier numer 26, październik 2008

Wartości mocy cieplnych grzejników [W] przy temperaturze wody zasilającej grzejnik = 75 [ºC], temperaturze wody powrotnej= 65 [ºC] i temperaturze otoczenia = 20 [ºC] (tzn. ΔT = 50 [K], według DIN EN 442) określone dla 1 [m] długościgrzejników. Dla parametrów wody grzewczej różnych od 75/65/20 [ºC] konieczne jest przeliczenie mocy grzejnika.technikaGrzejniki Logatrend VK-Profi l, K-Profi lMoc cieplna przy 75/65/20°C [W/m]/Wykładnik n [ ]Typ grzejnika 300 400 500 600 90010 341/1.31 442/1.29 540/1.27 633/1.25 897/1.2611 539/1.28 689/1.28 828/1.29 960/1.30 1311/1.3020 578/1.28 739/1.28 893/1.27 1042/1.27 1466/1.3021 742/1.29 925/1.30 1101/1.31 1273/1.31 1782/1.3222 1000/1.29 1260/1.30 1506/1.32 1741/1.33 2399/1.3430 813/1.29 1031/1.30 1239/1.30 1440/1.31 2007/1.3333 1440/1.31 1795/1.32 2129/1.32 2449/1.33 3343/1.33Logatrend K-Profil, VK-ProfilGrzejniki Logatrend VK-Plan, K-PlanMoc cieplna przy 75/65/20°C [W/m]/Wykładnik n [ ]Typ grzejnika 300 400 500 600 90010 354/1.28 426/1.32 528/1.33 627/1.33 915/1.3311 501/1.26 624/1.31 768/1.30 909/1.30 1314/1.2920 564/1.27 725/1.27 879/1.27 1028/1.27 1449/1.2921 729/1.31 912/1.31 1089/1.31 1257/1.31 1734/1.3122 954/1.30 1158/1.33 1404/1.32 1635/1.31 2241/1.2930 799/1.29 1018/1.30 1228/1.30 1432/1.31 2016/1.3233 1350/1.31 1680/1.35 2010/1.34 2319/1.34 3150/1.32Logatrend K-Plan, VK-PlanWartości współczynników kv [m 3 /h] dla zaworów typu „N” i „U” dostarczanych z grzejnikami typu VK-Profi l i VK-Plan.Zmiany nastaw można dokonywać na czynnej instalacji.Wartości kv [m 3 /h]Nastawa 1 2 3 4 5 6 7 NN 0,11 0,16 0,22 0,3 0,38 0,47 0,57 0,71U 0,03 0,06 0,11 0,16 0,22 0,27 0,33 0,43W zależności od liczby płyt i elementów konwekcyjnych rozróżnia się następujące typy grzejników:• 10 – jednopłytowy bez elementu konwekcyjnego (tzw. „higieniczny”),• 11 – jednopłytowy z jednym elementem konwekcyjnym,• 20 – dwupłytowy bez elementów konwekcyjnych (tzw. „higieniczny”),• 21 – dwupłytowy z jednym elementem konwekcyjnym,• 22 – dwupłytowy z dwoma elementami konwekcyjnymi,• 30 – trzypłytowy bez elementów konwekcyjnych (tzw. „higieniczny”),• 33 – trzypłytowy z trzema elementami konwekcyjnymi.Firma Buderus oferuje grzejniki o następujących wysokościach całkowitych (H): 300, 400, 500, 600 oraz 900 [mm]. Każdyrodzaj i typ grzejnika może mieć długość (L): 400, 500, 600, 700, 800, 900, 1000, 1200, 1400, 1600, 1800, 2000, 2300,2600 oraz 3000 [mm]. Wraz z grzejnikami typu VK-Profi l i VK-Plan są dostarczane 2 typy zaworów grzejnikowych:• typ „N” – dla większych strumieni przepływu wody grzewczej oraz instalacji jednorurowych,• typ „U” – dla małych przepływów wody grzewczej.Wszelkie dane potrzebne do zaprojektowania instalacji c.o. zawarte są w katalogu fi rmy Buderus. Sprawdzenieszczelności każdego wyprodukowanego grzejnika odbywa się przed malowaniem za pomocą sprężonego powietrzao ciśnieniu 13,0 [bar] w kąpieli wodnej, przez czas nie krótszy niż 1 minuta. Po zakończeniu procesu produkcyjnegokażdy grzejnik pakowany jest w folię termokurczliwą z zabezpieczeniem – narożnikami osłaniającymi. Następniegrzejniki układane są na paletach i zabezpieczane plastikową taśmą wiążącą. Folię termokurczliwą należy zrywać dopieropo zakończeniu prac budowlanych i instalacyjnych. Grzejniki Logatrend dostępne są w każdym z 15 oddziałówi biur handlowych fi rmy Buderus w Polsce.Kurier numer 26, październik 20087

technikaCoraz więcej przyszłych inwestorów budujących własne domy interesuje się alternatywnym sposobem ichogrzewania. Zastanawiają się, czy do ogrzewania i podgrzewania ciepłej wody zastosować pompy ciepła.Zadają sobie proste i ważne pytanie: czy takie rozwiązanie jest opłacalne, czy koszty inwestycyjne poniesionena realizację tego zadania zwrócą się, a jeżeli tak – to po jakim czasie? Na ile zagadnienie techniczne pomp ciepłajest już poznane przez projektantów i instalatorów? Czy ci ostatni potrafią, profesjonalnie i zgodnie z zasadamisztuki inżynierskiej, wykonać i uruchomić instalację pompy ciepła? Pytania te są ważne, szczególnie teraz, gdytak wiele firm instalacyjnych reklamuje się, przekonując, że potrafią i mają doświadczenie w montażu pompciepła. Niestety tak nie jest. Wielu spośród nich wywodzi się wprost z branży kotłowej. Przez wiele lat, z dużympowodzeniem instalowali kotły gazowe, olejowe czy kotły na paliwa stałe. Wydaje się im, że pompa ciepła totakie samo urządzenie grzewcze, a jednak tak nie jest. Pompa ciepła wymaga chociaż podstawowej wiedzytechnicznej z zakresu chłodnictwa. Wielu początkujących instalatorów, przy nieprawidłowym dobraniu pompyobiegowej przetłaczającej wodę c.o. przez skraplacz pompy ciepła, zastanawia się, dlaczego co chwilę sprężarkablokowana jest presostatem HP i dlaczego sterownik pompy ciepła nie potrafi, po ustąpieniu przyczyny awarii,samodzielnie uruchomić pompy ciepła ponownie. Porównują tę sytuację do kotła gazowego, gdzie przy nawetniewielkim przepływie wody przez nagrzewnicę kotła, awaria przegrzania nie wystąpi, z uwagi na płynną regulacjęwydajności palnika gazowego. Wydaje się, że jedynie słusznym podejściem do nowych zagadnień technicznych,jakimi bez wątpienia są pompy ciepła, jest gruntowna edukacja. Brak podstawowej wiedzy z zakresu chłodnictwa,wymiany ciepła i hydrauliki prowadzi do popełniania podstawowych błędów w instalacjach pomp ciepła, którerzutują złą opinią na całą gałąź techniki, jaką są pompy ciepła z dużym dystansem i niedowierzaniem przyszłychwłaścicieli pomp ciepła. Artykuł ten ma na celu przybliżyć instalatorom wszystkie zagadnienia technicznedotyczące doboru i montażu pompy ciepła Logatherm.Ciepło inaczejZrozumiećpompę ciepła8Kurier numer 26, październik 2008tekst:Piotr Jasiukiewicz

technikaKurier numer 26, październik 20089

technikaWłasności cieplne budynku,w którym miałaby być zainstalowanapompa ciepłaIzolacja cieplna budynkuMożna powiedzieć, że pompa ciepła jest urządzeniemenergooszczędnym, tanim w eksploatacji, choć niecodroższym w inwestycji, zatem powinna być instalowanaw odpowiednich budynkach. Mamy tu na myśli budynkienergooszczędne, a więc takie, które zużywają niewieleenergii cieplnej do utrzymania w nich wymaganegokomfortu cieplnego mieszkańców. Obowiązujące normyw tym zakresie mówią, że budynek energooszczędnyto taki, dla którego zapotrzebowanie na moc cieplną,przypadającą na jednostkową powierzchnię, wynosimaksymalnie 55 W/m 2 lub odnosząc to do jego kubatury(objętości) – 18 W/m 3 . Z doświadczenia można powiedzieć,że tylko w budynkach spełniających te kryteriamontaż pompy ciepła przynosi oczekiwane korzyścii zadowolenie użytkownika. Innymi słowy można stwierdzić,że pompa ciepła zainstalowania w takim budynkubędzie pracować ekonomicznie i przyniesie wymierneoszczędności w ogrzewaniu ku zadowoleniu właścicielaurządzenia.Aby budynek mógł nosić miano energooszczędnego,powinien, już na etapie projektowania przez architekta,zostać poddany analizie technicznej. Architekt wrazz przyszłym właścicielem powinni określić wygląd budynku,jego walory estetyczne i użytkowe, ale równieżi walory ochrony cieplnej. Powinny zostać zaprojektowaneokna o odpowiednim wyglądzie, ale również o odpowiednim(jak najmniejszym) współczynniku przenikaniaciepła, elewacja zewnętrzna ścian o odpowiedniej strukturzei kolorze, ale z materiałów o dobrej izolacyjności(np. ze styropianu lub wełny mineralnej). Aspekt, na którynależy zwrócić uwagę, a który jest powszechnie pomijanyprzez architektów, to grubość warstwy izolacyjnejna stropach budynków. Niestety, prawie w każdym nowoprojektowanymbudynku grubość tej izolacji jest zbytmała, najczęściej architekci projektują tylko od 4 do 6 cmstyropianu na stropie na gruncie lub nieogrzewanej piwnicyi od 2 do 4 cm na stropach pomiędzy kondygnacjami.Z punktu widzenia ochrony akustycznej (tłumieniahałasów) zapewne to wystarczy, ale z punktu widzeniaochrony cieplnej budynku to zbyt mało, szczególnie gdysystemem grzewczym budynku jest ogrzewanie podłogowe.Jeżeli architekt zaprojektuje zbyt cienką warstwęizolacji na ścianie zewnętrzej, bez żadnego uszczerbkudla konstrukcji budynku, inwestor może ją zwiększyćo kilka centymetrów (jedynie będzie trzeba wydłużyć parapety),jeżeli zaś izolacja w podłodze w projektowanymbudynku będzie zbyt mała, to zwiększenie jej grubościprzez inwestora nie będzie praktycznie możliwe, bez koniecznościprzeprojektowania budynku mającego nacelu podniesienie ościeżnic drzwiowych i okiennych lubopuszczenie posadzki (tzw. „chudziaka”), poprzez wykonaniegłębszych wykopów wewnątrz budynku. Doświadczeniew wykonywaniu projektów ogrzewaniapodłogowego mówi, że najwłaściwsze z punktu widzeniaochrony cieplnej jest wykonanie izolacji stropu nagruncie lub nad pomieszczeniem nieogrzewanym o grubości12 cm i 4-5 cm na stropach pomiędzy pomieszczeniamiogrzewanymi.Niezbędna jest, już na etapie projektowania budynku,współpraca architekta z projektantem instalacji grzewczych,dla prawidłowego określenia grubości poszczególnychizolacji w przegrodach budowlanych. Niestetypowszechnym zjawiskiem jest to, że brakuje takiej współpracyi często budynki i ich przyszli użytkownicy pozbawienisą odpowiedniej ochrony cieplnej, przez to kosztyogrzewania rosną, a wystarczyłoby obniżyć o kilka centymetrówpodłogę czy zaproponować lepsze okna lubnieco grubszą warstwę styropianu na ścianach, a stratycieplne w budynku zmalałyby znacznie.Montaż pompy ciepła w budynku, który nie spełnia wymogówprawidłowej izolacyjności przegród i w którymwystępuje większe zapotrzebowanie na moc cieplną potrzebnądo ogrzewania, spowoduje nieekonomiczną pracępompy ciepła. Nieekonomiczną, to znaczy, że kosztyogrzewania będą wyższe od tych, jakich oczekuje użytkownik,i porównywalne z kosztami ogrzewania wykorzystującymiinne, konwencjonalne systemy grzewcze(gaz płynny czy olej opałowy). A przecież montaż pompyciepła, jak podnoszą przeciwnicy i zwolennicy tychurządzeń, ma sens techniczny wówczas, gdy spełnionyjest aspekt ekonomiczny, czyli gdy koszty inwestycyjnezwrócą się po 5-7 latach dzięki oszczędnościom poczynionymprzy ogrzewaniu budynku, w porównaniu do kotłownikonwencjonalnej.Pompa ciepła zainstalowana w budynku nieenergooszczędnym,z uwagi na wzmożoną ucieczkę ciepła z takiegobudynku, będzie pracować o wiele godzin więcej,niż w budynku energooszczędnym. Dłuższy czas pracyto również większe zużycie energii elektrycznej napędowejsprężarki. Mimo że „sprawność” działania pompyciepła jest duża, jednak ten wydłużony czas pracy będzieodczuwalny finansowo. Niektórzy projektanci proponujązastosować w budynkach starej konstrukcji(o dużym zapotrzebowaniu na ciepło) większe podwzględem mocy cieplnej pompy ciepła. Jednak efektekonomiczny będzie podobny – większe zużycie energiielektrycznej napędowej z uwagi na większy silnik sprężarkipompy ciepła.10Kurier numer 26, październik 2008

