Analiza aplikacji wzornictwa przemysłowego w polskich ... - IWP

ANALIZ A APLIK AC JIWZORNICT WAPR ZEMYSŁOWEGO

Ministerstwo GospodarkiDepartament Rozwoju Gospodarki–Plac Trzech Krzyży 3/500-507 Warszawatel.: +48 22 693 42 61faks: +48 22 693 40 84e-mail: sekretariatdrg@mg.gov.plhttp://www.mg.gov.pl–Raport przygotowany przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego,Zakład Rozwoju Nowego Produktu–Autorzy:Beata Bochińska – Prezes ZarząduInstytutu Wzornictwa Przemysłowego Sp. z o.o.Dr Iwona Palczewska – Dyrektor Pionu Badań i Rozwoju w IWPAnita Putkiewicz – Kierownik Zakładu Rozwoju Nowego Produktu w IWP–Korekta merytoryczna:Prof. dr hab. Jerzy Ginalski – Ekspert w Zakładzie Rozwoju Nowego Produktu w IWP–projekt graficzny i dtp:Zdanowicz & Pawrowskifoto:Archiwum Instytutu Wzornictwa Przemysłowego oraz materiały własne producentów

Spis treściPodsumowanie dla kierownictwa 61. Cel raportu 82. Główne wnioski 103. Rekomendacje autora 164. Wzornictwo przemysłowe 205. Wspieranie rozwoju wzornictwa w Polsce 246. Ochrona własności intelektualnej 387. Wzornictwo w wybranych krajach Unii Europejskiej 488. Analiza stopnia wykorzystania i rozwoju wzornictwa przemysłowegow polskich przedsiębiorstwach – badania ilościowe i jakościowe IWP 609. Wyniki badania ilościowego 7610. Wyniki badania jakościowego 11611. Dobre praktyki – Studia przypadków 14812. Projektowanie wzornicze jako sposób na prowadzenie własnej działalności gospodarczej 16013. Metodyka przygotowania raportu 16414. Bibliografia 16615. Rozpowszechnianie raportu i kontakt 17016. Ograniczenie odpowiedzialności autora 17217. Instytut Wzornictwa Przemysłowego 174

Cel raportu001.Cel raportuWazon CZTERY PORY ROKUprojekt: Marzena Wolińskaproducent: KROSNO S.A.Dobry Wzór 2004

001. Cel raportuNiniejszy raport został opracowany przez Instytut Wzornictwa Przemysłowegodla potrzeb Ministerstwa Gospodarki na zlecenie Departamentu Rozwoju Gospodarki.Głównym celem niniejszego opracowania jest analiza aplikacji wzornictwaprzemysłowego i użytkowego w Polsce (w polskich przedsiębiorstwach), którejrezultatem ma być:> Opisanie stanu aplikacji wzornictwa w Polsce.>>Ocena stopy zwrotu z inwestycji we wzornictwo (w przedsiębiorstwach stosującychwzornictwo).Stopień wykorzystania specjalistycznego kapitału ludzkiego (projektanci,studia projektowe).> Rekomendacje dla przedsiębiorstw, studiów projektowych.>Rekomendacje dla instytucji publicznych, podejmujących działania dla rozwojuinnowacyjności gospodarki oraz organizacji otoczenia biznesu.

Główne wnioski0092.Główne wnioskiOdkurzaczWODNIK Duo Plus z filtrem wodnymprojekt: Artur Bętkowski, Andrzej Bury i Kamil Łęckiproducent: ZELMER S.A.Nagroda Dyrektora IWP 2002, Dobry Wzór 2002

0102. Główne wnioskiAutorzy raportu pragną zwrócić uwagę na następujące główne wnioski wypływającez analizy przeprowadzonych badań.Większość badanych polskich przedsiębiorstw dostrzega istotną rolę i potencjalnekorzyści wynikające z aplikacji wzornictwa dla promocji produktów i osiąganiaprzewagi konkurencyjnej:…76% przedsiębiorstw uważa, że wzornictwo odgrywa kluczową lub ważną rolędla ich rozwoju, a 27% dostrzega istotny wpływ wzornictwa w ostatnim okresie.… 86% firm uważa, że opłaca się inwestować we wzornictwo (98% liderów).… 78% firm deklaruje, że pracuje nad nowym wzorem.… We wzornictwo inwestują szczególnie firmy duże.………Przedsiębiorstwa, szczególnie liderzy wzornictwa 1) , doceniają korzyści z aplikacjiwzornictwa w zakresie:Poprawy konkurencyjności produktów – 86% firm (w dużym stopniu – 34%);liderzy – odpowiednio: 71% i 51%,Istotnego wzrostu (powyżej 25%) ceny produktów – 27% firm (liderzy – 49%;a 22% z nich – powyżej 40% ceny),… Satysfakcji konsumentów – w dużym stopniu 51% firm (60% liderów).… Świadomość wartości wzornictwa jest zależna od branży:……Wzornictwo jest szczególnie doceniane w branżach dóbr konsumpcyjnych,takich jak wyposażenie wnętrz, AGD, odzież i akcesoria, ceramika i oświetlenie.Niższe jest zainteresowanie wzornictwem w obszarze dóbr inwestycyjnychlub środków transportu (nie dotyczy motoryzacji).… Postrzeganie roli wzornictwa jest proporcjonalne do konkurencyjności branży.) Liderem wzornictwa jest przedsiębiorstwo świadomie inwestujące we wzornictwo w stopniu znacznie wykraczającymponad przeciętną. Definicja lidera wzornictwa stosowana w tym raporcie podana jest w Rozdziale 9 - „Wynikibadania ilościowego”.

011>………>………………Jednocześnie firmy definiują modyfikację istniejących własnych lub cudzychwzorów jako inwestycję we wzornictwo, co rodzi ryzyko plagiatów:Ponad połowa firm modyfikuje cudze wzory, uważając, że stosuje wzornictwo.Jedynie co dziesiąta firma realizuje wyłącznie nowe projekty wzornicze, podczasgdy zdecydowana większość przedsiębiorstw wprowadza nowe i modyfikujeistniejące wzory (własne lub obce).Co dwunasta firma deklaruje, że nie korzysta z projektantów i wyłącznie modyfikujecudze wzory lub otrzymuje gotowe wzory od kooperantów.Badania wskazują na niedostatek zasobów i specjalistycznej wiedzy natemat zarządzania wzornictwem oraz metod oceny efektywności wzornictwadla rozwoju biznesu, zarówno wśród profesjonalistów zajmujących sięwzornictwem w przedsiębiorstwach, jak i dostawców usług projektowych:Tylko w połowie firm istnieje wyodrębnione stanowisko lub dział zajmującysię rozwojem produktów wzorniczych.Większość firm, szczególnie małe i średnie, nie prowadzi badań preferencjikonsumentów; ocena wzornictwa jest intuicyjna, dokonywana w oparciuo opinię pracowników lub dystrybutorów.Zaledwie 5% firm potrafi ocenić stopę zwrotu i ryzyko decyzji inwestycyjnychzwiązanych z wzornictwem.Oczekiwania przedsiębiorstw wobec projektantów wykraczają poza kształtowanieformy i funkcjonalności produktu i obejmują obszary związane z marketingiem,sprzedażą, logistyką, dystrybucją i obsługą klienta:56% firm oczekuje współpracy projektanta na każdym etapie powstawaniaproduktu, wobec 41% zorientowanych wyłącznie na pozyskanie projektu formyzewnętrznej (styling),Chociaż większość firm korzysta z usług projektantów, wewnętrznych lub zewnętrznych,rzadko ocenia ich przygotowanie jako w pełni wystarczające.… Relatywnie często (w opinii firm) zdarzają się rozbieżności między dostarczonymwzorem a oczekiwaniami przedsiębiorstwa oraz między stosunkowowysoką ceną projektu a jego wartością.

012…>……Internet i prasa branżowa stanowią podstawowe źródło wiedzy o projektantach,firmy mają niewielkie możliwości weryfikacji tych informacji poza własnymdoświadczeniem.W przedsiębiorstwach rośnie gotowość do outsourcingu usług projektowania,zarówno przez zatrudnianie profesjonalnych studiów projektowych,jak i zakup licencji:Co trzecia firma współpracuje okazjonalnie z zewnętrznymi projektantami,co siódma – stale.69% liderów wzornictwa zatrudnia wewnętrznych projektantów, a 46% korzystaz usług zewnętrznych projektantów, zależnie od sytuacji.… 9% firm kupuje licencje.…………>……>Firmy uważają, że barierą inwestycji we wzornictwo są niezbędne nakładyfinansowe i jednocześnie trudność w ocenie stopy i ryzyka zwrotu z inwestycji:38% firm uważa, że barierą jest dostępność środków na inwestycje we wzornictwow połączeniu z trudnością oceny stopy zwrotu i ryzyka.Cztery firmy na dziesięć uważają, że projekt wzorniczy jest zbyt drogi, jednocześniedeklarują relatywnie niskie nakłady na wzornictwo w stosunku doobrotów (większość nie podaje tych informacji).Jednocześnie część przedsiębiorstw nie zna cen pozyskania projektów wzorniczych.Wsparcie instytucji publicznych, w tym administracji państwowej oraz instytucjiotoczenia biznesu, dla rozwoju wzornictwa było do tej pory ograniczone:Do chwili obecnej przepisy nie pozwalały na finansowanie inwestycji w nowewzory ze środków przeznaczonych na rozwój innowacyjności.Przełomem w tym zakresie może stać się program POIG 2007-2013, któryzapewnia zarówno środki na rozwój otoczenia biznesu, jak i na inwestycjewłasne przedsiębiorstw.W obszarze szkolnictwa brakuje specjalistycznych studiów i kursów dlaprofesjonalistów zarządzania wzornictwem jako narzędziem biznesowym,zarówno w uczelniach kształcących kadry zarządzające dla przedsiębiorstw,jak i dostawców usług projektowych:

013…Projektanci wzornictwa kształcą się niemal wyłącznie w Akademiach SztukPięknych, w niedostatecznym stopniu zorientowanych na aspekty ekonomiczneprojektowania oraz współpracę z przemysłem (brak praktyk zawodowych).… Poza ASP brakuje instytucji edukacyjnych oferujących kursy lub studia uzupełniającez zarządzania wzornictwem i rozwojem nowego produktu.Podsumowując, należy zwrócić uwagę na duży potencjał rozwoju wzornictwaw polskich przedsiębiorstwach, co wynika z rosnącej świadomości, presji konkurencyjnejoraz – coraz częściej – własnych pozytywnych doświadczeń.Liderzy wzornictwa, konkurujący z markami międzynarodowymi, dostrzegająmożliwości podniesienia atrakcyjności własnych produktów oraz potencjałtkwiący w wysokiej stopie zwrotu z inwestycji we wzornictwo.Z drugiej strony ocena kompetencji zarówno przedsiębiorców, jak i dostawcówusług projektowych, wskazuje na istotne braki i niedostatki po stronie umiejętnościzarządzania, jak i zasobów dla zdefiniowania i wdrożenia skutecznejstrategii osiągania przewagi konkurencyjnej dzięki wzornictwu. W konsekwencjiposiadany park maszynowy i know-how w zakresie technologii niejest w pełni wykorzystany.

Rekomendacje autora0153.Rekomendacje autoraLampy Puffprojekt i producent: Puff-Buff DesignASP Warszawa – Nagroda Wydz. Wzornictwa im. prof.Jerzego Sołtana 2007; wyróżnienie w konkursie DesignManagement Europe Award 2007finalista PRODECO 2007 i Dobrego Wzoru 2006

0163. Rekomendacje autoraDla podjęcia efektywnego wysiłku wsparcia rozwoju wzornictwa w celu zwiększeniainnowacyjności i konkurencyjności gospodarki pożądane są opisane poniżejdziałania.3.1. Rekomendacje dla instytucji publicznych podejmujących działaniadla rozwoju innowacyjności gospodarki oraz organizacji otoczenia biznesu:>>>>>>>Objęcie obszaru wzornictwa programem systematycznych badań, którychwyniki będą udostępnione zarówno administracji, jak i przedsiębiorstwom.Badania te powinny być w pełni porównywalne (standaryzowane) w ramachUnii Europejskiej.Udostępnienie narzędzi wsparcia finansowego dla wdrożeń innowacyjnychprojektów wzorniczych, w tym aplikacji wymagań ergonomicznych orazochrony praw autorskich.Podjęcie współpracy międzynarodowej w ramach Unii Europejskiej nadprogramem rozwoju wzornictwa.Podjęcie studiów nad efektywnością wzornictwa oraz udostępnienie ichwyników przedsiębiorstwom i dostawcom usług projektowych.Rozwój istniejącego szkolnictwa specjalistycznego zgodnie z potrzebamirynku, w tym przygotowanie studiów uzupełniających dla absolwentówszkół artystycznych, technicznych i menedżerskich w celu zapewnieniaprofesjonalnej kadry.Rozwój ogólnopolskich i regionalnych instytucji otoczenia biznesu w celuzapewnienia profesjonalnych usług projektowych oraz upowszechnianiametodologii wdrażania nowego produktu wzorniczego, w tym także wymianadoświadczeń i promocja dobrych praktyk.Powierzenie, wzorem innych krajów europejskich i wschodzących gospodarek,koordynacji strategii rozwoju i promocji wzornictwa profesjonalnejinstytucji, działającej na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, dla zachowaniaodpowiednich standardów.

017>Włączenie promocji wzornictwa do programów promocji kraju (np. EXPO),w celu zaprezentowania kompetencji i możliwości polskiej gospodarki.Realizacja wybranych działań została zainicjowana przez Instytut WzornictwaPrzemysłowego we współpracy z Ministerstwem Gospodarki w postaci niniejszychbadań oraz programu kluczowego IWP rozwoju otoczenia biznesu realizowanegoze środków POIG w latach 2008-2011.3.2. Rekomendacje dla przedsiębiorstw i dostawców usług projektowych>>>>>>>Systematyczne uzupełnianie kompetencji w zakresie zarządzania wzornictwem,między innymi poprzez: kształcenie kadry, przegląd i modyfikacjęprocesów zarządzania wzornictwem oraz obserwację dobrych wzorcówkrajowych i zagranicznych.Opracowanie i wdrożenie strategii inwestycji we wzornictwo dla podniesieniakonkurencyjności produktów, poprawy uzyskiwanych wyników, a tymsamym podniesienia wartości przedsiębiorstwa.Wypracowanie metodyki wdrożenia nowego produktu, w tym oceny efektywnościinwestycji we wzornictwo, metody przygotowania i prowadzeniaprojektu.Wykorzystanie dostępnych środków publicznych (np. POIG) dla inwestycjiwe wzornictwo oraz zminimalizowanie własnego ryzyka biznesowego.Zwiększenie nakładów na badania preferencji konsumentów w celu optymalizacjizwrotu i zminimalizowania ryzyka inwestycji w nowy projektwzorniczy.Współpraca z instytucjami otoczenia biznesu, posiadającymi kompetencjew zakresie aplikacji i oceny efektywności wzornictwa.Właściwy dobór profesjonalnych partnerów i dostawców usług wzorniczychdla uzyskania optymalnego efektu oraz zabezpieczenia się przed plagiatami.

Wzornictwo przemysłowe0194.Wzornictwo przemysłoweDywan _mohohej! DIAprojekt: Magdalena Lubińska, Michał Kopaniszynproducent: Moho Design Sp. z o.o.Wallpaper Best Textile 2006, Śląska Rzecz 2005nagroda „1 z 20 najlepszych projektów z ostatnich 5 lat“(„2+3D” 2007)

0204. Wzornictwo przemysłoweICSIDICSID (The International Council of Societies of Industrial Design) jest międzynarodowąorganizacją typu „non-profit”, promującą rozwój wzornictwa przemysłowegona świecie. ICSID istnieje od 1957 roku i ma swoją siedzibę w Montrealu(Kanada). Obecnie do ICSID należy ponad 150 członków z ok. 50 krajów,reprezentujących ponad 150 tys. projektantów.Członkami ICSID są stowarzyszenia zawodowe, instytucje rządowe, przedsiębiorstwa,a także instytucje i organizacje zajmujące się promocją, edukacją, którychcelem jest rozwój wzornictwa przemysłowego.W roku 2007 ICSID powołała kapitułę przyznającą tytuł Światowej Stolicy Designaplikującym miastom; pierwszym jest Turyn (2008), a kolejnym Seul (2010).Na wniosek ICSID corocznie, od roku 2008, dzień 28 czerwca będzie obchodzonyjako Światowy Dzień Design.W Polsce do tej organizacji należą: Stowarzyszenie Projektantów Form Przemysłowych(od 1964 r.) 2) oraz Instytut Wzornictwa Przemysłowego (od 2007 r.).Definicja wzornictwa przemysłowego wg ICSIDICSID określa definicję wzornictwa przemysłowego poprzez jego cele i zadania.> CelWzornictwo jest działalnością twórczą, mającą na celu uzyskanie określonychcech przedmiotów, procesów, usług oraz ich relacji, w całościowych cyklach istnieniażycia produktów lub usług. Wzornictwo jest głównym czynnikiem innowacyjnegohumanizowania technologii, jak też kluczowym czynnikiem wymianykulturalnej i gospodarczej.> ZadaniaWzornictwo dąży do odkrywania i oceny powiązań strukturalnych, organizacyjnych,funkcjonalnych, ekspresyjnych i gospodarczych, stawiając sobie za zadanie:… wzmocnienie globalnej równowagi i ochrony środowiska (etyka globalna),) Stowarzyszenie Projektantów Form Przemysłowych (www.spfp.diz.pl).

021……zapewnienie korzyści i swobody całej społeczności ludzkiej, indywidualnymi zbiorowym adresatom, producentom i aktorom rynku (etyka społeczna),wspieranie różnorodności kulturowej niezależnie od postępujących procesówglobalizacji (etyka kulturowa),… zapewnienie produktom, usługom i ich zespołom takiej formy, która łączyłabykomunikację (semiotyka) i estetykę .Wzornictwo zajmuje się produktami, usługami i systemami będącymi owocamidziałania narzędzi, organizacji i logiki, jakie wprowadziła industrializacja – nietylko w przypadku wytwarzania seryjnego. Przymiotnik „przemysłowy” w odniesieniudo wzornictwa musi wiązać się z pojęciem przemysłu lub jego znaczeniajako sektora produkcji, względnie nawiązywać do historycznego pojęcia„działalności wytwórczej”. Wzornictwo jest działalnością angażującą szerokiespektrum specjalistów i obejmuje swym zasięgiem produkty, usługi, grafikę,wnętrza oraz architekturę. Łącznie działania te powinny udoskonalać – w harmoniiz innymi pokrewnymi profesjami – wartość egzystencji.Określenie projektant wzornictwa odnosi się do jednostki uprawiającej profesjęintelektualną, a nie po prostu rzemiosło lub świadczenie usług dla przedsiębiorstw3) .Inne definicje wzornictwaZdaniem sir George’a Coxa, przewodniczącego rady Design Council UK, wzornictwołączy kreatywność i innowacyjność, nadaje formę pomysłom, tak by stałysię praktycznymi i atrakcyjnymi propozycjami dla użytkowników lub konsumentów.Wzornictwo można określić jako kreatywność zrealizowaną w formiekonkretnego efektu końcowego 4) .Wzornictwo nie obejmuje jedynie strony wizualnej (estetycznej, artystycznej)produktu czy usługi (jak to często jest potocznie rozumiane), ale integruje różneobszary, jak nauka czy technika (Rycina 1).Dobrze zaprojektowany produkt uwzględnia zarówno uwarunkowania rynku(potrzeby konsumenckie, sytuację ekonomiczną, konkurencję), cele biznesowefirmy, jak i charakter marki. Proponuje nowe (innowacyjne) rozwiązania i technologie,dające nową wartość dla użytkownika, czy też usprawniające procesprodukcji lub – zgodnie z najnowszymi trendami – będące przyjaznymi dla środowiska.) www.icsid.org.) Cox G., Cox Review of Creativity in Business: building on the UK’s strenghts; 2005.

022Rycina 1Wzornictwo przemysłowe; J. Ginalski 5)PRZEMYSŁSZTUKARYNEKWZORNICTWOPRZEMYSŁOWETECHNIKANAUKA) Ginalski J., Wzornictwo przemysłowe, prezentacja dla IWP; 2007.

Wspieranie rozwoju wzornictwa w Polsce0235.Wspieranie rozwojuwzornictwa w PolsceBIRDSkolekcja koordynowanych tekstyliów domowychmarka DECORADORprojekt: Ewa Szyszka-Oczkowskaproducent GlobalDom Sp. z o.o.Dobry Wzór 2006

0245. Wspieranie rozwoju wzornictwa w Polsce5.1. Wpływ rozwoju wzornictwa przemysłowego i innowacji na konkurencyjnośćgospodarki – bieżąca sytuacja, szanse i zagrożeniaAnaliza SWOT przygotowana w Instytucie Wzornictwa PrzemysłowegoSilne strony> Polska gospodarka w dużym stopniu opiera się na branżach produkcyjnych,które w najbliższych latach nadal będą miały znaczący udział w tworzeniukrajowego PKB – korzyści z aplikacji wzornictwa są istotne dzięki efektowiskali w tych branżach.> Polska ma bogate tradycje wzornictwa i rozwinięte szkolnictwo w tej dyscyplinie.> Na rynku funkcjonuje liczna grupa dostawców usług projektowych, z doświadczeniemzarówno krajowym, jak i zagranicznym, przygotowana dowspółpracy z przedsiębiorstwami.> Polskie przedsiębiorstwa są skłonne do podejmowania ryzyka dla zapewnieniadalszego rozwoju.Słabe strony> Relatywnie niski stopień innowacyjności polskich przedsiębiorstw.> Liderzy rynku zbudowali swoją pozycję na zleconych wzorach kontrahentówzagranicznych, stąd w ograniczonym stopniu posiadają doświadczeniew tworzeniu własnych produktów i doceniają rolę wzornictwa.> Wzornictwo jako czynnik rozwoju innowacyjności było do tej pory niedocenianeprzez administrację państwową.> Brak jest praktyki i świadomości prawa ochrony prawa autorskiego (kopiowaniewzorów).> Kształcenie dostawców usług projektowych na Akademiach Sztuk Pięknychodbywa się w pewnym oderwaniu od zagadnień ekonomicznych.> Polskie przedsiębiorstwa w niewielkim stopniu korzystają z badań konsumenckich.

