Nr 140 Lipiec-Grudzień 2005 - Chrzanów

Ostatnimi czasy z dużym zainteresowaniemzagłębiłem się w dzieło Stanisława Zaręcznegopt. Mapa geologiczna okolic Krakowai Chrzanowa. Autor wnikliwie jak nakoniec XIX wieku przeanalizował budowęgeologiczną tych terenów i tym samym stworzyłpodwaliny pod późniejsze rozważania.Nie zawsze jego wiedza odpowiada naszej.ale cóż, takie są prawa nauki.Krótko o autorzeO Stanisławie Wawrzyńcu Zarecznymnie wiadomo zbyt wiele. Urodził się we Lwowie6 maja 1848 roku w rodzinie lekarzawojskowego. Jana jako jedno z ośmiorgadzieci. Sądząc z późniejszego testamentu nieutrzymywał z rodzeństwem bliższego kontaktu.Na trasie jego edukacji od szkoły powszechnejpo studia wyższe znalazły siękolejno Monza k.Mediolanu. Praga Czeska,Wiedeń, Kraków, Tarnów, Lwów i znowuKraków. Od 1879 roku współpracował zKomisją Fizjograficzną Akademii Umiejętności.Był również nauczycielem mającym sporeuznanie wśród uczniów i kolegów, ale ztej pracy definitywnie wycofał się w 1899roku. Zmart23 lipca 1909 roku w Wiedniu.Został jednakże stamtąd ekshumowany i przeniesionyna cmentarz Rakowicki w Krakowie.Wspomniane w główce opracowaniejest jego najcenniejszą pracą. Ponadto napisał15innychprac.Z opisów, nierzadko bardzo barwnychwynika, ze wszędzie był. To zrozumiale, skorow testamencie napisał, ze nie pozostawiabliższych ani dalszych krewnych. Mówiąckrótko był na swój sposób szczęśliwym kawalerem.Wszak stan kawalerski, jak to śpiewałkabaret Elita, wolna rączka, ale w trybach.Co prawda w konkluzji bilans musiwyjść na zero, ale tu przynajmniej po autorzepozostał pomnik trwalszy od spiżu.Gdzie byłem?O tym jak zostanie zdefiniowana jakakolwiekpowierzchnia badawcza jest pewnegorodzaju wolną wolą autora. Zazwyczajodnosi się on do charakterystycznych,stałych jego zdaniem obiektów. Niektóre 2nich jednak zaginęły bezpowrotnie co dziśbardzo utrudnia odnajdywanie typowychodkrywek geologicznych. Podobny dylematmam ja w swoich pracach i nierzadko dziś,czytając swoje etykiety i sprawdzając publikowaneobecnie mamy mam spory kłopotz ustaleniem miejsc, które studentembędąc przemierzałem w połowie lat siedemdziesiątych.Zaręczny także, bardzo dokładnie opisujemiejsca, które wówczas badał, posługującsię dobrze wówczas znanymi punktamiodniesienia. Oto opis jednego ze stanowiskjury brunatnej w Chrzanowie - W południowejczęści Księstwa zalega utwór brunatnojurasowyobszerne przestrzenie. JużŚRODOWISKOpod Chrzanowem widać, przy drodze doHuty, marglowy nieco oolityczny szary wapieńnad bajorkiem i w polu; zebrałem wnim sporo rarnionopławow i amonitów, alegatunku Parkinsonia Parkinsoni szukałemna próżno. Dobrze, że aitor w tym fragmenciewspomniał o istnieniu huty, chociaż jużw jego czasach obiekt nie istniał. Sarn wprzypisie do swego dzieła nieco wcześnie]podaje: - Huta, w literaturze geologicznej"Eisenhutte". 