technikausprawnianie systemu wentylacji. Jeżeli chcemy, abybudynek był wentylowany mechanicznie, czyli poprzezsystem wentylacji nawiewno-wywiewnej, bo boimy się,że wentylacja grawitacyjna będzie nieskuteczna (np.z uwagi na zbyt niskie kominy, szczególnie w budynkachparterowych), należy dokładnie obliczyć niezbędną i wymaganąilość powietrza wentylacyjnego. Na podstawietych obliczeń oraz obliczeń hydraulicznych rurociągównależy dobrać wielkość centrali wentylacyjnej (wielkośćwentylatora). Wiele jest firm instalacyjnych, które „na oko”dobierają centrale wentylacyjne. Niejednokrotnie dobórtaki jest prawidłowy, lecz częściej okazuje się niewłaściwyi najczęściej zawyżony, zgodnie z powiedzeniem,że „lepiej dać więcej niż za mało”. Taki dobór powodujewprost większe koszty ogrzewania budynku. Pewnymwyjściem z tej złej sytuacji jest zastosowanie wentylacjiz wymiennikiem do odzysku ciepła z powietrza wywiewanego,z tzw. rekupratorem. Zminimalizuje on stratywynikłe ze złego doboru centrali wentylacyjnej i przyczynisię do zaoszczędzenia energii cieplnej poprzez wstępnypodgrzew powietrza nawiewanego.Istnieje również inny błąd związany z szacowaniem energiicieplnej koniecznej do podgrzewania powietrza wentylacyjnegoprzy zastosowaniu central wentylacyjnychz rekupratorem. Wielu projektantów zakłada bezkrytycznie,że sprawność „rekuperacji” jest zawsze taka,jaką podaje producent urządzenia, a więc ok. 90%. Zatemzgodnie z danymi tabelarycznymi urządzenia zakładająone, że tylko 10% energii cieplnej potrzebnejbędzie do ogrzania powietrza nawiewanego, pozostałaczęść to odzysk z powietrza wywiewnego. Niestety,założenie to jest nieprawdziwe, a skutek − podobny dowcześniej cytowanych, a więc większe od zakładanegozużycie energii napędowej pompy ciepła, z uwagi naniedoszacowanie zapotrzebowania na ciepło systemuwentylacji, co znowu spowoduje podwyższenie kosztówogrzewania.Zanim podejmiemy decyzję o wyborze źródła ciepła do ogrzewania naszego budynku, ze wskazaniem napompę ciepła, powinniśmy zastanowić się nad uwarunkowaniami technicznymi i użytkowymi naszego przyszłegodomu. Z doświadczenia wynika, że pompa ciepła spełni warunki i oczekiwania ekonomiczne (niewielkiekoszty ogrzewania) jedynie wówczas, gdy budynek będzie nosił znamiona budynku energooszczędnego.Będzie posiadał odpowiednią izolację ścian i stropów, szczególnie stropów na gruncie lub nad pomieszczeniaminieogrzewanymi, gdy systemem grzewczym jest ogrzewanie podłogowe, będzie posiadał odpowiedniąizolację stropodachu (odpowiednia ilość i odpowiednie ułożenie wełny mineralnej pomiędzy krokwiamidachu oraz izolacja parochronna), wybrane zostaną ładne, ale i energooszczędne okna i drzwi. Zaprojektowanyzostanie system wentylacji, czy to grawitacyjnej, czy mechanicznej, doprowadzający odpowiednią ilośćświeżego powietrza do wnętrza. Każdy przyszły użytkownik pompy ciepła powinien jasno odpowiedzieć sobiena pytanie: jaką temperaturę powietrza wewnątrz budynku będę utrzymywał? Jeżeli będzie to temperaturado +21ºC, to montaż pompy ciepła jest uzasadniony, jeżeli zaś nasze oczekiwania są w granicach +23ºCdo +26ºC − to jedynym i słusznym rozwiązaniem jest montaż kotła na gaz ziemny, płynny lub innego urządzeniagrzewczego firmy Buderus.Podsumowując, montaż pompy ciepła jest uzasadniony ekonomicznie jedynie wówczas, gdy:• budynek spełnia wymogi budynku energooszczędnego (max: 55W/m 2 lub 18 W/m 3 ),• temperatura wewnątrz budynku nie będzie wyższa niż +21ºC,• systemem rozprowadzenia ciepła będzie instalacja niskotemperaturowa.12Kurier numer 26, październik 2008

technikaCiepło z ziemiczypowietrza?Pompa ciepła typu powietrze/wodaLogatherm WPL(5,6-10,1 kW)z modułem wewnętrznym AW CPompa ciepła typu glikol/wodaLogatherm WPS K(5,9-10,7 kW)Pompa ciepła typu glikol/wodaLogatherm WPS(5,9-16,7 kW)Buderus ma dla Ciebieodpowiedź14Kurier numer 26, październik 2008

technikapy ciepła. Poprzez swój brzemienny w skutkach wybór,może zdecydować o przyszłych kosztach ogrzewaniaswojego domu. Przy zastosowaniu pompy ciepłai ogrzewania podłogowego na pewno koszty ogrzewaniabędą dużo niższe, niż przy zastosowaniu systemukonwencjonalnego – grzejnikowego.Jednak i podczas wyboru ogrzewania podłogowegoczają się pewne zagrożenia natury technicznej, o którychnależy tutaj wspomnieć. Wielu inwestorów, chcąctrochę zaoszczędzić lub po prostu z nieświadomości,powierza wykonanie systemu ogrzewania podłogowegofirmie, na zasadzie wykonania instalacji „na oko”. Firmyinstalacyjne układają rury ogrzewania podłogowego,bazując na swoim doświadczeniu. Wielokrotnie takieogrzewanie działa bez zarzutów, no może czasami jednopomieszczenie jest niedogrzane, a inne − przegrzane,ale wykonanie niewielkiej regulacji przez użytkownikaeliminuje te uciążliwości. Nie pamięta się jednak nigdyo aspekcie ekonomicznym pompy ciepła i wymaganejjak najniższej temperatury zasilania. Z temperaturą zasilaniawiąże się ilość i sposób ułożenia rur ogrzewaniapodłogowego, które później zostaną zalane posadzką jastrychowąi razem stanowić będą „grzejnik podłogowy”.W metodzie wykonania ogrzewania „na oko” zawsze doracji właściciela i instalatora przemawia aspekt finansowy,czyli aby ułożyć jak najmniej rury w posadzce. Jeżeliokaże się, że istotnie w tym czy innym pomieszczeniu tejrury ułożono za mało, czyli odległości pomiędzy sąsiednimirurami są zbyt duże, co w konsekwencji skutkuje zaniską temperaturą w pomieszczeniu (niedogrzaniem pomieszczenia)lub całego budynku, rada instalatora jestprosta: proszę podnieść temperaturę zasilania ogrzewaniapodłogowego. Dla pracy kotła gazowego nie ma toistotnego znaczenia, ale dla pompy ciepła powoduje pogorszeniewarunków pracy, wzrost ciśnienia skraplania,czyli wzrost kosztów ogrzewania. Przestrzegam wszystkich,którzy po raz pierwszy mają styczność z pompamiciepła przed takim podejściem w sytuacji niewystarczającejpracy ogrzewania podłogowego jako niewłaściwymi niepożądanym.Doświadczenie mówi, że nieodzowne dla prawidłowej pracy pompy ciepła i zadowolenia użytkownika, z posiadaniapompy ciepła jest wykonanie projektu ogrzewania podłogowego budynku. Jednak projekt ten powinienbyć wykonany przez osobę, która rozumie zjawiska zachodzące w pompie ciepła, aby bez zbędnegotłumaczenia zechciała zaprojektować system ogrzewania podłogowego z temperaturą zasilania o wartości np.+36ºC. Większość projektantów uważa, że niska temperatura zasilania ogrzewania podłogowego to wartośćok. +45ºC. Tak jest dla kotłów gazowych, dla pompy ciepła jest to temperatura na granicy opłacalności użytkowania.Zachęcam przyszłych inwestorów i instalatorów do zamawiania projektów ogrzewania podłogowego,mimo że wymaga to poniesienia dodatkowych kosztów, jednak zysk z ich wykonania zwróci się szybko.Sposób doboru pompy ciepła dookreślonego budynkuWybór pompy ciepła do określonego budynku jest wyboremtrudnym. Powinien on uwzględniać wszystkiepodane wyżej aspekty techniczne i użytkowe przyszłejinstalacji grzewczej budynku i preferencji użytkownika.Powinien zatem zawierać:• własności termiczne budynku,• zakładaną temperaturę wewnątrz budynku,• przeznaczenie użytkowe poszczególnych pomieszczeń,• system wentylacji,• temperaturę zasilania instalacji grzewczej,ale również:• strefę klimatyczną Polski, w jakiej będzie zlokalizowanybudynek,• minimalną temperaturę powietrza zewnętrznego występującąw danej strefie klimatycznej,• średnią temperaturę okresu grzewczego w danej strefieklimatycznej,• orientację budynku w stosunku do szerokości geograficznej,• nasłonecznienie,• wietrzność.Stosowane są dwie metody doboru pompy ciepła dobudynku. Pierwsza, najprostsza, polega na dobraniupompy ciepła o mocy cieplnej (wydajności cieplnej)w pełni pokrywającej zapotrzebowanie na moc cielnąbudynku. Projektant oblicza tzw. zapotrzebowaniebudynku na moc cieplną wyrażoną w kW. Obliczeniate powinny uwzględniać powyżej opisane wskaźnikicieplne i parametry budynku, a szczególnie: minimalnąobliczeniową temperaturę zewnętrzną w danej strefieklimatycznej, wewnętrzną temperaturę poszczególnychpomieszczeń, sposób zaizolowania ścian, stropówi dachu, parametry wybranych okien i drzwi orazilość powietrza wentylacyjnego. Dla obliczonej wartościzapotrzebowania budynku na moc cieplną z kataloguwybieramy model pompy ciepła o mocy cieplnejnie mniejszej niż wartość obliczona. Jest to gwarancją,że nawet w najzimniejsze dni pompa ciepła samautrzyma założone w obliczeniach temperatury wewnątrzposzczególnych pomieszczeń (pod warunkiemprawidłowego zaprojektowania i wykonania systemugrzewczego).Kurier numer 26, październik 200815

technikaPojawia się pytanie: czy warto pompę ciepła, a więc urządzenie bądź co bądź drogie inwestycyjnie, dobierać na pełne zapotrzebowaniebudynku na moc cieplną, które wystąpi tylko przy najniższych temperaturach obliczeniowych powietrza zewnętrznego.W ciągu ilu dni w ciągu sezonu grzewczego występują niskie, obliczeniowe temperatury na zewnątrz (temperatury obliczeniowe:dla Gdańska: –16ºC, dla Warszawy: –18ºC, dla Białegostoku: –22ºC)? Przypominając sobie kilka zim wstecz, okazuje się, że faktycznietych dni z najniższą temperaturą jest niewiele. Statystyki mówią, że nie jest ich więcej niż 7 do 10. Zatem czy warto dobieraćpompę ciepła na 100% zapotrzebowania na moc cieplną budynku? Czy warto zabezpieczać się na temperatury, które występująbardzo rzadko lub w ogóle urządzeniem, które jest drogie inwestycyjnie? A może lepiej będzie dobrać pompę ciepła na np. 80%zapotrzebowania na moc cieplną budynku? Okaże się, że pompa ciepła sama jest w stanie ogrzewać budynek przez większośćsezonu grzewczego, a gdy na zewnątrz temperatura powietrza spadnie do wartości obliczeniowej np. –18ºC, wówczas pompa ciepłabędzie musiała użyć dodatkowego źródła ciepła, aby utrzymać komfort cieplny w budynku. O takim dodatkowym źródle ciepłamówi się: źródło szczytowe, które uruchamiane jest tylko przy wystąpieniu maksymalnego zapotrzebowania na moc cieplną budynku.Wydaje się, że taki dobór pompy ciepła jest uzasadniony, a dla poparcia tej tezy przedstawiony zostanie przykład ogrzewaniabudynku za pomocą pompy ciepła dobranej w trzech wielkościach mocy cieplnej w stosunku do budynku.Przeanalizujmy koszty inwestycyjne i eksploatacyjne ogrzewania budynku najczęściej budowanego w Polsce, czyli o powierzchniok. 200m 2 przy wykorzystaniu najpopularniejszej pompy ciepła Logatherm Buderus. Obliczenia energetyczne związane z doborempompy ciepła wykonane zostały za pomocą programu komputerowego, który każdorazowo do wykonania analizy energetycznejprzywołuje dane klimatyczne sprzed trzech lat z jednej z 40 stacji meteorologicznych Polski. Obliczenia te zostały wykonane dlamiasta Gdańska.Tabela 1. Dane do obliczeń.Powierzchnia ogrzewana budynku: 195m 2Szacunkowe zapotrzebowanie na moc cieplną budynku:195 m 2 x 55 W/m 2 = 10 725 W = 10,7 kWIlość osób korzystających z ciepłej wody użytkowej:4 osobyTemperatura obliczeniowa wewnątrz budynku:+20ºCObliczeniowa temperatura zasilania instalacji grzewczej:+36ºCObliczeniowa temperatura nośnika ciepła instalacji dolnego źródła ciepła: +1ºCStrefa klimatyczna:pierwsza, miasto GdańskObliczenia energetyczne i dobór pompy ciepła wykonano w trzech wariantach różniących się pod względem mocy grzewczej urządzenia.I tak do analizy wybrano pompy ciepła Logatherm Buderus o symbolach: WPS 7K, WPS 9K i WPS 11K. Cyfra w oznaczeniupompy ciepła określa w zaokrągleniu jej wydajność cieplną. Wyniki obliczeń cieplnych budynku przedstawiono w tabeli 2.z podziałem na poszczególne wielkości pompy ciepła.Tabela 2. Wyniki analizy energetycznej zastosowania pompy ciepła do ogrzewania budynku o powierzchni 195 m 2w mieście Gdańsk.Jednostka Wariant I Wariant II Wariant IIILp. Model pompy ciepła WPS 7K WPS 9K WPS 11K1. Wydajność cieplna pompy ciepła kW 7,3 9,1 10,72. Zapotrzebowanie budynku na moc cieplną do ogrzewania kW 10,7 10,7 10,73. Stopień pokrycia mocy cieplnej budynku przez pompę ciepła % 70 86 1004. Niezbędna moc cieplna źródła szczytowego kW 3,2 1,5 06. Zużycie energii cieplnej przez budynek w ciągu roku kWh 32 440 32 440 32 4407. Energia cieplna dostarczona przez pompę ciepła w ciągu roku kWh 31 870 32 360 32 4408. Stopień pokrycia zapotrzebowania na energię cieplną budynku przez pompę ciepła % 98 99 1009. Niezbędna ilość energii cieplnej wymaganej do dostarczenia ze źródła szczytowego kWh 570 80 010. Czas pracy pompy ciepła h 4 280 3 400 2 97011. Ilość energii elektrycznej napędowej zużytej przez pompę ciepła na rok kWh 8 250 8 070 7 96012. Ilość energii elektrycznej zużytej przez źródło szczytowe – grzałkę elektryczną kWh 570 80 013. Roczny koszt zużytej energii elektrycznej napędowej przez pompę ciepła PLN brutto 2 568 2 514 2 48214. Roczny koszt zużytej energii elektrycznej przez źródło szczytowe – grzałkę PLN brutto 168 25 015. Łączny koszt ogrzewania budynku i podgrzewania ciepłej wody w skali roku PLN brutto 2 736 2 539 2 482Analizując wyniki obliczeń energetycznych zawartych w tabeli 2., należy zauważyć, że pompa ciepła WPS7K dobrana została na70% wartości zapotrzebowania budynku na moc cieplną, pompa ciepła WPS9K − na 86%, a ostatnia − na 100%, co w konsekwencjiwymaga zastosowania dla pierwszego wariantu źródła szczytowego (np. grzałki elektrycznej) o mocy 3,2 kW, dla drugiegowariantu − o mocy 1,5 kW, a dla pompy ciepła WPS11K grzałka nie będzie potrzebna, gdyż pompa ciepła dobrana jest na 100%.16Kurier numer 26, październik 2008

