plik pdf 14.39MB - Polska Izba Inżynierów Budownictwa

ZAREZERWUJTERMINSPIS TREŚCIna dobry początek...BAUMA30. Międzynarodowe SpecjalistyczneTargi Maszyn BudowlanychTermin: 15–21.04.2013 r.Miejsce: MonachiumKontakt: tel.: 22 620 44 15http://www.bauma.de/de/home.php41. Krakowskie Targi BudownictwaTermin: 19–21.04.2013 r.Miejsce: KrakówKontakt: tel.: 12 652 78 00, 12 65278 02http://www.centrumtargowe.com.plIII Tarnowskie Targi „DOMI OTOCZENIE” – Budownictwo,Wnętrza Salon Technik GrzewczychArtykuł sponsorowany Elementy murowe SILKA Tempo 95VADEMECUMGEOINŻYNIRIIPiotr Rychlewski Badania fundamentów głębokich na palach 97Natalia Maca, Jakub SierantZabezpieczenie głębokich wykopów w sąsiedztwieobiektów zabytkowych na budowie Muzeum Śląskiego102Artykuł sponsorowany Drgania i wstrząsy pod kontrolą 108VADEMECUM IZOLACJIBarbara Ksit, Michał Majcherek Właściwości akustyczne budowli 109Termin: 19–21.04.2013 r.Miejsce: TarnówKontakt: tel.: 033 873 21 9233 873 11 70biuro@promocja-targi.plXVIII Podhalańskie Targi BudownictwaTermin: 10–12.05.2013 r.Miejsce: Nowy TargKontakt: tel.: 33 873 17 06www.promocja-targi.plXIX Konferencja „Rynek EnergiiElektrycznej. Nowe regulacje prawnea rzeczywistość”Adam Malik, Łukasz Kukuryka,Zbigniew ŻerańskiGrzegorz KubickiNasuwka tunelu drogowego 111Nowoczesny system napowietrzania pożarowegow budynkach wielokondygnacyjnych116W biuletynach izbowych... 120Termin: 7–9.05.2013 r.Miejsce: Kazimierz DolnyKontakt: tel.: 517 268 440http://www.ree.lublin.plWOD-KAN 2013Międzynarodowe Targi Maszyni Urządzeń dla Wodociągów i KanalizacjiW następnym numerze„Metody odwadniania dróg w XXI wieku”– artykuł Katarzyny Gudelis-TaraszkiewiczW modernizacjach i remontach dróg warto wziąć pod uwagę możliwość stosowaniarozwiązań mieszanych: łączenie istniejących, tradycyjnych urządzeńz nowoczesnymi. Często rozwiązania nowej generacji z powodu ograniczeniado minimum kosztów eksploatacji są tańsze od tradycyjnych, a na pewnobardziej efektywne i bezpieczne dla urządzeń drogowych oraz kierowców.kwiecień 13 [105]Termin: 7–9.05.2013 r.Miejsce: BydgoszczKontakt: tel.: 52 376 89 21www.targi-wod-kan.plXVIII Konferencja Częstochowska„Konsekwencje zmian prawa zamówieńpublicznych w zamawianiu i realizacjirobót budowlanych”Termin: 9–17.05.2013 r.Miejsce: CzęstochowaKontakt: tel.: 22 622 13 4622 625 78 07http://www.wacetob.com.pl/5

samorząd zawodowyPiotr Narloch i Zygmunt MeyerNastępnie o wynikach XX sesji egzaminacyjnejna uprawnienia budowlane,która odbyła się na jesieni ubiegłegoroku, poinformował Kazimierz Szulborski,wiceprzewodniczący Krajowej KomisjiKwalifikacyjnej PIIB. Ogółem w krajuuprawnienia budowlane uzyskały2464 osoby, a tzw. zdawalność wyniosła86,37%. Najwięcej uprawnień budowlanychnadano w specjalności konstrukcyjno-budowlanej,następnie instalacji sanitarnychi w specjalności drogowej.Korzystając z uprawnień, jakie przysługująPolskiej Izbie Inżynierów Budownictwa,do opiniowania programówkształcenia realizowanych na uczelniachtechnicznych, przedstawicieleKrajowej Komisji Kwalifikacyjnej przystąpiąw tym roku w okresie wakacyjnymdo kontroli efektów kształceniaw obszarze budownictwa na tychuczelniach. Wyniki kontroli zaprezentujemyw czasie jesiennej sesji egzaminacyjnej– zapowiedział K. Szulborski.W czasie obrad zapoznano się takżez pracami zespołu ds. zakupu pomieszczeńdla Polskiej Izby InżynierówBudownictwa. Ostateczne propozycjezespół ma przedstawić na następnymposiedzeniu Krajowej Rady PIIB.Uczestnicy posiedzenia powołalizespół ds. oceny szkodowości i negocjacjiz Ergo Hestią S.A., w składktórego weszli: Andrzej Jaworski(przewodniczący), Joanna Gieroba,Waldemar Szleper, Ryszard Kolasa,Stanisław Karczmarczyk. Przyjętorównież terminarz posiedzeń Prezydiumi Krajowej Rady PIIB w II półroczu2013 r.Następnie A. Dobrucki przedstawiłstan prac związanych z przygotowaniemKodeksu budowlanego i ustawąderegulacyjną. Wywołało to gorącądyskusję wśród uczestników obrad,którzy z myślą o stworzeniu dobregoprawa budowlanego dzielili się swoimiuwagami i spostrzeżeniami.Krajowa Rada przyjęła także uchwałęw sprawie nadania odznak honorowychPolskiej Izby Inżynierów Budownictwadla 50 członków z izb:warmińsko-mazurskiej, opolskieji mazowieckiej.Na pierwszym planie, od lewej: Józef Kluska, Janusz Kozula i Kazimierz Szulborski10INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyPrezes PIIB Polskim Herkulesem 2012Urszula Kieller-Zawisza19 marca br. Andrzej Roch Dobrucki, prezes Polskiej Izby InżynierówBudownictwa, odebrał statuetkę „Polski Herkules 2012”.Uroczystość wręczenia wyróżnienia odbyła się w warszawskimhotelu „Polonia” podczas gali miesięcznika „Builder”.Za wybitną działalność na rzecz rozwojupolskiego budownictwa, zeszczególnym uwzględnieniem istotnychdziałań w procesie tworzeniaprawa budowlanego, honorową statuetkę„Polskiego Herkulesa 2012”otrzymał Andrzej Roch Dobrucki,prezes PIIB. Tytuł i statuetka przyznawanesą corocznie „firmom i organizacjomza szczególne osiągnięciai ugruntowaną pozycję w branży budowlanejoraz osobom, które swojądotychczasową działalnością wywarłyznaczący wpływ na rozwój polskiegobudownictwa”, przez kapitułę nagrodyoraz redakcję i radę programowąmiesięcznika „Builder”.Andrzej Roch Dobrucki dziękując zawyróżnienie podkreślił, że traktuje tęnagrodę jako wyróżnienie dla całegozespołu, z którym współpracuje narzecz rozwoju polskiego budownictwa,zwłaszcza w zakresie tworzeniaprawa budowlanego.Kapituła konkursu tegoroczne wynikiogłosiła w warszawskim hotelu „Polonia”w obecności blisko 150 gości,wśród których byli m.in. Olgierd Dziekoński,sekretarz stanu w KancelariiPrezydenta RP, Piotr Styczeń, podsekretarzstanu w Ministerstwie Transportu,Budownictwa i Gospodarki Morskiej.Była to jubileuszowa, 10. edycja konkursu,podczas której przyznano nagrodyBudowlanej Firmy Roku, LauryBuildera i statuetki Polskiego Herkulesa.Wyróżniono 30 sprawnie zarządzanychfirm i ich menadżerów jakoBudowlane Firmy Roku, przyznanoLaury Buildera osobom i instytucjomz otoczenia biznesu budowlanegooraz uhonorowano tytułem Polski Herkulesosoby, których wkład w rozwójpolskiego budownictwa był znaczący.Otwierając galę „Buildera” Danuta Burzyńska,redaktor naczelna „Buildera”,podkreśliła, że na uhonorowanie zasługujeaktywność i przedsiębiorczośćosób związanych z branżą budowlaną,ich intuicja i profesjonalizm.Wśród laureatów statuetki Polski Herkules,w tym roku szczególną nagrodęza inicjatywę społeczną otrzymałaEwa Błaszczyk wraz z architektamiJackiem Bolechowskim i WojciechemKielskim. Nagroda była wyrazemuznania za otwartą 7 grudnia 2012 r.klinikę Budzik, którą w ciągu 4 lat wybudowanodzięki wsparciu firm budowlanych.Laureatami statuetki Polski Herkulesw poprzednich latach byli także prof.Zbigniew Grabowski, Honorowy PrezesPIIB, i prof. Kazimierz Szulborski,wiceprzewodniczący Krajowej KomisjiKwalifikacyjnej PIIB.kwiecień 13 [105]11

samorząd zawodowyWymogi prawne w zakresie uzyskaniaspecjalizacji techniczno-budowlanejdr Joanna Smarżgłówny specjalista Krajowego Biura PIIBUzyskanie specjalizacji wskazuje, że dana osoba, opróczposiadania przygotowania ogólnego w danej specjalności,uzyskała wiedzę specjalistyczną i doświadczenie w specjalizacjiwskazanej w uprawnieniach.Przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r.– Prawo budowlane (Dz.U. z 2010 r.,Nr 243, poz. 1623 z późn. zm.) w art. 14ust. 1 określają specjalności, w którychmożna uzyskać uprawnienia budowlane.Natomiast przepisy rozporządzenia MinistraTransportu i Budownictwa z dnia28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnychfunkcji technicznych w budownictwie(Dz.U. Nr 83, poz. 578 z późn.zm.) precyzują specjalizacje wyodrębnionew ramach wybranych specjalności.Zgodnie z § 25 ust. 1 ww. rozporządzenia,o nadanie specjalizacji techniczno--budowlanej może ubiegać się wyłącznieosoba posiadająca uprawnieniabudowlane bez ograniczeń w specjalności,w której wyodrębniono specjalizację.Wyjątkiem od powyższej zasadyjest możliwość uzyskania specjalizacjiprzez osoby legitymujące się wykształceniemuzyskanym na kierunkuinżynieria środowiska (§ 17 ust. 3 ww.rozporządzenia). Absolwenci tego kierunkuuzyskują uprawnienia budowlanedo projektowania obiektu budowlanegolub kierowania robotami budowlanymiw specjalności konstrukcyjno-budowlanejw ograniczonym zakresie, jednakograniczenia te nie dotyczą obiektówbudowlanych gospodarki wodnej i melioracjiwodnych. W tym wąskim zakresieuprawnienia tych osób zostały zrównanez uprawnieniami bez ograniczeń.Z tego też względu osoby posiadająceuprawnienia budowlane do projektowanialub kierowania robotami budowlanymiw ograniczonym zakresiew specjalności konstrukcyjno-budowlanej,legitymujące się wykształceniemuzyskanym na kierunku inżynieria środowiska,mogą ubiegać się o nadaniespecjalizacji techniczno-budowlanejw takim zakresie, w jakim są uprawnionedo wykonywania swoich uprawnieńbez ograniczeń, czyli w zakresieobiektów budowlanych gospodarkiwodnej i melioracji wodnych.Wykaz specjalizacji techniczno-budowlanychwyodrębnionych w specjalnościachbudowlanych określa załącznik nr 2 doww. rozporządzenia z 2006 r.Zgodnie z powyższym, ustawodawcawyróżnia specjalizacje w czterechnastępujących specjalnościach:1. w specjalności konstrukcyjno--budowlanej:■ geotechnika,■ obiekty budowlane budownictwaogólnego,■ obiekty budowlane budownictwaprzemysłowego,■ budowle wysokościowe,■ budowle hydrotechniczne,■ obiekty budowlane melioracji wodnych,■ rusztowania i deskowania wielofunkcyjne,2. w specjalności mostowej:■ drogowe obiekty inżynierskie,■ kolejowe obiekty inżynierskie,3. w specjalności instalacyjnejw zakresie sieci, instalacji i urządzeńcieplnych, wentylacyjnych,gazowych, wodociągowychi kanalizacyjnych:■ sieci, instalacje i urządzenia cieplnei wentylacyjne,■ sieci, instalacje i urządzenia gazowe,■ sieci, instalacje i urządzenia wodociągowei kanalizacyjne,4. w specjalności instalacyjnejw zakresie sieci, instalacji i urządzeńelektrycznych i elektroenergetycznych:■ sieci, instalacje i urządzenia elektrycznei elektroenergetyczne powyżej45 kV,■ sieci, instalacje i urządzenia elektrycznei elektroenergetyczne w elektrowniachjądrowych,■ trakcje elektryczne.Wniosek o nadanie specjalizacji składasię do okręgowej komisji kwalifikacyjnejokręgowej izby inżynierów budownictwa,której wnioskodawca jest członkiem.Do wniosku o nadanie specjalizacjitechniczno-budowlanej, zgodnie z § 27ust. 1 rozporządzenia, należy dołączyć:■ odpis posiadanych uprawnień budowlanych,■ oświadczenie potwierdzające odbyciepięcioletniej praktyki zawodowej, zawierającewyszczególnienie obiektówbudowlanych, przy których projektowaniulub budowie brała udział osobaubiegająca się o nadanie specjalizacji.Do osób ubiegających się o uzyskaniespecjalizacji mają zastosowanie ogólneprzepisy dotyczące wymogu odbywaniapraktyki zawodowej, egzaminuoraz rejestracji uzyskanych decyzjiw centralnym rejestrze prowadzonymprzez Głównego Inspektora Nadzoru12INŻYNIER BUDOWNICTWA

REKLAMABudowlanego (§ 27 ust. 5 rozporządzenia).Jednak, jak zastrzega ustawodawca,w przypadku występowania o uzyskaniespecjalizacji techniczno-budowlanej,przepisy dotyczące zasad odbywaniapraktyki zawodowej i zasad prowadzeniaksiążki praktyki zawodowej, stosujesię odpowiednio. Powyższe oznacza,że przepisy te należy stosować w miaręmożliwości, tj. albo należy stosowaćje w części, albo – jeżeli to niemożliwe– nie stosować w ogóle.Biorąc pod uwagę fakt posiadania jużprzez wnioskodawcę o nadanie specjalizacjiuprawnień budowlanych orazwskazany powyżej wymóg dołączeniado wniosku oświadczenia potwierdzającegoodbycie praktyki zawodowej,można określić odrębności, jakie będąmiały zastosowanie w omawianym postępowaniu.Przede wszystkim, w przypadku składaniawniosku o nadanie specjalizacji, niewymaga się prowadzenia książki praktykizawodowej – wystarczy oświadczenieo odbyciu tej praktyki. Nie wymaga sięteż, aby praktyka zawodowa do specjalizacjiodbywana była pod kierunkiemosoby z uprawnieniami budowlanymi.Powyższe wynika z faktu, iż wnioskodawcywykonują już samodzielne funkcjetechniczne w budownictwie i trudnowymagać, aby osoby takie pracowałypod nadzorem innych osób.Pozostałe wymagania należy uznać zaanalogiczne jak w przypadku uzyskiwaniauprawnień budowlanych, tzn. praktykazawodowa odbywana może byćna podstawie dowolnej umowy oraz nadowolnym stanowisku pracy. Obowiązująceprzepisy nie wymagają bowiem,aby warunkiem zaliczenia praktyki byłozajmowanie określonego stanowiska.Zatem nie ma znaczenia nazwa stanowiska,na którym została zatrudnionaosoba odbywająca praktykę zawodową,lecz charakter faktycznie wykonywanychprzez nią czynności. Powyższepodlega każdorazowo ocenie okręgowejkomisji kwalifikacyjnej okręgowejizby inżynierów budownictwa.Egzamin dla osoby ubiegającej sięo nadanie specjalizacji techniczno--budowlanej składa się z:■ części pisemnej – obejmującej 30 pytańtestowych,■ części ustnej – obejmującej 6 pytańz zakresu umiejętności praktycznegostosowania wiedzy technicznejw zakresie tej specjalizacji (§ 27ust. 2 rozporządzenia).Po zakończeniu postępowania kwalifikacyjnegoi egzaminacyjnego w sprawienadania specjalizacji techniczno--budowlanej, izba wydaje decyzję o:■ nadaniu specjalizacji – w przypadkupozytywnego wyniku egzaminu,■ odmowie nadania specjalizacji– w razie negatywnego wynikuegzaminu.Specjalizacja nie może rozszerzaćani ograniczać zakresu uprawnieńbudowlanych. Uzyskanie specjalizacjiwskazuje natomiast, że dana osoba,oprócz posiadania przygotowaniaogólnego w danej specjalności, uzyskaławiedzę specjalistyczną i doświadczeniew specjalizacji wskazanejw uprawnieniach.Potwierdzeniem powyższego jest podwyższonyobecnie wymóg wykazaniasię, po uzyskaniu uprawnień budowlanych,pięcioletnią praktyką we właściwejspecjalności w zakresie specjalizacjiprzy sporządzaniu projektów,w przypadku specjalizacji do projektowania,lub na budowie, w przypadkuspecjalizacji do kierowania robotamibudowlanymi (§ 26 rozporządzenia).Stanowi to swego rodzaju gwarancjęposiadania specjalistycznej wiedzyw ramach określonej specjalności.Uzyskanie specjalizacji techniczno-budowlanejnie cieszy się jednak dużymzainteresowaniem. Wynika to główniez błędnej interpretacji inwestorówi urzędów, iż jest to ograniczenie posiadanychuprawnień budowlanych.W rzeczywistości specjalizacja techniczno-budowlanaświadczy o fakcieposiadania szczególnej wiedzy w określonejdziedzinie budownictwa.IZBA PROJEKTOWANIA BUDOWLANEGOXVI KonferencjaIzby ProjektowaniaBudowlanegoi Polskiej IzbyInżynierów BudownictwaPrzygotowaniei realizacjainwestycjibudowlanychw perspektywiefinansowej UEpod patronatemJanusza Piechocińskiego– WiceprezesaRady MinistrówMinistra Gospodarki16 i 17 maj 2013 r.Józefów k. Warszawy,Ośrodek Konferencyjno-Szkoleniowy GDDKiAAl. Drogowców 1Przed konferencją odbędzie sięWalne Zgromadzenieczłonków IzbyProjektowania Budowlanegotel.: 22 654-97-0122 620-13-99e-mail: ipb@ipb.org.plwww.ipb.org.pl

samorząd zawodowyInżynier geotechnik– współuczestnik procesu budowlanegoprof. Zbigniew GrabowskiHonorowy Prezes PIIBWejście w obieg prawny RozporządzeniaMinistra Transportu, Budownictwai Gospodarki Morskiej z dnia25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalaniageotechnicznych warunków posadowieniaobiektów budowlanychspowodowało (poprzez przywołaniew rozporządzeniu w § § 9 i 10 PolskiejNormy PN-EN 1997-1:Eurokod 7: Projektowaniegeotechniczne – Część 1:Zasady ogólne i PN-EN 1997-2: Eurokod7: Projektowanie geotechniczne– Część 2: Rozpoznanie i badaniepodłoża gruntowego) potrzebę ścisłejwspółpracy inżyniera geotechnikaz projektantami i wykonawcamiobiektów budowlanych.Stanowi to nowy rozdział (bardziejsformalizowany) w stosowaniu geotechnikiw Polsce.Szeroki front różnego rodzaju inwestycjibudowlanych wraz z rozwijającą sięintensywnie w ciągu ostatnich kilkunastulat geotechniką wymaga specjalistycznejwiedzy o podłożu budowlanym,zjawiskach w nim zachodzącychw czasie realizacji i użytkowaniu różnegorodzaju obiektów budowlanych.W miastach regułą stają się głębokie,kilkunastometrowe wykopy pod budynkiw obszarach gęstej zabudowy,przewiduje się wzrost inwestycji przybudowie metra, rozbudowę instalacyjnejinfrastruktury podziemnej,autostrady, budowę linii kolejowycho dużych prędkościach, rozbudowęobiektów hydrotechnicznych, wałówprzeciwpowodziowych itp.Rośnie znaczenie interakcji podłożaz obiektami budowlanymi oraz potrzebyzapewnienia bezpieczeństwaużytkowania obiektów budowlanychw długich okresach czasu.Wymaga to lepszego, dokładniejszegobadania gruntu, szczególnie jego właściwości,a liczne technologie badań,technik wykorzystania i wzmocnieniapodłoża gruntowego, jego ulepszaniaczęsto przekraczają zakres wiedzy inżynierów,konstruktorów, drogowców,co powoduje konieczność (nie tylkoformalną) współpracy ze specjalistą– inżynierem geotechnikiem.Przywołane rozporządzenie stanowiczęść prac związanych z harmonizacjąprawa polskiego z przepisami Unii Europejskiejoraz doprecyzowuje dotychczasoweprzepisy art. 34 ust. 3 Prawabudowlanego, wprowadzając obowiązekprzedstawienia geotechnicznychwarunków posadowienia w formie: 1.opinii geotechnicznej, 2. dokumentacjibadań podłoża gruntowego, 3. projektugeotechnicznego (§ 3.3. rozporządzenia).§ 4.1. Kategorię geotechniczną ustalasię w opinii geotechnicznej w zależnościod stopnia skomplikowania warunkówgruntowych oraz konstrukcjiobiektu budowlanego, charakteryzującychmożliwości przenoszenia odkształceńi drgań, stopnia złożonościoddziaływań, stopnia zagrożenia życiai mienia awarią konstrukcji, jak równieżod wartości zabytkowej lub technicznejobiektu budowlanego i możliwościznaczącego oddziaływania tegoobiektu na środowisko.§ 6.1. Zakres badań geotechnicznychgruntu ustala się w zależnościod kategorii geotechnicznej obiektubudowlanego.§ 7.1. W przypadku obiektów budowlanychwszystkich kategorii geotechnicznychopracowuje się opinięgeotechniczną.2. W przypadku obiektów budowlanychdrugiej i trzeciej kategorii geotechnicznejopracowuje się dodatkowodokumentację badań podłożagruntowego i projekt geotechniczny.3. W przypadku obiektów budowlanychtrzeciej kategorii geotechnicznejoraz w złożonych warunkach gruntowychdrugiej kategorii wykonuje siędodatkowo dokumentację geologiczno-inżynierską,zgodnie z przepisamiustawy z dnia 9 czerwca 2011 r.– Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.Nr 163, poz. 981).Rozporządzenie spowodowało teżpowołanie do życia zawodu inżyniergeotechnik (od 08.12.2004 r.ten zawód jest w Polsce umieszczonyw rozporządzeniu MinistraGospodarki i Pracy, a aktualniew Rozporządzeniu Ministra Pracyi Polityki Społecznej z dnia27 kwietnia 2010 r.) oraz wymuszana Polskiej Izbie Inżynierów Budownictwaprzyspieszenie trybu nadawaniaspecjalizacji geotechnicznejdla inżynierów budowlanych pełniącychsamodzielne funkcje technicznew budownictwie (patrz: ZarządzenieMinistra Transportu i Budownictwaz dnia 28 kwietnia 2006 r.w sprawie samodzielnych funkcjitechnicznych w budownictwie).Oba zapisy w rozporządzeniach zostaływprowadzone w wyniku skutecznejinicjatywy Polskiej Izby InżynierówBudownictwa.14INŻYNIER BUDOWNICTWA

REKLAMANadzór budowlany, stosującsię do przywołanego rozporządzeniaz dnia 25 kwietnia2012 r. oraz w/w dwóchinnych rozporządzeń, żądaod inwestorów współpracyz inżynierem posiadającymspecjalizację geotechniczną,szczególnie przy specjalistycznychrobotach geotechnicznych.Przykładowo: WielkopolskiWojewódzki InspektorNadzoru Budowlanegobiorąc powyższe pod uwagęoraz wagę w procesiebudowy fazy fundamentowaniaobiektu, zaleca bynadzory nad robotami fundamentowymi,wykopamibudowlanymi, odwodnieniemterenów budowlanychw warunkach występowaniazłożonych i skomplikowanychwarunków gruntowych,sprawowały osobyposiadające uprawnieniabudowlane w specjalnościkonstrukcyjno-budowlaneji specjalizacji w zakresiegeotechniki. Osoby takie,zrzeszone w Polskim KomitecieGeotechniki, posiadającertyfikat tego Komitetu.Należy więc podkreślić, żeprzywołane rozporządzeniepowoduje:■ wprowadzenie wiedzygeotechnicznej i osobyinżyniera geotechnika nawszystkich etapach procesubudowlanego w Polsce,od wydania warunkówzagospodarowania aż pomonitoring wykonanegoobiektu inżynierskiego;powinno to dać korzyściekonomiczne oraz przyczynićsię do unikaniabłędów spowodowanychnieprawidłowym rozpoznaniempodłoża i częstoniedocenianiem zmiennychw czasie parametrówgruntów;■ wprowadzenie nowegoelementu do współpracyinżyniera budowlanegoi geotechnika, jakim jest„Projekt geotechniczny”.Rola projektu geotechnicznego,zupełnie nowego elementuw polskiej praktyce,polega na wskazaniu konstruktorowiróżnych możliwościrozwiązań, określeniuoptymalnego rozwiązaniaproblemów posadowienia,określeniu wartości dopuszczalnychodkształceńkonstrukcji w analizowanejsytuacji oraz podaniu zasadbadań i kontroli podłożaw czasie realizacji robót budowlanych.Projekt geotechniczny niejest więc projektem konstrukcyjnym,ale ma pomóckonstruktorowi w stosowaniuprawidłowych rozwiązań.Wprowadza potrzebęzapoznania się inżynierówbudowlanych ze stanem wiedzywymaganej w Unii Europejskiejprzy stosowaniu metodgeotechnicznych, takichjak metody badań polowych,laboratoryjnych, wzmacnianiapodłoża.Pomoc stanowi komentarzdo Eurokodu 7 „Projektowaniegeotechniczne wedługEurokodu 7” (oprac. prof.L. Wysokiński, ITB).Rozporządzenie z 25 kwietnia2012 r. skłania do przyśpieszeniaprzez Polską Izbę InżynierówBudownictwa praczwiązanych z nadawaniemspecjalizacji geotechnicznejw grupie samodzielnychfunkcji technicznych w budownictwie.

Tiene 120 páginasEs de tapa rústicaImpreso en blanco y negroMide 13 x 19.5 cmISBN: 978-84-08-09076-2Cód. interno pend.La vida sobre ruedasAutor: Miguel DelibesIlustrador: Arnal BallesterRecomendado para 2º y 3ºde SecundariaNarrativa· Comprensión del entorno· Culturas· Deporte· Familia· HistoriaDelibes protagoniza cuatro relatos vinculados con losdeportes, especialmente los que se practican sobre ruedas.A partir de una serie de escenas realmente cómicas,el autor nos presenta unas originales memorias de susescarceos con el fútbol, la bicicleta y el motociclismo,bajo la mirada atenta de un maestro singular: su padre.El autor transmite sus vivencias de una forma amena,divertida y, muchas veces, emocionada, donde destacael especial recuerdo que dedica a su padre.Miguel Delibes: Premio Miguel de Cervantes, PremioPríncipe de Asturias de las LetrasLa música del vientoAutor: Jordi Sierra i FabraRecomendado para 2º y 3ºde SecundariaNarrativa · Novela· Comprensión del entorno· CulturasUn periodista encuentra en una alfombra traída de la Indiaun mensaje del niño que la tejió. Es una petición desocorro, un grito desesperado, y no puede permanecerajeno a él. Aunque millones de niños son explotados enel mundo, el mensaje tiene un nombre, Iqbal, y una procedencia:la ciudad de Madurai.Un canto a la esperanza ante el gran reto de erradicardefinitivamente la explotación infantil.Tiene 224 páginasEs de tapa rústicaImpreso en blanco y negroMide 13 x 19 cmISBN: 978-84-08-09908-6Cód. interno pend.Tiene 272 páginasEs de tapa rústicaImpreso en blanco y negroMide 12.6 x 19 cmISBN: 978-970-37-0787-4Cód. interno pend.Crónicas marcianasAutor: Ray BradburyRecomendado para 2º y 3ºde SecundariaLibro seleccionado por la SEP paraBibliotecas Escolares y de AulaNarrativa · Cuento· Ciencia ficción· Cuidado del medio ambiente· La Tierra y el espacio· ViajesEsta colección de relatos reúne la crónica de la colonizaciónde Marte por parte de la humanidad, que sueña conreproducir en el Planeta Rojo una civilización de perroscalientes, cómodos sofás y limonada en el porche al atardecer.Pero los colonos traen consigo enfermedades quediezmarán a los marcianos, y mostrarán muy poco respetopor una cultura planetaria misteriosa y fascinante.Estas historias, aparentemente sencillas, sirven de excusapara sumergirnos en los misterios del alma humana.Incluye un excelente prólogo de Jorge Luis Borgeswww.esfinge.com.mx 15Secundaria

samorząd zawodowybezpłatnego programu AcrobatRea der firmy Adobe, który umożliwiaprzeglądanie zwartości plikówPDF. Powszechność powyższegooprogramowania sprawia, że dlawiększości użytkowników ten warunekjest spełniony. Nieliczna grupaosób, która nie posiada stosownegooprogramowania, może je pobraćze strony internetowej firmy Adobe(http://get.adobe.com/reader/). Należysię również upewnić, że przeglądarkainternetowa używa programuAcrobat Reader jako domyślnegoprogramu do otwierania dokumentówPDF. Dotyczy to w szczególnościużytkowników przeglądarekChrome i Mozilla Firefox. Użytkownicyprzeglądarki Internet Explorernie powinni napotkać dodatkowychproblemów z przeglądaniem plikówPDF z normami PKN.Szczegółowe instrukcje dotycząceinstalacji certyfikatu zabezpieczającegoi sprawdzeniaustawień przeglądarek internetowychChrome i Mozilla Firefoxczłonkowie izby mogą uzyskaćna stronie Polskiej Izby InżynierówBudownictwa pod adresem:http://www.piib.org.pl/pomoc.W przypadku problemów z dostępemdo portalu PIIB bądź obsługąudostępnionych usług, członkowieizby mają możliwość skorzystaniaz telefonicznego lub e-mailowegowsparcia technicznego udzielanegoprzez pracowników Krajowego BiuraPIIB i okręgowych izb inżynierów budownictwa.krótkoNagrodzono Złotych Inżynierów 2012W Warszawskim Domu Technika w dniu 4 marca br. odbyłasię uroczystość kończąca XIX edycję plebiscytu NaczelnejOrganizacji Technicznej i redakcji „Przeglądu Technicznego”o tytuł Złotego Inżyniera. Nagrody przyznawanesą w pięciu kategoriach: Nauka, Nowe technologie, Ekologia,Jakość i Menedżer. Głównym patronem konkursujest Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT.Większość kandydatów umieszczonych na liście to osobyzgłoszone przez poszczególne stowarzyszenia naukowotechnicznezrzeszone w NOT i organizacje terenowe stowarzyszeńoraz Federacji.Nagrodzono 25 osób, a najbardziej zaszczytny tytuł DiamentowegoInżyniera zdobył dr hab. inż. Antoni Świątek.Złotymi inżynierami 2012 zostali: inż. Maciej Asłanowicz,mgr inż. Andrzej Babczyński, mgr inż. Tomasz Hoffman,mgr inż. Andrzej Kulpa, inż. Lucjan Kurowski; prof. dr hab.inż. Jan Lubaś. Oprócz tego przyznano tytuły „SrebrnychInżynierów”, „Wyróżnionych Inżynierów”, „Młodych Inżynierów”,a także „Honorowych Inżynierów PrzegląduTechnicznego”.Redaktor naczelna Przeglądu Technicznego, prezes NaczelnejOrganizacji Technicznej Ewa Mańkiewicz-Cudny– gospodyni uroczystości przypomniała, że tytuł InżynieraRoku przyznano już 500 wybitnym twórcom techniki,którzy służąc technice, gospodarce, rozwojowi cywilizacji,wzmacniają pozycję zawodu inżyniera w Polsce.Źródło: www.gunb.pl18INŻYNIER BUDOWNICTWA

prawoNadzór autorski,zakres prac, umowai wycena – cz. I© Prodakszyn - Fotolia.comdr inż. Kazimierz StaśkiewiczProblematyka nadzoru autorskiego: ustalenia prawne, zakresprac i działań nadzoru, umowy i wyceny za nadzór. Autorpowołuje się na publikacje na ten temat w „IB” oraz wypowiedziradcy prawnego Rafała Golata związane z nadzorem.Nadzór autorski – to czynności sprawowaneprzez autora projektu, polegającena sprawdzaniu zgodnościrealizacji robót z dokumentacją projektowąi uzgadnianiu możliwościwprowadzania w razie potrzeby rozwiązańzamiennych. Nadzór autorskiwywołuje tak liczne kontrowersjei pytania co do sposobu i zakresu jegosprawowania, zawierania umów orazwynagradzania, że powstała koniecznośćszczegółowego omówienia całościzagadnień z nim związanych.Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawobudowlane (dalej: Pb) (Dz.U. z 2010 r.Nr 243, poz. 1623, z późn. zm.) stanowiw art. 18 ust. 3: Inwestor możezobowiązać projektanta do sprawowanianadzoru autorskiego. Oznacza to,że inwestor decyduje o ustanowieniutego nadzoru, a projektant niemoże się od niego uchylić. Obowiązekustanowienia nadzoru autorskiegomoże nałożyć na inwestora właściwyorgan na podstawie art. 19 Pb:Właściwy organ może w decyzjio pozwoleniu na budowę nałożyć nainwestora obowiązek ustanowienianadzoru autorskiego, w przypadkachuzasadnionych wysokim stopniemskomplikowania obiektu lub robótbudowlanych bądź przewidywanymwpływem na środowisko.Obowiązki projektanta w zakresienadzoru autorskiego określaart. 20 ust. 1 pkt 4 Pb: Do podstawowychobowiązków projektanta należy:sprawowanie nadzoru autorskiegona żądanie inwestora lub właściwego20INŻYNIER BUDOWNICTWA

prawoorganu w zakresie: a) stwierdzaniaw toku wykonywania robót budowlanychzgodności realizacji z projektem,b) uzgodnienia możliwości wprowadzeniarozwiązań zamiennych w stosunkudo przewidzianych w projekcie, zgłoszonychprzez kierownika budowy lubinspektora nadzoru inwestorskiego.W nawiązaniu do tych obowiązkówart. 21 ustawy ustala prawa projektanta:Projektant w trakcie realizacjibudowy ma prawo: 1) wstępu nateren budowy i dokonywania zapisóww dzienniku budowy dotyczącychjej realizacji, 2) żądania wpisemdo dziennika budowy wstrzymaniarobót budowlanych w razie:a) stwierdzenia możliwości powstaniazagrożenia, b) wykonywania ichniezgodnie z projektem.Z tych szerokich praw projektancikorzystają niestety bardzo rzadko.Za nieprzestrzeganie obowiązującychprzepisów przy wykonywaniu czynnościzawodowych autor projektu ponosiodpowiedzialność karną, zawodowąi dyscyplinarną. Odpowiedzialność karnajest określona w art. 90–94 Pb, zawodowaw art. 95–101 Pb, a dyscyplinarnaw art. 45–56 ustawy z 15 grudnia2000 r. o samorządach zawodowycharchitektów, inżynierów budownictwai urbanistów (Dz.U. z 2000 r.Nr 5, poz. 42).Autor projektu nie może uchylić sięod podjęcia nadzoru autorskiego.Zgodnie z art. 95 Pb: Odpowiedzialnościzawodowej w budownictwie podlegająosoby wykonujące samodzielnefunkcje w budownictwie, które (…)4) nie spełniają lub spełniają niedbaleswoje obowiązki, 5) uchylają się odpodjęcia nadzoru autorskiego lub wykonująniedbale obowiązki wynikającez pełnienia tego nadzoru.Kary dla osób wykonujących samodzielnefunkcje w budownictwie sądotkliwe i powinny przeciwdziałaćodmawianiu sprawowania nadzoruautorskiego, odraczaniu wizyty nabudowie lub spełnianiu niedbaleobowiązków [6].Projektant przyjmujący sprawowanienadzoru autorskiego może gopowierzyć osobie trzeciej, ale tylkowtedy, gdy wynika to z umowy lubgdy zmuszają go do tego okoliczności,zwykle losowe. Powierzenie nadzoruautorskiego innemu projektantowipowinno być dokonane pisemnie.Należy powiadomić o tym inwestora,który zgodnie z art. 44 Pb jest zobowiązanybezzwłocznie zawiadomićwłaściwy organ o zmianie projektantasprawującego nadzór autorski.Wybrana przez projektanta osoba dosprawowania nadzoru autorskiego powinnaposiadać uprawnienia budowlaneodpowiedniej specjalności orazpraktykę zawodową dostosowanądo rodzaju i stopnia skomplikowanianadzorowanego obiektu. Po zawiadomieniuinwestora przez projektantao zastępstwie przy sprawowaniunadzoru autorskiego autor projektunie odpowiada za ewentualne brakiw jego sprawowaniu, lecz tylko zabrak należytej staranności w wyborzezastępcy [6].Nadzór autorski jest integralną częściąautorskich praw osobistych projektanta– twórcy. Artykuł 16 ustawyz dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskimi prawach pokrewnych (Dz.U.z 2000 r. Nr 80, poz. 904, z późn. zm.)stanowi: Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej,autorskie prawa osobiste chroniąnieograniczoną w czasie i niepodlegającązrzeczeniu się lub zbyciu więźtwórcy z utworem, a w szczególnościprawo do (…) 5) nadzoru nad sposobemkorzystania z utworu. Jest to więctylko prawo do nadzoru, z któregoautor może skorzystać, lecz niemusi, jeżeli inwestor tego nie zażąda.A zatem obowiązek pełnienianadzoru autorskiego powstaje tylkona żądanie inwestora lub właściwegoorganu. Ponadto art. 46 ustawystanowi: Jeżeli umowa nie stanowiinaczej, twórca zachowuje wyłączneprawo zezwalania na wykonywaniezależnego prawa autorskiego, mimoże w umowie postanowiono o przeniesieniucałości praw majątkowych.Z art. 49 tej ustawy wynika, że: Następcaprawny, choćby nabył całośćautorskich praw majątkowych, niemoże, bez zgody twórcy, czynić zmianw utworze, chyba że są one spowodowaneoczywistą koniecznością, a twórcanie miałby słusznej podstawy im sięsprzeciwić. (...)Dodatkowo trzeba zauważyć, że zamawiający,powierzając sprawowanienadzoru autorskiego innemuzespołowi niż autorzy dokumentacjiprojektowej, pozbawia się możliwościegzekwowania pełnej odpowiedzialnościwykonawcy przedmiotowejdokumentacji, przynależnej muz tytułu rękojmi i gwarancji. Egzekwowanieodpowiedzialności z tytułurękojmi i gwarancji od autorów projektu,którzy nie sprawowali nadzoru autorskiego,może nastąpić po procesiesądowym (zwykle długotrwałym). Postępowaniesądowe musi bowiem wykazać,kto ponosi odpowiedzialność zaprojekt: czy autorzy projektu, czy nowyzespół projektowy, który niewłaściwiesprawował nadzór lub (oraz) wprowadziłzmiany do projektu zmieniająceprzyjęte przez autorów założenia. Autorzyprojektu pierwotnego mogą argumentować,że następstwa nie wynikająz błędów tkwiących w projektach,a przedmiotowe nieprawidłowościmogły być usunięte w ramach nadzoruautorskiego podczas wykonywaniarobót budowlanych. W świetle przedstawionychargumentów uzasadnionejest stwierdzenie, że powierzenienowemu zespołowi projektantów,wybranemu w procedurze konkurencyjnej,zamiast autorom dokumentacjiprojektowej przedmiotowej inwestycji,pełnienia nadzoru autorskiego możeprzynieść wiele nieprzewidzianych następstw.Ich konsekwencje mogą byćniekorzystne dla inwestycji oraz dlainwestora, w porównaniu z nadzoremautorskim pełnionym przez autorówdokumentacji projektowej.Sprawowanie nadzoru autorskiegopowinno być poprzedzonekwiecień 13 [105]21

prawozawarciem umowy zlecenia. Nadzórautorski należy do faz projektowania,dlatego zapis w umowie o wykonaniedokumentacji projektowej powinienjednoznacznie określać, czy stronyprzewidują zawarcie umowy zleceniao pełnienie nadzoru autorskiego, czyteż nie. Umowy o wykonanie dokumentacjiprojektowej są w rozumieniuart. 637–646 k.c. umowami o dzieło.Natomiast umowa o nadzór autorski,który ma charakter serwisu w stosunkudo dzieła, jakim jest dokumentacjaprojektowa, jest w myśl art. 750 k.c.umową zlecenia. Trzeba tu dodać, żearchitekci podchodzą do tego inaczej.Biorą m.in. pod uwagę, że w ramachnadzoru autorskiego autor projektumoże wykonywać projekty zamienne.To sprawia, że umowy o nadzórautorski są umowami o dzieło tak jakumowy o wykonanie dokumentacjiprojektowej.Część inwestorów nie widzi potrzebyzobowiązania projektanta dosprawowania nadzoru autorskiego,nawet dla większych i złożonychobiektów. Nie biorą oni pod uwagę,na jakie kłopoty się narażają,gdy powstanie uzasadniona koniecznośćwprowadzenia zmian do projektu.Stanowi o tym art. 57 ust. 2 Pb:W razie zmian nieodstępującychw sposób istotny od zatwierdzonegoprojektu lub warunków pozwolenia nabudowę, dokonywanych podczas wykonywaniarobót, do zawiadomienia,o którym mowa w ust. 1, należy dołączyćkopie rysunków wchodzącychw skład zatwierdzonego projektu budowlanegoz naniesionymi zmianami,a w razie potrzeby także uzupełniającyopis. W takim przypadku oświadczenie,o którym mowa w ust. 1 pkt a,powinno być potwierdzone przez projektantai inspektora nadzoru inwestorskiego,jeżeli został ustanowiony.Jeżeli projektant nie pełnił nadzoruautorskiego, to może mieć poważnetrudności z podpisaniem takiegooświadczenia, a nawet może nie byćw stanie go podpisać.Występują przypadki, w których inwestorzleca nadzór autorski innej jednostceprojektowej bez wiedzy i zgodyautora projektu. Taki nadzór jest nadzoremprac, a nie nadzorem autorskim.Inwestor nie ma prawa ograniczać, pomijaćlub wyłączać projektanta – autora– z wykonywania praw należnych z tytułunadzoru nad dziełem. Prawo budowlanew art. 21 ustaliło prawo projektantado wstępu na budowę, dokonywaniazapisów w dzienniku budowy dotyczącychjej realizacji, w tym wstrzymania robótbudowlanych, niezależnie od tego,czy nadzór był prowadzony na żądanieinwestor czy z woli projektanta.Zakres prac i działańw nadzorze autorskimWykonywanie nadzoru autorskiegopolega m.in. na:■ pilnowaniu prawidłowej realizacjibudowy pod względem zgodnościrozwiązań technicznych, materiałowychi użytkowych z projektem,■ wyjaśnieniu wątpliwości dotyczącychprojektu i zawartych w nim rozwiązańna żądanie inwestora, inspektoranadzoru inwestorskiego oraz kierownikabudowy,■ uzgadnianiu z inwestorem i kierownikiembudowy możliwości wprowadzeniarozwiązań zamiennychw stosunku do przewidzianychw dokumentacji projektowej materiałówi urządzeń,■ czuwaniu, aby zakres wprowadzanychzmian nie spowodował istotnejzmiany zatwierdzonego projektu budowlanego,wymagającej uzyskanianowego pozwolenia na budowę,■ udziale w komisjach i naradach koordynacyjnychorganizowanych przezinwestora lub kierownika budowy,■ ocenie wyników badań materiałówi elementów budowlanych,■ udziale w rozruchu technologicznymlub czynnościach mających na celuuzyskanie projektowanych zdolnościużytkowych [6].Jeżeli projektant wykonuje w ramachnadzoru autorskiego nowerozwiązania zamienne w stosunkudo przewidzianych w projekcie,wówczas bez względu na to, czyzgłasza je kierownik budowy czy inspektornadzoru inwestorskiego lubinwestor, przysługuje mu za tę pracęwynagrodzenie jak za nowe dzieło,a nie jak za nadzór autorski.Umowy o sprawowanienadzoru autorskiegoPrzy zawieraniu umów o sprawowanienadzoru autorskiego stosowane są następującerozwiązania:1) dla inwestycji nieobjętychzamówieniami publicznymiW umowie o wykonanie dokumentacjiprojektowej powinien być zapis,że będzie zawarta odrębna umowao sprawowanie nadzoru autorskiego.Taką umowę zawiera się zwyklepo podpisaniu przez inwestora umowyo wykonanie robót budowlanych.Jednostka projektowa lub projektant– autor dokumentacji projektowej– mogą uwzględnić w projekcie umowyo nadzór autorski odpowiedniąliczbę pobytów projektanta na budowie,m.in. w zależności od doświadczeniawykonawcy robót.2) dla inwestycji realizowanychw trybie zamówień publicznychPowinna być zawierana wspólna umowao wykonanie dokumentacji projektowejoraz o sprawowanie nadzoruautorskiego. Wynika to z opinii prawnejUrzędu Zamówień Publicznychz 8 lutego 2012 r. zamieszczonej nastronie internetowej urzędu:1. Sprawowanie nadzoru autorskiegow świetle przepisówustawy Pzp art. 7 ust. 1, art. 10ust. 1, art. 29 ust. 1 oraz zasadyprzejrzystości powinny byćuwzględnione w postępowaniuprzetargowym albo w konkursiedotyczącym zlecenia wykonaniadokumentacji projektowej.2. Zamówienie publiczne na sprawowanienadzoru autorskiego niemoże być udzielane na podstawietrybu zamówienia z wolnej ręki22INŻYNIER BUDOWNICTWA