025> Brak badań dotyczących aplikacji i efektywności wzornictwa, brak europejskichstandardów monitorowania aplikacji i efektywności wzornictwa.Szanse> Możliwość konkurowania dobrze zaprojektowanymi produktami na rynkachEuropy Zachodniej i innych krajów rozwiniętych (korzystna relacja jakoścido ceny).> Przychylne nastawienie krajowych przedsiębiorstw do aplikacji wzornictwa.> Wykorzystanie w przedsiębiorstwach środków na rozwój wzornictwa, dostępnychw ramach POIG, w tym projektu kluczowego IWP.> Wykorzystanie we wdrażaniu wzornictwa doświadczeń z krajów Europy Zachodniej.> Potraktowanie wzornictwa jako ważnego składnika innowacyjności i udostępnienieśrodków dla rozwoju innowacyjności (inwestycje w maszyny czyknow-how).> Wykorzystanie absolwentów wydziałów wzornictwa Akademii Sztuk Pięknychdla zaspokojenia rosnących potrzeb w zakresie usług projektowych.> Wykorzystanie wzornictwa dla promocji polskiej gospodarki za granicą.Zagrożenia> Rosnąca konkurencja ze strony rozwijających się krajów o taniej produkcji:Chiny, Korea, Indie, Brazylia etc., rozwijających wzornictwo własnych produktów.> Ograniczenie roli wzornictwa do powierzchownej stylizacji (styling) produktów.> Marnotrawstwo środków publicznych – nieprofesjonalna koordynacja strategiirozwoju i promocji wzornictwa (np. brak kompetencji w alokacji środkówz POIG).5.2. Wzornictwo w Programie Operacyjnym Innowacyjna GospodarkaW Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013 zaplanowanodziałania, które mają wspomóc polskie przedsiębiorstwa w realizacjiprojektów wzorniczych. Wśród tych działań należy wymienić:> działanie 4.2 Stymulowanie działalności B+R przedsiębiorstw oraz wsparciew zakresie wzornictwa,

026>działanie 1.4-4.1 Wsparcie projektów celowych oraz wsparcie wdrożeń wynikówprac B+R,> działanie 5.2 Dyfuzja innowacji,> działanie 5.4 Zarządzanie własnością intelektualną.(Uwaga: Informacje o poszczególnych programach zostały przygotowane na podstawieprojektów dokumentów i mogą ulec zmianie w momencie uruchomieniaDziałań, które jest planowane na I kwartał 2008 roku.)Działanie 4.2 6)Stymulowanie działalności B+R przedsiębiorstw oraz wsparcie w zakresiewzornictwaW ramach tego działania przedsiębiorstwa mogą uzyskać wsparcie na prowadzenieprac B+R oraz wsparcie wdrożeń nowych produktów, wykorzystującychwzornictwo przemysłowe jako źródło przewagi konkurencyjnej. Z programu tegobędą mogły skorzystać mikro, małe, średnie i duże przedsiębiorstwa. Przedsiębiorcabędzie mógł wystąpić o dofinansowanie w przypadku chęci zakupuprawa do wzoru przemysłowego lub użytkowego, a także wytworzenia takiegowzoru we własnym zakresie (o ile wykaże we wniosku, że posiada odpowiednipotencjał ludzki i techniczny). Jednym z kryteriów uzyskania dofinansowaniabędzie wdrożenie wzoru do produkcji w danym przedsiębiorstwie. Projekt będzieoceniany także pod kątem opłacalności oraz zgodności z prawem unijnym.Wydatki kwalifikowane w ramach Działania 4.2 obejmują:>>cenę nabycia albo koszt wytworzenia nowych aktywów związanych z prowadzeniembadań i prac rozwojowych lub z opracowaniem i wdrożeniem doprodukcji wzoru przemysłowego lub użytkowego przez przedsiębiorcę,cenę nabycia wartości niematerialnych i prawnych w formie patentów, licencji,nieopatentowanej wiedzy technicznej,> raty spłat wartości początkowej aktywów lub wartości niematerialnychi prawnych przez korzystającego, należnej finansującemu z tytułu umowyleasingu prowadzącej do przeniesienia własności tych aktywów na korzystającego,z wyłączeniem leasingu zwrotnego,) Opracowano na podstawie Pakietu informacyjnego, Działanie 4.2 Stymulowanie działalności B+R przedsiębiorstworaz wsparcie w zakresie wzornictwa; PARP, Zespół Badań i Rozwoju/Zespół Instytucjonalnego Systemu Wsparcia;Warszawa 2007; www.parp.gov.pl oraz Gralec W. (PARP), Wsparcie projektów wzorniczych z POIG; 2007.

027>>>>wydatki na zakup szkoleń specjalistycznych bezpośrednio związanych z nabyciem,wytworzeniem, leasingiem środków trwałych lub wartości niematerialnych,o których mowa w punktach powyżej, w wysokości nie przekraczającej10% całkowitych wydatków kwalifikowanych (kwota wsparcia naszkolenia nie może przekroczyć 1 mln PLN),cenę zakupu przez przedsiębiorcę analiz przygotowawczych i usług doradczychzwiązanych z inwestycją, w wysokości nie przekraczającej 50% wydatkówfaktycznie poniesionych na ten cel, przy czym usługi te nie mogą byćelementem stałej lub okresowej działalności przedsiębiorcy lub być związanez bieżącymi wydatkami operacyjnymi przedsiębiorcy,cenę nabycia prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego gruntu dowysokości 10% wydatków kwalifikowanych,cenę nabycia własności budynku lub budowli pod warunkiem, że poza spełnieniemwarunków ogólnych przedsiębiorca przedstawi opinię rzeczoznawcybudowlanego potwierdzającą, że nieruchomość może być używana w określonymcelu, zgodnym z celami projektu objętego wsparciem, lub określającązakres niezbędnych zmian lub ulepszeń,> cenę nabycia robót i materiałów budowlanych,>>raty spłat wartości początkowej gruntów, budynków i budowli przez korzystającego,należnej finansującemu z tytułu umowy leasingu do wysokości ichwartości początkowej z dnia zawarcia umowy leasingu, poniesione do dniazakończenia realizacji inwestycji, z wyłączeniem leasingu zwrotnego,cenę nabycia używanych aktywów w przypadku mikro, małych i średnichprzedsiębiorców oraz inwestycji polegającej na nabyciu przez niezależnegoinwestora aktywów bezpośrednio związanych z przedsiębiorstwem, które zostałozlikwidowane lub zostałoby zlikwidowane, gdyby zakup nie nastąpił.Intensywność wsparcia zależy od wielkości przedsiębiorstwa oraz miejsca realizacjiinwestycji (zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie ustaleniapomocy regionalnej z dnia 13 października 2006 r.). Wartość wsparciaw ramach działania 4.2 wynosi odpowiednio dla przedsiębiorstw:> mikro i małych: 50-70%,> średnich: 40-60%,> dużych: 30–50%.

028W przypadku wydatków szkoleniowych zostały określone odrębne poziomy intensywnościwsparcia. Wartość wydatków kwalifikowalnych na część szkoleniowąmoże wynosić maksymalnie 1 mln PLN i odpowiednio dla przedsiębiorstw:> mikro i MSP – maksymalnie 45%,> dużych – maksymalnie 35%.Wydatki na analizy przygotowawcze oraz doradztwo w przypadku MSP mogąbyć dofinansowane do 50%. W przypadku dużych przedsiębiorstw pomoc nadoradztwo może wynieść maksymalnie 50% poniesionych kosztów i stanowi pomocde minimis.Minimalna wartość kosztów kwalifikowalnych dla części inwestycyjnej wynosi400 tys. PLN, a maksymalna – 21 mln PLN.Działanie 1.4 – 4.1 7)Wsparcie projektów celowych oraz wsparcie wdrożeń wyników prac B+RW ramach tego działania projekty będą realizowane dwuetapowo. Pierwsza fazaobejmować będzie przeprowadzenie badań przemysłowych i prac rozwojowychw działaniu 1.4.Działanie 1.4 (Wsparcie projektów celowych) jest realizowane w ramach 1. osipriorytetowej, koncentrującej się na zwiększeniu znaczenia sektora naukiw gospodarce przez realizację programów badawczych na rzecz przedsiębiorstw.Działanie to ma na celu wspieranie projektów obejmujących przedsięwzięciatechniczne, technologiczne lub organizacyjne (badania przemysłowei prace rozwojowe).Badania przemysłowe są rozumiane jako planowane badania ukierunkowanena zaadoptowanie na potrzeby przedsiębiorstwa nowej wiedzy, która możebyć wykorzystana w rozwoju nowych produktów, procesów czy usług lub możeprzyczynić się do znaczącego udoskonalenia produktów i usług już istniejących.Wyniki tych badań nie mogą mieć jeszcze przełożenia na zastosowanie ulepszeńw konkretnych produktach (towarach lub usługach) lub też wprowadzenienowych produktów.Prace rozwojowe polegają na wykorzystaniu dostępnej wiedzy na potrzebyplanowania produkcji, projektowania nowych produktów bądź usług. Prace temogą obejmować stworzenie wszelkiej dokumentacji niezbędnej do wdrożenia) Opracowano na podstawie Pakietu informacyjnego; Działanie 1.4-4.1 Wsparcie dla przedsiębiorców na prace badawczei rozwojowe; PARP, Zespół Badań i Rozwoju/Zespół Instytucjonalnego Systemu Wsparcia; Warszawa 2007.

029do produkcji wyników badań w tym: przygotowanie projektów, planów, opracowanieprototypów urządzeń, przeprowadzenie niezbędnych testów.W ramach działania 1.4 dofinansowane będą:>>…projekty badawcze obejmujące przeprowadzenie badań (we własnym zakresielub zlecenie zewnętrznej jednostce badawczej) z niezbędną częścią doradczą,koszty bezpośrednie prowadzenia prac badawczych i rozwojowych, takiejak:wynagrodzenia wraz z pochodnymi od wynagrodzeń osób zaangażowanychbezpośrednio w realizację projektu oraz osób zarządzających projektem,… koszty zakupu lub używania sprzętu i aparatury,…wartość amortyzacji budynków w zakresie i przez okres ich używania na potrzebyprojektu itp.,… zakup badań, usług doradczych oraz nabycie wartości niematerialnychi prawnych.Stworzenie prototypu będącego efektem prac badawczo-rozwojowych kończyokres kwalifikowalności wydatków w ramach działania 1.4, przy czym w ramachprojektów badawczych nie jest dopuszczalne utworzenie prototypu o komercyjnymprzeznaczeniu. Komercjalizacja efektu badań jest przedmiotem projektuw ramach działania 4.1.Działanie 4.1 (Wsparcie wdrożeń wyników prac B+R) jest kontynuacją prac badawczychi rozwojowych z działania 1.4. Ze względu na to, że działanie to jestrealizowane w ramach 4. osi priorytetowej, koncentruje się na praktycznym zastosowaniuwyników prac badawczych w działalności gospodarczej przedsiębiorcy.Warunkiem kontynuacji działań przez przedsiębiorcę w ramach działania4.1 jest przedstawienie sprawozdania potwierdzającego zakończenie badańprzemysłowych i prac rozwojowych objętych wsparciem, a także przedłożenieprzez przedsiębiorcę analiz ekonomicznych i badań rynkowych potwierdzającychcelowość wdrożenia wyników prac. Poprawne zrealizowanie części badawczejprojektu warunkuje przystąpienie do drugiej fazy projektu – wdrożeniawyników przeprowadzonych badań w przedsiębiorstwie.Z założenia wszystkie projekty powinny obejmować zarówno część badawczą,jak i wdrożeniową, co powinno zostać uwzględnione w dokumentacji aplikacyjnej.Jeżeli jednak przeprowadzone badania nie przyniosą oczekiwanych wyników,bądź wykonane badania rynkowe wskażą, że wdrożenie wyników badań

030jest nieopłacalne dla przedsiębiorcy, działania inwestycyjne przewidywane dladrugiej fazy nie zostaną dofinansowane. W takich przypadkach przedsiębiorcanie będzie jednak zobowiązany do zwrotu środków uzyskanych na realizacjęprac badawczych w ramach pierwszego etapu badawczego.Wsparcie w ramach Działań 1.4 i 4.1 będą mogły uzyskać mikro, małe, średniei duże przedsiębiorstwa.Maksymalna kwota dofinansowania na prace badawcze (w ramach działania4.1) to 7,5 mln EUR, a w przypadku II etapu projektu (wdrożenia wyników przeprowadzonychbadań do produkcji) – 20 mln PLN.Działanie 5.2 8)Dyfuzja innowacjiDziałanie 5.2 dotyczy wspierania instytucji otoczenia biznesu świadczącychusługi proinnowacyjne oraz ich sieci o znaczeniu ponadregionalnym. Ma nacelu ułatwienie przedsiębiorcom na terenie całego kraju dostępu do kompleksowych,wysokiej jakości usług biznesowych, niezbędnych z punktu widzeniaprowadzenia działalności innowacyjnej.Ponadto przewidziane jest wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu oraz ichsieci o znaczeniu ponadregionalnym, działających na rzecz wsparcia działalnościinnowacyjnej przedsiębiorstw, m.in. w zakresie transferu technologii, wykorzystaniapraw ochrony własności przemysłowej, prowadzenia działalnościkooperacyjnej oraz wykorzystania wzornictwa przemysłowego.Budżet działania wynosi 65,7 mln EUR, a jego beneficjentami są instytucje otoczeniabiznesu oraz sieci tych instytucji.Rodzaje projektów:>>przygotowanie i rozwój pakietu usług o charakterze proinnowacyjnym (składającysię z usług doradczych, szkoleniowych, informacyjnych oraz usługsieciowego poszukiwania partnera), służących podniesieniu innowacyjnościprzedsiębiorstw działających na terenie Polski,dofinansowanie świadczenia wybranych, wyżej wymienionych usług dlaprzedsiębiorców,> dofinansowanie funkcjonowania instytucji należących do sieci IOB oraz instytucjio zasięgu ogólnokrajowym, świadczących usługi proinnowacyjne,) Opracowano na podstawie informacji zamieszczonych na www.fundusze-ue.com.pl oraz pomocy Zespołu WdrażaniaInstrumentów Instytucjonalnych PARP.

031>>a także dofinansowanie wspólnych przedsięwzięć podejmowanych przez instytucjeskupione w sieci,dofinansowanie funkcjonowania jednostki koordynującej działalność sieci(o charakterze sekretariatu sieci),dofinansowanie budowy i rozwoju systemu informatycznego obejmującegoinformacje o innowacjach, obsługującego jednostkę koordynującą działalnośćsieci (m.in. źródła innowacji, przedsięwzięcia innowacyjne na różnychetapach rozwoju: projekty badawcze, prace B+R, prototypy etc., lista podmiotówzaangażowanych w działalność innowacyjną – m.in. uczelnie, jednostkibadawczo-rozwojowe, inkubatory technologiczne, centra transferutechnologii, przedsiębiorcy – powiązania kooperacyjne),> wsparcie wykorzystania wzornictwa przemysłowego wśród przedsiębiorców.Działanie 5.4 9)Zarządzanie własnością intelektualnąW ramach tego działania przedsiębiorcy będą mogli występować o dofinansowanieuzyskania ochrony prawnej wzorów przemysłowych i użytkowych.Wsparcie będzie obejmować:>>>koszty przygotowania zgłoszenia przez zawodowego pełnomocnika, któryzgodnie z przepisami obowiązującymi w danym kraju jest uprawniony dowystępowania przed właściwym organem udzielającym ochrony,opłaty urzędowe za dokonanie zgłoszenia wynalazku/wzoru użytkowego/wzoru przemysłowego,koszty prowadzenia postępowania przed właściwym organem w celu uzyskaniaochrony,> koszty tłumaczenia,> koszty reprezentacji zawodowego pełnomocnika przed danym organem własnościprzemysłowej.Objęcie własności przemysłowej ochroną na terytorium RP będzie możliwe podwarunkiem wykorzystania trybu zgłoszenia międzynarodowego, w ramach któregoterytorium RP nie jest jedynym terytorium wnioskowanej ochrony.) Gralec W. (PARP), Wsparcie projektów wzorniczych z POIG; 2007.

0325.3. Udział jednostek badawczo-rozwojowych w kreowaniu innowacyjnościpoprzez wzornictwo i transfer wzornictwa dla przedsiębiorstw – naprzykładzie IWPŚrodowisko instytutów badawczych, ośrodków badawczo-rozwojowych, centralnychlaboratoriów to ponad 20 tys. osób, w tym 5 tys. z tytułami i stopniaminaukowymi. Jest to znaczący potencjał badawczy i doświadczalno-produkcyjny.W jednostkach tych powstaje wiele innowacyjnych opracowań, rozwiązańi wdrożeń w różnych obszarach gospodarki, dominują jednak prace z obszarutechniki i technologii.Instytut Wzornictwa Przemysłowego jest jedyną państwową instytucją prowadzącądziałalność na rzecz stymulowania innowacyjności i konkurencyjnościpolskich przedsiębiorstw poprzez wzornictwo.W Polsce, w przeciwieństwie do innych państw UE, nie funkcjonują sieci regionalnychośrodków typu design council (DC), o zadaniach promocyjno-informacyjnych,których celem działania byłoby wywoływanie popytu na profesjonalneusługi projektowe. Istniejące na południu oraz północy kraju dwa ośrodki (ŚląskiZamek Sztuki i Przedsiębiorczości, Pomorski Park Naukowo-Technologiczny),które powstały w roku 2006, działają niezależnie, a zasięg ich działalnościz racji posiadanych zasobów i kompetencji ograniczony jest do regionu 10) i funkcjiwyłącznie informacyjnej.IWP, realizując swoje cele statutowe, stara się poszukiwać najbardziej efektywnychmetod współpracy pomiędzy przemysłem, projektantami i sferą nauki orazjednocześnie wypracowywać standardy takiej współpracy, prowadząc działalność:> badawczo-rozwojową, zarządzania wdrożeniami,> upowszechnieniową, wystawienniczą, wydawniczą,> doradczą i szkoleniowąw zakresie wzornictwa, ergonomii i rozwoju nowego produktu, o dużym znaczeniugospodarczym i społecznym.Tematyka prac badawczych obejmuje zagadnienia z obszaru zarządzania wzornictwem,ergonomii i biomechaniki dla tworzenia podstaw merytorycznychwspomagających rozwój nowego produktu, kształtowania środowiska pracy10) Grzecznowska A., Mostowicz E., Miszczak M., Efektywność ekonomiczna aplikacji wzornictwa; Prace i MateriałyIWP, 18; Warszawa 2006.

033i życia człowieka oraz kreowania wzornictwa przemysłowego jako ważnego elementustrategii społeczno-gospodarczej państwa i tożsamości kulturowej.Instytut, współpracując z administracją państwową i samorządową, opracowujeekspertyzy i raporty, wspierając wśród decydentów rozwój świadomości roliwzornictwa, jako jednego z najbardziej efektywnych mechanizmów podnoszącychkonkurencyjność przedsiębiorstw na rynku.Wzornictwo często niesłusznie kojarzy się jedynie z powierzchowną „kosmetyką”produktu. Innowacyjność formy jest ściśle związana z innowacyjnościątechniczną, a nawet ją wyprzedza. Prawdziwe cechy innowacyjne produktumożna osiągnąć, uznając wzornictwo za integralną część całego procesu projektowania.Według J. Ginalskiego: zarządzanie innowacyjne (zarządzanie przezinnowacje) jest nie projektową, lecz menedżerską działalnością twórczą. Jest sposobemzarządzania firmą, w którym polityka innowacyjna stanowi główne narzędzierozwoju. Największe i długofalowe sukcesy odnoszą te firmy, w którychzarządzanie innowacyjne znajduje się w rękach osób mających wykształceniei praktykę zawodową w dziedzinie wzornictwa przemysłowego, uzupełnioną dodatkowymi,specjalistycznymi studiami i praktyką w zakresie zarządzania 11) .Instytut poszukuje najbardziej efektywnych form współpracy z przedsiębiorstwamii projektantami wzornictwa w zakresie rozwoju nowego produktui transferu wiedzy. Oprócz tradycyjnych form wsparcia, jak udział w projektachcelowych, badawczych, rozwojowych, dofinansowywanych ze środków budżetowychza pośrednictwem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, realizujetakże bezpośrednie umowy dwustronne, wielostronne, umowy licencyjne,projekty złożone, obejmujące pełny proces rozwoju nowego produktu: od koncepcjii założeń, przez badania rynku, określenie grupy docelowej, poprzez pracebadawcze i rozwojowe, prototypowanie, aż po wdrożenie produktu na ryneki działania promocyjne.Działania skierowane na promocję wzornictwa wśród przedsiębiorstw mogą odbywaćsię zarówno na drodze bezpośredniej, jak i pośredniej. Instytut podjąłwspółpracę z jednostkami samorządu terytorialnego, aby przez odpowiednieukierunkowanie strategii rozwoju miast czy regionów stworzyć warunki dlarozwoju sektorów gospodarki związanych z wzornictwem, np. takich jak sektorbranż kreatywnych.Rozwój działalności Instytutu związanej z transferem wiedzy realizowany jestpoprzez organizację szkoleń i warsztatów dla przedsiębiorców, kadry menedżerskiej,osób zarządzających marketingiem nauki, a także wystaw, konkursów,11) Ginalski J., Liskiewicz M., Seweryn J., Rozwój nowego produktu; ASP Kraków; 1995.

034konferencji i seminariów, wskazujących rolę wzornictwa jako czynnika pozycjonującegoprodukt na rynku i zwiększającego jego konkurencyjność. ZdaniemInstytutu obiecującą drogą upowszechniania wiedzy z zakresu zarządzaniawzornictwem są, realizowane we współpracy z uczelniami wyższymi, studiapodyplomowe oraz udział pracowników instytutu jako wykładowców akademickichw procesie kształcenia projektantów.Działalność IWP, ukierunkowana na poszerzenie wiedzy w zakresie kreowaniai wdrażania innowacji produktowej, przy wykorzystaniu profesjonalnego designu,mieści się w priorytetach rządowych programów związanych z włączeniemsię Polski w budowanie globalnej gospodarki opartej na wiedzy (GOW) orazz działaniami wspierającymi innowacyjność w polskich przedsiębiorstwach,ujętych w:>>>Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015, Priorytet 1. – Wzrost konkurencyjnościi innowacyjności gospodarki;Narodowej Strategii Spójności na lata 2007-2013; Program Operacyjny: InnowacyjnaGospodarka, Priorytet 5. – Dyfuzja Innowacji;Krajowym Programie Reform na lata 2005-2008; Priorytet 3. – Wzrost InnowacyjnościPrzedsiębiorstw;> Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia 2007-2013;> Narodowym Programie Zdrowia na lata 2006-2015;> Programach Operacyjnych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego oraz w RegionalnychProgramach Operacyjnych zarządzanych przez samorządy województw(Regionalne Strategie Innowacji), w tym w znajdującym się na etapieprojektu Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego2007-2013 (RPO WM), Priorytet I. Tworzenie warunków dla rozwojupotencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości na Mazowszu.Problematyka badawcza Instytutu koncentruje się na obszarach uwzględnionychw dokumencie strategicznym Ministerstwa Gospodarki: Kierunki zwiększaniainnowacyjności gospodarki na lata 2007–2013, w którym wzornictwo przemysłoweuznano za źródło przewagi konkurencyjnej, służące zwiększeniu transferurozwiązań innowacyjnych do przedsiębiorstw (kierunek: Własność intelektualnadla innowacji).Instytut, specjalizujący się w obszarze rozwoju i wprowadzania na rynek nowychproduktów, w tym produktów i usług niematerialnych oraz tworzenia i pozycjonowaniamarek, postrzega badania naukowe jako ważny produkt wymaga-

jący innowacyjnych i profesjonalnych metod marketingu i sprzedaży. Istotnymzagadnieniem jest wybór właściwego medium w celu dotarcia do odpowiedniejgrupy docelowej odbiorców oferty współpracy czy transferu wiedzy. Współcześnieza takie medium uważa się Internet.Serwis prowadzony przez IWP pod adresem www.iwp.com.pl jest obecnie najbogatsząbazą wiedzy o wzornictwie w języku polskim i jest sukcesywnie rozbudowywany.E-biuletyn to wydawany przez Instytut Wzornictwa Przemysłowegokwartalnik poświęcony tematyce wzornictwa przemysłowego, wdrażaniu nowychproduktów i zarządzaniu designem. Jest adresowany do przedsiębiorstw,projektantów, menedżerów produktu, działów marketingu i jest dostępny bezpłatniew wersji on-line.035

Ochrona własności intelektualnej0376.Ochrona własnościintelektualnejFotel FADOprojekt: Tomasz Augustyniakproducent: Com40PRODECO 2002Wystawy: Polskie Drogi 2007, Design PL 2006,„Polish Designers” Fuori Salone – Milano 2005,„Made in Poland” Museum für Angewandte – Frankfurt,Design on Tour 2003