technikaTaki dobór wydajności cieplnych pomp ciepła dla naszego budynku w konsekwencji sprawia, że pompa ciepła WPS7K jestw stanie w ciągu roku dostarczyć do budynku energii cieplnej w ilości 31 870 kWh, co w porównaniu do zapotrzebowania budynkuna energię cieplną stanowi 98%, zatem źródło szczytowe musi doprowadzić brakującą ilość ciepła w ilości 570 kWh.Pompa ciepła WPS9K pokrywa 99% zapotrzebowania budynku na energię cieplną, zatem w tym przypadku źródło szczytowemusi dostarczyć zaledwie 80 kWh energii cieplnej, natomiast pompa ciepła WPS11K w pełni pokrywa zapotrzebowanie budynkuna energię cieplną, ponieważ dobrana została na 100% zapotrzebowania budynku na moc cieplną. Okazuje się zatem, żesama, bez udziału źródła szczytowego, zabezpieczy straty cieplne rozpatrywanego budynku. Przejdźmy do analizy ekonomicznejzawartej na końcu tabeli 2. Okazuje się rzecz bardzo ciekawa i zaskakująca dla wielu przyszłych właścicieli pompy ciepła,otóż koszt pracy każdej jest porównywalny, ponieważ koszt całorocznej pracy pompy ciepła WPS7K (ogrzewanie i produkcjaciepłej wody) wyniesie brutto 2 568 zł, pompy ciepła WPS9K − 2 514 zł, a pompy ciepła WPS11K − 2 482 zł. Jak to się dziejeskoro każda pompa ciepła ma inną moc cieplną, zatem i inną sprężarkę? Tak jest w rzeczywistości, jednak my rozliczamy się nieza moc elektryczną urządzenia, ale za zużytą energię elektryczną, zatem za iloczyn mocy elektrycznej wyrażonej w kW i czasupracy urządzenia wyrażonego w h (godzinach). Należy zatem porównać dane w wierszu nr 10 z tabeli 2. i okaże się, że pompaciepła WPS7K w istocie ma najmniejszy silnik elektryczny sprężarki, ale jej czas pracy jest najdłuższy bo wynosi aż 4 820 godzinrocznie, dla pompy ciepła WPS9K czas pracy to 3 400 godzin, natomiast dla pompy ciepła WPS11K − to 2 970 godzin. Okazujesię zatem że ilość energii elektrycznej napędowej wszystkie pompy ciepła zużyją na podobnym poziomie (wiersz 11 tabeli2.), gdyż najmniejsza pompa ciepła ma najmniejszą moc elektryczną sprężarki, jednak będzie ona pracowała najwięcej godzinw skali roku, natomiast pompa ciepła WPS11K posiada największą moc silnika elektrycznego, ale jej czas pracy będzie najkrótszy,a wszystkie pompy ciepła zasilają w ciepło taki sam budynek, o identycznym zapotrzebowaniu na ciepło. Zatem koszty pracywszystkich pomp ciepła są porównywalne. O ostateczniej wartości rachunku za energię elektryczną decyduje źródło szczytowei tak przy wykorzystaniu pompy ciepła WPS7K grzałka elektryczna będzie kosztować dodatkowo ok. 168 zł, w przypadku pompyciepła WPS9K − 25 zł, natomiast przy wykorzystaniu pompy ciepła WPS11K grzałka nie zostanie w ogóle uruchomiona (dobórpompy ciepła na 100%).Można zatem z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że w przytoczonym przykładzie najlepszym wyborem pompy ciepła,z punktu widzenia kosztów eksploatacyjnych, jest wariant trzeci, czyli wybranie pompy ciepła WPS11K o wydajności cieplnejdobranej na 100% zapotrzebowania budynku na moc cieplną. Koszt energii elektrycznej przy ogrzewaniu domu o powierzchni195m 2 tą pompą ciepła jest najniższy!Jednak analiza powyższa nie ma żadnego sensu ekonomicznego, jeżeli do kosztów eksploatacji urządzenia nie dodamy kosztówinwestycyjnych poniesionych na zrealizowanie tej inwestycji, koszty te podano w tabeli 3. Uwzględniono w nich całkowitekoszty wykonania kotłowni z pompą ciepła i całkowite koszty wykonania instalacji dolnego źródła ciepła w postaci wymiennikapoziomego.Tabela 3. Całkowite koszty inwestycyjne montażu pompy ciepła w budynku.Jednostka Wariant I Wariant II Wariant IIILp. Model pompy ciepła WPS 7K WPS 9K WPS 11K1.2.Całkowity koszt netto wykonania kotłowni z pompą ciepła (wliczono cenę: pompęciepła, podgrzewacz ciepłej wody, bufor na c.o., koszty materiałów instalacyjnych,montaż i rozruch kotłowni)Całkowity koszt wykonania instalacji dolnego źródła ciepła w postaci kolektora poziomegowykonanego na gotowo (wliczono w cenę: prace ziemne, rurę na wymiennik,niezamarzający nośnik ciepła, rozdzielacz hydrauliczny z regulacją przepływów)PLN netto 36 350 37 500 40 250PLN netto 9 500 14 500 16 7003. Całkowita długość wymiennika poziomego m 480 600 7204. Wymagana powierzchnia działki na wymiennik poziomy m 2 600 800 9005. Całkowity koszt inwestycji PLN netto 45 850 52 000 56 950Analizując koszty inwestycyjne opisane w tabeli 3., można teraz powiedzieć, że najbardziej opłacalną z punktu widzenia kosztówinwestycji jest pompa ciepła WPS7K, ponieważ wartość tej inwestycji jest najniższa. Mamy więc do rozstrzygnięcia konflikt ekonomiczny.Z punktu widzenia kosztów eksploatacji najlepszym rozwiązaniem jest pompa ciepła WPS11K, ale z punktu widzeniainwestycji jest ona najdroższa i to o ponad 11 000 zł netto. Z kolei pompa ciepła WPS7K jest najtańsza inwestycyjnie, ale najdroższaeksploatacyjne i to o ponad 250 zł rocznie, co stanowi, o ponad 10% wyższe koszty eksploatacji w porównaniu do WPS11K.Może warto zastanowić się nad wybraniem pompy ciepła WPS9K. Eksploatacyjne jest droższa w porównaniu do WPS11K tylkoo 57 zł (wydaje się niewiele), ale co jest ważniejsze, jest tańsza inwestycyjnie od pompy WPS11K, aż o prawie 5 000 zł. Należytu również zwrócić uwagę na fakt często pomijany w podobnych analizach, że pompa ciepła WPS9K wymaga również mniejszejpowierzchni działki na kolektor poziomy i to aż o 100 m 2 , co przy obecnych cenach gruntu może mieć niebagatelny wpływ nawartość całej inwestycji. Wydaje się zatem, że rozwiązaniem kompromisowym pomiędzy kosztami inwestycji i kosztami eksploatacjijest wybór pompy ciepła na około 80% zapotrzebowania budynku na moc cieplną. W przytoczonym przykładzie pompaciepła WPS9K dobrana jest na 86% zapotrzebowania budynku, dzięki czemu obniżyliśmy koszty inwestycji o 5 000 zł w porównaniudo pompy ciepła WPS11K, ale równocześnie zgodziliśmy się na wyższe koszty eksploatacji w porównaniu do WPS11Ko 57 zł, za sprawą pracy grzałki elektrycznej przy wystąpieniu niskich temperatur podczas sezonu grzewczego. Z całą odpowiedzialnościąmożna stwierdzić, że taki dobór pompy ciepła jest najwłaściwszy, a poparciem tej tezy jest pozytywna opinia wieluużytkowników pomp ciepła Logatherm Buderus.Kurier numer 26, październik 200817

technikaWybór Wykonanie dolnego poziomego źródła wymiennika ciepła gruntowego1 253 47 861-2 – prace ziemne, wykonanie wykopu3 – przygotowanie rurociągu, rozwijanie rury ze zwoju4 – przygotowanie rurociągu, umieszczenie rury na bębnie rozwijaka5 – ułożenie rury wymiennika w wykopie6 – wykonanie zakrętu rurociągu w ziemi7 – łączenie poszczególnych odcinków rury, zgrzew metodą polifuzyjną8 – wejście wymiennika poziomego do budynku przez fundamentWybór dolnego źródła ciepłaOgromnym dylematem dla przyszłego użytkownikapompy ciepła, ale również i firmy instalacyjnej,jest wybór miejsca, skąd pompa ciepła będzie pobieraćenergię cieplną. Miejsce to potocznie określanejest mianem: dolne źródło ciepła. Miejsc, skądmożna pobierać energię cieplną, tzw. energię odnawialną,pochodzącą od promieniowania słonecznegojest wiele. Mogą to być: grunt, woda podziemna,woda powierzchniowa, powietrze wentylacyjne, powietrzezewnętrzne, woda technologiczna odpadowa,ścieki oczyszczone bądź nieoczyszczone i wieleinnych miejsc, które niosą ze sobą bezpłatną energięcieplną. Każde rozwiązanie techniczne posiadapewne własności pozytywne i negatywne.Z jednego źródła łatwiej jest pozyskiwać ciepło, a z innego− trudniej, jedno rozwiązanie będzie rozwiązaniembezobsługowym dla użytkownika pompy ciepła,a inne będzie wymagało ciągłej kontroli czy choćbynadzoru. Należy zatem, przed wybraniem rodzajuźródła dolnego, przeanalizować wszystkie aspektytechniczne, użytkowe i finansowe przyszłej inwestycji.Poniżej przedstawione zostaną dwie najczęściej stosowane,w warunkach polskich, realizacje instalacjidolnego źródła ciepła.18Kurier numer 26, październik 2008

Poziomy wymiennik gruntowy(poziomy kolektor gruntowy)technikaPionowy wymiennik gruntowy(pionowy kolektor gruntowy)Najczęściej stosowane rozwiązanie pozyskiwania energiicieplnej do pompy ciepła. Najczęściej, ponieważ jestnajłatwiejsze oraz najtańsze w wykonaniu i − co najważniejszedla użytkownika − jest praktycznie bezawaryjne,bezobsługowe i niewyczerpalne. Najłatwiejsze w wykonaniu,ponieważ wystarczy posiadać odpowiednią wielkośćniezabudowanego terenu i zakopać w nim, dobranądo pompy ciepła, długość rury wymiennika. Najtańszew wykonaniu, ponieważ wystarczy posiadać lub wynająćkoparkę, kupić odpowiednią długość rury na wymiennik,no i oczywiście beczkę płynu niezamarzającego – spirytusu.Bezawaryjne i bezobsługowe, ponieważ po zakopaniuwymiennika w gruncie i wypełnieniu go płynemniezamarzającym przez najbliższe 20 lat nic nie będzietrzeba przy tym wymienniku robić, nie licząc czynnościczyszczenia filtrów przez pierwsze dwa tygodnie odrozruchu pompy ciepła. Niewyczerpalne, bowiem słońceco roku w okresie letnim będzie ładowało ten wymiennikw ciepło i regenerowało go w 100%, aby zimąpompa ciepła mogła pobierać je do ogrzewania domu.Z pełną konsekwencją tych słów można stwierdzić, żejeszcze nigdy nie zdarzyło się, aby energii cieplnej w grunciezabrakło, pod warunkiem, że wymiennik został wykonanywedług wskazówek i wytycznych firmy Buderus.Istnieje wiele sposobów wykonania instalacji poziomegowymiennika gruntowego, jednak przedstawiony narysunku 1. jest najprostszy i co najważniejsze − najbardziejskuteczny w działaniu. Rury tworzące wymiennikpoziomy zakopuje się w gruncie na głębokości do 1,5 m,licząc od powierzchni działki. Kształt ułożenia rur wymiennikaprzypomina tzw. meandry, jednak sąsiadująceze sobą poszczególne pętle wymiennika nie mogąbyć zakopane bliższej od siebie niż w odległości 1,5 m.Wykonanie takiego wymiennika nie jest mocno skomplikowane,wystarczy mieć małą koparkę i trochę orientacjiw przestrzeni, aby sprawnie ułożyć odpowiedniąilość rur, które po wypełnieniu płynem niezamarzającymbędzie stanowiła dolne źródło ciepła dla pompyciepła. Na zdjęciach pokazano wykonanie poziomegowymiennika gruntowego.Równie często co wymiennik poziomy do zasilania pompciepła stosowany jest pionowy wymiennik gruntowy. Jegonajwiększą zaletą jest to, że do jego wykonania nie potrzebadużych powierzchni działki. Praktycznie mówiąc, wystarczyjedynie miejsce, aby mógł wjechać samochód ciężarowy.Wymiennik ten bowiem wsuwany jest w otwór wykonanyw gruncie. Dla małych pomp ciepła, takich jak WPS7K wystarczyzaledwie jeden otwór o głębokości ok. 135 m, natomiastdla pompy ciepła WPS11K − o głębokości 160 m, jednakw tym przypadku, z uwagi na własności geologiczne gruntu,wykonuje się najczęściej dwa otwory po 85 m, chociaż znanyjest przykład, gdzie do pompy ciepła WPS11K wykonanojeden otwór o głębokości 189 m z uwagi na dobre własnościgeologiczne gruntu i dużą moc maszyny wiertniczej.Wykonanie wymiennika pionowego jest o wiele bardziejskomplikowane niż wykonanie wymiennika poziomego. Należyposiadać maszynę wiertniczą, która potrafi drążyć otworyw głąb ziemi i to na duże głębokości. Istnieje kilka metodwiertnicznych stosowanych w polskich warunkach geologicznych,jednak najczęściej stosuje się tzw. metodę „płuczkową”.W skrócie nazwa ta określa sposób wydobywania (wynoszenia)urobku (tego, co świder rozwierci) na powierzchnię.W tej metodzie zwierciny wydobywane są na powierzchnięziemi poprzez strumień substancji płuczącej otwór, którapod ogromnym ciśnieniem wtłaczana jest w otwór poprzezrury, fachowo nazywane żerdziami. Głównym zadaniem żerdzijest przenoszenie momentu obrotowego na świder. Mówiącinaczej, elementem przenoszącym moment obrotowyna świder nie jest wał, tylko rura o średnicy co najmniej 4”, wewnętrzu której przepływa do samego dna odwiertu wprostna świder płuczka. Jednocześnie element ten wykonuje ruchobrotowy, bo na jego końcu zamontowany jest świder (patrzzdjęcie). Wykonywanie otworów pod wymienniki pionowew Polsce nie należy do technologii łatwych. Wymaga ogromnegodoświadczenia i wielkiej wiedzy geologicznej. Aby uniknąćprzykrych doświadczeń, należy takie prace powierzaćfirmom, które są przygotowane do takiego zadania podwzględem technicznym i merytorycznym. Na poniższychzdjęciach przedstawiono relacje z wykonywania prac wiertniczychpod kolektor pionowy dla pomp ciepła Logatherm.Rys. 1. Schemat ułożenia rur gruntowego wymiennikapoziomego.Rys. 2. Schemat wykonania pionowego wymiennikagruntowego.Kurier numer 26, październik 200819

technikaWykonanie pionowego wymiennika gruntowego1 2 34 5 67 8 910 11 121 – ustawienie i pionowanie wiertnicy2 – wiertnica przygotowana do pracy, widać pierwszą żerdźi świder zamontowany we wrzecionie3 – płuczka wiertnicza wypływająca z odwiertu4 – żerdzie wiertnicze5 – oczyszczanie wypływu ze zwiercin6 – dokładanie kolejnych żerdzi7 – przygotowanie wymiennika pionowego, zgrzanie U-rurkido rur wymiennika8 – wsuwanie wymiennika w wywiercony otwór9 – zasypanie otworu kamieniami o specjalnej granulacji.10 – widok świdra do wiercenia w iłach11 – świder typu gryzer do wiercenia w kamieniach,przygotowany do pracy12 – początek wiercenia, widoczny wypływ płuczki wiertniczejze świdraWykonanie poziomego wymiennika w wodzie1 2 31 – wbite do dna kołki, na których rozpięte zostaną rury wymiennika ciepła2 – widok rozpiętych rur wymiennika pływających na powierzchni wody3 – przygotowane ciężarki betonowe (ułożone na pomoście)4 – widok ogólny rozłożonego wymiennika na wodziei niezbędne narzędzie – łódź wiosłowa420Kurier numer 26, październik 2008