REKLAMAprawona podstawie art. 67 ust. 1 lit. Bustawy Pzp, albowiem ochronapraw wyłącznych projektanta macharakter wtórny w stosunku dowcześniej udzielonego zamówieniana prace projektowe.3. W przypadku, gdy zamawiającynie uwzględnił w postępowaniualbo w konkursie na dokumentacjęprojektową sprawowania nadzoruautorskiego, można rozważyć zastosowanietrybu przetargowegodo wyboru wykonawcy świadczącegousługę nadzoru autorskiego.W umowie o sprawowanie nadzoruautorskiego należy podać m.in.:■ datę rozpoczęcia i zakończenia nadzoru,■ zakres i sposób pełnienia nadzoru,■ wynagrodzenie za cały nadzór autorski,wynagrodzenie za jednorazowypobyt projektanta na budowie,■ przewidywaną liczbę pobytów projektanta(projektantów) na budowie,■ sposób rozliczania z tytułu pełnienianadzoru według udokumentowanychpobytów lub sukcesywnie, np.raz na kwartał, w korelacji do postępurobót na budowie,■ uzgodnione środki transportu, kosztydelegacji przy nadzorach zamiejscowych,■ sposób wzywania projektanta nabudowę lub do udziału w komisjachi naradach technicznych oraz sposóbudokumentowania pobytów,■ sposób realizacji zmian i uzupełnieńw dokumentacji projektowej wynikającychz przyczyn nieobciążających jednostkiprojektowania.Umowę o pełnienie nadzoru autorskiegow jednostce projektowej podpisuje jejdyrektor lub prezes, a jednostka ta prawnieodpowiada za prawidłowe i zgodnez umową sprawowanie nadzoru. Dofizycznego sprawowania nadzoru autorskiegowyznaczani są projektanci– autorzy w poszczególnych branżach.W uzasadnionych przypadkach (np. chorobaautora, wyjazd za granicę, inne)pełnienie nadzoru może być powierzoneinnemu projektantowi niż autor projektu.Przyjęte jest, żeautor projektuupoważnia, poporozumieniuz kierownictwemjednostki projektowej,innegoprojektanta dopełnienia nadzoruautorskiego.Gdy w trakcierealizacji nadzoruautorskiegoprojektant– autor projektu– odejdziez jednostkiprojektowej,sprawowanienadzoru możebyć realizowanewedługnastępującychrozwiązań:a) przez projektanta– autora,który odszedł z jednostki, w ramachoddzielnej umowy z tą jednostką,b) przez innego projektanta z jednostkiprojektowej na podstawie upoważnieniaprzez autora projektu,c) przez innego projektanta wyznaczonegoprzez prezesa (dyrektora) jednostkiprojektowej z powiadomieniemautora projektu o dokonanej zmianie.Zaleca się, aby zgodnie z dobrymiobyczajami zmiana projektantaw nadzorze autorskim była uzgadnianaz autorem projektu.O dokonanej zmianie projektantapełniącego nadzór autorski jednostkaprojektowa niezwłocznie zawiadamiainwestora (art. 44 Pb).Występują również sytuacje, gdy sygnalizowanesą nieprawidłowości w sprawowaniunadzoru autorskiego. W takichprzypadkach skutecznym sposobem naich usunięcie jest przeprowadzenie przezinwestora rozmowy z projektantem, naktórego zgłaszane są krytyczne uwagi.Jeżeli nieprawidłowości wynikają z winyprojektanta, to zwykłe przypomnienieustaleń z art. 95 i 96 Pb o odpowiedzialnościzawodowej w budownictwie orazo grożących karach wpływa na zmianępracy projektanta w nadzorze autorskim.Literatura1. R. Golat, Pytania o nadzór autorski, „InżynierBudownictwa” nr 9/2009.2. R. Golat, Konflikt projektantów, „InżynierBudownictwa” nr 10/2009.3. W.W. Goliński, Nadzór autorski projektanta,„Rzeczpospolita” z 9.02.1990.4. W.W. Goliński, A. Krupa, B. Kuliński,K. Staśkiewicz, Umowy o prace projektowe,Wyd. II, Izba Projektowania Budowlanego,Warszawa 2000.5. T. Graj, Nadzory autorskie w zamówieniachpublicznych, „Zawód: Architekt”nr 6/2011.6. K. Staśkiewicz, Nadzór autorski – zakresprac i działań. Umowy, wyceny i nieprawidłowości,„Wiadomości IPB”, nr 4/2000.7. Środowiskowe Zasady Wycen Prac Projektowych– 2012, wyd. Izba ProjektowaniaBudowlanego, Warszawa 2013.kwiecień 13 [105]23

moim zdaniemWłaśnie możemy zaobserwować negatywneskutki społeczne bankrutującychfirm budowlanych. Padają i będąpadać firmy, pozostawiając niezapłaconerachunki innych firm. Pracownicyzbankrutowanych firm w dużej mierzezasilą rzeszę bezrobotnych. Wyciągnąrękę po zasiłek, a Skarb Państwa zubożejeo niezapłacone podatki.W środowisku FIDIC od lat trwa dyskusja,jak rozumieć pojęcie „rozsądnyzysk”. Padały propozycje od kilkudo 50% (i więcej). Prawdopodobniew przyszłych Warunkach Kontraktowychbędzie sugestia 10% zysku. Wpisywanieprzez naszych twórców przetargówwartości 2% jest niepoważne.Relikt PRL-uPonownego zdefiniowania wymagazarówno interes zamawiającego, jaki interes Skarbu Państwa, czyli interesspołeczny. Decydenci uznali, że poszerzeniespektrum firm dopuszczonychdo przetargu służy interesowi społecznemuprzez eliminację możliwościzmowy cenowej oraz uzyskanie maksymalnieniskiej ceny.Na temat ewentualnych zmów cenowychnie mam wiedzy, ale skłaniam siędo komentarza zawartego w Raporcie„Polskie drogi” Centrum im. AdamaSmitha (Warszawa 2013), że celem jestodwrócenie uwagi publicznej od zbliżającegosię audytu GDDKiA przez KomisjęEuropejską. Natomiast walka o najniższącenę w przetargach wbrew pozorom nieleży w interesie społecznym. Celem nadrzędnymjest budować dobrze, a nietanio! Budujemy na lata, zapewne jestto jedyna taka możliwość za naszegożycia. Tym bardziej że nie budujemy zaswoje. To może zabrzmiało nieelegancko,ale przynajmniej szczerze.Co zrobią wykonawcy, podwykonawcy,dostawcy czy pracownicy z „godziwymzyskiem”, który im pozostanie po realizacjikontraktu? W znakomitej większościzainwestują w swoją firmę, rodzinęlub w siebie. Czyż budowanie potencjałuekonomicznego firm i ludzi nie jestzbieżne z interesem społecznym?Profesjonalny wykonawca,czyli kto?W przetargach na roboty, a tym bardziejw przetargach na usługi intelektualne,powszechne jest udostępnianiereferencji innym podmiotom biorącymudział w postępowaniu. Liderem konsorcjumbudowlanego może być „firmakrzak”, korzystająca z doświadczeniainnej firmy. Projektantem autostradymoże być firma, która ma doświadczeniew projektowaniu biurowców lubstadionów, razem z niewielką firemką,która współpracowała przy projektowaniudróg. I na odwrót, oczywiście.Godziwa zapłata dla wykonawcyto nie tylko obowiązek wynikającyz prawa, ale także działaniezgodne z szeroko rozumianyminteresem społecznym.Podobnie w przetargach na szkolenieliczy się liczba przeprowadzonychszkoleń, a nie wiedza merytorycznawykładowcy.Typowe wymagania w przetargach naInżyniera (wraz z nadzorem) to co najmniejdwa obiekty wykonane (rozpoczętei skończone) w ostatnich trzech latacho wartości powyżej 30 mln PLN każdy (!).Delikatnie mówiąc − nieporozumienie.Obiekty powyżej 30 mln PLN zazwyczaj sąbudowane przez kilka lat. Zrealizowaniedwóch takich projektów w okresie trzechlat jest prawie niemożliwe. Mój ostatnioskończony projekt trwał pięć lat i kosztował260 mln EUR. Kto w takim razie wygrywate przetargi? Firma konsultingowaWęzeł Gliwice-Sośnica – skrzyżowanie Autostrad A1, A4 oraz Drogi Krajowej nr 44(Fot. Wikipedia, Mikołaj Welon vel Welones)obsługująca niewielkie kontrakty. Człowiek– Inżynier Kontraktu − delegowanydo tej roli przez firmę konsultingową,wyłonioną w przetargu, może praktycznienie mieć żadnego doświadczenia. Jaksobie pościelimy (w przetargu), tak sięwyśpimy (na budowie).Wentyl bezpieczeństwaPrzygotowując warunki przetargu, wieluzamawiających, z ostrożności procesowej,na wszelki wypadek, usuwa z zapisówkontraktowych również klauzulęo Rozjemstwie. Jak słusznie zauważyłjeden z autorów, Warunki KontraktoweFIDIC zostały napisane przez inżynierów,dla inżynierów, przy niewielkiej współpracyprawników. Ideą nadrzędną byłoutrzymanie rytmu budowy bez względuna okoliczności. Temu celowi ma służyćm.in. powołanie i korzystanie z KomisjiRozjemczej, ponieważ w praktyce niema budowy, na której nie wystąpiłybymiędzy stronami sporne kwestie.Zapis o Komisji Rozjemczej jest w wielukontraktach wentylem bezpieczeństwanie tylko rozładowującym napięcie, alenierzadko ratującym kontrakt. Panowiez GDDKiA nie uznają tego rozwiązania,gdyż, jak sądzę, ktoś śmiał zakwestionowaćich nieomylność i powiedzieć,że nie mają racji w spornej kwestii.Histeria antykorupcyjna„Histeria antykorupcyjna”, jak to nazwałpremier Waldemar Pawlak, zaczęłaprzynosić widoczne negatywne skutki.Daleki jestem od negowania potrzebykontroli. Zdarza się, że przetarg jestkwiecień 13 [105]27

moim zdaniemzorientowany na „jedynie słusznegodostawcę” usług lub towarów. Czytającdokumenty, widać to gołym okiem.Dla odmiany trafiają się też dokumentytak nieprofesjonalne, że nawet taki starywyga jak ja ręce załamuje i nie wie,co z tym robić. W pierwszym wypadkumamy do czynienia z korupcją, w drugim− z brakiem profesjonalizmu.Skorumpowanych urzędników należykarać i odsuwać od możliwości działaniaw zamówieniach publicznych.Banał. Natomiast urzędnikom o zbytmałej wiedzy lub doświadczeniutrzeba pomóc. W obu sytuacjach należyprzeciwdziałać utracie dofinansowania.Działania kontrolne powinnybyć ukierunkowane na egzekwowanieprzestrzegania zasad systemu zamówieńpublicznych, a nie na bezkrytyczneprzestrzeganie procedur.Od lat na stronie internetowej MinisterstwaRozwoju Regionalnego znajdująsię propozycje kryteriów wyboru,szczególnie usług intelektualnych. Mato pomóc w oderwaniu się od jedynegokryterium – najniższej ceny.Czas to pieniądzPomijając wpływ czasu na przygotowanieinwestycji, ograniczę się doznaczenia czasu w trakcie realizacjibudowy, czyli szybkości podejmowaniadecyzji oraz szybkości płacenia zawykonane roboty.Inżynier oraz nadzór inwestorski sąwybierani w postępowaniu przetargowym,zazwyczaj zdeterminowanymkryterium najniższej ceny. Nawet jeżelinajniższą ofertę złoży firma o fatalnejreputacji, a wysokość oferty budzipoważne wątpliwości fachowców, tow zdecydowanej większości zamawiającymusi przyjąć te warunki, świadomczekających go kłopotów.Prawo zamówień publicznych dajemożliwość uniknięcia takiej sytuacji,ale, jak wspomniano wcześniej, rzadkojest ona wykorzystywana. W rezultaciejakość profesjonalnych usługInżynierów i inspektorów nadzoru jest,delikatnie mówiąc, różna.Typowo ludzka skłonność do gnuśnościi konformizmu plus „histeriaantykorupcyjna” motywują personelinżyniera do działania asekuracyjnego.Polega to na unikaniu podejmowaniadecyzji, eskalowaniu wymagań w zakresiebadań i dokumentów warunkującychakceptację robót lub warunkującychzajęcie stanowiska.Następnym czynnikiem związanymz czasem jest szybkość płacenia za wykonaneroboty. Wykonawcy należy się zapłataza prawidłowo wykonaną robotę.Nadzór akceptuje płatność po dokonaniutzw. odbioru roboty i skompletowaniuniezbędnych dokumentów potwierdzającychjakość. Użyte w poprzednimzdaniu sformułowanie „niezbędnych”jest często kluczowe. Na przykład ostatecznywynik badania jakości betonuw pewnych sytuacjach jest otrzymywanydopiero po 90 dniach od dnia pobraniapróbki na budowie. Uzależnienie potwierdzenianależnej płatności (PŚP)od wyników laboratoryjnych wszystkichbadań automatycznie opóźniawynagrodzenie Wykonawcy i jegopodwykonawców o kilka miesięcy!Tymczasem ten sam wykonawca dostarczyłzamawiającemu gwarancje dobregowykonania. Ponadto wyniki pierwszychpróbek są już znane po kilku, kilkunastudniach. Złe wyniki dają nadzorowi prawodo wyegzekwowania od wykonawcy naprawyźle zrobionego fragmentu prac.W ostateczności zamawiający może skorzystaćze wspomnianej gwarancji na pokryciekoszu naprawy lub swoich szkód.Asekuranctwo inspektora nadzoru kosztujewykonawcę miliony złotych, czegonie przewidział i co nie jest bezwzględniekonieczne.Płatności dla podwykonawcówZarówno Warunki Kontraktowe FIDIC,jak i polskie prawo pozwalają Inżynierowina monitorowanie i kontrolowaniepłatności dla podwykonawców.Jeżeli Inżynier do każdej płatności zażądaoświadczenia podwykonawców, żeich należności są płacone na bieżąco,wówczas ograniczy to ewentualne zaległościna linii wykonawca – podwykonawcado jednego miesiąca. Z pozoruproste rozwiązanie. Życie jest trochębardziej skomplikowane. Zdarza się,że wykonawca uzależnia płatności dlapodwykonawcy od otrzymania należnościod zamawiającego. Do tego należydoliczyć czas niezbędny na uzyskanieprzez podwykonawcę akceptacji swoichrobót przez wykonawcę, a następnieprzez nadzór inwestorski. Nierzadkopodwykonawcy – małe lub średnie firmy– mają problemy ze zrozumieniemprocedur obowiązujących na budowiei sporządzeniem wymaganych przeznadzór dokumentów. Braki w dokumentachtowarzyszących wystąpieniupodwykonawcy o płatność powodujądodatkową zwłokę w zapłacie. Jeżelido tego dodamy zawyżone wymaganianadzoru, to mamy początek tragedii.Uproszczenie procedur i ich standaryzacjaw relacjach między uczestnikamibudowy mogą walnie przyczynić się dopoprawy sytuacji w tym zakresie.W konkluzji powyższych rozważańproponuję, by:■ dążyć do zmiany sposobu myśleniakluczowej, dla zamówień publicznychw Polsce, kadry kierowniczejlub wymienić kadrę;■ ograniczyć (odgórnie?) ingerencjęw Warunki Ogólne FIDIC, a w szczególnościnie wykreślać zapisów dotyczącychKomisji Rozjemczej;■ w Prawie zamówień publicznychw art. 91 ust. 2 narzucić obowiązekstosowania „ceny i innych kryteriów”,przy czym kryterium ceny niepowinno stanowić więcej niż 20%;■ ukierunkować system kontroli na egzekwowanieprzestrzegania zasad,a nie formalności.Zapowiadany audyt GDDKiA przezKomisję Europejską może być bolesnyi kosztowny dla Polski, ale możeprzynajmniej kolejarze wyciągnąwnioski z problemów drogowców,dzięki czemu za kilka lat nie będziemyobserwować podobnych sytuacjiw kontraktach kolejowych.28INŻYNIER BUDOWNICTWA

listy do redakcjiOdpowiadają: Władysław Korzeniewski i Rafał KorzeniewskiPrzebudowa budynku produkcyjno-magazynowego bez zmiany sposobu użytkowaniaW istniejącej, dopuszczonej doużytkowania hali produkcyjno--magazynowej inwestor zamierzawybudować antresolę, co jest podyktowanerozwojem firmy i wymogamitechnologii. Antresolabędzie przeznaczona do wykonywaniaelementów produkcyjnych,które zostaną przeniesionez niższej kondygnacji. Antresolabędzie obciążała konstrukcję nośną(która jest przystosowana dotego typu obciążenia), zatem jestkonieczne uzyskanie pozwoleniana budowę. Czy ze względu nafakt, że teren inwestycji nie jestobjęty miejscowym planem zagospodarowaniaprzestrzennego,inwestor jest zobowiązany douzyskania warunków zabudowy?W wyniku tej inwestycji nie zostanązmienione gabaryty budynkuhali w zakresie powierzchni zabudowy,wysokości i obrysu zewnętrznego.Inwestycja nie będziepowodowała zwiększenia liczbypersonelu, co mogłoby spowodowaćkonieczność doprojektowaniamiejsc postojowych. Nie zmieni sięrównież funkcja budynku.Podczas konsultowania tej kwestiiw wydziale budownictwa wydającymdecyzje o pozwoleniu na budowęuzyskałem dwie różne odpowiedzi:jeden inspektor twierdził,że trzeba uzyskać warunki zabudowy,drugi, że nie trzeba. W nadzorzebudowlanym inspektor równieżstwierdził, że nie trzeba.W liście Czytelnika został bardzoklarownie przedstawiony zamiarwykonania robót budowlanychw istniejącym budynku produkcyjno--magazynowym, bez zmiany sposobujego użytkowania. Takie uściśleniezamierzenia zwalnia od potrzebyszczegółowego omawiania warunkówformalnoprawnych dotyczącychzmiany sposobu użytkowania istniejącegoobiektu budowlanego.Warto tu jeszcze zwrócić uwagę, żezmiana sposobu użytkowania obiektubudowlanego może wymagaćjego przebudowy, ale może być teżdokonana bez uprzedniej przebudowy,jedynie przez przystosowaniego (aranżację) do nowej funkcji,bez ingerencji w jego konstrukcjęi bez naruszenia przepisów dotyczącychwymagań użytkowych, czyliz zachowaniem status quo w tymzakresie. Warunki formalnoprawnepostępowania w sprawach zmianysposobu użytkowania istniejącychobiektów budowlanych zostały określonew art. 71 ustawy z dnia 7 lipca1994 r. – Prawo budowlane (tekstjednolity Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz.1623, z późniejszymi zmianami).Wracając jednak do meritum, nawstępie trzeba przytoczyć treśćtrzech definicji ustawowych, określonychw art. 3 Prawa budowlanego,które wyjaśnią znaczenie pojęcia„przebudowa”. Zaczniemy od definicji„robót budowlanych”.Zgodnie z pkt 7 tego artykułu, mówiąco robotach budowlanych – należyprzez to rozumieć budowę, a takżeprace polegające na przebudowie,montażu, remoncie lub rozbiórceobiektu budowlanego.Definicja ta została następnie uzupełnionaprzez dodanie pkt 7a, którywyjaśnia, że gdy mowa jest o przebudowie,należy przez to rozumieć:wykonywanie robót budowlanych,w wyniku których następuje zmianaparametrów użytkowych lubtechnicznych istniejącego obiektu,z wyjątkiem charakterystycznych parametrów,jak: kubatura, powierzchniazabudowy, wysokość, długość,szerokość bądź liczba kondygnacji;w przypadku dróg są dopuszczalnezmiany charakterystycznych parametróww zakresie niewymagającymzmiany granic pasa drogowego.Z omawianym tutaj tematem wiążesię również potrzeba przytoczeniatrzeciej definicji, zapisanej w pkt 12,stwierdzającej, że mówiąc o pozwoleniuna budowę – należy przez torozumieć decyzję administracyjnązezwalającą na rozpoczęcie i prowadzeniebudowy lub wykonywanie robótbudowlanych innych niż budowaobiektu budowlanego.Z przytoczonych definicji można wyprowadzićnastępujące wnioski:1) przebudowa nie jest budową, alejest wykonywaniem robót budowlanych,analogicznie jak budowa;2) wykonywanie robót budowlanych,stanowiących przebudowę istniejącegoobiektu budowlanego, niemoże powodować zmiany gabarytówjego obrysu zewnętrznego;3) w definicji „przebudowy” niesłuszniewykluczono możliwość zmianywysokości, a nawet liczby kondygnacji,co może być koniecznew celu dostosowania do nowegoprzeznaczenia użytkowego i związanychz nim przepisów techniczno-budowlanych;4) pozwolenie na budowę jest nazwą„decyzji administracyjnej” dotyczącejzarówno budowy nowegoobiektu budowlanego, jak i jegoprzebudowy.Przedstawiony przez Czytelnika zakreszamierzonej przebudowy odpowiadazatem definicji ustawowej i niewymaga zgody na zmianę warunkówzabudowy, ponieważ nie zmieniaprzeznaczenia użytkowego budynkui jego obrysu zewnętrznego.30INŻYNIER BUDOWNICTWA

listy do redakcjiWykonanie antresoli nie powodujezmiany liczby kondygnacji, jeżeli będzieona odpowiadała definicji prawnej,określonej w § 3 pkt 19 rozporządzeniaMinistra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia2002 r. w sprawie warunków technicznych,jakim powinny odpowiadaćbudynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr75, poz. 690, z późn. zm.). Definicja taokreśla, że przez pojęcie antresoli – należyrozumieć górną część kondygnacjilub pomieszczenia znajdującą się nadprzedzielającym je stropem pośrednimo powierzchni mniejszej od powierzchnitej kondygnacji lub pomieszczenia,niezamkniętą przegrodami budowlanymiod strony wnętrza, z którego jestwydzielona.Strop wydzielający antresolę w obrębiewyższego pomieszczenia lub budynkumoże być wsparty na pionowejkonstrukcji budynku (która musi byćprzystosowana do takiego obciążenia)albo może mieć własną konstrukcjęnośną przenoszącą obciążenia bezpośredniona grunt, ale jest to możliwetylko w przypadku wykonania antresoliw przyziemiu budynku.Zgodnie z § 2 ust. 1 powołanego rozporządzeniazarówno budowa antresoli,jak i wykonanie innych robót budowlanychnależących do zamierzonejprzebudowy, powinny odpowiadaćwarunkom technicznym określonymw tym rozporządzeniu. W wypadkustwierdzenia niemożliwości spełnienianiektórych z tych warunków inwestormoże skorzystać z przepisu zawartegow § 2 ust. 2, w którym została wskazanamożliwość uzyskania pozytywnejopinii właściwych organów w sprawiezastosowania innych rozwiązań technicznych,zastępujących określone literalniew rozporządzeniu.Wykonanie robót budowlanychwchodzących w zakres przebudowybędzie wymagać sporządzenia projektubudowlanego na podstawieposiadanej dokumentacji powykonawczejbudynku i inwentaryzacjitechnicznej stanu aktualnego. Projektprzebudowy musi przedstawiać równocześniedocelowy stan budynku,po wykonaniu robót budowlanych,a także zakres robót rozbiórkowychi robót związanych z wykonaniemnowych elementów budynku.Projekt przebudowy budynku produkcyjno-magazynowegobędzie wymagałopinii (uzgodnienia) rzeczoznawcydo spraw bezpieczeństwa i higienypracy oraz w zakresie sanitarno-higienicznymi ochrony przeciwpożarowej,a także sprawdzenia zgodnościz przepisami techniczno-budowlanymiprzez osoby posiadające uprawnieniabudowlane do projektowaniabez ograniczeń w zakresie odpowiednichspecjalności.W omawianym przypadku przedstawionycel i zakres przebudowy dowodzizbędności uzyskania nowej decyzjiorganu gminy w sprawie warunkówzabudowy i zagospodarowania terenu.Gdyby przebudowa mogła miećnegatywny wpływ na środowisko,wówczas opiniujący rzeczoznawcynie mogliby wydać pozytywnej opinii(uzgodnienia) i wskazaliby na koniecznośćuzyskania decyzji o uwarunkowaniachśrodowiskowych, o którychmowa w art. 71 ust. 1 ustawy z dnia3 października 2008 r. o udostępnianiuinformacji o środowisku i jegoochronie, udziale społeczeństwaw ochronie środowiska oraz o ocenachoddziaływania na środowisko(Dz.U. Nr 199, poz. 1227).Zgodnie z art. 28 Prawa budowlanegorozpoczęcie i prowadzenie robótbudowlanych może nastąpić dopieropo uprawomocnieniu się decyzji właściwegoorganu administracji architektoniczno-budowlanej,który równocześniezatwierdza w niej projektbudowlany (w tym wypadku: projektprzebudowy).Zgodnie z art. 29–31 przebudowanie jest zwolniona z obowiązku uzyskaniapozwolenia na budowę, niedopuszcza się też zastąpienia decyzjio pozwoleniu na budowę zgłoszeniemdo właściwego organu, przedprzystąpieniem do wykonania przebudowy.Trzeba jeszcze zwrócić uwagę na treśćart. 31, w którym zostały określonezasady legalizacji rozbiórki obiektówbudowlanych. Zgodnie z nimi nie maon zastosowania do robót rozbiórkowychprzewidzianych w projekcie budowlanymprzebudowy budynku istniejącego.W tym wypadku bowiempozwoleniem na budowę objęte sąwszystkie roboty budowlane i rozbiórkoweuwidocznione w projekcietakiej przebudowy.Piec kaflowy a kuchnia gazowaJaka może być minimalna odległośćmiędzy kuchenką gazowąpodłączoną do sieci gazoweji piecem kaflowym w kuchni?Przepisy dotyczące urządzeń gazowychzawarte w rozporządzeniu MinistraInfrastruktury z dnia 12 kwietnia2002 r. w sprawie warunków technicznych,jakim powinny odpowiadaćbudynki i ich usytuowanie (Dz.U.z 2002 r. Nr 75, poz. 690, z kilkomapóźniejszymi zmianami), bo tam należyich szukać, są obszerne, jednaknie mówią nic na temat ograniczeńzastosowania w jednym pomieszczeniupieców węglowych i kuchni gazowychani ich wzajemnego usytuowania.Ustanowienie takiego przepisunie było bowiem potrzebne. Możnaco prawda potraktować piec węglowyjako źródło otwartego ognia, alejest nim z natury także kuchnia gazowa.Co więcej, w przeszłości (ale jużw latach powojennych) dość szerokokwiecień 13 [105]31

listy do redakcjistosowano u nas kuchnie węglowo--gazowe, nie bojąc się ich umieszczaniaobok siebie lub nawet w jednejobudowie. Od strony funkcjonalnejnie jest to rozwiązanie zbyt sensowne,więc kto mógł, zastępował takiekuchnie zwykłymi gazowymi. Nie traktowanojednak tego rozwiązania jakostwarzającego niebezpieczeństwo.Wniosek: przepisy nie nakładają tużadnych ograniczeń, należy kierowaćsię czysto funkcjonalnymi względami.Można jednak wspomnieć, że gdybychodziło o kuchnię gazową zasilanągazem z butli, to odległość międzybutlą gazową (nie kuchnią) a piecempowinna wynosić co najmniej 1,5 m(§ 177 pkt 5). Dotyczy to zresztą takżegrzejników. Warto natomiast zwrócićuwagę, że przepisy dopuszczają stosowaniepieców węglowych tylko nazasadzie wyjątku. Można je stosowaćjedynie w budynkach o wysokości dotrzech kondygnacji, a i to z zastrzeżeniem,że plan miejscowy może wykluczyćw ogóle taką możliwość (§ 132ust. 2, dla pewnych rodzajów budynkówwprowadzono też dodatkoweobostrzenia). I jeszcze jedna uwaga,bo pytanie nas trochę zaskoczyło i zaczęliśmysię zastanawiać, skąd mógłsię wziąć problem. Jeśli kuchnia mabyć umieszczona w pokoju dziennym,to w zakresie zapewnienia jej odpowiedniejwentylacji obowiązują tuwymogi § 93 ust. 3 i jest to możliwetylko w mieszkaniu wielopokojowym.Chodzi zapewne albo o połączeniepomieszczenia dotychczasowej kuchniz pokojem z ogrzewaniem piecowym,albo o zainstalowanie kuchnigazowej w takim pokoju.Poniżej ilustracja do odpowiedziz podpisem:Trzon kuchenny przenośny węglowo--gazowy (oznaczenie według PN-70/B-01025)Odpowiada Anna Macińska – dyrektor Departamentu Prawno-Organizacyjnego GUNBNielegalna przebudowaZamierzam przebudować mieszkaniena dwa mniejsze. Czy jeśliprzebudowa zostanie dokonanazgodnie ze sztuką budowlaną, korzystniejszamoże być „samowolabudowlana” i następnie jej legalizacjaniż podejmowanie truduzwiązanego z uzyskiwaniem pozwoleniana budowę?Zgodnie z art. 3 pkt 7a ustawyz dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane(Pb) (Dz.U. z 2010 r.Nr 243, poz. 1623, z późn. zm.) przebudowąjest wykonywanie robótbudowlanych, w wyniku których następujezmiana parametrów użytkowychlub technicznych istniejącegoobiektu budowlanego, z wyjątkiemcharakterystycznych parametrów,takich jak: kubatura, powierzchniazabudowy, wysokość, długość, szerokośćbądź liczba kondygnacji. Należyzaznaczyć, że przebudowa budynkównie została zwolniona, napodstawie art. 29 Pb, z obowiązkuuzyskania decyzji o pozwoleniu nabudowę. Jej zrealizowanie bez uzyskaniadecyzji o pozwoleniu na budowęstanowi nielegalne wykonywanierobót budowlanych. Przy tymwarto podkreślić, że wykonywanietego typu robót budowlanych bezpozwolenia na budowę nie mieścisię w pojęciu samowoli budowlanej.Przez samowolę budowlaną należyrozumieć jedynie budowę obiektubudowlanego lub jego części bezwymaganego pozwolenia na budowę,bez dokonania zgłoszenia bądźpomimo wniesienia sprzeciwu przezwłaściwy organ (zob. art. 48 ust. 1i art. 49b ust. 1 Pb z 1994 r.). Budowąjest, zgodnie z art. 3 pkt 6 Pb,wykonywanie obiektu budowlanegow określonym miejscu, a także odbudowa,rozbudowa, nadbudowaobiektu budowlanego.W przypadku stwierdzenia nielegalnejprzebudowy obiektu budowlanegoorgan nadzoru budowlanegoprzeprowadza postępowanie naprawczeuregulowane w art. 50–51 Pb.Celem tego postępowania jest doprowadzeniewykonanych robót dostanu zgodności z prawem, gdy np.wykonane prace naruszają przepisytechniczne bądź stwarzają zagrożeniebezpieczeństwa ludzi lub mienia.Organ nadzoru budowlanego możezatem nałożyć obowiązek wykonaniaokreślonych czynności lub robótbudowlanych w celu doprowadzeniawykonywanych robót budowlanychdo stanu zgodnego z prawem,określając termin ich wykonania(art. 51 ust. 1 pkt 2 Pb). Spełnienietych obowiązków umożliwia organowiwydanie decyzji o stwierdzeniuwykonania obowiązku, która kończypostępowanie naprawcze (zob. art.51 ust. 3 Pb). Z kolei brak możliwościdoprowadzenia wykonanych32INŻYNIER BUDOWNICTWA

listy do redakcjirobót budowlanych do stanu zgodnościz prawem bądź niewykonanienałożonych w postępowaniu naprawczymobowiązków umożliwiaorganowi nadzoru wydanie decyzjio doprowadzeniu obiektu do stanupoprzedniego (zob. art. 51 ust. 1pkt 1 oraz art. 51 ust. 3 pkt 2 Pb).Trzeba zaznaczyć, że w ww. procedurachnaprawczych nie sporządzasię projektu budowlanego.Odnosząc się do wymagań, jakiemusi spełnić adresat decyzji administracyjnychw postępowaniachlegalizacyjnych i naprawczych,należy stwierdzić, że obowiązeklegitymowania się prawem dodysponowania nieruchomością nacele budowlane (tytułem prawnymwynikającym z prawa własności,użytkowania wieczystego, zarządu,ograniczonego prawa rzeczowegoalbo stosunku zobowiązaniowego,przewidującego uprawnienia dowykonywania robót budowlanych)występuje w postępowaniach administracyjnychprzewidującychm.in. możliwość legalizacji samowolibudowlanej, prowadzonychw trybie przepisów art. 48–49b Pb.Zarówno w procedurze określonejw art. 48–49 Pb, jak i w postępowaniuadministracyjnym prowadzonymna podstawie art. 49b Pb inwestorjest zobowiązany dołączyć m.in.oświadczenie o posiadanym prawiedo dysponowania nieruchomościąna cele budowlane (zob. art. 48 ust. 3pkt 2 oraz art. 49b ust. 2 pkt 1 Pb).Natomiast w przypadku innych robótbudowlanych (np. przebudowa,remont) niż budowa obiektu budowlanego,wykonywanych bez wymaganegopozwolenia na budowęalbo zgłoszenia bądź pomimo wniesieniasprzeciwu, zastosowanie mająprzepisy art. 50–51 Pb. W postępowaniachnaprawczych prowadzonychna podstawie art. 50–51 Pb inwestornie ma obowiązku składaniaoświadczenia o posiadanym prawiedo dysponowania nieruchomością.Nie oznacza to jednak, że proceduranaprawcza jest korzystniejsza dla inwestoraniż legalny tryb uzyskiwaniapozwolenia na przebudowę budynku,w którym to postępowaniu wymaganejest dołączanie do wnioskuo pozwoleniu na budowę oświadczeniao posiadanym prawie do dysponowanianieruchomością na celebudowlane. Należy pamiętać, żewykonywanie przebudowy obiektubudowlanego bez wymaganej decyzjio pozwoleniu na budowę stanowidziałanie bezprawne, które w rozumieniuprzepisów Pb jest przestępstwem.Zgodnie z art. 90 Pb, kto,w przypadkach określonych w art. 48,art. 49b, art. 50 ust. 1 pkt 1 lub art.50 ust. 1 pkt 2, wykonuje roboty budowlane,podlega grzywnie, karzeograniczenia wolności albo pozbawieniawolności do lat 2.Wyjaśnienia wymaga również, żepostępowania administracyjne prowadzoneprzez organy nadzorubudowlanego w stosunku do nielegalnychrobót budowlanych wszczynanesą zawsze z urzędu, a nie nawniosek. Inwestor nie ma zatemmożliwości decydowania o wszczęciutakiego postępowania. Prowadzeniepostępowania nadzorczegoz urzędu oznacza również, że inwestornie decyduje o jego zakresieprzedmiotowym, np. prowadzeniupostępowania w stosunku do wybranegoetapu przebudowy.Dodatkowo GUNB informuje, że Pbnormuje, zgodnie z jej art. 1, działalnośćobejmującą sprawy projektowania,budowy, utrzymaniai rozbiórki obiektów budowlanychoraz określa zasady działania organówadministracji publicznej w tychdziedzinach. Natomiast przepisy Pbnie regulują kwestii dotyczących samodzielnościlokali mieszkalnych,w tym wydawania przez gminy zaświadczeńw tej sprawie. Tym samymGUNB nie jest właściwy dowskazania sposobu załatwianiajakichkolwiek spraw związanychz wydaniem zaświadczeń o samodzielnościlokalu mieszkalnego.Unormowania w zakresie wydaniazaświadczeń o samodzielności lokalumieszkalnego zawierają przepisyustawy z dnia 24 czerwca 1994 r.o własności lokali (Dz.U. z 2000 r.Nr 80, poz. 903, z późn. zm.), którychinterpretacji dokonuje DepartamentMieszkalnictwa MinisterstwaTransportu, Budownictwa i GospodarkiMorskiej.W dniach 6–7 czerwca 2013 r.Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska Politechniki Łódzkiejprzy współpracy z Polską Izbą Inżynierów Budownictwa oraz Zarządem Głównym PZITBorganizuje Konferencję Naukowo-Techniczną„85 lat pierwszego polskiego Prawa budowlanego”.Uczestnicy konferencji zostaną zapoznani m.in.z pracami Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego.Koszt uczestnictwa wynosi 369,00 zł brutto.kwiecień 13 [105]Więcej informacji można znaleźć na: www.bais.p.lodz.pl/konferencja-prawo33

prawoKatastrofy budowlane– określenia i analiza zdarzeńJerzy BaryłkaGłówny Urząd Nadzoru BudowlanegoW 2012 r. w Polsce zarejestrowano 426 katastrof budowlanych,tj. o 222 katastrofy mniej niż w 2011 r. Poszkodowanych zostało80 osób, w tym 17 zginęło.Pojęcie katastrofybudowlanej w ustawie– Prawo budowlaneW 1994 r. po raz pierwszy w Polsce,w akcie rangi ustawowej, została uregulowanasprawa katastrof budowlanych.Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r.– Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2010 r.Nr 243, poz. 1623, z późn. zm.) wprowadziładefinicję katastrofy budowlanej,przyjmującą założenie, że zdarzeniemusi nosić wszystkie ustawoweznamiona katastrofy budowlanej, abymożliwe było prowadzenie postępowaniawyjaśniającego – zgodnie z przepisamirozdziału 7 ww. ustawy.W art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. Nr89, poz. 414, z późn. zm.) zdefiniowanopojęcie katastrofy budowlanej jakoniezamierzone, gwałtowne zniszczenieobiektu budowlanego lubjego części, a także konstrukcyjnychelementów rusztowań, elementówformujących, ścianek szczelnychi obudowy wykopów. Definicja ta nawiązujedo definicji katastrofy obiektubudowlanego przyjętej w przepisachrozporządzenia Ministra GospodarkiTerenowej i Ochrony Środowiska z dnia20 lutego 1975 r. w sprawie nadzoruurbanistyczno-budowlanego.Uregulowanie prawne pojęcia „katastrofabudowlana” w przepisach ustawy– Prawo budowlane jest wiążącedla podmiotów stosujących te przepisy,a także dla organów administracji publicznejwłaściwych w sprawach robóti obiektów budowlanych. Ze względuna częste niewłaściwe utożsamianiezdarzenia „katastrofy budowlanej”ze zdarzeniem „awarii budowlanej”korzystne byłoby również zdefiniowaniew przepisach ww. ustawy pojęcia„awarii budowlanej”.Właściwe stosowanie pojęcia katastrofybudowlanej, zawartego w art. 73 ww.ustawy, wymaga wyjaśnienia kryteriówprzyjętych w definicji pojęcia.Obiekty, których dotyczypojęcie katastrofy budowlanejUstawodawca określa zbiór obiektów,których zniszczenie może być uznaneza katastrofę budowlaną – zaliczającdo tego zbioru, oprócz obiektów budowlanych,pewne obiekty wykorzystywanepodczas realizacji robót budowlanych,takie jak:■ konstrukcyjne elementy rusztowania,■ urządzenia formujące,■ ścianki szczelne,■ obudowy wykopów.Wymienione obiekty (niestanowiąceobiektów budowlanych) zostały włączonedo pojęcia katastrofy budowlanejze względu na ich znaczenie w wykonywaniurobót budowlanych. Są toobiekty wpływające na bezpieczeństwowykonywanych robót budowlanychoraz jakość tych robót. Uznano,że zagrożenia dla ludzi wykonującychpracę na rusztowaniach i w wykopachnie mogą pozostać poza zakresemzainteresowania odpowiednich służb,zatem celowe jest wyjaśnianie wszelkichniebezpiecznych zdarzeń związanychz tymi urządzeniami i wyciąganiez tych zdarzeń odpowiednich wnioskówna przyszłość.Należy zauważyć, że w definicji katastrofybudowlanej nie ujęto wszystkichobiektów wpływających na bezpieczeństwowykonywanych robótbudowlanych, na przykład żurawibudowlanych, które są współcześniepowszechnie wykorzystywane podczasrealizacji obiektów budowlanych,a które w wyniku utraty statecznościczasami ulegają zniszczeniu i stająsię bezpośrednią przyczyną zniszczeńi uszkodzeń realizowanych obiektówbudowlanych lub obiektów budowlanychistniejących w rejonie budowy.Zatem zdarzenia zniszczenia, jeżeli dotycząinnych obiektów (niż wymienionew art. 73), nie stanowią katastrofybudowlanej – nawet jeśli nastąpiływ sposób niezamierzony i gwałtowny.Przyjęte w art. 73 określenie „obiektbudowlany lub jego część” wskazuje,że przepis odnosi się do wszystkichobiektów budowlanych, określonychw art. 3 ustawy – Prawo budowlane,zarówno stałych, jak i tymczasowych,bez względu na ich wielkość. Istotnymproblemem staje się właściweodczytanie pojęcia części obiektubudowlanego, którego zniszczeniebędziemy traktowali jako katastrofębudowlaną. Sformułowanie „częśćobiektu budowlanego” nie określa bowiemwielkości tej części w stosunkudo całości obiektu ani jej przeznaczeniaw obiekcie budowlanym. Zatempojęcie „część obiektu budowlanego”może być różnie rozumiane, np. jakoINŻYNIER BUDOWNICTWA34

prawoRys. 1 Elementy obiektów budowlanych objętych zniszczeniem podczas katastrof budowlanych w 2012 r.fragment (element składowy) tegoobiektu, będący wynikiem określonegocelowo podziału ze względu naspełnianie jakiejś określonej funkcji,przykładowo konstrukcyjnej lub niekonstrukcyjnej.Zniszczenie obiektu lub jego częścipowinno być rozumiane jako całkowitautrata właściwości technicznychjego elementów, uniemożliwiającaużytkowanie obiektu (lubjego części) zgodnie z jego przeznaczeniem.W szczególności dotyczy tozniszczenia elementów konstrukcyjnychobiektu (takich jak: ściany nośnei samonośne, słupy, filary, belki, podciągi,stropy), których stan technicznywpływa na możliwość dalszego użytkowaniaobiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.Częściowe wyjaśnienie tego problemuzawarto w art. 73 pkt 2 Prawa budowlanego,określającym zdarzenia, którenie są katastrofą budowlaną. Zaliczasię do nich:a) uszkodzenie elementu wbudowanegow obiekt budowlany, nadającegosię do naprawy lub wymiany,b) uszkodzenie lub zniszczenie urządzeńbudowlanych związanychz budynkami,c) awarię instalacji.Wynika z tego, że zniszczenie urządzeńbudowlanych związanych z budynkami(np. zniszczenie ogrodzenia)czy uszkodzenie instalacji obiektu niejest katastrofą budowlaną, chociażmoże to utrudniać, a nawet uniemożliwiaćużytkowanie obiektu zgodniez jego przeznaczeniem. Natomiastzdarzenie zniszczenia całości lubczęści urządzeń budowlanych, związanychz innymi obiektami niż budynkilub stanowiących samodzielneobiekty budowlane (jeżeli zdarzenieto spełnia pozostałe kryteria definicjikatastrofy budowlanej) – stanowi katastrofębudowlaną.Rodzaj robót budowlanych umożliwiającychodtworzenie stanu zdatnościobiektu budowlanego poddanegozdarzeniom uszkodzenia lub zniszczeniamoże być wyznacznikiem stanuobiektu budowlanego (lub jego części)po wystąpieniu ww. zdarzeń:■ odtworzenie stanu zdatności obiektu(lub jego części) znajdującego sięw stanie zniszczenia wymaga podjęciarobót budowlanych polegającychna odbudowie obiektu lub jego części,natomiast■ odtworzenie stanu zdatności obiektu(lub jego części) znajdującegosię w stanie uszkodzenia wymagawykonania robót konserwacyjno-remontowych.Kryterium gwałtownościzdarzenia zniszczeniaKryterium gwałtowności zdarzeniazniszczenia obiektu dotyczy szybkościzmiany stanu obiektu wyrażającejczas jego przejścia w stan zniszczeniai jest rozumiane jako gwałtowna(szybka, nagła, raptowna) zmianatego stanu. Nie precyzuje się tu długościczasu trwania procesu niszczeniaobiektu, co może stanowićistotny problem w ocenie zdarzeniajako katastrofy budowlanej. Możnaprzypuszczać, że intencją ustawodawcybyło założenie, iż przebiegprocesu niszczenia obiektu wynoszącysekundy, minuty, godziny czynawet dni (w przypadku katastrofypostępującej) należy traktować jakozdarzenie gwałtowne odróżniającesię zdecydowanie od procesu naturalnegozużycia obiektu rozpatrywanegow kontekście przewidywanegoczasu jego istnienia (wynoszącegokilkadziesiąt czy więcej lat).Zatem zdarzenie zniszczenia obiektuma być gwałtowne, czyli niespodziewane,a więc nie będzie katastrofąbudowlaną:■ powolne niszczenie obiektu budowlanegowywołane jego długotrwałymużytkowaniem bez napraw i remontówlub■ uszkodzenia obiektu budowlanegospowodowane po upływie pewnegoczasu od przejścia fali powodziowej,wywołujące konieczność dokonaniarozbiórki tego obiektu.Kryterium niezamierzonościzdarzenia zniszczeniaZdarzenie zniszczenia jest niezamierzone,jeśli jest spowodowane bez zamiaruskutku zniszczenia. Kryterium tostanowi, aby przy klasyfikowaniu przyczynyzniszczenia obiektu uwzględniaćjedynie:■ nieprzewidziane zdarzenia zniszczeniawywoływane katastrofalnymdziałaniem sił przyrody (przewidywaneoddziaływania sił przyrody sąuwzględnione podczas projektowaniaobiektu budowlanego) lub■ niezamierzone działania człowieka,które mogły spowodowaćpowstanie lub rozwój zdarzeniazniszczenia obiektu (np. przypadkoweuderzenie pojazdu w obiektbudowlany).kwiecień 13 [105]35

prawoNależy zauważyć, że w definicji katastrofybudowlanej nie wskazanoprzyczyn wystąpienia katastrofy, któredecydowałyby o uznaniu zdarzeniazniszczenia za katastrofę budowlaną.Natomiast w ww. definicji wskazano,że przyczyny zniszczenia obiektu niemogą mieć charakteru zamierzonego– wynikającego np. z zamierzonegodziałania człowieka:■ zamierzona rozbiórka obiektu budowlanego– nawet z wykorzystaniemmateriałów wybuchowych,■ działania przestępcze człowieka, takiejak podłożenie materiałów wybuchowychw celu zniszczenia obiektubudowlanego lub wywołania innychskutków,■ działania samobójcze polegające nacelowym stworzeniu atmosfery wybuchowejw celu zniszczenia obiektubudowlanego,■ zniszczenia obiektów budowlanychpodczas działań wojennych itp.O ile przypadek dotyczący nieprzewidzianegozdarzenia zniszczenia wywołanegokatastrofalnym działaniemsił przyrody jest łatwy do stwierdzenia,o tyle przypadek związany z działaniamiczłowieka często znajdujewyjaśnienie dopiero po przeprowadzeniuodpowiedniego postępowania.Może się okazać, że zniszczenieobiektu budowlanego nie stanowiłokatastrofy budowlanej (w rozumieniuprzepisów ustawy – Prawo budowlane)ze względu na to, że zdarzeniezniszczenia było skutkiem zamierzonegodziałania określonej osoby (lubosób), która miała na celu zniszczenietego obiektu.Należy podkreślić, że dla właściciela/zarządcylub użytkownika zniszczonegoobiektu budowlanego naogół jest bez różnicy, czy obiekt zostałzniszczony w wyniku katastrofybudowlanej, czy nie, jednak dla organównadzoru budowlanego mato istotne znaczenie ze względu naprocedury, które należy przeprowadzićw wyniku zaistnienia katastrofybudowlanej.Sytuacja prawna wystąpieniakatastrofy budowlanejZdarzenia katastrof obiektów budowlanychnastępują zawsze w jednejz określonych niżej sytuacji prawnychzwiązanych z:■ prowadzeniem robót budowlanychw nowo realizowanym lub istniejącymobiekcie budowlanym zgodniez wymaganiami przepisów ustawy– Prawo budowlane (posiadanepozwolenie na budowę, dokonanezgłoszenie zamiaru wykonania robótbudowlanych, realizacja robótbudowlanych w zgodności z przepisamiart. 5 ustawy – Prawo budowlaneitp.);■ prowadzeniem robót budowlanychw nowo realizowanym lubistniejącym obiekcie budowlanymz naruszeniem przepisów ustawy– Prawo budowlane (bez wymaganegopozwolenia na budowę,bez dokonania zgłoszenia zamiaruwykonania robót budowlanych,z naruszeniem warunków pozwoleniana budowę, z naruszeniemprzepisów art. 5 ustawy – Prawobudowlane itp.);■ użytkowaniem obiektu budowlanegoz naruszeniem przepisów ustawy– Prawo budowlane (bez wymaganegozgłoszenia zakończenia robótbudowlanych lub bez wymaganegopozwolenia na użytkowanie);■ użytkowaniem obiektu budowlanegozgodnie z określonym dla tegoobiektu przeznaczeniem;■ użytkowaniem obiektu budowlanegoniezgodnie z określonym dla tegoobiektu przeznaczeniem;■ nieużytkowaniem obiektu budowlanego,który został wyłączonyz użytkowania z uwagi na stwarzanezagrożenie bezpieczeństwa lubz innych powodów (na mocy decyzjiwłaściwego organu lub woli właścicielalub zarządcy obiektu).Zdarzenia katastrof obiektów budowlanychmają bezpośredni związek ześrodowiskowymi warunkami lokalizacjiobiektów, oddziaływaniem obciążeńo charakterze klimatycznym,przyjętymi rozwiązaniami konstrukcyjno-materiałowymi,prowadzeniemrobót budowlanych w bezpośrednimsąsiedztwie istniejących obiektówbudowlanych, związanych zwłaszczaz wykonywaniem głębokich wykopów,a w szczególności ich stanemtechnicznym, przede wszystkim w zakresienośności konstrukcji i zabezpieczeńprzeciwpożarowych – generowanychw procesach projektowania,budowania i eksploatacji (tzn. użytkowaniai utrzymywania) obiektówbudowlanych.Właściwy organ nadzoru budowlanego(lub organ, który przejął postępowaniewyjaśniające) dokonujekwalifikacji zdarzenia zniszczeniaokreślonego obiektu budowlanego napodstawie analizy jednoczesnego wystąpieniakryteriów przyjętych w definicjikatastrofy budowlanej.Przyczyny katastrofbudowlanychKatastrofa budowlana może powstaćna różnych etapach istnienia obiektubudowlanego, zarówno podczas prowadzeniarobót budowlanych związanychz jego budową (takich jakbudowa nowego obiektu, odbudowa,nadbudowa lub rozbudowa obiektuistniejącego), jak i podczas prowadzeniarobót budowlanych związanychz istniejącym obiektem budowlanym(takich jak przebudowa, remont, montaż,rozbiórka). Przyczyny katastrofmogą być różne. Często katastrofybudowlane powstają w wyniku skumulowaniasię błędów projektowych,wykonawczych i eksploatacyjnych.Przyczyny katastrof budowlanychmożna podzielić na:1. Przyczyny przedmiotowe – odnoszącesię do kwestii materialnych, rzeczowychi technicznych, które mogąbyć określone dzięki odpowiedziomna pytania:■ Jakie elementy obiektu (konstrukcyjnei niekonstrukcyjne) uległy zniszczeniu?36INŻYNIER BUDOWNICTWA

prawo■ Jakie były parametry obiektu budowlanegoulegającego katastrofie(wysokość, kubatura, wymiary zewnętrzne,czas eksploatacji itp.)?■ Na czym polegało zniszczenie elementówkonstrukcyjnych i niekonstrukcyjnych?■ Jakie było położenie elementów konstrukcyjnychpo katastrofie?■ Z jakiego materiału były wykonanezniszczone elementy obiektu?■ Jaki był mechanizm zniszczenia?■ Jakie czynniki wywołały zniszczenie?2. Przyczyny podmiotowe – odnoszącesię do zidentyfikowania podmiotówodpowiedzialnych za powstanie zdarzeniazniszczenia, związane z roląw tym zakresie:■ inwestora, projektanta,■ kierownika budowy, kierownikówrobót,■ właściciela, zarządcy lub użytkownika.Ponadto przyczyny katastrof budowlanychmożna rozpatrywać zewzględu na:1) źródła pochodzenia zagrożenia,które mogą być:■ naturalne – jeśli ich źródłem jestprzyroda,■ antropogeniczne – jeśli ich źródłemjest człowiek, lub■ naturalne i antropogeniczne – jeśliich źródłem jest zarówno przyroda,jak i człowiek;2) miejsce powstania zagrożenia:■ przyczyny zewnętrzne (pochodzącez otoczenia obiektu),■ przyczyny wewnętrzne (których źródłemjest obiekt);3) długotrwałość oddziaływania zagrożenia:■ przyczyny krótkotrwałe,■ przyczyny długotrwałe;4) bezpośredniość oddziaływaniazagrożenia:Rys. 2 Konstrukcje obiektów budowlanych, które uległy katastrofom budowlanym w 2012 r.■ przyczyny bezpośrednie,■ przyczyny pośrednie;5) postać zagrożeń (przyczyny mechaniczne,chemiczne, elektryczne,termiczne itp.);6) istotność zagrożeń (przyczyny główne,dodatkowe, ważne, istotne itp.);7) czas powstania faktycznego zagrożenia(projektowanie, roboty budowlane,eksploatacja).Rozpatrujemy jedynie te zagrożenia,które faktycznie wystąpiły (zagrożeniafaktyczne, a nie potencjalne)i mogły doprowadzić do powstaniauszkodzeń i zniszczeń rozpatrywanegoobiektu.Przyczyny katastrof budowlanych,ze względu na czas powstania faktycznegozagrożenia, obejmują błędypopełnione podczas:■ projektowania obiektu budowlanego;■ prowadzenia robót budowlanychzwiązanych z budową nowegoobiektu budowlanego;■ prowadzenia robót budowlanychw istniejącym obiekcie budowlanym(odbudowa, rozbudowa, nadbudowa,przebudowa, remont, montażczy rozbiórka obiektu);■ eksploatacji obiektu budowlanego:a) związane z utrzymywaniem obiektubudowlanego,b) związane z użytkowaniem obiektubudowlanego;■ zabezpieczania nieużytkowanegoobiektu budowlanego.Błędy popełniane podczas projektowaniaobiektu dotyczą najczęściej:■ niewłaściwego przyjęcia obciążeń(wartość, kierunek, czas oddziaływania),schematu statycznego, warunkówgeotechnicznych i rozwiązańmateriałowych,■ rozwiązań rysunkowych i uzasadnieńobliczeniowych (błędy rachunkowe),■ opracowywania opinii lub ekspertyzwykorzystywanych podczas projektowaniaoraz sprawdzania projektu.Błędy popełniane podczas prowadzeniarobót budowlanych związanychz budową nowego obiektubudowlanego oraz związanych z istniejącymiobiektami budowlanymiREKLAMAkwiecień 13 [105]37