'Eisenhammmer". leżała na południowyzaciiód od Chrzanowa, przy kolejowymtorze. Huty nie ma tam już od r. 1868:potem była tam gorzelnia; obecnie są koszarywojskowe.Nie jest moim celem ustalenie szczegółowejlokalizacji wskazanych obiektów. Największyproblem stanowią koszary, w którychistnienie szereg pytanych przeze mnieosób wątpi. Zasadniczo wydaje mi się, żeautor rnógł mieć na myśliobecną strefę działalnościgospodarczej pomiędzyterenem kolejowyma ogródkami działkowymiprzy ulicy StaraHuta. Bajorko, a właściwiejego niewielki fragmentznajduje się obecniepomiędzy stokamiWinnej Góry, zwanejKrzywdą a ulicą Zbożową.Być może na jegosporych fragmentachówczesnych osuszonychpotem mokradeł zlokalizowanodzisiejsze ogrodydziałkowe i część zabudowyosiedla StaraHuta-Wygoda.Na tropie triasuKolejną odkrywką geologiczną z tej okolicyjest formacja średniego i górnego wapieniarnuszlowego. czyli triasu środkowego.Tak to lokalizuje Zaręczny - w pobliżu"Huty" pod Chrzanowem i w przekroju kole-Piaskownia przy ulicy ZbożowejŚladamijowym pod Kroćmiechem, leżą na nulliporowychi ikrowcowych dolomitach - jasnożółtedolomitowe margle, po części ziemiste,po części łupkowe, bez skamielin. Niecodalej w tekście pojawia się bardziej konkretnalokalizacja - Skoro miniemy ostatnie dornkiChrzanowa w drodze do 'Huty', znajdziemyw dziurze za blotern przy drodze, piaszczystyikrowiec i wapień brunatno) urasowyo licznych i pięknych skamielinach. - a okilka chałup powyżej - szarawobiałe średniookswordzkiemargle. Jeśli t o pora deszczowa,grzęźniemy stąd przez bardzo wyraźnedolomityczne żółtawe błoto 'średniegowapienia rnuszlowego" ku drodze, w którejznajdziemy ślad płytowych wapieni marglowych,ławę brudno rdzawych i brunatnawychdolomitów t gruzłowaty szary wapieńMokradło przy ulicy Zbożowej"rybniariski", w którym też szczęśliwy trafnadarzy nam może - drobne i liche ułamkikości, zapewne gadowych: przy chałupie tużnad koszarami zobaczymy ponad tem - wyraźneślady szarych iłów i czerwonych kajprowychmargli. Inne odkrywki tej formacjilokaiizuje autor w Libiążu i dolinie pod GóramiLuszowskimi.Co dochrzanowskiej formacjipisze, że łatwo ją przeoczyći dlatego wspominajeszcze o analogicznymodsłonięciu w kamieniołomie,znanymnam dziś jako "MorskieOko" lub "Skała", aczkolwieknie uważa go zawzorcowe.Aby nie przepisywaćcałego Zaręcznego poprzestańmyna tym opisie.Oczywiście dziś próżnoby szukać owej chałupkinad koszarami, którebyć może nigdy nie istniały.Skoro jednak autorZaręcznegokonsekwentnie je wspomina, widziałje na własne oczy, dobrzebyło by ich poszukać. Równie dobrzebyłoby poszukać samej odkrywki,ale nie będzie to takie proste.Wspominany tu także przekoppod Kroćmiechem był czytelnyjeszcze w latach siedemdziesiątychubiegłego wieku.Gdzie jest kajperNajwyższe piętro triasu stanowikajper. Są to po większejczęści utwory ilaste. Zarecznybardzo dokładnie opisuje ich odsłonięcia odHuty po Kąty. Widział je w licznych na tymterenie cegielniach. Po nich zostały nielicz-Widok z mokradła na Winną Góręne wyrobiska, zaś większość z nich zasypanomateriałem pochodzącym z hałd hutniczych.Być może i tym sposobem zlikwidowanoodsłonięcie triasu środkowego.Niestety kajper w rozumieniu Zaręcznegoto miocen Już sam autor