technikaPoziomy wymiennik gruntowyzanurzony w wodzieRys. 3. Schemat ułożenia rur poziomego wymiennika zanurzonegow zbiorniku wodnym.Bardzo rzadko stosowane rozwiązanie w Polsce, a szkoda,ponieważ taki wymiennik pracuje najlepiej, najbardziejsprawnie spośród wszystkich znanych wymienników dopomp ciepła (nie licząc źródeł sztucznych: ścieków, wodytechnologicznej, wód geotermalnych, powietrza wentylacyjnego).Stosowany jest rzadko z prostej przyczyny, niekażdy inwestor ma takie szczęście, aby na swojej działceposiadać jezioro, staw czy rzekę. Wykonanie tego wymiennikajest analogiczne jak wymiennika poziomego w gruncie,z tym, że w tym przypadku rury tworzące wymiennik ciepłanależy zatopić na dnie zbiornika wodnego. Jak się okazujepraktycznie, nie jest to takie łatwe, a powiem wręcz, że jestbardzo trudne. Ciężar właściwy rury polietylenowej wynosiokoło 0,8 tony/m 3 , a jak wiadomo wody − ok. 1 tony/m 3 ,zatem rura jest lżejsza o 200 kg. Wniosek z porównaniatych wielkości jest prosty: rura będzie pływać napowierzchni wody. Nawet gdy wypełnimy ją płynem niezamarzającym,również będzie pływać. Okazuje się praktycznie,że każdy 1 metr rury wymiennika należy obciążyćodważnikiem o masie od 2 do 3 kg, inaczej nie uda sięzatopić rury na dnie jeziora. Schemat ideowy wymiennikapoziomego zanurzonego na dnie zbiornika wodnego pokazanona rysunku 3.Porównanie kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnychpompy ciepła z kotłownią olejową lub gazowąNajważniejszym parametrem ekonomicznym cechującymzasadność danej inwestycji jest jej czas zwrotu. Innymisłowy mówiąc, ile lat będą rekompensować się wyższekoszty inwestycyjne pompy ciepła w stosunku do kotłowniolejowej dzięki niższym kosztom eksploatacyjnympompy ciepła w ciągu roku. Wytyczne ekonomiczne mówią,że aby daną inwestycję nazwać mianem opłacalnej,czas zwrotu poniesionych kosztów inwestycyjnych niepowinien być dłuższy jak 5 do 7 lat. Ponownie poddajmyanalizie nasz przykładowy budynek o powierzchni ok.200 m 2 , jednak teraz przy wykorzystaniu kotła olejowegoi kotła na gaz płynny. Należy się tu jedna, ale bardzoważna wskazówka. Nie ma ekonomicznego sensu prowadzeniaporównań i analiz pompy ciepła, a więc urządzeniao wysokim stopniu zaawansowania technicznego,z pierwszym lepszym kotłem, który jest ubogi w nowoczesnerozwiązania techniczne. Zatem porównajmy pompęciepła Logatherm do kotła olejowego Buderus G125z pełną automatyką i kotła kondensacyjnego GB152 nagaz płynny. Cenę kotłowni olejowej podano w tabeli 4.,kotłowni na gaz płynny − w tabeli 5., natomiast koszt węzłacieplnego z pompą ciepła Logatherm − w tabeli 6.Tabela 4. Całkowite koszty wykonania kotłowni z kotłem olejowym.Wyszczególnienie Typ Ilość WartośćKocioł olejowy Buderus G125, 2107M 25KW 7 935 złCzujnik zasobnika c.w.u AS1 86 złZasobnik na ciepłą wodę użytkową SU 160 2 596 złZestaw przyłączeniowy kocioł-bojler958 złFiltr oleju jednorurowy121 złZbiornik olejowy 2000 l 583 złGrupa bezpieczeństwa kotła176 złNaczynie c.o. N 18 160 złNaczynie c.w.u D 12 250 złBuderus pompa obiegowa 25/40 308 złSystem spalinowy 8m 1 180 złPakiet podstawowy A 391 złMateriały instalacyjne, armatura (rury, złączki, zawory, naczynia przeponowe, pompy obiegowe, izolacja itp.),2 000 złMontaż węzła cieplnego wraz z systemem spalinowym3 000 złRazem wartość netto:19 744 złKurier numer 26, październik 200821

technikaTabela 5. Całkowite koszty wykonania kotłowni z kotłem na gaz płynny.Wyszczególnienie Typ Ilość WartośćKocioł kondensacyjny Buderus z wbudowanym zasobnikiem na ciepłą wodę użytkową o pojemności 150 dm 3 GB152-24T 1 11 984 złArmatura dostosowująca kocioł do gazu płynnego SET GB152 1 96 złZestaw podstawowy odprowadzania spalin TWIN GA-K 1 744 złZłączka króćca kotła 1 248 złSystem spalinowy 8m 1 648 złUszczelka silikonowa do przewodów spalinowych 8 56 złMateriały instalacyjne, armatura (rury, złączki, zawory, naczynia przeponowe, pompy obiegowe, izolacja itp.),Montaż węzła cieplnego wraz z systemem spalinowymRazem wartość netto:2 000 zł3 000 zł18 776 złTabela 6. Całkowite koszty wykonania węzła cieplnego z pompą ciepła LogathermWyszczególnienie Typ Ilość WartośćPompa ciepła Logatherm Buderus WPS 9K 1 27 400 złZbiornik buforowy na c.o. PS 300 1 2 600 złMateriały instalacyjne (rury, złączki, zawory, naczynia przeponowe, pompy obiegowe, izolacja itp.)Montaż pompy ciepła (wykonanie na gotowo)Rozruch technicznyWykonanie poziomego kolektora gruntowego PEØ40Wężownica kolektora, spirytus techniczny, montaż wężownicy (prace ziemne, wykopanie i zakopanie, wyrównanieterenu).1 8 000 zł600 metrów 1 12 000 złSystem regulacji przepływu (rozdzielacz dolnego źródła) 2 obiegi 1 2 500 złRazem wartość netto:52 500 złTabela 7. Koszty ogrzewania budynku o powierzchni 200 m 2 różnymi nośnikami energii.Nośnik energetyczny Jednostka Ilość Koszt ogrzewaniaOlej opałowy dm 3 /rok 3 604 10 451 zł/rokGaz płynny dm 3 /rok 4 806 11 534 zł/rokNapędowa energia elektryczna pompy ciepła kWh 8 150 2 539 zł/rokW tabeli 2. przytoczono wynik obliczeń zużycia energiicieplnej przez budynek do ogrzewania i przygotowaniaciepłej wody użytkowej dla czteroosobowej rodzinyw ciągu roku. Wartość ta wynosi 32 440 kWh/rok. Dlatej wartości obliczono zużycie oleju opałowego i gazuziemnego oraz podano całkowite koszty produkcji ciepłaz tych paliw, a wyniki tych obliczeń podano w tabeli 7.Obliczenie czasu zwrotu kosztów inwestycyjnych pompy ciepłaObliczenie wykonano według zależności:T=koszty inwestycyjne pompy ciepła – koszty inwestycyjne kotła olejowego/gazowegokoszty eksploatacyjne kotła olejowego/gazowego – koszty eksploatacyjne pompy ciepłaOkazuje się zatem, że czas zwrotu kosztów inwestycyjnych poniesionych na zainstalowanie pompy ciepła zwróci się po:4 latach i 2 miesiącach w porównaniu do kotła olejowego oraz 3 latach i 11 miesiącach w porównaniu do kotła na gaz płynny.Każdy z nas wie, czy jest instalatorem, czy użytkownikiem kotła na olej lub gaz płynny, że koszty ogrzewania budynkujednym z tych nośników są obecnie olbrzymie. Ponadto koszty te ciągle rosną i wydaje się, że końca tych podwyżek niewidać. Wzrost cen ropy naftowej na rynkach międzynarodowych bez wątpienia wywołuje wzrost pozostałych surowcówenergetycznych: węgla, gazu ziemnego, a nawet paliw odnawialnych, jak pelets czy drewno. Niestety, również i cena energiielektrycznej w pewnym stopniu jest uzależniona od rynkowych tendencji i wzrostu cen ropy naftowej, węgla kamiennegoi brunatnego, szczególnie w Polsce, gdzie 90% energii elektrycznej wytwarzanej jest w elektrowniach konwencjonalnych.Bez względu jednak na dynamikę wzrostu cen paliw energetycznych i energii elektrycznej, pompa ciepła jest urządzeniemumożliwiającym tanie ogrzewanie naszych domów. Niesie ze sobą jeszcze jeden pozytywny aspekt polityczno-społeczny,a mianowicie realne poczucie uniezależnienia się użytkownika pompy ciepła od monopolu państwowego na energię cieplnąi zawirowania polityczne przy imporcie różnych surowców zza wschodniej granicy.22Kurier numer 26, październik 2008

technikaWykonanie węzła cieplnego z pompą ciepłaWykonanie projektu węzła cieplnego z pompą ciepła wymagauprzedniego postawienia sobie kilku pytań:• jaki system grzewczy będzie wykonany w budynku(grzejnikowy, podłogowy czy mieszany),• jaka jest pojemność wodna instalacji grzewczej, ile obiegówcieplnych będzie zasilanych z węzła cieplnego,• jakiego typu będą to obiegi grzewcze (temperaturazasilania),• jak będzie realizowana regulacja wydajności cieplnejw tych obiegach (regulacja jakościowa czy ilościowa),• czy instalacja grzewcza będzie wyposażona w aparaturęregulacyjną, np. grzejnikowe zawory termostatyczneczy siłowniki na rozdzielaczach ogrzewaniapodłogowego, itp.,• czy w węźle cieplnym będzie przygotowywana ciepławoda użytkowa, w jakiej ilości,• jakie wybrano rozwiązanie instalacji dolnego źródłaciepła,• czy są przewidziane dodatkowe źródła ciepła, np. kominekz płaszczem wodnym, kocioł na paliwo stałe, itp.,• czy będzie dodatkowe źródło podgrzewania ciepłejwody użytkowej w postaci instalacji solarnej,• czy będzie dodatkowa instalacja podgrzewania wodybasenowej czy centrali wentylacyjnej.Pytań jest wiele. Często jednak okazuje się, że inwestorchciałby mieć wszystko w swoim domu: pompę ciepła,kominek, kocioł olejowy na wszelki wypadek, instalacjęsolarną, ogrzewanie podłogowe, a w sypialniach grzejniki,system wentylacji budynku i podgrzewanie wodyw basenie do późnej jesieni, a może i cały rok. Cóż, jakoprojektantom i instalatorom pozostaje nam to wszystkopogodzić razem ze sobą w jeden sprawnie działającyukład grzewczy. Jednak okazuje się, że nie jest to takieproste. Jak połączyć dwa skrajnie różne urządzeniagrzewcze, jak pompa ciepła, urządzenie niskotemperaturowei kocioł na paliwo stałe, urządzenie typowo wysokotemperaturowe?Jak połączyć z pompą ciepła dwaobiegi grzewcze: niskotemperaturowe ogrzewanie podłogowez wysokotemperaturową instalacją ogrzewaniagrzejnikowego? I w końcu jak wpiąć w to wszystko systempodgrzewania wody w basenie, który powinien byćzasilany z najwyższą temperaturą? Zadanie jest trudne.Jak z niego wybrnąć? Odpowiedź jest prosta: bufor!Zbiornik o dużej objętości wodnej i przemyślanej konstrukcji.Jego konstrukcja musi łączyć w sobie trzy funkcje:zbiornika o dużej objętości wodnej i równocześniesprzęgła hydraulicznego oraz wężownicowego wymiennikaciepła. Zatem konieczne jest zastosowanie zbiornikaz dużą liczbą króćców podłączeniowych i wężownicąstalową w jego wnętrzu, taką konstrukcję pokazano narysunku 4.Bufor PSP300W posiada osiem króćców podłączeniowych,jednak co ważne, króćców o dużej średnicy:2 króćce o średnicy 1½” i 6 króćców o średnicy 1¼”. Takieduże średnice gwarantują zachowanie odpowiedniodużych przepływów wody grzewczej przez bufor. W jegownętrzu znajduje się wężownica stalowa o powierzchniwymiany ciepła równej 1,5 m 2 umożliwiająca podłączenie(zgodnie z polskim prawem) kominka z płaszczemwodnym czy kotła na paliwo stałe lub instalacji solarnej.Cały bufor zaizolowany jest twardą pianką poliuretanową,a jego całkowita średnica nie przekracza średnicy600 mm, co stanowi jego niewątpliwą zaletę i jest zgodnez oczekiwaniami instalatorów z uwagi na obecne tendencjebudowlane, gdzie na pomieszczenie kotłownizostawia się niewiele miejsca.Na rysunku 5. pokazano podstawowy schemat węzłacieplnego z pompą ciepła WPS 9K, z poziomym wymiennikiemgruntowym i jednym obiegiem ogrzewaniapodłogowego.Rys. 4. Bufor PSP300W do pomp ciepła Logatherm Buderus.Kurier numer 26, październik 200823

technika Rys. 5. Schemat podłączenia pompy ciepła Buderus Logatherm WPS...K ze zbiornikiem buforowymi instalacją ogrzewania podłogowego; dolne źródło-poziomy wymiennik gruntowy.Pompy ciepła WPS...K mają wbudowany, wewnątrzobudowy, zasobnik na ciepłą wodę użytkową. Jeżeli zaśbędziemy tworzyć węzeł cieplny z pompą ciepła o większejmocy niż 11 kW, należy wówczas zastosować pompęciepła np. WPS17 z osobnym zasobnikiem na ciepłąwodę użytkową o symbolu SH450RW. Schemat takiegowęzła cieplnego pokazano na rysunku 6.Długoletnie doświadczenie naszej firmy w instalowaniupomp ciepła mówi, że wykonanie węzła cieplnegow oparciu o jeden z powyższych schematów gwarantujew pełni sprawne i niezawodne działanie pompy ciepła.Odstępstwa od tych schematów mogą skutkowaćniewłaściwą pracą pompy ciepła z uwagi na zbyt małyzład wody w instalacji grzewczej, niezachowanie wymaganego,nominalnego strumienia wody płynącego przezskraplacz pompy ciepła. W konsekwencji doprowadzi todo awaryjnego wyłączania się pompy ciepła lub pracypompy ciepła na zbyt wysokich parametrach temperaturowych,co będzie prowadziło do większego zużycianapędowej energii elektrycznej (zbyt wysokie ciśnienieskraplania).Równie ważnym elementem hydraulicznym jak buforw instalacji grzewczej, po stronie dolnego źródła ciepłajest rozdzielacz hydrauliczny. Najistotniejszą cechąkonstrukcyjną takiego rozdzielacza jest jego dużaśrednica hydrauliczna i odporność na niskie temperatu- Rys. 6. Schemat podłączenia pompy ciepła Buderus Logatherm WPS z zasobnikiem c.w.u., zbiornikiem buforowymoraz z instalacją grzejnikową; dolne źródło-poziomy wymiennik gruntowy.24Kurier numer 26, październik 2008