prawo(odbudowa, rozbudowa, nadbudowa,przebudowa, remont, montażczy rozbiórka obiektu) wynikają najczęściej:■ z nieprawidłowego działania – polegającegona naruszeniu obowiązkówprzez uczestników procesu budowlanego,■ z naruszenia przepisów w zakresiestosowania wyrobów budowlanych,■ z nieprzestrzegania technologii wykonania,■ z odstępstwa od projektu budowlanego,■ ze zdarzeń losowych występującychw procesie prowadzenia robót budowlanych.Błędy popełniane podczas eksploatacjiobiektu budowlanego, związanez użytkowaniem obiektu budowlanego,dotyczą najczęściej:■ użytkowania obiektu budowlanegoniezgodnie z jego przeznaczeniem,■ nielegalnej zmiany sposobu użytkowaniaobiektu budowlanego lubjego części,■ nielegalnej przebudowy obiektu budowlanego.Błędy popełniane podczas eksploatacjiobiektu budowlanego, związanez utrzymywaniem obiektu budowlanego,dotyczą najczęściej:■ dopuszczenia do złego stanu technicznegoobiektu budowlanego,■ niewykonywania okresowych kontroli(lub nieprawidłowego wykonywaniakontroli) obiektu budowlanego,■ niepodejmowania wymaganychdziałań przez właściciela lub zarządcę,wynikających z okresowych kontroliobiektu budowlanego,■ niepodejmowania wymaganychdziałań przez właściciela lub zarządcę,wynikających z opracowańtechnicznych, dotyczących obiektubudowlanego,■ niewykonywania obowiązków przezwłaściciela lub zarządcę, wynikającychz działań organów nadzorubudowlanego.Do najczęściej spotykanych przyczyntechnicznych katastrof budowlanychmożna zaliczyć:■ zużycie techniczne materiałów zastosowanychw poszczególnych elementachobiektu;■ oddziaływanie czynników środowiskazewnętrznego, które mogąwywoływać erozję i korozję materiałówbudowlanych, zawilgocenieelementów obiektu, podmywaniewodą fundamentów,osiadanie gruntu, przemarzaniegruntu, drgania i wstrząsy oraz zanieczyszczeniachemiczne atmosfery,a także działanie czynnikówbiologicznych;■ nierównomierne osiadanie lub pęcznieniegruntu pod fundamentami;■ korozję chemiczną lub fizyczną (atmosferyczną),w niektórych przypadkachbiologiczną, materiałówwchodzących w skład konstrukcji;■ drgania wywołane ruchem maszyn,pojazdów itp.;■ działanie nieprzewidziane, takie jakuderzenie pojazdów, żurawi itp.,podniesienie się poziomu wodygruntowej lub w zbiorniku naturalnym,klęski żywiołowe (pożary, powodzie,huragany, trzęsienia ziemi),szkody górnicze, pożary obiektu lubnagromadzonych w nim materiałówłatwopalnych.Należy podkreślić, że do katastrofy budowlanejdochodzi zawsze w określonychokolicznościach. Okoliczność(lub okoliczności) katastrofy budowlanejto wydarzenie (lub wydarzenia)godne uwagi, to fakty i sytuacje towarzyszącezdarzeniu zniszczenia obiektu,które mogą mieć wpływ na powstanie,przebieg i skutki tego zdarzenia.Okoliczności mogą być różnorodne:nieprzewidziane, ważne, wyjątkowe,sprzyjające, łagodzące lub obciążające.Do istotnych okoliczności zajścia zdarzeniakatastrofy budowlanej możnazaliczyć sytuację prawną, w jakiej doszłodo tego zdarzenia. Można mówićo zbiegu, splocie okoliczności, czyliprzypadkowym powiązaniu różnychwydarzeń, faktów, warunków wewnętrznychi zewnętrznych.Wymagane działaniapo zaistnieniu katastrofybudowlanejPrzepisy ustawy – Prawo budowlanew przypadkach zaistnienia katastrofybudowlanej określają obowiązki:1) osób odpowiedzialnych za stanobiektu budowlanego w trakcie jegoużytkowania (właścicieli, zarządcówi użytkowników) bądź za przebiegrealizacji robót budowlanych (kierownikbudowy, inspektor nadzorubudowlanego) w sytuacji wystąpieniakatastrofy podczas budowy obiektubudowlanego, inspektor nadzoru budowlanegoi dotyczą w szczególnościzabezpieczenia terenu wystąpienia katastrofybudowlanej, a także zapobieżeniarozszerzaniu się jej skutków oraz2) właściwych organów nadzorubudowlanego – w zakresie działańadministracyjnych ukierunkowanychna ustalenie okoliczności i przyczyn jejzaistnienia, w celu:a) ustalenia ewentualnej odpowiedzialnościosób, które mogły miećwpływ na jej powstanie i przebieg;b) zapobiegania takim zdarzeniomw przyszłości orazc) usuwania przez inwestora, właścicielalub zarządcę skutków katastrofybudowlanej.WyjaśnienieW nr. 3/2013 „IB” na str. 123 wkradła się literówka w nazwisku jednego z architektów Centrum Geoedukacji w Kielcach.Obiekt projektowała Marta Czarnomska-Siecke.38INŻYNIER BUDOWNICTWA

artykuł sponsorowanyZnaczenie wyrażenia „cena za litr”na przykładzie dachuo powierzchni 1780 m 2Już pierwsze konsultacje projektu szkołyim. św. Teresy w Berlinie z doradcątechnicznym LORO pokazały możliwościoptymalizacji odwodnienia dachu.Pierwotnie dach był podzielony na dwiepowierzchnie z własnymi liniami korytazlewowego. Wzdłuż koryta rozmieszczono5 wpustów głównych i 9 wpustówawaryjnych, które były połączonez poziomym kolektorem w budynku.Celem nowego projektu było zmniejszenieliczby wpustów i przepustówprzez dach, uproszczenie systemu ruroraz poprowadzenie rur na zewnątrzbudynku. Najtrudniej było zaprojektowaćjedno koryto zlewowe dla całegodachu.Obliczono wymaganą wydajność wpustów.Dla dachu o powierzchni 1780 m 2oraz przy założeniu natężenia deszczu371/668 l/s/ha wydajność wpustówgłównych musi wynosić min. 66 l/s,a odpływów awaryjnych – min. 53 l/s.Następnie przeanalizowano konstrukcjędachu, aby dobrać odpowiedniewpusty dachowe. Wynik był niezwyklezaskakujący. Na cały dach o powierzch-Pierwotny projektni 1780 m 2 wystarczy jeden wpustgłówny i jeden wpust awaryjny LORO-XDRAINJET!Wpusty awaryjne LX961 mają wydajnośćdo 94,4 l/s przy poziomie wody nadachu 75 mm, co gwarantuje wyższypoziom bezpieczeństwa przy deszczunawalnym niż wymagany przez normęna podstawie statystycznego deszczu„stuletniego”.Tylko jedno koryto zlewowe w kształcielitery U zmniejszyło nakład pracy,zamiast 14 wystarczyły tylko 2 wpustyLORO-X. Wpusty są usytuowane nadrurą spustową – kolektor zbiorczywewnątrz budynku był niepotrzebny.Estetyczne i trwałe rury spustoweze stali ocynkowanej poprowadzono1780 m 2Nowy projektna zewnątrz budynku przez podcień– montaż był prostym zadaniem.Podsumowanie: Wysokowydajne systemyLORO to nowe możliwości projektowaniaspadków. Umiejscowienie wpustóworaz rury spustowe na zewnątrzznacznie upraszczają system. Nietrzeba wykonywać przepustów przezdach, wyeliminowano mostki cieplneoraz konieczność zastosowania ochronprzeciwpożarowych.HARPYIE F.H.U.www.loro-x.plwww.loro.deloro@harpyie.pltel. 00 48 782 806285tel. 00 48 604 394472kwiecień 13 [105]39

moim zdaniemEkonomiczne i społeczne aspektyjakości robót i jej kontroliw budownictwiemgr inż. Arkadiusz Maciejewskirzeczoznawca budowlany„AMA-BUD” Usługi Budowlaneinż. Maciej Cymbor„INWEST-KOSZT-BUD”Biuro Obsługi BudownictwaKonieczne jest stworzenie ścisłej procedury odbioru każdegorodzaju robót i każdej jego warstwy, aby mieć pewność,że zostały wykonane zgodnie z warunkami technologicznymi,instrukcjami producentów, wiedzą techniczną i dobrze pojętąsztuką budowlaną.W wykonawstwie budowlanym ręcznapraca ludzka wciąż odgrywa podstawowąrolę, co wiąże się z wielomaczynnikami subiektywnymi wpływającymina jej jakość.W projektowaniu budowlanym wprowadzonoco prawda powszechnezastosowanie komputera, jednak zachłyśnięciesię tą techniką, z wyłączeniemludzkiego umysłu, stało się wręczszkodliwe, gdyż na obecnym poziomierozwoju nauki komputer nie myśli zainżyniera – projektanta. Należy podkreślić,że standard projektowania ulegaciągłemu obniżeniu, co szczególnieuwydatnia się w rozwiązaniach detali,nie mówiąc już o elementach ślusarskichczy o drobnych konstrukcjachstalowych, w których projektowaniuzapanowała przypadkowość, bylejakośći zanik poprawnego warsztatu.Projektuje się często elementy „pancerne”,brzydkie i źle zabezpieczoneprzed korozją, co przynosi ewidentnestraty inwestorom i niepowetowaneszkody społeczeństwu.Z tych względów wynika szczególnakonieczność wszechstronnej kontrolijakości projektów, wszystkich robótbudowlanych i poprawności ich procesówtechnologicznych.Wszechstronną kontrolę jakości powinniśmyzacząć od powszechnegowprowadzenia na wszystkich placachbudowy w Polsce systemu TQM (TotalQuality Management). Wprowadzenietotalnego zarządzania kontroląjakości w polskim budownictwie przyniosłobydiametralną zmianę jegowłaściwości i społecznego wizerunku.Śmiem twierdzić, że wielu inżynierówzajmujących się budownictwem nieprzywiązuje do tej problematyki należytejwagi, a niektórzy twierdzą wręcz, żeprzeszkadza ona w pracy na budowie.Jakość robót i jej poprawna kontrolaw budownictwie ma parę wymiernychaspektów:■ zdecydowanie polepsza wyniki ekonomiczneprzedsiębiorstw budowlanych,ponieważ nie będą zmuszonedo wydania milionów złotych nausuwanie usterek, wad czy własnychzaniedbań w realizowanych przezsiebie obiektach;■ wpływa na przyspieszenie realizacjirobót, gdyż raz dobrze wykonanarobota nie wymaga czasochłonnychnapraw ani rozbiórek i wymiany wadliwiewykonanych elementów;■ słabe jakościowo budownictwo pociągaza sobą znacznie zwiększonewydatki właścicieli obiektów napokrycie kosztów związanych z ichutrzymaniem, a utracone w ten sposóbśrodki finansowe mogłyby byćprzeznaczone na inne potrzebnecele społeczne.Jak z tego wynika, jakość robót i jejkontrola ma aspekt ekonomiczny.Jeśli popatrzymy uważnie na nasząprzestrzeń publiczną: wielkie, średniei małe miasta, osiedla i wsie, zauważymyw wielu przypadkach miernotęestetyczną, plamy i zacieki na elewacjach,„liszaje” i odpadające tynki,okładziny na ścianach, również korozjęróżnych elementów stalowych,które otaczają nas na każdym kroku.Opisana tu przestrzeń publiczna wynikaz błędów w projektowaniu, wykonawstwiei utrzymaniu całego tworzonegootoczenia człowieka.Dawno już psychologowie dowiedli, żeniska jakość, niechlujstwo i bylejakośćnaszego bliskiego i dalszego otoczeniamają fatalny wpływ społeczny, związanyze zwiększoną przestępczościąi ludzką frustracją, zanikiem optymizmu,zmniejszeniem solidarności społeczneji humanitarnych reakcji. Niktnie próbuje obliczyć tych ogromnychstrat społecznych, a co gorsza – wieluludzi w ogóle nie uświadamia sobietego problemu. W tym przypadku możemymówić o społecznym aspekciejakości budownictwa i jej kontroli.Zjawisko jest o tyle niepokojące, żedotyczy znacznej grupy pracownikówbudownictwa, którzy nie zawszerozumieją, iż powinni kształtowaćprzyjazną człowiekowi, przemyślanąINŻYNIER BUDOWNICTWA40

moim zdaniemi estetyczną przestrzeń publiczną.W znacznej części przypadków chodzio niedopracowanie szczegółów budowlanychczy instalacyjnych, o błędnezabezpieczenia przed korozją,o nieprzestrzeganie technologii robót,czyli ogólnie o brak poprawnej kontrolijakości. Śmiem twierdzić, że dobryinżynier musi mieć humanistycznąświadomość, musi zdawać sobie sprawę,iż tworzy dzieła przeznaczone dlaludzi, którzy mają prawo oczekiwaćod niego zaangażowania w tworzenielepszej wizji otoczenia człowieka, estetycznej,uporządkowanej i harmonijnejprzestrzeni publicznej.W tym miejscu należy ostro zaprotestowaćprzeciw zakusom niektórychusiłujących zlikwidować samorządinżynierów budownictwa i usunąćuprawnienia. Byłby to śmiertelny cioszadany budownictwu, a ilość wad,błędów i fatalnych rozwiązań projektowychzostałaby spotęgowana.Nie jest oczywistą prawdą, że wysokajakość wymaga o wiele większychnakładów finansowych. Dobrze wykonanarobota opłaca się ekonomicznie.A gorsze wykonawstwo może byćznacznie droższe od dobrze zaprojektowaneji wykonanej pracy, zdarza siębowiem dwukrotne, a nawet trzykrotnewykonywanie danego elementubudowlanego.Postarajmy się zmienić tylko jeden elementnaszego krajobrazu, a mianowiciepowszechnie otaczające nas różneelementy stalowe, tak aby uzyskały estetycznywygląd, długotrwałą odpornośćkorozyjną i wieloletnią trwałość,a uzyskamy znaczący postęp w otaczającejnas rzeczywistości.Konieczne jest powszechne wprowadzenietotalnego zarządzania jakościąTQM na wszystkich budowach w kraju.Oczywiście tylko wtedy przyniesieono realne korzyści dla danej budowy,jeśli będzie obejmowało wszystkichludzi zatrudnionych w przedsiębiorstwie,poczynając od najwyższej kadrykierowniczej: prezesów, dyrektorów,kierowników działów, kierownikówbudów, robót, przez ogół inżynierów,techników, brygadzistów, a kończącna bezpośrednich wykonawcach.System TQM na budowach napotykaczęsto barierę psychologiczną załogi,gdyż wprowadzenie nawet najmniejszejinnowacji wiąże się z pewnymwysiłkiem umysłowym, którego ludziepróbują uniknąć. W każdym większymprzedsiębiorstwie budowlanym i nadużych budowach istnieją co prawdadziały kontroli jakości, lecz niestetyzwykle są one usytuowane na doleschematu organizacyjnego. Skład osobowytych zespołów niejednokrotniepochodzi z „odrzutu”. Ranga tychdziałów jest tak niska, że niewieluludzi na budowie wie o ich istnieniui rodzaju działalności. W taki sposóbprzedsiębiorstwa budowlane próbująograniczyć koszty; w wielu firmachbudowlanych liczy się bowiem tylkotermin wykonania robót i osiągniętyzysk, a zapomina się o jakości robótw codziennej praktyce.Prawdziwy dział czy komórka kontrolijakości muszą być usytuowane wysokow schemacie organizacyjnym budowy,tuż za dyrektorem, czyli w pierwszymrzędzie zależności. W ich zakresieobowiązków jest wprowadzanie innowacjii zmian, mających na celu wyższypoziom wykonawstwa przy tych samychlub nawet niższych kosztach, wprowadzanienowych, lepszych i oszczędniejszychtechnologii, ciągłe staranie sięo zadowolenie klienta, eliminowaniedość często zdarzających się absurdalnychi nikomu niepotrzebnych robót,wymyślonych przez niedoświadczonychprojektantów, tworzenie koniecznychinformacji i technologicznych instrukcjidla załogi budowy, okresowe szkoleniezałogi oraz prowadzenie ciągłego wewnętrznegoaudytu na budowie.Praca ludzi w dziale kontroli jakościnie jest łatwa, gdyż poza wymienionymiobowiązkami nie mogą aprobowaćzastanych złych nawyków załogiw wykonywaniu różnych elementówrobót, co stawia ich często w sytuacjachkonfliktowych i stresowych.Fot. K. WiśniewskaW jaki sposób należy kontrolowaćjakość robót, jak ją dokumentować,aby było jasne, że roboty zostały poprawniewykonane? Otóż koniecznejest stworzenie ścisłej procedury odbiorukażdego rodzaju robót i każdejjego warstwy, aby mieć pewność, żezostały wykonane zgodnie z warunkamitechnologicznymi, instrukcjamikwiecień 13 [105]41

moim zdaniemproducentów, wiedzą technicznąi dobrze pojętą sztuką budowlaną.Zapisanie tak rozumianej kontrolijakości w dzienniku budowy jest niemożliweze względów praktycznychi formalnych, a więc muszą być tworzoneodrębne protokoły odbiorukażdej roboty oraz konieczne dokumenty,które dadzą właściwy obrazjakości i poprawności danego elementubudowlanego.W artykule dla przykładu zajmiemysię jedynie robotami żelbetowymi.Aby były dobrze wykonane, musi byćdokładnie sprawdzony projekt orazprecyzyjnie opisana specyfikacja techniczna.Ten zakres działań należy doobowiązków inwestora.Natomiast wykonawca na budowiemusi zebrać, sprawdzić lub sporządzićnastępujące dokumenty:1. Receptura mieszanki betonowej,sporządzona przez doświadczonegotechnologa z zakładu produkcjibetonu, która ma określić: rodzajbetonu (konstrukcyjny; architektoniczny– gładki, drapany, łupany,szlifowany, barwiony, przezroczystylub inny; samozagęszczalny SCC;wodoszczelny; hydrotechniczny;drogowy itd.), jego gwarantowanąklasę wytrzymałości, klasę konsystencji,klasę pielęgnacji, granulacjękruszywa z maksymalną średnicąziarna, rodzaj kruszywa, ilość cementui jego rodzaj, ilość wodyzarobowej, poprawne dla danegobetonu dodatki i domieszki, wskaźnikwoda/cement (w/c). Recepturajest bardzo ważnym dokumentem,musi być dokładnie sporządzonai sprawdzona.2. Dowód dostawy mieszanki betonowejna budowę, sporządzonyprzez zakład produkcji betonu,który ma zawierać podstawowedane: datę dostawy, nazwę i adresproducenta, nazwę i adresbudowy, nazwę i adres zamawiającego,nr receptury, rodzaj betonui jego gwarantowaną klasę, klasękonsystencji, wskaźnik w/c, składmieszanki, czas załadunku. Na budowiena tym dokumencie należydokonać następujących zapisów:(a) czas przyjazdu betonowozuna budowę, czas rozpoczęcia i zakończeniarozładunku, (b) na jakielement konstrukcji (jego nazwai usytuowanie) został zużyty beton,(c) z uwagi na złą konsystencję lubz innych powodów – beton odesłanydo wytwórcy.3. Zestawienie pobranych próbek,sporządzone przez laboranta, któryobsługuje daną budowę, ma zawieraćnastępujące dane: datę, nazwęi adres budowy, zestawienie wszystkichpróbek, z podaniem ich numerów,klasę betonu, nazwę elementui jego usytuowanie, z którego pobranopróbki.4. Protokół odbioru konstrukcji żelbetowej– podstawowy dokument,który sporządza wykonawca. Zewzględu na ważność tego dokumentumusi on być dokładniei skrupulatnie wypełniony! Służy onrównież do ostatecznego rozliczeniażelbetowej konstrukcji z inwestorem.5. Dziennik betonowań sporządzanyna budowie – jest tu notowany każdybetonowóz. Ma zawierać: datę,nr dowodu dostawy, klasę betonu,opad stożka, nazwę i osie betonowanegoelementu, czas od zarobudo ułożenia betonu w konstrukcji,warunki pogodowe (temperatura,opady, wiatr) oraz przedsięwzięteśrodki zabezpieczające.6. Protokół badania próbek, sporządzonyna podstawie gniecenia próbekpo 28 dniach od ich pobrania przezniezależne laboratorium obsługującebudowę. Dokument ten ma potwierdzić,czy osiągnięto założoną gwarantowanąklasę betonu.7. Deklaracja zgodności, wystawionaprzez wytwórnię betonu, ma określić,że dostarczony na budowę betonodpowiadał żądanej klasie wytrzymałościi został przeznaczonydo wykonania określonej konstrukcji.Jako dokumenty odniesienianależy podać: nr i nazwę zatwierdzonegorysunku oraz nr recepturymieszanki betonowej. Deklaracjęmożna wystawiać raz w miesiącuna każdą klasę betonu i każdy rodzajżelbetowej konstrukcji.8. Deklaracja zgodności i atesty na stalzbrojeniową, wystawiana przez dostawcęstali. Bardzo pożądane jestzamawianie jednego rodzaju stali,a mianowicie klasy C oznaczonej B500 SP. Jest to tzw. EPSTAL z wydrukiemtej nazwy na każdym pręcie, cowyklucza pomyłkę. Jest to bardzoważne, gdyż coraz częściej zdarzająsię dostawy stali z nieokreślonychźródeł i jakościowe oszustwa.9. Powykonawczy operat geodezyjny,sporządzony przez uprawnionegoi niezależnego geodetę, określającypoprawne usytuowanie danegoelementu w konstrukcji obiektuz akceptowanymi tolerancjami wymiarów.Przedstawiona procedura kontrolowaniai dokumentowania konstrukcji żelbetowychpozwoli na uniknięcie błędówi usterek oraz osiągnięcie żądanejjakości. Jak z powyższego wynika,procedura ta jest prosta i nie wymagazbyt wielkiego wysiłku nadzoru budowy,oczywiście poza skrupulatnością,dokładnością, a przede wszystkim dobrąwolą.W opisany sposób należy kontrolowaći dokumentować każdy element robótna budowie. We wszystkich przypadkachpodstawowy protokół mawspólną formę, natomiast treść należydostosować do właściwego elementurobót.Wprowadzenie na budowy zaprezentowanejprocedury kontroli i dokumentowaniarobót zdecydowaniepolepszy jakość wykonawstwa realizowanychinwestycji.Artykuł w szerszej wersji (łączniez protokołem odbioru robót żelbetowych)znajduje się na:www.inzynierbudownictwa.pl.42INŻYNIER BUDOWNICTWA

artykuł sponsorowanyartykuł sponsorowanykwiecień 13 [105]43

na czasieRemont Mostu Grota-Roweckiegow WarszawieZa kwotę ponad 544 mln zł konsorcjum firmAstaldi S.p.A. i Przedsiębiorstwo Budowy Drógi Mostów Sp. z o.o. zbuduje drogę ekspresowąS8 Powązkowska-Modlińska i wyremontujeMost Grota Roweckiego.Źródło: GDDKiASystem schodów Imperial z serii PrestigeSchody Imperial firmy Bruk-Bet mają gładkielub chropowate wykończenie uzyskiwanedzięki szlifowaniu i śrutowaniu powierzchni.Dzięki aż dwunastu jej typom wykonanym przyużyciu szlachetnych kruszyw skalnych, współgrająone z różnymi aranżacjami przestrzenina zewnątrz. Schody robione są na wymiar.Osiedle SKY HOUSE w LublinieW 9-kondygnacyjnym budynku powstającymna Porębie w Lublinie znajdzie się 75 mieszkań(od 34 do 122 m 2 ) oraz podziemny parkingna 25 samochodów. W inwestycji zostaną zastosowaneekologiczne rozwiązania, m.in. logotermy,windy odzyskujące energię podczaszjazdu, instalacja solarna do oświetlenia klatekschodowych. Deweloper: WIKANA S.A.Sto-Ecotwist UEZ 8Uniwersalny kołek dla ociepleń z płytamiEPS pozwala na zwiększenie wydajności,oszczędność czasu i powierzchni magazynowej.Do stosowania w nowym i przy modernizacjistarego budownictwa, w ociepleniacho grubości powyżej 12 cm. Łatwy dozamocowania. Do wkręcenia śruby potrzebnyjest jedynie niewielki otwór, co pozwalazminimalizować uszkodzenie materiałuociepleniowego.Rozbudowa siedziby Aluprof S.A.w Bielsku-BiałejObecna siedziba firmy Aluprof zyska nowebiura, dwie hale oraz Centrum Rozwojowe.Biuro główne znajdować się będzie w budynkubiurowym klasy A. Powstanie magazynautomatyczny wysokiego składowaniao powierzchni 25 tys. m². Centrum Rozwojowebędzie mieściło laboratoria badawcze,prototypownię oraz ośrodek testów. Wartośćinwestycji to ok. 100 mln zł.Budowa Pomorskiej KoleiMetropolitalnejPomorska Kolej Metropolitalna SA wybrałaofertę konsorcjum Budimeksu SA (lider) i FerrovialAgroman SA jako najkorzystniejszą nazaprojektowanie i budowę Pomorskiej KoleiMetropolitalnej, etap I – rewitalizacja „KoleiKokoszkowskiej”. Wartość oferty to 582 225071,59 zł netto. Termin zakończenia robót:30.04.2015 r.Pierwsza w Polsce pasywnahala sportowaOtwarto „Zieloną Halę Sportową” UniwersytetuRolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowiewzniesioną w technologii budownictwa pasywnego.Do ogrzania tego liczącego 1,8 tys. m²kompleksu wystarczy 15 kWh/m² rocznie. Naelewacji budynku zamontowano system AluprofMB - 86SI, zainstalowano także wentylację z odzyskiemciepła. Projekt: Architektura Pasywnaz Krakowa.© dannyacres – Fotolia.comChiny: rekordowa długość drógW tym roku w Chinach ma być oddanychdo użytku 80 tys. km dróg. Takie są założeniaw ramach wieloletniego planu inwestycyjnegow infrastrukturę komunikacyjną.W 2012 r. powstało tam 58 tys. km dróg.Źródło: inzynieria.comDachówka ceramicznaEsówka SinusNowe Esówki firmy Wienerberger, wzorowanena najbardziej tradycyjnym kształcie i pozbawionetzw. zamków, charakterystycznych dlaproduktów współczesnych, są wykorzystywaneprzede wszystkim do renowacji dachów zabytkowych.Dachówka dostępna jest w sześciukolorach. Objęta jest 30-letnią gwarancją.INŻYNIER BUDOWNICTWA44

na czasieGraitec Advance 2013Graitec Advance 2013 wprowadza istotne zmianyw zakresie BIM, dzięki dostępności oprogramowania„GRAITEC BIM Connect”, które ułatwiawspółpracę z najpopularniejszymi programamidziałającymi w technologii BIM, a w szczególnościz pakietem Autodesk® Revit® Suite. Dziękitemu można w łatwy i szybki sposób tworzyćkompletną dokumentację projektową z modeliutworzonych w Autodesk® Revit®.Otwarta Galeria Weneda w ŁomżyGaleria zrealizowana przez Echo Investment ma całkowitą powierzchnię 40 tys. m², z czegoprawie 16 tys. m² przeznaczono pod wynajem. Generalnym wykonawcą jest Instal Białystok.Projekt architektoniczny: Mąka Sojka Architekci we współpracy z zespołem architektów EchoInvestment.Konkurs na energooszczędnydom przyszłościRuszył ogólnopolski konkurs Multi EKO Domdla studentów architektury i budownictwaorganizowany przez ROCKWOOL Polska. Zadanieto stworzenie projektu domu jednorodzinnego,w którym komfort, bezpieczeństwoi estetyka będą połączone z efektywnościąenergetyczną i ekonomiczną. Szczegółoweinformacje: 6paliwo.pl/yep/konkurs.Powstaje IKEA we WrocławiuW ramach Parku Handlowego Bielany podWrocławiem powstanie nowa część – sklepIKEA, który ma być docelowo największymw Polsce. Inwestycja realizowana jest przezInter IKEA Centre Group Polska. Na miejscustarej powstanie nowa galeria handlowa. Całkowitapowierzchnia kompleksu zwiększy siędo 145 tys. m². Koncepcja centrum handlowego:BDP, projekt architektoniczny: Group--Arch. Zakończenie budowy w 2014 r.Źródło: Cushman & WakefieldFot. Bridget Coila/WikipediaNajwiększa instalacja odsalaniawody w ChinachW Qingdao (prowincja Shandong) w Chinachdziała już stacja odsalania pracująca w oparciuo proces odwróconej osmozy i wstępnąultrafiltrację (membrany Norit X-Flow UF).Jej wydajność to 100 tys. m³ wody dziennie.Projektantem, wykonawcą oraz operatoreminstalacji jest hiszpańska spółka Abengoa.Wartość inwestycji to176 mln USD.Źródło: inzynieria.comNysa Łużycka bez bakteriiŚcieki z szamb w gminach Sulików, Platerówkai gmina wiejska Zgorzelec przestaną zanieczyszczaćprzygraniczną Nysę Łużycką. Dzięki wsparciuz Programu Infrastruktura i Środowiskooraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiskawe Wrocławiu powstała tam nowoczesnaoczyszczalnia ścieków i sieć kanalizacyjna. Kosztprzedsięwzięcia to prawie 48 mln zł.Źródło: WFOŚiGW we WrocławiuElektrownia atomowaw Wielkiej Brytanii© meryll – Fotolia.comFrancuski koncern energetyczny EDF dostałzgodę na budowę elektrowni jądrowej HinkleyPoint C w hrabstwie Somerset w południowo--zachodniej Anglii. Mają powstać dwa reaktorynuklearne, które zapewnią 7% zapotrzebowaniana energię w kraju. Koszt inwestycjiszacuje się na 14 mld funtów.Źródło: inzynieria.comZmiany w STRABAGFirma STRABAG sp. z o.o. wprowadza zmianyorganizacyjne. Połączone zostały dwa dotąddziałające autonomicznie obszary: budownictwainfrastruktury oraz budownictwa ogólnegoi inżynieryjnego. Spółką pokierują wspólnieAlfred Watzl i Wojciech Trojanowski. Jest toczęść większej reorganizacji struktury prowadzonejod połowy ubiegłego roku przez koncernSTRABAG SE w całej Europie.OpracowałaMagdalena BednarczykWIĘCEJ NA www.inzynierbudownictwa.plkwiecień 13 [105]45

normalizacja i normyNORMY Z ZAKRESU BUDOWNICTWA (OPUBLIKOWANE W LUTYM I MARCU 2013 R.)Lp. Numer i tytuł normy, zmiany, poprawki Norma zastępowana Data publikacji KT*123PN-EN 1090-3:2013Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych – Część 3: Wymaganiatechniczne dotyczące konstrukcji aluminiowychPN-EN 13823:2013Badania reakcji na ogień wyrobów budowlanych – Wyroby budowlane,z wyłączeniem posadzek, poddane oddziaływaniu termicznemu pojedynczegopłonącego przedmiotuPN-EN 413-1:2013Cement murarski – Część 1: Skład, wymagania i kryteria zgodnościPN-EN 1090-3:2008 (oryg.) 2013-02-25 128PN-EN 13823:2010 (oryg.) 2013-02-14 180PN-EN 413-1:2011 (oryg.) 2013-02-19 1964PN-EN 15368+A1:2013Spoiwo hydrauliczne do zastosowań niekonstrukcyjnych – Definicje, wymaganiai kryteria zgodnościPN-EN 15368+A1:2010(oryg.)2013-02-19 1965PN-EN 410:2013Szkło w budownictwie – Określanie świetlnych i słonecznych właściwościoszkleniaPN-EN 410:2011 (oryg.) 2013-03-07 1986PN-EN 12966-1+A1:2013**Pionowe znaki drogowe – Drogowe znaki informacyjne o zmiennej treści– Część 1: Norma wyrobuPN-EN 12966-1+A1:2009(oryg.)2013-03-07 212* Numer komitetu technicznego.** Norma zharmonizowana (Dyrektywa 89/106/EWG Wyroby budowlane, ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej – OJ 2013/C 59/01 z 28 lutego 2013 r.)+A1; +A2; +A3… – w numerze normy tzw. skonsolidowanej informuje, że na etapie końcowym opracowania zmiany do Normy Europejskiej do zatwierdzeniaskierowano poprzednią wersję EN z włączoną do jej treści zmianą, odpowiednio: A1; A2; A3...NORMA EUROPEJSKA UZNANA (W JĘZYKU ORYGINAŁU) ZA POLSKĄ NORMĘ (OPUBLIKOWANA W MARCU 2013 R.)Lp. Numer i tytuł normy, zmiany, poprawki Norma zastępowanaData ogłoszeniauznaniaKT123PN-EN ISO 12631:2013Cieplne właściwości użytkowe ścian osłonowych – Obliczanie współczynnikaprzenikania ciepła (oryg.)PN-EN 15269-2:2013Rozszerzone zastosowanie wyników badań odporności ogniowej i/lubdymoszczelności zespołów drzwiowych, żaluzjowych i otwieralnych okien, łączniez ich elementami okuć budowlanych – Część 2: Odporność ogniowa zespołówdrzwiowych stalowych, rozwieranych i wahadłowych (oryg.)PN-EN 15651-1:2013Kity stosowane do połączeń niestrukturalnych w budynkach i przejściachdla pieszych – Część 1: Kity do elementów fasad (oryg.)PN-EN 13947:2008 2013-03-31 179– 2013-03-19 180PN-EN 15651-1:2010(oryg.)2013-03-19 2144PN-EN 15651-2:2013Kity stosowane do połączeń niestrukturalnych w budynkach i przejściachdla pieszych – Część 2: Kity szklarskie (oryg.)PN-EN 15651-2:2010(oryg.)2013-03-19 2145PN-EN 15651-3:2013Kity stosowane do połączeń niestrukturalnych w budynkach i przejściachdla pieszych – Część 3: Kity do pomieszczeń sanitarnych (oryg.)PN-EN 15651-3:2010(oryg.)2013-03-19 2146PN-EN 15651-4:2013Kity stosowane do połączeń niestrukturalnych w budynkach i przejściachdla pieszych – Część 4: Kity stosowane do przejść dla pieszych (oryg.)PN-EN 15651-4:2010(oryg.)2013-03-19 2147PN-EN 492:2013**Płytki włóknisto-cementowe i elementy wyposażenia – Właściwości wyrobui metody badań (oryg.)PN-EN 492:2005/A2:2006(oryg.)PN-EN 492:20072013-03-27 2348PN-EN 12467:2013 T **Płyty płaskie włóknisto-cementowe – Charakterystyka wyrobu i metody badań(oryg.)PN-EN 12467:2004 2013-03-19 23446INŻYNIER BUDOWNICTWA

normalizacja i normy9PN-EN ISO 22476-1:2013Rozpoznanie i badania geotechniczne – Badania polowe – Część 1: Badaniesondą statyczną ze stożkiem elektrycznym lub stożkiem piezoelektrycznym(oryg.)– 2013-03-19 25410PN-EN 12390-1:2013Badania betonu – Część 1: Kształt, wymiary i inne wymagania dotyczące próbekdo badania i form (oryg.)PN-EN 12390-1:2001PN-EN 12390-1:2001/AC:20042013-03-19 27411PN-EN 12504-2:2013Badania betonu w konstrukcjach – Część 2: Badanie nieniszczące – Oznaczanieliczby odbicia (oryg.)PN-EN 12504-2:2002PN-EN 12504-2:2002/Ap1:20042013-03-19 274ANKIETA POWSZECHNAPełna informacja o ankiecie jest dostępna na stronie: www.pkn.pl/ankieta-powszechna.Przedstawiony wykaz projektów PN jest oficjalnym ogłoszeniem ich ankiety powszechnej.Dla każdego projektu podano odrębnie termin zgłaszania uwag. Wykaz jest aktualizowany na bieżąco.Polski Komitet Normalizacyjny, jako członek europejskich organizacji normalizacyjnych, uczestniczy w procedurze opracowywania NormEuropejskich.Ankieta projektu EN jest jednocześnie ankietą projektu przyszłej Polskiej Normy (prEN = prPN-prEN).Uwagi do projektów prPN-prEN należy zgłaszać na specjalnych formularzach. Szablony formularzy i instrukcje ich wypełniania są dostępnena stronie internetowej PKN.Projekty PN są dostępne do bezpłatnego wglądu w czytelniach wydziału sprzedaży (WDI) PKN (Warszawa, Łódź, Katowice),adresy dostępne są również na stronie internetowej PKN. W WDI PKN (Warszawa, Łódź, Katowice) można również kupić projekty.Ceny projektów są o 30% niższe od cen norm opublikowanych.Uwagi prosimy przesyłać wyłącznie w wersji elektronicznej pod adresem poczty elektronicznej Sektora Budownictwa i KonstrukcjiBudowlanych PKN – wpnsbd@pkn.pl.Janusz Opiłkakierownik sektoraWydział Prac Normalizacyjnych – Sektor BudownictwaREKLAMAkwiecień 13 [105]47

artykuł sponsorowanyGhelamco Poland– pionier zastosowania ukrytych podciągów zespolonychDeltabeam ® firmy Peikko w budynkach biurowychBogusław BarańskiProject Engineer, Ghelamco PolandDariusz ZimnyDyrektor Naczelny, Peikko PolskaDeltabeam® to prefabrykowana belka stalowao przekroju trapezowym, stanowiącazasadniczy element unikalnej zespolonejkonstrukcji stropowej, zdobywającejcoraz większe grono zwolenników równieżw Polsce (rys. 1).Deltabeam® łączy w sobie korzyści związanez ideą prefabrykacji konstrukcji budowlanych,której celem jest skrócenieczasu budowy, oraz zalety konstrukcjizespolonych (stalowo-betonowych). Belkazaprojektowana została tak, aby w faziemontażu możliwe było bezpośrednieopieranie na półkach jej pasa dolnegoprefabrykowanych płyt stropowych, zarównokanałowych sprężonych typu HC(rys. 1 oraz fot. 1), jak i płyt typu filigran.Deltabeam® można również stosowaćz monolitycznymi płytami żelbetowymibetonowanymi na miejscu budowy.Niezależnie od rodzaju opieranych płyt,w fazie eksploatacyjnej wypełniający belkęDeltabeam® beton sprawia, że stajesię ona częścią przekroju zespolonegoo znacznie lepszych parametrach wytrzy-Rys. 1Podciąg Deltabeam® i oparte na nim płyty HCFot. 1Podciąg Deltabeam® ukryty w wysokości płytHC (Katowice Business Point, Ghelamco)małościowych niż tradycyjne belki żelbetowei stalowe.Fakt, że Deltabeam® jest konstrukcją zespoloną,sprawia, że masa stali w jednymmetrze bieżącym belki jest zdecydowaniemniejsza niż w przypadku belek blachownicowych.Dodatkowo, belki Deltabeam®mogą mieć klasę odporności ogniowejdo R120 poprzez odpowiednio zaprojektowanezbrojenie wewnątrz profilutrapezowego, które po wypełnieniu belkimieszanką znajduje się w otulinie betonowejw fazie eksploatacji (ten unikalnysystem zabezpieczenia ogniowego zostałzaakceptowany w wydanej AprobacieITB). W efekcie, oszczędność wynikającaz mniejszej masy stali oraz brak koniecznościstosowania zewnętrznej osłonyogniowej sprawiają, że całkowity kosztzastosowania belki Deltabeam® jest niższyniż koszt belki blachownicowej zabezpieczonejzewnętrzną osłoną ogniowąniezbędną do uzyskania klasy odpornościR120. Najnowsze testy potwierdzającenośność ogniową podciągów Deltabeambyły prowadzone w latach 2009–2010w laboratorium SP Technical Research Institutew Borås, Szwecja (fot. 2).Firma Ghelamco Poland, należąca do międzynarodowejgrupy inwestycyjnej i deweloperskiejGhelamco Group, jest pionieremzastosowania podciągu Deltabeam® w Polsce.Zalety ekonomiczne tego rozwiązaniaw połączeniu ze swobodą aranżacji przestrzeniinstalacyjnej pod stropem zdecydowałyo zastosowaniu podciągów w najwyższejklasy budynkach biurowych, takichjak Katowice Business Point, MokotówNova (fot. 3) czy biurowiec przy ul. Marynarskiej12 w Warszawie (fot. 4). Doświadczeniana temat Deltabeam®, zebrane przezGhelamco Poland w latach 2009–2013,pozwalają na swobodne kształtowaniearchitektury budynków przy jednoczesnymFot. 2Pas dolny Deltabeam® po 180 minutachw warunkach pożaru standardowego48INŻYNIER BUDOWNICTWA

artykuł sponsorowanyFot. 3Biurowiec Mokotów Nova (Ghelamco)Fot. 4 Budowa biurowca przy ul. Marynarskiej 12w Warszawie (Ghelamco)zachowaniu ich funkcjonalności, bardzowysokiego tempa realizacji i zastosowaniuzrównoważonych ekologicznie systemówinstalacyjnych, gwarantującychwysoki komfort użytkownikom budynków.Przykładem może być biurowiec MoktówNova (fot. 3), gdzie na belkach Delta beam®umieszczonych w stropie przedostatniejkondygnacji (fot. 5) posadowiono, wpewnej odległości od krawędzi stropu,słupy ostatniej kondygnacji. Dzięki takiejkonstrukcji powstała interesująca architekturai funkcjonalny taras przy zachowaniupłaskich sufitów w stropie poniżej tarasu.Rys. 2Wpływ ukrytego podciągu na wysokośći kubaturę budynkuUkształtowanie przekroju belki zgodnejest z nowoczesną koncepcją projektowaniakonstrukcyjnego. Obserwuje się tendencjedo maksymalnego zmniejszaniałącznej wysokości przekroju tworzonegoprzez podciąg. Wykorzystanie prefabrykowanegoprofilu stalowego Deltabeam®w konstrukcji zespolonej pozwala naznaczną poprawę parametrów wytrzymałościowychzarówno w normalnychwarunkach pracy, jak i w sytuacji pożaru.Umożliwia to nie tylko uzyskanie płaskiejpowierzchni stropu dla obciążeń, przyktórych tradycyjne podciągi żelbetowemusiałyby mieć wysokość znacznie większąod wysokości płyty stropowej, alerównież uniknięcie stosowania dodatkowychzabezpieczeń przeciwpożarowych.Belki projektowane są jako swobodniepodparte jednoprzęsłowe lub jako belkigerberowskie. Możliwe jest stosowaniebelek z odwrotną strzałką ugięcia, którajest uwzględniona na etapie modelowaniai produkcji w zakładach Peikko. Zarównopołączenia gerberowskie (dzięki czemuuzyskujemy lżejsze profile o korzystniejszejcharakterystyce ugięć), jak i zastosowanieodwrotnej strzałki ugięcia na etapieprodukcji (efekt ten ma duże znaczeniew przypadkach, gdzie decydująca jestwartość ugięcia) są standardowo dostępnew przypadku belek Deltabeam®.Typowe rozpiętości podciągów Deltabeam®mieszczą się w przedziale od 7 do12 m, chociaż w indywidualnych przypadkachwartość ta może być znacząco większa.Interesującym ekonomicznie przykłademjest siatka słupów 12 x 16 m (większywymiar to długość płyt stropowych HC).Belka Deltabeam® łączy w sobie zaletykonstrukcji stalowej i betonowej prefabrykowanej,a przy tym oferuje przestrzeńinstalacyjną bezpośrednio pod stropem,bez konieczności formowania otworów(przebić) instalacyjnych przez wystającez powierzchni dolnej stropu elementy nośne(belki).Wśród zalet tej konstrukcji stropowej należywymienić:■ optymalizacja wysokości budynku i lepszewykorzystanie kubatury budynku(rys. 2),Fot. 5 Ukryte w stropie belki Deltabeam®,na których umieszczono słupy ostatniejkondygnacji (Mokotów Nova, Ghelamco)■ możliwość uzyskania płaskich sufitów,■ łatwe prowadzenie instalacji pod stropem,■ niski ciężar własny samych belek,■ możliwość uzyskiwania dużych rozpiętościstropu przy małej grubości płytystropowej,■ możliwość zmiany układu siatki słupówprzy zachowaniu małej wysokości podciągów,■ możliwość uzyskania klasy odpornościogniowej do R120 bez koniecznościstosowania dodatkowych zabezpieczeńprzeciwpożarowych,■ skrócenie czasu realizacji inwestycji.Obserwuje się rosnące zainteresowanietym rodzajem systemu stropowego jaki nowoczesnymi technologiami w prefabrykacji.Coraz powszechniejsze stosowanieprefabrykacji (sprężone płytykanałowe w połączeniu z Deltabeam®)w budownictwie biurowym pozwala nauzyskanie płaskich sufitów, ale przedewszystkim krótszego czasu realizacji orazwiększej rozpiętości stropów w jednymkierunku, co daje większe możliwościaranżacji powierzchni biurowych.PEIKKO POLSKA Sp. z o.o.ul. Cypriana Kamila Norwida 280-280 Gdańskwww.peikko.comkwiecień 13 [105]49

moim zdaniemPoszukiwanie uniwersalnych rozwiązańw projektowaniu – cz. IIArtur FojudZasady uniwersalnego projektowaniaumożliwiają m.in.:■ zorientowanie rozwiązań na potrzebyi ograniczenia użytkownika (funkcjonalność,dostępność, łatwośćw użyciu);■ wielowymiarową optymalizację technicznąw zakresie wykraczającympoza zbiór obowiązujących normi warunków technicznych w celu uzyskanianajkorzystniejszych rozwiązańfunkcjonalno-użytkowych i bardziejefektywnych społecznie;■ koegzystencję rozwiązań technicznychi środowiska naturalnego,w które są one wpisane (proekologicznośćrozwiązań);■ poszukiwanie rozwiązań wyłączniew zbiorze przyjaznych użytkownikowiwedług zasady zaimplementowanejz teorii gier: „win-win” w relacjirozwiązanie – wpływ na otoczenie;■ modułowy rozwój produktu (zagospodarowania)postępujący w zgodziez prognozowanymi zmianamipotrzeb użytkowników w cyklu życiaproduktu;■ bezpieczeństwo użytkowania poprzezdążenie do stosowania rozwiązańsamowyjaśniających i samowybaczającychw sytuacjachkonfliktowych; celem nadrzędnymjest ochrona zdrowia i życia użytkownikakosztem ewentualnych stratmaterialnych.Podejście klasyczne i innowacyjne(DfA) do procesu projektowego różnisię siłą skupienia na potrzebach użytkownikai określeniem priorytetóww trakcie realizacji procesu inwestycyjnego.W pierwszym przypadku(klasycznym) projektant skupia sięwyłącznie na wypełnieniu warunkówkontraktu i uzyskaniu decyzji admi-nistracyjnych, a jego rola jako twórcystaje się wtórna i mniej istotna.W podejściu innowacyjnym (DfA)projektant skupia się na rozwiązaniachprzyjaznych użytkownikowi,dbając o każdy szczegół funkcjonalnyi dostępność rozwiązań dla wszystkichw myśl zasady: jesteśmy różni, alejesteśmy równi. Stosując reguły DfA,projektant nie ma specjalnej potrzebyskupiania się na procedurachadministracyjnych i warunkachTab. 1 Podział klasyczny procesu projektowania (opr. własne)Lp. Funkcja Kompetencje Rola Zadania kluczowe1. InwestorZarządzaniekontraktemi procesemWeryfikacja rozwiązań,nadzór nad realizacją kontraktuRealizuje faktyczne zadania sprawdzającegoi managera projektu (PM), często również proponujerozwiązania projektowe (kompetencja projektanta)2.Managerprojektu (PM)Zarządzanieprocesempo stroniewykonawcy usługiNajczęściej sprowadza się dosporządzenia harmonogramui koordynacji terminu realizacji zadaniaNie realizuje zadań kluczowych zgodnie z kompetencjąprzypisaną klasycznie do roli PM, ogranicza się do rolikoordynatora realizacji harmonogramu3. SprawdzającySprawdzanierozwiązańCzęsto iluzoryczna,z brakiem faktycznego sprawdzeniamerytorycznego, o czym świadczyduża liczba usterek i wadw zatwierdzonych dokumentacjachtechnicznychUdział w procesie projektowym jako członek zespołuprojektowego po stronie wykonawcy usługi. Częstow praktyce jest to inny projektant z tego samego biuraprojektów mało zaangażowany w proces projektowyi sprawdzający pobieżnie przyjęte rozwiązaniatechniczne4. ProjektantZarządzanieprocesemi projektowanieProjektowanie i przeprowadzanieprocedur formalnoprawnych wrazz zarządzaniem i koordynacją procesuprzygotowania dokumentacjitechnicznejW konsekwencji często przejmuje zadania manageraprojektu i łączy je z zadaniami projektanta, przez co nieprzeznacza wystarczająco dużo czasu na poszukiwanierozwiązań optymalnych, angażując 3/4 swojego czasuw kontrakcie w realizację procesu formalnoprawnegoi przeznaczając ok. 1/4 czasu na faktyczne poszukiwanierozwiązań projektowych (tworzenie dzieła)INŻYNIER BUDOWNICTWA50

moim zdaniemTab. 2 Alternatywny (postulowany) podział procesu projektowania (opr. własne)Lp. Funkcja Kompetencje Rola Zadania kluczowe1. InwestorNadzór nadrealizacjąprocesuKoordynatora realizacji umówkontraktowychi zatwierdzającego rozwiązaniatechniczne na podstawie rekomendacjisprawdzającegoOcena stanu zaawansowaniai jakości realizacji kontraktów.Zatwierdzenie kluczowych etapów procesuprojektowego umożliwiające kontynuacjęrealizacji kontraktu.Zatwierdzanie projektu do realizacjii rozliczanie umów2.Managerprojektu(PM)Zarządzaniei koordynacjaw procesiePrzygotowanie proceduri harmonogramów, określenie punktówdecyzyjnych (kamieni milowych),organizacja narad koordynacyjnych,przeprowadzenie procedur formalnoprawnychKluczowe zadania związane z realizacjąkontraktu przez projektanta orazprzeprowadzenie na podstawieprzygotowanych przez niego materiałówwszelkich niezbędnych procedurformalnoprawnych w kontrakcie3. SprawdzającyKonsultant inwestorai sprawdzającyw zakresie wymagańPrawa budowlanegoi standardówinwestoraNiezależnego konsultanta w procesieprojektowym działającego nazlecenie inwestora, sprawdzającegoi rekomendującego zatwierdzenieposzczególnych kluczowych etapóww procesie (kamieni milowych)Powstrzymanie się od wskazywania rozwiązańprojektowych, wyłączne wskazywanie obszarówkorekt i ich uzasadnienie, sporządzanieraportów ze sprawdzenia i przedkładanierekomendacji inwestorowi w zakresiepodejmowania kluczowych decyzji w kontrakcie4. ProjektantProjektowaniepoprzezposzukiwanierozwiązańinspirowanychobsługą potrzebużytkownikaWyłączne prawo do kreowaniai proponowania rozwiązań projektowychoraz przygotowanie na ich podstawiekompletnych materiałów doprzeprowadzenia niezbędnych procedurformalnoprawnychWybór zoptymalizowanych rozwiązańz uzasadnieniem techniczo-ekonomiczno--społecznym. Przygotowania dzieła doodbioru i uzyskania pozytywnej rekomendacjisprawdzającego na każdym kluczowym etapieprocesu (kamień milowy). Przygotowaniekompletnej dokumentacji projektowejproduktukontraktu, gdyż proponowanerozwiązania o wysokiej jakości sąpowszechnie akceptowane, przezco procedury formalnoprawne, takdominujące w klasycznym projektowaniu,są w uniwersalnym projektowaniurealizowane w tle tego procesu.Aby upowszechnić projektowaniezorientowane na optymalizację funkcjonalno-użytkowąrozwiązań, należyzrozumieć potrzebę podkreślanej wielokrotniew niniejszym artykule zmianyświadomości wśród inwestorów w odniesieniudo celu ich działań.Wprowadzenie postulowanych korektznacząco odciąży inwestora. Korektyrównież usprawnią proces projektowania,umożliwią uzyskanie lepszych rozwiązańi przypiszą jasną i jednoznacznąodpowiedzialność za realizację wszystkichkluczowych zadań. Umożliwiająctym samym inwestorowi skupienie sięna stawianiu projektantowi wymagańco do jakości rozwiązań i ograniczeniesię do ich egzekwowania w ramachgwarancji i rękojmi, gdyż pełna odpowiedzialnośćza projekt zostanieprzypisana wyłącznie twórcy, jeśli inwestorwyłączy się z procesu w zakresiekreowania rozwiązań, co obecniepowoduje najczęściej rozmycie odpowiedzialnościza wady i braki. Wdrożenieproponowanych zmian ma na celurównież właściwe zorganizowanieRys. 1Siła skupienia projektanta na kluczowych zadaniach – projektowanieklasyczne (opr. własne)Rys. 2Siła skupienia projektanta na kluczowych zadaniach – projektowanieuniwersalne (opr. własne)kwiecień 13 [105]51

moim zdaniempracy projektanta, tak aby skupił sięna projektowaniu i optymalizacji, korzystającfaktycznie, a nie iluzorycznie,z roli sprawdzającego jako konsultantaw całym procesie przygotowaniainwestycji. Dodatkowo sprawdzającypełniący funkcję konsultantarównocześnie powinien wspieraćinwestora poprzez każdorazową pisemnąrekomendację rozwiązań, jakieostatecznie ma zatwierdzić inwestordo realizacji. Taka rekomendacja równieżpowinna być objęta gwarancją jakościudzielaną przez sprawdzającegoinwestorowi.Będąc świadomym, że propozycjapostulowanych zmian może budzićobawy o możliwość ich skutecznegowdrożenia, należy na koniecwskazać, iż zasady uniwersalnegoprojektowania wraz z korektą procesuwpłyną korzystnie nie tylko na jakość,ale również na skuteczność przygotowaniainwestycji, co pozwoli na realneoszczędności czasu i środków w fazierealizacji i eksploatacji. Ciągłe piętnowaniejakości projektów niewpływa na zmianę nieefektywnegowydawania środków publicznychi niezadowolenia opinii społecznej(użytkowników). Fala krytykifunkcjonalności rozwiązań stosowanychw przestrzeni publicznej (przykładybłędnych rozwiązań – na zdjęciach)w ostatnich latach wymaga natychmiastowegoposzukiwania sposobuzmiany tego stanu. Dlatego wartorozważyć propozycję upowszechnieniaidei uniwersalnego projektowaniai wzmocnienia roli i odpowiedzialnościprojektanta (twórcy) w procesieprzygotowania i realizacji inwestycjipoprzez świadome stawianie mu wymagań.Właściwe postrzeganie celu realizacjiinwestycji publicznych pozwolina uniknięcie w przyszłości rozwiązańniekorzystnych dla użytkowników.krótkoSposób na oblodzone pociągi w ChinachBudowę sieci kolei dużych prędkości w Chinach rozpoczęto w 2006 roku.W ciągu 7 lat, stworzono około 10 tys. kilometrów linii, które łączą wszystkienajwiększe miasta w Państwie Środka. Dodatkowo w grudniu ubiegłego rokuoddano do użytku najdłuższy na świecie odcinek superszybkiej trakcji. Jest totrasa pomiędzy Pekinem a Guanzhou na południu Chin. Wynosi 2298 km, a jejpokonanie, przy średniej prędkości 300 km/h, trwa mniej więcej 8 godzin!Superszybkie koleje w Chinach zmagają się jednak z poważnym problememoblodzenia pojazdów. Śnieg i lód w warunkach wysokiego ciśnienia niebezpiecznieoblepiają pociągi, uniemożliwiając ich bezpieczne użytkowanie. Dotychczasodladzanie chińskich maszyn zabierało około 5 godzin, czyli wedługchińskich norm – stanowczo za długo.W projekt doboru urządzeń grzewczych do hangaru superszybkiej kolei w Chinachzaangażował się Mark BV, producent systemów wentylacyjno-grzewczych,którego polski oddział znajduje się w Częstochowie. Holenderska firmaopracowała innowacyjny projekt odladzania pociągów, który w założeniu maograniczyć czas stapiania lodu do minimum (z 5 godzin do 45 minut). NagrzewnicaFöhn to urządzenie stacjonarne, które może pracować na olej lubgaz, z powodzeniem wykorzystuje się je do ogrzewanie dużych, wilgotnychpomieszczeń. Producent zaopatrzył azjatyckiego partnera w 40 tych nowoczesnychurządzeń.Źródło: Mark Polska Sp. z o. o.52INŻYNIER BUDOWNICTWA