0386. Ochrona własności intelektualnej6.1. Metody ochrony własności intelektualnej w PolsceWłasność intelektualna to prawa chroniące dobra niematerialne. Obszary chronionejako własność intelektualna mają swoje regulacje zarówno w ustawodawstwiekrajowym, jak również międzynarodowym czy też regionalnym. Ochronawłasności intelektualnej w Polsce unormowana jest między innymi przez następująceakty prawne: ustawę z dnia 30 marca 2000 r. Prawo własności przemysłowej(Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późniejszymi zmianami), ustawę z dnia4 lutego 1994 r. O prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2000 r. Nr80, poz. 904 z późn. zmianami), oraz ustawę z dnia 16 kwietnia 1993 r. O zwalczaniunieuczciwej konkurencji (Dz. U. 1993 r. Nr 47 poz. 211). Można stwierdzić,iż akty te w pewien sposób uzupełniają się nawzajem, regulując różne aspektyochrony. Zaznaczyć należy, iż dopiero przepisy ustawy – Prawo własności przemysłowejostatecznie uczyniły, wzorując się na dyrektywie nr 98/71/WE, wzoryprzemysłowe samodzielnym przedmiotem ochrony. Wcześniej ich ochrona niebyła jednolita.Wzór przemysłowy został szczegółowo zdefiniowany w art. 102 ust. 1 ustawyPrawo własności przemysłowej. Zgodnie z przedmiotowym artykułem – wzoremprzemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworulub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów,kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz jego ornamentację.Z przepisu tego wynika, iż wzór przemysłowy stanowi „postać wytworu”, tzn.jego forma i wygląd, nie jest nim natomiast sam produkt. Wytworem zaś, zgodniez ust. 2, jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczyobejmujący w szczególności także opakowanie, symbole graficzne,kroje pisma typograficznego. Postać wytworu, aby mogła zostać zaklasyfikowanado kategorii wzorów podlegających ochronie, musi charakteryzować sięnowością i indywidualnością.Wzór przemysłowy uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której oznaczasię pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, identyczny wzór nie zostałudostępniony publicznie przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w innysposób, z zastrzeżeniem ust. 2. Wzór uważa się za identyczny z udostępnionympublicznie także wówczas, gdy różni się od niego jedynie nieistotnymi szczegółami.Wzoru nie uważa się za udostępniony publicznie, w rozumieniu art. 1, je-

żeli nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących się zawodowo dziedziną,której wzór dotyczy.Indywidualny charakter, zgodnie z art. 104 ustawy Prawo własności przemysłowej,wzór ma wówczas, gdy ogólne wrażenie, jakie wywołuje na zorientowanymużytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzórpublicznie udostępniony przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo.Dla zakwalifikowania danego rozwiązania do grupy wzorów przemysłowychobie wskazane przesłanki, tj. nowość i indywidualny charakter, muszą być spełnionerównocześnie.Kolejnym rozwiązaniem chronionym przez ustawę Prawo własności przemysłowejjest wzór użytkowy. Wzorem użytkowym, zgodnie z definicją zawartą w art.94 ust. 1, jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczącekształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Przedewszystkim jednak wzór użytkowy powinien być rozwiązaniem nowym. Oznaczato, że przed datą zgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP identyczne rozwiązanienie mogło być gdziekolwiek udostępnione publicznie, w formie pisemnego lubustnego opisu, przez wystawienie, stosowanie, lub w jakikolwiek inny sposób.Nie jest istotne, czy rzeczywiście znaczny krąg osób mógł zapoznać się z tymrozwiązaniem. Wystarczy, że zaistniała potencjalna możliwość przedostaniasię informacji o rozwiązaniu (w zakresie ujawniającym szczegóły budowy) dowiadomości osób trzecich. Czas trwania prawa ochronnego na wzór użytkowywynosi 10 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP. Zakresprzedmiotowy prawa ochronnego określają zastrzeżenia ochronne, które są interpretowanew powiązaniu z rysunkiem. Należy podkreślić, iż zakres prawaochronnego jest dość wąski, wskutek czego relatywnie niewielka modyfikacjawzoru użytkowego może prowadzić do wzoru nie objętego ochroną, co częstostwarza okazję do wykorzystania przez podmioty konkurencyjne.Instytucja prawa wyłącznego, udzielanego na wzór użytkowy, nie jest kategoriąochrony własności intelektualnej powszechnie uznawaną na świecie. W wielukrajach taki przedmiot ochrony w ogóle nie występuje, w innych z kolei odmiennesą wymogi dotyczące przesłanek udzielenia prawa wyłącznego na wzórużytkowy. W związku z tym nie jest możliwe występowanie o udzielenie regionalnegoprawa wyłącznego na wzór użytkowy, tak jak to się dzieje w przypadkuwzoru przemysłowego wspólnotowego (za pomocą jednego zgłoszenia wnioskujesię o ochronę na terytorium całej Unii Europejskiej). Istnieje jednak możliwośćuzyskania ochrony regionalnej na rozwiązanie dotyczące urządzenia, aparatu,narzędzia, konstrukcji, artykułu użytku osobistego lub domowego, określonegoprzez jego budowę i przeznaczenie, w oparciu o regulacje dotyczące ubiegania039

040się i udzielania ochrony patentowej, np. ochrony regionalnej wynikającej z patentueuropejskiego. Należy jednak podkreślić, że w takim wypadku w stosunkudo nowego rozwiązania o charakterze technicznym nałożony jest dodatkowywymóg – poziomu wynalazczego, tj. wymóg, aby rozwiązanie nie wynikało (dlaznawcy) w sposób oczywisty ze stanu techniki, tj. ze stanu wiedzy dostępnejprzed datą dokonania zgłoszenia w Europejskim Urzędzie Patentowym.Czas trwania prawa wyłącznego z patentu europejskiego wynosi 20 lat od datydokonania zgłoszenia. Terytorialny zakres ochrony obejmuje te wszystkie kraje-stronyKonwencji o patencie europejskim, które zostały wyznaczone w tokupostępowania o udzielenie patentu. Od 1 marca 2004 r. krajem wyznaczonymmoże być także Polska. Tak więc jest to również sposób na uzyskanie ochronynie tylko w odniesieniu do państw europejskich, ale również w odniesieniu doPolski.Ustawa Prawo własności przemysłowej szczegółowo uregulowała kwestie związanez ochroną praw wyłącznych, przyznanych przez udzielenie prawa ochronnegona wzór użytkowy czy też prawa z rejestracji na wzór przemysłowy orazz możliwością dochodzenia tych praw. W świetle ustawy możliwe jest wystąpieniez roszczeniami jeszcze przed naruszeniem prawa. Należy pamiętać, iż przepisyodnoszące się do patentu analogicznie stosowane są do wzorów przemysłowychoraz do wzorów użytkowych. Zgodnie z art. 287 uprawniony z patentu,którego patent został naruszony, lub osoba, której ustawa na to zezwala, możeżądać od naruszającego patent zaniechania naruszania, wydania bezpodstawnieuzyskanych korzyści, a w razie zawinionego naruszenia również naprawieniawyrządzonej szkody.Domaganie się zaniechania naruszeń jest niewątpliwie najważniejszym z roszczeń,gdyż utrzymujący się stan naruszenia może spowodować sytuację nieodwracalną.Istotnym novum, wprowadzonym w ostatnim czasie do ustawy Prawowłasności przemysłowej, są przepisy regulujące postępowania o zabezpieczeniedowodów oraz o udzielenie informacji, które są niezbędne do dochodzenia roszczeń.Są to przepisy, które mają na celu ułatwienie oraz usprawnienie dochodzeniaroszczeń.Ustawa Prawo własności przemysłowej, podobnie jak przepisy ustawy o prawieautorskim i prawach pokrewnych, jak również Kodeks postępowania cywilnego,zapewniają ochronę praw osobistych oraz majątkowych twórców. Przedmiotemprawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnymcharakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczeniai sposobu wyrażenia (utwór). W szczególności przedmiotem prawaautorskiego są utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, zna-

041kami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne orazprogramy komputerowe); plastyczne; fotograficzne; lutnicze; wzornictwa przemysłowego;architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;muzyczne i słowno-muzyczne; sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficznei pantomimiczne; audiowizualne (w tym filmowe) 12) .Fakt, iż wzór użytkowy kwalifikuje się również jako utwór, potwierdziło orzeczenieSądu Apelacyjnego w Warszawie, w którym przyjęto, iż wzór użytkowyjest utworem, jeśli spełnia on wymagania stawiane przez przepisy ustawy o prawieautorskim i prawach pokrewnych.Przedmioty kwalifikowane jako rozwiązania własności intelektualnej, takie jaknp. wzory przemysłowe czy wzory użytkowe, oprócz tego, iż podlegają ochronieokreślanej nieformalnie jako tymczasowa lub niepełna, wynikającej z samegozgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP, czy też objęte są ochroną wynikającąz udzielonego prawa, a więc prawa wyłącznego do korzystania z danego rozwiązaniana konkretnym obszarze lub też są utworami w rozumieniu ustawy prawaautorskiego, a tym samym podlegają ochronie od momentu ustalenia utworu,choćby nie miał postaci ukończonej, mogą również podlegać ochronie na podstawieprzepisów wynikających z ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniunieuczciwej konkurencji. Na szczególną uwagę zasługuje naśladownictwo produktów,określane jako niewolnicze naśladownictwo, szczegółowo unormowanew art. 13, który stanowi, iż czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowaniegotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcjijest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzićklientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu. Nie stanowi czynunieuczciwej konkurencji naśladowanie cech funkcjonalnych produktu, w szczególnościbudowy, konstrukcji i formy zapewniającej jego użyteczność.Należy zaznaczyć, iż zarówno wzory przemysłowe, jak również wzory użytkowebardzo często są przedmiotem naśladownictwa. Istotne przy tym jest to, czyskopiowany produkt może wprowadzać klienta w błąd co do tożsamości producentalub produktu, ponieważ działanie takie spełnia ogólne znamiona czynunieuczciwej konkurencji, gdyż zagraża lub narusza interes klienta. Klient jestbowiem z reguły zainteresowany źródłem pochodzenia towaru i nawet jeśli zdecydujesię na zakup produktu będącego rezultatem naśladownictwa, to pragnieby była to jego decyzja, a nie wprowadzenie w błąd.Kwestie ochrony własności intelektualnej na terytorium Polski reguluje Ustawaz dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej, natomiast wszelkie12) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 z późn. Zmianami; art. 1, ust. 2.

042koszty związane z uzyskaniem i utrzymywaniem ochrony własności przemysłowejna terytorium Polski określa i reguluje szczegółowo Rozporządzenie RadyMinistrów z dnia 29 sierpnia 2001 r. w sprawie opłat związanych z ochronąwynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych,oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych (Dz. U. Nr 90,poz. 1000), zmienione rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2 marca 2004 r.w sprawie zmiany opłat związanych z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych,wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznychi topografii układów scalonych (Dz. U. Nr 35, poz. 309), będące aktem wykonawczymdo powołanej wyżej Ustawy. Rozporządzenie to określa szczegółowezasady ustalania, uiszczania oraz wysokość opłat w związku z ochroną, międzyinnymi, wzorów użytkowych i wzorów przemysłowych. Należy zaznaczyć,iż opłaty urzędowe związane z uzyskaniem, jak również utrzymaniem ochronywłasności przemysłowej, dzielą się na opłaty jednorazowe oraz opłaty okresowe.Wspólnotowe wzory przemysłowe są rejestrowane w Unii Europejskiej na podstawieRozporządzenia Rady (WE) 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawiewzorów wspólnotowych. Na wzór przemysłowy wspólnotowy, podobnie jak nawzór przemysłowy krajowy polski, udziela się ochrony na okres 25 lat, podzielonyna okresy 5-letnie. Istotnym elementem, charakterystycznym dla zgłoszeniawzorów przemysłowych wspólnotowych, jest możliwość dokonywania tzw. zgłoszeńzbiorowych, obejmujących sposobność zgłoszenia nawet 200 wzorówwspólnotowych w jednym zgłoszeniu. System ten znacznie ułatwia ubieganiesię o ochronę na wzór przemysłowy wspólnotowy w większej ilości wzorów.Powyższe dwa systemy – krajowy oraz wspólnotowy są dwoma systemami umożliwiającymiuzyskanie prawa ochronnego na wzór przemysłowy na terytoriumPolski. Natomiast uzyskanie prawa z rejestracji na wzór użytkowy w odniesieniudo Polski możliwe jest tylko w ramach systemu krajowego. Nie funkcjonujeodpowiednik europejskiego zgłoszenia wzoru użytkowego, takiego jak systemzgłoszenia wzoru przemysłowego wspólnotowego, a więc jedno zgłoszenieskuteczne w stosunku do określonego regionu. Jedyną możliwością uzyskaniaochrony na wzór użytkowy w odniesieniu do terytorium państw europejskichjest zgłoszenie rozwiązania spełniającego kryteria wynalazku.Należy zaznaczyć, iż 13 września 2007 r. został sporządzony Projekt rozporządzeniazmieniający rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 marca 2004 r.w sprawie opłat związanych z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych, wzorówprzemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografiiukładów scalonych (Dz. U. Nr 90, poz. 1000 oraz z 2004 r. Nr 35, poz. 309)

043wydane na podstawie art. 222 ust. 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawowłasności przemysłowej. Wprowadzenie zmian związane jest między innymiz postępującą informatyzacją Urzędu Patentowego. Zgodnie z Projektem znacznejzmianie uległyby opłaty związane zarówno z procesem zgłoszenia wzoruużytkowego i przemysłowego, jak również opłaty związane z utrzymaniemochrony na wzory użytkowe. I tak na przykład opłaty związane ze zgłoszeniemwzoru użytkowego pozostałyby niezmienione tylko pod warunkiem, iż zgłoszeniedokonane byłoby w postaci elektronicznej. Zgłoszenie dokonane sposobemtradycyjnym byłoby zgłoszeniem droższym.Inna zmiana, jaką niesie Projekt zmieniający rozporządzenie Rady Ministrów,to zwiększenie opłat związanych z ochroną za okresy dziesięcioletnie w przypadkuwzorów użytkowych. Niewspółmiernie w stosunku do poprzednich kosztów,związanych z prowadzeniem postępowań przed Urzędem Patentowym RP,wzrosłyby również koszty związane z postępowaniami spornymi przed UPRP.6.2. Możliwość uzyskania refundacji kosztów uzyskiwania ochrony prawwłasności przemysłowej w urzędach patentowychPolska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości w 2007 r. uruchomiła programWsparcie na ochronę własności przemysłowej dla mikroprzedsiębiorców, małychlub średnich przedsiębiorców posiadających siedzibę na terytorium RzeczypospolitejPolskiej. Program ten był bezzwrotnym wsparciem finansowym na uzyskanieochrony praw własności przemysłowej, udzielonym na podstawie przepisówrozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 2 grudnia 2006 r. W sprawieudzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowejniezwiązanej z programami operacyjnymi (Dz. U. Nr 226, poz. 1651 z późn. zm.)w ramach działań Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, mających nacelu podniesienie konkurencyjności mikro, małych i średnich przedsiębiorcóworaz wsparcie działalności innowacyjnej. Wsparcie na ochronę własnościprzemysłowej wypłacane było jako refundacja faktycznie poniesionych i udokumentowanychprzez wnioskodawcę wydatków kwalifikujących się do objęciawsparciem i udzielane było z przeznaczeniem na pokrycie kosztów zgłoszenia:wynalazku, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego lub znaku towarowegodo właściwego organu w celu uzyskania ochrony przyznawanej przez krajowe,regionalne lub międzynarodowe organy ochrony prawa własności przemysłowej,z zastrzeżeniem, iż wsparcie na ochronę własności przemysłowej nie mogło byćudzielane na pokrycie kosztów zgłoszenia wynalazku, wzoru użytkowego, wzoruprzemysłowego i znaku towarowego do Urzędu Patentowego RzeczpospolitejPolskiej w celu uzyskania ochrony na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.

044Przewidziany budżet na program Wsparcie na ochronę własności przemysłowejwyniósł 500 tys. PLN. Tak więc była to niska kwota. Z kolei kwota 4000 PLNprzewidziana na jeden wniosek o udzielenie wsparcia była kwotą zaporową,ponieważ obejmowała ona wyłącznie opłaty urzędowe odnoszące się tylko dojednego przedmiotu zgłoszenia. Była to kwota bardzo wysoka w stosunku dourzędowych opłat, które przeciętnie wydatkuje się na zgłoszenia przedmiotówwłasności przemysłowej. Na przykład zgłoszenia wzorów przemysłowych, abyspełniały kryteria kwoty minimalnej programu, musiałyby zawierać sporą ilośćodmian wzorów przemysłowych w jednym zgłoszeniu.Sporą wadą programu Wsparcie na ochronę własności przemysłowej, obowiązującegood dnia 22 sierpnia 2007 r. do dnia 31 października 2007 r., było ograniczeniew postaci wyłączenia z wydatków kwalifikowanych wszelkich opłat zazgłoszenia do Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej Polskiej w celu uzyskaniaochrony na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Ponadto wydatkami kwalifikowanymiw ogóle nie zostały objęte wynagrodzenia pełnomocników, których pomocbyła konieczna.W najbliższym czasie Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości planuje wprowadzeniekolejnego programu związanego z ochroną własności przemysłowej.Zamierzeniem nowego programu jest znaczne obniżenie progu dotyczącegokwoty odnoszącej się do jednego zgłoszenia, tak by nie stanowiła ona kwotyzaporowej, jak również uwzględnienie kosztów związanych z wynagrodzeniempełnomocników. Miejmy nadzieje, iż działanie 5.4 Zarządzanie własnością intelektualnąw ramach Programu Operacyjnego – Innowacyjna Gospodarka (któregouruchomienie jest planowane w I kwartale 2008 r.) wypełni luki programuWsparcie na ochronę własności przemysłowej. W działaniu 5.4 planowany jestzwrot kosztów reprezentacji zawodowego pełnomocnika przed danym organemoraz zwrot kosztów przygotowania zgłoszenia przez zawodowego pełnomocnika.Należy jedynie mieć nadzieję, iż minimalna kwota zwrotu nie będzie kwotązaporową dla wielu przedsiębiorców. Podobny postulat powinien dotyczyć obniżeniakwoty minimalnej odnoszącej się do opłat urzędowych za dokonaniezgłoszenia wynalazku/wzoru użytkowego/wzoru przemysłowego oraz kosztówprowadzenia postępowania przed właściwym organem w celu uzyskania ochronyna dane rozwiązanie. Niestety, program ten, podobnie jak program Wsparciena ochronę własności przemysłowej, nie przewiduje możliwości wnioskowaniao dotację na projekt związany ze zgłoszeniem wynalazku, wzoru użytkowegooraz wzoru przemysłowego do Urzędu Patentowego RP w celu uzyskania ochronyna terytorium RP. Objęcie własności przemysłowej ochroną na terytoriumRP będzie możliwe pod warunkiem wykorzystania trybu zgłoszenia międzyna-

odowego, w ramach którego terytorium RP nie jest jedynym terytorium wnioskowanejochrony. Jest to niewątpliwie wada, zwłaszcza jeśli weźmie się poduwagę, iż np. program Wsparcie na ochronę własności przemysłowej, obowiązującyw 2007 r., skierowany był do mikroprzedsiębiorców, małych oraz średnichprzedsiębiorców, dla których kwoty minimalne były kwotami zaporowymi,a zgłoszenia nie obejmowały rozwiązań chronionych tylko w odniesieniu doterytorium Polski. Wydawałoby się, iż program skierowany do wymienionychgrup – mikro i małych przedsiębiorców – powinien przede wszystkim odnosićsię do kwestii związanych z uzyskaniem oraz utrzymaniem ochrony na terytoriumPolski. Niewątpliwym minusem jest więc nieuwzględnienie tej kwestiiw planowanych działaniach.Pozostałe działania ujęte w PO IG, jak np. Działanie 4.2, przewidujące udostępnianieprzedsiębiorcom środków finansowych związanych między innymiz opracowywaniem wzorów przemysłowych i użytkowych, czy z kolei Działanie5.2, przewidujące wykorzystanie praw ochrony własności przemysłowej orazwykorzystanie wzornictwa przemysłowego i użytkowego lub Działanie 5.4, dotycząceudzielania pożyczek oraz dotacji na pokrycie kosztów postępowań związanychz uzyskaniem praw własności przemysłowej, usług doradczych związanychz ochroną praw własności przemysłowej, wsparcia instytucji lub organizacjizarządzających prawami własności intelektualnej w celu usprawnienia procesutransferu technologii, nie przybliżają, niestety, tematyki refundacji kosztóww postaci szczegółowego określenia wytycznych dla wnioskodawców. Bez tegoz kolei nie można ściśle określić zarówno korzyści, jak również stron negatywnychwprowadzenia i funkcjonowania planowanych Działań. Na dzień dzisiejszypodane informacje są sformułowane zbyt ogólnikowo.045

Wzornictwo w wybranych krajach Unii Europejskiej0477.Wzornictwo w wybranychkrajach Unii EuropejskiejKolekcja mebli XEONprojekt: Piotr Kuchcińskiproducent: Fabryka Mebli BALMA S.A.PRODECO 2005, Produkt Roku 2004

0487. Wzornictwo w wybranych krajach Unii Europejskiej7.1. Wyniki badań zagranicznych w zakresie wykorzystania wzornictwaprzemysłowegoPoniżej zaprezentowano wyniki przykładowych badań przeprowadzonych w innychkrajach. Wybrano Wielką Brytanię i Danię jako kraje posiadające długietradycje i znaczne sukcesy w zakresie wdrażania wzornictwa.7.1.1. Studia i sondaże prowadzone w Wielkiej Brytanii 13)W latach 1990-1992 Design Innovation Group (The Open University) we współpracyz Institute of Science and Technology (University of Manchester) przeprowadzilibadania, których celem była ocena efektów wykorzystania dotacji naopracowanie projektów nowych wzorów wyrobów oraz sporządzenie ekspertyzwzorniczych modernizowanych wyrobów 14) . Badaniami objęto 209 przedsiębiorstwróżnych branż (m.in. tekstylnej, meblarskiej, obuwniczej, elektronicznej,gospodarstwa domowego, opakowań), które wcześniej otrzymały rządowe subsydiana zatrudnienie zawodowego konsultanta ds. wzornictwa. Rozkład próbybadawczej, z punktu widzenia liczby zatrudnionych, był następujący:> 43 firmy (21% respondentów) o zatrudnieniu do 20 osób,> 82 firmy (39%ogółu) zatrudniające od 20 do 99 osób,> 76 firm (36% badanych) o zatrudnieniu 100-499 osób,> 8 firm (4% respondentów), w których zatrudnienie przekraczało 500 osób.Ponad połowa badanych firm wykorzystała otrzymaną dotację, zatrudniając naetat projektantów w zespołach badawczo-rozwojowych. W ok. 30% firm dotacjęprzeznaczono na wsparcie (doradztwo) działalności projektowej wykonywanejprzez pracowników inżynieryjno-technicznych, nieposiadających jednak formalnychkwalifikacji w tym zakresie. Ok. 10% przedsiębiorstw zdecydowało siępowierzyć opracowanie projektów nowych wyrobów wyłącznie profesjonalistomspoza firmy.13) Obszerne fragmenty z pracy: Grzecznowska A., Mostowicz E., Miszczak M., Efektywność ekonomiczna aplikacjiwzornictwa; Prace i Materiały IWP, 18; Instytut Wzornictwa Przemysłowego; Warszawa 2006.14) Roy R., Potter S., The commercial impacts of investment in design, Design Studies, Nr 2; 1993.