technikaRys. 7. Pompowy zestaw do napełniania.ry. Te dwa warunki spełnia jedynie materiał, który nosinazwę polietylen. Jego wytrzymałość porównywalnajest z wytrzymałością stali, zatem grubość ścianki ruryo wytrzymałości PN10 to zaledwie 4 mm, co sprawia, żeśrednica wewnętrzna jest duża, w przeciwieństwie do rurz PP-polipropyleny, których grubości ścianek są ogromnei wynoszą nawet 15 mm. Drugą ważną cechą jestwytrzymałość na niskie temperatury. Polietylen możewspółpracować z płynami o temperaturze –40ºC bezobniżenia jego wytrzymałości, w przeciwieństwie do PP,którego nie wolno stosować poniżej temperatury 0ºC.I w końcu cecha najważniejsza. Każdy rozdzielacz hydraulicznydolnego źródła ciepła powinien mieć możliwośćkontroli i regulacji natężenia przepływu płynuniezamarzającego przez poszczególne pętle wymiennika,czy to poziomego, czy pionowego. Kontrolę i regulacjęprzepływu można wykonać na różne sposoby, jednaknajłatwiejsze ze względów użytkowych jest zastosowanieodpowiedniej konstrukcji rotametrów. Bez żadnychprzyrządów elektronicznych każdy może sprawdzić wizualniei wyregulować przepływ przez poszczególne pętlewymiennika gruntowego. Taka wizualna kontrola jestbardzo ważna dla samego użytkownika, ponieważ maon możliwość okresowego sprawdzenia, czy wszystkiepętle wymiennika gruntowego (poziomego lub pionowego)pracują równocześnie, mówiąc inaczej, czyze wszystkich pętli wymiennika gruntowego w równymstopniu czerpiemy ciepło, czy może któraś z pętli jest zapowietrzona.Takie rozdzielacze hydrauliczne do instalacjidolnych źródeł ciepła są w ofercie fi rmy Buderus.Wraz z pompą ciepła Logatherm Buderus dostarczanyjest równie ważny element hydrauliczny do instalacjidolnego źródła ciepła, tzw. zestaw zaworów napełniających(zaznaczony na schemacie jako ZZN). Umożliwiaon instalatorowi w łatwy sposób napełnieniei odpowietrzenie instalacji dolnego źródła ciepła. Należytu wspomnieć, że napełnienie, a szczególnie odpowietrzenieinstalacji dolnego źródła ciepła nie należy dooperacji łatwych, podobnie jak ma to miejsce z odpowietrzenieminstalacji solarnej. Zestaw zaworów napełniającychi pompowy zestaw do napełniania umożliwiąłatwe i szybkie napełnienie nawet rozległej instalacjidolnego źródła ciepła.Powróćmy do analizy schematów ideowych węzłówcieplnych z pompami ciepła Logatherm. Kolejne schematystanowią jedynie powielenie dwóch poprzednichi wyposażanie ich w kolejne dodatkowe urządzenia. Narysunku 8. pokazano schemat węzła cieplnego z pompąciepła i dwoma obiegami grzewczymi o różnych temperaturachzasilania: niskotemperaturowym ogrzewaniempodłogowym, regulowanym trzydrogowym zaworemmieszającym i wysokotemperaturowym obiegiem grzejnikowym.Na rysunku 9. pokazano schemat węzła cieplnegoz pompą ciepła i dwoma obiegami grzewczymi o różnychtemperaturach zasilania oraz kotłem na paliwo stałepodłączonym do wężownicy bufora. Należy zwrócićtu uwagę na umiejscowienie czujnika temperatury pompyciepła GT1. Bezwzględnie musi być on zamontowa- Rys. 8. Schemat podłączenia pompy ciepła Buderus Logatherm WPS z zasobnikiem c.w.u., zbiornikiem buforowym,instalacją grzejnikową i instalacją ogrzewania podłogowego; dolne źródło-poziomy wymiennik gruntowy.Kurier numer 26, październik 200825

technika1 231 – widok ogólny rurociągów podłączonych do pompy ciepła2 – ogólny widok węzła cieplnego: pompa ciepła Buderus Logatherm, bufor i podgrzewacz c.w.u.3 – widok rozdzielacza dolnego źródła ciepłany wewnątrz bufora. Takie umiejscowienie tego czujnikagwarantuje wyłączenie pompy ciepła wówczas, gdy uruchomionyzostanie kocioł (kominek z płaszczem wodnym)i dodatkowy strumień ciepła będzie kierowany dobufora. Inne umiejscowienie czujnika GT1 może prowadzićdo wywołania awarii w pompie ciepła (awaria: wysokatemperatura powrotu) wówczas, gdy bufor będzierozgrzany do wysokiej temperatury, np. powyżej +60ºC,a pompa obiegowa P2 zacznie tłoczyć wodę o tak wysokiejtemperaturze na skraplacz pompy ciepła. Rys. 9. Schemat podłączenia pompy ciepła Buderus Logatherm WPS z zasobnikiem c.w.u., zbiornikiem buforowym,instalacją grzejnikową, instalacją ogrzewania podłogowego i instalacją kominkową lub na paliwo stałe; dolneźródło-poziomy wymiennik gruntowy.26Kurier numer 26, październik 2008

ozmowaRecepta na sukcesFirma Pana Ireneusza Gumiennego, Autoryzowanego Partnera Handlowego spółkiBuderus Technika Grzewcza od ponad 10 lat, rozpoczęła działalność w 1979 rokujako trzyosobowy zespół rzemieślniczy w Gutowie Wielkim. Obecnie zatrudniawykwalifi kowany 25-osobowy zespół, pozwalający realizować skomplikowane pracez wykorzystaniem najnowszych urządzeń, systemów hydraulicznych i centralnegoogrzewania. Przedsiębiorstwo dysponuje własnym serwisem w zakresie kotłowni, palnikówolejowych i grzewczych. Jest też jednym z najbardziej rozpoznawalnych przedsiębiorstwna terenie powiatu wrzesińskiego, laureatem wielu nagród branżowych. Firmę PanaIreneusza charakteryzuje duże doświadczenie zawodowe, determinacja, systematycznedokształcanie, fachowość, dokładność, zatrudnienie specjalistów i poprawne inwestycje,które to cechy pozwalają na przetrwanie każdej „burzy dziejowej” i umacniają pozycję fi rmyna trudnym rynku branży grzewczej. Firma „Gumienny” posiada własny serwis kotłowni,palników olejowych i gazowych, wyposażony w wysokiej klasy sprzęt kontrolno-pomiarowy.Posiada także uprawnienia Urzędu Dozoru Technicznego w zakresie montażu kotłów ikotłowni. W działalności na rzecz społeczeństwa lokalnego wspomaga dużą ilość imprezcharytatywnych, sportowych, rekreacyjnych, masowych. Bezpośrednio wspierai sponsoruje drużynę szkolną piłki koszykowej Zespołu Szkół w Otocznej, młodzieżowy klubkarate we Wrześni. Za działalność charytatywną otrzymała wiele wyróżnień i podziękowańod władz lokalnych i osób obdarowanych. Firma „Gumienny” prowadzi równieżprofesjonalnie swoją stronę internetową www.gumienny.pl, na którą zaprasza wszystkichzainteresowanych. Od 2005 roku fi rma Pana Gumiennego dysponuje Certyfi katem PN-ENISO 9001:2001. Firma „Gumienny” znajduje się w Węgierkach – 8 km od Wrześni i 15 kmod Słupcy przy starej trasie Konin-Poznań.28Kurier numer 26, październik 2008tekst:Katarzyna Bartz

ozmowaM.S.: Jak układa się współpraca firmy Gumiennyz poznańskim oddziałem Buderus TechnikaGrzewcza Sp. z o.o.?Maciej Słomiński: Panie Ireneuszu, jaka jestrecepta na sukces firmy instalatorskiej?Ireneusz Gumienny: Fachowość, doświadczenie,korzystanie z dobrych markowych produktów,współpraca z godnymi zaufania dostawcami, którzygwarantują wysoką jakość obsługi oraz oferująniezawodne urządzenia. Takim partnerem jest dlanaszej fi rmy od ponad 10 lat Buderus TechnikaGrzewcza Sp. z o.o.M.S.: Jak firma promuje się w regionie?I.G.: Firma Gumienny wspiera i stara się wspieraćorganizatorów mądrych i pożytecznych inicjatyw.Wszystko musi mieć jakiś cel, nie może być sztukądla sztuki. Wspieranie imprez o charakterze lokalnympromuje fi rmę w regionie. Poza tym najlepszą promocjądla fi rmy jest jej niezawodność i fachowość. To jestnajlepsza wizytówka fi rmy Gumienny.I.G.: Współpraca trwa już ponad 10 lat i układa siębardzo poprawnie. Buderus gwarantuje produktynajwyższej jakości, które doskonale sprawdzają sięw eksploatacji i gwarantują zadowolenie klienta.M.S.: Ale bez fachowej obsługi sam produkt niegwarantuje sukcesu i zadowolenia klienta, panieIreneuszu…I.G.: Staramy się, aby klient otrzymywał od nas usługinajwyższej jakości, rzeczywiście sam produkt niezapewnia klientowi spokoju i funkcjonującej instalacji,bardzo często wracają do nas klienci, którzy nabylimarkowy kocioł od mało profesjonalnego zakładuinstalacyjnego.M.S.: Panie Ireneuszu, bardzo dziękujemy zapoświęcony nam czas w tak gorącym okresiedla naszej branży i życzymy dalszych sukcesówhandlowych.I.G.: Bardzo dziękuję.Kurier numer 26, październik 200829

technikaDlaczego wartozadbaćo sporządzenieprojektu instalacjiogrzewczej?Wielu inwestorów uważa, że wykonanie instalacji ogrzewczej jestbardzo łatwe. Kupuje jakiś kocioł (często najtańszy), zdaje się na dobór grzejnikówdokonany przez sprzedawcę w hurtowni (na podstawie powierzchni użytkowejpomieszczeń), kupuje przewody o średnicach określonych „na oko” (z lepszymlub gorszym wyczuciem), a samą instalację wykonuje często „znajomy, kolega lubszwagier”. A to najprostsza droga do problemów z późniejszą eksploatacją instalacji,kosztami ogrzewania, dokuczliwymi hałasami powstającymi w instalacji ogrzewczej.Czasami nie udaje się już tego naprawić. Do tego, koszty naprawy błędów sązazwyczaj wyższe, niż poczynione w trakcie budowy oszczędności. W przypadkukotłowni wadliwe rozwiązania i niefachowe wykonawstwo mogą stanowić nawetniebezpieczeństwo dla użytkowników.30Kurier numer 26, październik 2008

technikatekst:Marian DolataNową instalację ogrzewczą lub modernizację instalacjiistniejącej wykonuje się na kilkadziesiątlat i dlatego warto zadbać o jej poprawnerozwiązanie i prawidłowe wykonanie, a to zapewnikomfort ogrzewania, niezawodność, niższe kosztyeksploatacyjne. Często cena skłania inwestora do korzystaniaz usługi tańszej, niekoniecznie lepszej jakościowo.Dobry rezultat daje starannie przygotowanadokumentacja projektowa oraz powierzenie wykonaniainstalacji wykonawcy z odpowiednimi kwalifikacjamii doświadczeniem. Inwestorzy często nie zdają sobiesprawy, że istnieją projektanci instalacji ogrzewczych,dowiadują się o tym dopiero podczas poszukiwaniapomocy, w celu usprawnienia niewłaściwie działającejinstalacji.Projekt budowlany budynku – wymagany dlauzyskania pozwolenia na budowę – zawierarozwiązania architektoniczne, obliczenia i rysunkikonstrukcyjne obiektu oraz zazwyczaj tylko opisowo(i bardzo ogólnikowo) – instalacje wod-kan-gazoraz ogrzewcze. Czyni to projekt tańszym, ale czy lepszym?Wielokrotnie zgłaszali się do nas, z prośbąo konsultację, inwestorzy z projektami budowlanymi,w których brakowało wskazania pomieszczeniazainstalowania kotła grzewczego (względnie o zbytmałej kubaturze), możliwości odprowadzania spalin,otworów i kanałów nawiewno-wywiewnych, danycho zapotrzebowaniu na moc cieplną do ogrzewaniabudynku. Gdyby w ramach projektu budowlanegopowstał projekt instalacji ogrzewczej, to w trakciebudowy możliwe byłoby uwzględnienie związanychz tą instalacją bruzd, otworów, wnęk grzejnikowych,przewodów spalinowych i wentylacyjnych, wymaganejewentualnej powierzchni dla podgrzewaczy wodyużytkowej oraz zasobników ciepła.Dlatego byłoby celowym, aby inwestorom uświadomićzalety i korzyści wynikające z opracowaniaprojektu instalacji ogrzewczej. Projektancitych instalacji posiadają stosowne uprawnienia budowlane,odpowiednią wiedzę i umiejętności, a swoim podpisemgwarantują prawidłowość opracowania projektu(odpowiadają za niego). Już w czasie wstępnej rozmowypomogą inwestorowi w wyborze najkorzystniejszegorozwiązania, z uwzględnieniem jego możliwościfinansowych. Dobrze działająca, prawidłowo zaprojektowanainstalacja, przy nieco mniejszym komforcieużytkownika, nie musi być droga (grzejniki naścienne,proste sterowanie termostatem, kocioł dwufunkcyjny).Bardziej zasobnym inwestorom projektant przedstawiwybór zespołu urządzeń do ogrzewania oraz przygotowaniaciepłej wody użytkowej: kocioł gazowy (olejowy)– kocioł na paliwo stałe (kominek) – podgrzewaczpojemnościowy wody użytkowej – instalacja słoneczna– pompa ciepła.Poniżej przytoczę niektóre sprawy, z którymi wielokrotniespotkaliśmy się w dziale technicznym firmy BuderusTechnika Grzewcza Sp. z o.o., które wskazują przedewszystkim na brak udziału projektanta instalacji ogrzewczejw procesie inwestycyjnym.Kurier numer 26, październik 200831