Dodatek specjalnyInżynier budownictwakwiecień 2013Prefabrykacja

DODATEK SPECJALNY IBCechy prefabrykowanychbetonowych elementównawierzchni w świetle normPrawidłowe sporządzenie specyfikacji technicznychwymaganych cech prefabrykatów betonowychma wpływ na jakość i trwałość konstrukcji z betonu.Niewłaściwe formułowanie specyfikacji często prowadzido nieporozumień i kłopotów zarównopodczas prac, jak i przy odbiorach.Problem omawiamy na przykładzie prefabrykowanychelementów nawierzchni.dr inż. Wioletta Jackiewicz-RekPolitechnika Warszawskamgr inż. Małgorzata Konopska-PiechurskaTPA Instytut Badań Technicznych Sp. z o.o.zdjęcia: archiwum TPA.Częstą praktyką jest, że zapisyw specyfikacjach technicznychdrobnowymiarowych prefabrykowanychelementów nawierzchniodnoszą się do różnych niespójnychwymagań i norm (normy nabeton zwykły, normy branżowe,wymagania aprobat technicznychi in.). Powoduje to wiele nieporozumień,a na dodatek – w obecnejsytuacji prawnej – koliduje z Ustawąo wyrobach budowlanychz dnia 16 kwietnia 2004 r. [1]. Wedługustawy bowiem, parametrywyrobów budowlanych powinnybyć deklarowane według normzharmonizowanych z dyrektywąbudowlaną.Poniżej omawiamy szczegółowoobowiązujące normy i wymaganiadotyczące prefabrykatów z betonudo nawierzchni (kostki, płyty, krawężniki)– ze wskazaniem tych najbardziejproblematycznych.Specyfikacje techniczne, a uwarunkowaniaformalno-prawneProblemy ze specyfikacją technicznąwynikają w głównej mierzez błędów popełnianych przezosoby, które te specyfikacje tworzą.Rozporządzenie Ministra Infrastrukturyz dnia 2 września2004 r. w sprawie szczegółowegozakresu i formy dokumentacjiprojektowej, specyfikacji technicznychwykonania i odbiorurobót budowlanych oraz programufunkcjonalno-użytkowego [2],nie reguluje wymogów formalnoprawnychdotyczących przygotowaniazawodowego osób opracowującychspecyfikacje techniczne(SST), jak to ma miejsce w przypadkudokumentacji projektowej,którą przygotowuje projektantz uprawnieniami [3]. Fakt opracowywaniaspecyfikacji technicznychprzez osoby nie dysponującewystarczającą, aktualną wiedzątechniczną, czy technologicznąw tym zakresie [4, 5] jest więc dziśczęsto podnoszony w dyskusjach.Ten brak przygotowania w pewnymstopniu tłumaczy powoływaniesię w dokumentach SST na wymaganianieaktualnych już norm(np. z serii BN-80/6775-03) lub nawymagania zawarte w aprobatachtechnicznych na drobnowymiaroweelementy betonowe.Rezultat jest taki, że zapisy w SSTzamiast ułatwiać – często utrudniająznalezienie na rynku wyrobówspełniających stawiane wymagania.Producenci wyrobów betonowych,zgodnie z ustawą o wyrobach [1],są bowiem zobligowani posługiwaćsię przy opisywaniu swoichproduktów normami europejskimi[6÷8]. Żeby nie tracić klientówi móc uczestniczyć w konkretnejrealizacji na etapie przetargu, producenciniejednokrotnie rozszerzająwięc zakres badań wyrobów,czy wręcz je dublują, aby odpowiadałyróżnym przepisom. I tak:żeby wprowadzić wyrób do obrotu– badają go zgodnie z obowiązującyminormami europejskimi, żebymóc uczestniczyć w przetargach nakonkretną realizację – zgodnie z zapisamiSST.Dodajmy, że możliwe (i niejednokrotnieczynione w praktyce) jestdokonanie zmian w zapisach specyfikacji,jednak wszyscy uczestnicyprocesu inwestycyjnego podchodządo tego bardzo ostrożnie,w obawie przed potencjalnymikonsekwencjami najdrobniejszychzmian w SST [3].54prefabrykacja

DODATEK SPECJALNY IBUstawa o wyrobach [1] przewidujejeszcze jeden – indywidualny sposóbzamawiania wyrobów, dopuszczającdo jednostkowego zastosowania w obiekciebudowlanym wyrobów budowlanychwykonanych według indywidualnej dokumentacjitechnicznej, sporządzonej przezprojektanta obiektu lub z nim uzgodnionej,dla których producent wydał oświadczenie,że zapewniono zgodność wyrobubudowlanego z tą dokumentacją orazz przepisami. (Art. 10.1.). Taka indywidualnadokumentacja technicznapowinna zawierać opis rozwiązaniakonstrukcyjnego, charakterystykęmateriałową i informację dotyczącąprojektowanych właściwości użytkowychwyrobu budowlanego orazokreślać warunki jego zastosowaniaw danym obiekcie budowlanym.Wymagania dla prefabrykowanychelementów nawierzchniwedług normeuropejskichNormy [6÷8] na drobnowymiaroweelementy betonowe zharmonizowanez dyrektywą budowlaną obowiązująw Polsce od 2005 roku. W normachtych zawarte są wymaganiaodnośnie wyrobów – dotyczące ichkształtu, wymiarów, właściwościfizycznych i mechanicznych orazaspektów wizualnych, a w załącznikach– opisane są metody badańposzczególnych właściwości prefabrykatów.Ponadto normy zawierająwytyczne dla zakładowej kontroliprodukcji i określają kryteria ocenyzgodności. Podstawowe wymaganiai właściwości drobnowymiarowychprefabrykatów betonowych wedługnorm [6÷8] zostały zestawionew tablicy 1.Wybrane metody badańdrobnowymiarowychelementów prefabrykowanych• Odporność na warunki atmosferyczneA) Metoda określania odpornościna zamrażanie/rozmrażaniez udziałem soli odladzającejPróbki przeznaczone do badań(o górnej powierzchni przeznaczo-nej do badań większej od 7500 mm 2i mniejszej od 25000 mm 2 i grubościnie większej niż 103 mm), pobranenie wcześniej niż 20 dni od zaformowaniawyrobu, są wstępnie klimatyzowaneprzez 168 ± 5 h w komorzeklimatyzacyjnej (temp. 20 ± 2 o C, RH65 ± 10%). Następnie powierzchnieodpowiednio przygotowywanychdo badań próbek (rys.1) pokrywasię 3% roztworem NaCl. Próbkipoddaje się 28 cyklom zamrażaniai rozmrażania w komorze zamrażarki.Jeden cykl trwa 24 godziny,a temperatura mieszaniny zamrażającejpowinna się zmieniać w czasiezgodnie z rys. 2.Rys. 1 Schemat przekroju próbki do badania zamrażania/rozmrażania (opr. autorek)Tab. 1 Wymagania i oznaczenia dotyczące drobnowymiarowych elementów betonowych wg norm europejskichWymagania/OznaczeniaWłaściwościKostka brukowaPN-EN 1338 [6]Płyta brukowaPN-EN 1339 [7]Krawężnik betonowyPN-EN 1340 [8]NasiąkliwośćKlasa 1, znakowanie A – nie określa się,Klasa 2, znakowanie B – wartość średnia ≤ 6%Odpornośćna zamrażanie/rozmrażanieKlasa 3, znakowanie D – ubytek masy po zamrażania/rozmrażaniu wartość średnia≤ 1,0 kg/m 2 , przy czym żaden pojedynczy wynik nie może być większy niż 1,5Klasa 1, znakowanie F: nie określa się,Klasa 3, znakowanie H: < 23 mm wg metody G i 20 000 mm 3 /5000 mm 2 wg metody H,Klasa 4, znakowanie I: < 20 mm wg metody G i 18 000 mm 3 /5000 mm 2 wg metody H,Odporność na ścieranieKlasa 2, znakowanie G:–< 26 mm wg metody Gi 26 000 mm 3 /5000 mm 2 –wg metody HOdporność na poślizgDeklarowana, jeśli jest taka potrzebaKlasa reakcji na ogieńA1 – bez potrzeby przeprowadzania badańWartość charakterystycznaWytrzymałość na rozciąganienie mniej niż 3,6 MPa,przy rozłupywaniua pojedynczy wyniknie może być mniejszy– –niż 2,9 MPaWytrzymałość na zginanie –Klasa 1, znakowanie S – wytrzymałość charakterystyczna:3,5 MPa, minimalna: 2,8 MPa,Klasa 2, znakowanie T – wytrzymałość charakterystyczna:4,0 i minimalna: 3,2 MPa,Klasa 3, znakowanie U – wytrzymałość charakterystyczna:5,0 i minimalna: 4,0 MPakwiecień 201355

DODATEK SPECJALNY IBgdzie: M 1to masa próbki nasyconejwodą w (g), a M 2– masa próbki wysuszonejw (g).a)Rys. 2 Przebieg temperatury w czasie jednego cykluzamrażania/rozmrażania (opr. autorek)Po 28 cyklach zamrażania/rozmrażaniaw komorze zamrażalniczej(fot. 1a) zbiera się złuszczony materiałz badanej powierzchni próbek(fot. 1b). Złuszczony materiałwraz z wodą, którą przemywanopowierzchnię próbki wylewa się nabibułę filtracyjną, a następnie suszydo stałej masy.Mrozoodporność badanych próbekocenia się na podstawie ubytkumasy złuszczonego materiału po28 cyklach [kg] na jednostkę powierzchnipróbki [m 2 ].B) Badanie nasiąkliwościPo ustaleniu temperatury próbekdo 20 ± 5°C, próbki do badań (masanie mniejsza niż 2,5 kg i nie większaniż 5 kg) nasyca się wodą (fot. 2) doosiągnięcia stałej masy (tzn. dwakolejne wyniki ważenia w odstępie24 h nie wykazują różnicy większejniż 0,1%). Następnie próbki są suszonedo stałej masy.Nasiąkliwość W aoblicza się dla każdejpróbki z wzoru:W aM − M=M1 2⋅2100Fot. 2 Próbki podczas badanianasiąkliwościJako wynik badania nasiąkliwościpodaje się wartość średnią, jednaksprawozdanie powinno zawieraćrównież wartości nasiąkliwości dlakażdej badanej próbki.• Pomiar ścieralności na tarczyBöhmegoJedną z metod badania ścieralnościwymienionych w [6÷8] jest oznaczeniena tarczy Böhmego (załącznikH) obok metody szerokiej tarczyściernej (załącznik G).Płytki kwadratowe lub próbki sześcienneo długości boku 71,0 ± 1,5 mmumieszcza się na tarczy Böhmego(fot. 3a), na pasie posypanym normowymproszkiem ściernym – sztucznymkorundem. Następnie próbkęobciąża się siłą 294 ± 3 N i poddaje16 cyklom ścierania (fot. 3b). Każdycykl ścierania powinien składaćsię z 22 obrotów tarczy. Po każdymcyklu ścierania zbiera się starty materiałłącznie z proszkiem korundowymoraz wysypuje na pas ścieranianową porcję proszku w ilości 20 g. Pokażdych 22 obrotach tarczy obracasię ścieraną próbkę o 90 o .a) b)Fot. 1 a) Próbki w komorze podczas badania mrozoodporności; b) Zbieranie złuszczonego materiałuz powierzchni badanej próbki[%]b)Fot. 3 a) Pomiar ścieralności na tarczyBöhmego: 1-badana próbkaw uchwycie, 2-pas ścierania (posypanyproszkiem ściernym), 3-tarczaobrotowa, 4-ciężarek obciążający;b) Próbka podczas cyklu ścieraniaPo 16 cyklach (352 obrotach) obliczasię ścieralność jako ubytek objętościΔV z równania:ΔmΔV=ρGdzie ∆m to ubytek masy po 16cyklach [g], ρ R– gęstość próbki dobadania lub, w przypadku próbekwielowarstwowych, gęstość warstwyścieralnej [g/mm 3 ].• Wytrzymałość na rozciąganieA) Badanie wytrzymałości przy rozłupywaniuBadanie przeprowadza się dla kostekbrukowych. Próbki przed badaniemnależy zanurzyć w wodzieo temperaturze 20 ± 5 o C na czas24 ± 3 h i usunąć z ich powierzchniwszelkie zadziory, pozostałościpo formowaniu (fot 4a). Następnieumieszcza się próbkę w maszynietak, aby podkładki i próbka leżaływ jednej linii (fot. 4b).Wytrzymałość na rozciąganie przyrozłupywaniu kostki brukowej Tw MPa oblicza się z równania:T= 0, 637⋅Rk ⋅PS[MPa]gdzie: P to obciążenie niszczące[N], S – powierzchnia przełomu badanejpróbki, a k – współczynnik56prefabrykacja

DODATEK SPECJALNY IBa)b) c)Fot. 4 a) Przygotowanie powierzchni próbki do badań (usunięcie zadziorów); b) Badanie wytrzymałości na rozciąganie przy rozłupywaniu; c) Próbkapo badaniu wytrzymałości na rozciąganie przy rozłupywaniua)korekcyjny ze względu na grubośćkostki brukowej (można go wyliczyćz równania lub przyjąć z tabeli zawartejw normie PN-EN 1338 zał. F).W sprawozdaniu, obok wartości wytrzymałościna rozciąganie, podaje sięobciążenie niszczące F (kostki brukowej)dla długości elementu w N/mmobliczając z równania:PF =l[N/mm]B) Badanie wytrzymałości przy zginaniuBadanie przeprowadza się dla płytbrukowych i krawężników betonowych.Próbki przed badaniem należyodpowiednio przygotować (zanurzyćw wodzie w temperaturze 20 ± 5 o C nab)Rys. 3 Schemat pomiaru wytrzymałości na zginanie a) dlapłyty brukowej wg [7] i b) dla krawężnika betonowegowg [8] (opr. autorek)czas 24 ± 3 h i usunąć z ich powierzchniwszelkie zadziory).Następnie, w zależności od badanegoelementu i stosowanej normy, próbkęumieszcza się w maszynie do badaniawytrzymałości zgodnie z schematamiprzedstawionymi na rys. 3a dla płytybrukowej i rys. 3b dla krawężnika betonowego.Po zniszczeniu próbki, określa się wytrzymałośćna zginanie T [MPa] w zależnościod przyjętych schematówz rys. 3, według poniższych wzorów:– dla płyty brukowej3×P × LT =22×b × t– dla krawężnika betonowegoP × L × yT =4×lgdzie:P – obciążenie niszczące [MPa], L –odległość miedzy podporami [mm],b – szerokość płyty brukowej [mm],t – wysokość płyty brukowej [mm],l – moment bezwładności powierzchni,określony z wymiarów nominalnych,y – odległość pomiędzy środkiemciężkości i skrajnym włóknemrozciąganym.Najczęstsze problemydotyczące specyfikowanychwłaściwości prefabrykatówbetonowych• Aspekty wizualneWedług [6÷8] wyroby betonowenie mogą mieć rys i odprysków(fot. 5), a elementy z warstwąścieralną nie powinny wykazywaćrozwarstwienia. Teksturai zabarwienie próbek nie powinnynatomiast wykazywać znaczącychróżnic w stosunku do próbekwzorcowych dostarczonychprzez producenta i zatwierdzonychprzez nabywcę. Inną kwestięstanowią wykwity, które sączęstym przedmiotem sporówodbiorczych. Zgodnie z zapisamizawartymi w normach [6÷8]ewentualne wykwity nie mająszkodliwego wpływu na właściwościużytkowe wyrobów i nie sąuważane za istotne. Jednak odbiorcykostki brukowej, zwłaszczaindywidualni, często próbująreklamować wykwity jako wadędostarczonego produktu.Fot. 5 Kostka z odpryskiem – element niespełniającywymagań normowychPowstawanie wykwitów na powierzchnibarwionych elementówz betonu jest zjawiskiem niemającympraktycznie znaczenia dlatrwałości [9]. Zjawisko to dotyczywszystkich materiałów porowatych,a więc takich, w którychmogą zachodzić procesy transportucieczy. W porowatym materiale,który zawiera związki stosunkowo58prefabrykacja

DODATEK SPECJALNY IBdobrze rozpuszczalne wodzie,mogą wystąpić wykwity, a intensywnośćich powstawania, jaki ilość zależy od wielu czynników(rys. 4). Do głównych należy zaliczyćporowatość, strukturę porów(związane z w/c oraz stopniemhydratacji cementu), skład zaczynu– w tym rodzaj cementu (składchemiczny), skład betonu (w/c),przebieg mieszania składników,sposób i warunki formowania,dojrzewania, wiek betonu orazwarunki eksploatacji [10].Wykwity węglanowe (spowodowanekarbonatyzacją Ca(OH) 2) (fot. 6),czy wykwity spowodowane podciąganiemkapilarnym i krystalizacjąsoli rozpuszczalnych – zniknąz czasem z powierzchni wyrobów,gdy są one prawidłowo zaprojektowanei wykonane z dobrej jakościskładników, a następnie eksploatowanew środowisku nieagresywnymchemicznie. Jednak wzrostintensywności wykwitów w dłuższymczasie eksploatacji, możemieć inną genezę i prowadzić dodestrukcji betonu. Niebezpiecznesą zwłaszcza wykwity chlorkówi siarczanów alkalicznych pochodzącychz cementu, kruszywa, dodatkumineralnego (np. popiołulotnego), pigmentu lub nadmierniezmineralizowanej wody zarobowej.Ich powstawanie może powodowaćznaczne zmiany destrukcyjne w betonie,aż do jego zniszczenia [10].Fot. 6 Wykwity na elementach kostkibrukowej• NasiąkliwośćWymaganie nasiąkliwości jest zapisemczęsto kwestionowanym zarównow specyfikacjach betonu dokonstrukcji monolitycznych, jakrównież w przypadku wyrobówbetonowych prefabrykowanych[11, 12]. Specyfikowanie wymaganejnasiąkliwości elementówz betonu jest tym bardziej trudne,że do wymagań normowych [6÷8]dodawane są zalecenia wprowadzoneprzez GDDKiA (dodatkowozaostrzone wymaganie nasiąkliwoścido 4%). Tak też w specyfikacjachpojawia się obok powołaniana normę europejską dodatkowyzapis spełnienia: Zalecenia w zakresiewymagań dotyczącychnasiąkliwości betonów: pismoGDDKiA-DT-WM-zk-520/10/10z 06.08.2010 r.• MrozoodpornośćNowe podejście do badania mrozoodpornościprefabrykatóww przyjętych normach europejskichsprawiło, iż zrezygnowanoz badań mrozoodporności „wewnętrznej”elementów z betonu nakorzyść badań odporności na powierzchniowełuszczenie w obecnościśrodków odladzających (i toteż tylko w klasie 3 – tablica 1).Badaniu odporności na zamrażanie/rozmrażaniew obecności roztworusoli, poddawana jest tylkowarstwa licowa kostki, co w większościprzypadków wydaje się podejściemuzasadnionym, jednakzdarzają się przypadki, zwłaszczapodczas wykonywania kostkidwuwarstwowo, iż powierzchniabadana (warstwa ścieralna)nie wykazuje żadnych złuszczeńi ubytku masy, podczas, gdy warstwadolna, konstrukcyjna nie jestmrozoodporna [13]. W takiej sytuacji,roztwór soli odladzającej,który w wyniku złego uszczelnieniakostki w badaniu laboratoryjnym,a w konstrukcji nawierzchni,przy zastosowaniu przepuszczalnejspoiny w łączeniach wnikniew dolną warstwę kostki – spowodujejej degradację (fot. 7).Rys. 4 Czynniki wpływające na powstawanie wykwitów (opr. autorek)Fot. 7 Kostka brukowa po badaniu odporności na zamrażanie/rozmrażanie(brak mrozoodporności)kwiecień 201359

DODATEK SPECJALNY IBPodsumowanieBibliografiaSpecyfikacje techniczne określające jakościowewymagania dotyczące elementówprefabrykowanych z betonupowinny opierać się na obowiązującychnormach i za każdym razemuwzględniać użyteczność wyrobówprzy konkretnej realizacji. Poprzezwybór odpowiedniej klasy wyrobów,dostosowanej do projektowanychwymogów środowiskowych, jak równieżewentualne uzupełnienie dodatkowychbadań kontrolnych, możnazapewnić wybór odpowiednichrozwiązań materiałowych, a dbająco reżim technologiczny – zapewnićtrwałość konstrukcji w odpowiedniodługim okresie użytkowania, nawetw trudnych warunkach ekspozycji.1. Dz.U. 2004 nr 92 poz. 881 Ustawaz dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobachbudowlanych;2. Dz.U. 2004 nr 202 poz. 2072 RozporządzenieMinistra Infrastrukturyz dnia 2 września 2004 r.w sprawie szczegółowego zakresui formy dokumentacji projektowej,specyfikacji technicznychwykonania i odbioru robót budowlanychoraz programu funkcjonalno-użytkowego;3. G. Śmiertka, Jak pogodzić obowiązująceprzepisy z zapisami SST, Brukbiznes,4/2012;4. J. Wrzesińska, Elementy betonowew budownictwie drogowym a specyfikacjetechniczne i wymaganiaGDDKiA, Magazyn Autostrady,4/2011;5. G. Łój, Badania odbiorcze betonowychelementów brukowych, Brukbiznes,4/2012;6. PN-EN 1338:2005+AC:2007 Betonowekostki brukowe. Wymaganiai metody badań;7. PN-EN 1339:2005+AC:2007 Betonowepłyty brukowe. Wymaganiai metody badań;8. PN-EN 1340:2004+AC:2007 Krawężnikibetonowe. Wymaganiai metody badań;9. W. Kurdowski, Chemia cementui betonu, Polski Cement, 2010;10. M. Kurpińska, Korozja wibroprasowanychelementów betonowych,Brukbiznes, 2/2012;11. W. Jackiewicz-Rek, M. Konopska,Rola specyfikacji betonu doobiektów mostowych, BudownictwoTechnologie Architektura,55/2011;12. W. Jackiewicz-Rek, M. Konopska-Piechurska,Zrównoważonyrozwój technologii nawierzchni betonowych– aspekty funkcjonalne,Budownictwo TechnologieArchitektura,1(62)/2013;13. G. Łój, Czy ta kostka jest odpornana mróz?, Brukbiznes, 5/2012.Jakie są nowe rozwiązania konstrukcyjne do pomieszczeń wymagającychrozległej, niczym nieograniczonej przestrzeni?Konieczność sprostania rosnącemu zapotrzebowaniuinwestorów na duże otwarte przestrzenieumożliwiające swobodną aranżację powierzchniużytkowej, praktycznie w każdym typie budownictwawymusza na projektantach i wykonawcach stosowaniecoraz to nowszych rozwiązań konstrukcyjnych. Celeminnowacji jest, najogólniej mówiąc, ograniczenie ilościsłupów i podpór pośrednich, przy jednoczesnym zachowaniuparametrów użytkowych i technicznych przegródpoziomych (stropów, stropodachów i dachów).W realizacji tego zadania doskonalesprawdzają się elementy prefabrykowanez betonu zbrojonego staląsprężającą, które osiągają rozpiętościnieosiągalne dla technologiitradycyjnych wykonywanych nabudowie.Piotr WalczakConsolis Polskawww.consolis.plProces produkcyjny, prowadzony na wyspecjalizowanychliniach technologicznych w ściśle kontrolowanym środowiskuzakładu prefabrykacji, umożliwia wytworzenie elementówo szczególnych parametrach technicznych przyjednoczesnym wysokim standardzie wykończenia i wysokiejprecyzji wymiarowej. Dzięki temu produkty świetnierealizują indywidualne oczekiwania rynku i inwestorów.Doskonałym przykładem innowacji wprowadzonychna polski rynek są, uznane i z powodzeniem spełniającepowyższe oczekiwania, stropowe płyty kanałowesprężone, o wysokości 500 mm, które pozwalają przyzachowaniu tej samej technologii produkcji i montażuco płyty o mniejszych wysokościach, osiągnąćrozpiętość nawet do 22 m, lub przenosić duże obciążeniaużytkowe przy nieco tylko mniejszych rozpiętościach.Wartym zainteresowania, nowym rozwiązaniem są równieżdachowe płyty strunobetonowe dwuspadowe, którychmontaż płyt jest szybki, nie wymaga żadnych podpórtymczasowych ani robót mokrych, a koszt produkcjiw przeliczeniu na m 2 jest prawie niezmienny w całymzakresie stosowania płyt – od kilkunastu do 30 m.60prefabrykacja

artykuł sponsorowanyDODATEK SPECJALNY IBPrefabrykowane elementy sprężoneo dużych rozpiętościachElementy prefabrykowane z betonusprężonego wykorzystywane są z powodzeniemw ustrojach konstrukcyjnychod dziesięcioleci. Znajdują zastosowaniew różnego typu obiektach: począwszyod niewielkich budynków mieszkalnych,poprzez biurowce, hale magazynowei produkcyjne, obiekty handlowe, garaże,aż po mosty, wiadukty i produkty specjalne,jak np. podkłady kolejowe. Mimoto, technologia dalej jest rozwijana, copozwala projektantom na osiąganie corazwiększych rozpiętości i przenoszenie corazwiększych obciążeń bez koniecznościstosowania podpór pośrednich.Firma Consolis, europejski lider narynku prefabrykacji żelbetowej, wprowadziła,jako pierwsza w Polsce, noweprodukty o niespotykanych wcześniejparametrach.Płyty kanałowesprężone HC500Fot. 1 Płyty STT o rozpiętości 21,57 mb– budowa budynku PolHunw KoluszkachStropowe płyty kanałowe sprężone sąrozwiązaniem dobrze już znanym napolskim rynku i powszechnie stosowanymw wielu projektach. Duże rozpiętości,łatwe projektowanie, wydajność produkcji,szybkość montażu i inne zaletypłyt sprawiają, że w wielu przypadkachsą zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem,zarówno dla projektanta, jaki wykonawcy. W Polsce płyty dostępnesą w kilku wysokościach; najczęściej stosowaneto: 200, 265, 320 i 400 mm.Płyta HC500 o wysokości 500 mm rozszerzaten asortyment. Pozwala ona,przy zachowaniu tej samej technologiiprodukcji i montażu, osiągnąć rozpiętośćnawet do 22 m, lub przenosić dużeobciążenia użytkowe przy nieco tylkomniejszych rozpiętościach.Szczególnie interesującym przykłademwykorzystania zalet płyt HC500 jest ichzastosowanie do konstrukcji galerii handlowych,a szczególnie – parkingów ulokowanychpod powierzchnią handlową.Potrzeba zapewnienia klientom wygodyi bezpieczeństwa wymusza wówczas takiukład miejsc parkingowych, który wymagapodstawowej rozpiętości stropówrzędu 16–16,5 m. Przy typowych obciążeniachw obiektach handlowych, rzędu7–10 kN/m 2 , płyta HC500 jako elementnośny stropu jest rozwiązaniem pod wielomawzględami najlepszym. Wysokośćkonstrukcyjna stropu 500 mm (+ ewentualnynadbeton) jest praktycznie niemożliwado osiągnięcia w inny sposób, przyzałożeniu zbliżonego poziomu kosztów.Płyty HC500 już znalazły zastosowaniew kilku tego typu obiektach, przykłademmogą być zrealizowane już galerie:Port Łódź oraz Trzy Korony w NowymSączu.Płyty strunobetonowedwuspadowe STTPłyty dachowe STT są podstawowymelementem systemu prefabrykacji Bashallen® . W połączeniu z prefabrykowanymiścianami tworzą sztywny układkonstrukcyjny, niewymagający dodatkowychstężeń i innych usztywnień.Jednak znakomite parametry użytkowepłyt sprawiają, że mogą one być stosowanerównież niezależnie od systemuBashallen ® . Można je opierać na belkachżelbetowych i sprężonych, na ścianachmonolitycznych lub nawet na belkachstalowych.Podstawowe parametry techniczne:- szerokość modularna: 2,4 m- długość: do ok. 30 m- wysokość w kalenicy: 700–800 mm- obciążenie zewnętrzne: do 4 kN/m 2- masa własna: 210–230 kg/m 2- spadek połaci dachowej: 2,5%.Zastosowanie płyt STT jako przekryciadachu daje korzyści inwestorowi, projektantowii wykonawcy w różnych obszarach:• Bezpieczeństwo. Płyty STT mają standardowoodporność ogniową R30.Ciężar własny, ok. 220 kg/m 2 sprawia,że dach wykonany z płyt nie jesttak wrażliwy na ewentualne przekroczeniawartości normowych obciążeniaśniegiem, jak jest to w przypadkulekkich konstrukcji dachowych.Fot. 2 Płyty Hc 500 o rozpiętości śi1614 16,14 mb – budowa GaleriiHandlowej Trzy Korony w Nowym Sączu• Ekologia. Beton jest materiałemprzyjaznym środowisku. Zoptymalizowanyprzekrój płyty, dopasowanedo niego, ustandaryzowane zbrojenieoraz zastosowanie materiałówo wysokiej wytrzymałości sprawiają,że wpływ na środowisko na etapiebudowy obiektu jest relatywnie niski.Dodatkowo, ze względu na dużąpojemność cieplną betonu, obiektprzekryty płytami STT wymagamniejszych wydatków energetycznychna ogrzewanie lub chłodzeniew okresie użytkowania.• Ekonomia. Duża rozpiętość płyt pozwalaograniczyć ilość podpór: ścianlub belek i słupów, fundamentów.Charakterystyczną cechą STT jest to,że koszt produkcji w przeliczeniu nam 2 jest prawie niezmienny w całymzakresie stosowania płyt – od kilkunastudo 30 m. Montaż płyt jestszybki, nie wymaga żadnych podpórtymczasowych ani robót mokrych.Elementy są jedynie spawane międzysobą.Płyty STT zostały zastosowane m.in.przy budowie hali produkcyjno magazynowejw Koluszkach i galerii handlowejw Nowym Sączu.Biuro Centralneul. Wólczańska 128/13490-527 Łódźtel. + 48 42 20 35 100www.consolis.plkwiecień 201361

DODATEK SPECJALNY IBartykuł sponsorowanyRemonty zKERAMZYTEMmgr inż. Andrzej DobrowolskiLeca ® KERAMZYT to lekkie kruszywo ceramiczne, niezwykle pomocne i sprawdzoneprzy remontach budynków. Tam, gdzie dawniej stosowano ciężkie gliniane polepy,gruz, piasek, żwir, obecnie często wykorzystuje się keramzyt. Stanowi on wielozadaniowy,skuteczny zamiennik wypełnień i izolacji przy remontach drenaży, podłóg nagruncie, stropów ceglanych i drewnianych, sklepień oraz stropodachów płaskich.Część 3: remont stropuRemont starego domu, to ciekawa,historyczna wędrówka po technologiachi materiałach z minionych lat.Odsłaniając kolejne warstwy stropu,natrafiamy na różne rozwiązaniawynikające z ówczesnych realiówbudowlanych. Podczas remontumusimy je uwzględnić, znajdujączarazem sposób na poprawę izolacyjnościtermicznej i akustycznejstropu, a także – na jego odciążenieoraz wyrównanie. Oczywiście, licząsię również łatwość, szybkość i rozsądnekoszty przeprowadzanychprac. Dlatego coraz częściej szukamymateriałów wielozadaniowych.Takim jest Leca ® KERAMZYT.Strop nad piwnicąW starym budownictwie większośćstropów nad piwnicami była wykonywanajako stalowo-ceramiczne(np. Kleina, odcinkowe). Przestrzeniemiędzy belkami na wymurowanejceglanej płycie zasypywanociężkim gruzem lub żużlem. Obecnie,remontując taki strop, można1. Posadzka2. Szlichta cementowa 4-6 cm3. Izolacja akustyczna min. 2 cm4. Leca®KERAMZYT izolacyjny*5. Paroizolacja6. Ceglana płyta stropu7. TynkRys. 1Strop KLEINA1. Posadzka2. Płyty suchego jastrychu3. Leca®KERAMZYT podsypkowy4. Szpryc cementowy 0,5 cm* Dobór kruszywa według tabeli5. Leca®KERAMZYT izolacyjny *6. Paroizolacja7. Płyty stropu WPS8. TynkRys. 2Strop WPS z podłogą na płytach suchego jastrychu* Dobór kruszywa według tabeliusunąć starą zasypkę i w jej miejscewprowadzić wypełnienie z Leca ®KERAMZYTU izolacyjnego. Kruszywoto jest najczęściej czterokrotnielżejsze niż stare wypełnieniei ma wielokrotnie lepsze parametry,jeśli chodzi o izolacyjność termiczną.Odciążenie konstrukcji stropupozwala na dalszą bezpieczną eksploatację,lub nawet na zwiększenieobciążenia wynikającego np.ze zmiany sposobu użytkowaniapomieszczeń (dawniej mieszkanie– teraz sklep i magazyn).62prefabrykacja

DODATEK SPECJALNY IBStropy między piętramiPrzed II wojną stropy międzypiętrowewykonywano głównie jakodrewniane. Ich wypełnienie stanowiłaciężka polepa (mieszaninagliny, sieczki i wapna). Wieloletnieużytkowanie tych stropów powodowałougięcie drewnianychbelek, a w konsekwencji – całychpłaszczyzn stropów. Poziomowanietakiego stropu, to skomplikowanarobota ciesielska pochłaniającawiele czasu i kosztownych balidrewnianych.Leca ® KERAMZYT izolacyjny wysypanywewnątrz stropu zmniejszaobciążenie konstrukcji. Jako materiałniepalny, poprawia ognioodpornośćstropu. Na dolnej, grubo- lub średnioziarnistejwarstwie keramzytumożna wykonać szpryc cementowylub ułożyć geowłokninę. Do wypoziomowaniapłaszczyzny ugiętegostropu przy jednoczesnej poprawiejego izolacyjności akustycznestosuje się Leca ® KERAMZYTpodsypkowy. Bezpośrednio natym kruszywie układa się płytypodłogowe suchego jastrychu (np.Rigidur). Na takich płytach możnaukładać panele, płytki ceramicznei każdy inny rodzaj wykładzin. Abydodatkowo poprawić ognioodpornośći izolacyjność akustyczną,można od spodu zamocować wełnęmineralną i sufit z płyt gipsowokartonowychna ruszcie. Podczasremontu stropu drewnianego należypamiętać, że swoją długoletniąwytrzymałość zawdzięcza paroprzepuszczalności.Dlatego należyunikać stosowania w nim szczelnychfolii. Można wprowadzić folięparoizolacyjną jedynie nad sufitowymipłytami g-k, szczególniew łazienkach i innych wilgotnychpomieszczeniach.Od lat pięćdziesiątych popularnestały się stropy gęstożebrowe (np.Akerman, Fert, DZ). Elementemnośnym były żebra z prętów lubbelek żelbetowych wypełniane betonem.Szerokość żeber powiększano,wykonując warstwę nadbetonuna pustakach. Remontująctaki strop często natrafiamy na nie-Tab.Dobór kruszywa w zależności od grubości warstwciężar nasypowy± 15%zalecana grubośćwarstwyuziarnienieLeca ® KERAMZYTmm kg/m 3 cmpodsypkowy * 1 - 5 500 1 - 10izolacyjny S 0 - 4 510 0 - 6izolacyjny M 4 - 10 310 3 - 9izolacyjny L 10 - 20 290 > 8* kruszywo zalecane pod płyty suchego jastrychurówną powierzchnię nadbetonu,a odchylenia sięgają nawet kilkucentymetrów. Wyrównanie płaszczyznytakiego stropu jest bardzołatwe. Wystarczy w miejscach zagłębieńułożyć warstwę drobnegoLeca ® KERAMZYTU izolacyjnego S(o granulacji 0-4 mm). Kruszywoo ciężarze nasypowym 510 kg/m 3jest czterokrotnie lżejsze niż używanezazwyczaj do poziomowaniastropów wylewki cementowe.Lata siedemdziesiąte to początekprodukcji płyt WPS, które zastąpiłyczasochłonne wykonywanie płyt ceglanychpomiędzy stalowymi dwuteownikami.Przy remoncie takichstropów, podobnie jak w stropachKleina, jako lekkie wypełnienie nadolnej płycie WPS również możnaułożyć warstwę Leca ® KERAMZYTUizolacyjnego.Rodzaj kruszywa uzależnionyjest od grubości wypełnienia.Dobór kruszywa przedstawionow tabeli.Leca ® KERAMZYT zastosowanyprzy remoncie stropu z wierzchniąwarstwą z płyt suchego jastrychu(jak w stropie drewnianym)pozwala na uniknięcie mokrychprac. Z uwagi na brak przerwtechnologicznych na wysychaniepodłoży betonowych, rozwiązaniatakie skracają czas realizacjiremontu. Ponadto zmniejsza sięobciążenie konstrukcji budynku,poprawia izolacyjność termicznai akustyczna przegrody. A porowatai ścierna powierzchnia kulekodstrasza myszy, szczury i owady,które często gniazdują w innychwypełnieniach.Więcej informacji technicznych, w tymgotowe rozwiązania wraz z rysunkamiCAD dla remontowanych i nowoprojektowanychobiektów znajdujesię na: www.netweber.pl, w zakładceLeca ® KERAMZYT.Napisz do autora:andrzej.dobrowolski@saint-gobain.comSaint-Gobain ConstructionProducts Polska sp. z o.o.marka Weber Leca®Zakład Produkcyjny w Gniewietel.: 58 772 24 10 (11)infolinia: 801 620 000kontakt.weber@saint-gobain.comwww.netweber.plkwiecień 201363

DODATEK SPECJALNY IBartykuł sponsorowanyOprogramowanie Tekla BIMrozwiązaniem dla budownictwa żelbetowegoZalety Modelowania Informacji o Budynku(ang. Building Information Modeling – BIM) są odwielu lat znane na całym świecie. Korzyści związanez tą technologią: łatwa koordynacja pracy, szybkamodyfikacja projektu, kontrola produkcji i wiele innych,sprawiają, że powszechną praktyką jest stosowanieBIM także przy konstrukcjach żelbetowych.dr inż. Tomasz OlszewskiTekla Structures jest samodzielnymsystemem BIM obejmującym całyproces strukturalnego projektowania– począwszy od modelu koncepcyjnego,przez detalowanie, produkcjęi montaż aż po zarządzanie budową.W programie znajdziemy rozwiązanianie tylko dla konstrukcji stalowych,lecz również dla struktur żelbetowychmontowanych z prefabrykatówi elementów zbrojonych na budowie.Korzystając z tego przystępnego narzędzia,można w intuicyjny sposóbprojektować i detalować konstrukcjeróżnego rodzaju i przeznaczenia: odbloków mieszkalnych, struktur przemysłowychaż do budowli użytecznościpublicznej czy obiektów sportowych.Współczesne projekty charakteryzująsię często wysokim stopniem złożoności,co przekłada się na większeprawdopodobieństwo wystąpieniabłędów, będących źródłem kosztownychnapraw czy opóźnień. Podobnychsytuacji można uniknąćwykorzystując dokładny model 3Ddostępny w Tekla. Model ten zawierawszystkie geometryczne i konstrukcyjneinformacje, co pozwalaRys. 1. Możliwość dostosowania prętówzbrojeniowych do każdej sytuacjikonstrukcyjnejwykonującemu projekt zobaczyćszczegóły budowli, tak jak będą wyglądaływ rzeczywistości i wyeliminowaćewentualne błędy.Detalowanie prętów zbrojeniowychdowolnego typu jest kolejną mocnąstroną Tekla Structures. Program pozwalana ręczne dodawanie zbrojeńdo elementów każdego typu. Wygodną,zautomatyzowaną metodą jesttakże wykorzystanie bogatej bazy gotowychkomponentów czy „Katalogukształtów prętów zbrojeniowych”.Wszystkie zbrojenia są w pełni modyfikowalneprzez użytkownika, którymoże dostosować m.in. grubośćotuliny, średnicę czy rozstaw prętóww elemencie (rys. 1). Wstawione prętyczy kraty automatycznie reagują nazmiany, adaptując się np. do nowegokształtu profilu, w którym się znajdują.Na uwagę zasługują równieżrozwiązania dla ścian wielowarstwowychoraz obszerny wybór hakówi kotw do podnoszenia elementów.Na podstawie informacji z modelu,program automatycznie generujedokumentację różnego typu – odrysunków zestawieniowych, przezrysunki szalunkowe do nieograniczonychraportów materiałowych.W Tekli bez problemu sporządzimyrysunki zbrojenia wraz z dokładnymiwymiarami, przekrojami i detalami.Zmiany w modelu są automatycznieuwzględniane w dokumentacji przezco jest ona zawsze aktualna – pozwalato zaoszczędzić czas oraz uniknąćbłędów. Model jest także źródłem informacji,które można wykorzystaćdo automatyzacji produkcji. Pozyskanedane można przekazać np. domaszyn gnących pręty BVBS, aplikacjidla krat zbrojeniowych Unitechnik,czy oprogramowania do zarządzaniaprodukcją ELiPLAN.Rys. 2. Fragment modelu Centrum Kulturalno– Kongresowego w Karlstad– przykład połączenia wielu materiałóww jednej konstrukcjiWspółdziałanie jest kluczowe dla skutecznegozastosowania BIM w projekcie.W Tekla realizujemy to m.in.wykorzystując w modelu elementyz różnych materiałów np. stali, żelbetu,aluminium czy drewna (rys. 2),używając modeli referencyjnych (np.instalacje elektryczne czy wentylacyjne,maszyny, itp) lub poprzez podziałpracy na wielu użytkownikówrównocześnie.Inwestycja w BIM jest rozwiązaniemposzerzającym możliwości firmomz branży żelbetowej. Założeniem TeklaStructures jest dostarczenie odpowiednichnarzędzi dla wszystkichbiorących udział w całym cyklu powstawaniabudowli: od projektanta,inżyniera po generalnego wykonawcęi inwestora. Pozwala ona urzeczywistnićrealizację projektów i sprostaćwymaganiom współczesnego rynku.Construsoft Sp. z o.o.ul. Wilczak 16 A, 61-623 Poznańtel: 61 826 00 71www.construsoft.pl64prefabrykacja

DODATEK SPECJALNY IBWytrzymałość i trwałośćbetonowych elementówkanalizacji sanitarnejPodstawowe wymagania stawiane systemomodprowadzania ścieków bez względu na materiałz jakiego są wykonane, to odpowiednia trwałość,wytrzymałość i szczelność. Ich spełnienie powinnogwarantować długotrwałą, bezawaryjną eksploatację,która uchroni środowisko naturalne przednegatywnym oddziaływaniem zanieczyszczeń.Mateusz Florekdyrektor Stowarzyszenia ProducentówElementów Betonowych dla Kanalizacjizdjęcia autoraPrefabrykacja betonowych elementówstosowanych w budowie kolektorówkanalizacyjnych w ostatnichpiętnastu latach stała się w Polsceprocesem zaawansowanym technologiczniew stopniu pozwalającymna spełnianie wymagań określonychw normach, które już funkcjonująna terenie Unii Europejskiej,a od lipca 2013 roku staną się powszechnieobowiązujące 1 równieżw Polsce.Kolektory kanalizacyjne posadowioneliniowo w gruncie narażonesą na działanie wielu niekorzystnychczynników. Mogą to być siływyporu nawodnionego podłożagruntowego, zmienne siły ściskającedziałające osiowo i poprzecznie,agresywne chemicznie oddziaływaniegruntu i wód gruntowych orazod wewnątrz – oparów ścieków.Newralgicznym elementem kolektorasą studzienki kanalizacyjne,zwłaszcza te zlokalizowanew pasie drogowym, które poddawanesą dodatkowo nieustannymdziałaniom obciążeń dynamicznychw wyniku ruchu kołowegopojazdów.Istotne cechyużytkowe studzienekWiększość betonowych rozwiązaństosowanych w instalacjach sanitarnychto elementy prefabrykowane,których trwałość, wytrzymałośći szczelność w odniesieniu do studzienek,definiowane są parametramiokreślonymi w normie zharmonizowanejPN-EN 1917:2004 „Studzienkiwłazowe i niewłazowe z betonuniezbrojonego, z betonu zbrojonegowłóknem stalowym i żelbetowe”.• Studzienki rewizyjne są obiektamikubaturowymi, dla którychpodstawową funkcjonalnościąw ujęciu normowym jest umożliwieniedostępu i wentylowaniesystemów odwadniającychRys. 1 Przykładowe konstrukcje studzienek kanalizacyjnych zgodnie z PNEN 1917:2004 (źródło: BG System)1W lipcu 2013 wejdą w życie przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 roku ustanawiające zharmonizowanewarunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych, wg. których wyrób budowlany będzie mógł być wprowadzony do obrotu, jeśli będzieobjęty normą zharmonizowaną lub będzie zgodny z europejską oceną techniczną dla niego wydaną.kwiecień 201365

DODATEK SPECJALNY IBRys. 2 Złącze z uszczelką elastomerową (źródło: archiwum autora)i kanalizacyjnych, służących doodprowadzania ścieków, wódopadowych i wody powierzchniowej,w sposób grawitacyjnylub sporadycznie pod niskimciśnieniem. Norma obejmujeswoim zakresem studzienkio średnicy nominalnej nie przekraczającejDN 1 250 mm dlaelementów o przekroju kołowymi LN 1 250 dla elementówo przekroju prostokątnym lubeliptycznym 2 .• Studzienki włazowe normadefiniuje jako pionowe wodoszczelnebudowle stosowane dopołączeń rurociągów, zmianykierunku i/lub poziomu, umożliwiającedostęp personelu i/lubFot. 1 Profil złącza kręgu„na uszczelkę elastomerową”urządzeń w celu kontroli i konserwacjioraz umożliwiające napowietrzaniei wentylację 3 .Istnieje kilka dopuszczonych doużytku wariantów konstrukcyjnychstudzienek, podstawowe elementysą jednak zawsze te same: prefabrykowanedennice betonowe wyposażonew zakładzie prefabrykacjiw kinetę betonową, przejścia szczelnei stopnie złazowe (1), prefabrykowanebetonowe kręgi fabryczniewyposażone w stopnie złazowełączone na uszczelki elastomerowe(2), płyta redukcyjna (3),zwężkibetonowe fabrycznie wyposażonew stopnie złazowe (5) lub żelbetowapłyta przykrywowa (7) oraz pierścieniewyrównujące (6).Wytrzymałość konstrukcyjnastudzienekPodstawowe wymagania stawianewyżej wymienionym elementomw normie PNEN 1917:2004 w aspekciewytrzymałości konstrukcji studzienkito:- wytrzymałość betonu na ściskanienie mniejsza niż 40 MPa (beton klasynie niższej niż C35/45),- wytrzymałość na zgniatanie komoryroboczej i elementów trzonustudzienki (kręgów) nie mniejszaniż 30 kN/m,- wytrzymałość na pionowe obciążenieelementów przykrywających(zwężki, płyty przykrywowe) niemniejsza niż 300 kN (30 t).- charakterystyka geometryczna elementówi profili złącza.Powyższe parametry definiują jednakowypoziom wytrzymałościkonstrukcji studzienki zarówno betonowej,jak i żelbetowej (norma obejmujezakresem studzienki betonowe,zbrojone włóknem stalowym i żelbetowe)i pozwalają je posadawiać nagłębokość do 6 metrów. Oznacza to,studzienka betonowa zagłębiona dotakiej głębokości, będąc "normowo"wytrzymała, jest rozwiązaniem wystarczającymi stosowanie zbrojeniabędzie nieuzasadnionym wydatkiem.O ile wytrzymałość poszczególnychelementów studzienki wynika bezpośrednioz klasy betonu, z jakiegopowstały, o tyle o wytrzymałościcałej studzienki w dużym stopniudecydować będzie charakterystykageometryczna jej elementów składowychi profili złączy, stosowanieodpowiednich uszczelnień orazprawidłowy montaż.• Odpowiednia charakterystykageometryczna (dla studzieneko przekroju kołowym) toprzede wszystkim faktyczniebezwzględna kołowość przekrojupoprzecznego oraz równoległośćpłaszczyzn złącza górnegodennic i dolnego oraz górnegokręgów i zwężek. Zachowanietych dwóch parametrów pozwolina równomierne, obwodowerozłożenie sił działających nastudzienkę i eliminację naprężeńpunktowych, których występowanieskutkuje powstawaniemsił rozciągających, powodującychw konsekwencji pękanie kręgów.• Kształt profilu złącza wpływa zarównona szczelność połączenia,jak i na możliwość „przekazania”obciążeń między kolejnymi elementamistudzienki. Chodzi o to,aby wykonany z wytrzymałegona ściskanie betonu na normowympoziomie ≥ 40 MPa, krągmógł bezpośrednio „oprzeć się”natak samo wytrzymałym kręgu lubdennicy poniżej. Profilem spełniającymoba te wymagania jest profilprzedstawiony na rys. 2.2PN-EN 1917:2004, pkt. 1 „Zakres normy”3PN-EN 1917:2004. pkt. 3.1 „Terminy i definicje”66prefabrykacja