049Efekty wsparcia ze środków budżetowych projektowania wzorniczego w przedsiębiorstwachbyły znaczące. Blisko 2/3 opracowanych projektów zostało wdrożonych.Ok. 60% wszystkich projektów i ok. 90% wdrożonych przyniosło sukcesekonomiczny producentom (wzrost obrotów, zysku). Za najważniejsze korzyściuzyskane przez firmy uznano ponadto:> podniesienie konkurencyjności produkowanych wyrobów,>umożliwienie firmom „wejście” na nowe rynki zbytu (dotyczyło to 28% respondentów)lub zwiększenia udziałów na dotychczasowych rynkach (30%firm),> wzrost eksportu wyrobów unowocześnionych wzorniczo (15% przedsiębiorstw),>zmianę stosunku niektórych producentów do wzornictwa, a przede wszystkimuzmysłowienie jego roli w walce o klienta; w rezultacie ok. 50% badanychfirm zdecydowało się na dalsze zatrudnienie projektantów,> pomoc w zdobyciu umiejętności zarządzania zespołem projektowym.Inne badania, realizowane przez British Design Council w latach 2000-2001,objęły następujące zagadnienia:> rola wzornictwa przemysłowego w przedsiębiorstwach,> praktyka wprowadzania wzornictwa,> wpływ wdrażania wzornictwa na kondycję firmy,>korzystanie z usług wzorniczych i pomocy udzielanej przez Design Council15) .17% badanych firm przypisało wzornictwu znaczącą i integralną rolę w działalnościfirmy, 24% wskazało na jego ograniczoną rolę, a 42% badanych firm niedostrzegało żadnej roli dla wzornictwa w firmie. Duże przedsiębiorstwa częściejdostrzegały znaczenie wzornictwa. Na wyniki badań wpłynął fakt, że ankietęprzeprowadzono nie tylko wśród przedsiębiorstw przemysłowych, ale i rolniczych,przemysłu wydobywczego, hoteli, restauracji, hurtowni itp., które nie korzystająsystematycznie z usług projektantów przemysłowych, chociaż mogą byćzainteresowane różnymi projektami wzorniczymi.15) National Survey of Firms 2002, A report prepared by PACEC on behalf of Design Council (G.Britain), London 2003,(Internet: www.pacec.co.uk).

050Obecnie Design Council przeprowadza cyklicznie tego typu badania (NationalSurvey of Firms), realizowane na dużych próbach przedsiębiorstw brytyjskich.Badania mają na celu monitorowanie, w jaki sposób firmy stosują i rozumiejąwzornictwo oraz jaki jest wpływ wzornictwa na ich efektywność ekonomiczną.National Survey of Firms przeprowadzone w 2005 roku objęło badaniem 1500przedsiębiorstw z różnych regionów Wielkiej Brytanii 16) . Podczas badania zostałyprzeprowadzone wywiady telefoniczne z menedżerami firm zatrudniających10. i więcej pracowników. Dodatkowo spośród badanych, na podstawie wynikówankiety, została wyodrębniona grupa firm – „wzorniczo świadomych” (designalert). Wśród tej grupy znalazły się przedsiębiorstwa, które podkreślały istotnywpływ wzornictwa na ich konkurencyjność, udziały w rynku, wielkość obrotówi zatrudnienia. Następnie grupie tej zadano już bardziej szczegółowe pytania,dotyczące sposobu wykorzystania wzornictwa w ich firmach i jego przełożeniana korzyści biznesowe.Badanie dowodzi, że wzornictwo ma bezpośrednie i znaczące przełożenie napoprawę wyników sprzedaży, wielkość obrotów i rozwój firmy. Przedsiębiorstwa,które są świadome roli wzornictwa i stosują ją w praktyce, osiągają przewagękonkurencyjną nad innymi. Prawie połowa z badanych uważa, że przez ostatnie10 lat wzornictwo stało się ważnym czynnikiem, pomagającym im w osiągnięciuprzewagi konkurencyjnej.Ponad 3/4 firm, w których wzornictwo stanowi integralną cześć procesu, stwierdziło,że dzięki wzornictwu zwiększyli swoją konkurencyjność i wielkość obrotów.Przedsiębiorstwa takie rzadziej muszą konkurować jedynie ceną w porównaniuz firmami, które nie stosują wzornictwa (mniej niż 1/2 wobec 2/3 firm).Przedsiębiorstwa szybko rozwijające się 3 razy częściej niż inne firmy wskazująwzornictwo jako czynnik kluczowy do osiągnięcia sukcesu i prawie 6 razyczęściej niż inni postrzegają wzornictwo jako integralną część biznesu. Są onetakże bardziej niż inne (2 razy częściej) skłonne do zwiększania nakładów nawzornictwo, a 1/3 z nich już to uczyniła w ostatnim okresie.Analizując wyniki z badania dla grupy „wzorniczo świadomych” (design alert)firm, stwierdzono, że:> średnio zwiększyły one swój udział rynkowy o 6,3% dzięki wykorzystaniuwzornictwa,16) Design in Britain 2005-2006; Design Council, (Internet: www.designcouncil.org.uk).

051>każde 100 funtów zainwestowanych we wzornictwo spowodowało wzrost obrotówtych firm o 225 funtów i wzrost zysków o 83 funty.7.1.2. Badania Duńskiego Centrum Wzornictwa (Danish Design Center)17)W 1995 r. Duńskie Centrum Wzornictwa przeprowadziło badania dotyczące wykorzystaniawzornictwa przemysłowego w przedsiębiorstwach produkcyjnych.Jednym z podstawowych celów badań było określenie udziału wzornictwaw kształtowaniu strategii produktu. Badaniem ankietowym objęto 276 przedsiębiorstw,które zatrudniały powyżej 20 osób i osiągały roczne obroty nie mniejszeniż 1 mln duńskich koron. Były to więc firmy nie tylko z sektora MSP, ale i większe.Pochodziły one z następujących branż:> elektronika,> maszyny przemysłowe,> medyczne urządzenia techniczne,> komputery, urządzenia biurowe,> meble,> sprzęt oświetleniowy,> artykuły wyposażenia domów i ogrodów.Z punktu widzenia wzornictwa wybrane firmy tworzyły razem ok. 50% popytuna usługi projektowe w duńskim przemyśle 18) .Ok. 60% badanych przedsiębiorstw uznało wzornictwo za ważny składnik strategiimarketingowej, zmierzającej do zapewnienia sukcesu produktu oraz firmyna rynkach krajowym i zagranicznym. Ponad 80% respondentów podkreśliłodecydującą rolę profesjonalnego projektowania wyrobu w kształtowaniu jegojakości. Przyznali, że w produktach najwyższej jakości cechy estetyczne wyrobu,a także organizacja jego produkcji, warunki sprzedaży i inne czynniki tworząspójną całość składającą się na tzw. filozofię produkcji przemysłowej, którakształtuje wizerunek firmy i wyznacza jej pozycję konkurencyjną.Wśród czynników stymulujących postęp we wzornictwie szczególną wagę nadano:17) Obszerne fragmenty z pracy: Grzecznowska A., Mostowicz E., Miszczak M., Efektywność ekonomiczna aplikacjiwzornictwa; Prace i Materiały IWP, 18; Instytut Wzornictwa Przemysłowego; Warszawa 2006.18) Bernsen J., Design in small and medium size companies. Danish Design Centre, (Internet: www.ddc.dk).

052>>>>wysokiej technice i technologii produkcji; nowoczesne surowce i materiałyzastosowane w produkcji pozwalają na uzyskanie lepszych wzorów wyrobów,które podnoszą ich innowacyjność,stosowaniu różnorodnych strategii marketingowych promujących działalnośćprojektową, w tym m.in. intensywne kampanie reklamowe poprzez wydawnictwa,bazy i banki danych dotyczące problematyki szeroko rozumianegowzornictwa przemysłowego,regulacjom prawno-finansowym wspierającym wprowadzanie nowych wzorówwyrobów na rynek (dotacje na usługi projektowe),rozszerzeniu systemu edukacji społeczeństwa w zakresie roli wzornictwaw rozwoju społeczno-gospodarczym i kulturowym.W opinii wielu producentów inwestowanie we wzornictwo jest rentowne. Kosztyprojektu wzorniczego stanowią zwykle minimalną (rzędu kilku procent) częśćkosztów prac badawczo-rozwojowych, uruchomienia produkcji i wprowadzeniawyrobu na rynek.Badanie korzyści ekonomicznych, płynących ze stosowania designu, kontynuowanebyło przez Duńskie Centrum Wzornictwa w 2003 r. Pozwoliło ono naocenę poziomu aktywności wzorniczej firm 19) . Przedsiębiorstwa podzielono na4 grupy, zależnie od tej aktywności, którą sklasyfikowano następująco:> brak korzystania z wzornictwa,> wzornictwo jako stylizacja,> wzornictwo jako proces (metoda pracy),> wzornictwo jako strategia – ma centralne znaczenie w firmie.Wyniki ankiety wykazały, że duńskie przedsiębiorstwa inwestujące we wzornictwozwiększyły swe dochody brutto w ciągu 5-ciu lat. Dochody te były wyższeo 22% od dochodów firm, które nie inwestowały we wzornictwo.Okazało się też, że firmy, które zainwestowały w szkolenie projektantów etatowychlub korzystały z usług projektantów z zewnątrz, uzyskały wzrost dochodówbrutto o 40% wyższy niż firmy nieinwestujące w tej dziedzinie.Korzystanie przez omawiane przedsiębiorstwa z usług projektantów pozwoliłoim na eksport średnio 34% produkcji (firmy niekorzystające z wzornictwa eksportowały18% wytwarzanych wyrobów).19) Ramlau Hovgaard U., In Denmark, Design Tops the Agenda; Design Management Review, Fall 2004.

053Stwierdzono też pozytywną korelację pomiędzy korzystaniem z wzornictwai zatrudnieniem. W ciągu 5. lat łączny wzrost zysków przedsiębiorstw, które korzystałyz usług wzorniczych, był rzędu 58 mld koron wyższy niż firm, które niekorzystały z tych usług 20) .7.2. Międzynarodowa współpraca w badaniach wzornictwaW 2005 r. zawiązała się międzynarodowa grupa International Research Collaboration(IRC), łącząca instytucje/organizacje zajmujące się wzornictwem. Celemgrupy jest współpraca w wypracowaniu wspólnego podejścia do sposobubadania wzornictwa w biznesie, dzielenie się swoimi doświadczeniami w tymobszarze („dobre praktyki”).Do grupy przystąpiły następujące organizacje:> APCI (Francja),> Centre for Design Innovation (Irlandia),> DDC Danish Design Centre (Dania),> DDI Spanish Agency for Design & Innovation (Hiszpania),> Design Austria,> Design Council (Wielka Brytania),> Design Vlaanderen (Belgia),> National Institute of Design (Indie),> Norwegian Design Council (Norwegia),> Premsela (Holandia),> SVID Swedish Industrial Design Foundation (Szwecja).Pod koniec 2007 do grupy IRC dołączyła Polska, reprezentowana przez InstytutWzornictwa Przemysłowego.W zrealizowanym przez IWP badaniu zostały uwzględnione pytania, wypracowanei ustalone wspólnie przez członków IRC. Jednym z nich jest kluczowe pytanie,pozwalające określić świadomość firmy w stosowaniu wzornictwa („dojrzałośćwzorniczą” przedsiębiorstw). Na podstawie odpowiedzi udzielonychprzez firmy można wykreślić „drabinę designu”, wskazującą na stopień dojrzałościw podejściu firm do wzornictwa.20) Danish Design Centre, 2004, The Economic Effects of Design. Dania: Kopenhaga, (Internet: www.ddc.dk).

054Rycina 2Drabina designuświadomość wzornicza3. wzornictwojako proces4. wzornictwojako elementstrategii firmy2. wzornictwojako „styling”0 1. brak wzornictwaDesignW ramach prac grupy IRC zostały podjęte pierwsze próby porównania wynikówbadań przeprowadzonych w kilku krajach – w Wielkiej Brytanii, Danii, Hiszpaniii Norwegii. Zadanie okazało się trudne ze względu na różne wielkościprób, strukturę próby oraz różnice w zadawanych pytaniach. Prace nad porównaniemdanych są kontynuowane. Generalnym wnioskiem grupy jest koniecznośćuzgodnienia wspólnych pytań i ustalenia porównywalnych prób, aby mócw przyszłości porównywać dane z różnych krajów.Na polskim rynku też zaczyna wyłaniać się kwestia konieczności ustandaryzowaniabadań wzornictwa w przedsiębiorstwach. Obszar ten (wzornictwow przedsiębiorstwach) zaczyna być w centrum zainteresowania i w związkuz tym podejmowane są inicjatywy mające na celu jego zbadanie. Jedną z takichinicjatyw są badania ankietowe przeprowadzone pod koniec 2007 roku w ramachpilotażu „Wzornictwo przemysłowe w Małopolsce”, będącego elementemprojektu europejskiego Wzmacnianie Regionalnej Strategii Innowacji – RISMałopolska (InnoRegioMałopolska). Projekt ten jest realizowany w ramach6. Programu Ramowego i ma na celu wsparcie procesu wdrażania RegionalnejStrategii Innowacji Województwa Małopolskiego na lata 2005-2013 21) .W ramach InnoRegioMałopolski w 2007 roku zostały przeprowadzone badaniadotyczące wiedzy i zainteresowania obszarem wzornictwa wśród przed-21) Mamica Ł., red.; Wzornictwo Przemysłowe w Małopolsce – oczekiwania firm i studentów; Centrum Design w Krakowie;Kraków 2007.

055siębiorstw działających w województwie małopolskim. Wyniki z tego interesującegoprzedsięwzięcia nie są, niestety, w pełni porównywalne z badaniamiprzeprowadzonymi przez IWP w tym samym roku. Wynika to z odmiennej konstrukcjipróby, różnic w podejściu do zadawanych pytań oraz sposobie realizacjibadania.W ramach InnoRegioMałopolski badaniem objęto 2 grupy przedsiębiorstw:1.Mikro oraz małe i średnie przedsiębiorstwa, które otrzymały środki finansowez funduszy unijnych w ramach Sektorowego Programu OperacyjnegoWzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw na lata 2004-2006, działania 2.1,2.2.1 i 2.3. Badanie objęło więc przedsiębiorstwa o różnym profilu działalności,jak np. firmy doradcze, prawnicze, stomatologiczne. Na rozesłane ankietyodpowiedziało 90 firm.2. Przedsiębiorstwa ubiegające się o dofinansowanie w ramach ZintegrowanegoProgramu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego na lata 2004-2006, działania3.4 i 2.5, głównie firmy młode, działające na rynku kilka lat, co wynikaz założeń obu ww. priorytetów ZPORP. Rozesłana ankieta została wypełnionaprzez 87 firm.Ciekawą inicjatywą było przeprowadzenie w ramach projektu spotkań branżowych,mających na celu wsparcie naukowców z małopolskich wyższych uczelniw nawiązywaniu współpracy z partnerami biznesowymi oraz ułatwienie dlaprzedsiębiorców w dostępie do potencjału naukowo-badawczego małopolskichuczelni i jednostek badawczo-rozwojowych 22) . Spotkania branżowe zostały poprowadzoneprzez Centrum Innowacji, Transferu Technologii i Rozwoju Uniwersytetu(CITTRU). Podczas spotkania przedsiębiorcy mieli możliwość przedstawieniaproblemów, z jakimi borykają się w ramach swojej działalności (i któremogłyby zostać rozwiązane przez naukowców), a z drugiej strony badacze mieliszansę na zaproponowanie konkretnych rozwiązań, jakie mogą zaoferować firmomz danej branży. W ramach projektu przeprowadzono 2 spotkania branż:odlewniczej oraz obuwniczej. Niestety, ze względu na brak funduszy zrezygnowanoze wstępnie planowanego na styczeń 2008 spotkania branżowego dotyczącegowzornictwa przemysłowego.22) Działek J.; Projekt pilotażowy „Małopolskie Spotkania Branżowe”; CITTRU; Uniwersytet Jagielloński; 2007.

present isolation or its loneliness, and this was primarily bysitting to one side in the stands. He whistles a Londonderry airwithin the sky-light of a subdued glow. To one side of his presentimpasse, however, a candle burns fitfully and with anintermittent or golden flicker. It happens to be stuck in an urn ora green-bottle; and this eldritch fugg merely flexes ‘its’ musclesusing some wax. Might such a container be an amphora – or avessel of an ancient turn – under our radiance’s slough? (Isn’t thedefinitive edition of H.P. Lovecraft’s poetry called The AncientTrack?) Moreover, the entire scene-scape had to be filled over bya ready translucence; thence marking up the void, its molecularspace or recalling a Cathar gleam. Wasn’t this the light withinwhich so charged le Corbusier’s vision? Wherein one specialheresy can lead – through an Albigensian’s pout – towards animbus of eternity. Now then, the colours involved in this werean orange that’d been manufactured out of lead --- primarily byway of happenstance’s heat or Zeus’ bolts. Yet, in all conscience,everything has been suffused by a cadmium yellow. Truly, Glockis profoundly bored and hungers for the police van, if not thischase’s excitement. Couldn’t it possibly be a time to subdue theDevil’s witness?”Glock: “Would their forms approach me or residually slake mythirst – at once pretending to be porcine in the darkness? To besure: a sky that waxed both ebon and claret intruded. It led awayfrom where we were gathered – and merely seemed to pursue alifting up – at least by dint of a Ganymede’s tracery. Will youdetect a foul hominid who lurks within such boughs? It stirssomething of a customary essence or its blight, you see. (Eventhough this slope above to the griffin lay replete, plus themotivation for its angel’s nomenclature. Similarly, someintentional lichen lay all about us – and this was despite ourpenchant for letting off guns. Did these wraiths smart at ourpain? May the lips of a curlicue or a blunderbuss like this seekshelter under a roof’s covering… and by hurling one-to-oneinside a claw (thereby)? Might a sexual dimension obtrude?”58

wadzony kod NACE 74.10 Wyspecjalizowane usługi projektanckie (SpecializedDesign Activities) do Międzynarodowego systemu kwalifikowania działalności,co pozwoli na zdecydowanie dokładniejsze pomiary i, w związku z tym – porównania,ale już dzięki temu zestawieniu jest możliwość porównania, ilu projektantówreprezentuje dany kraj, oraz ocena wpływu ich działalności na gospodarkękrajową. W raporcie zostali wzięci pod uwagę profesjonalni projektanci,w tym: wzornictwa przemysłowego, wnętrz, multimediów, graficy.Z szacunków „BEDA” wynika, że ponad 447 tys. projektantów w Europie generujeroczny przychód ponad 36 miliardów euro.Zdecydowanym liderem w liczebności projektantów (ponad 185 tys.), jak i w generowaniuprzychodu z przemysłu kreatywnego (16 700 mln EUR), jest WielkaBrytania.Polska w obrotach przemysłu kreatywnego (57 mln EUR) znajduje się w podobnejsytuacji, co Estonia (40 mln) czy Luksemburg (36 mln). Polski przemysł kreatywnystanowi jeszcze znikomy procent produktu krajowego brutto (0,02 proc.),co plasuje Polskę na 2. miejscu od końca, przed Grecją (0,01 proc.). Z liczbą 6 tys.projektantów Polska wyprzedza Luksemburg (0,9 tys.), Estonię (2 tys.) oraz Norwegię(ponad 2 tys.).057

Analiza stopnia wykorzystania i rozwoju wzornictwa przemysłowego...0598.Analiza stopniawykorzystania i rozwojuwzornictwa przemysłowegow polskich przedsiębiorstwach– badania ilościowei jakościowe IWPModułowe sofy HIDDENprojekt: Tomek Rygalikproducent: IKERfinalista Dobry Wzór 2006

0608. Analiza stopnia wykorzystania i rozwoju wzornictwa przemysłowegow polskich przedsiębiorstwach – badania ilościowe i jakościoweIWPW kolejnych dwóch rozdziałach przedstawiono wyniki badania ilościowegoi jakościowego przeprowadzonego w trzecim kwartale 2007 roku przez firmębadawczą Ipsos na zlecenie i we współpracy merytorycznej Instytutu WzornictwaPrzemysłowego.8.1. Badanie ilościowe – przedmiot badania i metodologia badania8.1.1. Określenie zagadnień badawczychOmawiane w niniejszym raporcie badanie dotyczy m.in. następujących zagadnień:> Wykorzystywanie wzornictwa przez badane przedsiębiorstwa.> Zasady i warunki zarządzania wzornictwem w przedsiębiorstwach.> Ocena wzornictwa w branży reprezentowanej przez badaną firmę.>>>>>Postrzegany wpływ wzornictwa na rozwój przedsiębiorstwa oraz na efektywnośćbiznesu.Metody stosowane w zakresie pozyskiwania projektów wzorniczych (źródławiedzy o projektantach, sposób zdobywania ofert, miejsce projektanta w organizacji).Określenie motywów i barier dla pozyskiwania oraz wdrażania nowych projektówwzorniczych i wprowadzania ich na rynek.Organizacja procesu wdrażania nowego produktu oraz jego wprowadzaniana rynek (sposób organizacji procesu, istnienie procedur, sposoby weryfikacjipotencjału produktu i minimalizacji ryzyka rynkowego, postrzegane trudności).Ocena wartości dodanej wzornictwa dla rozwoju przedsiębiorstwa, pozycjonowaniamarki, potencjału rynkowego produktów, konkurencyjności przedsiębiorstwaw kraju i zagranicą.> Metody ochrony własności intelektualnej i ocena ich skuteczności.>Liczba nowych produktów/projektów wdrożonych do produkcji i wprowadzonychna rynek w roku 2006.

061>>Dane finansowe badanych przedsiębiorstw (obroty w roku 2006, nakłady nawzornictwo przemysłowe w 2006, udział nakładów na wzornictwo w kosztachB+R).Próba określenia branż i przedsiębiorstw wiodących w zakresie wykorzystywaniawzornictwa.8.1.2. Próba badawczaBadaniem objętych zostało 301 przedsiębiorstw przemysłowych reprezentujących8 wybranych branż. Wyjściowa lista branż zawierała, poza innymi, kategorię„nowe media”, jednak ze względu na niewielką reprezentację takich firmi niemożność dotarcia do nich, branża ta nie znalazła swej reprezentacji w badaniuilościowym. Operatem stanowiącym źródło bazy adresowej firm był operatHBI. Jest to jedna z największych dostępnych na rynku baz danych, systematycznieweryfikująca i aktualizująca swoje dane.W badaniu wzięły udział przedsiębiorstwa/osoby spełniające następujące kryteriarekrutacyjne:>>Firmy mające na swoim koncie realizacje przemysłowe – w ciągu ostatnich3 lat wdrożyły do produkcji nowy projekt 24) .Osoby odpowiedzialne w przedsiębiorstwie za wdrażanie i rozwój nowychproduktów.Kryteria różnicujące respondentów:> Wielkość przedsiębiorstw, w którym pracuje respondent:… małe – zatrudniające 10-49 pracowników,… średnie – zatrudniające 50-249 pracowników,… duże – zatrudniające 250 i więcej pracowników.> Reprezentowana branża:…wyroby AGD i RTV, sprzęt komputerowy, multimedialny, urządzenia peryferyjne,… wyroby inwestycyjne (maszyny i narzędzia),… środki transportu,24) Kryterium to zastosowano głównie ze względu na podstawowe cele badania: chęć uzyskania odpowiedzi na pytaniadotyczące całego procesu zarządzania wzornictwem w polskich przedsiębiorstwach.