technikaStraty ciepłaJednym z podstawowych warunków prawidłowego działaniainstalacji ogrzewczej jest wykonanie jej na podstawieprawdziwych danych o budynku. Przede wszystkim,należy dobrze obliczyć straty ciepła! Służy do tegoPolska Norma, pozwalająca uwzględnić rzeczywisteprzegrody budowlane i ich właściwości oraz zapotrzebowanieciepła na wentylację. Pomyłka na tym etapie(lub pominięcie go) może skutkować niedogrzewaniempomieszczeń przy niskich temperaturach powietrzazewnętrznego oraz powodować zbyt wysokie kosztyogrzewania w stosunku do rzeczywistego zapotrzebowaniana ciepło. Niewłaściwym, choć często spotykanymsposobem, jest obliczanie strat ciepła wg wskaźnikówzapotrzebowania/m 2 powierzchni użytkowej. Błąd możesięgać kilkudziesięciu procent! Proszę sobie wyobrazićpomieszczenie o powierzchni użytkowej 20 m 2 , w kilkusytuacjach: z jedną ścianą zewnętrzną, z trzema przegrodamizewnętrznymi, pod dachem, zbudowane przed40-tu laty oraz obecnie (z dobrą izolacją): czy można zastosowaćten sam wskaźnik, np. 120 W/m 2 ? Zdecydowanienie! To jest nieprawidłowe, tak jak jeden rozmiarubrania nie przystaje do malca, młodzieńca i człowiekadorosłego; do człowieka szczupłego i korpulentnego.Obliczona wg tego wskaźnika moc kotła do ogrzewaniadomu o powierzchni 200 m 2 , wyniesie 24 kW. Dla budynkównajnowszych o dobrej izolacyjności ścian zewnętrznychta moc jest zawyżona.Dobór mocy kotłaPrawidłowe obliczenie zapotrzebowania budynkuna ciepło jest podstawą doboru mocy kotła. Niepotrzebneprzewymiarowanie kotła powoduje trudnościeksploatacyjne (szczególnie kotłów na paliwo stałe)oraz obniżenie całorocznej sprawności kotła.Dobór grzejnikówNiewłaściwe określenie strat ciepła powoduje nieprawidłowydobór grzejników (niedogrzewanie, przegrzewaniepomieszczeń). Zazwyczaj są one przewymiarowane,co skutkuje większym kosztem inwestycyjnym. Jeżeliw danym obiekcie przewymiarowano wszystkie grzejniki,to można skorygować to zmianą parametrów pracykotła. Jeżeli tylko niektóre – mogą wystąpić trudnościz regulacją instalacji. Grzejnikowe zawory termostatycznepowinny służyć głównie do hydraulicznego zrównoważeniainstalacji, a tylko w stopniu ograniczonym dozmniejszania strumienia przepływu czynnika grzewczegojako całości. Ograniczanie odbioru ciepła tylko postronie grzejników nie daje oszczędności paliwa.Średnice rurociągówNieprawidłowe średnice rurociągów instalacjiogrzewczej mogą być przyczyną szumów w instalacji.Przewody należy wymiarować tak, aby nie przekraczaćzalecanych prędkości przepływu wody grzewczej.Zbyt duże prędkości przepływu zmniejszajątakże żywotność rurociągów. Na przykład „Wytycznestosowania i projektowania wewnętrznych instalacjiz rur miedzianych” opracowane przez CentralnyOśrodek Badawczo-Rozwojowy Techniki Instalacyjnej„INSTAL” podają, aby prędkość wody grzewczej w przewodachmałych średnic nie przekraczała 0,3 m/s,a w przewodach większych od ø 28 mm nie powinnaprzekraczać 0,5 m/s.Dobór pomp obiegowychZły dobór pomp obiegowych c.o. Dość powszechnymbłędem, kłopotliwym w skutkach (hałas), jest zbytduże ciśnienie dyspozycyjne. Wysokość podnoszeniapompy obiegowej c.o. zależy wyłącznie od całkowitychoporów hydraulicznych obiegu grzewczego, a nie odwysokości geometrycznej instalacji!Naczynia wzbiorczeZabezpieczeniem instalacji c.o. są naczynia wzbiorcze(najczęściej zamknięte, membranowe). Ich zadaniemjest przejmowanie zwiększonej objętości zładu grzewczego,wskutek rozszerzalności wody grzewczej. Pojemnośćnaczynia wzbiorczego należy obliczać wgPolskiej Normy. Zbyt mała pojemność naczynia możepowodować ubytki wody ze zładu przez zawór bezpieczeństwana kotle (w układach zamkniętych) lub przezrurę przelewową (w układach otwartych – przy kotłachna paliwo stałe). Zdarza się, że pojemność membranowegonaczynia wzbiorczego zintegrowanego z kotłemnaściennym jest niewystarczająca dla danej instalacji(np. długie przewody). Wówczas na instalacji należyzabudować dodatkowe naczynie wzbiorcze.Właściwe pomieszczeniePomieszczenie zainstalowania kotła gazowego lubolejowego musi posiadać niezbędną kubaturę. RozporządzenieMinistra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r.wymaga, aby obciążenie cieplne służące do określeniawymaganej kubatury tego pomieszczenia nie byłowiększe niż 4650 W/m 3 (dla kotłów pobierających powietrzedo spalania z pomieszczenia). Zdarzało się, żeniedotrzymanie tego warunku było powodem zatrzymaniaodbioru kotłowni przez jednostkę kontrolną(np. Państwową Inspekcję Pracy).Właściwy montażNaściennych kotłów gazowych nie należy montowaćw pomieszczeniach mieszkalnych (m.in. zewzględu na instalację gazową z połączeniami gwintowanymi).Dla wyjaśnienia: kuchnie i łazienki, w świetleprzepisów Prawa Budowlanego, nie są pomieszcze-32Kurier numer 26, październik 2008

technikaniami „mieszkalnymi”. Odnośnie wyboru pomieszczeniazainstalowania kotła: lepiej zamontować gow kuchni niż w łazience, ze względu na korzystniejszewarunki pracy.Przewodypowietrzno-spalinowePrzez zewnętrzne ściany wolnostojących budynkówjednorodzinnych, zagrodowych oraz rekreacji indywidualnejnie wolno wyprowadzać indywidualnych koncentrycznychprzewodów powietrzno-spalinowych luboddzielnych przewodów powietrznych i spalinowychod kotłów gazowych z zamkniętą komorą spalania,jeżeli ich moc nominalna przekracza 21 kW. Miarodajnąwielkością jest moc nominalna, opisana na tabliczceznamionowej kotła; ograniczenie mocy kotła(o mocy nominalnej 24 kW) poprzez regulację serwisowądo poziomu poniżej 21 kW nie spełnia ww.warunku, zawartego w Rozporządzeniu Ministra Infrastrukturyz 12.04.2002 r.Kotły na paliwo stałeKotłownie z kotłami na paliwo stałe o mocy przekraczającej25 kW powinny posiadać oświetlenie naturalne,wydzielony skład paliwa oraz żużlownię. Kotłów napaliwo stałe nie wolno stosować w zamkniętych systemachogrzewczych (być może w niedalekiej przyszłościdojdzie do nowelizacji przepisów w tym zakresie).Przygotowanie c.w.u.Przy doborze urządzeń do przygotowania c.w.u.należy zawsze rozpoznać ilość jej punktów poboru.Kocioł dwufunkcyjny zapewni przyzwoitą dostawęc.w.u. co najwyżej dla 2-3 punktów poboru. Odległośćnajdalszego punktu od kotła nie powinna przekraczać8 m (w rozwinięciu). Przy większej ilości punktów poboru,chcąc zapewnić komfort korzystania z c.w.u.,należy stosować podgrzewacze pojemnościowe orazukład cyrkulacji c.w.u. Podgrzewacze należy dobieraćwg obliczonych uprzednio współczynników mocycieplnej N L. Współczynnik N Lpodgrzewacza (podanyw jego karcie katalogowej) powinien posiadać wartośćwiększą od współczynnika N L, obliczonego dla danejinstalacji c.w.u.Kotły gazowekondensująceCoraz większym zainteresowaniem cieszą się kotłygazowe kondensujące, charakteryzujące się większąsprawnością (do 108%), a tym samym mniejszymzużyciem gazu, co gwarantuje użytkownikom znaczneoszczędności. Należy jednak mieć na uwadze warunek,którego należy dochować, aby do zjawiskakondensacji w kotle dochodziło: temperatura wodygrzewczej powracającej do kotła nie powinna być wyższaniż 50°C. Taka temperatura wody grzewczej zapewnikondensację pary wodnej zawartej w spalinach(w dodatkowym wymienniku ciepła), dla których temperaturapunktu rosy = 52-54°C (przy gazie ziemnymzawierającym ok. 90% metanu). Im niższa temperaturawody powrotnej, tym więcej ciepła jest odbieranegoze spalin, a sprawność kotła wzrasta.Do współpracy z kotłem kondensującym najbardziejnadają się instalacje ogrzewania podłogowego lubz udziałem takiego ogrzewania. Niecelowe jest natomiastzastosowanie kotła kondensującego wyłączniedo podgrzewania wody użytkowej. Aby w pełniwykorzystać walory kotła kondensującego mającegowspółpracować z instalacją ogrzewczą z grzejnikaminaściennymi, należy przewidzieć niższe parametrypracy takiej instalacji, np. 55°/45°C. Należy jednakmieć na uwadze, że wymaga to zamontowania grzejnikówo odpowiednio większej powierzchni ogrzewalnej(wyższe koszty inwestycyjne).W naszym kraju istnieje jeszcze wiele instalacjiogrzewczych przewidzianych do pracy na parametrach90°/70°C (w okresie minionym projektowanotakże instalacje o parametrach 95°/70°C, a nawet100°/70°C !). Podłączając kocioł do takiej instalacji,uzyskamy kondensację w okresie sezonu grzewczegona poziomie tylko 40%, przy temperaturach powietrzazewnętrznego powyżej ok. +2°C. W tym przypadkunależałoby się zatem zastanowić nad celowością zastosowaniakotła kondensującego. Chyba że doszło(lub dojdzie w niedługim czasie) do termorenowacjibudynku, co pozwoli na obniżenie parametrów pracyinstalacji ogrzewczej. I tak np. przy parametrach70°/50°C kondensacja będzie możliwa w przeciągu90% czasu okresu grzewczego.Mam nadzieję, że opisane powyżej spostrzeżeniaskłonią inwestorów i część wykonawców do korzystaniaz usług projektantów instalacji ogrzewczych. Najczęściejkoszt opracowania projektu będzie niższy odniepotrzebnie zawyżonych kosztów inwestycyjnych instalacjiwykonanych bez projektu oraz od przyszłych,zawyżonych kosztów eksploatacyjnych. Należy zaznaczyć,że niektóre firmy instalatorskie również opracowująprojekty, a część z nich współpracuje na stałez projektantami, wg formuły: „… co cesarskie, cesarzowi”.Chodzi o to, aby wszystkie walory nowoczesnychurządzeń dostępnych na rynku instalacyjnym,wykorzystać jak najlepiej ku zadowoleniu inwestorów.Zadowolony z dobrze działającej instalacji inwestorz reguły jest źródłem nowych zleceń.W razie potrzeby kontakt z projektantami ułatwią Państwudoradcy ds. projektowania w oddziałach naszejfirmy – Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. – w całejPolsce.Kurier numer 26, październik 200833

technikaInstalacje c.o.zrealizowaneprzez naszychAutoryzowanychPartnerówHandlowychBuderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. od początkuswej działalności, t.j. od maja 1994 r., jest wyłącznymsprzedawcą w Polsce urządzeń grzewczych markiBuderus, największego na świecie producentakotłów żeliwnych. Ponadto w naszej ofercie znajdująsię stalowe kotły grzewcze, pojemnościowepodgrzewacze wody użytkowej, stalowe grzejnikipłytowe, pompy ciepła oraz kolektory słoneczne,a wraz z nimi – niezbędny osprzęt. Każdy z tychproduktów posiada kilka (a nawet kilkanaście)typoszeregów, a te z kolei zawierają kilka różnychwielkości mocy cieplnej danego urządzenia. NasiAutoryzowani Partnerzy Handlowi mogą pochwalićsię dużą ilością realizacji na terenie calej Polski, obokzamieściliśmy niektóre z nich.Fot. 1-2 – kotły Logamax plus GB162 (moc 2x100 kW)w budynkach fabryki mebli BRW w Biłgoraju(wykonawca: firma Rakoczy; Lublin).Fot. 3-4 – kotły Logano G434 w budynku Urzędu Miasta w Rykach(wykonawca: firma Cholewa i Sp.; Końskowola).147Fot. 5 – kotły Logamax plus GB162 (moc 6x100 kW)w Zakładzie Produkcyjnym JOKO Cosmetics w Wołominie(projekt: Biuro Projektowo-Usługowe ELHAN Sp. z o.o.;mgr inż. Hanna Piasecka, tech. Bogdan Omilianowicz,inż. Tadeusz Rytel z Warszawy).Fot. 6 – kotły Logamax plus GB162 (moc 2x100 kW)+ zasobniki c.w.u. Logalux SU500 w budynku wielorodzinnymw Lublinie (wykonawca: firma Osterm; Lublin).Fot. 7-9 – kotły Logamax plus GB162 (moc 3x100 kW)+ instalacja solarna 18 kolektorów Vaciosol CPC12w budynku internatu Szkoły Ekonomicznej w Nałęczowie(wykonawca: firma Instad; Lublin).34Kurier numer 26, październik 2008tekst:Katarzyna Bartz

2 3technika568 9Kurier numer 26, październik 200835

aktualnościPompy Wilo– szkolenie w oddziale Buderus Poznańtekst:Sylwia Bogdaniuk26 września 2008 r. wraz z początkiem jesiennej aury spotkaliśmy się w oddziale Buderus Poznańprzy bigosie i pieczonej kiełbasce, aby omawiać możliwości i sposoby zastosowania pomp Wilo.Pogoda sprzyjała, piękne słońce zachęcało do przesiadywania w ogródku fi rmowym, gdzie informacjeo produktach i modele pracujących pomp mieszały się ze smakowitymi zapachami!Pompy Wilo Stratos ECOPompy Wilo podczas pracy demonstrował pracującyukład pomp Stratos ECO i tradycyjnej RS 25/6. Potencjalnaredukcja kosztów energii przy zastosowaniu pompyStratos ECO z płynną regulacją obrotów, w stosunkudo stałoobrotowej pompy standardowej, może sięgaćnawet 80%! Pompa ta posiada klasę energetyczną A!Można to było obserwować na pracującym modelu! Dlaużytkownika oznacza to oszczędności rzędu ok. 282 złrocznie! Kwota ta niewątpliwie powiększy się w kolejnychlatach, jeśli weźmiemy pod uwagę nieunikniony wzrostkosztów energii.Tajemnica sukcesu pomp typu Stratos/Stratos ECO kryjesię w nowatorskich rozwiązaniach technicznych zastosowanychdo ich budowy. Przede wszystkim właśniew tych pompach po raz pierwszy użyto silnika synchronicznegoz komutacją elektroniczną (ECM) wyposażonegow wirnik z magnesu trwałego. Kolejną innowacją jest zastosowanienowej tulei rozdzielającej stojan od wirnika. Nie-Wilo Stratos ECOmetaliczny materiał użyty do jej budowy zmniejsza stratyw polu magnetycznym, czego wynikiem jest dalsze zwiększeniesprawności.Wszystkie pompy typoszeregu Stratos/Stratos ECO standardowozostały wyposażone w izolację cieplną korpusu,zapobiegającą wydzielaniu się ciepła do otoczenia elektronikipompy, co znacznie wydłuża czas ich eksploatacji.Dodatkowo pompa Stratos ECO, dzięki trzykrotnemuzwiększeniu momentu rozruchowego, gwarantuje łatwyrozruch na początku każdego kolejnego sezonu grzew-36Kurier numer 26, październik 2008