DODATEK SPECJALNY IB• Elastomerowa uszczelkaumieszczona między pionwymipłaszczyznami złączy, skutecznieje uszczelnia. Wymaganienormy PN-EN 1917:2004 w tymzakresie to brak przecieku nazłączu i/lub elemencie przyciśnieniu wewn. ≥ 50 kPa (5 msłupa wody) przez minimum15 min. Według nomenklaturywycofanych norm branżowych,taki poziom wodoszczelnościokreślono by na poziomieW0,5. Tymczasem w niektórychprojektach i specyfikacjachtechnicznych zdarza się jeszczespotkać zapisy wymagań wodoszczelnościna poziomie W8,W10, W12, tj. szesnasto-, dwudziesto-,dwudziestoczterokrotnieprzewyższające wymaganianormy zharmonizowanej.Są one o tyle nieuzasadnione,o ile trudno wyobrazić sobiestudzienkę rewizyjną złożonąz betonowych lub żelbetowychkręgów zagłębioną na 80, 100lub 120 metrów. Stosowanie aktualnychnormowych wymagańgwarantuje odpowiednie właściwościużytkowe i przy takichpowinniśmy pozostawać.Uszczelka umieszczona w sposóbprzedstawiony powyżej nie zakłócaprzenoszenia obciążeń i podczas montażuumożliwia elementom studzienki„zejście" do pozycji pełnego skutecznegokonstrukcyjnie podparcia.Ma to ogromne znaczenie szczególniedla studzienek eksploatowanychw pasach drogowych obciążonychruchem kołowym. Dynamicznie oddziaływującesiły nie spowodują tutzw. „dobicia" złączy, co z kolei zapobiegniezmianie rzędnej włazu.• Montaż. Aby osiągnąć opisanepowyżej właściwości konstrukcjistudzienki podczas montażukolejnych jej elementów należybezwzględnie stosować środeksmarny. Musi być on równomiernierozprowadzony na powierzchnibetonu zamka dolnegokręgu lub zwężki oraz nauszczelce nałożonej na zamekgórny, w tym przypadku dennicylub kręgu, na które nakładaćbędziemy kolejny element studzienki.Bez „smaru” szorstkibeton zamka dolnego nie przesuniesię po elastomerze uszczelkii praktycznie uniemożliwizłożenie elementów studzienkiw całość. Rzetelni producenciwraz z prefabrykatami dostarczajązarówno uszczelki, jaki środek smarny.Powyżej opisane wymagania normyPN-EN 1917:2004 oraz odpowiedniapraktyka w zakresie montażugwarantują wytrzymałość konstrukcyjnąbetonowych studzienekrewizyjnych umożliwiającą ich posadowieniew każdych warunkachgruntowych oraz w obszarach podjezdniami obciążonymi ruchem kołowympojazdów.Od czego zależytrwałość studzienekPoza wytrzymałością, to trwałośćjest tym elementem, który decydujeo pełnej funkcjonalności studzienki.Trwałość materiałowa charakterystycznadla mieszanki betonowejużywanej do prefabrykacji elementówstudzienek kanalizacyjnychdefiniowana jest dwoma, podstawowymiw tym zakresie wymaganiaminormy PN-EN 1917:2004. Sąto: nasiąkliwość na poziomie < 6%oraz maksymalny stosunek woda/cement w/c < 0,45.Pierwszy parametr jest jednoznaczny.Jeśli wyrób spełnia normowy wymógnasiąkliwości, oznacza to, że wodanie wniknie głębiej niż na 6 mm w 10-centymetrową ściankę kręgu, dennicylub zwężki. To z kolei oznacza, żepożądana nienasiąkliwość wyrobuosiągnie wartość aż 94% (9,4 cm ściankiwyrobu pozostają suche). Wartozwrócić uwagę na fakt, że różnica 1%nasiąkliwości to średnio ok. 1 mmwniknięcia wilgoci w ściankę wyrobu.Pojawiające się niekiedy w projektachwymagania nasiąkliwości poniżej 4%w rzeczywistości przesuwają jej granicęw ściance o 2 mm, co z punktuwidzenia wartości użytkowej całegoelementu ma znikome znaczenie.Dużo większe znaczenie ma drugiwymóg, czyli współczynnik woda/cement (w/c) < 0,45.Stosunek woda/cementa trwałość studzienkiPoziom w/c ma bezpośredniwpływ na strukturę betonu i jegoprzesiąkliwość. Im więcej jestw mieszance wody, tym więcejbędzie się jej wydobywać podczastwardnienia materiału. I właśnieta wydobywająca się woda pozostawiaw strukturze betonu śladw postaci „mikrokanalików". Imwięcej „mikrokanalików", tymwięcej miejsc dostępu do strukturybetonu dla potencjalnie agresywnychwód gruntowych lub ścieków.Jak bardzo istotne jest utrzymaniew/c na normowym, niskimpoziomie przedstawia rys. 3.Należy podkreślić, że w/c = 0,45oznacza przesiąkliwość na poziomieok. 8 x 10 -14 m/s, wzrost w /c do poziomu0,7 podnosi przesiąkliwośćponad dwunastokrotnie.Mieszanka betonowa o normowymw/c jest półsucha. Jej uformowaniew takiej postaci jest praktycznieniemożliwe. Istnieją dwa sposobyna poprawienie urabialności mieszanki.• Pierwszy to dodanie odpowiedniegoskładnika chemicznego(plastyfikatora lub superplastyfikatora),który uplastyczni mieszankębetonową bez zmienianiajej stosunku w/c. Ta metoda praktykowanajest w zakładach prefabrykacji,zarówno przy produkcjidennic, kręgów oraz zwężekRys. 3 w/c, a współczynnik przesiąkliwości(źródło: archiwum autora)kwiecień 201367

DODATEK SPECJALNY IBmetodą wibroprasowania, jaki podczas formowania kinet.• Drugi sposób to dodanie wody, czylipodniesienie stosunku w/c i automatyczniewielokrotne zwiększenieprzesiąkliwość betonu.W jak dużym stopniu zmiana w/cwpływa na trwałość betonu doskonalewidać na przykładzie kinet,w które zgodnie z normą PN-EN1917:2004 powinna być wyposażonakażda dennica.Podstawową funkcjonalnością kinetyjest umożliwienie niezakłóconegoprzepływu ścieków przezstudzienkę, co z kolei ma wpływna sprawność hydrauliczną całegokolektora. Głównym wymaganiem,jakie stawia się kinecie, poza jej odpowiednimkształtem, jest przedewszystkim trwałość ponieważw całym okresie eksploatacji pozostajeona w bezpośrednim kontakcieze ściekami.Studzienki w badaniachStowarzyszenie Producentów Elementów Betonowychdla Kanalizacji i Wydział Inżynierii Środowiska PolitechnikiLubelskiej podjęły wspólnie latem 2011 rokuprojekt badawczy polegający na dokonaniu analizystanu eksploatowanych studzienek kanalizacyjnych.Na podstawie rejestrów zamówień zakładów produkcyjnychczłonków SPEBK zlokalizowano studzienki kanalizacyjnewbudowane w latach 2001–2007 na tereniecałej Polski. Studzienki podzielono na zamówione z kinetamii bez kinet. W sumie w 18 miejscach dokonanooględzin ok. 45 eksploatowanych betonowych studzienekrewizyjnych. Wykonano dokumentację fotograficzną,pobrano próbki ścieków i osadów do badań podFot. 2 Eksploatowana studzienka z dennicą wyposażoną fabryczniew kinetę (źródło: archiwum SPEBK)Fot. 3 Studzienka z dennicą wyposażoną w kinetę poza zakłademprefabrykacji (źródło: archiwum SPEBK)kątem poziomu pH i siarczanów. Natomiast przy pomocyspecjalnego płynu, różnie zabarwiającego się w zależnościod pH powierzchni, na którą zostaje rozpylony,dokonano analizy wartości pH betonu ścianki podstawystudzienki oraz kinety.Na fot. 2 przedstawiono dennicę z „fabryczną” kinetąpoddaną analizie pH betonu. Niebieskie zabarwienieoznacza, że pH betonu zarówno w kinecie, jak i ściancepodstawy studzienki pozostaje na poziomie 12-13,zatem mieszanka betonowa nie straciła nadanych wzakładzie prefabrykacji właściwości chemicznych. Jesttrwała, pomimo widocznych na zdjęciu trudnych warunkóww postaci dość grubej warstwy osadu, odcinającejdopływ tlenu, a tym samym sprzyjającej powstawaniuprocesów gnilnych. Niskie w/c i nasiąkliwość sprawiają,że czynniki agresywne nie mogą wnikać w strukturębetonu, która pozostaje nienaruszona. Na fotografiiwidać także wartki strumień ścieków, a to oznacza, żepodstawowa funkcja kinety, jaką jest umożliwienie niezakłóconegoprzepływu ścieków przez dennicę nadaljest pełniona.Inaczej wygląda podstawa studzienki zamówionej (zgodniez dokumentacją producenta) bez kinety. Po mniejwięcej takim samym czasie użytkowania kształt kinetywykonanej na miejscu uległ zasadniczej zmianie.Beton tworzący kinetę nie jest wystarczająco trwały,co czyni ją niefunkcjonalną. Zastoje ścieków sprzyjająparowaniu i powstawaniu skroplin, te zaś, izolując powierzchniębetonu od tlenu, tworzą agresywne środowisko.Jest to szczególnie zauważalne, jeśli studzienkęzwieńczono żelbetową płytą przykrywową. Jej poziomapowierzchnia sprzyja powstawaniu i długotrwałemu„wiszeniu” skroplin. Lepsze pod tym względem rozwiązaniestanowi stosowanie zwężek, tzw. konusów. Ichpionowe z jednej strony i ukośne z drugiej ścianki eliminująto niekorzystne zjawisko.Opisane przykłady nie są próbą uzasadnienia stanowiska,że każda wykonana na placu budowy kineta zawszebędzie skazana na szybką korozję i deformację. Jednako wiele bardziej prawdopodobne jest to, że „fabryczna”kineta, wykonana wg normy PN-EN 1917:2004, będzietrwała i zapewni pożądaną funkcjonalność przez cały„cykl życia” studzienki.68prefabrykacja

REKLAMADODATEK SPECJALNY IBSzczelność połączeń kolektoraOstatnim, ważnym w aspekcie istotnych właściwościużytkowych warunkiem, jaki powinna spełniać studzienkajest bezwzględna szczelność jej połączeń z rurociągiem.Żeby studzienka się nie zapadała, parametry zagęszczeniagruntu w bezpośrednim jej otoczeniu nie mogą ulegaćzmianie.W przypadku obszarów pod jezdniami ma to także kluczoweznaczenie dla parametrów podbudowy drogi.Skutecznym rozwiązaniem, proponowanym przez producentówprefabrykatów, jest umieszczanie przejśćszczelnych umożliwiających elastyczne połączenie ruradennica(stosowanie sztywnych połączeń „na zaprawę"nie powinno mieć miejsca ze względu na siły ścinające,które powodują pękanie zaprawy i rozszczelnienie przejścia).W dobrym zakładzie produkcyjnym przejścia mogąbyć umieszczone w dowolnym, przewidziany w projekciemiejscu. Należy jedynie pamiętać, aby odległość międzyprzejściami nie byłamniejsza od grubościścianki dennicy. Przejściao średnicy do 400mm są najczęściej zawibrowywanew ściancepodstawy studzienki(fot. 4).Fot. 4 Dennica po rozformowaniuz zawibrowanym przejściemszczelnym. Przejścia o większychśrednicach wklejanesą po procesie formowaniadennicyFot. 5 Wklejone w zakładzie prefabrykacjiprzejście szczelnei kinetaPodsumowanieKompleksowe ujęciewszystkich opisanychpowyżej parametrównormowych wraz z odpowiedniąpraktykąw zakresie posadawianiai montażu studzieneki ich wyposażenia bezpośredniowpływa nacechy użytkowe kolektorówkanalizacyjnych.Jeśli są one spełnione,można spodziewać siędługotrwałej bezawaryjnejeksploatacji, którapowinna trwać ok.80–90 lat. Zachęcamy douwzględniania powyższychwymagań w projektachi specyfikacjachtechnicznych. Na pewnopozytywnie wpłynieto na jakość systemówkanalizacyjnych.kwiecień 201369

DODATEK SPECJALNY IBkrótkoWiadukty z prefabrykatówW ramach projektu „Zintegrowany system transportu zbiorowegow aglomeracji krakowskiej” w tym roku zmodernizowanom.in. linię kolejową Kraków Bieżanów – WieliczkaRynek, długości 5,7 km. Prace prowadzone w szerokimzakresie objęły wymianę nawierzchni i sieci trakcyjnej, budowęnowych urządzeń sterowania ruchem, utworzeniesystemu informacji pasażerskiej oraz przebudowę obiektówtechnicznych.W ramach modernizacji wykonano pięć wiaduktów kolejowych,dostosowanych do przejazdu składów bezpośredniopo konstrukcji obiektu. Każdy z nich został zmontowanyz żelbetowych prefabrykatów ABM o przekroju prostokątnymlub łukowym oraz z prefabrykowanych ścian oporowych.Wykonanie jednego obiektu trwało zaledwie dwadni.Inwestycję zrealizowała firma EUROVIA CS, A.S. na zleceniePKP Polskie Linie Kolejowe S.A., według projektu biuraSudop Praha.Fot. ABM Mosty Sp. z o.o.Skala wykorzystania prefabrykacji betonowej w budownictwie jest w Europie zróżnicowana.Jak na tym tle wygląda zainteresowanie prefabrykatami w Polsce?Nie ulega wątpliwości, że beton jest jednymz najpopularniejszych i najbardziej uniwersalnychmateriałów stosowanych w budownictwie.Ale dopiero prefabrykacja betonowa stworzyłaniespotykane wcześniej możliwości w ograniczeniubarier architektonicznych, dając narzędzia do konstruowanianowoczesnych brył.Dynamiczny rozwój technologii prefabrykacji betonowejdoprowadził do stosowania jej na skalę, jakiej sięnie spodziewano. W Europie Zachodniej prefabrykacjabetonowa jest tak powszechna, że stosuje się ją z powodzeniemnie tylko przy kształtowaniu budynkówprzemysłowych czy usługowych, ale również w budownictwiejedno- i wielorodzinnym. Od początku latdziewięćdziesiątych XX w. obserwuje się gwałtownypowrót do technologii prefabrykowanej w EuropieŚrodkowo-Wschodniej.W Polsce prefabrykacja betonowa na szczęście corazrzadziej kojarzy się z systemami tzw. „wielkiej płyty".Projektanci przestają myśleć utartymischematami, częściej znajdującmgr inż. Filip WoziwodzkiGrupa Pekabexw prefabrykacji środek do realizowania swoich ambicjii zdając sobie sprawę z możliwości, jakie ona daje. Równieżinwestorzy dostrzegają technologiczne, a przedewszystkim – ekonomiczne zalety prefabrykacji betonowej.Prefabrykacja jest bowiem bezkonkurencyjnaw porównaniu z budownictwem monolitycznym w takichdziedzinach jak szybkość montażu, duże rozpiętościczy uniezależnienie od warunków atmosferycznych.Jeśli chodzi o ochronę ogniową oraz chemiczną, trwałośća także eksploatację – prefabrykacja betonowawygrywa również ze stalą.Prefabrykacja coraz śmielej wkracza też do szeroko pojętegobudownictwa drogowo-mostowego oraz kolejowegoz uwagi na estetykę konstrukcji, szybki montażoraz odporność na pracę w warunkach podwyższonejagresywności otoczenia. Obiekty inżynierskie, wznosisię szybciej, efektywniej, a w konsekwencji bardziejekonomicznie. Można śmiało postawić tezę, że bezprefabrykacji betonowej stosowanej w obiektachinżynierskich, takich jak wiadukty drogowe czy kolejowe,nie byłoby możliwości oddania do użytku tylukilometrów autostrad w tak krótkim czasie.W najbliższych latach nasz kraj stanie przed wyzwaniemmodernizacji wielu linii kolejowych, i wtedy prefabrykowanebelki mostowe będą niezastąpione. Elementy teczęsto można montować wprost z platformy kolejowej.70prefabrykacja

artykuł sponsorowanyDODATEK SPECJALNY IBRealizacja konstrukcjiwielopoziomowego parkinguw zintegrowanym centrum komunikacyjnym w Poznaniumgr inż. Bronisław DeskurGrupa PekabexZintegrowane centrum obejmuje dużyobiekt handlowy przy stacji PoznańGłówny, nowy budynek dworca kolejowegoi autobusowego. Całość uzupełnia3-poziomowy parking obsługującycentrum handlowe i dworzec. Budynekdworca i parking zaprojektowano nadperonami nr 1, 2 i 3, oraz nad miejscemzarezerwowanym pod dodatkowy peronkolei wielkich prędkości. Budynek dworcakolejowego był gotowy przed Euro, a resztakompleksu jest wznoszona obecnie.Grupa Pekabex po wykonaniu prefabrykowanejkonstrukcji żelbetowej dworca,zrealizowała najtrudniejszy fragment centrum– parking, w zakresie projektu wykonawczegokonstrukcji prefabrykowanej,produkcji, dostawy i montażu prefabrykatów.Trudność projektu wynikała z jego lokalizacjinad czynnymi w dzień peronami,ograniczonego dostępu do obiektu, orazprojektu architektoniczno-funkcjonalnego,który nie ułatwiał zapewnienia sztywnościprzestrzennej obiektu.Konstrukcję parkingu oparto o rzędytrzykondygnacyjnych słupów usytuowanychw osi peronów. Słupy zaprojektowanojako utwierdzone w stopachpojedynczych i zespolonych, bez stężeńw poziomie kondygnacji kolejowej.Utwierdzenie zaprojektowano jako kielichowe,a w części z użyciem łącznikówsłupowych, z trzpieniem wpuszczonymw gniazdo w stopie dla przeniesienia siłpoziomych od uderzenia taboru kolejowego.Połączenia międzykondygnacyjnesłupów dzielonych, ze względu na kształtFot. 1 Słup pod konstrukcję stalową– peron 2Fot. 2 Parking nad peronami stacji Poznań Główny– przęsła 15,70+16,45 m, z prawej montaż przęsła 24,32 mlub przekroczenie możliwości montażowych,na wytyki, lub łączniki słupowe.Osiowe rozpiętości między rzędami słupówwynosiły 15,70 m, 16,45 m i 24,32 m,oraz 9,72 m, a podstawowy rozstaw podłużny10,0 m. Na krótkich wspornikachoparto podłużne sprężone wolnopodpartebelki stropowe. Strop w rozpiętościach15,7 m i 16,45 m z sprężonych płyt kanałowychHC500, a w przęśle 24-metrowymz płyt typu TT.Montaż, odbywał się z jedynego dostępnegotraktu przekrytego stropamiTT, Wymagało to montażu prefabrykatów,o masie przekraczającej 20 t,nad peronami na wysięgach poziomychpowyżej 30 m. Montaż w godzinachnocnych, z koniecznością udostępnieniaperonów do normalnegoużytku w dzień, stanowił dodatkoweutrudnienie. Dostawy prefabrykatówponadgabarytowych, przy lokalizacjiw centrum miasta musiały się odbywaćwyłącznie w godzinach nocnych,a montaż, wobec braku miejsca na składowanie,„z kół”.Dodatkowe trudności stworzyły przyjęterozwiązania funkcjonalne, np.:- schody w osi słupów wymagały zaprojektowaniarozgałęzionych słupówo kształcie „Y”, w dolnym poziomiei kontynuacji dwoma słupami dwukondygnacyjnymiz 1,5 m, prześwitem orazsłupów z wspornikami o łącznej rozpiętości3,55 m, dla oparcia belek obejmującychschody;- zastosowanie w części obiektu konstrukcjistalowej wywołało koniecznośćzaprojektowania słupów o przesuniętej,na poziomie pierwszego stropu osi konstrukcyjnejo ponad metr.Prefabrykację oparto o betony klasyC50/60, z zastosowaniem w bardziejwysilonych przekrojach betonów BWWw klasie C55/67 dla belek i C75/85 dlasłupów. Ilość zbrojenia w omawianychprzypadkach oscylowała w granicach290 – 370 kg/m 3 , ale ekstremalne wartości(570 kg/m 3 ) osiągnęła w „zwykłych”3 - kondygnacyjnych słupach zlokalizowanychw osi peronu 3. Masy pojedynczychprefabrykatów sięgały 33 t dlasłupów, 36 t dla płyt TT i 60 t dla belek.Średnia objętość prefabrykatu wynosiła4,4 m 3 , a powtarzalność z uwzględnieniempowtarzalnych kanałowych płytstropowych zaledwie 2,1.WnioskiZaprojektowanie prefabrykatów, wykonaniei zmontowanie parkingu, świadczy,że Grupa Pekabex jest w staniezrealizować z powodzeniem najbardziejskomplikowane konstrukcje prefabrykowanei dopasować się w sposób maksymalnieelastyczny do bardzo ambitnychwyzwań inżynierskich.Rys. 1 Schemat konstrukcji parkingukwiecień 201371

Następny dodatek – maj 2013Rusztowania i deskowania© akiyoko - Fotolia.com

artykuł sponsorowanySystemy konstrukcyjnedla balkonów i tarasóww oparciu o materiały firmy SCHLÜTER-SYSTEMS K.G.461. płyta konstrukcyjna2. jastrych ze spadkiem 1,5–2%3. mata uszczelniająco-oddzielającaDITRA4. mata uszczelniająca KERDI5. profile brzegowe z rynną6. profil dylatacyjny7. płytki ceramiczne336477213542151. płyta konstrukcyjna2. jastrych ze spadkiem 1,5–2%3. mata uszczelniająca KERDI4. mata drenażowa DITRA-DRAIN5. profile brzegowe z rynną6. profil dylatacyjny7. płytki ceramiczne6981. płyta konstrukcyjna2. jastrych ze spadkiem 1,5–2%3. uszczelnienie bitumiczne4. mata drenażowa TROBA-PLUS5. warstwa dociskowa (jastrych)6. mata drenażowo-oddzielającaDITRA-DRAIN7. profile brzegowe z rynną8. płytki ceramiczne9. profil dylatacyjny5723452346171. płyta konstrukcyjna2. jastrych ze spadkiem 1,5–2%3. uszczelnienie bitumiczne4. mata drenażowa TROBA-PLUS 8G5. pierścienie szalunkowe TROBA-STELZ6. profile brzegowe z rynną7. płyty samonośne1mgr inż. Jarosław Niedźwiedźjaroslaw_niedzwiedz@schlueter.detel. kom. 601 299 780tel./fax 61/661 01 17 (Poznań)Doradcy techniczni:mgr inż. Lech Kowalczyklech_kowalczyk@schlueter.detel. kom. 601 954 446tel./fax 22/675 38 45 (Warszawa)kwiecień 13 [105]73

prawoKalendariumLUTY20.02.2013weszły w życieRozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2013 r. zmieniające rozporządzeniew sprawie regulaminu postępowania przy rozpoznawaniu odwołań (Dz.U. poz. 232)Rozporządzenie nowelizuje rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 marca 2010 r. w sprawie regulaminupostępowania przy rozpoznawaniu odwołań (Dz.U. Nr 48, poz. 280), które stanowi akt wykonawczy doustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, z późn. zm.).Zmiana rozporządzenia związana jest z implementacją do polskiego porządku prawnego dyrektywy ParlamentuEuropejskiego i Rady 2009/81/WE z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania niektórychzamówień na roboty budowlane, dostawy i usługi przez instytucje lub podmioty zamawiające w dziedzinachobronności i bezpieczeństwa i zmieniającej dyrektywy 2004/17/WE i 2004/18/WE (tzw. dyrektywa obronna).W związku z koniecznością wdrożenia dyrektywy obronnej ustawą z dnia 12 października 2012 r. o zmianieustawy – Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz.U. z 2012 r.poz. 1271) znowelizowana została ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych. W wynikunowelizacji wprowadzony został nowy rodzaj zamówień publicznych, tj. zamówienia w dziedzinach obronnościi bezpieczeństwa (patrz: Kalendarium „IB” 01/2013). Nowelizacja rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia22 marca 2010 r. w sprawie regulaminu postępowania przy rozpoznawaniu odwołań związana jest z nowymrodzajem zamówień publicznych w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa i określa zasady postępowania z odwołaniem,którego dokumentacja zawiera informacje niejawne w rozumieniu przepisów o ochronie informacjiniejawnych.Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2013 r. w sprawie rodzajów dokumentów,jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą byćskładane (Dz.U. poz. 231)Rozporządzenie jest wynikiem zmiany brzmienia upoważnienia ustawowego zawartego w ustawie z dnia29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, z późn. zm.) w związkuz nowelizacją ustawy dokonaną ustawą z dnia 12 października 2012 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówieńpublicznych oraz ustawy o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz.U. z 2012 r. poz. 1271). Rozporządzeniezastępuje dotychczas obowiązujące rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2009 r.w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich tedokumenty mogą być składane (Dz.U. Nr 226, poz. 1817). Nowe rozporządzenie w znacznej części powieladotychczasowe regulacje zawarte w uchylonym rozporządzeniu. Nowymi regulacjami są przepisy określającedokumenty, których może żądać zamawiający w postępowaniach w sprawie zamówień w dziedzinach obronnościi bezpieczeństwa. Co do przepisów odnoszących się do wszystkich rodzajów zamówień publicznychzmiany dotyczą wykazu dokumentów składanych w celu wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu.Na przykład zamiast wykazu robót budowlanych w zakresie niezbędnym do wykazania spełnianiawarunku wiedzy i doświadczenia zamawiający będzie żądał wykazu robót budowlanych wykonanych w okresieostatnich pięciu lat przed upływem terminu składania ofert albo wniosków o dopuszczenie do udziałuw postępowaniu, a jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy – w tym okresie, wraz z podaniem ichrodzaju i wartości, daty i miejsca wykonania oraz z załączeniem dowodów dotyczących najważniejszychrobót, określających, czy roboty te zostały wykonane w sposób należyty, oraz wskazujących, czy zostaływykonane zgodnie z zasadami sztuki budowlanej i prawidłowo ukończone. Jeżeli przedmiot zamówieniadotyczyć będzie dostawy lub usługi, zamawiający może wymagać przedstawienia wykazu wykonanych,a w przypadku świadczeń okresowych lub ciągłych również wykonywanych, głównych dostaw lub usług,w okresie ostatnich trzech lat przed upływem składania ofert albo wniosków o dopuszczenie do udziałuw postępowaniu, a jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy – w tym okresie, wraz z podaniem ichwartości, przedmiotu, dat wykonania i podmiotów, na rzecz których dostawy lub usługi zostały wykonane,oraz załączeniem dowodów, czy zostały wykonane lub są wykonane należycie. Dowodami wymaganymi odwykonawcy w postępowaniu dotyczącym zamówień na roboty budowlane może być poświadczenie lub innedokumenty, jednak inne dokumenty tylko wówczas, gdy z uzasadnionych przyczyn o obiektywnym charakterzewykonawca nie będzie w stanie uzyskać poświadczenia.74INŻYNIER BUDOWNICTWA

prawoRozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie trybu postępowaniaw zakresie oceny występowania podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa (Dz.U. poz. 233)Rozporządzenie stanowi akt wykonawczy do ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych(Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, z późn. zm.). Rozporządzenie określa tryb postępowania w sprawie ocenywystępowania podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa, mając na uwadze obowiązek zapewnienia prawidłowegostosowania przepisu art. 346 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz potrzebę zapewnieniabezpieczeństwa dostaw sprzętu wojskowego, a także właściwego wykonywania napraw i remontów posiadanegosprzętu wojskowego. Podmiotem właściwym do dokonywania oceny jest minister kierujący działem administracjirządowej, któremu jednostka organizacyjna będąca zamawiającym podlega lub jest przez niego nadzorowana.25.02.2013ogłoszonoObwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 stycznia 2013 r. w sprawieogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o drogach publicznych (Dz.U. poz. 260)W załączniku do obwieszczenia ogłoszony został jednolity tekst ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogachpublicznych (Dz.U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115).27.02.2013ogłoszonoObwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 stycznia 2013 r. w sprawie ogłoszeniajednolitego tekstu ustawy − Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. poz. 267)W załączniku do obwieszczenia ogłoszony został jednolity tekst ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. − Kodekspostępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071).MARZEC1.03.2013ogłoszonoRozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie połączenia Instytutu MechanizacjiBudownictwa i Górnictwa Skalnego oraz Centralnego Ośrodka Badawczo-RozwojowegoPrzemysłu Izolacji Budowlanej (Dz.U. poz. 263)Zgodnie z rozporządzeniem, z dniem 1 marca br. nastąpiło połączenie Instytutu Mechanizacji Budownictwai Górnictwa Skalnego z siedzibą w Warszawie oraz Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego PrzemysłuIzolacji Budowlanej z siedzibą w Katowicach. W wyniku połączenia instytutów powstał Instytut MechanizacjiBudownictwa i Górnictwa Skalnego z siedzibą w Warszawie.6.03.2013weszła w życieUstawa z dnia 25 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach(Dz.U. poz. 228)Ustawa nowelizuje ustawę z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.z 2012 r. poz. 391 i 951). Zmiany dotyczą zasad i sposobu ustalania przez gminy opłat za odbieranie odpadówkomunalnych od właścicieli nieruchomości oraz zasad gospodarowania tymi odpadami przez gminy.Znowelizowane przepisy dopuszczają stosowanie więcej niż jednej metody ustalenia opłat za gospodarowanieodpadami komunalnymi na obszarze gminy, co ma umożliwić gminom racjonalną politykę w zakresieustalania przez gminy opłat za odbieranie odpadów komunalnych. Rada gminy będzie mogła również zróżnicowaćstawki opłaty w zależności od powierzchni lokalu mieszkalnego, liczby mieszkańców zamieszkującychnieruchomość, odbierania odpadów z terenów wiejskich lub miejskich oraz rodzaju zabudowy. Zgodniez nowelizacją obowiązek wyposażenia nieruchomości w pojemniki służące do zbierania odpadów komunalnychoraz utrzymywania tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznymna mocy uchwały rady gminy może zostać przejęty przez gminę jako część usługi w zakresie odbieraniaodpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w zamian za uiszczoną przez nich opłatę za gospodarowanieodpadami komunalnymi. Z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gminabędzie mogła pokryć koszty wyposażenia nieruchomości w pojemniki lub worki do zbierania odpadów komunalnychoraz koszty utrzymywania pojemników w należytym stanie. Ustawa wprowadziła również regulacjemające ułatwić gminom egzekucję należności pieniężnych z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadamikomunalnymi poprzez nadanie wójtowi, burmistrzowi i prezydentowi miasta uprawnień organu egzekucyjnego.Dotychczas podjęte uchwały rady gminy w sprawie zasad gospodarowania odpadami komunalnymizachowają moc do dnia wejścia w życie uchwał podjętych na podstawie znowelizowanych przepisów.kwiecień 13 [105]75

prawozostał wydanyWyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustawy o zmianie ustawy o przygotowaniu finałowegoturnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 (sygn. akt Kp 1/12)Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie konstytucyjnościart. 1 pkt 1 w związku z art. 2 ustawy z dnia 31 sierpnia 2012 r. o zmianie ustawy o przygotowaniu finałowegoturnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012. Zakwestionowana przez Prezydenta RPustawa dawała możliwość stosowania przepisów ustawy z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowegoturnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 (Dz.U. z 2010 r. Nr 26, poz. 133 z późn.zm.) także do przedsięwzięć Euro 2012 niezrealizowanych przed rozpoczęciem turnieju Mistrzostw Europyw Piłce Nożnej UEFA EURO 2012. Zdaniem wnioskodawcy stanowiło to naruszenie konstytucyjnej zasadyniedziałania prawa wstecz.Trybunał orzekł, że art. 1 pkt 1 w związku z art. 2 zakwestionowanej ustawy jest niezgodny z art. 2 KonstytucjiRP, stanowi naruszenie konstytucyjnej zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawaoraz zasady lex retro non agit. Trybunał wskazał, że zakwestionowana ustawa zmieniająca nie służy realizacjiprzedsięwzięć infrastrukturalnych, które są potrzebne do przeprowadzenia turnieju Euro 2012. Specjalnycharakter ustawy z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w PiłceNożnej UEFA EURO 2012 wyrażał się w tym, że celem ustawy było zrealizowanie określonego zadania, tj.przygotowanie turnieju, a normy w niej wyrażone miały służyć realizacji tego zadania. W związku z tym, żeturniej się zakończył, niedopuszczalne jest automatyczne stosowanie ograniczającego konstytucyjne prawareżimu powyższej ustawy o przygotowaniu do turnieju Euro 2012 w sytuacji, w której zadanie tej ustawyzostało zrealizowane.7.03.2013weszła w życieUstawa z dnia 4 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw(Dz.U. z 2013 r. poz. 165)Ustawa dostosowuje ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz.U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) orazinne zmieniane akty prawne do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca2008 r. ustanawiającej ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (Dz. Urz. UE L164 z 25.06.2008, str. 19), zwanej „dyrektywą morską.” Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie UniiEuropejskiej obowiązek opracowania i wdrożenia strategii morskiej dla własnych wód morskich, z uwzględnieniem,że zbiorniki morskie są wykorzystywane wspólnie z innymi państwami, a środowisko morskie macharakter transgraniczny. W ustawie – Prawo wodne w dziale III dodany został rozdział 3 zatytułowany„Ochrona środowiska wód morskich”, który określa ramy strategii morskiej mającej na celu ochronę środowiskawód morskich. Strategia morska będzie stanowić zespół następujących działań:■ opracowanie wstępnej oceny stanu środowiska wód morskich,■ opracowanie zestawu właściwości typowych dla dobrego stanu środowiska wód morskich,■ opracowanie zestawu celów środowiskowych dla wód morskich i związanych z nimi wskaźników,■ opracowanie i wdrożenie programu monitoringu wód morskich,■ opracowanie i wdrożenie krajowego programu ochrony wód morskich.9.03.2013weszło w życieRozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 stycznia 2013 r. w sprawie zintegrowanego systemuinformacji o nieruchomościach (Dz.U. poz. 249)Rozporządzenie stanowiące akt wykonawczy do ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne(Dz.U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287) określa sposób, tryb i standardy techniczne tworzeniai prowadzenia zintegrowanego systemu informacji o nieruchomościach (ZSIN). ZSIN to system teleinformatyczny,który będzie umożliwiać prowadzenie centralnego repozytorium kopii zbiorów danych ewidencjigruntów i budynków oraz monitorowanie w skali poszczególnych województw oraz całego kraju spójnościi jakości zbiorów danych ewidencji gruntów i budynków. System będzie umożliwiał komunikację międzyewidencją gruntów i budynków a innymi rejestrami publicznymi włączonymi do ZSIN, w tym wymianę danychmiędzy tymi rejestrami, a także przekazywanie zawiadomień o zmianach danych, dokonywanych w poszczególnychrejestrach publicznych, mających znaczenie dla innych rejestrów publicznych włączonych doZSIN. Do ZSIN włączone zostaną rejestry publiczne, takie jak: księga wieczysta, państwowy rejestr granici powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju, krajowy rejestr urzędowy podziału terytorialnegokraju, krajowy rejestr urzędowy podmiotów gospodarki narodowej, krajowy system ewidencji producentów,ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności. System umożliwiać będzietakże weryfikację zgodności danych ewidencji gruntów i budynków z danymi zawartymi w: księgach wieczystych,Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności, krajowym rejestrze urzędowym podmiotówgospodarki narodowej oraz krajowym rejestrze urzędowym podziału terytorialnego kraju, a takżepozyskiwanie danych zawartych w tych rejestrach na potrzeby ewidencji gruntów i budynków. Infrastrukturętechniczną ZSIN stanowić będzie integrująca platforma elektroniczna, tworzona i utrzymywana przez76INŻYNIER BUDOWNICTWA

prawoGłównego Geodetę Kraju, oraz interfejsy i odpowiednie mechanizmy systemów teleinformatycznych, stosowanychdo prowadzenia rejestrów włączonych do ZSIN, umożliwiające korzystanie ze zbiorów danych tychrejestrów przez użytkowników ZSIN. Zintegrowane zbiory danych ewidencji gruntów i budynków zawartew ZSIN będą udostępniane organom administracji publicznej w celu realizacji przez te organy ich ustawowychzadań publicznych. Wdrożenie ZSIN ma nastąpić w terminie nie dłuższym niż 42 miesiące od dniawejścia w życie rozporządzenia.16.03.2013weszło w życieRozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 lutego 2013 r. zmieniające rozporządzeniew sprawie wzorów ogłoszeń zamieszczanych w Biuletynie Zamówień Publicznych (Dz.U.poz. 279)Rozporządzenie nowelizuje rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 2010 r. w sprawiewzorów ogłoszeń zamieszczanych w Biuletynie Zamówień Publicznych (Dz.U. Nr 12, poz. 69). Nowelizacjapolega na dodaniu do rozporządzenia załącznika nr 1a określającego wzór ogłoszenia o zamówieniu w dziedzinachobronności i bezpieczeństwa i o zamówieniu na podwykonawstwo. Zmiany dotyczą także obowiązującegowzoru ogłoszenia o zamówieniu, określonego w załączniku nr 1 do rozporządzenia.Aneta Malan-WijatakrótkoNasypy ze zużytych oponMostostal Warszawa opracował i przetestował metodę zastosowaniamateriałów pochodzących z recyclingu zużytych opon samochodowych(RecTyre).Okazuje się, przy odpowiednim podejściu projektowym, strzępy gumowemogą być stosowane jako lekkie wypełnienie do budowy nasypówdrogowych na wszystkich rodzajach gruntów, szczególnie tych słabonośnych.Zastosowanie tego typu materiału możliwe jest z zachowaniemwszelkich wymagań dotyczących norm bezpieczeństwa i zasadsztuki budowlanej. RecTyre ogranicza zużycie naturalnych kruszyw mineralnychoraz stwarza możliwość utylizacji odpadów.Prace badawcze nad projektem trwały od lipca 2009 do czerwca 2011 r.Został on sfinansowany w ramach Programu Ramowego na Rzecz Konkurencyjnościi Innowacji CIP Komisji Europejskiej. Pochodzący z recyklingumateriał spełnia takie same funkcje, jak tradycyjnie stosowanewarstwy konstrukcyjne nasypów. Potwierdza to stały monitoring nasypu,zaś przeprowadzone analizy pokazują, że zastosowanie materiałówRecTyre jest uzasadnione także ekonomicznie.Pierwszy nasyp drogowy, wypełniony konstrukcją ze strzępów gumowych,znajduje się w Czuprynowie w województwie podlaskim. Ma240 m długości i 2 m wysokości. Wypełnienie ze strzępów gumowychzajmuje 100 m długości i 1,3 m grubości. Łączna masa wbudowanychstrzępów gumowych wynosi około 800 ton, co odpowiada 32 tys. zużytychopon samochodowych. Z nasypu korzystają zarówno pojazdyosobowe ruchu lokalnego, jak i samochody ciężarowe dojeżdżające dopobliskiego punktu odprawy celnej i terminalu przeładunkowego.Źródło: www.wnp.plkwiecień 13 [105]77

technologieEnergooszczędne domy z drewna– niedoceniane możliwościWojciech NitkaStowarzyszenie Dom DrewnianyRysunki: Piotr Leń, Dietrich’sJuż dziś domy o lekkiej drewnianej konstrukcji szkieletowejnazywa się domami energooszczędnymi.Rys. 1 Typowy układ warstw w ścianieDopłaty Narodowego Funduszu OchronyŚrodowiska i Gospodarki Wodnej dokredytów na realizację domów energooszczędnychi pasywnych wzmogły zainteresowanietego typu budownictwem.Według raportu Krajowej Agencji PoszanowaniaEnergii unijne regulacjewymuszą na producentach domówi deweloperach stosowanie energooszczędnychtechnologii. W tym zakresienajwiększe zainteresowanie skupi sięna technologii szkieletu drewnianego,która, w ocenie ekspertów, pod względemkosztów, tempa budowy i możliwościprefabrykacji stanie się bardzoatrakcyjną, a przy odpowiedniej organizacjii jakości zapewni produkcję naszeroką skalę.Już dziś domy o lekkiej drewnianejkonstrukcji szkieletowej nazywa siędomami energooszczędnymi. Jestto bez wątpienia wpływ niewielkiejgrubości ściany zewnętrznej,z izolacją cieplną grubości 15 cm,spełniającą wymagania stosownychprzepisów w tym zakresie, tj. mającąwspółczynnik izolacyjności cieplnejU max< 0,3 W/m 2 K. Ściany te mają konstrukcjędrewnianą, na którą składająsię: podwalina, słupki i oczep. Przestrzeńmiędzy słupkami wypełnionajest materiałem izolacyjnym. Od zewnętrzściana pokryta jest drewnopochodnąpłytą zabezpieczoną foliąwiatroizolacyjną, a od wewnątrz foliąopóźniacza pary wodnej pokrytą płytągipsowo-kartonową.Izolacyjność cieplną przegrodyokreśla się za pomocą współczynnikaizolacyjności cieplnej U. Na izolacyjnośćcieplną przegrody mają wpływwspółczynniki izolacyjności cieplej:■ okładziny wewnętrznej,■ folii opóźniacza pary,■ elementów konstrukcji,■ materiału izolacyjnego,■ poszycia zewnętrznego,■ folii wiatroizolacyjnej,■ elewacji jako okładziny zewnętrznej(w zależności od rozwiązania elewacjajest zaliczana, lub nie, do warstwstanowiących izolację ściany).Okładzinę wewnętrzną w większościprzypadków stanowi płyta gipsowo-kartonowagrubości 12,5 mmze współczynnikiem przewodnościcieplnej λ = 0,23 W/mK. Okładzinawewnętrzna stanowi jednorodną warstwęmateriałową w przegrodzie.Folia paroizolacyjna nie ma większegowpływu na obliczanie izolacyjnościcieplnej przegrody, zapewnia jednakochronę izolacji cieplnej przed zawilgoceniemparą wodną.Izolacją cieplną w większości przypadkówjest wełna mineralna – skalnalub szklana. Innym materiałem mogąbyć materiały oparte na włóknachcelulozy lub włóknach drzewnych.Wełna mineralna może mieć różnywspółczynnik przewodności cieplnej– od 0,045 do 0,034 W/mK. Podobnejwielkości współczynnik przewodnościcieplnej mają izolacje celulozowe.Izolacja cieplna, układana między elementamikonstrukcji, wraz z konstrukcjąściany tworzy niejednorodną warstwęmateriałową w przegrodzie.Konstrukcję ściany w większości przypadkówstanowią elementy z drewnalitego o współczynniku przewodnościcieplnej λ = 0,16 W/mK. Na głównąkonstrukcję ściany składają się słupkiw rozstawie osiowym 400 lub 600 mm.Konstrukcja ściany, wraz z izolacją cieplną,tworzy niejednorodną warstwę materiałowąw przegrodzie.Na poszycie zewnętrzne stosowanajest drewnopochodna płyta MFP lubOSB/3, przeważnie o grubości 12 mm.Współczynnik przewodności cieplnejdla płyty λ = 0,13 W/mK. Płyta stanowijednorodną warstwę materiałowąw przegrodzie.Folia wiatroizolacyjna nie ma większegowpływu na izolacyjność cieplnąprzegrody, tworzy jednak barierę przeciwwiatrowąchroniącą budynek przedprzewietrzaniem.Elewację mogą stanowić różnorodnemateriały wykończeniowe. Najczęściejstosowanym rozwiązaniem jestINŻYNIER BUDOWNICTWA78

technologiedrewniana okładzina lub tynk na warstwiewełny mineralnej lub styropianu.Styropian może mieć różny współczynnikprzewodności cieplnej: od0,042 do 0,031 W/mK, zależnie odstruktury. W zależności od sposobumocowania – według normy EN ISO6946-listopad 2004, Komponenty budowlanei elementy budynku. Opórcieplny i współczynnik przenikania ciepła.Metoda obliczenia – warstwa elewacyjnamoże być (lub nie) zaliczanado izolacji cieplnej ściany.Współczynnik izolacyjności cieplnejprzegrody jest uzależniony od:■ rodzaju przyjętych materiałów,■ grubości materiałów,■ współczynnika przewodności cieplnejprzyjętych materiałów,■ układu warstw w przegrodzie, w tymwarstw niejednorodnych.Różnice w wielkościach poszczególnychdanych mogą w poważnym stopniuwpłynąć na wysokość współczynnikaizolacyjności cieplnej ściany.Typowy układ warstw w ścianie (odwewnątrz) to:■ płyta gipsowo-kartonowa, grubość12 mm – λ = 0,23 W/mK,■ folia opóźniacza pary,■ konstrukcja 40 x 150 mm, w osiowymrozstawie co 600 mm – λ= 0,16 W/mK,■ izolacja cieplna: wełna mineralna– λ = 0,034 W/mK,■ płyta poszycia: płyta MFP grub.12 mm – λ = 0,13 W/mK,■ folia wiatroizolacyjna,■ elewacja.Przedstawiony układ z uwzględnieniemwarstwy niejednorodnej i bezRys. 2Badania termowizyjneuwzględniania elewacji zapewniawspółczynnik izolacyjności cieplnejU = 0,255 W/m 2 K.Przy zmianie izolacji cieplnej o współczynnikuλ = 0,034 W/mK na izolacjęo mniejszym współczynniku – λ == 0,045 W/mK współczynnik izolacyjnościcieplnej ściany U wzrasta do0,313 W/m 2 K, co w poważnym stopniuobniża izolacyjność cieplną ściany.Z powyższego wynika, że jakość wełnymineralnej, a szczególnie wysokośćwspółczynnika przenikania ciepła λ,w poważnym stopniu wpływa na izolacyjnośćcieplną przegrody zewnętrznejbudynku.Na izolacyjność cieplną ściany marównież wpływ rozstaw drewnianychsłupków w ścianie. W ścianieo współczynniku izolacyjności cieplnejU = 0,255 W/m 2 K, dla osiowego rozstawusłupków przyjęto 600 mm. Przyzmianie rozstawu z 600 do 400 mm,współczynnik izolacyjności cieplnejściany wzrasta do U = 0,277 W/m 2 K,tj. izolacyjność cieplna ściany zmniejszasię o ok. 8%.Zastosowanie izolacji cieplnej o niższymwspółczynniku przenikania ciepła orazzwiększenie rozstawu słupków w poważnymstopniu wpływa na podniesienieizolacyjności cieplnej ściany zewnętrznej.Podobne rozwiązania będąmiały wpływ na wzrost izolacyjnościcieplnej dachów czy stropodachów.Trzeba jednak pamiętać, że zapewnieniebudynkowi cech budynku energooszczędnegoczy pasywnego to nietylko dobór odpowiednich materiałówna przegrody zewnętrzne, ale takżejakość wykonanych robót, szczególnierobót izolacyjnych. Każda nieszczelnośćw izolacji będzie powodowaćucieczkę ciepła z budynku, a tym samymbędzie wpływać na obniżeniewłaściwości cieplnych budynku.Jakość wykonanych robót izolacyjnychmożna zweryfikować, wykonując badaniatermowizyjne budynku. W ramachtych badań można m.in.:■ dokonać oceny stanu izolacji termicznejbudynku,■ stwierdzić lokalizację miejsc nieszczelności,■ wykryć niepożądaną infiltrację zimnegopowietrza,■ dokonać oceny szczelności stolarkibudowlanej,■ wykryć mostki termicznych w przegrodach.Dla osiągnięcia przez budynek cechbudynku niskoenergetycznego bądźbudynku pasywnego nie wystarczyprawidłowy montaż odpowiedniejgrubości izolacji cieplnej. Tu szczególnąrolę odgrywać będzie zapewnieniecałkowitej szczelności budynku.Szczelność tę zapewnić możeprawidłowo założona folia opóźniaczapary, mylnie nazywaną „paroizolacją”.To właśnie prawidłowy montaż foliiopóźniacza pary zapewnia szczelnośćbudynku będącą jedną z podstaw zapewniającychpasywność budynku.Zachowanie szczelności budynku jużdziś jest wymagane przez rozporządzenieMinistra Infrastruktury z dnia12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkówtechnicznych, jakim powinny odpowiadaćbudynki i ich usytuowanie.Według załącznika nr 2, § 2.3.1. niniejszegorozporządzenia: W budynkumieszkalnym, zamieszkania zbiorowego,budynku użyteczności publicznej,a także w budynku produkcyjnymprzegrody zewnętrzne nieprzezroczyste,złącza między przegrodami i częściamiprzegród oraz połączenia okienz ościeżami należy projektować i wykonywaćpod kątem osiągnięcia ichcałkowitej szczelności na przenikaniepowietrza.Paragrafu tego jednak nie zauważająfirmy stawiające domy ani inwestorzy.Podstawowym narzędziem weryfikacjiszczelności powietrznejbudynku jest wykonanie testuBlower Door za pomocą drzwi nawiewnychzgodnie z normą PN-EN13829:2002 – Właściwości cieplnebudynków – Określanie przepuszczalnościpowietrznej budynków – Metodapomiaru ciśnieniowego z użyciem wentylatora.Test ten pozwala na określeniekwiecień 13 [105]79