062… meblarstwo i wyposażenie wnętrz,… ceramika i szkło,… ubiór, tkanina, akcesoria oraz obuwie,… artykuły oświetleniowe,… sprzęt sportowy/artykuły sportowe.> Region kraju:1. Region Centralny (woj. mazowieckie, woj. łódzkie).2. Region Południowy (woj. śląskie, woj. małopolskie).3.4.Region Wschodni (woj. podlaskie, woj. lubelskie, woj. świętokrzyskie,woj. podkarpackie),Region Północno-Zachodni (woj. zachodnio-pomorskie, woj. lubuskie,woj. wielkopolskie).5. Region Południowo-Zachodni (woj. dolnośląskie, woj. opolskie).6. Region Północny (woj. pomorskie, woj. kujawsko-pomorskie, woj. warmińsko--mazurskie).Badane firmy dla poszczególnych regionów GUS dobrane zostały proporcjonalniedo ich udziału w bazie.Reasumując, badanie zrealizowane zostało na próbie kwotowej, w której określonezostały kwoty dla branży, regionu i wielkości firmy.lp.próba zrealizowana301 100%branża N %1 wyroby AGD i RTV, sprzęt komputerowy, multimedialny, urządzeniaperyferyjne3813%2 wyroby inwestycyjne (maszyny i narzędzia) 40 13%3 środki transportu 36 12%4 meblarstwo i wyposażenie wnętrz 44 15%5 ceramika i szkło 40 13%6 ubiór, tkanina, akcesoria oraz obuwie 39 13%7 oświetlenie 27 9%

0638 sprzęt sportowy/artykuły sportowe 37 12%region GUS1 Centralny 61 20%2 Południowy 61 20%3 Wschodni 42 14%4 Północno-Zachodni 58 19%5 Południowo-Zachodni 28 9%6 Północny 51 17%wielkość firmy1 małe (10-49 pracowników) 115 38%2 średnie (50-249 pracowników) 134 45%3 duże (250 pracowników i powyżej) 52 17%Tabela 2Zrealizowany rozkład próbyPróba zrealizowana odbiegła w niewielkim stopniu od próby założonej, z powodutrudności pozyskania wywiadów dla części przedsiębiorstw w czasie przewidzianymna realizację badania. W celu uzupełnienia liczebności ogółem, zrealizowanowywiady nadwyżkowe dla tych branż, regionów i kategorii wielkości,dla których okazało się to możliwe. Rozbieżność między próbą założoną i próbązrealizowaną nie ma istotnego wpływu na wartość uzyskanych wyników.Analizując wyniki dla poszczególnych kategorii, należy pamiętać o niewysokichliczebnościach w poszczególnych podpróbach badawczych. Zwłaszcza ostrożnienależy traktować wyniki dla regionów, które są bardzo silnie uzależnione odstruktury branżowej zlokalizowanych tam przedsiębiorstw. Z tego względu niezdecydowano się zaprezentować wyników dla poszczególnych regionów w tymraporcie. W związku z powyższym niniejsze badanie należy traktować jakobadanie rozpoznawcze. Aby móc generalizować wyniki i uznać je za w pełnireprezentatywne, szczególnie w ramach wybranych kategorii (region, branża,wielkość firmy), niezbędne jest przeprowadzenie badania na znacznie większejpróbie, tak aby jednostki analizy (np. regiony, branże, wielkość przedsiębiorstwa)reprezentowane były w badaniu odpowiednio licznie.

064Przy opracowaniu wyników nie zastosowano wag, ponieważ ze względu na niewielkieliczebności frakcji mogłoby to znacząco zniekształcić i zafałszować rzeczywistyobraz sytuacji.8.1.3. Osoby badaneW ramach badanych firm wywiady realizowane były z przedstawicielami kierownictwafirmy lub innymi osobami odpowiedzialnymi za opracowywanie/wprowadzanie nowych produktów.8.1.4. Metoda badaniaBiorąc pod uwagę szeroki zakres badania oraz trudną dostępność respondentów,zadecydowano o realizacji badania metodą bezpośrednich wywiadów osobistych.Ankieterzy realizujący badanie wyposażeni byli w list przewodni podpisany przezdyrekcję Instytutu Wzornictwa Przemysłowego i Ipsos Polska, co w wielu przypadkachskutkowało bardziej pozytywnym nastawieniem respondentów do wywiadu.Ogólnie biorąc, realizacja badania nastręczała dużo trudności. Respondenci częstoodmawiali udziału w badaniu, tłumacząc się brakiem czasu. Częste były przypadki,że mimo umówionego terminu wywiadu, respondenci nie chcieli w nim uczestniczyći wyznaczali kolejny termin spotkania. Okazało się też, że spora część firmnie spełniała kryterium selekcyjnego, jakim był warunek wdrożenia do produkcjii wprowadzenia na rynek w okresie ostatnich 3 lat przynajmniej jednego nowego,własnego projektu. Niektóre z nich nie wprowadziły na rynek żadnego nowegoprojektu, inne co prawda wprowadziły, ale nie był to ich własny projekt, tylkoprojekt przekazany przez inną firmę, centralę lub zagranicznego partnera (tychostatnich przypadków było najwięcej). Abstrahując od trudności z umówieniemsię z respondentem i dużej liczby odmów wzięcia udziału w badaniu, respondenciraczej pozytywnie podchodzili do badania. Na ogół rozumieli celowość realizacjitego typu projektów. Na korzyść badania działało również to, że realizowane onobyło na zlecenie Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, który w oczach respondentówjest instytucją godną zaufania. Oczywiście były też głosy krytyczne. Głównymproblemem dla respondentów było mówienie o sprawach finansowych, co postrzegalioni jako zbyt „inwazyjne”. Wielu respondentów przy pytaniach o wskaźnikifinansowe odmawiało udzielenia odpowiedzi. Inni czuli niepewność, co do tego,czy mają prawo udzielać informacji dotyczących finansów firmy.8.1.5. Charakterystyka badanych przedsiębiorstwW tej części raportu zaprezentowano podstawowe charakterystyki przebadanychpodmiotów ze względu na takie cechy, jak branża, region, liczba zatrudnionych,wielkość miejscowości, w której zlokalizowana jest firma, a także wiek firmy.

065Rozkład próby 1Rozkład procentowy podmiotów według branży. N=3010 3 6 9 12 15AGD i RTV, sprz. komputer. i multimedialny 13%wyroby inwestycyjne i wykończenioweśrodki transportumeble i wyposażenie wnętrzceramika i szkłoubiory, tkaniny, obuwieoświetleniesprzęt sportowy13%12%15%13%13%9%12%Rozkład próby 2Rozkład procentowy podmiotów ze względu na region. N=3010 5 10 15 20 25Centralny 20%Południowy20%Wschodni14%Północno-Zachodni19%Południowo-Zachodni9%Północny17%

066Rozkład próby 3Rozkład procentowy podmiotów ze względu na liczbę zatrudnionych. N=3010 10 20 30 40 5010-49 pracowników38,2%50-249 pracowników44,5%250+ pracowników17,3%Rozkład próby 4Rozkład procentowy podmiotów ze względu na wielkość miejscowości. N=3010 5 10 15 20 25 30 35 40wieś 6%miasto do 20.000 mieszkańców 12,6%od 20.001 do 50.000 mieszkańcówod 50.001 do 100.000 mieszkańcówod 100.001 do 200.000 mieszkańcówod 200.001 do 300.000 mieszkańcówod 300.001 do 500.000mieszkańcówpowyżej 500.000 mieszkańców13,3%11,6%8,6%3,3%8%36,5%

067Rozkład próby 5Rozkład procentowy podmiotów ze względu na wiek firmy. N=3010 5 10 15 20 2530 lat16,6%Rozkład próby 6Branżowy rozkład firm w poszczególnych regionach. N=3012520151016,4%111,5%9,8%11,5%11,5%13,1%13,1%13,1%16,4%11,5%9,8%13,1%19,7%13,1%14,8%16,7%11,9%9,5%19%21,4%14,37,1%10,3%17,2%8,6%15,513,8%8,6%8,6%1,6%17,2%14,3%17,9%14,3%21,4%25%11,8%21,6%21,6%7,8%11,8%15,7%3,6%3,6%2%7,8%50CentralnyPołudniowy0%WschodniPółnocno--Zachodni0%Południowo--ZachodniPółnocnyAGD i RTV, sprz. komputer. i multimedialnywyroby inwestycyjne i wykończenioweśrodki transportumeble i wyposażenie wnętrzceramika i szkłoubiory, tkaniny, obuwieoświetleniesprzętsportowy

0688.1.6. Charakterystyka osób badanychRozkład próby 7Płeć osób badanych0 10 20 30 40 50 60 70 80mężczyzna71,1%kobieta28,9%Rozkład próby 8Wykształcenie osób badanych0 10 20 30 40 50 60 70 80ukończona szkoła zawodowa 2,3%ukończona szkoła średnia22,9%ukończone studia wyższe72,4%odmowa odp.2,3%

069Rozkład próby 9Stanowiska osób badanychprezes/dyrektor naczelny 12,3%0 5 10 15 20 25 30zastępca prezesa/dyrektoradyrektor/kierownik marketingudyrektor do spraw produkcjidyrektor do spraw strategiiinny członek Zarząduwłaściciel/współwłaścicielkierownik/menedżer produktuinneodmowa odpowiedzi4%15,9%7,6%3%3%18,3%26,6%7,6%1,7%8.2. Badanie jakościowe – przedmiot i metodologia badania8.2.1. Cel badaniaCelem badania było poznanie stopnia wykorzystania i rozwoju wzornictwaw przedsiębiorstwach z różnych branż i różniących się wielkością, co pozwoliw końcowym efekcie na określenie aktualnego stanu wzornictwa, jego wpływuna efektywność i konkurencyjność przedsiębiorstw oraz perspektyw jego rozwojuw Polsce.Zagadnienia eksplorowane w badaniu:> Zasady i warunki zarządzania wzornictwem w przedsiębiorstwach.> Wykorzystanie wzornictwa przez przedsiębiorstwa.>Postrzegane znaczenie wzornictwa dla biznesu i rozwoju przedsiębiorstwaoraz wpływ na efektywność biznesu.> Sposób szacowania kosztów i nakładów na wzornictwo.> Metody współpracy w zakresie pozyskiwania projektów wzorniczych (źródławiedzy o projektantach, sposób zdobywania ofert, miejsce projektanta w organizacji).

070>>>Określenie motywów i barier dla pozyskiwania oraz wdrażania nowych projektówwzorniczych.Organizacja procesu wdrażania nowego produktu oraz jego wprowadzaniana rynek (sposób organizacji procesu, istnienie procedur, sposoby weryfikacjipotencjału produktu i minimalizacji ryzyka rynkowego, postrzegane trudności).Ocena wartości dodanej wzornictwa dla rozwoju przedsiębiorstwa, pozycjonowaniamarki, potencjału rynkowego produktów, konkurencyjności przedsiębiorstwaw kraju i zagranicą.> Metody ochrony własności intelektualnej – ocena skuteczności, obawy.8.2.2. Metodyka badaniaPodczas badania jakościowego przeprowadzono indywidualne wywiady pogłębionetrwające ok. 1h.8.2.3. Liczba wywiadówZrealizowano 30 wywiadów (w tym: 18 przeprowadzono podczas bezpośredniegospotkania z respondentem, a 12 – telefonicznie).8.2.4. Termin realizacjiBadanie było realizowane w październiku i listopadzie 2007 roku.8.2.5. Dobór próbyDobór próby miał charakter celowy, z uwzględnieniem kryteriów wyszczególnionychponiżej.8.2.6. Kryteria doboru próbyDo badania zostały zaproszone osoby zajmujące w firmie najwyższe stanowiskazarządzające, decyzyjne w kwestii wdrażania i rozwoju nowego projektu, odpowiedzialnew przedsiębiorstwie za planowanie, wdrażanie i rozwój nowychproduktów, mające na swoim koncie realizacje przemysłowe – nadzorowały/koordynowaływdrożenie do produkcji minimum jednego nowego projektu w danejfirmie.8.2.7. RespondenciW badaniu wzięło udział:> 13 osób zatrudnionych na stanowisku dyrektorskim – w tym:

071… 3 dyrektorów zarządzających,… 5 dyrektorów do spraw rozwoju,> 9 szefów działu rozwoju produktu,> 5 brand managerów (szefów działu marketingu),> 3 szefów działu konstrukcji.8.2.8. Charakterystyka przebadanych przedsiębiorstwW badaniu zostały uwzględnione firmy:> małe (zatrudniające 10-49 pracowników),> średnie (50-249 pracowników),> duże (250 i więcej pracowników).W badaniu wzięło udział 9 dużych firm, 12 średnich oraz 9 małych.Wywiady zostały przeprowadzone z przedstawicielami firm reprezentującychnastępujących 9 branż:>wyroby AGD i RTV, sprzęt komputerowy, multimedialny, urządzenia peryferyjne,> wyroby inwestycyjne,> środki transportu,> meblarstwo,> ceramika i szkło,> nowe media,> ubiór, tkanina, akcesoria, obuwie,> oświetlenie,> sprzęt sportowy.W branżach:>wyroby AGD i RTV, sprzęt komputerowy, multimedialny, urządzenia peryferyjnezrealizowanych zostało 5 wywiadów,> ubiór, tkanina, akcesoria, obuwie zrealizowano 4 wywiady,

072>wyroby inwestycyjne, środki transportu, meblarstwo, ceramika i szkło, nowemedia, oświetlenie i sprzęt sportowy zrealizowano po 3 wywiady z każdejz wymienionych branż.Rozkład próby z uwzględnieniem kryterium wielkości przedsiębiorstwa i sektorabranżowego przedstawia Tabela 3.branża/wielkość firmy mała 10-49pracownikówśrednia 50-249pracownikówduża powyżej250 pracownikówsuma wywiadówwyroby AGD i RTV,sprzęt komputerowy,multimedialny,urządzeniaperyferyjne1 – sprzętmultimedialny1 – AGD1 – RTV1 – sprzętkomputerowy1 – AGD 5wyroby inwestycyjne 1 1 1 3środki transportu 1 1 1 3meblarstwo 1 1 1 3ceramika i szkło 1 1 1 3nowe media 1 2 – 3ubiór, tkanina,akcesoria, obuwie1 1 2 4oświetlenie 1 1 1 3sprzęt sportowy 1 1 1 3sumawywiadów9 12 9 30Tabela 3Rozkład próby przedsiębiorstw – sektor branżowy i wielkość przedsiębiorstwaW badaniu wzięły udział przedsiębiorstwa z następujących województw Polski:> Mazowieckie – 12 wywiadów,> Łódzkie – 5 wywiadów,> Śląskie – 4 wywiady,> Wielkopolskie – 3 wywiady,> Kujawsko-Pomorskie – 2 wywiady,> Lubelskie – 1 wywiad,

073> Małopolskie – 1 wywiad,> Dolnośląskie – 1 wywiad,> Podkarpackie – 1 wywiad.8.2.9. Metoda przeprowadzenia wywiadówTechniką badawczą zastosowaną w tym projekcie były indywidualne wywiadypogłębione.Wszystkie wywiady zostały przeprowadzone na podstawie scenariusza.Większość wywiadów z osobami odpowiedzialnymi w przedsiębiorstwie za procesrozwoju nowego produktu została przeprowadzona w trakcie bezpośredniegowywiadu-spotkania. 6 wywiadów zostało przeprowadzonych telefonicznie.

Wyniki badania ilościowego0759.Wyniki badaniailościowegoSofa SLIMprojekt: Towarzystwo Projektowe(Jerzy Porębski, Grzegorz Niwiński)producent: NOTIWystawy: Design PL, Dni Koloru

0769. Wyniki badania ilościowegoOmawiane poniżej wyniki badania dostarczają wiedzy na temat tego, czyi w jaki sposób polskie przedsiębiorstwa wykorzystują wzornictwo, jak oceniająjego rolę i perspektywy, na jakie trudności natrafiają. Na potrzeby analiz,poza innymi podstawowymi zmiennymi, takimi jak branża, region i wielkośćfirmy, skonstruowana została zmienna „liderzy wzornictwa”. Pozwala ona naporównawczą prezentację wyników dla tak określonej grupy przedsiębiorstworaz przedsiębiorstw, które do tej grupy nie weszły.„Liderów wzornictwa” zdefiniowano poprzez następujące cechy:>>mający powyżej 20 nowych produktów/projektów wprowadzonych na rynekw okresie ostatnich 3 lat,mający powyżej 5 nowych produktów/projektów wprowadzonych na rynekw okresie ostatnich 12 miesięcy,> potwierdzający kluczową lub ważną rolę wzornictwa w firmie,>wykorzystujący nowe wzornictwo przynajmniej w połowie produktów wprowadzanychna rynek w ciągu ostatnich 3 lat.Grupa ta liczy 45 spośród 301 zbadanych firm, co stanowi 15%.Uwaga:W nawiasach podano numery diagramów, do których odwołują się autorzy przyomawianiu wyników. Rysunki przedstawiające wykresy z danymi z badania zostałyumieszczone w oddzielnym aneksie – Analiza aplikacji wzornictwa przemysłowegow polskich przedsiębiorstwach. Aneks – diagramy z wynikami badań.9.1. Wykorzystywanie wzornictwa przez badane przedsiębiorstwaW warunkach gospodarki rynkowej coraz więcej polskich przedsiębiorstw zdajesobie sprawę ze znaczenia wzornictwa i jego wpływu zarówno na wizerunekfirmy, jak też sprzedaż produktów. Oczywiście są branże, w których wzornictwoodgrywa większą rolę i branże, w których ma ono mniejsze znaczenie. Głównąlinię podziału można by już przeprowadzić na poziomie przemysłu lekkiegoi przemysłu ciężkiego.Świadomość roli wzornictwa to jedno, a jego wykorzystywanie w praktyce todrugie. Wiele firm nie wykorzystuje wzornictwa zbyt intensywnie lub wyko-

077rzystuje je, stosując metody oszczędnościowe ze względu na przekonanie, żejest to kosztowne, a istnieje ryzyko, iż inwestycja we wzornictwo się nie zwróci.Jest jednak coraz więcej firm, które z całą świadomością ryzyka podejmują jez przekonaniem, że bez tego firma nie będzie się rozwijać, a jej konkurencyjnośćna rynku będzie coraz słabsza. Poszerzają się też dziedziny, w jakich firmy wykorzystująprofesjonalne wzornictwo.9.1.1. Dziedziny, w jakich wykorzystywane jest wzornictwoWykorzystywanie przez przedsiębiorstwa wzornictwa nie ogranicza się zazwyczajjedynie do wzornictwa własnych produktów (które stosuje 67% firm).W ostatnim roku większość badanych przedsiębiorstw wykorzystywało wzornictwotakże przy projektach związanych z komunikacją i marką (59%), z multimediami(61%) oraz z wnętrzem i wystawiennictwem (38%) (Diagram 1).W odniesieniu do własnych produktów/wzorów profesjonalne wzornictwo wykorzystywałynajczęściej firmy z branży „odzież/tkaniny/obuwie”, „AGD/RTVi komputery”, „wyroby inwestycyjne”, a także „ceramika i szkło” (Diagram 2).Duże firmy częściej niż małe czy średnie korzystały z profesjonalnego wzornictwawe wszystkich analizowanych tu dziedzinach, w tym zwłaszcza powiązanychz multimediami. W odniesieniu do produktu i wzoru przemysłowego różnicestopnia wykorzystania wzornictwa zależnie od wielkości przedsiębiorstwasą mniej znaczące (Diagram 3). Natomiast firmy należące do grupy „liderówwzornictwa” znacznie częściej od pozostałych firm wykorzystują profesjonalnewzornictwo w różnych dziedzinach swojej działalności (Diagram 4).9.1.2. Rola wzornictwa w polskich przedsiębiorstwachPomimo że większość badanych przedsiębiorstw uznaje rolę wzornictwa za kluczowąlub ważną (76%), to jednak blisko co piąte z przedsiębiorstw uznaje ją zaograniczoną lub w ogóle nieważną (Diagram 5). Na kluczową rolę wzornictwaprzy opracowywaniu nowych projektów częściej od pozostałych wskazują firmyz branży „odzież, tkaniny, obuwie” oraz „ceramika i szkło”. O ograniczonej lubnieistotnej roli wzornictwa najczęściej wspominają reprezentanci firm z branży„środki transportu”, a także, choć rzadziej, z branży „AGD/RTV i komputery”,„wyroby inwestycyjne”, „meble i wyposażenie wnętrz” (Diagram 6). Wrazze wzrostem wielkości firmy rośnie też skłonność do określania roli wzornictwajako kluczowej. Ogólnie jednak różnice nie są duże (Diagram 7). „Liderzy wzornictwa”częściej niż pozostałe firmy określają rolę wzornictwa jako kluczowąprzy opracowywaniu nowych projektów firmy (38% wobec 11%). Wynika to jużz samej definicji tej kategorii (Diagram 8).

078Badani byli pytani także o znaczenie wzornictwa w sposób bardziej rozbudowany.Mieli wskazać stwierdzenie, które najlepiej charakteryzuje rolę wzornictwaw ich przedsiębiorstwie. Najczęściej przedstawiciele badanych przedsiębiorstwprzyznają, że w ich firmie wzornictwo jest niezbędne przy opracowywaniu nowychprojektów, ale nie jest głównym elementem procesu. Ponad 1/5 przedstawicielifirm twierdzi, że wzornictwo nie jest czymś, z czego firma systematyczniekorzysta. Wzornictwo wykorzystywane jest tam okazjonalnie. Jednocześnieponad 1/5 spośród nich przyznaje, że wzornictwo należy do naturalnych i strategicznychnarzędzi zarządzania firmą (Diagram 9). O strategicznym znaczeniuwzornictwa wyraźnie częściej przekonani są przedstawiciele firm określonychw badaniu jako „liderzy wzornictwa” (Diagram 10).Przedsiębiorcy mają świadomość, że w Polsce rola wzornictwa przemysłowegorośnie. O wzroście tej roli przekonanych jest 60% badanych przedsiębiorstw. Corazbardziej docenia się znaczenie dobrego, profesjonalnie opracowanego wzoru.Firmy coraz bardziej zdają sobie sprawę z tego, że bez inwestowania we wzornictwonie osiągną w dłuższej perspektywie sukcesu (Diagram 11). O wyraźnymw ostatnich latach wzroście znaczenia wzornictwa w firmie szczególnie częstomówią przedstawiciele firm z branży: „meble i wyposażenie wnętrz”, „odzież,tkaniny, obuwie” oraz „ceramika i szkło” (Diagram 12). Podobnie o wyraźnierosnącej roli wzornictwa częściej przeświadczeni są reprezentanci dużych firmniż firm małych i średnich (Diagram 13). Ponownie „liderzy wzornictwa” wyróżniająsię w swych wypowiedziach na tle pozostałych firm i aż trzykrotnieczęściej wskazują na wyraźny wzrost znaczenia wzornictwa (Diagram 14).Większość badanych przedsiębiorstw (65%) przekonanych jest, że w najbliższychlatach nastąpi u nich wzrost wykorzystania wzornictwa. W co piątej z badanychfirm panuje przeświadczenie, że w najbliższych latach rola wzornictwabędzie wyraźnie rosła (Diagram 15). Firmy z branż, w których w ostatnich latachszczególnie wyraźnie wzrosło znaczenie wzornictwa (odzież/obuwie, ceramika iszkło, meble i wyposażenie wnętrz), częściej niż pozostałe firmy spodziewają sięprzyszłego wyraźnego wzrostu tej roli (Diagram 16). Również w tym przypadkuduże firmy częściej niż małe i średnie przeświadczone są o tym, że w najbliższychlatach znaczenie wzornictwa będzie u nich rosło w wyraźny sposób. Możeto świadczyć o gorszej kondycji i niższym poziomie świadomości znaczenia wzornictwaw małych i średnich przedsiębiorstwach w Polsce (Diagram 17). „Liderzywzornictwa” trzykrotnie częściej niż pozostałe firmy spodziewają się wyraźnierosnącego znaczenia wzornictwa w najbliższych latach (Diagram 18).