wspomina, żerobotnicy przy okazji kopania iłów znajdywaliw tej okolicy gruzły białawych wapieninwglowych zrzadka dziurkowanych, zg n lazd karni kalcytu i śladamiskamielin. W takisposób skalę mogą sponiewieraćtylko organizmydrążące żyjące wstrefie przyboju morza.Ja znalazłem je równieżw wykopach przy okazjirozbudowy centrumhandlowego przy ulicySzpitalnej. O tym, że iłykajprowe w rozumieniuZa ręcznego są znaczniemłodsze można się przekonaćprowadząc wnikliwebadania, tropiąc wnich bardzo małe skamieniałości,nierzadkoŚRODOWISKOZwietrzelina iłów nad Kanałem Matyldaniewiele większe od znaków przestankowychw tym tekście. Po prostu ił iłowi podobny,skoro powstaje w wyniku wietrzeniawapieni marglistych. Osobiściez potęgą tego iłyzmierzyłem się, usiłującwykopać opodal mojegodomu przy ulicy Oświęcimskiejstudzienkę podlicznik na wodę. Ił ten zaiegatuna znacznych przestrzeniach,na nieznacznejgłębokości czyniąc cały terenna południe od ulicyŚląskiej podmokłym.Oczywiście utwory kajpruznajdują się w okolicyChrzanowa, nawet pod rynkiem,czyli tylko tam, gdziemiał szczęście znaleźć siępod utworami jury.Wróćmy na chwilę w rejon Starej Huty.Tu przy skrzyżowaniu ulicy Zbożowej z liniąkolejową znajduje się sporu dół, dziślokalne wysypisko śmieci. Podobno wydobywanotu na lokalne potrzeby piasek, któryodsłania się tu jeszcze w kilku miejscach,ale ten obiekt Zaręczny w opisie tej okolicypomija. Cóż bardziej kręciły go w tym aspekcieokolice Dąbrowy, Jaworzna i Trzebini.Piotr GrzegórzekStaw ZapadliskaKONKURSEKOLOGICZNYW dniu 29 września 2005r w Filii nr 2dla dzieci i młodzieży Miejskiej BibliotekiPublicznej w Chrzanowie rozstrzygniętokonkurs ekologiczny dla uczniów najmłodszychklas szkół podstawowych z Chrzanowa,który w tym roku przebiegał pod hasłem:"Wspć!niechronimy przyrodę naszegoregionu".Celem konkursu było: poularyzacja literaturyekologicznej i przyrodniczej, uwrażliwienieuczniów na problemy ochrony przyrodynaszego regionu.W konkursie uczestniczyli uczniowieklas: ilb SP nr 1 i Mb SP nr 5 w Chrzanowiewyłonieni wcześniej w eliminacjach szkolnych.Łącznie 10 osób.Zadaniem uczniów było rozwiązanie testuo tematyce ekologicznej i przyrodniczej.Testy oceniła komisja w składzie: JolantaLitwin - instruktor MBP w Chrzanowie,Iwona Firek - kierownik biblioteki dla dzieci.Laureatami konkursu zostali: l miejsce:Wojciech Gałecki kl. II b SP nr 1, II miejsce:Paweł Szklarczyk kl. II b SP nr 5, III miejsce:Dominik Toczek kl. II b SP nr1.Wszyscy uczniowie otrzymali dyplomy, alaureaci konkursu także nagrody książkowe.l.F.KROTKOW sali teatralnej MOKSiR w Chrzanowie24 września odbył się inauguracyjny koncertOgólnopolskiego Integracyjnego Tańcai Piosenki "Chrzanowska Lokomotywa Artystyczna"pod patronatem Anny Dymnej.Głównym zamysłem przedsięwzięcia byłostworzenie możliwości zaprezentowania dorobkuzespołów artystycznych, wymiana pomysłówi doświadczeń w zakresie pracy dydaktycznewamatorskim ruchu artystycznym,ale nade wszystko integracja środowisk młodzieży"pełnosprawnej" z ich "niepełnosprawnymi"rówieśnikami.2425