technologiewspółczynnika krotności wymiany powietrzan50 oraz lokalizację wszelkichnieszczelności w obudowie budynku.Zgodnie z [2] współczynnik krotnościwymiany powietrza n50 przyróżnicy ciśnienia równiej 50 Pa powinienwynosić 1/h:■ dla budynków z wentylacją grawitacyjnąn50 ≤ 3,■ dla budynków z wentylacją mechanicznąn50 ≤ 1,5.Jednak dla budynków o podwyższonymstandardzie energetycznymwspółczynnik krotności wymian powietrzan50 został obniżony do:■ dla budynku energooszczędnegon50 < 1,5,■ dla budynku pasywnego n50 < 0,6.Powyższe wymagania można spełnićjedynie dzięki szczelnej powłoce foliiopóźniacza pary (paroizolacji).Innym, prostszym sposobem na sprawdzaniejakości wykonanych robót izolacyjnych(oklejania połączeń opóźniaczapary, płyt drewnopochodnych orazpołączeń na stykach z przyległymi elementamiitp.) pod kątem występowanianieszczelności jest badanie za pomocąwentylatora umieszczonegow otworze okiennym. Badanie, takjak w systemie Blower Door, polega naFot. 1Urządzenia Blower Door i Winconwytworzeniu podciśnienia w budynkui znajdowaniu ewentualnych miejscprzecieku powietrza.Obniżenia izolacyjności cieplnej ścianyprzez brak szczelności opóźniaczapary obrazują badania wykonaneprzez Institut für Bauphysik (Stuttgart,DBZ 12/89, str. Page 1639ff).Badania przeprowadzono na ścianieo drewnianej konstrukcji szkieletowej,o wymiarach 1 x 1 metr, o współczynnikuU = 0,30 W/m 2 K, przy temperaturze+20 o C wewnątrz i –10 o C nazewnątrz. Ściana ta, wykonana z przestrzeganiemwszelkich wymagań techniczno-montażowychdla tego typubudownictwa, zapewniała właściwąizolacyjność cieplną z zachowaniempełnej szczelności.Dla celów badawczych w folii opóźniaczana całej wysokości fragmentuściany (1,0 m) wycięto szczelinęszerokości 1,0 mm. Tak powstałanieszczelność spowodowała wzrostwartości współczynnika U z 0,30 do1,44 W/m 2 K, co oznacza, że izolacyjnośćprzegrody w miejscu szczelinypogorszyła się 4,8 razy.Jest to jeden z dowodów wskazujących,jak ważnym zadaniem nabudowie, o ile nie najważniejszym,Fot. 2Izolacja cieplna ścianyjest zapewnienie ciągłości i pełnejszczelności folii opóźniacza pary. Bezzachowania szczelności przegródzewnętrznych budynek nie osiągniecech budynku niskoenergetycznegoczy pasywnego.Jak wspomniano, izolacyjność cieplnąścian o drewnianej konstrukcji szkieletowejw głównej mierze zapewnia izolacjacieplna, która wypełnia ok. 85%powierzchni przegród zewnętrznych.Pomimo to domy te potocznie nazywasię domami drewnianymi, co nie dokońca odzwierciedla technologię ichbudowy. Dla domów tych właściwszamoże byłaby nazwa „domywełniane”, która w pełni odzwierciedlałabytechnologię ich budowy.Oczywiście nazwa „dom drewniany”dla domu, w którym ok. 85% powierzchniprzegród zewnętrznych stanowiwełna mineralna (w większościprzypadków), nie odzwierciedla technologiibudowy domu. Bliższe rzeczywistościjest określenie „domy o drewnianejkonstrukcji szkieletowej.”W społeczeństwie krąży opinia, żedomy drewniane nie trzymają ciepła– szybko się nagrzewają, ale szybkosię wychładzają. Takie określeniejest jedynie w części prawdziwe.80INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologiePo pierwsze, nie dotyczy „domówdrewnianych”, lecz jedynie domówo drewnianej konstrukcji szkieletowej,w których, jak wspomniano, ok. 85%powierzchni przegrody zewnętrznejwypełnia izolacja cieplna, w większościwełna mineralna, mająca bardzomałe zdolności akumulacji ciepła.Po drugie, nie dotyczy domów z bali,które też należy określić mianem„domy drewniane”. Drewno posiadabardzo dobre właściwości akumulacjiciepła, lepsze niż materiały ceramiczneczy betonowe.Dla wielu osób szybkie nagrzewaniesię i szybkie wychładzanie budynkówo drewnianej konstrukcji szkieletowejjest zaletą, dla innych wadą. Cechęszybkiego nagrzewania się budynkudoceniają właściciele domków rekreacyjnychzbudowanych w tej technologii;przyjeżdżając bowiem na weekendna działkę, mogą szybko nagrzać domek.Cecha ta obca jest właścicielomdomków stawianych w technologiachmurowanych. Tu budynek nagrzewasię dłuższy czas, a kiedy się nagrzeje,mija weekend i nadchodzi czas wyjazdudo domu.Szybkie nagrzewanie i wychładzaniesię budynku jest efektem niskiej akumulacjiciepła przez przegrody, tj.ściany i stropy wypełnione materiałemizolacyjnym o niskim cieple właściwymi niskim ciężarze objętościowy, np.wełną mineralną.Tab. 1 Grubość izolacji dla ścian zewnętrznychRodzaj materiałutermowizyjnegoPrzewodnośćcieplna[W/mk]U = 0,20W/m 2 K[cm]Rys. 3Warstwa akumulacji ciepłaWymagana grubość izolacji cieplnej dla:U = 0,15W/m 2 K[cm]U = 0,12W/m 2 K[cm]Niską akumulację ścian można poprawićpoprzez obłożenie wewnętrznychpowierzchni ścian materiałemposiadającym cechy wysokiej akumulacjiciepła. Takim materiałem może byćdrewno. Wyłożenie wewnętrznych powierzchniścian zewnętrznych balamigrubości np. 70 mm zapewni akumulacyjnośćprzegród, a tym samym wyeliminujeszybkie wychładzanie się budynku.Rozwiązania takie stosuje jedna z niemieckichfirm (rys. 3).Jak wspomniałem, dzisiejsze wymaganiaizolacyjności cieplnej ścian zewnętrznych,na poziomie U < 0,3 W/m 2 K, spełnia odpowiedniej jakościwełna mineralna grubości 15 cm, wrazz pozostałymi warstwami ściany.Według wytycznych NFOŚiGW ścianyzewnętrzne budynku energooszczędnegopowinny charakteryzować sięizolacyjnością na poziomie odpowiednimdo strefy klimatycznej:■ U max= 0,15 W/m 2 K dla I, II i III strefyklimatycznej,■ U max= 0,12 W/m 2 K dla IV i V strefyklimatycznej.Natomiast dla budynków pasywnych:■ U max= 0,10 W/m 2 K dla I, II i III strefyklimatycznej,■ U max= 0,08 W/m 2 K dla IV i V strefyklimatycznej.Obniżenie wartości współczynnikaU oznacza zwiększenie grubości izolacjicieplnej. Ostateczna grubość zależećbędzie od współczynnika przewodzeniaciepła danej izolacji. W tabeli1 przedstawiono niezbędną grubośćizolacji dla ścian zewnętrznych, w zależnościod właściwości izolacji cieplnej,według [1].Podobne wymagania NFOŚIGW stawiaizolacji dachu.Budynki energooszczędne powinnycharakteryzować się izolacyjnością napoziomie:■ U max= 0,12 W/m 2 K dla I, II i III strefyklimatycznej,■ U max= 0,10 W/m 2 K dla IV i V strefyklimatycznej,natomiast dla budynków pasywnych:■ U max= 0,10 W/m 2 K dla I, II i III strefyklimatycznej,■ U max= 0,08 W/m 2 K dla IV i V strefyklimatycznej.W tabeli 2 przedstawiono niezbędnągrubość izolacji dla dachów, w zależnościod właściwości izolacji cieplnej,według [1].U = 0,10W/m 2 K[cm]U = 0,08W/m 2 K[cm]Wełna mineralna 0,045 – 0,034 21 –16 28 – 21 36 – 27 43 – 33 55 – 41Celuloza 0,043 – 0,037 20 – 17 27 – 23 34 – 29 41 – 46 52 – 45Tab. 2 Grubość izolacji dla dachówRodzaj materiałutermowizyjnegoPrzewodnośćcieplna[W/mk]U = 0,15W/m 2 K[cm]Wymagana grubość izolacji cieplnej dla:U = 0,12W/m 2 K[cm]U = 0,10W/m 2 K[cm]U = 0,08W/m 2 K[cm]Wełna mineralna 0,045 – 0,034 37 – 30 46 – 38 56 – 46 70 – 58Celuloza 0,043 – 0,037 36 – 32 45 – 40 54 – 49 68 – 61kwiecień 13 [105]81

technologiePodobne obniżenie izolacyjności cieplnejNFOŚiGW proponuje dla stropodachów,podłogi na gruncie i stropu nadnieogrzewaną piwnicą. Informacje temożna znaleźć w [1].Obniżenie współczynnika izolacyjnościcieplnej przegród w poważnym stopniuwpływa na zwiększenie grubościizolacji cieplnych w poszczególnychprzegrodach. Wiązać się to będziez poszukiwaniem nowych materiałówizolacyjnych o mniejszych niż dotychczasznanych współczynnikach przenikaniaciepła. Już dziś na rynku znajdująsię wełny o współczynnikuλ = 0,030 W/mK. Sądzić należy, żeto dopiero początek izolacji cieplnychnowej generacji. Stosowaniebowiem izolacji o niskim współczynnikuprzewodności cieplnej w poważnymstopniu przyczyniać się będzie dozmniejszenia grubości izolowanychprzegród.Zwiększenie grubości izolacji cieplnejprzegród wiązać się będzie z koniecznościąszukania nowych rozwiązańw zakresie nowych konstrukcji ścian,stropów i innych elementów konstrukcjibudynku wymagających stosowaniazwiększonych grubości izolacji.W związku z czym zyskają na popularnościniedoceniane dziś technologie,takie jak: panele strukturalne,konstrukcje oparte na belkachdwuteowych, konstrukcje opartena prefabrykowanych elementachz drewna klejonego czy systemoparty na ścianach zewnętrznycho podwójnej konstrukcji szkieletowej.Literatura1. Domy energooszczędne. Podręcznik dobrychpraktyk. Przygotowany na podstawieopracowania Krajowej Agencji PoszanowaniaEnergii S.A., listopad 2012.2. Rozporządzenie Ministra Infrastrukturyz dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawiewarunków technicznych, jakim powinnyodpowiadać budynki i ich usytuowanie(Dz.U. z dnia 15 czerwca 2002 r.) z późn.zmianami, załącznik nr 2 p. 2. 3.3. www.domydrewniane.org.krótkoSłońce w miasteckich domachDziałające na Pomorzu stowarzyszenie „Miasteckie Towarzystwo Gospodarcze” uruchomiłospecjalny program „Słońce w naszych domach”, dzięki któremu jeszcze w tym rokuponad 400 budynków jednorodzinnych zostanie wyposażonych w kompletne zestawysolarne. Ich zakup w 45% będzie sfinansowany z budżetu Narodowego FunduszuOchrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wszystko dzięki aktywnej postawie założycielistowarzyszenia, którzy potrafili zachęcić do pomysłu instalacji zestawów solarnychtak wielu mieszkańców Miastka i okolic.– Przekonaliśmy ludzi, że razem naprawdę mogą osiągnąć więcej niż gdyby działali w pojedynkę– podkreśla prezes stowarzyszenia Miasteckie Towarzystwo Gospodarcze, AleksanderSzopa. – Udało się nie tylko zdobyć fundusze z NFOŚiGW, ale i wynegocjować korzystneceny u dostawcy instalacji. Dopilnowaliśmy tez tego, by kolektory zakupione w ramachprogramu były wysokiej jakości i zostały wyprodukowane w Polsce.To nie pierwsza akcja montażu paneli solarnych, zorganizowana przez stowarzyszenie.W poprzedniej edycji w instalacje solarne udało się wyposażyć 280 domów. Wykorzystanoprzy tym dotacje Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnegodla Województwa Pomorskiego na lata 2007–2013. W tym roku liczba domów, naktórych pojawią się kolektory będzie zdecydowanie większa, gdyż chęć przystąpieniado programu zadeklarowali również wójtowie okolicznych gmin.– Nasza akcja wyszła już poza województwo pomorskie, zresztą prośby o pomoc przyrealizacji podobnego programu płyną od samorządowców z całego kraju. Cieszę się, żetego typu społeczna inicjatywa została dostrzeżona oraz doceniona – dodaje AleksanderSzopa. – Najważniejsze jednak, że stowarzyszenie Miasteckie Towarzystwo Gospodarczespełnia swoje cele statutowe – inicjuje współpracę ludzi oraz jednoczy ich w działaniu wewspólnym celu – pozyskiwaniu czystej, ekologicznej energii, a co za tym idzie – ochronieśrodowiska naturalnego.Źródło: Nextday Creative Agency82INŻYNIER BUDOWNICTWA

artykuł sponsorowanyKonstrukcje drewniane – tradycyjnymateriał w nowoczesnych technologiachFirma WPW Invest Sp. z o.o. działa na rynku od wielu lat.Specjalizujemy się w generalnym wykonawstwie obiektów handlowych,mieszkalnych, użytku publicznego, inwentarskich i przemysłowychoraz w budowie dachów na bazie prefabrykowanych konstrukcjidrewnianych dla budownictwa, których jesteśmy producentem.Nowoczesny produkt, który oferujemy,jest efektem ewolucji na rynku budowlanym.Eliminuje on żmudny proces tworzeniawięźby dachowej na budowie,przenosząc go do elektronicznie sterowanegocentrum obróbczego i skracającgo do 20% czasu, który potrzebujetradycyjny zakład. Należy wspomnieć,że technologia ta nie powoduje zwiększeniakosztów inwestora, natomiastporządkuje plac budowy (przynajmniejw zakresie montażu dachu). Osobadecydująca się na nasz produkt zna dokładnykoszt przedsięwzięcia w momenciepodpisania umowy i nie jest zaskakiwanadodatkowymi, nieprzewidzianymiwydatkami (potrzeba zakupienia gwoździ,systemu montażu itp.). Firma WPWInvest Sp. z o.o. daje gwarancję nanajwyższą jakość współpracy oraz bierzepełną odpowiedzialność za sposóbzamontowania (wykwalifikowane ekipymontażowe), użyty materiał (drewnoczterostronnie strugane o wilgotnoścido 18% klasy C24), profesjonalny procesprodukcji (najnowocześniej wyposażonyzakład produkcyjny), profesjonalnie wykonanyprojekt (doświadczeni konstruktorzypracujący w naszym biurze).Naszymi klientami są firmy budowlanezajmujące się budową obiektów handlowych,sportowych, użyteczności publicz-nej, doceniające zalety użycia drewnajako materiału budowlanego lub szukającealternatywy dla drogich konstrukcjistalowych. Oferujemy produkt o porównywalnychparametrach technicznych orozpiętości pomiędzy podporami nawet30 m, a tańszy nawet do 40%. Współpracujemytakże z deweloperami orazinwestorami indywidualnymi, którymnasza technologia pozwala na znaczneoszczędności nawet do 10 000 złna jednym domu przy nieograniczonejmożliwości kształtowania połaci tworzonegodachu. Rozwijamy kontaktyz biurami projektowymi, które doceniająmożliwość aranżacji powierzchni w pomieszczeniachpozbawionych wszelkichsłupów i ścian nośnych. Pracownicy naszejfirmy chętnie i nieodpłatnie udzieląkonsultacji lub pomogą w zaprojektowaniudanego rozwiązania.Cechuje nas połączenie fachowości,innowacyjności, profesjonalnego zarządzaniaoraz ogólnopolski zasięgprzedsięwzięcia. Zatrudniamy wykwalifikowanąkadrę inżynierską, która stanowitrzon biura projektowego i nadzorunad pracami budowlanymi. Inwestujemyw nowoczesne technologie, którepozwalają na ograniczenie do minimumczasu trwania budowy obiektu,a nasz zakład produkcyjny pracuje tylkona materiałach najwyższego gatunku,dysponuje najnowszymi urządzeniamii oprogramowaniem obsługiwanymprzez wykwalifikowanych pracowników,co daje gwarancję dla inwestorówotrzymania produktu wymaganejjakości. Strategia firmy polegająca nawspółpracy z pewnymi partnerami biznesowymidarzącymi nas zaufaniemoraz połączenie wiedzy menadżerskieji technicznej, a także doświadczenia zatym idące, w osobach pana AndrzejaPoredy i pana Tomasza Wojtery – ZarząduFirmy WPW Invest z Łodzi, dałapodwaliny pod budowę sukcesu orazjest impulsem do ciągłego rozwoju.WPW INVEST Sp. z o.o.ul. Jana Kilińskiego 17790-353 Łódźtel.: 42 674 86 11, 42 676 50 96www.wpwinvest.ple-mail: biuro@wpwinvest.plkwiecień 13 [105]83

technologieJak zaprojektować budynekniskoenergetyczny w PolsceRoman Pilchmgr inż. architekt, mgr inż. budownictwaPrzepisy UE prawdopodobnie wprowadzą wymóg budowaniaod 2021 r. wyłącznie budynków wysoce energooszczędnychoraz wyższe normy efektywności energetycznej dla budynkówjuż istniejących.Współczesny budynek mieszkalny,zwłaszcza w budownictwie jednorodzinnym,zarówno na etapie marzeń,jak i podczas jego projektowania, a potemeksploatacji powinien spełniaćwiele ważnych wymagań. Estetyka,wygoda, komfort użytkowy to niektórez kryteriów, jakimi zarówno inwestor--użytkownik, jak i projektant kierująsię podczas tworzenia myśli i rozwiązańbudowlanych. Dodatkowe oczekiwania– niskie zużycie energii orazminimalne straty energii albo wręczsamowystarczalność eksploatacyjna– to wyzwania, jakich obecnie niekażdy inwestor czy projektant się podejmie.Wymagania prawnestawiane budynkomŚledząc przeobrażenia technologiczno-materiałowena przestrzeni ostatnich50 lat, można przedstawić wartościwskaźników energooszczędnościna następującym poziomie:Stosując rozwiązania spełniające podstawowezałożenia współczesnego energooszczędnegobudownictwa, należy dokładnieprześledzić metody i dostępne,coraz doskonalsze rozwiązania na rynkumateriałów i technologii budownictwa.Współczesne tendencje projektowezmierzają do opracowywania rozwiązańdla budynków energooszczędnych, pasywnychi niskoenergetycznych.■ Budynek energooszczędny – ogólniemożna powiedzieć, że każdy budynekzużywający mniej energii niż domnormatywny można nazwać energooszczędnym.Powszechnie przyjmujesię, że dom można tak nazwaćdopiero wtedy, gdy zużywa niewięcej niż 70% energii w porównaniuz domem standardowym(wybudowanym zgodnie z obowiązującymiprzepisami). Przy tymzakłada się, że do pokrycia części potrzebenergetycznych wykorzystywanesą odnawialne źródła energii.okres budowy domuwartość E 0[kWh/m2rok]■ Domy zbudowane do 1967 r. 240–350■ Domy z lat 1968–1985 240–290■ Domy z lat 1986–1992 160–200■ Domy z lat 1993–1997 120–160■ Domy budowane od 1998 r. 90–120■ Domy energooszczędne do 70■ Domy niskoenergetyczne do 45■ Domy pasywne do 15■ Domy zeroenergetyczne 0■ Budynek niskoenergetyczny– ciągły postęp w zakresie oszczędzaniaenergii oraz projektowania budynkówcoraz cieplejszych i bardziejsamowystarczalnych pod względemenergetycznym doprowadził dowyodrębnienia tej nowej kategoriibudynków. Ogólnie można przyjąć,że to domy, których utrzymaniewymaga zużycia najwyżej 45%energii niezbędnej dla budynkówstandardowych. Komfortżycia mieszkańców (zwłaszcza cieplnyzapewniony przez odpowiedniątemperaturę i wentylację powietrza)pozostaje na bardzo wysokim poziomiei jest lepszy niż w domachstandardowych.■ Budynek pasywny – dążenie dozaprojektowania i zrealizowaniadomów w ogóle pozbawionych tradycyjnychsystemów grzewczych zaowocowałowypracowaniem nowychstandardów. Powstały tzw. domypasywne, czyli budynki o ekstremalnieniskim zapotrzebowaniuna energię – maksymalnie 30%w stosunku do standardowych.Konstrukcje te wyznaczają nowegranice, do których należy dążyć.Według wdrażanych w Polsceprzepisów wskaźnik sezonowegozapotrzebowania na energiędo ogrzewania (E) nie powinienprzekraczać 30–38 kWh/m 3 .84INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologieProjektowanie budynków sprowadzasię zatem do zachowania kryteriówpozwalających na osiągnięcie założonychparametrów, co prowadzi dooptymalizacji kosztów budowy i eksploatacjiw odniesieniu do możliwościopłacalności inwestowania kapitału.Współczesny budynek jest – podobniejak inne trwałe, solidne, estetycznei wygodne dobra (np. samochód)– najczęściej oceniany pod względemstandardu jakości oraz multiwyposażeniaw nowe technologie obsługiużytkowej. Poziom zapotrzebowaniana tego typu budownictwo nie wiążesię z barierą techniczną, z dostępnościąfinansową.Państwo powinno wprowadzać programywspomagające dostępność obywatelido ciągle rozwijającego się rynkunowoczesnych technik budowlanych.Normy i Prawo budowlane są corazbardziej restrykcyjne. Dostrzegajączalety zielonego budownictwa,rządy poszczególnych krajóworaz Unia Europejska (DyrektywyEPBD z 2002 r. i 2010 r.) wprowadziłysurowsze standardy z zakresuefektywności energetycznejdla nowych i modernizowanychbudynków. Same mechanizmyrynkowe wydają się niewystarczającedo uzyskania odpowiedniegopoziomu efektywnościenergetycznej i oszczędnego ko-Fot. 1Dom pasywny zrealizowany w Smolcu pod Wrocławiem w 2007 r. (Lipińscy Domy)rzystania z zasobów energetycznychw najbliższych latach, gdyż częstonie uwzględniają negatywnych skutkówemisji CO 2. Skutki te często prowadządo rozdźwięku między tzw.kosztami prywatnymi ponoszonymiprzez poszczególne osoby i kosztamispołecznymi ponoszonymi przezcałe społeczeństwo. Na całym świecieposzukuje się sposobów zachęcaniado zwiększania efektywności energetyczneji bardziej racjonalnego korzystaniaz zasobów poprzez działaniao charakterze politycznym, takie jakulgi podatkowe i dotowanie inwestycjiw odnawialne źródła energii.Pomoc państwa dla inwestoróww Europie i na świecieWiele rządów państw w Europie dotujewykorzystanie odnawialnych źródełenergii i wspiera działania służącepoprawie izolacji cieplnej. Większośćpaństw europejskich zaostrzyła takżeprzepisy dotyczące ochrony środowiska,mające zastosowanie do nowychbudynków i modernizacji istniejących.Budynki spełniające standardy wysokiejefektywności energetycznej i innenormy środowiskowe przyczyniająsię do obniżenia poziomu emisji CO 2i często nazywane są „budynkamizielonymi”.Kołki do ociepleń EJOTREKLAMA łączniki dla profesjonalistów do 42 cm mocowanej termoizolacji(idealne rozwiązanie dla domów pasywnych) szybkie mocowanie termoizolacji bez szpachlowania brak mostków termicznych, brak „efektu biedronki” mocowanie we wszystkich podłożach budowlanych,każdego rodzaju materiału termoizolacyjnego serwis na budowie: pokazy montażu, próby wyrywania zamów dziś - dostawa 24 hkwiecień 13 [105]www.ejot.pl EJOT Polska Sp. z o.o. Sp.k., 42-793 Ciasna, ul. Jeżowska 9, tel. 34 35 10 660, fax 34 35 35 41085

technologieFot. archiwum autoraW swoim cyklu życia budynki są źródłemistotnej części globalnej emisjigazów cieplarnianych. Według raportuKomisji Europejskiej budynkiodpowiadają za największą część zużyciaenergii w UE (42%) i za ok. 35%emisji gazów cieplarnianych. Budynkienergooszczędne oraz modernizacjabudynków mająca na celu zmniejszeniezużycia energii mogą być źródłemistotnych oszczędności.Różne mechanizmy rynkowe w połączeniuz prawnymi zachętami i nakazamiwpływają na właścicieli i administratorównieruchomości, abypodejmowali działania zwiększajaceenergooszczędność obiektów, choćgłówny nacisk kładzie się terazczęsto na bardziej efektywną eksploatacjęistniejących nieruchomościniż na nowe inwestycje lubkosztowne remonty. Wspomnianemechanizmy rynkowe to m.in. popytwśród najemców na lokale w bardziejekologicznych budynkach orazwzrost zapotrzebowania na inwestycjerealizowane z uwzględnieniemodpowiedzialności za dobro wspólne.Ponadto wahania cen energiiw ostatnich kilku latach sprawiły,że inwestycje ekologiczne stająsię coraz bardziej atrakcyjnefinansowo, zwłaszcza dziękiFot. 3Fot. 2Współczesny budynek niskoenergetyczny z zielonym dachemCentrum Transferu Technologii NUVARRO.Budynek niskoenergetyczny w Posadzie(gmina Kazimierz Biskupi) wykorzystującyOZEwprowadzeniu tańszych ekologicznychtechnologii wpływających naskalę wydatków na energię na przestrzenikilku–kilkunastu lat użytkowaniabudynków.Wymagania użytkowestawiane współczesnymbudynkomAby współczesne konstrukcje budowlanemogły sprostać wymaganiomokreślonym w przepisachtechniczno-budowlanych, powinnybyć – zarówno w fazie koncepcjiprojektowych, jak i w analizach rozwiązańtechniczno-materiałowych– rozpatrywane przez autorów (inwestorai projektanta) według kryteriówużytkowych oraz konsekwencjitechnologiczno-realizacyjnej. Dośćczęsto zastosowanie rozwiązańprojektowych, jakie obserwujemy odkilkunastu lat, bez szeroko rozumianychkonsekwencji użytkowych skutkujewieloma zagrożeniami, takimijak pogorszenie klimatu użytkowego,wzrost zachorowalności mieszkańców,a nawet (efekt kondensacjiwilgoci w elementach konstrukcyjno-budowlanych)awarii konstrukcjistropodachów w poddaszach użytkowych.Pojawiające się na ścianachi sufitach wykwity pleśni na skutekźle wentylowanych pomieszczeń(problem dotyczy w szczególnościkuchni, aneksów kuchennych i łazienek)są wynikiem zastosowaniaszczelnej stolarki okiennej w nowymbudownictwie i w remontowanychobiektach.W celu ograniczenia „wypływu ciepłaz pomieszczeń”, bez dobrania właściwychrozwiązań napływu świeżegopowietrza, użytkownicy lokali zaślepiająwloty kratek wentylacyjnych,bez zastanowienia się, jakie będą tegonastępstwa.Dostrzegając zalety zielonego budownictwa,rządy poszczególnychkrajów oraz UE wprowadziły surowszestandardy z zakresu efektywnościenergetycznej dla nowychi modernizowanych budynków.Na przykład Kopenhaga jest pierwszymskandynawskim miastem,w którym wszystkie nowe budynkiz nachyleniem połaci dachowejmniejszym niż 30 stopni mają posiadaćzielone dachy. Ta zasada,wprowadzona w życie w 2010 r.,jest jednym z etapów realizacjicelu, jakim jest osiągnięcie neutralnościemisji dwutlenku węgla do2025 r. W Niemczech obowiązująprzepisy zachęcające do wykonywaniazielonych dachów. W wielu miejscowościachich właściciele uzyskująobniżkę opłat z tytułu odprowadzaniawody opadowej, co wynikaz możliwości retencji wody przezzielony dach i odciążenia instalacjiburzowej podczas gwałtownychopadów.86INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologieProjektanci i producenci wpływają naświadomość swoich klientów, proponującestetyczne i nowoczesne rozwiązaniabudowlane. Często są to domyz elementów prefabrykowanych.Zgodnie z opinią dr. inż. A. Węglarzaz Krajowej Agencji PoszanowaniaEnergii: Optymalizacja rozwiązań konstrukcyjno-materiałowychuwzględniającalife cycle cost analysis (analizękosztów cyklu życia budynków) będziepodstawą projektowania. Dotychczasarchitekt projektował przede wszystkimzgodnie z gustem inwestora, np.dewelopera. Inwestor będzie miałnadal decydujący wpływ, ale projektantzmuszony będzie dążyć do tego,by budynek spełniał znacznie ostrzejszewymagania pod kątem standardówenergetycznych. Oznacza to np.uwzględnianie orientacji względemsłońca, lokowanie okien od strony południoweji ograniczenie ich liczby odpółnocnej, gdzie znajdować się będągłównie pomieszczenia techniczne,czy zapewnianie odpowiedniej izolacji.I tu pojawiają się problemy. Jeśli byśmymieli korzystać z tradycyjnych izolacji,ich grubość sięgałaby 30–40 cm.Zatem nowoczesne rozwiązania materiałowe,szczególnie z grupy tzw.materiałów izolacji termicznych, będąw centrum uwagi producentów tychFot. 4Współczesne budynki energooszczędneo tradycyjnych kształtach (Fot. archiwumautora)technologii. Wielobranżowe, powstająceobecnie projekty budowlane zwykleproponują łatwo dostępne i niedrogiew montażu rozwiązania instalacjigrzewczych, wentylacji (najczęściejgrawitacyjnej) oraz przeszkleń, dośćswobodnie spełniające kryteria obowiązującychnorm projektowych. Jednakw najbliższej przyszłości projektancibędą sięgać nie po rozwiązaniadość tanie podczas nabycia, alestosunkowo drogie w eksploatacji,lecz raczej po te droższe podczaszakupu i montażu, ale zapewniającetańszą eksploatację obiektu.Warto zauważyć, że współczesny budynekmieszkalny jest obiektem użytkowanymprzez przeciętną rodzinęczęsto niemal „sezonowo”, a co najmniejcyklicznie. Dla przykładu scenariuszużytkowania trzech typówrodzinnych budynków przedstawiasię następująco:Model I. Rodzina wielopokoleniowaMieszkańcy to rodzice z dziećmi orazprzynajmniej rodzice jednego z rodziców(dziadkowie).W okresie pierwszychok. 15–18 lat zamieszkują wspólnietrzy pokolenia, a ich czas użytkowaniabudynku jest w ciągu doby niemal jednakowypod względem zapotrzebowaniana energię cieplną i elektryczną,z pewnym spadkiem w okresie porynocnej (ok. 1/4) doby. Niekiedy takżespotyka się czwarte pokolenie (rodzicjednego z dziadków) i wówczasużytkowanie budynku z wyższym zapotrzebowaniemna energię cieplnąwzrasta. Łączny czas zwiększonegozapotrzebowania energetycznego będziewówczas wynosił ok. 80% doby.Model II. Rodzina dwupokoleniowaskładająca się z rodziców i małych dzieci.Plan dnia zamieszkiwania budynkusprowadza się do wyjścia z domuw godzinach porannych i powrotu doniego w godzinach późnopopołudniowych.Ponad 1/3 doby budynek niejest zamieszkiwany, a jego intensywneużytkowanie oraz zapotrzebowaniena energię trwa do 6 godzin na dobęw okresie popołudniowo-wieczornym.Całkowity procentowy czas na zwiększonezapotrzebowanie energii dochodzićmoże w tym przypadku do ok.55–60% doby.Model III. JednopokoleniowyMłode małżeństwo przez kilka lat decydujesię mieszkać bez powiększaniarodziny, a jeśli przyjdzie na świat dzieckolub dzieci – wiele czasu spędzaw żłobkach i przedszkolach. Zatemzapotrzebowanie na energię w okresieprzebywania mieszkańców dotyczyprzeważnie popołudniowo-wieczornychgodzin, z niewielkim spadkiemw porze nocnej, zatem można przyjąć,że na ok. 40% doby przypada mniejszezużycie energii.W każdym z przytoczonych modelinależy zatem inaczej regulować zużycieenergii. Zainstalowane w budynkumieszkalnym źródła ciepła powinny sięskładać z dość precyzyjnego zespołuurządzeń sterujących zarówno zużyciem,jak i wytworzeniem w określonymczasie ciepła. Materiały, z którychjest zbudowany dom, powinny kumulowaćenergię w taki sposób, abysprostać wymaganiom w okresie, gdyzapotrzebowanie na energię cieplnąjest mniejsze. Jednoznacznie możnastwierdzić, iż współcześnie projektowanynowy budynek powinien byćwyposażony w wiele urządzeń technicznychumożliwiających ich chwilowewykorzystanie, a mikroklimati komfort życia mieszkańców wspomagaćbędzie regulacja urządzeń technicznychstosownie do modelu życiamieszkańców. Podobnie jak nowoczesneauta naszpikowane elektroniką,tak współczesne budynki mieszkalne,a także domy przyszłości wyposażonew wiele wspomagającychużytkowych systemów instalacjisterowanych zdalnie lub miejscowo,nie będą tanie w nabyciu, aleich długoletnia eksploatacja doprowadzido pozytywnych ekonomicznychbilansów.88INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologieFot. FORMO 3 ARCHITEKCIFot. 5Siedziba Schüco International Polska (energooszczędny budynek biurowy), Siestrzeń koło WarszawyPostulaty projektoweProjektując nowy budynek lub modernizującistniejący obiekt kubaturowy,należy przed podjęciem decyzjio wydatkach przeprowadzić rzetelnąkalkulację kosztów. Podejmując takiedecyzje, warto pamiętać, że ciepło„ucieka” z domu najczęściej przez:■ dach – od 15% do 25%,■ ściany – od 20% do 35%,■ wentylację – od 10% do 40%,■ okna – od 15% do 25%,■ podłogę – od 5% do 10%.W projektowaniu domów często wykorzystujesię ekologiczne i energooszczędnekotły grzewcze, którychpraca obniża rachunki za ogrzewaniei sprzyja ochronie środowiska. Kociołgrzewczy musi być wspierany rozwiązaniamikonstrukcyjnymi. Projektancidomów energooszczędnych stawiająna izolację przegród zewnętrznych,eliminującą mostki termiczne.W istniejących budynkach oprócz wymianystolarki okiennej należy dokonaćdocieplenia ścian zewnętrznych.Ponad 30% traconego w budynkuciepła przenika przez ściany, którenie są docieplone. Warto pamiętać,że ściana jednowarstwowa naweto najlepszych parametrachtermicznych ma nawet sześć razygorsze właściwości termoizolacyjneod najlepszych na rynkumateriałów termoizolacyjnych.Badania wykazują, że przez izolacjętermiczną z wełny mineralnej lubstyropianu przenika ok. 20 razymniej ciepła niż przez warstwyz betonu. Dlatego warto ocieplaćstare ściany mające nawet takie rozwiązania,jak „pustka powietrzna”w kanałach przemurowywanych cokilka warstw ze względów konstrukcyjnych.Istotny jest też fakt, że jestto sposób na podniesienie walorówestetycznych nieruchomości.Istotnym elementem współodpowiedzialnymza zużycie energii jest zaprojektowanieotoczenia budynkówmieszkalnych zwłaszcza w zespołachobiektów wolno stojących, mającychwspólną przestrzeń „półpubliczną”w postaci np. placów zabaw, placówrekreacyjnych lub miejsc określanychjako budynki garażowe zlokalizowaneponiżej poziomu terenu. Zagospodarowanedachy urządzoną zieleniątworzą swoisty klimat środowiskowy,a zarazem ich eksploatacja związanajest z zapewnieniem podlewania wodądeszczową zgromadzoną w specjalniedo tego celu zaprojektowanych zbiornikach.Ważne znaczenie dla właściwegogospodarowania ciepłem mają okna– ich wielkość, a szczególnie izolacyjność,pomijając umieszczenie w brylebudynku. Przez nieszczelne lub zbytduże okna „pozbywamy się” nawet30% ciepła. W istniejących budynkachnależy zatem stosować uszczelnienieokien lub wymienić je na nowoczesne(szczelne), co jest właściwie niezbędnepodczas ocieplania budynku.Straty ciepła można również ograniczyćprzez zamontowanie okiennici rolet zewnętrznych, zamykanych nanoc. Warto pamiętać też, że im więcejokien znajduje się w pomieszczeniu,tym większe jest jego zapotrzebowaniena ciepło. Okna dachowe we współczesnychrozwiązaniach pozwalają naosiąganie dobrych współczynnikówizolacyjności, zatem ich stosowaniew budownictwie energooszczędnymstaje się powszechną praktyką. Istotąlokalizacji tych okien jest ich odpowiedniesytuowanie względem siebie,aby eliminować mostki termiczne napołączeniu pojedynczych okien w dużewieloelementowe powierzchnie.Instalacje centralnego ogrzewaniaw starych domach jednorodzinnychsą często rozregulowane, a ruryzarośnięte osadami. Instalacje bezzaworów termostatycznych nie dająmożliwości regulowania temperaturw poszczególnych pomieszczeniachbudynku. Cała instalacja pracujejednakowo, w niezamieszkanych pomieszczeniachtemperatura jest zbytwysoka i nie dostosowuje się do zmieniającychsię warunków pogodowych.Modernizując instalację centralnegoogrzewania, warto zacząć od wymianyrur – najczęściej nieobudowanychi zarośniętych wewnątrz kamieniemkotłowym i innymi osadami – rozprowadzającychenergię po domu.Następnym krokiem jest instalacjagrzejników odpowiednich do zapotrzebowaniana ciepło, które należywyposażyć w zawory termostatyczne,a za każdym grzejnikiemzainstalować matę ekranową.90INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologieFot. archiwum OptigruenJednym z przykładów automatyki wewspółczesnych domach indywidualnychi wielorodzinnych mającej nacelu oszczędzanie energii jest stosowanieregulatora pogodowego (tzw.automatyka pogodowa), któryreguluje dostarczanie ciepła do całegobudynku. Regulator pogodowyogranicza ilość ciepła dostarczanegodo całego budynku, sterując dostawąciepła do budynku w zależnościod temperatury zewnętrznej. Gdytemperatura zewnętrzna wzrasta,urządzenie automatycznie ograniczadopływ ciepła do budynku.W okresach przejściowych (np. wiosną)automatyka pogodowa możenawet wyłączać ogrzewanie w budynkuw dzień, kiedy temperaturajest wysoka, a włączać w nocy, gdytemperatura zewnętrzna spada. Takaregulacja zapewnia mieszkańcomkomfort, zapobiega wychładzaniui nadmiernemu zawilgoceniu obiektu,a jednocześnie pozwala uniknąćprzegrzania i niepotrzebnychkosztów.Przy stosowaniu automatyki pogodowejwskazany jest również montażzaworów termostatycznych.W tym przypadku zawory termostatycznesłużą do ograniczaniazużycia ciepła w poszczególnychpomieszczeniach.Fot. 6WnioskiSektor budownictwa został zidentyfikowanyprzez Unię Europejską jakojeden z rynków o największym potencjale,jeśli chodzi o ograniczanie zużyciaenergii. Ekologiczne technologieprzyczyniają się do stosunkowo dużegoograniczenia wykorzystania zasobówenergii przy relatywnie małychkosztach redukcji emisji CO 2. Technologiete czynią wyższymi początkowekoszty (budowy) zielonych budynków,są jednak opłacalne z punktu widzeniacałego cyklu życia budynku.Upodobania lub zwyczaje dotąd dominującew zakresie korzystania ze źródełenergii się zmieniają. Czasem ludzie niepotrzebują wielkich zachęt albo restrykcyjnychprzepisów, by zmienić swoje zachowania.Richard Thaler i Cass Sunstein,dwaj profesorowie posługujący się wynikamiekonomii behawioralnej, powiedzielibypewnie „wystarczy szturchnięcie”.W przypadku zielonych budynkówwymóg podawania do wiadomościpublicznej informacji o efektywnościenergetycznej budynku, jak np.w Wielkiej Brytanii w odniesieniudo budynków użyteczności publicznej,może zmienić zachowanie ludziw większym stopniu niż jakiekolwiekprzepisy, a użytkowników budynkówzachęcić do ekonomicznejich eksploatacji.Wykorzystanie zieleni w przestrzeni półpublicznej; zagospodarowanie dachu nad garażem wspólnymdla kilku budynków mieszkalnych na osiedlu strzeżonymPrzepisy UE prawdopodobnie wprowadząwymóg budowania od 2021 r.wyłącznie budynków wysoce energooszczędnychoraz wyższe normy efektywnościenergetycznej dla budynkówjuż istniejących. Rolą ośrodkównauki będzie edukowanie w kierunkupoznania, popularyzacji oraz rozwojutechnik i technologii niskoenergetycznych,a kształcenie specjalistówbranży budowlanej będzie ukierunkowanena tworzenie modelu zintegrowanegoprojektowania energetycznego.Inżynier budownictwaw przyszłości będzie to „specjalistazintegrowany”.Bibliografia1. J. Adamczyk, Rola terenów zielonychw łagodzeniu niekorzystnych skutkówprocesu urbanizacyjnego, praca zbiorowapod red. J. Słodczyka, Przemianystruktury przestrzennej miast w sferzefunkcjonalnej i społecznej, Wyd. UniwersytetuOpolskiego, 2004.2. J. Adamowski, Dom energooszczędnyczy pasywny? Analiza opłacalności, „Izolacje”,nr 11/12, 2007.3. Mały rocznik statystyczny Polski. ZakładWydawnictw Statystycznych, Warszawa2009.4. S. Pietruszko, Odnawialne źródła energiikrajów Unii Europejskiej i USA, AkademiaGórniczo-Hutnicza, materiały dydaktycznedla studiów podyplomowychOdnawialne Zasoby i Źródła Energii, Kraków2004.5. W. Sarosiek, Eksploatacja jednorodzinnegobudynku energooszczędnego położonegow północno-wschodniej Polsce,Akademia Górniczo-Hutnicza, materiałydydaktyczne dla studiów podyplomowychOdnawialne Zasoby i Źródła Energii,Kraków 2009.6. E. Szczechowiak, Podejście zintegrowanew projektowaniu budynków współczesnych,Inżynieria Środowiska 2009.7. Dyrektywa Parlamentu Europejskiegoi Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznejbudynków.92INŻYNIER BUDOWNICTWA

artykuł sponsorowanySystemy Sto dla budownictwaenergooszczędnego i pasywnegoStały wzrost kosztów energii oraz wysokaemisja dwutlenku węgla to zagadnienia,które od lat zmuszają do głębokiej refleksji.Chęć poprawy warunków bytowych orazograniczenia kosztów na ich ogrzewaniejuż od wielu lat stymulowała działaniazmierzające do poprawy komfortu cieplno--wilgotnościowego mieszkań m.in. poprzezocieplanie zewnętrznych ścian budynków.Przyjmowane rozwiązania nie zawsze jednakbyły efektywne i perspektywiczne.Obecne zmiany przepisów zarówno napoziomie europejskim, jak i krajowym powodują,że nie tylko zdrowy rozsądek inwestora,ale też odpowiedzialność projektantakażą stosować sprawdzone rozwiązania,a jednocześnie takie, które spełnią najwyższestandardy w zakresie termoizolacyjnościprzez długie lata.Rozwiązania firmy Sto to systemy stosowanez powodzeniem na wielu kontynentachi w wielu krajach. W Europie sprawdziły sięzarówno w południowych krajach, takichjak Włochy czy Hiszpania, gdzie dużą wagęprzykłada się do ochrony przed wysokimitemperaturami w lecie, jak i w surowychklimatach państw skandynawskich, gdziepriorytetem jest ochrona przed niską temperaturą.Wysoką izolacyjność termiczną ścian – niezbędnyatrybut budynków energooszczędnych– uzyskuje się z reguły poprzezzastosowanie bardzo grubych warstw termoizolacji.W przypadku rozwiązań Sto, poprzezpołączenie odpowiednio dobranych,wysokojakościowych składników, wykorzymgrinż. Wojciech Szczepańskistanie materiałów izolacyjnych o możliwieniskich współczynnikach przewodzeniaciepła, połączenie ich ze sprawdzonymiwyrobami chemii budowlanej oraz elementamigwarantującymi spójność systemu,podnoszącymi jego trwałość, eliminującymijednocześnie mostki termiczne, uzyskuje siędługowieczne realizacje.Wśród produktów Sto przeznaczonych dodomów energooszczędnych należy w pierwszejkolejności wymienić:■ StoTherm Classic – pierwszy na naszymrynku system z bezcementową masą zbrojącą;obok ekstremalnie wysokiej odpornościmechanicznej zapewnia znacząceprzyspieszenie prac wykonawczych;■ StoTherm Classic MW – unikatowy systemz izolacją termiczną z wełny mineralnejoraz bezcementową masą zbrojącąi bogatym wachlarzem wypraw tynkarskich(m.in. akrylowymi, z Lotus Effect®),niepalny, z ekstremalnie wysoką odpornościąmechaniczną;■ StoVentec – systemy elewacji wentylowanych,dostępne jako rozwiązania bezspoinoweoraz panelowe, wykończoneszkłem, kamieniem lub tynkiem;■ StoTherm Resol Plus – system ociepleniowywykorzystujący płyty termoizolacyjneo współczynniku przewodzenia ciepła0,022 W/m·K.Wymienione wyżej rozwiązania, jak równieżwiele innych dostępnych w ofercie Sto, uzupełnianesą składnikami mającymi istotnywpływ na znaczące obniżenie zapotrzebowaniana energię niezbędną do ogrzewania(również chłodzenia) budynku. Są to m.in.płyty termoizolacyjne o niskim współczynnikuprzewodzenia ciepła. W przypadkurozwiązań ETICS w każdym z systemówistotnym składnikiem jest klej, którego przyczepnościzarówno do płyt termoizolacyjnych,jak i betonu są wyższe od wymagańnormowych, dzięki czemu płyty mogą byćmocowane bez konieczności dodatkowegostosowania łączników mechanicznych. Z koleiw zastosowaniach, gdzie kołki muszą byćużywane obligatoryjnie, np. montaż niektórychpłyt z wełny mineralnej lub instalacjaocieplenia na wysokości powyżej 20 m, orazwszędzie tam, gdzie przewiduje to projekt,w systemach Sto proponujemy rozwiązaniaredukujące niemalże do zera punktowemostki termiczne. Są to m.in. łączniki mechaniczneSto-Ecotwist UEZ 8 do stosowaniaw każdej realizacji z płytami EPSo grubości powyżej 12 cm czy też łącznikiSto-Thermodübel II UEZ 8/60 zagłębianew płytę termoizolacyjną i zabezpieczane zatyczkątermoizolacyjną.Unikatowa grupa produktów StoFix wykorzystywanajest w systemach Sto do mocowaniaróżnego rodzaju elementów na elewacjach.Na szczególną uwagę zasługują tu StoFixTrawik F i L – specjalne wkładki montowaneETICS, które umożliwiają np. montaż metalowychbalustrad balkonowych do ocieplonejelewacji bez mostków termicznych.Te i wiele innych rozwiązań to rezultat kilkudziesięcioletnichdoświadczeń oraz pracbadawczo-rozwojowych, owocujący wysokimuznaniem marki Sto na całym świecie.Nasze podejście do tematyki domów pasywnychi energooszczędnych można zamknąćw dwóch słowach: „budować świadomie”.Grupa produktów StoFix umożliwia mocowanie różnego rodzaju elementów na elewacjach, bez ryzykazaistnienia w tych miejscach mostków termicznychSto-ispo sp. z o.o.ul. Zabraniecka 1503-872 Warszawatel. 22 511 61 02info.pl@sto.com, www.sto.plkwiecień 13 [105]93

język angielskiUwaga:tekst do odsłuchaniana www.inzynierbudownictwa.plConcrete – the world’s number one buildingmaterialConcrete is by far the most popular and, at the same time, very resistantand long-lasting composite material, used all over the world to buildbasic building elements (foundations, walls, flooring), road pavements,bridges, runways, and many innovative and daring architecturalstructures. Using concrete became the norm during the 20th century,and today it’s almost as common as the global consumption of water.Then what is so special about this well-known building material?The answer is simple. First of all, concreteis easily accessible and can beproduced almost everywhere. Secondly,it is characterized by exceptionaldurability. Last but not least, it is a versatilematerial that, thanks to the complexityand diversity of its composition,takes on various properties and thusgives an infinite number of potentialuses in the construction industry.WHAT IS CONCRETE MADE OF?Concrete is basically a mixture of severalingredients, including cement,being a binding agent, water, sandas well as fine and coarse aggregate,mostly of natural origin. To obtainthe specified physical or chemicalproperties of concrete, chemical admixtures,mineral additives and reinforcementsare also added (i.e. superplasticizers,stabilizers, air entrainers,set accelerating or retarding admixtures,etc.). After combining the abovecomponents in the appropriate ratio,the concrete mixture should meet thedesired requirements on the strength,shrinkage, and other performance parameters.WHAT ARE DIFFERENT TYPES OFCONCRETE?Concrete can be classified in manyways, for instance:• according to the density of the material:standard concrete made withnatural aggregate, heavyweight concreteand lightweight concrete producedwith expanded clay or otherlightweight artificial aggregates;• according to its function: structuralconcrete, insulation concrete.Of course, depending on the specifiedproperties, there is whole rangeof different concrete types such asfiber-reinforced concrete, waterproofconcrete, self-compacting concrete,architectural concrete, pervious concrete,high-performance concreteand many others.It is worth mentioning that the qualityof concrete, judged mainly by itscompressive strength, usually resultsfrom the strength of the cementand aggregate used, the grain type,the production and compaction processand the appropriate curing.IS CONCRETE “GREEN”?Concrete is mostly considered as a fairlyeco-friendly material, as it is totally recyclableand its production often involvesusing various industrial by-products.Yet, one needs to remember that almost30 billion tons of concrete are manufacturedglobally each year. It is estimatedthat the worldwide cement productionis responsible for up to 5–10% ofthe worldwide CO 2emissions. Regardingthis, it is important to focus onsustainable development issues in theconcrete technology. The scientists atthe Massachusetts Institute of Technologyare working hard to further improveconcrete’s efficiency. Having examinedthe so-called DNA of concrete, theymanaged to invent a stronger, greenerand more durable material, predictedto last around 20 000 years, as opposedto 100 for traditional concrete.© Roman Milert - Fotolia.com Magdalena MarcinkowskaTłumaczenie na str. 110GLOSSARY:resistant – odpornycomposite material – materiałkompozytowy, kompozytdurability – wytrzymałośćversatile – uniwersalnybinding agent – spoiwofine aggregate – kruszywo drobnecoarse aggregate – kruszywogrubechemical admixtures – domieszkichemicznemineral additives – dodatki mineralnereinforcement – tu: zbrojenieair entrainers – domieszki napowietrzająceset/hardening acceleratingadmixtures – domieszki przyspieszającewiązanieset/hardening retarding admixtures– domieszki opóźniającewiązaniein the appropriate ratio – w odpowiednimstosunku/proporcjiconcrete mixture – mieszankabetonowashrinkage – kurczenie sięexpanded clay – keramzytfiber-reinforced concrete – fibrobeton,włóknobeton, betonze zbrojeniem rozproszonymself-compacting (also self-consolidating)– samozagęszczalnyhigh-performance concrete– beton wysokowartościowy/wysokowytrzymałościowycompressive strength (also: compressionstrength) – wytrzymałośćna ściskaniegrain – tu: uziarnieniecuring (also maintenance) – pielęgnacjato estimate – szacowaćefficiency – tu: wydajność, współczynnikwydajności94INŻYNIER BUDOWNICTWA

artykuł sponsorowanyElementy murowe SILKA TempoCzęstym problemem inwestycji budowlanychsą opóźnienia w realizacji.Zwiększają koszty budowy, opóźniająmoment, w którym budowany obiektzaczyna spełniać założone funkcjeoraz często są przyczyną sporów pomiędzywykonawcą a inwestorem.Panaceum dla tego problemu mogąokazać się wielkowymiarowe elementySILKA Tempo.Produkowane są z naturalnych, mineralnychsurowców – piasku, wodyi wapna. Wykonane z nich przegrodycharakteryzują się dużą nośnością, bardzodobrą izolacyjnością akustyczną,znakomitą odpornością ogniową orazmożliwością dowolnego wykończeniaelewacji – masywna i pełna przegrodapozwala na swobodne mocowanienawet ciężkich okładzin kamiennych.Szeroki asortyment elementów SILKATempo pozwala na projektowanie ścianw module długości 12,5 cm oraz wysokości10,0 cm. Projektowanie ułatwiaprogram optymalizujący rozkład elemgrinż. Piotr HarassekSILKA Tempo to system wielkowymiarowych,wapienno-piaskowych elementów murowych.Duże wymiary bloków umożliwiają skrócenieczasu prac budowlanych nawet o 60%, a co zatym idzie – uzyskanie znacznych oszczędnościw budżecie inwestycji.mentów SILKA w murze. Powstały planmontażowy stanowi doskonałą pomocpodczas murowania ścian oraz zapewniaminimalną ilość strat na budowie.Pierwszą warstwę wykonuje się z blokówSILKA E24S. Jej dokładne wykonanieułatwia murowanie kolejnychwarstw z bloków SILKA Tempo. Przymurowaniu elementów stosuje się specjalnyminiżuraw. Do jego obsługi wystarczyjeden wykwalifikowany murarz.Systemowe chwytaki umożliwiają murowaniejednocześnie dwóch blokówSILKA Tempo lub trzech bloków SILKAE24S. Wśród systemowych narzędziznajdują się także kielnie, łączniki orazschodki ułatwiające montaż. Uzyskanaprzegroda jest gładka i jednorodna.Zużycie – 3,33 szt./m², wysoka dokładnośćwymiarowa, murowanie na cienkąspoinę, zastosowanie miniżurawia– wszystko to powoduje znaczne skrócenieczasu murowania, co sprawdza sięnie tylko przy opóźnionych budowach.Szybsze oddanie inwestycji oznacza dlawykonawcy ograniczenie kosztów stałychbudowy, związanych m.in. z utrzymaniemplacu budowy, wynajmemsprzętu itp. Szybka budowa dla inwestorato przyśpieszenie czasu, w któryminwestycja zacznie przynosić zyski.Budowanie w systemieSILKA Tempo gwarantujeuzyskanie:■ przegród zapewniających odpowiedniąochronę termiczną orazochronę przed hałasem,■ masywnej przegrody o znakomitejnośności z niepalnego materiaługwarantującego skuteczną ochronęprzeciwpożarową,■ optymalnej temperatury wewnątrzbudynku oraz zdrowego klimatuprzez cały rok,■ najwyższej jakości wykonania dziękizastosowaniu elementów o dokładnychwymiarach,■ niższych kosztów i przyśpieszeniabudowy dzięki dużym rozmiarombloków,■ ograniczenia wysiłku murarzy przywznoszeniu przegród.Zachęcamy Państwa do kontaktuz nami w celu porozmawianiao możliwości realizacji konkretnejinwestycji z wykorzystaniem blokówSILKA TEMPO. Nasi DoradcyTechniczni są do Państwa dyspozycjipod numerami telefonów:801 122 227 lub 29 767 03 60.kwiecień 13 [105]95