0799.2. Liczba nowych produktów/projektów wdrożonych do produkcjii wprowadzonych na rynek w okresie ostatnich 3 latWśród badanych przedsiębiorstw występuje silne zróżnicowanie pod względemliczby nowych projektów wprowadzanych na rynek w okresie ostatnich3 lat. Duża część z nich posiada tylko nieliczne realizacje – 22% przedsiębiorstww ciągu ostatnich 3 lat wprowadziło na rynek nie więcej niż dwa nowe produkty,a mniej niż 10% przedsiębiorstw ma na swym koncie ponad 50 nowych projektów(Diagram 19). Trzeba w tym miejscu przypomnieć, że badaniem nie zostałyobjęte przedsiębiorstwa, które w tym czasie nie wprowadziły żadnego nowegoproduktu, a jak wynika z informacji przekazanych przez realizatorów badania,nie były to nieliczne wyjątki.Do czołówki pod względem liczby nowych projektów wprowadzonych na rynekw ciągu minionych 3 lat należy branża „odzież/obuwie”, „ceramika i szkło” oraz„meble i wyposażenie wnętrz”. W branżach tych pojawia się najwięcej firm mającychponad 50 nowych realizacji (Diagram 20).Średnia liczba projektów wprowadzonych na rynek w okresie ostatnich 3 lat wynosi19. Występuje silne zróżnicowanie wewnętrzne pod tym względem w każdejbranży, o czym świadczą duże wartości odchyleń standardowych (Tabela 4).branżaśrednia liczbanowych projektóww okresie 3 latodchylenie25)standardowe1 AGD i RTV, sprzęt komputerowy i multimedialny 8,8 15,52 wyroby inwestycyjne i wykończeniowe 7,6 7,83 środki transportu 10,4 15,64 meble i wyposażenie wnętrz 21,9 36,65 ceramika i szkło 19,5 286 odzież, tkaniny, obuwie 58,6 116,87 oświetlenie 9,8 19,38 artykuły sportowe 11,2 12,3Tabela 4Średnia liczba projektów wprowadzonych na rynek w zależności od branży25) Duża wartość odchylenia standardowego oznacza, że firmy reprezentujące poszczególne branże są silnie zróżnicowanepod względem liczby nowych projektów wprowadzonych na rynek w ciągu ostatnich 3 lat. Im większeodchylenie standardowe, tym większe różnice między firmami z danej branży.

080Wraz ze wzrostem wielkości firmy rośnie odsetek firm mających na swym koncieponad 50 nowych realizacji za okres ostatnich 3 lat. Jednocześnie firmy dużerzadziej niż małe lub średnie deklarują minimalny poziom nowych realizacji,obejmujący 1-2 nowe produkty. Trzeba jednak zaznaczyć, że firmy średniej wielkościtylko nieznacznie ustępują dużym firmom pod względem średniej liczbynowych projektów (Diagram 21). Ponownie odchylenia standardowe dla poszczególnychśrednich są duże, co oznacza, że wewnątrz analizowanych kategoriiwystępuje silne zróżnicowanie (Tabela 5).wielkość firmyśrednia liczba nowych projektóww okresie 3 lat26)odchylenie standardowe1 10-49 pracowników 13,6 23,22 50-249 pracowników 21,7 59,63 250+ pracowników 23,3 58,5Tabela 5Średnia liczba projektów wprowadzonych na rynek w zależności od wielkości firmyEx definitione liderzy wzornictwa wyróżniają się wyraźnie na tle pozostałychfirm. Połowa z nich w ostatnich 3 latach wprowadziła na rynek ponad 50 nowychprojektów. Mają na swym koncie średnio 89,8 nowych projektów, podczas gdypozostałe badane przedsiębiorstwa – 7,1 projektów (Diagram 22).Firmy, oceniające rolę wzornictwa jako kluczową dla swej działalności, w okresieostatnich 3 lat wprowadziły na rynek średnio 4 razy więcej nowych projektów niżpozostałe firmy (54% wobec 13%). Podobnie firmy, które oceniają konkurencję wbranży jako bardzo dużą, w okresie ostatnich 3 lat wprowadziły na rynek średnio2,5 raza więcej nowych projektów niż pozostałe firmy (33% wobec 13%).9.3. Liczba nowych produktów/projektów wdrożonych do produkcjii wprowadzonych na rynek w ciągu ostatnich 12 miesięcyPodobnie jak w przypadku liczby nowych projektów, wprowadzonych na rynekw ciągu ostatnich 3 lat, także liczba nowych projektów w ostatnim roku wyraźnieróżnicuje badane firmy. Znaczna część przedsiębiorstw ma bardzo skromneosiągnięcia w tej dziedzinie. Co trzecia z badanych firm wprowadziła w tym czasietylko jeden nowy produkt, a co dziesiąta nie wprowadziła żadnego. Średnia26) Duża wartość odchylenia standardowego oznacza, że firmy reprezentujące poszczególne kategorie wielkości sąsilnie zróżnicowane pod względem liczby nowych projektów wprowadzonych na rynek w ciągu ostatnich 3 lat. Imwiększe odchylenie standardowe, tym większe różnice między firmami z danej kategorii wielkości.

081liczba projektów wprowadzonych na rynek w okresie ostatnich 12 miesięcy wynosi6 (Diagram 23). Ponownie, tak jak przy liczbie projektów wprowadzonychna rynek w okresie ostatnich 3 lat, w czołówce znajdujemy branże: „odzież/tkaniny/obuwie”,„ceramika i szkło” oraz „meble i wyposażenie wnętrz” (Tabela 6i Diagram 24).branżaśrednia liczbanowych projektóww okresie ostatnich12 miesięcyodchylenie standardowe1 AGD i RTV, sprzęt komputerowy i multimedialny 3,4 7,12 wyroby inwestycyjne i wykończeniowe 2,4 2,43 środki transportu 5,1 9,54 meble i wyposażenie wnętrz 8,2 14,35 ceramika i szkło 8,8 15,36 odzież, tkaniny, obuwie 14,3 27,77 oświetlenie 3,3 7,78 artykuły sportowe 4,2 6,3Tabela 6Średnia liczba nowych projektów w okresie ostatnich 12 miesięcy w zależności od branżyRównież w odniesieniu do osiągnięć z ostatniego roku potwierdza się wynik, żefirmy duże częściej niż małe i średnie posiadają na swym koncie więcej nowychprojektów. Ale firmy średniej wielkości tylko nieznacznie ustępują firmom dużym(Tabela 7 i Diagram 25).wielkość firmyśrednia liczba nowych projektóww okresie ostatnich12 miesięcyodchylenie standardowe1 10-49 pracowników 5,1 10,42 50-249 pracowników 6,9 15,63 250+ pracowników 7,2 15,9Tabela 7Średnia liczba nowych projektów w okresie ostatnich 12 miesięcy w zależności od wielkości firmy

082I w tym przypadku „liderzy wzornictwa”, poprzez samą definicję tej kategorii,wyróżniają się znacząco na plus na tle pozostałych firm. Mogą się poszczycićśrednio 29,7 nowymi projektami za okres ostatnich 12 miesięcy wobec 2,9 projektówpozostałych firm (Diagram 26).Blisko osiem na dziesięć badanych przedsiębiorstw deklaruje, że trwają w nichprace nad kolejnym, nowym projektem/projektami. Niemniej, ponad 20% przedsiębiorstwprac takich nie prowadzi (Diagram 27). W większości badanych branżczęstość takich deklaracji wygląda podobnie. Nieco rzadziej niż w pozostałychpojawiają się one w branży „artykuły oświetleniowe” oraz „AGD, RTV, komputery”(Diagram 28).Duże firmy są pod tym względem bardziej aktywne niż firmy małe i średniejwielkości. Częściej są w nich aktualnie prowadzone prace nad nowym projektem/nowymiprojektami (Diagram 29). „Liderzy wzornictwa” nie tylko charakteryzująsię większych dorobkiem, jeśli chodzi o liczbę nowych projektów/produktówwprowadzonych na rynek w okresie ostatnich 3 lat czy 12 miesięcy, aleteż częściej aktywnie pracują nad nowymi projektami (Diagram 30).Badane przedsiębiorstwa równie często prowadzą aktualnie prace nad nowymiprojektami, jak i planują w najbliższym czasie rozpoczęcie takich prac (nad kolejnymiprojektami). Planów takich na najbliższe 6 miesięcy nie deklaruje tylkoco piąte z przedsiębiorstw (Diagram 31). Nieco częściej niż w pozostałychbranżach plany takie istnieją w branży „artykuły oświetleniowe” oraz „odzież/tkaniny/obuwie”. Warto zaznaczyć, że ta druga wyróżnia się na plus także, jeślichodzi o częstość deklarowania aktualnie prowadzonych prac nad nowymiprojektami (Diagram 32).Firmy duże są bardziej aktywne od firm małych i średnich pod względem planowanychprac nad nowymi projektami (Diagram 33). Także liderzy wzornictwawyprzedzają pozostałe firmy pod tym względem (93% wobec 77%) (Diagram 34).9.4. Samoocena pozycji firmy ze względu na stosowane wzornictwoWiększość z badanych przedsiębiorstw jest zdania, że nadąża za obowiązującymi zmieniającym się wzornictwem. Za „liderów wzornictwa” uważa się mniejwięcej jedno na siedem z badanych przedsiębiorstw. Tylko nieliczne z firm mająproblemy z nadążaniem za obowiązującymi trendami wzorniczymi (Diagram35). We własnej samoocenie do liderów częściej od pozostałych skłonne są siebiezaliczać firmy z branży: „meble i wyposażenie wnętrz”, „artykuły oświetleniowe”oraz „ceramika i szkło”. Najczęściej na problem z nadążaniem za trendamiwzorniczymi wskazują firmy z branży „środki transportu” (Diagram 36).Samoocena firm dotycząca pozycji ze względu na stosowane wzornictwo nie

083różni się istotnie w firmach małych, średnich i dużych (Diagram 37). Firmy, którena potrzeby prowadzonych analiz zdefiniowane zostały jako „liderzy wzornictwa”,trzy razy częściej same siebie oceniają jako liderów niż firmy pozostałe(Diagram 38).Porównując się z innymi firmami z tej samej branży, aż 84% badanych firmuważa, że wyróżnia się na korzyść na ich tle pod względem wykorzystywaniawzornictwa. Blisko co piąta uznaje, że wyraźnie wyróżnia się na korzyść. Tylkonieliczne skłonne są przyznawać, że inni są od nich lepsi i same pozostają w tyle(Diagram 39). Przeświadczenie o własnej wyraźnej dominacji szczególnie częstocharakteryzuje firmy z branży „meble i wyposażenie wnętrz” oraz „ceramikai szkło” (Diagram 40). Duże firmy częściej niż firmy małe i średnie skłonne sąuznawać, że wyróżniają się w branży na korzyść pod względem wykorzystywaniawzornictwa. Niewątpliwie wiąże się to z faktem, że dysponują większymiśrodkami, które mogą na wzornictwo przeznaczać (Diagram 41). „Liderzywzornictwa” 3,5 razy częściej od pozostałych firm wyrażają przeświadczenieo tym, że zdecydowanie na korzyść wyróżniają się wobec innych firm z tej samejbranży (Diagram 42).9.5. Zasady i warunki zarządzania wzornictwem w przedsiębiorstwachKlimat „wokół wzornictwa”Firmy z badanych branż mają świadomość znaczenia wzornictwa dla pozycjifirmy na rynku. Przekłada się to na fakt, że w większości z nich panuje przychylnyklimat wobec wzornictwa (77%). Tylko nieliczne sygnalizują brak odpowiedniego,stymulującego klimatu (7%) (Diagram 43). O pozytywnym nastawieniuwobec wzornictwa najczęściej mówią przedstawiciele branży „ceramikai szkło”, a także „odzież, tkaniny, obuwie”, w których w ogóle nie pojawiły sięodpowiedzi wskazujące na istnienie jakiegokolwiek nieprzychylnego klimatu(Diagram 44). Nie ma widocznych różnic między firmami małymi, średnimii dużymi pod względem częstości deklarowania klimatu bardzo przychylnegowzornictwu, natomiast ogólnie przychylny klimat częściej charakteryzuje raczejfirmy duże niż małe lub średnie. W małych firmach nieco częściej zdarzasię klimat nieprzychylny wobec wzornictwa (Diagram 45). „Liderzy wzornictwa”ponad 3 razy częściej bardzo pozytywnie oceniają panujący w ich firmie klimatwokół wzornictwa niż pozostałe firmy (Diagram 46).Miejsce wzornictwa w strukturze organizacyjnej firmyNiewiele ponad połowa z badanych przedsiębiorstw posiada dział lub stanowiskodedykowane wzornictwu. Nieco mniej niż połowa zatrudnia własnego

084projektanta. Regularną współpracę z zewnętrznym projektantem deklaruje cosiódma z badanych firm, a okazjonalną współpracę co trzecia. Przedstawicielco dwunastej z badanych firm przyznaje, że tak naprawdę jego firma nie wykorzystujewzornictwa. Są to najczęściej firmy, które przygotowują nowe projektyi wzory na podstawie obserwacji rynku lub też otrzymują gotowe wzoryod zagranicznych lub zewnętrznych kooperantów (Diagram 47). Posiadaniedziału lub stanowiska dedykowanego wzornictwu najczęściej charakteryzujefirmy z branży „ceramika i szkło”, „odzież/obuwie” oraz „meble i wyposażeniewnętrz”. Najrzadziej takie działy/stanowiska posiadają firmy z branży „środkitransportu”, a także „AGD, RTV, komputery”, „artykuły oświetleniowe” oraz„artykuły sportowe” (Diagram 48). Firmy z branży „ceramika i szkło” przodująteż, jeśli chodzi o zatrudnianie własnego projektanta. Należą do czołówkitakże pod względem częstości regularnego korzystania z usług zewnętrznychprojektantów, tylko nieznacznie ustępując pod tym względem firmom z branży„wyroby inwestycyjne”. Najwięcej deklaracji o niewykorzystywaniu wzornictwapojawiło się w branży „środki transportu”, która to branża jako jedyna odbiegapod tym względem w sposób istotny statystycznie od branży „meble i wyposażeniewnętrz”, gdzie odpowiedzi takich jest najmniej.Im większa firma, tym większe prawdopodobieństwo, że posiada dział/stanowiskodedykowane wzornictwu oraz że zatrudnia własnego projektanta. Firmyduże 2,5 razy częściej niż firmy małe i średnie, stale lub regularnie korzystająteż z usług zewnętrznych projektantów (Diagram 49).„Liderzy wzornictwa” to firmy, które wyraźnie częściej od pozostałych: posiadajądziały/stanowiska dedykowane wzornictwu, zatrudniają własnego projektanta,korzystają ze stałych lub regularnych usług zewnętrznych projektantów, jak teżzatrudniają zewnętrznych projektantów okazjonalnie, w zależności od potrzeb(Diagram 50).Blisko połowa firm deklarujących posiadanie działów/stanowisk dedykowanychwzornictwu zatrudnia w nich/na nich nie więcej niż dwie osoby. Ponad jednaczwarta z takich firm zatrudnia na stanowiskach dedykowanych wzornictwu5 lub więcej osób (Diagram 51). Jak można było oczekiwać, liczba pracownikówzatrudnionych na stanowiskach dedykowanych wzornictwu jest wyraźniezwiązana z wielkością firmy. W małych firmach najczęściej na stanowiskach takichzatrudniona jest jedna lub dwie osoby (76%). W firmach średniej wielkościwygląda to różnie. Jest spora część firm (43%), które podobnie jak firmy małezatrudniają nie więcej niż dwie osoby na tego typu stanowiskach, ale równieczęsto (41%) pojawiają się firmy zatrudniające więcej niż cztery osoby. Firmyduże są oczywiście liderem, jeśli chodzi o zatrudnianie większej liczby pracow-

085ników na stanowiskach związanych ze wzornictwem. Wiąże się to niewątpliwiez częstszą tam obecnością całych działów zajmujących się sprawami wzornictwa(Diagram 52). Liderzy wzornictwa, ogólnie rzecz biorąc, dedykują wzornictwuwięcej stanowisk pracy niż pozostałe przedsiębiorstwa (Diagram 53).Strategia korzystania z wzornictwa przy pracach nad nowymi projektamiRóżne firmy w różny sposób wykorzystują wzornictwo i różnie nim zarządzają zależnieod potrzeb, preferencji, ale też możliwości. W okresie ostatnich 3 lat tylkoco dziesiąta z badanych firm przy pracach nad nowymi projektami korzystała wyłączniez nowego wzornictwa. Większość firm w mniejszym lub większym stopniukorygowała istniejące wzory. Istnieje też niewielka grupa firm (3%), które wyłączniekorygowały istniejące już wzory (Diagram 54). Przodujące branże, w którychnajczęściej korzystano wyłącznie z nowego wzornictwa, to: „ceramika i szkło”,odzież, tkaniny, obuwie”, „wyroby inwestycyjne”, a także „meble i wyposażeniewnętrz”. Branża „środki transportu”, to branża, w której najczęściej wyłącznie lubw większości przypadków korygowano istniejące wzory (Diagram 55).Istnieje niewielka tendencja wskazująca, iż to małe i średnie firmy częściej niżduże sięgają wyłącznie po nowe wzornictwo (Diagram 56). Zaobserwowane różnicesą jednak niewielkie i nieistotne statystycznie. Ich weryfikacja wymagałabybadań na większej próbie. Równocześnie tylko w małych i średnich firmachw ostatnich 3 latach wyłącznie korygowano istniejące wzory. Generalnie dużefirmy intensywniej korzystają z nowego wzornictwa – częściej od firm małychi średnich deklarują, że korzystają wyłącznie lub w większości przypadkówz nowych wzorów (41% odpowiednio wobec 34% i 29%).„Liderzy wzornictwa” zdecydowanie odbiegają na korzyść od pozostałych firmpod względem „intensywności” korzystania z nowego wzornictwa przy pracachnad nowymi projektami. Jest to oczywiście związane ze sposobem zdefiniowaniatej kategorii. Warto jednak podkreślić, że „liderzy wzornictwa” w ostatnich3 latach, pracując nad nowymi projektami, cztery razy częściej korzystali wyłączniez nowych wzorów (Diagram 57).9.6. Ocena roli wzornictwa w branży reprezentowanej przez badaną firmęWiększość przedsiębiorstw pragnących utrzymać lub wzmocnić swą rynkowąpozycję zdaje sobie sprawę ze znaczenia wzornictwa. Konkurencja sprawia, żewciąż trzeba podążać za zmieniającymi się trendami i gustami konsumentów.Oczywiście sytuacja wygląda nieco inaczej w różnych branżach. Są branże,w których zmiany wzornictwa wymuszane są szybciej, i takie, w których wzorydłużej zachowują swą „aktualność”. Większość badanych uważa, że w ich branży

086rola wzornictwa jest istotna. 3/4 z nich rolę tę ocenia jako ważną lub wręczkluczową (Diagram 58). O kluczowej roli wzornictwa w ich branży najwyraźniejprzeświadczone są firmy z branży „ceramika i szkło”, „meble i wyposażeniewnętrz” oraz „odzież/tkaniny/obuwie”. Ograniczona lub nieistotna rola wzornictwanajczęściej pojawia się w ocenach firm z branży „artykuły sportowe”, „wyrobyinwestycyjne”, „środki transportu”. Pojawienie się w tym miejscu „artykułówsportowych” dziwi i można to jedynie wytłumaczyć specyfiką przebadanych firmz tej branży (Diagram 59). Firmy zdefiniowane jako „liderzy wzornictwa” znacznieczęściej niż pozostałe podkreślają kluczową rolę wzornictwa w branży. W ogólenie pojawiają się wśród nich opinie o nieistotnej roli wzornictwa (Diagram 60).Przedstawicieli badanych firm proszono, aby ocenili ewentualne zmiany roliwzornictwa w ich branży w ostatnich latach. Większość badanych (65%) przekonanajest o wzroście znaczenia wzornictwa. Zaledwie nieliczni (2%) mówiąo spadku tego znaczenia (Diagram 61). O wyraźnym wzroście znaczenia wzornictwaw branży szczególnie często przekonani są reprezentanci firm z branży:„meble i wyposażenie wnętrz”, „ceramika i szkło” oraz „odzież/tkaniny/obuwie”(Diagram 62). Firmy z kategorii „liderzy wzornictwa” znacznie częściej niżpozostałe firmy wyrażają przekonanie o wyraźnym wzroście roli wzornictwaw branży w ostatnich latach (53% wobec 24%) (Diagram 63).Przedstawiciele firm proszeni byli także o ocenę przewidywanej, przyszłej roliwzornictwa w branży przez nich reprezentowanej. Ponad 2/3 badanych uważa,że rola wzornictwa w najbliższych latach będzie w ich branży rosła, w tym blisko¼ badanych przypuszcza, że wzrost ten będzie wyraźny (Diagram 64). Podobnie,jak w przypadku oceny zmiany roli wzornictwa w okresie ostatnich lat, tak równieżw przypadku spodziewanych zmian w najbliższych latach, na tle innychwyróżniają się firmy z branży „odzież/tkaniny/obuwie”, „meble i wyposażeniewnętrz”, „ceramika i szkło”. To ich przedstawiciele najczęściej spodziewają sięwyraźnego wzrostu znaczenia wzornictwa (Diagram 65). I ponownie liderzywzornictwa w porównaniu z innymi firmami zdecydowanie częściej spodziewająsię wyraźnego wzrostu roli wzornictwa w swojej branży (Diagram 66).9.7. Wpływ wzornictwa na rozwój przedsiębiorstwa oraz na efektywnośćbiznesu. Ocena wartości dodanej wzornictwaTylko w nielicznych przedsiębiorstwach (6%) panuje przekonanie, że we wzornictwonie warto inwestować. Większość przedstawicieli badanych firm (86%)uważa, że jest to inwestycja opłacalna, w tym 1/3 uważa, że zdecydowanie sięona opłaca (Diagram 67). Zdecydowane przeświadczenie o tym, że warto inwestowaćwe wzornictwo szczególnie częste jest w takich branżach, jak: „odzież,

087tkaniny, obuwie”, „meble i wyposażenie wnętrz” oraz „ceramika i szkło” (Diagram68). Są to zatem te same branże, które intensywnie wykorzystują wzornictwo,ogólnie uznają ważną rolę wzornictwa i dostrzegają wzrost tej roli. Dochodzątu jeszcze dodatkowo firmy reprezentujące branżę „wyroby inwestycyjne”.Choć branża ta pozostaje w tyle za innymi pod względem wykorzystywaniawzornictwa, to jednak znacząca część jej przedstawicieli zdaje sobie sprawęz tego, że inwestowanie we wzornictwo jest opłacalne. Najwięcej wątpliwościdotyczących opłacalności inwestowania we wzornictwo wyrażają przedstawicielebranży „artykuły sportowe” i „środki transportu”. Zaskakuje zwłaszczakwestionowanie tej opłacalności przez pierwszą z wymienionych tu branż. Jakjuż wspominano może to wynikać z faktu wejścia do próby specyficznych firmreprezentujących tę branżę, jak też faktu bardzo dużej konkurencji ze stronyświatowych liderów oraz tanich towarów azjatyckich, co powoduje, że polskimfirmom, nawet inwestującym we wzornictwo, trudno jest funkcjonować na rynku.Firmy należące do kategorii „liderzy wzornictwa” dwa razy częściej niż pozostałefirmy przeświadczone są o tym, że we wzornictwo zdecydowanie wartoinwestować (Diagram 69).Oceniając wpływ wzornictwa na różne dziedziny swojej działalności, badanefirmy najczęściej dostrzegają jego istotne znaczenie dla satysfakcji konsumentów(43%), a w następnej kolejności dla wizerunku firmy (36%), konkurencyjnościfirmy (34%) i wzrostu zysków (32%). Stosunkowo najrzadziej potwierdzanofakt przekładania się stosowanego wzornictwa na wzrost zatrudnienia w firmie(14%) (Diagram 70).Poniżej omówiono szczegółowe wyniki mówiące o wpływie wzornictwa na poszczególnedziedziny działalności firmy.Wpływ wzornictwa na eksport firmyCo piąte z badanych przedsiębiorstw dostrzega wyraźne korzyści związanez przekładaniem się stosowanego w ostatnich 12 miesiącach wzornictwa na eksportfirmy (Diagram 71). Firmy z branży „ceramika i szkło” częściej niż firmyreprezentujące pozostałe branże mówią o znaczącym wpływie wzornictwa naich eksport. Najrzadziej wpływ stosowanego wzornictwa na wielkość eksportudostrzegają firmy z branży „środki transportu” oraz „AGD/RTV i komputery”(Diagram 72). W firmach dużych dwukrotnie częściej niż w firmach małychi średnich stosowane wzornictwo przekładało się istotnie w okresie ostatnich 12miesięcy na wielkość eksportu (Diagram 73). Firmy określone w badaniu jako„liderzy wzornictwa” ponad trzykrotnie częściej niż pozostałe firmy potwierdzają

