PARADYGMAT

INTUICJE„Zespół norm, wzorców, regułpostępowania, które zna każdynaukowiec zajmujący się daną nauką”(Bobrowski 1998)

PIERWSZE UŻYCIA językoznawstwo: Zespół form deklinacyjnych lub koniugacyjnychwłaściwych danemu typowi wyrazów Lichtenberg: Fundamentalne wzorce wyjaśniania w naukachfizykalnych Wittgenstein: klucz do zrozumienia roli modeli lub stereotypów wfilozofii, które działają jak szablony kształtujące myśli wokreślony sposób

ELEMENTY MACIERZY1. Symboliczne generalizacjePrawa teorii w matematycznej formie, ławe doprzedstawienia w logicznej, formalnej postaci2. Zobowiązania do konkretnych modeli1. Modele heurystyczne – analogie, porównania,metafory2. Modele ontologiczne – przekonania co doostatecznej struktury i mechanizmu badanegowycinka rzeczywistości

ELEMENTY MACIERZY3. Wartości naukoweReguły kierujące uczonymi podczas podejmowaniadecyzji w praktyce badawczej;Znajomość tych reguł jest niewyraźna, „milcząca”4. Wzorce, czyli rozwiązania konkretnychproblemówNabywane przez rozwiązywanie ćwiczeń i zadań;Do nich sprowadza się wszystkie napotkane po razpierwszy nowe problemy

ELEMENTY PARADYGMATU W SENSIE SZEROKIM1. Symboliczne generalizacje2. Zobowiązania do konkretnych modeli3. Wartości naukowe4. Wzorce, czyli rozwiązania konkretnychproblemów(paradygmaty w węższym sensie)

TRZY ROZUMIENIA PARADYGMATU (MUSZYŃSKI)1. Tradycja badawcza, sposób myśleniazawierający wskazówki dla grupy badaczy, jakmają wyróżniać problemy, analizować je,rozwiązywać, oceniać efekty itd.2. Macierz dyscypliny naukowej3. Modelowe rozwiązania problemów z danejdziedziny

ELEMENTY PARADYGMATU (WG SOCJOLOGÓW)Założenia:1. Ontologiczne2. Epistemologiczne3. Metodologiczne

KRYTYKA – A.PAWŁOWSKI definicja Kuhna jest tak ogólnikowa, że każdymoże podstawić pod nią nieco inne treści niesłuszny podział nauk na słabo i dobrzerozwinięte każdy kolejny paradygmat obala poprzedni w lingwistyce (naukach społecznych) nie możebyć mowy o postępie rozumianym linearnie,oświeceniowo

SCHEMAT ROZWOJU NAUKITrzy okresy:1. Przedparadygmatyczny (protonauka)Wszystkie fakty wydają się równie istotneDziałalność naukowa – gromadzenie faktów2. Paradygmatyczny (nauka normalna)Uprawiana przez grupy naukowców, których łączywspólny paradygmatJest on przyswajany implicite w trakcie uczenia się3. Rewolucyjny (zmiana pradygmatu)

MECHANIZM ZMIANY Paradygmat dostarcza macierzy wyjaśniającej świat Uczeni starają się coraz więcej podciągnąć pod tenparadygmatPojawiają się anomalie – zjawiska, których nie da sięwyjaśnić przy pomocy tego paradygmatu Kryzys naukowy jest tym silniejszy im więcej jestanomaliiKryzys prowadzi do powstania nowego paradygmatuNowy paradygmat wyjaśnia zwykle więcej i dokładniej niżstary

ALE…NAUKI PRZYRODNICZE: silnyaparatmatematyczny wystandaryzowanemetody jeden obowiązującyparadygmat zmiana paradygmatu –eliminacja modelu ogorszej efektywnościpoznawczejNAUKI HUMANISTYCZNE: wieloparadygmatyczność występowanie wieluparadygmatów na raz trudno określić, który jestnajlepszy, najbardziejefektywny

KRYTYKA – A.PAWŁOWSKIniesłuszny podział nauk na słabo i dobrzerozwinięte każdy kolejny paradygmat obala poprzedni w lingwistyce (naukach społecznych) nie możebyć mowy o postępie rozumianym linearnie,oświeceniowo

KRYTYKA – A.PAWŁOWSKI w lingwistyce - paradygmat = teoria„Hipoteza oferującarozstrzygnięcie pewnegoproblemu badawczegopołączona z ogółemtwierdzeń pochodnych”(Wójcicki 1987)„Spójny metodologicznie ipojęciowo systemtwierdzeń opisującychpewną klasę obiektów”(Wójcicki 1987)

DO PRZEMYŚLENIA „Wiedza ‘milcząca ‘ jaką uczony czerpie zparadygmatu powoduje zmianę percepcji świata, nietylko jej interpretacji” (Jodkowski 1987)„Istnieją instrumentalne kryteria postępu wnauce, np. zdolność do stawiania irozwiązywania łamigłówek. Nowy paradygmatzwykle wyjaśnia ich więcej i dokładniej niżstary” (Jodkowski 1987)

DO PRZEMYŚLENIA „Niewspółmierność terminów naukowych nie musijednak prowadzić do impasu. Istnieje sposóbunikania go przez wzajemne tłumaczenie jednychteorii na język innych teorii” (Jodkowski 1987)

PARADYGMATY DO PRZYGOTOWANIA prezentacja multimedialna dotyczą językoznawstwa zawierają wszystkie elementy wg jednego zdwóch przedstawionych tutaj schematów: Kuhna SocjologicznyDobrej zabawy!

BIBLIOGRAFIAZ. Cackowski [red.], Filozofia a nauka.Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1987:Zarys encyklopedyczny, K. Jodkowski: Paradygmat R. Wójcicki: TeoriaI. Bobrowski: Zaproszenie do językoznawstwa, Wydawnictwo InstytutuJęzyka Polskiego PAN, Kraków 1998.Z. Muszyński: „Założenia filozoficzne w koncepcjach językoznawczych”w: P. Stelmaszczyk [red]: „Metodologie językoznawstwa. Podstawyteoretyczne”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2006.A. Pawłowski: Empiryczne i ilościowe metody badań wobec naukowegostatusu językoznawstwa w: P. Stalmaszczyk (red.): Metodologiejęzykoznawstwa. Filozoficzne i empiryczne problemy w analizie języka.Wydawnictwo Uniwersytety Łódzkiego, Łódź 2010.