NR 03 (104) | MARZECPL ISSN 1732-3428MIESIĘCZNIK POLSKIEJ IZBY INŻYNIERÓW BUDOWNICTWADodatek specjalnyInżynier budownictwamarzec 2013Elewacjei dociepleniaIB_03_2013_szpigiel.indd 55 2013-02-26 08:43:04Dodatek specjalnyJeśli nie najniższa cena, to co? Lepiszcza gumowo-asfaltoweIB_03_2013_okladka.indd 1 2013-03-01 09:44:1432013samorząd wydarzeniazawodowyGłębokiewykopy 2013Krystyna WiśniewskaAnna Siemińska-Lewandowska, Monika Mitew-Czajewska, Piotr Rychlewski, RobertSołtysik, Natalia Maca, Krzysztof Grzegorzewicz, Bolesław Kłosiński, Michał Topolnicki(Fot. K. Włodarczyk)W budownictwie geotechnicznym każdego dniarealizujemy eksperyment w skali 1:1.PatronatMedialny(z wypowiedzi Bolesława Kłosińskiego)Projektowanie i budowa głębokich wykopówjest dużym wyzwaniem, dlategotemu tematowi poświęcono kolejneseminarium z serii „geotechnika dlainżynierów”, zorganizowane 21 marcabr. przez Instytut Badawczy Dróg i Mostóworaz Polskie Zrzeszenie WykonawcówFundamentów Specjalnych. W seminariumuczestniczyło 250 osób.Seminarium tradycyjnie rozpoczął krótkimwprowadzeniem Piotr Rychlewski,który następnie przedstawił odpowiedźna często zadawane pytanie:dlaczego dach Stadionu Narodowegonie zamyka się w czasie deszczu?Funkcji eksperta na seminarium podjęłasię Anna Siemińska-Lewandowska i wła-śnie pani profesor razem z Moniką Mitew-Czajewskąopowiedziały o wyzwaniachprzy projektowaniu obiektów II liniimetra. Był to pierwszy z trzech referatówdotyczących budowy tuneli. Na seminariumprzedstawiono również problemyzwiązane z budową tunelu pod MartwąWisłą (Michał Topolnicki, Rafał Buca) oraztunelu w Warszawie pod linią kolejową(Zbigniew Żerański, zob. też str. 111).Ponieważ warto uczyć się na błędach,Krzysztof Grzegorzewicz zaprezentował„Bukiet czarnych kwiatów – o błędachw budowie konstrukcji oporowych”.Bolesław Kłosiński omówił zasady i problemyprojektowania stateczności dnagłębokich wykopów, Robert Sołtysiki Jakub Sierant przygotowali wystąpienieo głębokich wykopach w sąsiedztwieobiektów zabytkowych (zob. też str. 102),a Dariusz Sobala – o zabezpieczeniu wykopówprzy użyciu palisad stalowych.W podsumowaniu Anna Siemińska--Lewandowska stwierdziła, że seminariumdostarczyło uczestnikom wielunowych informacji i wskazała na to,co jest najważniejsze w projektowaniugłębokich wykopów, wymieniając m.in.właściwe rozpoznanie warunków geologicznych,ocenę parametrów podłoża,dobór metod obliczeniowych,analizę warunków hydrologicznych,dobrze prowadzony monitoring.Zainteresowanych zapraszamy na seminarium „Konstrukcje siatkowe w drogownictwie i geotechnice”(24.04. br., zob.: geo.ibdim.edu.pl)VAT DLAROBÓT BUDOWLANYCHPREZENT DLA PRENUMERATORÓWOsoby, które zamówią roczną prenumeratę„Inżyniera Budownictwa”, otrzymająbezpłatny „Katalog Inżyniera”(opcja dla każdej prenumeraty)„KATALOG INŻYNIERA”edycja 2013/2014 wysyłamy 01/2014dla prenumeratorów z roku 2013Imię:Nazwisko:Nazwa firmy:Numer NIP:Ulica:nr:Zapraszamy do prenumeraty miesięcznika„Inżynier Budownictwa”.Aby zamówić prenumeratę, prosimy wypełnić poniższyformularz. Ewentualne pytania prosimy kierowaćna adres: prenumerata@inzynierbudownictwa.plZAMAWIAMPrenumeratę roczną na terenie Polski(11 ZESZYTÓW W CENIE 10) od zeszytu:_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _w cenie 99 zł (w tym VAT)Numery archiwalne:_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _w cenie 9,90 zł za zeszyt (w tym VAT)UWAGA! Warunkiem realizacji prenumeraty studenckiejjest przesłanie na numer faksu 22 551 56 01 lub e-mailem(prenumerata@inzynierbudownictwa.pl) kopii legitymacji studenckiejWyliczoną kwotę prosimy przekazać na konto:54 1160 2202 0000 0000 9849 4699Miejscowość:Kod:Telefon kontaktowy:e-mail:Adres do wysyłki egzemplarzy:Prenumerata będzie realizowana po otrzymaniunależności.Prenumeratę roczną studencką(50% rabatu) od zeszytuZ pierwszym egzemplarzem otrzymają Państwo fakturę._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ INŻYNIER _ _ BUDOWNICTWAw cenie 54,45 zł (w tym VAT)Wypełniony kupon proszę przesłać na numer faksu22 551 56 0196 Oświadczam, że jestem płatnikiem VAT i upoważniamWydawnictwo Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa Sp. z o.o.do wystawienia faktury bez podpisu. Oświadczam, że wyrażamzgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przezWydawnictwo Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa Sp. z o.o. dlapotrzeb niezbędnych z realizacją niniejszego zamówienia zgodniez ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych(Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926).

vademecum geoinżynieriiBadania fundamentów głębokichna palachmgr inż. Piotr RychlewskiInstytut Badawczy Dróg i MostówNajbardziej pewną, stosownie do Eurokodu 7 oraz PolskiejNormy (PN-83/B-02482), metodą oceny rzeczywistej nośnościoraz osiadania pali i fundamentów palowych jest próbneobciążenie statyczne.Celem badań pali może być:■ wyznaczenie danych do projektupalowania (w przypadku badańprzedprojektowych, które niestetysą w Polsce bardzo rzadko wykonywane),■ weryfikacja założeń przyjętychw projekcie,■ określenie przemieszczeń pala w zakresieobciążeń użytkowych,■ sprawdzenie jakości (ciągłości) pala.Przydatność poszczególnych badańpodano w tabeli zgodnie z normąPN-EN 1536:2001 Wykonawstwo specjalnychrobót geotechnicznych – Palewiercone.Badania statyczne pali zostały opisanew numerze 06/2011 „Inżyniera Budownictwa”.Najczęściej wykonywanesą zgodnie z normą PN-B-02482:1983metodą stałych stopni obciążenia.Jest to jedyna metoda, która pozwalabezpośrednio wyznaczyć zależnośćosiadania od obciążeń oraz nośnośćgraniczną. Coraz częściej przy okazjipróbnych obciążeń wykonywane sąpomiary rozkładu oporów pobocznicypala na różnych głębokościach orazoporu podstawy. Wymaga to osadzenia,w specjalnie przygotowanychREKLAMAwww.frankipolska.plWYKONUJEMY:Pale FRANKI NG (Nowej Generacji):Żelbetowe pale przemieszczenioweformowane w gruncie o nośnościachod 2 do 5 MN i niewielkich,równomiernych osiadaniach.Średnice od 420 mm do 610 mm.Możliwość pochylenia w stosunku 4:1.Pale ATLAS:Przemieszczeniowe pale wkręcaneo nośnościami od 1 do 1,6 MN.Technologia bezdrganiowa.Pale BSP:Zmodyfikowana technologia pali Frankiz traconymi rurami stalowymi.Kolumny żwirowe, żwirowo-betonowe i betonowew technologii Franki.Tworzymy koncepcje i projekty palowaniaoraz fundamentów.kwiecień 13 FRANKI [105] SK Sp. z o.o.ul. Jasnogórska 44; 31-358 KrakówT +48 12 622 75 60, F +48 12 622 759770info@frankipolska.pl, www.frankipolska.pl

vademecum geoinżynieriiTab.Zastosowanie poszczególnych metod badańRodzaj badaniaOkreślenie nośności palaZastosowanieOkreślenie przemieszczeńobciążenie statyczne tak takbadanie dynamicznetak(po interpretacji)możliwe(po interpretacji)badanie ciągłości nie nieJakość konstrukcji(ciągłość)czasem możliwe(po interpretacji)tak(po interpretacji)tak(po interpretacji)rurkach, szeregu ekstensometrów(przyrządów do pomiaru zmian wymiarówliniowych elementów konstrukcjiwykonanych z różnych materiałów),które mierzą odkształceniapionowe trzonu betonowego pala naróżnych głębokościach. Na podstawieznajomości charakterystyki modułuodkształcenia betonu możliwe jest obliczenienaprężeń oraz oporów podstawyi pobocznicy pala na różnychgłębokościach. Na rysunkach 1 i 2 pokazanorozkłady sił i oporów w palu.Badania dynamiczne ze względu nałatwość przyłożenia obciążenia i dostępnośćsprzętu najczęściej wykonywanesą na palach prefabrykowanych.Zdecydowanie rzadziej obciążane sątą metodą pale większych średnic czybarety.Badanie polega na uderzeniu w głowicępala ciężkim bijakiem. Bijak ma zwyklemasę kilku ton. W czasie badaniarejestruje się przyspieszenia i odkształceniaw głowicy pala. W wyniku analizyrównania różniczkowego opisującegoprzemieszczenia pala w badaniu dynamicznymotrzymuje się (w zależnościod przyjętej metody interpretacji) nośnośćgraniczną, opory na pobocznicyi podstawie, rozkład oporów wzdłużpobocznicy pala i skrócenie pala.Fot. 1Badanie dynamiczne pala wielkośrednicowegoZalety badania:■ szybkość przeprowadzenia badania,■ brak dużych dodatkowych konstrukcji,przygotowanie pala ograniczasię do przygotowania głowicy palai urządzenia umożliwiającego uderzeniebijaka,98INŻYNIER BUDOWNICTWA

vademecum geoinżynierii■ wynikająca z wcześniej przedstawionychzalet niższa cena,■ niewielka stosunkowo uciążliwośćdla prowadzonej budowy.Wady badania:■ wynik badania zależy od wprowadzonychdo obliczeń danych (materiałowych,geometrycznych),■ przeprowadzenie badań i ich interpretacjawymagają dużego doświadczeniai wiedzy,■ interpretacja wyników badania jestczasochłonna i nie może zostać podanabezpośrednio po przeprowadzeniubadania,■ badanie jest trudno ocenialne przezosoby postronne (np. przez inspektoranadzoru),Na fot. 1 pokazano bijak na rurze prowadzącejzamocowanej do pala.Rys. 1 Rozkład sił wzdłuż trzonu pala [1]REKLAMAkwiecień 13 [105]99

vademecum geoinżynieriiRys. 2 Rozkład oporów podstawy i pobocznicy pala w czasie próbnego obciążenia [1]Badania ciągłością metodą ocenycharakterystyk przebiegu fali niewymagają wielu przygotowań i zewzględu na swoją prostotę umożliwiazbadanie nawet wszystkich paliw fundamencie. Badanie ciągłościpolega na uderzeniu w głowicę palaspecjalnym młotkiem oraz zarejestrowanieefektów odbitej fali czujnikiemprzyspieszeń zamocowanym do głowicy.Uderzeniem młotka wzbudzasię w palu podłużną falę naprężeń,która po odbiciu się od podstawy palawraca i jest rejestrowana przez czujnik.Mierząc czas opóźnienia odbitegosygnału oraz znając prędkość rozchodzeniasię fali, możemy obliczyćdługość pala. W przypadku zmianw przekroju pala (pogrubienia lubzwężenia) fala częściowo odbija sięFot. 2Urządzenie do badania ciągłości pali100INŻYNIER BUDOWNICTWA

vademecum geoinżynieriiREKLAMAwcześniej, co znajduje odzwierciedlenie w rejestrowanychparametrach. Wiedza i doświadczenie przeprowadzającegobadanie pozwalają na ocenę rodzaju i wielkości takiegodefektu pala.Prędkość rozchodzenia się fali zależy od materiału pala.Rozbieżności pomiędzy wprowadzonymi danymi a rzeczywistymiwłaściwościami pala skutkują błędami w oceniedługości pala.Zalety badania:■ szybkość przeprowadzenia,■ brak dodatkowych konstrukcji,■ łatwość przeprowadzenia badania nawet na wszystkichpalach danego fundamentu,■ wynikająca z tego niska cena.■ łatwe powtórzenie badania w przypadku wadliwej rejestracjiwyników.Wady badania:■ wynik badania zależy od wprowadzonych danych materiału,z którego wykonany jest pal,■ poprawna rejestracja danych zależy od umiejętnego przyłożeniaczujnika i uderzenia młotkiem,■ przeprowadzenie badań i ich interpretacja wymagajądużego doświadczenia i wiedzy,■ badanie jest trudno oceniane przez osoby postronne (np.inspektora nadzoru),■ bardzo trudno nim wykryć niewielkie defekty pala.LiteraturaC. Szymankiewicz, Poszerzenie podstaw pali metodą iniekcjistrumieniowej, Seminarium „Nowatorskie rozwiązania w mostownictwiei geoinżynierii”, Warszawa, 13 listopada 2012.Fot. 3Czujniki do pomiaru odkształceń i przyśpieszeń w badaniu dynamicznympalakwiecień 13 [105]101

ciekawe realizacjeZabezpieczenie głębokich wykopóww sąsiedztwie obiektów zabytkowychna budowie Muzeum Śląskiego w Katowicachmgr inż. Natalia Macamgr inż. Jakub SierantTITAN Polska Sp. z o.o.Realizacja potwierdziła skuteczność niekonwencjonalnegopodejścia do szczególnie złożonych ośrodków gruntowych,jak również możliwości projektowania aktywnego opartegona zróżnicowanym monitoringu.W dobie dużego zagęszczenia zabudowyi przy jednoczesnej znacznej rozległościterytorialnej aglomeracji najczęstszyobecnie kierunek rozwoju przestrzenimiejskiej odbywa się, z coraz większą intensywnością,wzdłuż nowej osi urbanistycznej.Ewolucja przestrzeni obejmujenowe płaszczyzny poprzez wykorzystanieobszarów leżących zarówno ponad,jak i pod powierzchnią terenu miejskiego.Efektem rozwoju są (powszechnejuż) wysokie budynki z rozbudowanymikondygnacjami podziemnymi w centrachmiast oraz wyraźna tendencja doodzyskiwania terenu spod istniejącychobiektów lub ich wgłębnej rozbudowy.Projektowanie i wykonanie takich konstrukcjijest już w zasięgu technicznym.Wymaga jednak szczególnej uwagii staranności. Musi obejmować warunkizwiązane nie tylko z nowo budowanymobiektem, ale również – a czasami przedewszystkim – z już istniejącymi budynkamiw bezpośrednim sąsiedztwie prowadzonychprac, dla których zazwyczajniezbędne jest wykonanie głębokich wykopów.Sprawa jest szczególnie trudna,kiedy weźmiemy pod uwagę zabytkowycharakter budynków zlokalizowanychw centrach większości dużych miast. Takiebudynki są wyjątkowo wrażliwe naprzemieszczenia podłoża nierozerwalniezwiązane z wykopami i ich właściwe zabezpieczeniewymaga szeregu szczególnychzabiegów geotechnicznych.Artykuł przedstawia zagadnieniazwiązane z projektowaniem i wykonawstwemrobót geotechnicznychsłużących zabezpieczeniu głębokiegowykopu wraz z przylegającymido niego, modernizowanymi obiektamizabytkowymi. W tekście staranosię w możliwie kompleksowy sposóbprzekazać złożoność i wielowątkowośćprocesu aktywnego projektowania orazsprzężenia zwrotnego projektu z wykonawstwempoprzez rozbudowany, wieloaspektowysystem monitoringu.Informacje ogólne o inwestycjiSiedziba Nowego Muzeum Śląskiego– pierwszego obiektu wyznaczającegotzw. oś kultury – została zlokalizowanaw Katowicach przy ulicy Kopalnianej 6,na terenie Zakładu Głównego zlikwidowanejKWK „Katowice”.Koncepcja przyjętego do realizacji projektuzakłada minimalną ingerencjęw istniejący teren oraz ścisły związeki wkomponowanie w nową strukturępozostałych urządzeń oraz budynkówdawnej kopalni. Zamierzenie architektonicznezrealizowano poprzez:■ ulokowanie obiektu głównego– przestrzeni ekspozycyjnych, konferencyjnych,technicznych wrazz parkingiem pod powierzchnią terenu;■ adaptację historycznych obiektówdawnej kopalni do celów wystawienniczych,administracyjnych, gastronomicznychi widokowych.Gmach główny wraz z trzykondygnacyjnymparkingiem podziemnym zostałprzewidziany do wykonania w wykopieotwartym o głębokości dochodzącejdo 17 m i powierzchni blisko 2 ha. Tengłęboki wykop przebiegał bezpośrednioprzy trzech adaptowanychdo nowych funkcji obiektach objętychochroną konserwatorską:■ budynku maszyny wyciągowej Szybu„Warszawa” (obiekt MS-8) adaptowanegodla celów gastronomicznych;■ wieży wyciągowej Szybu „Warszawa”(obiekt MS-79) adaptowanejdla funkcji widokowych poprzezdobudowanie windy panoramiczneji tarasu widokowego;■ magazynie odzieżowym (obiektMS-15) adaptowanym dla celówwystawienniczych – Centrum ScenografiiPolskiej.Informacje o inwestycjiInwestor: Muzeum Śląskiew KatowicachArchitekt: Riegler-Riewe, Graz,AustriaProjekt konstrukcji: PracowniaInżynierska STATYK, KatowiceGeneralny wykonawca:Budimex S.A.Wykonawca zabezpieczeńgeotechnicznych: Soley Sp. z o.o.,Balice k. KrakowaProjekt zabezpieczeńgeotechnicznych: Soley Sp. z o.o.,Balice k. Krakowa;TITAN Polska Sp. z o.o., KrakówWartość inwestycji: 324 mln zł102INŻYNIER BUDOWNICTWA

ciekawe realizacjeRys. 1 Plan sytuacyjny terenu budowy Fot. 1 Panorama budowyGłówne założenia technicznedo projektu zabezpieczeńgeotechnicznychZrealizowanie opisanego wyżej zamierzeniaarchitektonicznego wymagałorozwiązania szeregu problemów inżynierskichnatury geotechnicznej i konstrukcyjnej,zogniskowanych wokółczterech zagadnień zasadniczych:1. zabezpieczenie głębokiego, szerokoprzestrzennegowykopu o zróżnicowanejgeometrii;2. zabezpieczenie obiektów zabytkowychzlokalizowanych bezpośrednioprzy krawędzi planowanegogłębokiego wykopu;3. wykonanie zabezpieczeń geotechnicznychumożliwiających wykonaniew istniejącym budynku MS-8dodatkowej kondygnacji podziemnej,szybu windowego i skomunikowaniego poprzez tunel pod ścianąszczytową z budynkiem gmachugłównego;4. wzmocnienie posadowienia wieżywyciągowej dawnego szybu „Warszawa”niezbędnego dla jej adaptacjido funkcji obiektu widokowego.Przy projektowaniu rozwiązań należałowziąć dodatkowo pod uwagę zależnościi okoliczności towarzyszące,wynikające ze skali budowy i uwarunkowańharmonogramowych.Generalnie w podłożu projektowanejinwestycji stwierdzono występowanieutworów czwartorzędowych różnejgenezy (głównie antropogenicznei wodnolodowcowe) i o różnym wykształceniulitologicznym oraz utworówkarbońskich wykształconych jakoiłowce i piaskowce w różnym stopniuzwietrzenia oraz bardzo zróżnicowanychparametrach wytrzymałościowych,ich zwietrzeliny oraz przewarstwieniawęgla. Na obszarze inwestycjinie stwierdzono występowania ciągłychpoziomów wodonośnych, choćnapotkano niewielkie sączenia i natrafionona podpowierzchniowe wody.Ponadto na obszarze inwestycji znajdowałysię dwa duże uskoki przecinająceścianę wykopu, a w trakcie prowadzeniarobót stwierdzono szeregdrobniejszych niezgodności i zaburzeńtektonicznych.Pogórniczy charakter ośrodka objawiałsię natomiast występowaniemquasi-ciągłych zaburzeń tektonicznych,obecnością pustek poeksploatacyjnych,stref spękań i rozluźnień.Obszar objęty był w przeszłości płytkąeksploatacją, co pozostawiło po sobieślady w postaci starych zrobów i poszczelinowaniamasywu.Projekt zabezpieczeńgeotechnicznychPrzyjęty model ośrodka gruntowegoPodsumowując warunki geotechnicznena obszarze inwestycji, należałobyje określić jako bardzo skomplikowane,wymykające się przyjętymw tradycyjnej geotechnice regułom i modelomopisu. Gromadzenie i weryfikacjędanych wyjściowych do projektu opartozatem w znacznej mierze na metodzieWarunki geotechnicznei hydrogeologiczneWarunki geotechniczne i hydrogeologicznew podłożu zostały określoneprzez firmę PROGEO z Katowic.Rys. 2Przykładowy przekrój geotechnicznykwiecień 13 [105]103

ciekawe realizacjeobserwacyjnej z bardzo dużym kryteriumopisu wg teorii Hoeka-Browna.W połączeniu z wiedzą geologicznoinżynierskąna temat procesów i zjawiskgeodynamicznych pozwoliło to na dobreprognozowanie realnych właściwościi sposobu zachowania górotworu.Przyjęty model projektuBiorąc pod uwagę rodzaj i zakres niezbędnychdo wykonania robót orazuwarunkowania geotechniczne ustalono,iż jedyną metodą, która możezapewnić odpowiednią jakość technicznąrozwiązań, wymagany poziombezpieczeństwa, właściwe tempo robótoraz zakładany efekt ekonomiczny,jest projekt aktywny, w ramach którego– dzięki ciągłej weryfikacji poprzezmonitoring – wprowadzane rozwiązaniabyły na bieżąco dostrajane do faktycznienapotykanych warunków.Zabezpieczenie ścian/skarp wykopówAnalizując uwarunkowania geotechnicznei logistyczne prowadzenia robótw głębokim wykopie przyjęto, żeskarpy na odcinkach newralgicznychzostaną zabezpieczone przez gwoździowanie,przy czym przyjęto nachyleniewszystkich skarp 75° lub 90°.Ze względu na tymczasowy charakterprojektowanych skarp wykopu przyjęto,że wskaźnik stateczności nie powinienbyć mniejszy niż 1,30. Do zasadniczychobliczeń stateczności skarpwykopu wykorzystano program metodyrównowagi granicznej, czyli tzw.metodę „pasków” GGU-STABILITYv. 9.28 wraz z modułem GGU-NAIL doanalizy konstrukcji gwoździowanych.Najczęściej przyjmowano „klasyczny”układ gwoździ, gdzie gwoździe górnemają długości niezbędne do utrzymaniastateczności chwilowej, natomiaststateczność ogólną nadają układowigwoździe dolne, dłuższe, sięgającepoza powierzchnię poślizgu.Zabezpieczenie budynków sąsiadującychProblemem równie istotnym jak zapewnieniestateczności ścian wykopubyło właściwe zabezpieczenie istniejącychbudynków historycznych, znajdującychsię tuż przy krawędzi wykopu,narażonych na silne jego oddziaływanie.Obiekty te, z uwagi na swój stantechniczny (dostateczny) oraz charakterkonstrukcji (ceglane murowane),były szczególnie podatne na uszkodzeniawywołane przemieszczeniami.W celu zminimalizowania wpływuwykopu na budynki istniejące, zaprojektowanowzmocnienie ich posadowieniaza pomocą mikropali.Odpowiednio zaprojektowane podchwycenieścian pozwala na przeniesienieobciążeń od budynku na strefęponiżej jego dna wykopu i minimalizacjęobciążenia obudowy wykopu.W tym przypadku sprawę komplikowałdodatkowo fakt, iż obiekty MS-79oraz MS-8 po projektowanej modernizacjimiały pełnić nowe funkcje. Zatemprzy projektowaniu wzmocnieniaposadowienia należało przewidziećzmieniające się obciążenia i warunkipracy fundamentów mikropalowych.Ponadto prace adaptacyjne prowadzonebyły jednocześnie z głębieniemwykopu pod główny gmach, co stanowiłododatkową trudność.Dla obiektu MS-79, biorąc pod uwagęrodzaj konstrukcji, zakres obciążeńdziałających na konstrukcję wieżywyciągowej oraz warunki geologiczno-inżynierskiew jej obrębie, do jejwzmocnienia wykorzystano mikropaletypu TITAN 73/53 dł. 18 m. Założono,że mikropale będą przenosiły siły wyrywającei wciskające działające na konstrukcję.Weryfikację wytrzymałościFot. 2Widok północnej ściany wykopu z różnymirodzajami zabezpieczeńRys. 3Wizualizacja docelowego kształtu budynku MS-8 z zaznaczeniem wprowadzonych w ramachadaptacji części (nowa kondygnacja podziemna, szyb windowy z tunelem przechodzącym podścianą szczytową do budynku głównego) oraz fragmentami kondygnacji sąsiadującego budynkunowo projektowanego gmachu głównego104INŻYNIER BUDOWNICTWA

ciekawe realizacjeFot. 3Wykonywanie mikropali podchwytującychścianę budynkunośności wewnętrznej i zewnętrznejmikropali przeprowadzono w programieDC-Pile.Dla budynku MS-8 przewidzianowzmocnienie fundamentów oraz ichpodbicie w części obiektu, w którejnależało wykonać w jego wnętrzudodatkową kondygnację podziemną.Przewidziano układ mikropali podchwytujących,mających za zadanie przeniesieniepełnych obciążeń od ścian nawarstwy gruntu poniżej dna wykopu,oraz krótszych mikropali podbijających,tworzących wypełnienie nowej ścianyfundamentowej w części pogłębianej.Po przeprowadzeniu kombinacji obciążeńdla schematu obliczeniowegoukładu mikropali pod ścianami w częścipogłębianej w rozstawie 1,60 m przyjętodo realizacji mikropale TITAN 73/53,a w pozostałej części TITAN 73/56,wszystkie dł. 15 m. Wzdłuż ścian północneji zachodniej (niesąsiadującychz wykopem) wystarczająca długośćmikropali wynosi 9 m. Sztywność mikropaliw części pogłębianej budynkuzapewniała bezpieczną pracę (bez wyboczenia)pod warunkiem zachowaniawymaganego reżimu technologicznego.Przewidywane osiadania wg obliczeńbez ujemnego wpływu na nośnośći użytkowalność budynku MS-8.obejmował pomiary przemieszczeńpionowych wskazanych obiektówsąsiadujących z wykopem, pomiaryprzemieszczeń poziomych ścian wykopóworaz pomiary przemieszczeń poziomychw głębi górotworu (pomiaryinklinometryczne). Dla obserwacji siłw gwoździach, na najbardziej obciążonychskarpach pionowych zainstalowanezostały systemowe wskaźnikiobciążenia.Pomiary konstrukcji geotechnicznychi budynków istniejących pozwoliły naobserwację oraz nadzorowanie ichpracy, co umożliwiało weryfikację założeńprojektowych. Przy takim postępowaniuistnieje możliwość wczesnegorozpoznania niekorzystnychzjawisk i odpowiednio wcześniej podjętejinterwencji dla wyeliminowaniapotencjalnych zagrożeń.Należy zaznaczyć, iż przewidziane rozwiązaniageotechniczne sprawdziły sięznakomicie: dla przykładu, maksymalneosiadania budynku MS-8 szacowanona 6 mm – pomierzone wyniosłyzaś jedynie 3 mm; teoretyczne przemieszczeniapoziome palisady kotwionej,zabezpieczającej wykop w tej części,wg obliczeń – 36 mm, pomierzone– 7 mm.Jako pełnoprawny element monitoringuwprowadzono w projekciemonitoring geotechniczny. Pod tympojęciem należy rozumieć szereg obserwacjidokonywanych w obrębiegórotworu, przy odsłanianiu każdegokolejnego poziomu roboczego, w celubieżącej oceny zgodności założeńprojektowych dotyczących warunkówgeotechnicznych z warunkami rzeczywistymi.Wyniki tak prowadzonegomonitoringu pozwoliły dostosowywaćkonstrukcję zabezpieczenia wykopudla zapewnienia właściwego poziomutechnicznego i ekonomicznego.nych. Pierwszym z nich są konstrukcjegwoździowane. I tak w miejscach,gdzie możliwe było nachylenie ścianwykopu pod kątem 75°, zastosowanoklasyczne już rozwiązanie w postaciściany gwoździowanej z opinką elastyczną.Gwoździe gruntowe wykonywanebyły oczywiście na bieżącow udostępnianych przez prace ziemnepoziomach. Równie systematyczniew miarę pogłębiania wykopu wykonywanabyła opinka powierzchniowaz romboidalnej siatki stalowej wysokiejwytrzymałości TECCO firmy Geobrugg,pod którą rozkładano przepuszczalnądla wody wysączającej sięze skarpy geowłókninę.Na skarpach wykopu w bezpośredniejbliskości budynków istniejących lubw rejonach o trudniejszych warunkachgeotechnicznych oraz na ścianachpionowych zastosowano konstrukcjegwoździowane z opinką torkretowąo zróżnicowanej grubości i zbrojeniu.Dodatkowym wyzwaniem dla robótw rejonie wykopu była potrzeba zachowaniaw dobrej kondycji dwóchstuletnich platanów, dla zabezpieczeniaktórych wykonano kotwione odciągipodtrzymujące.Wzdłuż wschodniej i południowejściany budynku MS-8 oraz wzdłużzachodniej ściany budynku MS-15wykonane zostały palisady z pali DFFo długościach do 19 m. Pale o średnicy400 mm, zbrojone kształtownikamiMonitoringBudynki sąsiadujące z wykopem orazskarpy (ściany) wykopu zabezpieczanekonstrukcyjnie zostały objętesystemem monitoringu. MonitoringAspekty wykonawcze, fazarealizacjiPodczas budowy nowej Siedziby MuzeumŚląskiego wykorzystano caływachlarz rozwiązań geotechnicz-Fot. 4Wykonywanie pali DFF wzdłuż ścianybudynku MS-8kwiecień 13 [105]105

ciekawe realizacjeFot. 6Wykonywanie mikropali kotwiącychpalisadę wzdłuż budynku MS-15, w tlebudynek MS-8 i wieża wyciągowa MS-79Rys. 4HEB, zaprojektowane zostały jakoelement ściany kotwionej o niewielkiejgrubości. Kotwione palisady,z uwagi na bardzo ograniczonąilość miejsca, zostały włączone dokonstrukcyjnej współpracy ze ścianaminośnymi nowych budynków.Jest oczywistością, że pogłębianiewykopu osłoniętego palisadą dajedużo większą pewność prowadzeniaprac przy kolejnych usuwanych warstwach,uniezależniając bardziej teroboty od niespodzianek gruntowo-Fot. 5Przykładowy raport z wynikami jednodniowego monitoringu geodezyjnego dla budynku MS-8Widok w kierunku budynku MS-15-wodnych oraz od nadmiernie zapalczywychoperatorów koparek. W tychmiejscach niedostępnych dla dużychpalownic wykonano iniekcyjne mikropaledo stworzenia pionowej osnowypalisadowej, skutecznie eliminującejryzyko wysuwania się gruntu spodwykonywanej torkretem oblicówkiściany gwoździowanej z wykorzystaniemefektu przesklepienia.Zabezpieczenie wykopów związanez budową Nowego Muzeum Śląskiegostanowiło doskonały poligon dozastosowania całej gamy wyrobówpodstawowych i akcesoriów dodatkowychsystemu geotechnicznegoTITAN. Użyto elementów pozwalającychna wykonanie gwoździ gruntowychwspółpracujących z opinkąelastyczną oraz sztywną obudowątorkretową, ale wykonano też ścianęgwoździowaną zespoloną z dobudowanądo niej ścianą konstrukcyjnąza pomocą tzw. podwójnych głowic.Wykonano podchwycenie podpórstarej wieży wyciągowej – zabytkowegoszybu Warszawa, zabudowującgłowice mikropali w wykutych w jejstopach wnękach, podchwycono mikropalamiściany zabytkowego budynkuMS-8 zespalając ich głowiceoczepem ze zwieńczeniem palisadyz pali DFF i fundamentami obiektu,a w innym miejscu znalazło zastosowaniezłącze bagnetowe pozwalającena wykonanie mikropali „z pustymprzewiertem”, z pozostawieniemgórnego końca mikropala pod ziemiąw oczekiwaniu jego zastosowaniaw późniejszym etapie prac. W związkuz bardzo zmieniającymi się lokalniewarunkami gruntowymi, stosowanocałą gamę systemowych koronekpozwalających z jednej strony szybkoprowadzić prace wiertnicze, a z drugiejoptymalnie wykorzystywać nośnośćprzewiercanych gruntów.106INŻYNIER BUDOWNICTWA

ciekawe realizacjeFot. 7Widok w kierunku obiektu MS-8 i Szybu WarszawaW trakcie realizacji opisanych w artykulerobót firma Soley Sp. z o.o. wykonaładla generalnego wykonawcy– Budimex S.A. specjalistyczne pracezestawione zbiorczo w tabeli 1.czej. Złożoność projektu wynikającaz geometrii wykopu oraz różnorodnościpotrzebnych typów i funkcjizabezpieczeń geotechnicznych byłaponadstandardowa. W połączeniuz niezwykle skomplikowanymi warunkamigeotechnicznymi sprawiało to,że projekt i wykonawstwo w klasycznymujęciu stawały się niemożliwe dozrealizowania.PodsumowanieOpisana realizacja była zadaniembardzo wymagającym zarówno odstrony projektowej, jak i wykonaw-Tab. 1 Zestawienie wykonanych robót geotechnicznychopis jednostka łączna ilośćgwoździe gruntowe m 14 691,0dreny wiercone m 362,0opinka torkretowa m 2 2 865,5opinka elastyczna – siatka Tecco m 2 1 200,0mikropale m 11 261,5mikropale kotwiące m 3 852,0pale DFF m 1 912,5kolumny jet-grouting m 695,8inklinometry m 150,0Zakończone sukcesem prace orazzebrane w czasie ich trwania wynikii obserwacje potwierdziły skutecznośćniekonwencjonalnego podejścia doopisu i traktowania szczególnie złożonychośrodków gruntowych, jak równieżpełne możliwości projektowaniaaktywnego opartego na wielowątkowymmonitoringu. W tę koncepcję aktywnego,elastycznego projektowaniawpisuje się system TITAN.Trzy spójne elementy: technologia,podejście projektowe oparte na mniejoczywistej wiedzy, wyjątkowej elastycznościi kreatywności, jak również(a może przede wszystkim) wykonawstwowymagające szczególnej starannościi kompetentnej kadry ściślewspółpracującej z projektantem i generalnymwykonawcą, pozwalają naniemalże dowolne kształtowanie inżynierskiejrzeczywistości.kwiecień 13 [105]107

artykuł sponsorowanyDrgania i wstrząsy pod kontrolą– budowanie w pobliżu komunikacji szynowejIntensywny rozwój dużych aglomeracjimiejskich niesie ze sobą zagęszczeniezabudowy. Coraz trudniej znaleźć wolnetereny pod zabudowę lub inwestycjew centrach miast, a ich ceny stale rosną.Inwestorzy sięgają po tereny, które jeszczekilka lat temu ze względu na położeniewydawały się nieatrakcyjne lub naktórych inwestycje były niemożliwe dorealizacji pod względem technicznym.Mowa tu o terenach położonych przytorach kolejowych bądź nad tunelamimetra. Ze względu na drgania i wstrząsywywołane transportem szynowymnie były brane pod uwagę. Rozwójtechnologii elastomerów uczynił niemożliwemożliwym. Odpowiednio dobranemateriały pozwalają na łożyskowaniebudynków, całkowicie eliminującwpływ drgań.Przykładem może być zastosowanieelastomerów Regupol® firmy BSWGmbH przy budowie budynku biurowegoAGBU (Armenian General BenevolentUnion) w Erewaniu w Armenii.Działka położona jest bezpośrednionad linią metra, którego wpływ jest wyraźnieodczuwalny w już istniejącej zainż.arch. Mariusz Czyncielbudowie. Podczas wykonywania ścianoporowych dokonano pomiarów, którejednoznacznie poparły tezę, że drganiawywołane przez linię metra będąprzekazywane przez sztywną strukturęfundamentu na ściany i stropy wyższychkondygnacji, powodując wyraźnydyskomfort użytkowników. Zmierzoneszybkości drgań oscylowały w zakresieod 0,1 do 0,65 mm/s. Na podstawiepomiarów i analizy właściwości materiału,w porozumieniu z projektantami,stworzono specjalną kombinacjędwóch elastomerów: Regupol®SH i Regupol®HT,uzyskując częstotliwość łożyskowaniana poziomie 10 Hz.Prace wykonawcze wyglądały następująco:na warstwie podkładowejz chudego betonu ułożono warstwęelastomeru. Styki poszczególnych płytzostały zaklejone taśmą. Z przesunięciemzapobiegającym pokrywaniu sięfug położono drugą warstwę płyt, sklejającstyki taśmą. Mleczko cementowemoże po wyschnięciu tworzyć mostkidźwiękowe, dlatego w celu ich uniknięciamateriał zabezpieczono grubąfolią budowlaną. Następnie wykonanoRys. 1Wyniki pomiarówbetonową warstwę ochronną. Na takprzygotowanym podłożu została wykonanapłyta fundamentowa.W listopadzie 2012 r. firma BSW dostarczyłaelastomer Regupol®HT na budowębudynku Piano House w Warszawie,stawianego w pobliżu nowej liniimetra.Budynek AGBU (Armenian GeneralBenevolent Union)Miejsce: Erewań, Armenia,w bezpośrednim sąsiedztwiebudynków rządowychRealizacja: listopad/grudzień 2011 r.Oddanie do użytku: jesień 2014 r.Użyty materiał: Regupol®SH –gr. 80 mm, Regupol®HT – gr. 80 mmFot. 1Układanie elastomerów i ich zabezpieczaniefolią budowlaną Fot. 2 Wykonanie warstwy ochronnejBSW Polskabiuro@regupol.plwww.regupol.pl108INŻYNIER BUDOWNICTWA

vademecum izolacjiWłaściwości akustyczne budowliWymagania prawnePolskie przepisy budowlane, w śladza Dyrektywą UE nr 89/106/EEC,stawiają sześć wymagań podstawowychw stosunku do właściwościużytkowych budynków. Wymaganiate dotyczą: nośności i stateczności,bezpieczeństwa pożarowego, higienyzdrowia i środowiska, bezpieczeństwaużytkowania, ochrony przedhałasem oraz oszczędności energiii izolacyjności termicznej. Przepisyi normy dotyczące ochrony przedhałasem w budynkach mieszkalnychi użyteczności publicznej można podzielićna trzy grupy odnoszące siędo następujących zagadnień:■ warunków akustycznych w budynkach,■ warunków akustycznych w otoczeniubudynku,■ jakości akustycznej wyrobów budowlanych.Nie istnieją przepisy, które obligowałybydo kontroli spełnienia wydrinż. Barbara Ksitinż. Michał MajcherekPolitechnika PoznańskaKonieczność ochrony skupisk ludzkich przed hałasem i budowaniez wytycznymi akustycznymi stanowi obecnie podstawowyproblem ochrony środowiska w całej Europie. Znajduje toodzwierciedlenie w przepisach europejskich, które obowiązująrównież w Polsce.© T.Tulic - Fotolia.commagań akustycznych stawianychbudynkom. Odnosi się to do etapuprojektowania, wykonawstwa orazodbioru gotowego budynku lub budowli.Przykładowo taki parametr, jak równoważnypoziom dźwięku, opracowanodla dwóch źródeł hałasu.Jedno z nich dotyczy hałasów lotniczychi wytwarzanych przez linieenergetyczne, drugie pozostałychhałasów: drogowych, przemysłowychitd. Wartości dopuszczalneuwzględniają również porę dnia.W przypadku gdy poziom hałasu jestwiększy, muszą zostać zastosowaneodpowiednie środki zapobiegająceprzekroczeniu dopuszczalnego poziomuhałasu.Ekran akustycznyOgólne zasady ochrony przeciwdźwiękowejw komunikacjidrogowejW ochronie przeciwdźwiękowejw komunikacji drogowej wykorzystujesię dwie grupy środków technicznych,które obejmują ochronęczynną i bierną. Ochrona czynnapolega na zmniejszeniu poziomudźwięku przez odpowiednią konstrukcjęźródła dźwięku, np. dobórodpowiedniego ogumienia, zastosowanietłumików itd. Ochronę biernąrealizuje się m.in. przez strefowanieakustyczne, lokalizację i konstrukcjędrogi oraz odpowiednie rozwiązaniaprojektowe. Najczęściej jakoochronę przeciwdźwiękową stosujesię przegrody urbanistyczno-budowlane,które ustawione na drodzedźwięku: źródło–obiekt chroniony,powodują powstanie za przeszkodątzw. cienia akustycznego – strefy ciszy,gdzie dociera tylko energia falidźwiękowej, która uległa załamaniuna przegrodzie.Aby dany ekran spełnił swoje zadanie,należy zwrócić uwagę na:■ właściwości akustyczne materiału;mogą to być właściwości pochłaniającedźwięk (np. zieleń) lub odbijające(np. beton);■ geometrię przegrody: wysokość,szerokość, kształt; im większa wysokośćekranu nad linią źródło–odbiorca,tym większa jego efektywność(najkorzystniejsze podwzględem tłumienia są 7-metroweekrany);■ usytuowanie przegrody względemźródła dźwięku i odbiorcy (najlepiejswoje zadanie spełniają przegrodylokalizowane jak najbliżejźródła dźwięku lub jak najbliżejodbiorcy).kwiecień 13 [105]109

vademecum izolacjiEkologiczna bariera, panel ściany zielonejBariery akustyczneNajkorzystniejsze rozwiązanie stanowinaturalna bariera, odpowiednioukształtowany wał ziemny wzdłużdrogi, oddzielający tereny mieszkanioweobniżone w stosunku do poziomudrogi. Korzystne parametry ekranuziemnego zwiększa obsadzenie gozielenią pełniącą rolę elementu pochłaniającego,a zwłaszcza rozpraszającegodźwięk. Doskonałym elementemtłumiącym hałas jest pas zieleni(o szerokości około 30 cm), pod warunkiemże stanowi go gęsta roślinnośćmieszana, zarówno wysoka, jaki niska. Pojedynczy szpaler drzew jestbardzo słabą barierą dla dźwięku.Nasypy ziemne mogą być wzmocnionekonstrukcją betonową lub drewnianą.Najczęściej nasyp z czasemporasta trawą, co jeszcze bardziejwpływa na jego pozytywne parametry,niestety, może to się wiązać z degradacjąelementu budowanego.Ponadto w celu ochrony przeciwhałasowejstosuje się specjalne konstrukcje,noszące nazwę ekranów przeciwhałasowych.Mogą być projektowanejako ekrany pionowe, pochyłe lub poziome.Ekrany wykonuje się z materiałówtrwałych, takich jak: szkło, ceramika,beton, stal. Coraz bardziejpopularne są kształtki ceramiczne lubwykonane z żużlobetonu, z którychbuduje się przegrody o właściwościachrozpraszających dźwięk. Ich dodatkowymatutem jest możliwość wypełnianiakształtek ziemią i obsadzenia ichroślinnością, co zwiększa strefę biologicznieczynną.Rolę ekranu akustycznego pełniąrównież ściany zielone, które mogąbyć kolorowe i umieszczone jakododatkowa bariera akustyczna nabudynkach znajdujących się w bezpośrednimsąsiedztwie drogi orazobiektach towarzyszących infrastruktury(np. ogrodzeniach parkingów).Ich efektywność akustyczna w optymalnychwarunkach urbanistycznychmoże wynosić do 25 dB.Bibliografia1. Dyrektywa 2002/49/WE z dnia25 czerwca 2002 r. odnosząca się dooceny i zarządzania poziomem hałasuw środowisku (Dz. Urz. WE L 189z 18.07.2002).2. Rozporządzenie Ministra Środowiskaz dnia 15 stycznia 2002 r. w sprawieprogowych wartości poziomu hałasu(Dz.U. Nr 8, poz. 81).3. Rozporządzenie Ministra Środowiskaz dnia 14 października 2002 r.w sprawie szczegółowych wymagań,jakim powinien odpowiadać programochrony środowiska przed hałasem(Dz.U. Nr 179, poz. 1498).4. Rozporządzenie Ministra Środowiskaz dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnychpoziomów hałasu w środowisku(Dz.U. Nr 178, poz.1841).T ł umaczenie tekstu ze str. 94Beton – numer jeden na świecie wśród materiałów budowlanychBeton to zdecydowanie najbardziej popularny, a przy tym bardzo odporny i trwały kompozyt, wykorzystywany na całym świecie do budowypodstawowych elementów budynku (fundamentów, ścian, podłóg), nawierzchni drogowych, mostów, pasów startowych, a także wielu innowacyjnychi odważnych konstrukcji architektonicznych. Stosowanie betonu stało się normą XX wieku, a dzisiaj jest prawie tak powszechnejakzużycie wody na świecie. Co takiegospecjalnegoego jest więc wtym dobrze znanymnam materiale budowlanym?Odpowiedź jest prosta. Przede wszystkim betonjest łatwo dostępny i może być produkowany niemalwszędzie. Po drugie odznacza się wyjątkowąwytrzymałością. Wreszcie jest to uniwersalny materiał,który – dzięki swej złożoności i zróżnicowaniuzawartych w nim składników – przybiera różne właściwości,a tym samym daje niezliczone możliwościzastosowania w budownictwie.110Z CZEGO SKŁADA SIĘ BETON?Beton to właściwie mieszanka kilku składników: cementubędącego spoiwem, wody, piasku oraz drobnegoi grubego kruszywa najczęściej pochodzenianaturalnego. Aby uzyskać określone właściwościfizyczne i chemiczne betonu, dodaje się do niegorównież domieszki chemiczne, dodatki mineralneoraz zbrojenia (np. superplastyfikatory, stabilizatory,domieszki napowietrzające, przyspieszające lubopóźniające wiązanie). Po połączeniu powyższychskładników w odpowiednich proporcjach, mieszankabetonowa powinna spełniać założone wymaga-zależy od wytrzymałości zastosowanego cementuINŻYNIER BUDOWNICTWAnia co do jej wytrzymałości, kurczenia się i innychparametrów.JAKIE RODZAJE BETONU WYRÓŻNIAMY?Beton może być klasyfikowany na wiele sposobów,na przykład:• ze względu na gęstość objętościową zastosowanegomateriału: beton zwykły wykonywany z zastosowaniemkruszyw naturalnych, beton ciężki ibeton lekki produkowany z keramzytu lub innychsztucznych kruszyw lekkich;• ze względu na jego funkcję: beton konstrukcyjny,izolacyjny.Oczywiście, w zależności od określonych właściwości,można wyróżnić całą gamę różnych typówbetonu, dla przykładu: fibrobeton, beton wodoszczelny,samozagęszczalny, architektoniczny, jamisty,wysokowartościowy i wiele innych.Warto wspomnieć, że klasa betonu, ocenianagłównie poprzez wytrzymałość na ściskanie, zwyklei kruszywa, rodzaju uziarnienia, a także odpowiedniejpielęgnacji betonu.CZY BETON JEST „ZIELONY”?Beton uważany jest przeważnie za dość ekologicznymateriał, jako że całkowicie nadaje się dorecyklingu, a do jego produkcji często wykorzystujesię różne odpady przemysłowe. Trzeba jednakpamiętać, że na świecie wytwarza się rocznieprawie 30 bilionów ton betonu. Szacuje się, żeświatowa produkcja betonu jest odpowiedzialnaza ok. 5–10% emisji CO 2na świecie. W związkuz tym warto skupić się na idei zrównoważonegorozwoju w technologii betonu. Naukowcy z InstytutuTechnologii w Massachusetts ciężko pracująnad poprawą wydajności betonu. Po zbadaniu takzwanego DNA betonu udało im się stworzyć mocniejszy,bardziej ekologiczny i trwalszy materiał,który – jak przewidują – może przetrwać około20 tys. lat, w przeciwieństwie do 100 lat dla betonutradycyjnego.