088fakt istotnego przekładania się stosowanego wzornictwa na eksport firmy (Diagram74).Wpływ wzornictwa na wizerunek firmy90% zbadanych przedsiębiorstw wyraziło przekonanie, że w okresie ostatnich12 miesięcy stosowane przez nie wzornictwo wpłynęło na wizerunek firmy, a 1/3respondentów postrzegała ten wpływ jako duży (Diagram 75). Wyraźny wpływwzornictwa na wizerunek firmy szczególnie często dostrzegają firmy z branży„ceramika i szkło” (Diagram 76). O małym lub żadnym wpływie wzornictwa nawizerunek firmy najczęściej przekonane są firmy z branży „środki transportu”oraz „odzież/tkaniny/obuwie”. Dziwi nieco wynik uzyskany dla branży „odzież/tkaniny/obuwie”. Być może w większym stopniu niż gdzie indziej są to firmyo ugruntowanym wizerunku lub nie posiadające wyrazistego wizerunku. Przekonanieo wpływie stosowanego wzornictwa na wizerunek firmy wygląda podobniew firmach różnej wielkości (Diagram 77). „Liderzy wzornictwa” dwa razyczęściej niż pozostałe firmy wyrażają opinię o dużym wpływie wzornictwa nawizerunek firmy (Diagram 78).Wpływ wzornictwa na satysfakcję konsumentówBadane przedsiębiorstwa dostrzegają wyraźny związek między stosowanymprzez siebie wzornictwem a poziomem satysfakcji konsumentów. Mówią o tymprawie wszystkie z badanych firm (Diagram 79). Szczególnie często o znaczącymw okresie ostatnich 12 miesięcy wpływie wzornictwa na zadowolenie klientówmówią firmy z branży „artykuły sportowe”, „odzież/tkaniny/obuwie” oraz„meble i wyposażenie wnętrz” (Diagram 80). Przedstawiciele małych firm częściejniż przedstawiciele firm średnich i dużych dostrzegają wyraźny pozytywnywpływ stosowanego przez siebie wzornictwa na satysfakcję konsumentów.Natomiast firmy duże stosunkowo rzadziej niż pozostałe dostrzegają wyraźnywpływ swojego wzornictwa na zadowolenie klientów (Diagram 81). „Liderzywzornictwa” częściej niż pozostałe firmy przeświadczeni są o dużym wpływiestosowanego wzornictwa na zadowolenie konsumentów w okresie ostatnich 12miesięcy (Diagram 82).Wpływ wzornictwa na wzrost zyskówCo trzecia z badanych firm przekonana jest o tym, że stosowane przez niąw ostatnich 12 miesiącach wzornictwo w dużym stopniu przyczyniło się dowzrostu jej zysków (Diagram 83). W większości badanych branż przekonanieo wyraźnym związku między stosowanym wzornictwem a wzrostem zyskówwygląda podobnie. O słabym lub żadnym przekładaniu się wzornictwa na zy-

089ski firmy częściej od pozostałych mówią przedstawiciele firm z branży: „środkitransportu”, „AGD/RTV i komputery” oraz „wyroby inwestycyjne” (Diagram 84).Przekonanie o wpływie stosowanego wzornictwa na wzrost zysków firmy wyglądapodobnie w firmach różnej wielkości (Diagram 85), „liderzy wzornictwa”natomiast częściej niż pozostałe firmy dostrzegają wyraźny wpływ stosowanegowzornictwa na wzrost zysków firmy (Diagram 86).Wpływ wzornictwa na rozwój nowych rynkówBlisko 30% z badanych firm wyraża przekonanie, że stosowane przez nią wzornictwow ostatnich 12 miesiącach wyraźnie przyczyniło się do rozwoju nowychrynków (Diagram 87). Przeświadczenie takie szczególnie często panuje wśródfirm z branży: „wyroby inwestycyjne”, „meble i wyposażenie wnętrz”, „artykułyoświetleniowe” oraz „ceramika i szkło” (Diagram 88). Brak wpływu lub maływpływ wykorzystywanego wzornictwa na rozwój nowych rynków najczęściejdeklarują firmy z branży „środki transportu”. Przekonanie o wpływie stosowanegowzornictwa na rozwój nowych rynków wygląda podobnie w firmach różnejwielkości (Diagram 89), liderzy wzornictwa natomiast są dwa razy częściej niżpozostałe firmy przekonani o tym, że rozwój nowych rynków w dużym stopniuzawdzięczają stosowanemu wzornictwu (Diagram 90).Wpływ wzornictwa na wzrost udziału w rynkuPonad jedna czwarta z badanych firm wyraża przekonanie, że stosowane przeznią wzornictwo w ostatnich 12 miesiącach wyraźnie przyczyniło się do wzrostuudziału w rynku (Diagram 91). Branżami, w których w ciągu ostatnich 12miesięcy wzornictwo najczęściej wyraźnie przyczyniło się do wzrostu udziałuw rynku, są „meble i wyposażenie wnętrz” oraz „odzież/tkaniny/obuwie” (Diagram92). Przekonanie o pozytywnym wpływie stosowanego wzornictwa nawzrost udziału w rynku nie zależy od wielkości firmy (Diagram 93), „liderzywzornictwa” natomiast przeszło dwa razy częściej niż pozostałe firmy potwierdzająwyraźny wpływ stosowanego wzornictwa na wzrost udziałów w rynku(Diagram 94).Wpływ wzornictwa na konkurencyjność firmyCo trzecia z badanych firm wyraża przekonanie, że wzornictwo miało w ichprzypadku istotny wpływ na konkurencyjność firmy (Diagram 95). Szczególnieczęsto o znaczącym wpływie wzornictwa na zwiększenie konkurencyjnościfirmy przeświadczone są firmy z branży „odzież/tkaniny/obuwie” oraz „meblei wyposażenie wnętrz” (Diagram 96). Firmy średniej wielkości nieco częściej niżfirmy małe i duże mówią o znaczącym wpływie wzornictwa na konkurencyjność

090firmy (Diagram 97), podobnie jak „liderzy wzornictwa” w porównaniu z innymifirmami (Diagram 98).Wpływ wzornictwa na wzrost zatrudnieniaWzrost zatrudnienia najrzadziej spośród analizowanych czynników kojarzonyjest w badanych firmach ze stosowanym wzornictwem. Niemniej tylko niespełnaco piąta z badanych firm nie dostrzega między nimi żadnego związku (Diagram99). Firmy z branży „odzież/tkaniny/obuwie” nieco częściej niż pozostałedostrzegają istnienie w okresie ostatnich 12 miesięcy takiego związku. O brakujakiegokolwiek wpływu wzornictwa na wzrost zatrudnienia najczęściej mówiąfirmy z branży „środki transportu” (Diagram 100). Przekonanie o wpływiestosowanego wzornictwa na wzrost zatrudnienia wygląda podobnie w firmachróżnej wielkości (Diagram 101), „liderzy wzornictwa” natomiast nieco częściejniż pozostałe firmy potwierdzają znaczący wpływ stosowanego wzornictwa nawzrost zatrudnienia (Diagram 102).Wpływ wzornictwa na wzrost obrotówCo czwarta z badanych firm jest zdania, że wzornictwo w ich przypadku istotnieprzyczynia się do wzrostu obrotów (Diagram 103). Przeświadczenie takie podobnieczęsto wyrażają firmy reprezentujące wszystkie badane branże. Możnajednak zauważyć, że firmy z branży „środki transportu” częściej od pozostałychmówią o bardzo słabym lub o braku jakiegokolwiek związku między tymi elementami(Diagram 104). Firmy małe i średnie częściej niż firmy duże dostrzegająistotny związek między stosowanym wzornictwem a wzrostem obrotów firmy(Diagram 105), podobnie jak „liderzy wzornictwa” (Diagram 106).Wpływ wzornictwa na ogólny rozwój firmyPonad ¼ firm przyznaje, że w ich przypadku, w ostatnich 12 miesiącach, wzornictwomiało duży wpływ na ogólny rozwój firmy. Zaledwie 1% badanych firmzaprzecza istnieniu jakiegokolwiek związku między stosowanym wzornictwema rozwojem firmy (Diagram 107). Firmy z branży „meble i wyposażenie wnętrz”częściej niż inne dostrzegają istotny związek między stosowanym wzornictwema ogólnym rozwojem firmy (Diagram 108). Przekonanie o wpływie stosowanegowzornictwa na ogólny rozwój firmy nie zależy od jej wielkości (Diagram 109),„liderzy wzornictwa” natomiast dwukrotnie częściej niż pozostałe firmy dostrzegająwyraźny związek między stosowanym wzornictwem a ogólnym rozwojemfirmy (Diagram 110).

091Dobre wzornictwo a inne czynniki wpływające na sprzedaż produktówfirmyNa sprzedaż produktów wpływają różnorodne czynniki związane zarówno z samymproduktem, jak i z szerszym kontekstem ekonomicznym. Badani, mając dowyboru listę siedmiu czynników wpływających na sprzedaż produktów firmy,na trzecim miejscu wskazują dobre wzornictwo. Ustępuje ono jedynie dobrejjakości oraz atrakcyjnej cenie produktów (Diagram 111). Firmy z branży: „meblei wyposażenie wnętrz”, „ceramika i szkło”, „odzież/tkaniny/obuwie” częściejniż firmy z pozostałych branż zaliczają dobre wzornictwo do najważniejszychczynników mających wpływ na sprzedaż swoich produktów (Diagram 112).Dobre wzornictwo jako istotny czynnik wpływający na sprzedaż swoich produktównajrzadziej wymieniają firm z branży „środki transportu” oraz „wyrobyinwestycyjne” (Diagram 113). Wśród firm małych i średnich można zauważyćtendencję do częstszego wskazywania dobrego wzornictwa jako jednego z najistotniejszychczynników wpływających na sprzedaż ich produktów w porównaniuz firmami dużymi (Diagram 114). „Liderzy wzornictwa” częściej niż pozostałefirmy wyrażają przekonanie, że na sprzedaż ich produktów najważniejszywpływ mają przede wszystkim dobra jakość i dobre wzornictwo. Pozostałe firmyczęściej podkreślają rolę atrakcyjnej ceny swoich produktów (Diagram 115).Rola wzornictwa w wyznaczaniu sukcesu ekonomicznego firmy na tle innychczynnikówRespondenci na skali od 1 do 7 oceniali ważność kilku wyróżnionych czynników,związanych z zarządzaniem firmą, w wyznaczaniu sukcesu ekonomicznegofirmy. Na czele listy znalazły się „sprzedaż i marketing” (kluczowo ważne– 46% wskazań; średnia ocena – 6,1), „sprawne kierownictwo” (odpowiednio:38% i 6,0) oraz „zarządzanie finansami” (38% i 6,0) (Diagram 116 oraz Tabela 8).Rola wzornictwa jest przez przedsiębiorstwa mniej doceniana, choć uznana zaważną – 20% badanych wskazało wzornictwo jako czynnik kluczowy wpływającyna sukces ekonomiczny firmy.Wartość dodana wzornictwaW trakcie badania proszono przedstawicieli badanych firm o ocenę, o ile procentzastosowanie dobrego, spełniającego potrzeby rynku projektu/wzoru podnosiśrednio wartość/cenę produktu w ich branży. Co czwarty z badanych ocenił, żedobry wzór podnosi wartość produktu o więcej niż 25% (Diagram 117). Wartośćdodana wzornictwa szczególnie wyraźna jest w branży „meble i wyposażeniewnętrz” oraz „ceramika i szkło”, gdzie odpowiednio 26% i 20% badanych mówi

092oceniane czynniki27)średnia wartość na skali 1-7 odchylenie standardowe1 zarządzanie finansami 5,95 1,112 badania i rozwój (B+R) 5,09 1,513 zarządzanie zasobami ludzkimi 5,51 1,244 wzornictwo 5,39 1,365 sprawne kierownictwo 6,01 1,066 komunikacja wewnętrzna 5,74 1,157 sprzedaż i marketing 6,13 1,09Tabela 8Ważność czynników wewnętrznych wpływających na sukces ekonomiczny firmyo tym, że dobre wzornictwo podnosi wartość wyrobu więcej niż o 40%. Jednocześnieznaczący odsetek przedsiębiorstw (17%) nie potrafił wycenić wpływuwzornictwa na wartość produktu, co świadczy o braku wiarygodnych, obiektywnychmierników, które pozwalałyby firmom określić wartość dodaną wzornictwa.Najniżej wartość dodana wzornictwa oceniana jest w takich branżachjak „wyroby inwestycyjne”, „AGD/RTV i komputery” oraz „środki transportu”,w których przeważają firmy wskazujące na nie większy niż 10% wzrost wartościproduktu dzięki zastosowaniu dobrego wzornictwa (Diagram 118). „Liderzywzornictwa” natomiast zdecydowanie wyżej niż pozostałe firmy oceniają wartośćdodaną wzornictwa. Prawie trzykrotnie częściej uważają, że dobre wzornictwopodnosi wartość produktu o ponad 40% (Diagram 119).Zmienne wykorzystane w analiziePytania stanowiące wskaźniki korzystania z wzornictwa przemysłowego:P7. Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy Pana(i) firma wykorzystywała profesjonalnewzornictwo w następujących dziedzinach swojej działalności:A. Komunikacja i marka (informatory, opakowania, grafika, druk, logo).B. Produkt i wzór przemysłowy.C.Wnętrze i wystawiennictwo (wzornictwo punktów sprzedaży, aranżacja pomieszczeńbiurowych/produkcyjnych, oświetlenie, stanowiska wystawowe).D. Multimedia (strona www, animacje, prezentacje multimedialne).27) W analizie „1” oznaczało „w ogóle nie ma znaczenia dla sukcesu ekonomicznego firmy”, a „7” oznaczało „kluczowoważne”.

093P74. A ile w roku 2006 wyniosły wydatki firmy na wzornictwo przemysłowe?P75. Jeśli nie może Pan(i) podać dokładnych wydatków firmy na wzornictwo przemysłowe,to proszę powiedzieć, w jakim przedziale wielkości one się mieściły?Pytania stanowiące wskaźniki rozwoju i wielkości firmy:P66. Jakie były obroty firmy w roku 2006?P67. Jeśli nie może Pan(i) podać dokładnych obrotów firmy, to proszę powiedzieć,w jakim przedziale wielkości one się mieściły?M9. Ile osób jest zatrudnionych w Pana(i) firmie (na pełnych lub częściowychetatach)?Wstępne operacje na zmiennychPrzed przystąpieniem do wykonania analiz konieczne było przygotowanie powyższychzmiennych, aby mogły zostać wprowadzone do modeli badającychzależności pomiędzy wzornictwem przemysłowym a rozwojem firmy. Zmiennąopisującą wydatki na wzornictwo przemysłowe (P74) uzupełniono o informacjęze zmiennej P75. Osobom, które nie podały dokładnej kwoty wydawanej nawzornictwo a tylko przedział, w którym ta kwota się mieści, nadano wartości będąceśrodkami zaznaczonych przez nie przedziałów. W ten sposób uzupełnionozmienną określającą kwotę wydaną na wzornictwo. Pomimo zastosowania powyższejoperacji, pozostało 151 firm, w których nie udało się określić wydatkówna wzornictwo przemysłowe. Podobne przekształcenie wykonano w przypadkuobrotów firmy. Zmienną określającą wielkość obrotów (P66) uzupełniono o informacjęze zmiennej P67. Tu również zostały wzięte środki przedziałów zaznaczonychprzez respondentów. W tym przypadku nie udało się określić wielkościobrotów w 135 firmach. Dalsze analizy wykonywano tylko na firmach, dla którychudało się określić wartości powyższych zmiennych.Opis wykorzystanych analizDo wykonania analiz wykorzystano analizę regresji liniowej oraz analizę wariancji.Analiza regresji ma na celu zbudowanie równania liniowego, pomiędzy seriązmiennych niezależnych a zmienną zależną. Podczas budowy równania określasię współczynniki odpowiadające każdej zmiennej niezależnej w taki sposób,aby można było jak najdokładniej przewidywać wartości zmiennej zależnej.Dzięki tej metodzie możliwe jest określenie, jak bardzo będą zmieniać sięwartości zmiennej zależnej w zależności od zmian poszczególnych zmiennychniezależnych. W analizie regresji przyjmuje się, że zmienne powinny być, conajmniej na przedziałowym poziomie pomiaru.

094Analiza wariancji to metoda, dzięki której można określić, czy dana seria zmiennychniezależnych (mierzonych na nominalnym poziomie pomiaru) istotniewiąże się ze zmienną zależną. Dokładniej mówiąc, pozwala odpowiedzieć napytanie, czy różnice w średnim poziomie zmiennej zależnej na różnych poziomachzmiennej niezależnej można uznać za istotne na poziomie populacji, którąreprezentuje wylosowana próba.Analizę regresji wykorzystano do zbudowania modelu pomiędzy wielkością wydatkówna wzornictwo przemysłowe (zmienna niezależna) a wielkością obrotówfirmy (zmienna zależna). Założono, że im więcej firma wydaje na wzornictwo,tym większe obroty powinna uzyskiwać. Ponieważ zależność pomiędzy obrotamifirmy a wydatkami na wzornictwo może być uwarunkowana samą wielkościąfirmy, wprowadzono dodatkową zmienną kontrolną, jaką jest liczba osób zatrudnionych.Dzięki temu można było sprawdzić, jak wzornictwo przemysłowewiązałoby się z obrotami firmy przy założeniu, że wszystkie firmy zatrudniajątę samą liczbę pracowników, czyli generalnie wszystkie firmy są podobnej wielkości.Taką możliwość uzyskano, wprowadzając dodatkowo do modelu zmiennąniezależną „wielkość zatrudnienia”.Aby sprawdzić, czy wykorzystanie wzornictwa przemysłowego w poszczególnychdziedzinach działalności firmy (komunikacja i marka, produkt i wzórprzemysłowy, wnętrze i wystawiennictwo oraz multimedia) wiąże się z wielkościąobrotów firmy, wykonano serię analiz wariancji, w których za zmienneniezależne uznano kolejno wykorzystanie wzornictwa w poszczególnych dziedzinachdziałalności, a za zmienną zależną wielkość obrotów firmy. Dodatkowo,jak w wyżej opisanej analizie, kontrolowano wielkość zatrudnienia. Dzięki zastosowaniutej metody możliwe było zweryfikowanie hipotezy, mówiącej o tym,że firmy wykorzystujące wzornictwo przemysłowe w danej dziedzinie uzyskująwiększe obroty.Na podstawie prostego modelu regresji można stwierdzić, że odpowiedź na pytanie„czy wydatki na wzornictwo wiążą się z obrotami firmy” jest twierdząca– wzrost wydatków na wzornictwo o 1 PLN powoduje wzrost obrotów o 17,67 PLN.Model ten nie uwzględniał jednak wielkości firmy. Zarówno wydatki na wzornictwo,jak obroty firmy w dużej mierze uzależnione są od wielkości firmy. Powprowadzeniu do modelu zmiennej związanej z wielkością zatrudnienia, niezależnywpływ wydatków na wzornictwo na obroty firmy zmniejszył się i straciłistotność statystyczną. Niewykluczone, że wpływ taki istnieje, ale nie możnatego dowieść na podstawie danych z ograniczonej liczby przypadków, z jakąmieliśmy do czynienia w tym badaniu.

095Zastosowano też analizę wariancji, na podstawie której sprawdzano, czy wykorzystywanielub niewykorzystywanie profesjonalnego wzornictwa w 4 wybranychdziedzinach działalności firmy wiąże się w jakiś sposób z obrotami firmy.Zależność tę ponownie kontrolowano ze względu na wielkość zatrudnienia. Napodstawie uzyskanych rezultatów można powiedzieć, że o ile wykorzystywanieprofesjonalnego wzornictwa w dziedzinie „produkt i wzór przemysłowy” oraz„wnętrze i wystawiennictwo” wykazuje związek z obrotami firmy, o tyle nie obserwujemytakiej zależności w przypadku wykorzystywania wzornictwa w dziedzinie„komunikacja i marka” oraz „multimedia”.Trzeba w tym miejscu wyraźnie podkreślić, że przedstawione rezultaty wymagałybyweryfikacji w badaniu na większej próbie i wykorzystującym precyzyjne,twarde zmienne (o co trudno w sytuacji, gdy polskie firmy masowo odmawiająodpowiedzi na pytania o wskaźniki ekonomiczne). Przeprowadzenie wartościowychanaliz wymagałoby danych od reprezentatywnej próby liczącej przynajmniej300 podmiotów.W badaniu pytano także respondentów o to, czy w ostatnich latach rola wzornictwaw firmie wzrosła czy zmalała oraz o to, czy w ostatnich latach wzrosły czyzmalały obroty firmy. Prowadzone analizy wykazują istnienie związku międzytymi zmiennymi. Tam, gdzie rośnie rola wzornictwa, rosną również obroty firmy.Wielkość zatrudnienia nie zmienia tej zależności.Omawiane tu analizy zostały wykonane na danych zastanych – głównym celemanaliz było udowodnienie, że wykorzystanie wzornictwa wpływa (jest przyczyną)lepszego stanu bądź rozwoju firmy. Jednak zależności przyczynowo-skutkowetrudno jest udowadniać, nie stosując do tego celu badań eksperymentalnych.Dane, na których przeprowadzono analizy, pozwalają na stwierdzenie zależnościpomiędzy korzystaniem ze wzornictwa a obrotami firmy. Nie wiadomo jednak,czy rzeczywiście wykorzystanie wzornictwa powoduje wzrost obrotów, czymoże odwrotnie – większe firmy mają więcej środków na inwestycje we wzornictwo.Zaobserwowane związki mogą mieć również przyczynę w trzeciej niekontrolowanejw badaniu zmiennej. Aby mieć większą pewność wnioskowania,kontrolowano wielkość zatrudnienia, dzięki czemu związek interesujących naszmiennych można było oddzielić od wielkości firmy. Jednak do końca nie możnastwierdzić, czy nie zostały pominięte inne istotne czynniki, które jednocześniewpływają na wykorzystanie wzornictwa i na obroty firmy.

0969.8. Metody stosowane w zakresie pozyskiwania projektów wzorniczych(źródła wiedzy o projektantach, sposób zdobywania ofert, miejsce projektantaw organizacji)Ogólnie można powiedzieć, że polskie przedsiębiorstwa stosują głównie samodzielneopracowywanie nowych projektów/wzorów. Nowe projekty wzorniczepozyskują najczęściej przez samodzielne opracowanie wzoru na podstawieobserwacji konkurencji na rynku krajowym lub zagranicznym (Diagram 120).Istotnym źródłem informacji, umożliwiającym samodzielne opracowanie wzoru,są też targi i wystawy oraz informacje zamieszczane w prasie i wydawnictwachbranżowych. Co czwarta z badanych firm pozyskuje wzory od zagranicznychkooperantów. Mniej niż jedna piąta firm zamawia nowe wzory u profesjonalnychprojektantów. Polskie przedsiębiorstwa jeszcze rzadziej korzystają z zakupu licencji.Ten sposób pozyskiwania wzorów charakteryzuje zaledwie co dziesiątąz badanych firm. Oczywiście wiąże się to ze specyfiką branżową – nie wszystkiebranże produkują produkty, na które udziela się licencji. Z usług profesjonalnychprojektantów w ostatnich 3 latach najczęściej korzystały firmy z branży„wyroby inwestycyjne” oraz „ceramika i szkło”. Z usług takich stosunkowo najrzadziejkorzystały firmy z branży „artykuły oświetleniowe”, choć wydaje się,że jest to branża, w której profesjonalni projektanci maja wiele do zaoferowania(Diagram 121).Można zauważyć, że duże firmy częściej niż małe czy średnie wykorzystują usługiprofesjonalnych projektantów. Wiąże się to niewątpliwie z faktem, że częściejstać je na zatrudnienie takiego projektanta. Firmy duże częściej też pozyskująnowe wzory od zagranicznych kooperantów. Wydaje się, że małe i średnie firmyczęsto obawiają się ryzyka związanego z zatrudnieniem profesjonalnego projektanta,którego usługi mogą oceniać jako drogie i nie dające 100% gwarancji, żebędą opłacalne (Diagram 122). Co ciekawe firmy z grupy „liderów wzornictwa”przy pozyskiwaniu nowych wzorów korzystają z usług profesjonalnych projektantówtak samo często, jak pozostałe firmy, ale częściej od pozostałych stosująinne, zróżnicowane sposoby pozyskiwania takich wzorów (Diagram 123).Główną przyczyną niekorzystania przez firmy z usług projektantów zewnętrznychlub własnych są wysokie koszty takich usług. Na tę barierę wskazują czteryz dziesięciu firm niekorzystających z usług projektantów. Co trzecia z badanychfirm przekonana jest o tym, że jej produkty nie wymagają specjalnego wzornictwa,a co za tym idzie nie muszą korzystać ze specjalistycznych usług projektowych.Co trzecia z badanych firm wyraża przeświadczenie, że projektant jestzbędny, ponieważ sami wiedzą, jak opracować nowy produkt (Diagram 124).