aktualnościczego. Dla jeszcze większego komfortu i bezpieczeństwaużytkownika, w pompie zainstalowano system deblokady(tzw. ABS – Anti Blocking Software), który uaktywnia sięautomatycznie w sytuacji zablokowania się wirnika, wprawiającgo w mikrodrgania, które rozbijają przyczynę awarii– kamień kotłowy. Potwierdzeniem tego są wyniki testówpomp obiegowych przeprowadzonych przez niezależnąniemiecką fundację konsumentów Warentest, w którychpompa Wilo-Stratos ECO zajęła zdecydowanie pierwszemiejsce, wyprzedzając pod względem zużycia energiikonkurencyjne urządzenie aż o 20%!Pompy Wilo-SmartNa szkoleniu mówiło się też o pompie Wilo-Smart! Jest tonowa generacja Wilo-Smart (klasy energetycznej B), którazapewnia dużo wyższy komfort i wygodę użytkowanianiż jej dotychczasowe standardowe odpowiedniki. Całkowicieeliminuje hałas związany z przepływem, a dzięki wielofunkcyjności,poza swoim typowym przeznaczeniem,może być stosowana nie tylko w systemach grzewczych,ale również w systemach ogrzewania podłogowego i klimatyzacji.A co najważniejsze – znacznie redukuje kosztyzużycia energii elektrycznej! Zastosowana w niej funkcjaautomatycznego sterowania oparta na elektronicznymukładzie, najnowocześniejszym silniku oraz technologiihydraulicznej – w porównaniu z pompami tradycyjnymi– pozwala osiągnąć oszczędności energii na poziomieaż 50%. Pompa obiegowa Wilo-Smart przeznaczona jestdo przetłaczania cieczy w systemach rurociągów. Stosujesię ją do wymuszania obiegu wody grzewczej, zarównow modernizowanych instalacjach c.o., jaki i tych nowowyposażonych w zawory termostatyczne!Pompa ta wyposażona jest również w silnik bezdławnicowy– odporny na prąd przy zablokowaniu. Przetłaczanaciecz smaruje i chłodzi łożyska ślizgowe oraz rotor,dlatego zabezpieczenie silnika nie jest potrzebne, ponieważnawet maksymalny prąd przeciążeniowy nie jestw stanie go uszkodzić. Dodatkowo zastosowany w niejAnty – Blokujący System ułatwia rozruch w kolejnych sezonach,efektem czego jest znaczne wydłużenie jej żywotności.Wilo-Smart posiada również automatycznąregulację! Niewątpliwą zaletą pomp Smart jest ich cena –porównywalna z cenami standardowych pomp RS!Wilo-Smartwykrywania przegrzewu umożliwiają przeprowadzenieokresowej dezynfekcji termicznej, utrzymując całąinstalację w czystości! System elektroniczny urządzeniasamoczynnie rozpoznaje podgrzanie i załączapompę, niezależnie od ustawienia zegara sterującego.W ten sposób dezynfekuje się termicznie nie tylko wodęw podgrzewaczu, ale też całą instalację, eliminującniepożądane bakterie.Dwie kolejne funkcje pozwalają znacznie zredukowaćkoszty użytkowania pompy Wilo Z15 TT. Za pomocąpierwszej funkcji sterowania czasowego, można zaprogramowaćtrzy czasy załączania pompy i trzy wyłączania,oszczędzając w ten sposób energię. Druga,zabezpieczająca przed zablokowaniem, chroni ją przedawariami wynikającymi z odkładania się kamienia kotłowego.Czyli nawet wtedy, gdy pompa Z 15 TT zostaniewyłączona za pomocą sterownika czasowego, samoczynniebędzie uruchamiana co 60 minut na 10 sekundpracy, aby zapobiec zablokowaniu wirnika.Tak płynęły rozmowy w jesiennym słoneczku, przy poczęstunku.A przecież jeszcze nie wszystko omówiliśmy!Wilo posiada również pompy do systemów solarnychWilo-Star ST, nową serię pomp Wilo-Star RSG, specjalniezaprojektowaną, aby spełnić wymagania hydraulicznychsystemów wykorzystujących energię geotermalną.Będziemy to omawiać w miłej atmosferze już na następnychspotkaniach Buderus Wilo!Pompy Wilo Z15 TTNa spotkaniu Wilo Buderus mówiliśmy o komforciew domu. Czy można go sobie wyobrazić bez ciepłejwody użytkowej? Pomaga go osiągnąć pompa WiloZ15 TT. To rewelacyjna pompa! To optymalne rozwiązaniew instalacjach wody pitnej, ponieważ pompata nie tylko skraca do minimum czas oczekiwania nawypływ wody z punktów czerpalnych, ale też dziękizainstalowanemu zegarowi sterowania czasowego pozwalaznacznie zaoszczędzić energię, a tym samym– zredukować koszty eksploatacji. Odpowiedzialny zautrzymanie stałej temperatury termostat oraz funkcjaWilo Z15 TTKurier numer 26, październik 200837

sportSportowe pasje Buderusa38Kurier numer 26, październik 2008tekst:Katarzyna Bartz

sport„Witaj w Klubie– w tej grze liczy się każdy”Nasi klienci nie kupują zwykłego produktu, lecz kupują niezwykłą markę – Buderus. Oznaką silnej marki,jaką Buderus cieszy się na polskim rynku, są rosnące z roku na rok wyniki sprzedaży. Firma umacnia swojąpozycję poprzez najbardziej efektywne narzędzia komunikacji oraz promocji. Ogromne znaczenie odgrywatutaj wysoka jakość produktów, techniczna precyzja urządzeń Buderus, niezawodność w dostawach,profesjonalni handlowcy, pokazy branżowe, pozytywne opinie wyrażane przez klientów, inicjatywyodpowiedzialności społecznej oraz sponsoring. Firma Buderus na wszystkich tych polach nie ma sobierównych, co stanowi o jej przewadze konkurencyjnej w segmencie urządzeń grzewczych.Wspieranie wielu inicjatyw sportowych – przypomnijmychociażby drużynę koszykarską Kotwica Kołobrzeg czyteż znany wszystkim Buderus Marathon Club – to wyrazidentyfikacji firmy ze skojarzeniami, jakie niesie ze sobąsport – przełamywanie barier, własnych ograniczeń orazsłabości, pasja współzawodnictwa i walki, pozytywnaenergia, optymizm, poczucie przynależności do grupy.Spójność i konsekwencja w sponsoringu sportowymstanowi jeden z podstawowych elementów wiarygodnegowizerunku firmy Buderus. Już w ubiegłym roku uwagęfirmy zwrócił niezwykły zespół Grot Gorawino. Wykazał sięon ogromną odwagą i determinacją, która pozwoliła muwyróżnić się w regionie i doprowadziła do spektakularnegosukcesu. Historia drużyny sięga lat siedemdziesiątych. Poupadku Państwowych Gospodarstw Rolnych, wówczasLudowy Zespół Sportowy, został włączony do drużynyz sąsiedniej wsi z powodu braku dotacji. Przez prawiekilkanaście lat w Gorawinie nie było żadnego zespołu,dopóki z inicjatywy panów: Zbigniewa Piaseckiego,Jacka Wróblewskiego oraz Jarosława Żmudzia, naposiedzeniu społeczności gorawińskiej nie podjęto decyzjio reaktywowaniu drużyny. Entuzjazm był niesamowity.Ustalono statut, rozpoczęły się prace modernizacyjneboiska. Z niecierpliwością oczekiwano 30 sierpnia 2007roku, startu w rozgrywkach o Mistrzostwo B klasy okręgukoszalińskiego. Ogromne zaangażowanie piłkarzy – równieżze starej doświadczonej kadry – zmobilizowało większośćmieszkańców Gorawina do pomocy w przygotowaniach.Nic dziwnego, skoro spośród dwudziestu czterechzawodników tylko dwóch pochodzi z innej miejscowości!W czynie społecznym, przez pana Krzysztofa Macieszynaoraz Tomasza Szymanka, zostały postawione szatnie.Efektem tej pasji sportowej był awans drużyny do klasy A,dwadzieścia jeden wygranych meczów, a tylko trzy remisyoraz dwie przegrane! Zespół piłkarzy oraz kibicówz Gorawina łączą silne i trwale relacje, które przejawiająsię w organizowaniu wspólnych imprez lokalnych, np.dożynek. Spółka Buderus Technika Grzewcza wspieradziałalność Grot Gorawino od roku. Nigdy nie ograniczasię ona bowiem tylko do sprzedaży produktów czy usług,lecz wskazuje również obszary i możliwości pomocnew stworzeniu własnego stylu życia. Wzbudzamy zapałi pasję wśród obecnych i przyszłych posiadaczyurządzeń marki Buderus, którzy poprzez taki wybórwyrażają swoją indywidualność. Trzymamy kciuki za GrotGorawino i podobne im drużyny sportowe, emanującetak niesłychanym i godnym naśladowania duchemsportowym. Życzymy również awansu do wyższej klasyrozgrywek. W tej grze liczy się każdy zawodnik, tak samojak każdy klient jest ważny dla firmy Buderus!Kurier numer 26, październik 200839

technikaNie tylko„duży może więcej”nowa, kondensacyjna,kompaktowa centrala grzewczaLogamax plus GB152 T[zalety:]Ekstremalnie mała powierzchnia potrzebna nazainstalowanie kotła z wydajnym podgrzewaczem.Nowoczesny i niekonwencjonalny wygląd zewnętrzny.Ukrycie pod i ewentualnie za obudową wszystkich połączeńhydraulicznych i elektrycznych.Wysoka sprawność do 108%, przyczyniająca się dominimalizacji zużycia gazu i obciążenia środowiska.Możliwość wyboru aż czterech pojemności podgrzewacza(83, 120, 150 oraz 170 litrów).Współpraca zarówno z najnowszym systemem regulacyjnymLogamatic EMS oraz z elastycznym systemem regulacyjnymLogamatic 4000 dla rozbudowanych instalacji ogrzewczych.Wewnątrz kotła GB152 T 170 kompletne wyposażeniedla solarnego wspomagania podgrzewania ciepłej wodyużytkowej ze zintegrowanym sterowaniem tym procesem.40Kurier numer 26, październik 2008tekst:Robert Małaczek

technikaCzy urządzenie grzewcze, jakim jest kocioł, zawsze musi swoim wyglądemprzypomninać tak zwany „piec”? A jeśli użytkujemy oddzielny, pojemnościowypodgrzewacz ciepłej wody – potocznie nazywany „bojlerem” – czy musi temutowarzyszyć plątanina wszędobylskich rur?Odpowiedź brzmi: nie zawsze. A konkretniej: jeśli zastosujemy kompaktowy kociołLogamax plus GB152 T odpowiedź na oba wcześniej zadane pytania z całąpewnością jest przecząca.Konstrukcja kotła kondensacyjnego Logamaxplus GB152 T jest odmienna ze względu nawbudowany i podłączony wewnątrz (bynajmniejnie symbolicznych wymiarów) podgrzewaczciepłej wody użytkowej. Ogólnie większośćistotnych elementów kotłowni znalazła się wewnątrzurządzenia. Pod zgrabną, lakierowaną na biało metalowąobudową oprócz samego kotła i podgrzewaczaukryto wiele podzespołów oraz wszystkie połączenia hydraulicznei elektryczne pomiędzy nimi. Są tam połączonewewnątrz: kocioł, podgrzewacz, naczynie wzbiorczecentralnego ogrzewania, zawór przelewowy, zawór bezpieczeństwac.o, zawór przełączający, pompa kotłowa,cyfrowy sterownik bazowy, syfon dla kondensatu i wielepomniejszych elementów, a w przypadku wersji solarnej– dodatkowo moduł sterujący, pompa, naczynie wzbiorczei armatura obiegu solarnego. I właśnie ze względuna to, iż jest to gotowy do włączenia w instalację zespół,pozwalamy sobie na nazywanie tego urządzenia centralągrzewczą. Ale prawdziwą niespodzianką jest wyglądkompaktowej kotłowni Logamax plus GB152 T, bardziejprzypominający nowoczesną lodówkę niż kocioł grzewczy.Dowolność wyprowadzania króćców kotła z prawejlub lewej strony, do góry lub bezpośrednio do tyłuw celu podłączenia wyłącznie niezbędnych rur gwarantujemożliwość ich łatwego uporządkowania i ukrycia.Można przy tym maksymalnie wykorzystać dostępnąprzestrzeń, ustawiając centralę grzewczą w wybranymnarożniku pomieszczenia oraz dosuwając ją aż dościany. Jest to możliwe w wyniku wytężonej pracy konstruktorów,która zaowocowała dostępnością istotnychpodzespołów urządzenia od przodu. Jeśli więc „wstawimykocioł do kąta”, osoba prowadząca czynności konserwacyjno-serwisowenie będzie się czuła, jakby swojąpracę wykonywała na łodzi podwodnej. Dzięki wspomnianymkonstruktorom unikniemy „niewyszukanego”języka i/lub zdemolowania okolicy wokół kotła przy próbiewyciągania elementów centrali w celu ich konserwacjiczy wymiany. Dodatkowo warto zaznaczyć fakt, żeumieszczono kocioł bezpośrednio nad podgrzewaczem– to kolejna oszczędność miejsca przy zachowaniu tekst: nowoczesneji estetycznej formy. Robert MalaczekKurier numer 26, październik 200841

technikaBudowa centrali grzewczej Logamax plus GB152 T– „co tam w środku gra?”1514131211109Wybrane elementy i zespoły kotła kondensacyjnegoLogamax plus GB152 T:1 − kształtka wylotowa spalin,2 − wentylator,3 − armatura gazowa,4 − dysza Venturiego,5 − pompa obiegowa,6 − sterownik bazowy Logamatic BC10,7 − moduł obsługowy RC35 (wyposażenie dodatkowe),8 − pojemnościowy podgrzewacz c.w.u. z izolacją cieplną,9 − drzwi kotła,10 − wymiennik ciepła z rur żebrowanych SpirAL z palnikiemprętowym z płomieniem powierzchniowym(zamknięty zespół urządzeń),11 − elektroda jonizacyjna,12 − zabezpieczenie przed przekroczeniem temperaturymaksymalnej STB (niewidoczne),13 − żarowa elektroda zapłonowa,14 − odpowietrznik automatyczny,15 − ogranicznik temperatury.12345678Modulujący w dół aż do 25% mocy(kocioł 24 kW) palnik ze zmieszaniemwstępnym wykonano ze stali szlachetnej.Spalać w nim można wszystkie powszechnew Polsce gazy, to jest zarówno gaz ziemny E, L WczyL S, jak też gaz płynny propan. Spalanie tak różnych paliwumożliwia sprawdzony i efektywny układ mieszaniagazu i powietrza KombiVENT. Składa się on z wentylatora,armatury gazowej, dyszy gazowej oraz dyszy Venturiegoi pozwala utrzymać stałą i wysoką wartość CO 2w pełnym zakresie modulacji. Efekt: wysoka sprawnośći niskie obciążenie środowiska substancjami szkodliwymi.Dla bezpiecznej pracy płomień kontrolowany jest tujonizacyjnie. Praktycznie bezgłośny zapłon wysokometanowegogazu zapewnia żarowa elektroda zapłonowa.Wymiennik ciepła działający na zasadzie przeciwprądowejwymiany ciepła zbudowany został z rur użebrowanychSpirAL wykonanych ze specjalnego stopualuminiowego. Aluminium, jak wiadomo, świetnie przewodziciepło, a jego domieszki stopowe dają odpór korozjipowodowanej kwaśnym kondensatem. Centraladostępna jest w dwóch zakresach mocy nominalnej16 i 24 kW ze znacznie poprawiającą komfort funkcjąBOOSTER. Funkcja ta polega na zwiększeniu mocypodgrzewania ciepłej wody odpowiednio do 19 i 28 kWw celu maksymalnie szybkiego jej przygotowania. Żebytakie zwiększanie mocy było możliwe, celowo dodanojeden zwój rury użebrowanej wymiennika. Ciepła wodamoże być w zależności od przewidywanego zużyciaprzygotowana w podgrzewaczu wężownicowym o pojemności120 l (tylko 16 kW) lub 150 l czy też poprzezwymiennikowy system ładowania w zasobniku83 l (tylko 24 kW), a przy zastosowaniu wersji solarnej– w podgrzewaczu 170 l (tylko 24 kW). Każdy podgrzewaczchroniony jest przed korozją wysokohigienicznątermoglazurą DUOCLEAN MTK marki Buderus orazanodą magnezową. Wszystkie wewnętrzne rurociągiciepłej wody użytkowej wykonano bez użycia miedzi.Nie trzeba więc likwidować często występującychw instalacjach wodociągowych rur ze stali ocynkowanej,które – jak wiadomo – mogą ulegać korozji elektrochemicznejw obecności miedzi. Przy tym urządzeniunie ma też konieczności wychwytywania kondensatuspływającego z przewodów komina (stal szlachetna)do wnętrza kotła. Nowoczesna konstrukcja wewnętrznejczęści odprowadzania spalin sprowadza kondensat podzespół palnika i wymiennika, omijając elementy wykonanez innych stopów niż komin. Nie ma więc kłopotówz gromadzeniem osadu w syfonie. Jednym słowem instalacjatego maksymalnie zmontowanego i sprawdzonegow fabryce zespołu urządzeń, jaki stanowiLogamax plus GB152 T, jest znacznie uproszczona,a zadowolenie użytkownika z wizualnych walorów całości– zagwarantowane.42Kurier numer 26, październik 2008