ciekawe realizacjeNasuwka tunelu drogowegomgr inż. Adam Malik – kierownik robótmgr inż. Łukasz Kukuryka – kierownikrobót (zastępca kierownika kontraktu)mgr inż. Zbigniew Żerański – kierownikbudowy (kierownik kontraktu)Zdjęcia firmy StrabagW polskich warunkach pojawiają się niekiedy duże wyzwaniazwiązane z budowami infrastrukturalnymi naterenach silnie zurbanizowanych. Przed takim trudnymcelem stanęło kierownictwo budowy ul. Nowolazurowejw Warszawie.Ambicją prawie każdego inżynierabudownictwa jest osiąganie coraztrudniejszych celów i bycie pierwszym.Wymagają one szczególnegozaangażowania, począwszy od sprawformalnych i organizacyjnych związanychz funkcjonowaniem lokalnychspołeczności, poprzez zagadnieniatechniczne, na sprawach finansowychkończąc.W lutym 2011 r. firma StrabagSp. z o.o. podpisała z Miastem StołecznymWarszawą – Zarządem MiejskichInwestycji Drogowych – umowęo wykonanie odcinka A nowoprojektowanej ulicy Nowolazurowejw Warszawie od Al. Jerozolimskichdo ul. Ks. Juliana Chrościckiego. Projektwykonała firma BAKS Sp. z o.o.,a inżynierem kontraktu była firmaSAFEGE Sp. z o.o. Inwestycję realizowanona zasadach określonychw FIDIC. Wartość umowy wyniosła ok.123 mln zł.W docelowym układzie komunikacyjnymWarszawy ul. Nowolazurowa połączytrasę ekspresową S-8 z północnąobwodnicą Warszawy. Usprawni onaw przyszłości komunikację dla istniejącychi nowo projektowanych osiedlimieszkaniowych. Zaprojektowanoprzekrój ulicy jako dwie jezdnie jednokierunkowez dwoma pasami ruchupo 3,5 m każdy, a wzdłuż ulicy ciągipiesze oraz ścieżki rowerowe. Średniaszerokość pasa drogowego wynosi ok.30 m. Budowany odcinek ul. Nowolazurowejma długość 2,5 km i krzyżujesię na swoim przebiegu między innymiz linią kolejową nr 3 relacji Warszawa–Poznań w km 8,770. W tym miejscuzaprojektowano tunel drogowy.Dla zarządcy torów, PKP Polskich LiniiKolejowych SA, Zakładu Linii Kolejowychw Warszawie, najważniejsząsprawą przy realizacji robót byłobezpieczeństwo prowadzenia ruchupociągów oraz jak najmniejsze zakłóceniaruchu pociągów w czasie Euro2012. W tym okresie nie można byłoprowadzić żadnych robót na tereniekolejowym i nie pozwalano na zamknięcietorów. Linia kolejowa nr 3 Warszawa–Poznańjest linią magistralnąo znaczeniu międzynarodowym. Mia-Mapa sytuacyjnało to zasadniczy wpływ na wybór technologiirobót.Współpraca z Zakładam Linii Kolejowychw Warszawie zaowocowaławyborem technologii jednostronnejnasuwki konstrukcji tunelu. Wykonawcauzyskał zgodę zarządcy torówna jednokrotne zamknięcie dwóchtorów linii nr 3 na okres 14 dni. Zostałjednocześnie zobowiązany do wyremontowaniana własny koszt ok. 7 kmtoru 701 biegnącego przez stacje WarszawaTowarowa Główna, WarszawaCzyste, Warszawa Odolany do WarszawyZachodniej. Pozwoliło to przekierowaćczęść pociągów osobowychpodmiejskich na Warszawę Gdańską,kwiecień 13 [105]111

ciekawe realizacjea pociągi dalekobieżne przez tory objazdowena Warszawę ZachodniąZamknięcie było niezbędne do rozebranianasypu kolejowego, wsunięciacałego tunelu, odtworzenia nasypui ułożenia torowiska.Inżynierowie wykonawcy nawiązaliwspółpracę z firmą projektową MostyGdańsk Sp. z o.o. oraz FreyssinetPolska Sp. z o.o. i wspólnie opracowalitechnologię nasuwania tunelu drogowegowraz z projektem wykonawczymjego konstrukcji. Zdecydowano,że operacja zostanie wykonana przyużyciu metody Autoripage®. Polegaona na wykorzystaniu siłownikówhydraulicznych, lin stalowychi zmniejszeniu tarcia dzięki zawiesiniebentonitowej.Rys.ETAP PREFABRYKACJIETAP NASUWKIprofilowanie wykopunaddatek 0,5mpodłoże gruntowepod nasuwkąETAP DOCELOWYSchemat nasuwki–10mzabezpieczeniewykopu konstrukcja tuneluzakotwieniebiernelinodtworzonynasyp kolejowyna konstrukcji tunelupłyta ślizgowana niej liny do naciąguzakotwienieczynnelinsiłownikiliny do naciągupalisadaFot. 1Urządzenie do wytwarzania zawiesinybentonitowejDla wybranej technologii została sporządzonadokumentacja technologicznai wykonawcza, którą wykonawcauzgodnił ze służbami PKP PLK SAi przedstawił do akceptacji zamawiającemu.W kwietniu 2012 r. rozpoczętorealizację tunelu drogowego w technologiinasuwania. Harmonogram budowyzakładał wykonanie zadania odkwietnia 2012 r. do września 2012 r.w następujących etapach: roboty zabezpieczające,wykonanie stanowiskanasuwczego, prefabrykacja samej konstrukcjitunelu na stanowisku nasuwczym,zamknięcie linii kolejowej i rozbiórkanasypu kolejowego, nasunięciekonstrukcji tunelu, odtworzenie nasypukolejowego i uruchomienie linii kolejowej.Wykonawca miał cztery i pół miesiącana wykonanie wszystkich etapówpoprzedzających proces nasuwania.Wybrana technologia zakładaw pierwszej kolejności wykonanie żelbetowejpłyty ślizgowej będącej podstawą(platformą) pod realizację samejkonstrukcji żelbetowej tunelu. W trakcienasuwania jej górna powierzchniastanowi powierzchnię ślizgową. Dlazminimalizowana tarcia pod konstrukcjętłoczona jest zawiesina bentonitowa,początkowo między płytę dennąFot. 2Fot. 3Wypychany spod konstrukcji grunti zawiesinaWykonanie dodatkowego elementudla zakotwienia czynnegotunelu i płytę ślizgową, a później międzypłytę denną tunelu i grunt. Służy dotego system iniekcyjny zamontowanyw płycie dennej konstrukcji tunelu drogowego.Zawiesina bentonitowa wytwarzanajest wcześniej w specjalnychurządzeniach do mieszania bentonitu.Oczywiście wszystkie urządzeniai materiały mają ochronę patentowąi mogą być dostarczane wyłącznieprzez właściciela technologii.Prawidłowe prowadzenie w płaszczyźniepoziomej zapewniają ranty (belkipoliczkowe) na bokach stanowiskanasuwczego. Pełnią one funkcję prowadnicdla nasuwanej konstrukcji.Niezbędny jest również odpowiednirozkład sił przyłożonych do konstrukcjiprzez prasy hydrauliczne. Prowadzeniekonstrukcji w płaszczyźnieFot. 4Prasy hydrauliczne, przygotowaniedo nasuwki112INŻYNIER BUDOWNICTWA

ciekawe realizacjepionowej w początkowej fazie odbywasię zgodnie ze spadkiem podłużnympłyty ślizgowej. Gdy konstrukcjatunelu wjeżdża na grunt, prowadzeniewysokościowe zapewnione jest dziękibieżącej korekcie poziomu wykopuprzed czołem nasuwanej konstrukcji.Na czole płyty dennej wykonuje sięstalowy dziób ułatwiający przesuwanie.Korekty dokonuje się za pomocąkoparek zbierających grunt.Siła potrzebna do przesunięcia konstrukcjiprzykładana jest do tej konstrukcji.Na końcu konstrukcji betonujesię dodatkowe betonowe elementy.Wykonuje się w nich zakotwienia czynne.Przekazanie siły potrzebnej doprzesunięcia konstrukcji następuje poprzezliny stalowe na płytę ślizgową.Siłę do przesunięcia generują siłownikizamontowane na linach w miejscuzakotwień czynnych. Płyta ślizgowatrzymana jest tarciem o grunt pod nią.Dodatkowy opór daje ściana oporowawykonywana na końcu płyty. Naczole płyty ślizgowej kotwione są liny(zakotwienie bierne), które następnieukłada się na jej powierzchni. W celuodseparowania lin od przesuwanejkonstrukcji tunelu liny zabezpiecza sięprofilami stalowymi. Po wykonaniuFot. 5Fot. 6Widok lin po nasuwceStanowisko sterowania nasuwkąFot. 7Beton podkładowy pod płytę ślizgowąwarstwy poślizgowej na płycie prefabrykujesię konstrukcję tunelu, a przezjej koniec przewleka się liny (zakotwienieczynne). Każda nasuwka wymagaindywidualnych obliczeń w celu zrównoważeniaukładu sił. Głównym czynnikiemobliczeń jest ciężar nasuwanejkonstrukcji.Obrazowo nasuwkę można opisaćjak przeprawę promową przez rzekę.Flisak siedzi na łódce przymocowanejsztywno do wielkiej skrzyni. Ciągnieon linę zamocowaną na drugimbrzegu. Łódką jest dobetonowany dotunelu element żelbetowy z prasami,a skrzynią konstrukcja tunelu. Rzekato płyta ślizgowa i grunt, po którychprzesuwany jest tunel.Przesuwanie konstrukcji odbywa siępoprzez powtarzanie schematu. Na linachzaciskają się szczęki prasy hydraulicznej.Lina jest zamocowana bierniew płycie ślizgowej i czynnie w konstrukcjitunelu. Tłok prasy wysuwa się,naciągając linę, a siła przyłożona doliny przenosi się na konstrukcję tunelu.Siła przyłożona do tunelu pokonujetarcie między tunelem a płytą ślizgową.Tunel się przesuwa. Tarcie tuneluo płytę ślizgową musi być mniejsze odtarcia płyty ślizgowej o grunt i odporuna grunt za stanowiskiem nasuwczym.Układ taki zapewnia stateczność stanowiskanasuwczego. Kiedy przyłożonado konstrukcji siła pokonuje siłę tarciakonstrukcji, następuje jej przesuw.Szczęki prasy są luzowane, tłok cofasię, szczęki kotwi się ponownie na liniei cykl zostaje powtórzony. Ciekawostkątej operacji jest skokowy przesuw konstrukcji.Ma on charakter dynamicznyszczególnie w początkowej fazie operacji.Stojąc na konstrukcji, można byłoodnieść wrażenie, że stoi się w gwałtowniehamującym autobusie. Zjawiskoto wynika z długości lin. W przypadkudługich lin następuje najpierwich naciągnięcie, a potem przejęcie siłyprzez konstrukcję. Przy 65-metrowychlinach skok wynosił nawet do 40 cm.W wyniku zmniejszania się odległościmiędzy zakotwieniem czynnym i biernymnasuwanie nabierało charakterujednostajnego.Do wykonania nasuwki potrzebnychbyło dziewięć siłowników hydraulicznych.Sterowanie procesem nasuwkiodbywało się na stanowisku sterowaniapoprzez ciągłą kontrolę równomiernegorozdziału ciśnienia naposzczególne siłowniki. Nasuwka sterowanabyła ręcznie i wymagała dużegodoświadczenia pracowników.Istotną sprawą jest zawsze lokalizacjastanowiska do nasuwki. Musi byćono zlokalizowane możliwie najbliżeji w tym samym poziomie co docelowalokalizacja. W naszym przypadkuwierzch płyty ślizgowej znajdował się5,50 m poniżej poziomu terenu. Istniejącesieci uzbrojenia podziemnegoznacznie ograniczały dostępny placbudowy. Wymusiło to maksymalnezbliżenie do torów kolejowych i wykonaniezabezpieczeń wykopów nacałym obrysie. Gabaryty tunelu i powierzchniastanowiska nasuwczego(2500 m 2 ) spowodowały, że niezbędnebyło wykonanie obudowy wykopuwzdłuż czynnej linii kolejowej. Jakoobudowę w przedniej części stanowiskazaprojektowano ściankę szczelną.kwiecień 13 [105]113

ciekawe realizacjeFot. 8 Prefabrykacja tuneluStanowisko do nasuwki i prefabrykacjikonstrukcji tunelu zostało zlokalizowanew śladzie budowanej ulicy. Wydłużyłoto wprawdzie trasę nasuwki,ale pozwoliło jednocześnie znaczniezmniejszyć zakres robót ziemnych.Część robót ziemnych pokryła się z robotamidocelowymi.Po usunięciu przypory ziemnej wzdłużnasypu kolejowego, w trakcie trzydniowegowyłączenia linii wysokiegonapięcia (WN), wbito grodzice staloweo łącznej powierzchni równej 894 m 2 .Następnie zainstalowano kotwie gruntowewraz z oczepami stalowymi. Tylnączęść stanowiska ślizgowego zabezpieczononaprzemiennie grodzicami stalowymipracującymi wspornikowo orazpalisadą z pali CFA. Oprócz ochronywykopu zadaniem palisady było przekazaniesiły z płyty ślizgowej w trakcienasuwki na grunt za nią. Przedprzystąpieniem do prac ziemnych dladocelowego wykopu pod stanowiskonasuwcze konieczne było również przestawieniesłupa linii WN, który znajdowałsię w miejscu prefabrykacji tunelu.25 kwietnia 2012 r. zakończono przebudowęlinii. Na wykonanie wykopu,płyty ślizgowej i prefabrykację tunelupozostały cztery miesiące.Zakres robót do wykonania i harmonogrambudowy wymagał pełnej mobilizacji.Po wykonaniu docelowego wykopuprzystąpiono do wykonania płytyślizgowej. Prace te należało zrealizowaćze szczególną starannością. Tolerancjawysokościowa dla powierzchni płytywynosiła 3 mm, prowadzenia bocznetrzeba było wykonać z dokładnościądo 2 mm. Od jakości wykonaniatych robót zależała pomyślność operacjinasuwki. Przekroczenie tolerancjiwykonania płyty ślizgowej mogło zakłócićprzebieg operacji. Zaklinowaniesię tunelu w prowadnicach lub nierównośćpłyty ślizgowej uniemożliwiłybydalszą nasuwkę. Jedyną regulację torunasuwki stanowiły prowadnice. Płytaślizgowa była jedynym elementem bezpośredniokontrolowanym przez inżynierówz firmy wykonującej nasuwkę.Po wykonaniu połowy płyty ślizgowejz początkiem czerwca przystąpionodo wykonania tunelu. W momencienajwiększego frontu robót przy prefabrykacjitunelu pracowało łącznieponad 100 pracowników fizycznychw systemie trzyzmianowym siedem dniw tygodniu. Ze względu na okres letnii wysokie temperatury powietrza betonowaniai rozszalunki odbywały sięnocą. Prace ciesielskie i zbrojarskie prowadzonow dzień. Utrudnieniem byłapraca pod czynną linią WN. Wymusiłoto konieczność wykorzystania lekkiegosystemu szalunków. Część prac transportowychcieśle mogli wykonywaćręcznie. W miarę możliwości używanopodnośników teleskopowych.Przez dwa miesiące w konstrukcjętunelu wbudowano 720 t stali oraz4000 m 3 betonu.Na trzy dni przed planowanym terminemzamknięcia linii kolejowej, 8 sierpnia2012 r. wykonano próbny przesuwkonstrukcji. Sprawdzono poprawnośćwykonania płyty ślizgowej, konstrukcjitunelu oraz sprawność urządzeńi instalacji do nasuwki. Przy użyciu siłyrównej 3,6 T przesunięto tunel o masie10 500 t o 50 cm w stronę nasypu.Przed planowaną operacją zamknięcialinii kolejowej nr 3 opracowany zostałszczegółowy harmonogram z rozbiciemna godziny i szczegółowymplanem wydajności robót. Cała operacjawymagała koordynacji służbkolejowych z wykonawcą w systemiecałodobowej pracy. Przed terminemzamknięcia linii kolejowej zorganizowanonarady ze wszystkimi uczestnikami.Omówiono szczegółowy planrobót oraz przedyskutowano scenariuszepesymistyczne.Zgodnie z ustaleniami 11 sierpnia ruchpociągów skierowano na wyremontowanyodcinek torów, wyłączono napięciew trakcji kolejowej oraz linii WN.W ciągu pierwszych sześciu dni zdemontowanoobudowę wykopu znajdującąsię na trasie nasuwki, rozebrano nawierzchniętorową i wykonano wykop.W tym czasie ułożono również izolacjętunelu w miejscu docelowym oraz przygotowanopodłoże do nasuwki.Zakres wykopów pod torami kolejowymiwyniósł 26 400 m 3 . W miejscu skrzyżowaniaul. Nowolazurowej z torami kolejowymikąt skosu wynosi 27 o , a szerokośćtrasy na odcinku kolizyjnym równasię 26,85 m. Rzędna główki szyny wynosiśrednio 34 m (w układzie lokalnym),a rzędna poziomu posadowienia tuneluok. 23,5 m. Różnica poziomu główki szynyi poziomu posadowienia konstrukcjitunelu osiąga ponad 10 m. Wykonanowykop na głębokość 10 m na długości120 m wzdłuż torów. W rejon robótmożna było dojechać tylko jedną ulicao szerokości 6 m. Część robót ziemnychudało się wykonać przed zamknięciemlinii kolejowej. Dla wykopu przy rozbiórcenasypu kolejowego osiągnięto wydajnośćponad 4500 m 3 na dobę. Niestety,ze względu na opady deszczu nastąpiłoopóźnienie w stosunku do harmonogramuo jeden dzień. Deszcz zaskoczył nasakurat w najgorszym momencie przygotowywaniapodłoża do posadowieniakonstrukcji tunelu. W poziomieposadowienia występują grunty spoistei roboty ziemne zostały znacznie opóźnione.Był to, jak się później okazało,jedyny poważny opad w ciągu 14 dóbnaszej operacji. Strata czasowa na tymetapie znacznie zredukowała rezerwyw harmonogramie.114INŻYNIER BUDOWNICTWA

ciekawe realizacjeFot. 9 Nasuwka tuneluZ operacji nasuwki powstał film. Zainteresowani mogą go obejrzećna stronie internetowej inwestora – Zarządu Miejskich InwestycjiDrogowych Miasta Stołecznego Warszawy: http://www.zmid.waw.pl/index.php?id=642.Istotną sprawą było przygotowaniepodłoża gruntowego. Przed nasunięciemkonstrukcji pozostawia się poziomterenu przewyższający o 50 cm docelowy.Nadwyżka gruntu jest usuwanana bieżąco przed czołem nasuwanejkonstrukcji i jest jedynym czynnikiem,za pomocą którego można wpływaćna regulację konstrukcji w pionie. Jestto jednak bardzo ograniczona regulacja.Naddatek gruntu służy równieżjako zabezpieczenie gruntu w poziomieposadowienia przed wpływemwarunków atmosferycznych na docelowepodłoże do fundamentowania.17 sierpnia rozpoczął się proces nasuwaniakonstrukcji tunelu na docelowąlokalizację. Ta skomplikowana operacjainżynierska trwała 16 godzin. Tunelzostał przesunięty na dystansie 63 m.Konstrukcja znalazła się w miejscu docelowymz dokładnością do 5 cm. Teoretycznawydajność, jaką deklarowałdostawca technologii, wynosiła nawetdo 8 m/godz. Na naszym obiekcieosiągnięto średnią prędkość nasuwaniaok. 4 m/godz., co można uznać zawielkość zadowalającą. Operacja samejnasuwki przebiegła praktyczniebez żadnych zakłóceń. Przesuwanakonstrukcja zachowywała się zgodniez założeniami i „ułożyła” się nawłaściwych rzędnych, nie blokując sięna belkach prowadzących.Po nasunięciu konstrukcji wykonanoizolację ścian tunelu oraz rozpoczętoprace związane z odtworzeniem nasypówkolejowych i podbudowy torowiskana tunelu. W trakcie wykonywaniazasypek przebudowano instalacje teletechniczneoraz sterowania ruchemkolejowym, zamontowano słupy trakcyjnena konstrukcji.Nieplanowane problemy pojawiły sięprzy odtwarzaniu nasypu kolejowego.W trakcie wykonywania zasypek wystąpiłykłopoty w związku z wilgotnościąwbudowywanego gruntu. Nocą gruntmiał za dużą wilgotność i wymagałzabiegów osuszających, natomiast tensam grunt w godzinach popołudniowychmiał zbyt niską wilgotność i należałogo nawilżać. Spowodowało tonieplanowane opóźnienie w robotacho kilkanaście godzin.Po odtworzeniu nasypu kolejowegoodbudowano nawierzchnię torowąi zamontowano wszystkie urządzeniazwiązane z prowadzeniem ruchu pociągów.Na tym etapie realizacji naszezałożenia czasowe okazały się zbytoptymistyczne. Odbudowa torowiskai montaż sieci trakcyjnej zajęły namponaddwukrotnie więcej czasu odzaplanowanego w harmonogramie.Nastąpiło niewielkie opóźnienie całejoperacji. Próbne obciążenie tuneluwykonano 26 sierpnia. Po pozytywnejocenie pracy konstrukcji ruch na nowowybudowanym odcinku torowiskaprzywrócono 26 sierpnia.Operacja nasuwki okazała się dużymsukcesem technicznym i organizacyjnym.Należy wspomnieć w tym miejscuo dobrej współpracy z ZakłademLinii Kolejowych w Warszawie. Młodzikoledzy inżynierowie, szczególniena początku współpracy z kolejarzami,mają często problemy. Należy jednakwziąć pod uwagę specyfikę ruchukolejowego i związane z nim kwestiebezpieczeństwa prowadzenia ruchupociągów.Założenia harmonogramowe zostałyzrealizowane z niewielkim opóźnieniem.Sama operacja nasunięcia, najtrudniejszyelement całej układanki,przebiegła bez problemów. Opóźnienianastąpiły w trakcie robót ziemnychi torowych.Podobne operacje rzadko są przeprowadzanew naszym kraju, a nawetw Europie. Mniejsza nasuwka była wykonanaprzed 10 laty pod Poznaniem.Przeprowadzenie przedsięwzięcia o takiejskali trudności technicznych i organizacyjnychjest wyzwaniem dla każdejfirmy budowlanej. W szczególności dotyczyto aspektów finansowych. Kosztygeneruje zastosowanie specjalistycznychtechnologii będących własnościąwysoko wyspecjalizowanych firm. Dużewydatki spowodowały też roboty przygotowawczezwiązane ze stanowiskiemdo prefabrykacji tunelu i dokładnościąpłyty ślizgowej, zabezpieczeniem wykopupod stanowisko do prefabrykacji,szczególnie wzdłuż torów kolejowych,oraz zabezpieczeniem uzbrojenia podziemnego.Na etapie prac koncepcyjnychzakres robót przygotowawczychszacowany był zdecydowanie niżej,nawet do 50% poniesionych w rzeczywistościkosztów.Osoby zaangażowane w budowę tuneluzdobyły ogromne i unikatowedoświadczenie techniczne i organizacyjne,które zwiększyło ich kwalifikacjezawodowe.kwiecień 13 [105]115

technologieNowoczesny system napowietrzaniapożarowego w budynkach wielokondygnacyjnychdr inż. Grzegorz KubickiPolitechnika WarszawskaProblemy z wykonaniem dobrego systemu zapobieganiazadymieniu rozpoczynają się w czasie opracowania koncepcjitakiego układu.Podstawowym typem budynków wewspółczesnych aglomeracjach miejskichsą obiekty wielokondygnacyjne.Coraz więcej nowych inwestycji stanowiąbudynki o wysokości przekraczającej25 m, uznawanej przez Prawobudowlane za dolną granicę wysokościbudynków wysokich. Obiekty takiemuszą posiadać wydzielone strefypożarowe, umożliwiające przeprowadzeniepodczas pożaru bezpiecznejewakuacji użytkowników. Ponieważw budynkach wysokich ewakuacjaz zewnątrz jest praktycznie niemożliwa,szczególnego znaczenia nabieraskuteczność technicznych systemówochrony wewnętrznych dróg ewakuacji.Obligatoryjne do stosowania sąrozwiązania techniczne zabezpieczającepionowe drogi ewakuacji przed zadymieniemi od ich skuteczności zależyrzeczywisty poziom bezpieczeństwaużytkowników budynku. System zapobieganiazadymieniu powinien pozwalaćw każdej sytuacji na wytworzeniei ustabilizowanie rozkładu ciśnieniaoraz przepływu powietrza, który zapobiegaprzedostawaniu się dymu nadrogi ewakuacji. Jak wykazują jednakdoświadczenia eksploatacyjne, praktycznewykonanie założeń bezpiecznejewakuacji nie jest zadaniem łatwym,a skuteczność różnych systemów napowietrzaniapożarowego częstouzależniona jest od synergii zjawisk fizycznychwystępujących podczas normalnegofunkcjonowania obiektu orazpojawiających się podczas pożaru.Problemy z wykonaniemdobrego systemuProblemy z wykonaniem dobregosystemu zapobiegania zadymieniupojawiają się już na etapie opracowaniakoncepcji funkcjonowania takiegoukładu oraz wyboru standarduprojektowego. Przede wszystkim należyunikać uogólnień i bezkrytycznegokopiowania rozwiązań stosowanychw innych budynkach. Praktyczniekażdy obiekt jest unikatowy podwzględem założeń do projektowaniaukładów różnicowania ciśnienia,dlatego każdorazowo należyprzeanalizować m.in.:Rys. 1Wypór gorącychgazów pożarowychA)– Unoszenie– RozprężanieMożna w pewnym zakresieprzewidzieć skutki na podstawiezałożonej wielkości pożarui uwzględnić w scenariuszupożarowym, zjawiska stanowiąpodstawę działania systemówoddymiania naturalnego, istniejemożliwość przeciwdziałaniaCzynniki kształtujące rzeczywisty rozkład ciśnienia w budynku■ proponowany układ architektury wewnętrznej,ze szczególnym uwzględnieniemorganizacji pionowych i poziomychdróg ewakuacji. Istotne jestm.in., czy klatka schodowa łączykondygnacje podziemne i naziemneoraz organizacja poszczególnychkondygnacji, np. w układzie korytarzowymz przyległymi pomieszczeniamilub typu open-space;■ planowany sposób wykorzystaniaklatek schodowych podczas normalnegofunkcjonowania obiektu.W tym przypadku należy rozstrzygnąć,czy klatka schodowa w normalnychwarunkach będzie intensywnieZJAWISKA KSZTAŁTUJĄCE PRZEPŁYW DYMU W BUDYNKUZakłócenia wywołanepracą instalacjii urządzeńB)– Praca instalacjiwentylacji ogólnej– Praca instalacjiwentylacji pożarowej– Ruch windyMożliwość kontroli przy zastosowaniuodpowiednich rozwiązańtechnicznych i algorytmówsterowaniaZakłócenia wywołaneczynnikamizewnętrznymiC)– Parcie wiatru– Zjawisko ciągutermicznego– Opory przepływupowietrza przezklatkę schodową– Nieszczelnościbudowlane– Wymiana ciepła naprzegrody budowlane– powietrze nawiewaneMożliwość ograniczenia wpływuna działanie systemu wentylacjipożarowej przy zastosowaniuodpowiednich rozwiązańtechnicznychINŻYNIER BUDOWNICTWA116

technologiewykorzystywana do komunikacji, czybędzie stanowić rzadko używanąawaryjną przestrzeń. W pierwszymprzypadku należy liczyć się z ciągłymniedomykaniem lub nawet blokowaniemdrzwi ewakuacyjnych, copraktycznie niweczy możliwość skutecznejochrony tej strefy przed zadymieniem.Rozwiązaniem może byćzaprojektowanie drzwi ewakuacyjnychw funkcji normalnie otwartychi wyposażonych w zwalniak elektromagnetycznypozwalający podczaspożaru na ich automatyczne przejściedo pozycji zamkniętej;■ sposób i standard wykończeniaobiektu; np. w przypadku budynkówz pomieszczeniami przeznaczonymido wynajęcia częstym przypadkiemjest brak wykończenia części kondygnacjina etapie odbioru budynku.Wiąże się to m.in. z możliwą zmianąstopnia nieszczelności poszczególnychkondygnacji oraz zmianą oporówprzepływu powietrza na klatceschodowej;■ lokalizację obiektu względem stronświata i okolicznych budynków;może ona stwarzać specyficzne warunkirozkładu ciśnienia związanez parciem wiatru oraz nasłonecznieniemróżnych elewacji.Kolejny problem dotyczy sposobuprojektowania instalacji różnicowaniaciśnienia. Należy pamiętać, że wykonującobliczenia wydajności orazplanując działanie instalacji wentylacjipożarowej, niezależnie odprzyjętego standardu projektowego,obracamy się w tzw. rzeczywistościprojektowej. Z punktu widzeniaprojektanta nie jest istotny (ponieważnie ma on takich informacji) m.in.rzeczywisty poziom nieszczelnościobiektu, chwilowy rozkład ciśnieniai temperatury w budynku, rzeczywistyprzebieg ewakuacji itp. Osoba wykonującaprojekt opiera się na założeniachi uogólnieniach wynikającychz zapisów scenariusza pożarowegooraz uśrednionych wielkości tabelarycznychzamieszczonych w normieLABORATORIUM WENTYLACJI POŻAROWEJObiekt badań: klatka schodowa części wysokiej WydziałuInżynierii Środowiska (wysokość 50 m)Rys. 2RegulatorukładadaptacyjnyMOBILNA STACJA OPERATORSKA(sala dydaktyczna)funkcja odczytu danych i sterowaniaSTACJA OPERATORSKA(pomieszczenie laboratorium)Funkcje:– rejestracja stanu środowiska i warunków pracy systemuróżnicowania ciśnienia– układ automatycznego sterowania pracą zespołunapowietrzania pożarowego– zbieranie i archiwizacja danychKompaktowajednostkanapowietrzaniapożarowegoTransmisja danychSchemat stanowiska badawczego, Wydział Inżynierii Środowiska Politechniki WarszawskiejStan położenia drzwiPrzedsionekpomieszczenie szczelneStacja pogodowaprędkość i kierunekwiatru: ø, t zREJESTRATORY STANU OBIEKTUΔt (klatka schodowa, budynek, otoczenie)Δp (klatka schodowa, budynek, otoczenie) q, t, tprojektowej. W tym przypadku mamypewien idealny obiekt oderwanyod wpływu środowiska, w którymnormalnie funkcjonuje.Podobny problem, tylko w nieznaczniemniejszej skali, dotyczy prób odbiorowychi okresowych, stanowiących kolejnyetap sprawdzenia poprawnościwykonanego projektu oraz montażuinstalacji wentylacji pożarowej. Nawetnajrzetelniej przeprowadzone próbyweryfikują sposób funkcjonowania systemuw określonym przez czas, w którymsię odbywają, stanie obiektu i przyzałożeniach konkretnego scenariuszapożarowego. Testy funkcjonowania instalacjiwentylacji pożarowej odbywająsię przeważnie raz do roku (zgodniez minimalnymi wymogami ustawy).Kalibracji (dostosowania) pracy układudokonuje się do jednej określonejsytuacji opisanej m.in. przez ściśleokreśloną konfigurację i czas otwarciadrzwi między przestrzenią chronionąi niechronioną nadciśnieniem, jednorazowoustalony poziom nieszczelnościklatki schodowej, oporów przepływupowietrza oraz w odniesieniu douśrednionych parametrów powietrzanawiewnego. Skonfigurowany do takichparametrów system sterowaniama oczywiście szansę poprawnegofunkcjonowania na etapie proceduryodbiorowej i okresowych testów wykonywanychzgodnie z założeniamiscenariusza pożarowego. Ponieważpoczątkowy stan budynku i otaczającego środowisko podlegają ciągłym dynamicznymzmianom, trudno mówićw przypadku opisanej metody regulacjio zagwarantowaniu wysokiegopoziomu bezpieczeństwa. Na schemacie(rys. 1) zostały zilustrowane niektóreczynniki kształtujące rzeczywistyrozkład ciśnienia w budynku. Dobrzeskalibrowany w tym okresie systemniekoniecznie musi osiągać takie sameparametry, jeżeli istotnie zmieni siętemperatura zewnętrzna.Jak wykazują doświadczeniapraktyczne oraz wyniki różnegotypu badań, wszystkie czynniki,nieistotne na etapie projektowania,wykonania i odbioruinstalacji, okazują się kluczowedla funkcjonowania instalacjiw momencie rzeczywistego pożaru.Zagrożenie takie przeważniecałkowicie wymyka się z ograniczonychram scenariusza pożarowego:kwiecień 13 [105]117

technologieludzie uciekający z budynku, ratującżycie, ignorują założenia projektowe,a „złośliwa” pogoda nie chcedostosować się do parametrów towarzyszącychpróbom odbiorowym.W konsekwencji złożony i drogi systembezpieczeństwa może okazaćsię bezużyteczny.Predykcyjny system napowietrzaniapożarowegoOmawiane problemy stały się wyzwaniemdla grupy pasjonatów zagadnieńbezpiecznej ewakuacji budynków.W konsekwencji powstałonowoczesne i unikatowe w skaliświatowej rozwiązanie technicznefunkcjonujące pod ogólną nazwąpredykcyjnego systemu napowietrzaniapożarowego. Możliwościpowstałego urządzenia możnascharakteryzować w następującychpunktach:1. Jest w stanie realizować zadaniasystemów różnicowaniaciśnienia zgodne z założeniamiscenariusza pożarowego(próby odbiorowe, okresowe testowaniesystemu). Założeniascenariusza pożarowego zawszeokreślają podstawowe parametrypracy instalacji, np. konfiguracjęelementów otwartych i zamkniętych,a instalacja funkcjonujew jednym chwilowym stanie hydraulicznymbudynku – jest tozadanie, które może zrealizowaćwiększość dostępnych na rynkusystemów nawiewu pożarowego,ponieważ realizacja scenariuszapożarowego warunkuje pozytywneodebranie instalacji oraz pozytywneprzejście wymaganychprób okresowych.2. Jest w stanie działać z maksymalnąmożliwą skutecznością,jeżeli podczas zagrożenia zaistniejązdarzenia nieprzewidzianeprzez scenariusz pożarowy(niepełne otwarcie drzwi,inna niż zakładana konfiguracjadrzwi otwartych, pęknięcie okna,Faktyczna skuteczność instalacjiSterowanie [H 2]/nadciśnienie aktualne [P a]Rys. 3Symulacja przebiegu ewakuacji jednoczesnej (z kondygnacji o różnym stopniu szczelności)praca układu adaptacyjnegoFunkcjonowanie systemu regulacji predykcyjnej w warunkach rzeczywistej ewakuacjinagła zmiana zewnętrznych warunkówatmosferycznych itd.).Jedną z głównych cech charakterystycznychi jednocześnie dużązaletą omawianych systemówpredykcyjnych jest właśnie wysokaodporność na typowe dla rzeczywistegozagrożenia, a trudne doprzewidzenia na etapie projektu,zachowania ludzi oraz różnegotypu zdarzenia związane z rozwojempożaru.3. Ma zdolność adaptacji dozmian środowiska pracy. Chodzio zmiany stanu budynku i parametrówfizycznych otoczeniawystępujące na etapach: budowy,przebudowy, remontów i zmianaranżacji, które mają wpływ nastopień szczelności lub oporyprzepływu powietrza, np. wymianastolarki budowlanej, brakobróbki wykończeniowej drzwi,tynkowanie klatki schodowej,obróbka stopni i spoczników itd.Wymienione zmiany są typowew czasie normalnego funkcjonowaniai eksploatacji budynku.Przykładem mogą być często powstająceobiekty z kondygnacjamiWynik sterowaniaRzeczywisty czas dostosowania wydajności systemu do zmiany scenariusza:drzwi zamknięte-drzwi otwarteprzeznaczonymi do wynajęcia,gdzie najemca sam organizujewygląd i charakter dzierżawionejprzestrzeni. Zmiana aranżacjipolegająca chociażby na wyłożeniupodłogi gresem zmieniawielkość szczelin pod dolną krawędziądrzwi, co ma wpływ nastopień szczelności klatki schodowej,a tym samym na funkcjonowaniesystemu napowietrzaniapożarowego.4. Ma wysoką niezawodność działaniaprzy ograniczonych kosztachsystemu (pełen monitoringstanu pracy i raporty z prób systemu,ograniczone okablowanie sterowaniai transmisji danych). Zastosowanaw przypadku omawianegosystemu sterowania transmisja cyfrowapozwala podłączyć do jednejjednostki sterowniczej praktyczniedowolną liczbę jednostek napowietrzających,co znacznie ograniczailości koniecznego okablowania.Ponadto połączenie urządzeń napowietrzaniaw pętli (tzw. fire-bus)zwiększa bezpieczeństwo bezawaryjnegofunkcjonowania systemusterowania.118INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologieFaktyczna skuteczność instalacjiOpisywane rozwiązanie zostało zastosowanew nowoczesnym kompaktowymsystemie napowietrzania pożarowego,a odporność na zakłócenia oraz niezawodnośćdziałania potwierdzono badaniamiprzeprowadzonymi na obiekcierzeczywistym zarówno w Polsce, jaki w ośrodku w Aachen (Niemcy).Badania weryfikujące rzeczywistą skutecznośćsystemu odbyły się na specjalniew tym celu skonstruowanym stanowiskudoświadczalnym na WydzialeInżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej(rys. 2). Obiektem regulacji jesttu 11-kondygnacyjna klatka schodowa(o łącznej wysokości ponad 50 m) orazszczelny przedsionek pożarowy. Celemtestów było m.in. sprawdzenie odpornościopracowanego w ramach programubadawczego układu sterowania nabardzo silne zakłócenia związane z realizacjąnietypowych scenariuszy pożarowych.Eksperymenty były przeprowadzonenp. w warunkach jednoczesnejewakuacji (bardzo częste zmiany konfiguracjiotwartych drzwi), przy celowymzakłócaniu stanu środowiska wewnętrznego(nietypowe rozszczelnianie przestrzenichronionej), oraz w zmiennychwarunkach środowiska zewnętrznego(szeroki gradient temperatury zewnętrznej).Wyniki testów przeprowadzonychw różnych warunkach wykazują dwiepodstawowe, unikatowe właściwościsystemów predykcyjnych. Po pierwsze,przy próbach odpowiadających charakterowirzeczywistej ewakuacji (sposóbniekontrolowany – ludzie np. opuszczająkondygnacje nie objęte pożarem, i konfiguracjadrzwi otwartych przy ewakuacjijednoczesnej całego budynku) układ wykazywałbardzo krótkie czasy reakcji,czyli osiągnięcia wyjściowych parametrównadciśnienia w przestrzenichronionej po powrocie do realizacjiscenariusza wszystkich drzwi zamkniętych(rys. 3).Druga, nawet cenniejsza właściwość algorytmuregulacji sterującej systememnapowietrzania pożarowego polegana jego bardzo wysokiej odpornościna zakłócenia przy realizacjinajbardziej nawet niekorzystnychscenariuszy zakłócających. Przezpojęcie niekorzystnych scenariuszy zakłócającychmożna rozumieć tu np.częste i bardzo szybko następującezmiany stanu obiektu regulacji: drzwiotwarte, drzwi zamk nięte oraz najtrudniejszyprzypadek – zmiana wydajnościinstalacji napowietrzającej z minimalnychwydajności rzędu kilkuset m 3 /hdo kilkunastu tysięcy m 3 /h. Przypadektaki może dotyczyć napowietrzaniapożarowego szczelnych przestrzeni,takich jak przedsionki pożarowe lubklatki schodowe w budynkach o znacznymstopniu szczelności, gdzie dlauzyskania wymaganego nadciśnieniawystarczy minimalny strumień powietrzazewnętrznego, natomiast otwarciedrzwi między przestrzenią chronionąi niechronioną nadciśnieniemmusi powodować skokowy wzrostwydajności instalacji, aż do uzyskaniawymaganej prędkości przepływu.W warunkach stanowiska badawczegodla napowietrzenia niewielkiej przestrzeniprzedsionka pożarowego dowymaganego nadciśnienia 50 wydajnośćwynosiła ok. 800 m 3 /h (sterowaniewentylatora 10 Hz), a po otwarciudrzwi (o przekroju 1,8 m 2 ) nastąpiłwzrost wydajności do ok. 21 000 m 3 /h.Jednocześnie przeprowadzane byłododatkowe „męczenie” układu regulacjipolegające na niepełnym zamykaniudrzwi oraz wielokrotnym ichotwieraniu oraz zamykaniu w krótkimprzedziale czasowym (tzw. test wzbudzeniowy).We wszystkich przypadkachukład umiał znaleźć właściwy punktpracy oraz nie wpadał w oscylację (cobyło normą przy podobnych testach dlaprostszych algorytmów regulacyjnych).Sterowanie [H 2]/nadciśnienie aktualne [P a]Rys. 4Stan ustalonyTest poważnych zakłóceń, znacznego zróżnicowania stanu budynku(szybkie otwieranie i zamykanie drzwi, niepełne zamknięcie itd.)Wynik sterowaniaCelowe intensywne zakłócenia(drzwi bez samozamykacza)Adaptacja układuFunkcjonowanie systemu regulacji predykcyjnej przy zakłóceniach ekstremalnychPodsumowanieW dziedzinie wentylacji pożarowejjest sporo miejsca dla zastosowanianajnowszych osiągnięć techniki instalacyjneji automatyki przemysłowej.Zaprezentowane rozwiązanie jestnajlepszym dowodem, że faktycznebezpieczeństwo budynku nie musibyć fikcyjnym pojęciem zapisanymw przepisach i standardach projektowych.Aktywne układy napowietrzaniapożarowego wyposażonew algorytmy predykcyjne przynosząnową jakość systemów różnicowaniaciśnienia, zapewniając wyjątkowy poziombezpieczeństwa użytkownikówobiektów wielokondygnacyjnych.kwiecień 13 [105]119

w biuletynach izbowych...Modernizacja Roku 2011W XVI Edycji Konkursu „Modernizacja roku 2011”, rozstrzygniętymw połowie ubiegłego roku, nie zabrakło pomorskichinwestycji budowlanych.Między innymi wyróżnienie w kategorii „rewitalizacjaobszarów i zespołów urbanistycznych” przyznano rewitalizacjiTraktu Książęcego – „Podwórko kulturalne”przy ul. Niedziałkowskiego w Słupsku. Wykonawca – SamabudZakład Usług Inwestycyjnych Roman Małkiewicz s.j.ze Słupska, autor projektu – Biuro Inżynierskie Anna Gontarz-Bagińskaz Gdańska. Inwestor – Miasto Słupsk.Rewitalizacja Traktu Książęcego jest współfinansowanaprzez Unię Europejską.Więcej w artykule Wandy Burakowskiej w kwartalniku„Twój Filar” Pomorskiej OIIB nr 1/2013.„Podwórko kulturalne” ma powierzchnię prawie 4 tys. m 2Fot. Archiwum Miasta SłupskProblemy realizacjiinwestycjiArt. 91 Prawa zamówień publicznych mówi, że wybiera sięnie najtańszą, ale najkorzystniejszą ofertę. Ten zapis eliminujeoferty, które nie uwzględniają jakości robót i użytych donich materiałów. Jednak po stronie inwestora muszą się znaleźćrzeczoznawcy lub eksperci przedmiotowej branży, którzyprofesjonalizm potrafią właściwie ocenić.Nawet świadomy niebezpieczeństw zleceniodawca borykasię na ogół z niedoborami finansowymi. Gdy inwestoremjest samorząd, decyzje muszą być kolegialne, świadomośćpotrzeby zatrudnienia ekspertów jest zbyt ograniczona, żebyodpowiednie, czasem kosztowne, przygotowanie przetargubyło zrealizowane. Dalej to wprawdzie kwestia zapobiegliwościwykonawcy, ale często pomoc eksperta zewnętrznego dlawłaściwej oceny realnych możliwości firmy w podejmowaniunietypowych zadań jest również niezbędna. Ten element jestjednak niesterowalny, żadna ustawa tego nie ureguluje, jestryzykiem firmy podejmowanie zadań bez odpowiedniego doświadczenia.Obiektywizm w ocenie prawidłowo sporządzonychwymagań, jak i możliwość sprostania im przez wykonawcę,może zapewnić tylko audyt wykonany przez ekspertówzewnętrznych; jeśli firmowych, to posiadającychrekomendacje Izby Inżynierskiej.Więcej w artykule Wiktora Ząbkiewicza (członka zespołuds. monitorowania ustaw i aktów wykonawczych w Komisjids. procesów budowlanych i konsultacji Mazowieckiej OIIB)w „Inżynierze Mazowsza” nr 1/2013.120INŻYNIER BUDOWNICTWA

w biuletynach izbowych...Historia pewnej wycieczkiRelacja z wycieczki integracyjno-technicznej Przeworsk–Dynów, wrzesień, 2012 r.Wycieczka wąskotorówką rozpoczęła się wczesnym rankiemna stacji Przeworsk–Wąski. Towarzystwo w doskonałym humorze,mimo rześkiego poranka, stawiło się karnie na stacji.Kolejka miała dwa pełne wagony i jeden „letniskowy”.Przeworska Kolej Dojazdowa – pierwotnie „WąskotorowaKolej Lokalna Przeworsk–Dynów” – wąskotorowa linia łączącaPrzeworsk i Dynów biegnie doliną rzeki Mleczki. Powstałana potrzeby obsługi cukrowni w Przeworsku.Kolej słynie z tunelu w Szklarach o długości 602 m – jedynegona kolejkach wąskotorowych w Polsce i najdłuższego nakolei wąskotorowej w Europie.Podstawowe dane techniczne szlaku:■ szerokość toru 750 mm (pierwotnie 760 mm)■ długość trasy: 46,25 km■ wystawienie dokumentu koncesyjnego: 15.02.1902 r.Więcej w artykule Grzegorza Dubikaw „Biuletynie Informacyjnym PodkarpackiejOIIB” nr. 4/2012.Rozmowa ze Stanisławem Kulą,dyrektorem zakładu w kieleckim FabecieWielka płyta na sto latPo raz kolejny wraca sprawa tzw. wielkiej płyty, z której budowanow PRL setki tysięcy mieszkań rocznie.– Pierwszy atak przypuścili na tę technologię w latach 90.różni utytułowani profesorowie, strasząc ze bloki należyzburzyć, bo inaczej się zawalą. Sugerowali wykonanie ekspertyzi opinii technicznych dla tych bloków, co miało audytoromzapewnić spore gratyfikacje.Nie było powodów do obaw?– Ściana w tej technologii składała się z trzech warstw– konstrukcyjnej, izolacyjnej i elewacyjnej. Zarzucali w prasie,że warstwy elewacyjne będą spadać, bo są źle zespolone.Był taki jeden przypadek w Rzeszowie. Nic więcej. Wadąpłyt była cienka warstwa izolacji. W płycie miała ona 6 cm,w węzłach i wieńcach – 2 cm, a stropodach wentylowanynie był izolowany w ogóle. Ściany przemarzały. Stolarkadrewniana była złej jakości, straty ciepła były maksymalne.Później poprawiano tę płytę.– W latach 80., po zmianie normy współczynnika przenikaniaciepła, wszystkie zakłady produkcyjne przystąpiły domodernizacji technologii. Izolacja w ścianach zewnętrznychwynosiła 8 cm, w węzłach i wieńcach – nawet 10 cm.Wróćmy do płyty; pojawiły się nowe ataki na te bloki, tymrazem za sprawą posłów.– Te bloki nie mają prawa się zawalić i niczym nie grożą.W Polsce w domach z wielkiej płyty mieszka ok. 10 mlnosób.Więcej w artykule Andrzeja Orlicza w „Biuletynie Świętokrzyskim”nr 1/2013.Oprac. Krystyna Wiśniewskakwiecień 13 [105]121

literatura fachowaLiteratura fachowaKONSTRUKCJE WSPORCZE DŹWIGNICJan ŻmudaWyd. 1, s. XVIII+274, oprawa miękka, Wydawnictwo Naukowe PWN,Warszawa 2013.PatronatMedialnyObowiązujące od marca 2012 r. Eurokody w zasadniczy sposób zmieniły zasady projektowaniabelek podsuwnicowych i torów suwnic podwieszonych i wciągników. W książce zostały kompleksowoomówione metody projektowania tych ustrojów konstrukcyjnych z uwzględnieniem zaleceńnorm europejskich. Zaprezentowano m.in. takie zagadnienia jak: charakterystyka ogólna dźwignici torów jezdnych, dynamiczne oddziaływania pracy dźwignic (obciążenia, siły wewnętrzne, ugięciabelek podsuwnicowych), efekty oddziaływań suwnic pomostowych i wciągników na ich konstrukcjewsporcze, stany wytężenia przekrojów porzecznych dźwigarów podsuwnicowych oraz ich statecznośći trwałość zmęczeniowa. Książka jest bogato ilustrowana. Polecana m.in. dla projektantówbudowlanych konstrukcji stalowych.ADMINISTRACYJNOPRAWNE ASPEKTY INWESTYCJI BUDOWLANYCHKatarzyna Małysa-SulińskaWyd. 1, str. 336, oprawa twarda, wydawnictwo Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012.Książka jest poświęcona m.in. sprawom: określenia przeznaczenia terenu, sposobu jego zagospodarowaniai warunków zabudowy, uzyskania zgody na podjęcie robót budowlanych (w tymrozbiórki), prowadzenia robót budowlanych z naruszeniem prawa, naruszeniom pozwoleniana budowę, użytkowania obiektu budowlanego, w tym obowiązkom wynikającym z wystąpieniemawarii.ZASADY PROJEKTOWANIA ZBIORNIKÓW NA CIECZE Z UWZGLĘDNIENIEMWYMAGAŃ EUROKODU 2Przykłady obliczeńPaweł LewińskiWyd. 1, str. 118, oprawa miękka, Wydawnictwo Instytutu Techniki Budowlanej, Warszawa 2011.Przedmiotem opracowania są propozycje usystematyzowania zasad projektowania żelbetowychzbiorników na ciecze w świetle wymagań Eurokodów. Autor omawia: podstawowe zasady projektowania,parametry wytrzymałościowe, schematy obciążeń, oddziaływania termiczne, wiatru i ośrodkagruntowego, stany graniczne nośności i użytkowalności.OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA W PRZESTRZENIACH ZAGROŻONYCH POŻAREMInstalacje i urządzenia elektryczneMichał ŚwierżewskiWyd. 1, str. 88, oprawa miękka, seria „Podręcznik dla elektryków”, Wydawnictwo COSiW SEP,Bełchatów 2012.Publikacja zawiera wymagania norm i przepisów oraz podstawowe zasady wiedzy technicznej w zakresieprojektowania i wykonawstwa instalacji elektrycznych w przestrzeniach zagrożonych pożarem. Szczególnąuwagę zwraca autor na oświetlenie awaryjne oraz instalacje funkcjonujące w czasie akcji gaśniczej.122INŻYNIER BUDOWNICTWA

Trzebnicki Kompleks BasenówInwestor: Urząd Gminy TrzebnicaGeneralny wykonawca: PTB Nickel Sp. z o.o.Kierownik budowy: Rafał DziugProjekt: Pracownia ArchitektonicznaP.Dominiczak & M.SzczuraszekPowierzchnia: 5126 m 2Kubatura: 17 895 m 3Realizacja: 04.2009–07.2011 r.Źródło: PTB Nickel