technikaSchemat funkcjonalnyLogamax plus GB152-16 T120, GB152-24 T120/T150Schemat funkcjonalnyLogamax plus GB152-24 T83 SSchemat funkcjonalnyLogamax plus GB152-16 T170Kurier numer 26, październik 200843

aktualnościMaraton tańcatekst:Katarzyna BartzWszyscy wiemy, jak wiele satysfakcji zapewnia praca charytatywna. Na tej podstawie zrodził się pomysłfantastycznej i niezapomnianej imprezy kulturalnej w Tarnowie – pomysł Pierwszego Maratonu TańcaTowarzyskiego. Maraton Tańca Towarzyskiego organizowany w Tarnowie to niezwykły maraton tańca,w którym tylko należy wytrwać do końca na parkiecie, to profesjonalny i elegancki turniej, będącyniezapomnianym widowiskiem. Celem maratonu tańca była: popularyzacja tańca towarzyskiego jako formyzabawy, rekreacji, prezentacja szerokiej publiczności jego walorów artystycznych, konfrontacja umiejętnościpar tanecznych oraz spotkanie towarzyskie osób o wspólnych zainteresowaniach.PKFB – Polskie Konsorcjum Firm Budowlanych– to zaufany i doświadczony Autoryzowany PartnerHandlowy spółki Buderus Technika Grzewcza, dlategooddział naszej spółki w Krakowie chętnie wsparł pasjęi działania właściciela fi rmy nagrodami w MaratonieTańca oraz wspomógł w ten sposób promocjęnaszej marki przy okazji tak ważnego wydarzeniakulturalnego w Tarnowie. Dodajmy jeszcze do tego,że szef fi rmy jest miłośnikiem tańca towarzyskiego(sam osiągnął ósmy stopień Kursu Tańca). Taniec wPolsce staje się coraz bardziej popularny za sprawąwszechobecnych w naszym życiu mediów. MaratonTańca to doskonała okazja spędzania czasu wolnegoprzy zabawie, którą organizuje nasz partner handlowy,a nam daje to możliwość zaprezentowania naszejmarki klientom końcowym i to z tak dobrej strony!Dzięki inicjatywie PKFB mieliśmy możliwość promocjiproduktów marki Buderus w Tarnowie, w tak ważnymprzedsięwzięciu kulturalnym. Polskie KonsorcjumFirm Budowlanych specjalizuje się w branży technikagrzewcza i wodno-kanalizacyjna, w Polsce działa od1999 roku. Firmę prowadzi absolwent FachoberschuleBochum (Niemcy) o specjalności: monter instalacjigrzewczych i gazowych. Dewizą fi rmy jest fachowość,dokładność i zadowolenie klienta. Polskie KonsorcjumFirm Budowlanych to również zrzeszenie wirtualneskupiające wokół siebie fi rmy z całej branży budowlanej,producentów, hurtownie, składy budowlane, media,prasę, organizatorów targów i innych. Celem zrzeszeniajest reklama i promocja poprzez stronę internetową,która cieszy się dużą oglądalnością, w ponad 36krajach świata, na 5 kontynentach oraz w ponad 50miastach w Polsce. W wachlarzu usług znajdują się:instalacje grzewcze, ogrzewanie ścienne i podłogowe,instalacje wodne, instalacje kanalizacyjne, instalacjesanitarne, wellness. Firma zapewnia kompleksoweinstalacje w: domkach jedno- i wielorodzinnych,mieszkaniach, rezydencjach, willach, pensjonatach,hotelach, domach wczasowo-rekreacyjnych, halachprodukcyjnych i handlowych, sklepach, minimarketach,supermarketach i wielu innych.44Kurier numer 26, październik 2008

Czas na relaks......niech inni się martwią

[ Buderus ][Infomobile Buderus w akcji[ Powietrze ][ Woda ]Buderus NEWSLETTER[ Ziemia ]Informujemy, że do dyspozycji Dyrektorów Oddziałów Buderus pozostaje: infomobilVW Crafter (prawo jazdy kat. B) wyposażony w instalacje grzewcze wykorzystująceodnawialne źródła energii oraz pracującą instalację solarną, a także Mercedes-Benz,(prawo jazdy kat. C) wyposażony w kotły na paliwa stale, które ułatwią Państwu prezentacjęi promocję urządzeń naszej firmy.Lista wyposażenia infomobilu Mercedes-Benz:Kocioł Logano G125 BE 17 kWz zasobnikiem LT 135Kocioł Logano G211 20 kWKocioł Logamax plus GB022Kocioł Logamax U024K 24 kWKocioł Logamax U054 24 kWKocioł Logano S111 20 kWKocioł Funke KW na eko-groszekKocioł Funke Logica 20 kWGrzejnik stalowy, płytowy Logatrend22/600/800Podgrzewacz c.w.u. Logalux S120Wszystkich Państwa zainteresowanychwykorzystaniem naszych mobilnychstoisk wystawienniczych, które ułatwiąprezentację możliwości modernizacjiurządzeń grzewczych i zainteresująpotencjalnych klientów zakupem najnowszychrozwiązań techniki grzewczej,zapraszamy do skorzystania z możliwościwynajęcia samochodów wystawowychna ważne dla Państwa imprezy regionalne(np. targi, dni miasta itp.).Prosimy o zgłaszanie zapotrzebowania nanasze infomobile bezpośrednio do Dyrekoraswojego Oddziału Buderus TechnikaGrzewcza.W razie pytań prosimy o kontakt:Katarzyna Bartz, Dział marketingu, tel.: +48 61 81 67 141, fax.: +48 61 81 67 145, e-mail: kbartz@buderus.plWyposażenie Infomobilu Mercedes-BenzLista wyposażenia infomobilu VW Crafter:Podgrzewacz Logalux SM 300, białyKolektor próżniowy Vaciosol – 6 rur 1,28Kolektor słoneczny płaski SKN 2.0Grupa pompowa z pompą elektronicznąUper 25/80 GB162 – 80/100 kWKocioł kondensacyjny GB162 – 80 kWKocioł kondensacyjny GB022 – 24 kWKocioł kondensacyjny GB152 – 24 kWKocioł Logamax U052 – turbo 24 kWSterownik RC20 EMSSterownik RC30 EMSPompa ciepła WPS 50IKlimatyzator Split GE107 plus pilotZestaw telewizor Samsung LE23R71Bwraz z przenośnym DVD typ F5 plus 2 pilotyCiepło jest naszym żywiołemBuderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. 62-080 Tarnowo Podgórne, ul. Krucza 6 KRS: 0000185879; XXI Wydział Gospodarczy KRS Sądu Rejonowego w Poznaniu NIP: 778-00-22-221 Kapitał zakładowy: 9 800 000 PLN

[ Powietrze ][ Woda ][ Ziemia ][Buderus NEWSLETTER[ Buderus ]Buderus w centrach handlowychZ inicjatywy Pana Prezesa, dnia 1 września 2005 podjęta została decyzja o utworzeniu stoisk wystawienniczych firmyBuderus Technika Grzewcza w centrach handlowych. Rezygnując z imprez targowych, które przestały przynosićoczekiwane efekty, zdecydowaliśmy się na innowacyjną formę prezentacji naszych produktów w centrach handlowych(M1, Auchan, Tesco, Real, Geant).Stoiska wystawiennicze marki Buderusmają ułatwić pozyskanie nowych, zainteresowanychklientów oraz pełnić funkcję informacyjną.Klienci odwiedzający naszestoiska uzyskują wyczerpujące odpowiedzina wszystkie pytania, fachowa obsługastoisk w postaci naszych instalatorów służyradą i doświadczeniem. Najistotniejszą zaletąnaszych stoisk w centrach handlowychjest bezpośredni kontakt z klientem, przyszłyminwestorem, najczęściej właścicielemdomku jednorodzinnego. Jesteśmyw ten sposób jeszcze bliżej klienta i jego potrzeb,na bieżąco możemy reagować na potrzebyrynku. Oferujemy zapoznanie sięz gamą produktów w miłej, profesjonalnejatmosferze. Nasi instalatorzy od początkuistnienia stoisk chętnie korzystają z tej formyreklamy swojej firmy.Ministoiska Buderus – tożsamość wizualna markiPomyśl o swoim wizerunku na imprezachmasowych, np. targach, wystawach, szkoleniachitp. W uzgodnieniu z Dyrektorem Oddziałuudostępniamy bezpłatnie ministoiskaBuderus. Aranżacja naszych ministoisk zgodnajest z całym naszym systemem budowaniatożsamości wizualnej firmy. Odwiedzającychnasze siedziby przyciąga estetyka wykonaniai funkcjonalność oraz łatwo identyfikowanysymbol marki Buderus, od lat kojarzony z rzetelnością,doświadczeniem, profesjonalizmemi solidnością w branży grzewczej.Oklej samochód za 50% cenyJeżeli myślisz o oklejeniu swojegosamochodu, skorzystaj z niepowtarzalnejokazji i złóż zapotrzebowanieu Dyrektora Oddziału,a sfinasujemy do 50% wszystkichkosztów. Szczegóły oferty możnauzyskać w dziale marketingu.Ciepło jest naszym żywiołemBuderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. 62-080 Tarnowo Podgórne, ul. Krucza 6 KRS: 0000185879; XXI Wydział Gospodarczy KRS Sądu Rejonowego w Poznaniu NIP: 778-00-22-221 Kapitał zakładowy: 9 800 000 PLN

sportKotwica Kołobrzegsezon 2008/200948Kurier numer 26, październik 2008

sportZ nowyminadziejami!Rozpoczął się kolejny sezon w koszykarskiejekstraklasie. Wśród 15 najlepszych klubów w krajujest także kołobrzeska Kotwica − od wielu latwspierana przez Spółkę Buderus. Kołobrzeżaniewystępują w najwyższej lidze od czterech sezonów, alewspółpraca z Buderusem sięga jeszcze wcześniejszychlat, gdy Czarodzieje z wydm grali w 1. lidze.Poprzedni sezon był dla nadmorskiego klubu najlepszymw historii – Kotwica po raz pierwszy awansowała do fazy play-offi zakończyła rozgrywki na ósmym miejscu. Do obecnych rozgrywekkołobrzeski zespół przystąpił pod wodzą trenera SebastianaMachowskiego i jego asystenta Pawła Blechacza. Szkoleniowcygruntownie przebudowali skład drużyny, stawiając na młodych,perspektywicznych zawodników. Zespół tworzy jedenastukoszykarzy, a przedsezonowe sparingi pokazały, że jest to ambitnyi zgrany kolektyw. Kapitanem drużyny został Tomacz Cielebąk,który jako jeden z nielicznych pozostał z ubiegłorocznego składuKotwicy. Drugi sezon w barwach Kotwicy zagra także ulubienieckołobrzeskich kibiców – Sefton Barrett. Po rocznej przerwiepowrócił do Kołobrzegu wychowanek Kotwicy Paweł Kikowski,mający już na swoim koncie występy w reprezentacji kraju. Pozostalito nowi zawodnicy: Kevin Hamilon, Skip Mills, Drew Naymick,Brandon Crone, Piotr Stelmach, Dawid Przybyszewski oraz dwajwychowankowie Kotwicy 50: Dawid Bręk i Szymon Rduch. Tymsamym Kotwica jest jedynym klubem ekstraklasy, mającymw składzie aż trzech rodzimych koszykarzy. Zmiany nastąpiły takżewe władzach klubu. Do rozgrywek sezonu 2008/2009 Kotwicaprzystąpiła pod wodzą nowego prezesa, którym został p. JanuszMazur. Kołobrzescy kibice mają nadzieję, że będzie to bardzo dobrysezon dla ich klubu. Potwierdził to mecz inauguracyjny, w którymKotwica na własnym parkiecie pokonała jednego z pretendentówdo Mistrzostwa – Anwil Włocławek.Kurier numer 26, październik 200849

SZEROKA GAMA NOWYCH PRODUKTÓWDO KOTŁÓW NA OPAŁ STAŁY

Uchwyć promienie słońcaKolektory słoneczne BuderusSłońce jest życiem, a energia słoneczna – energią przyszłości.Każdego dnia świeci słońce, obdarowując nas ciepłem, światłem i energią.Energią, którą dzięki urządzeniom solarnym marki Buderus można bardzo łatwowykorzystać. Buderus bazuje na ponad 25-letnich doświadczeniachw technologii solarnej. Poszczególne elementy grzewczego systemu solarnegomarki Buderus to innowacyjna technologia i najnowocześniejsze tworzywa,perfekcyjnie dopracowane w najdrobniejszym szczególe.Ciepło jest naszym żywiołemBuderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. ul. Krucza 6, 62-080 Tarnowo Podgórnetel: +48 61 816 71 00, fax: +48 61 816 71 60e-mail: biuro@buderus.plwww.buderus.pl

Ujarzmij potęgęnatury i wygraj waacjew unezjiUjarzmij potęgę naturyPompy ciepła BuderusNatura jest wspaniałym dostawcą energii i zatrzymuje ciepło słonecznew ziemi a także w powietrzu. Pompy ciepła Buderus Logathermsą wspaniałym rozwiązaniem, by wprowadzić tę energię do Twoichczterech ścian i to prawie bezpłatnie, bo aż do 80% energii funduje natura!Pozyskiwanie ciepła dzięki pompom ciepła marki Buderus jest nie tylkooszczędne i wydajne, ale także wyjątkowo proste, a wszystko to dzięki30-letniemu doświadczeniu w technologii pomp ciepła.Ciepło jest naszym żywiołemBuderus Technika Grzewcza Sp. z o.o.Dział Odnawialne Źródła Energii – Piotr Jasiukiewicze-mail: piotr.jasiukiewicz@buderus.pltel. 058 340 15 00