Decydując się na zewnętrzne profesjonalne usługi, firmy z reguły podejmująwspółpracę z konkretnym projektantem. Zdecydowanie rzadziej decydują sięna współpracę ze studiem projektowym lub, ze względów oszczędnościowych,z osobami studiującymi dopiero projektowanie (Diagram 125). Podejmującwspółpracę z zewnętrznymi projektantami firmy, z reguły stosują bezpośredniezlecenie. Rzadko zdarza się, aby podejmowały współpracę na podstawie otwartegolub zamkniętego konkursu (Diagram 126).Firmy korzystające z usług zewnętrznych projektantów oczekują od nich przeważniewspółpracy na każdym etapie prac nad nowym produktem. Niemniej,znaczna część firm oczekuje od projektanta wyłącznie dostarczenia samej formyzewnętrznej projektu (Diagram 127). Ogólnie biorąc, w badanych firmachkorzystających z usług zewnętrznych projektantów ich wiedza dotycząca metodopracowywania produktu o wysokim potencjale rynkowym oceniana jest raczejpozytywnie, choć tylko co czwarta z tych firm ocenia tę wiedzę bardzo wysoko(Diagram 128).Większość z firm korzystających z usług zewnętrznych projektantów jest przeświadczonych,że przy pracy nad projektem zakres odpowiedzialności każdej zestron (firmy i projektanta) zawsze lub z reguły jest jasno określony. Niemniej, codziesiąta z firm przyznaje, że różnie pod tym względem bywa (Diagram 129).W momencie rozpoczynania współpracy nad nowym projektem najczęściej dochodzido wspólnych uzgodnień dotyczących tego, co będzie należeć do obowiązkówprojektanta i za co będzie on odpowiedzialny. Rzadziej zdarza się, żefirma jednostronnie narzuca projektantowi zakres jego obowiązków i odpowiedzialności.Zdarzają się także sytuacje, choć zdecydowanie rzadziej, w którychto projektant określa warunki współpracy (Diagram 130).Wydaje się, że nieporozumienia między projektantami a przedstawicielamifirmy na różnych etapach prac nad nowym projektem nie należą do rzadkości.Otwarcie potwierdza to ponad 1/3 firm współpracujących z zewnętrznymi projektantami.O braku nieporozumień mówi tylko niespełna 1/10 firm (Diagram131). Większość firm (89%) potwierdzających występowanie nieporozumieńz projektantami twierdzi, że w sytuacji konfliktu wypracowywany jest kompromismiędzy stronami. Pozostali mówią o tym, że przyjmowane są z reguły racjeprzedsiębiorstwa.Spory i nieporozumienia między przedstawicielami firmy i zewnętrznym projektantemnajczęściej dotyczą głównej idei projektu i różnych koncepcji wzorniczych,finansów, a także wynikają z niedostatecznej orientacji projektantaw kwestiach stosowanej w firmie technologii (Diagram 132).097

098Głównym i najczęściej wykorzystywanym źródłem wiedzy na temat projektantówpracujących dla branży jest w firmach Internet (Diagram 133). Tylko nieznacznieustępuje mu prasa branżowa. Rzadziej firmy, poszukując informacjio projektantach, sięgają do wydawnictw profesjonalnych lub odwołują się do taksprawdzonego źródła informacji, jakim są referencje znajomych. Niespełna codziesiąta z firm współpracujących z zewnętrznymi projektantami po informacjeo projektantach sięga do wydawnictw Instytutu Wzornictwa Przemysłowego.9.9. Określenie motywów i barier dla pozyskiwania oraz wdrażania nowychprojektów wzorniczych i wprowadzania ich na rynek9.9.1. Motywy wprowadzania przez firmę na rynek nowych projektów/produktów wzorniczychWprowadzając na rynek nowe projekty/produkty wzornicze, firmy spodziewająsię przede wszystkim pozyskania nowej grupy klientów (61%). Drugim najistotniejszymmotywem tych działań jest chęć kształtowania wizerunku firmy jakoinnowacyjnej i nowoczesnej (43%). Warto podkreślić, że najrzadziej wskazywanona motywy związane z chęcią uzyskania wyższej ceny za produkt (27%)(Diagram 134). Na pozyskaniu nowej grupy klientów zależy zwłaszcza firmomz branży: „ceramika i szkło”, „środki transportu” oraz „artykuły sportowe”. Natomiastbycie postrzeganym jako firma nowoczesna i innowacyjna jest ważnezwłaszcza dla przedsiębiorstw z branży „wyrobów inwestycyjnych”, „AGD/RTVi komputery” oraz „środków transportu”. O tym, że do głównych motywów wprowadzaniana rynek nowych produktów/projektów wzorniczych należy po prosturozwój firmy, częściej od pozostałych mówią przedstawiciele branży „wyrobyinwestycyjne” oraz „meble i wyposażenie wnętrz” (Diagram 135). Rozwój firmyjest szczególnie ważny dla dużych przedsiębiorstw, w których z kolei rzadziej niżw mniejszych przedsiębiorstwach wskazuje się na chęć pozyskania nowej grupyklientów, czy kształtowania wizerunku firmy jako przyjaznej klientowi. Dużymfirmom częściej też niż firmom małym i średnim zależy na zdobyciu przewagikonkurencyjnej nad innymi. Małe firmy nieco częściej niż firmy średnie i dużepragną przez wprowadzenie na rynek nowych produktów wzorniczych wyróżnićsię na tle konkurencji (Diagram 136).„Liderzy wzornictwa” nie różnią się wyraźnie od pozostałych firm, jeśli chodzio motywy wprowadzania na rynek nowych produktów wzorniczych. Można tylkozauważyć, że w ich przypadku rzadziej akcentowany jest motyw chęci pozyskanianowej grupy klientów, częściej zaś chęć zdobycia przewagi konkurencyjnej(Diagram 137).

0999.9.2. Bariery w pozyskiwaniu nowych rozwiązań projektowychPrzedstawicieli badanych przedsiębiorstw proszono, aby wymienili głównebariery w pozyskiwaniu nowych rozwiązań projektowych. Było to pytanie otwarte,na które respondenci mogli swobodnie odpowiadać, nie ograniczając siędo wyboru spośród zaproponowanych odpowiedzi. Ponad 1/4 badanych nie potrafiławskazać żadnych barier, a co dziesiąty badany wprost mówił o brakubarier. Można to interpretować jako wynik pozytywny – co trzecie z badanychprzedsiębiorstw nie dostrzega wyraźnych barier utrudniających im dostęp donowych projektów. Oczywiście wiąże się to również z faktem, że część firm niespecjalnieposzukuje nowych wzorów. Pozostali badani wymieniali całą listęróżnorodnych czynników utrudniających pozyskiwanie nowym rozwiązań projektowych.Jak można było oczekiwać, zdecydowanie najistotniejszą przeszkodąjest brak dostępności środków finansowych. Opracowanie nowych projektówkosztuje i nie wszystkie firmy stać na częste opracowywanie nowych wzorów.Mają z tym problemy zwłaszcza małe firmy, które częściej niż średnie i dużepodkreślają znaczenie tej właśnie bariery (45% odpowiednio wobec 32% i 37%).Inne przeszkody wymieniano zdecydowanie rzadziej. Nieco liczniejsze wskazaniadotyczyły barier technologicznych i produkcyjnych, braku odpowiednio wykształconychkadr z odpowiednią wiedzą technologiczną, zmniejszający się rynekkonsumencki, dużą konkurencję, przepisy prawne i wymogi biurokratyczne.Tylko nieliczne firmy wskazały na brak profesjonalnych firm projektowych czyodpowiednio kreatywnych projektantów (3%) (Diagram 138).9.9.3. Bariery we wdrażaniu nowych rozwiązań projektowych i wprowadzaniuich na rynekPodobnie jak w przypadku barier związanych z pozyskiwaniem nowych rozwiązańprojektowych, tak również w przypadku barier związanych z wdrażaniemnowych rozwiązań projektowych, przedstawiciele badanych firm udzielali swobodnych,otwartych odpowiedzi. Ponownie podstawową barierą postrzeganąprzez przedsiębiorstwa jest brak środków na finansowanie projektów. Firm częstonie stać na wdrożenie nowych rozwiązań projektowych. Na barierę tę wskazujeblisko co trzecia z badanych firm, przy czym barierę tę częściej wymieniająprzedstawiciele małych firm niż firm średnich i dużych (35% odpowiednio wobec29% i 23%). Wyraźnie rzadziej pojawiają się wypowiedzi na temat tego, żeprzeszkadza brak gwarancji na powodzenie projektu, w tym w związku ze słabymmarketingiem, dystrybucją, zbytem, a także duże wymogi rynku związanez dużą konkurencją. W części firm pojawiają się głosy mówiące o tym, że brakim odpowiedniej kadry oraz maszyn, urządzeń i technologii. Przeszkadzają

100też takie czynniki zewnętrzne, jak braki materiałowe, surowcowe, niesolidnikooperanci. Pojawiają się pojedyncze głosy mówiące o biurokracji i przepisachprawnych utrudniających wdrażanie i wprowadzanie na rynek nowych projektów,a także o ryzyku związanym z brakiem odpowiedniej ochrony wzorów,szybkim ich kopiowaniem przez konkurencję. Ponad 1/3 badanych nie potrafiwskazać barier związanych z wdrażaniem nowych rozwiązań projektowych lubwręcz mówi o tym, że nie ma takich barier (Diagram 139).9.10. Organizacja procesu wdrażania nowego produktu oraz jego wprowadzaniana rynek (sposób organizacji procesu, istnienie procedur, sposobyweryfikacji potencjału produktu i minimalizacji ryzyka rynkowego,postrzegane trudności)Odrębną komórkę odpowiedzialną za rozwój nowych produktów posiada tylkonieco ponad 1/3 badanych firm (Diagram 140). Częściej niż w firmach pozostałychbranż znajdują się one w branży „ceramika i szkło”, „wyroby inwestycyjne”oraz „środki transportu”. Posiadanie odrębnej komórki organizacyjnej odpowiedzialnejza rozwój produktów najrzadziej deklarują firmy z branży „artykułyoświetleniowe” oraz „odzież/tkaniny/obuwie” (Diagram 141). Im większa firma,tym większe prawdopodobieństwo, że dysponuje ona odrębną komórką organizacyjnązajmującą się nowymi produktami. Małe firmy posiadają tego typu komórkędwa razy rzadziej niż firmy średniej wielkości i trzy razy rzadziej niż firmyduże (Diagram 142). Firmy z grupy „liderzy wzornictwa” nie wyróżniają sięistotnie pod tym względem na tle pozostałych firm, choć można zauważyć tendencjęwskazującą na ich nieznaczną przewagę w tej sprawie (Diagram 143).W badanych firmach komórką odpowiedzialną za rozwój nowych produktów jestnajczęściej dział marketingu i nieco rzadziej dział nowego produktu. Za rozwójnowych produktów rzadziej odpowiedzialne są komórki organizacyjne innegorodzaju, w tym takie jak dział strategii, dział rozwoju, biuro konstrukcyjne,dział projektowy (Diagram 144). Tylko niewielka część firm dysponuje komórkamiorganizacyjnymi zatrudniającymi wiele osób. Więcej niż co trzecia firmama komórkę, w której zatrudnienie ogranicza się do maksimum 2 osób. Sześć nadziesięć firm zatrudnia w takiej komórce nie więcej niż 4 osoby. Z jednej stronyzwiązane jest to zapewne z różnymi potrzebami poszczególnych firm, z drugiejwiąże się z różnymi możliwościami finansowymi (Diagram 145).Dla sprawnej organizacji procesu wdrażania nowego produktu istotne jest funkcjonowaniew firmie wypracowanych procedur wdrożeniowych. Przeważają firmy,które (zgodnie z ich deklaracjami) mają wypracowane procedury wdrażanianowych produktów. Niemniej cztery firmy na dziesięć procedur takich nie po-

siadają (Diagram 146). Firmy reprezentujące różne branże nie różnią się wyraźnie,jeśli chodzi o częstość wykorzystywania przez nie procedur wdrożeniowych.Można jedynie zauważyć, że funkcjonowanie takich procedur nieco rzadziejod pozostałych deklarują firmy z branży „artykuły sportowe”, a nieco częściejz branży „ceramika i szkło” (Diagram 147). Czynnikiem, który różnicuje firmypod względem prawdopodobieństwa posiadania przez nie procedur wdrożeniowych,jest wielkość firmy. Firmy duże wyraźnie częściej niż firmy małe i średniemówią o posiadaniu specjalnych procedur wdrożeniowych (Diagram 148). Równieżprzynależność do grupy „liderów wzornictwa” sprzyja posiadaniu takichprocedur. Firmy, które wprowadzają na rynek dużo nowych produktów i na ogółwykorzystują przy tym w pełni nowe wzornictwo, wyróżniają się wyraźnie nakorzyść na tle innych firm (Diagram 149).W zdecydowanej większości firm, posiadających wypracowane procedury wdrożeniowenowych produktów, w trakcie prac nad nowym projektem wyróżnianei dokumentowane są na piśmie wszystkie ważniejsze etapy tych prac, od opracowaniazałożeń projektowych po wdrażanie nowego projektu. Najczęściej dokumentowanyjest ten ostatni etap (Diagram 150). Są jednak także firmy, które niedokumentują poszczególnych etapów prac nad nowym projektem. Należy w tymmiejscu dodać, że firmy, które nie zadeklarowały posiadania wypracowanychprocedur wdrożeniowych z pewnością zdecydowanie rzadziej dokumentują napiśmie poszczególne etapy prac nad nowym projektem. Tym samym niewątpliwieprzyczyniają się do kłopotów, które potem się pojawiają (takich jak np. trudnościz odtworzeniem działań i procedur w sytuacji konieczności późniejszejkorekty czy modyfikacji projektu).Ważnym elementem procesu wdrożeniowego są jasno określone kryteria ocenynowego projektu. Choć w większości badanych firm przy ustalaniu założeń projektowychokreślone są zazwyczaj kryteria oceny projektu, to jednak spora częśćfirm kryteriów takich z góry nie ustala. Może to prowadzić do nieporozumieńz projektantem, jak i do utrudnienia całego procesu wdrożeniowego (Diagram151). Branża, w której najczęściej potwierdzane jest funkcjonowanie jasno określonychkryteriów oceny projektów, to „artykuły oświetleniowe”. O ich funkcjonowaniunajrzadziej wspominają reprezentanci firm z branży „meble i wyposażeniewnętrz” oraz „AGD/RTV i komputery” (Diagram 152). Wraz z wielkościąfirmy rośnie prawdopodobieństwo, że podczas ustalania założeń projektowychustalane są też kryteria oceny projektu (Diagram 153). „Liderzy wzornictwa”nieco częściej niż pozostałe firmy deklarują, że kryteria oceny projektu są u nichokreślane na etapie ustalania założeń projektowych. Może to świadczyć o poważniejszymtam podejściu do nowych projektów (Diagram 154).101

102O ogólnie dużej wadze przykładanej przez firmy do nowych projektów świadczyfakt, że decyzje dotyczące wyboru nowego projektu w większości z nich podejmujenajwyższe kierownictwo firmy lub też jest to kolektywna decyzja przedstawicieliróżnych działów firmy (Diagram 155). W małych firmach wyraźniedominuje wzór decyzji podejmowanych przez najwyższe kierownictwo lub właścicielafirmy. W dużych firmach, w których co prawda ten wzór jest również najczęstszy,wyraźnie częściej niż w firmach małych i średnich decyzje o wyborzenowego produktu mają charakter bardziej kolektywny i są podejmowane przezprzedstawicieli różnych działów (Diagram 156).9.10.1. Sposoby weryfikacji potencjału produktu i minimalizacji ryzykarynkowegoJedną z najważniejszych barier, jakie napotykają firmy planujące wprowadzeniena rynek nowego produktu, jest niepewność co do jego rynkowego sukcesu. Imwięcej kosztuje opracowanie i wdrożenie nowego wzoru, tym większe ryzykoi większe obawy firmy. Dlatego niezmiernie ważne jest podejmowanie przezfirmy działań pozwalających zminimalizować to ryzyko. Najpowszechniejszymz nich (stosowanym przez blisko połowę przedsiębiorstw) i przy okazji małokosztownym jest obserwowanie rynku krajowego. Można sądzić, że w praktycedziałanie takie w mniejszym lub większym zakresie stosują wszystkie przedsiębiorstwa.Drugie co do częstości działanie to kalkulowanie opłacalności finansowej(36%). Na trzeciej pozycji znalazło się badanie preferencji klientów(29%). Stosunkowo popularne są też takie działania, jak pozyskiwanie informacjiod handlowców lub dystrybutorów, testowanie prototypu, obserwacje tego,co robią główni konkurenci, pozyskiwanie informacji na targach branżowych,czy obserwacja tego, co dzieje się na rynkach zagranicznych. Tylko co dziesiątaz firm stara się eliminować ryzyko związane z wprowadzanym, nowym produktemprzede wszystkim poprzez precyzyjne określenie celów i kryteriów ocenyprojektu (Diagram 157).Badanie preferencji i potrzeb konsumentów to jedno z ważniejszych narzędzi,mających na celu zapewnienie sukcesu rynkowego nowym produktom. Jednakprzedstawiciel co piątej z badanych firm spontanicznie przyznaje, że nie badasię u nich preferencji konsumentów podczas prac nad nowym produktem. Firmy,które badają preferencje konsumentów, najczęściej robią to przed przystąpieniemdo opracowania założeń nowego projektu. Badania na innych etapachrozwoju nowego produktu prowadzone są znacznie rzadziej (Diagram 158).Wskazując trzy główne źródła wiedzy firmy o potrzebach konsumentów, badaniwymieniają najczęściej obserwacje rynku (68%), a w następnej kolejności infor-

macje uzyskiwane od handlowców (43%), zdobywane na targach i wystawachbranżowych (42%). W czterech na dziesięć badanych firm wymieniono własnedoświadczenia i wiedzę jako jedno z głównych źródeł wiedzy o konsumentach.Tylko 13% firm zadeklarowało, że ich podstawowa wiedza na temat konsumentówi ich potrzeb pochodzi z prowadzonych badań. Częściej zdarza się, że wiedzataka czerpana jest z wewnętrznych sondaży realizowanych wśród pracownikówfirmy (Diagram 159). Jak zatem widać, firmy wybierają metody pośrednie w dotarciudo konsumenta i poznaniu jego potrzeb, co może prowadzić do błędnegownioskowania i skutkować wprowadzeniem na rynek „nietrafionego” produktu.Jedynie znikoma część firm, deklarujących prowadzenie badań konsumenckich,korzysta z usług profesjonalnych firm badawczych (4%). Większość firm robi badaniakonsumenckie samodzielnie (Diagram 160).Żadna z badanych branż nie wyróżnia się istotnie na plus pod względem korzystaniaz usług profesjonalnych firm badawczych przy realizacji badań konsumenckich.W niektórych branżach żadna z firm nie zadeklarowała korzystaniaz takich usług, w innych deklaracje te są na poziomie zaledwie kilku procent.Trudno więc mówić o istotnych statystycznie różnicach w sytuacji, gdy korzystaniez usług firm badawczych jest zjawiskiem rzadkim, a reprezentacja branżowamało liczna. Nie wykluczone jednak, że badanie realizowane na dużych próbachpozwoliłoby wyłonić branże przodujące pod tym względem (Diagram 161).Firmy duże mają tylko nieznaczną przewagę nad firmami małymi i średnimi, jeślichodzi o częstość korzystania z usług firm badawczych (Diagram 162). Równieżpozycja „liderów wzornictwa” nie oznacza częstszego korzystania z badań konsumenckichrealizowanych przez profesjonalne firmy badawcze (Diagram 163).Część firm nie korzysta z badań konsumenckich czy marketingowych ze względówfinansowych, część nie widzi takiej potrzeby lub też nie ma do takich badańzaufania. Zdarza się też, że firmy nie potrafią przełożyć wyników badań marketingowychna konkretne działania, gdyż są one dla nich niejednoznaczne lubtrudne do interpretacji. Dominują firmy, które nie mają sprecyzowanej opinii natemat użyteczności danych pochodzących z badań marketingowych (Diagram164). Co czwarta z badanych firm uważa, że z reguły interpretacja wyników badańmarketingowych jest trudna, a decyzje podejmowane na ich podstawie sąryzykowne. Tylko co trzecia spośród ogółu badanych firm jest zdania, że wynikibadań marketingowych z reguły dostarczają jasnych danych, pozwalających napodjęcie decyzji o wprowadzeniu nowego produktu.Niemal wszystkie (91%) firmy, korzystające przy badaniach marketingowychz usług profesjonalnych agencji badawczych, pozytywnie oceniają ich przydatnośći jasność. Firmy, które realizują takie badania własnymi siłami, są wyraźnie103

104bardziej wstrzemięźliwe w ocenach – tylko według 30% z nich wyniki badańmarketingowych z reguły dostarczają jasnych danych, pozwalających na podjęciedecyzji o wprowadzeniu nowego produktu (co może wynikać z braku odpowiedniejwiedzy i kompetencji do przeprowadzania takich badań i interpretowaniaich wyników).9.10.2. Trudności napotykane przez firmę podczas prac nad nowymi produktamiTylko 4% spośród ogółu badanych firm stwierdza, że nie napotyka trudności podczasprac nad nowymi produktami lub też nie potrafi konkretnie wskazać takichtrudności (Diagram 165). Podstawowe trudności wynikają z niedostatecznychczy też niewłaściwie prowadzonych prac na wstępnym etapie opracowywaniaprojektu. Najczęściej zgłaszane przez firmy trudności w trakcie prac nad nowymproduktem to konieczność wprowadzania w projekcie poprawek i – co się z tymwiąże – niedostateczne doprecyzowanie założeń na początku projektu. Na czynnikite wskazuje łącznie 64% respondentów. Dodatkowo blisko 1/5 respondentówwymienia trudności związane z niedokładnym opisem wszystkich elementówprojektu i tyle samo z nich mówi o trudnościach wynikłych z nieuwzględnieniaprzez projektanta możliwości i ograniczeń wybranej technologii. Co czwartaz badanych firm wśród podstawowych trudności wymienia niedotrzymanie harmonogramui przekroczenie czasu przewidzianego na przygotowanie projektu.Można zatem powiedzieć, że podstawowe trudności wynikają z niedostateczniestarannego przygotowywania się firm do procesu wdrożeniowego już od samegojego początku.Efektem błędów popełnianych przez firmy na różnych etapach procesu wdrożeniowegosą projekty, które nie znalazły swej finalizacji przez wprowadzenie ichna rynek. Występowanie takiego zjawiska w okresie ostatnich 3 lat potwierdzablisko co trzecia z badanych firm (Diagram 166). O przypadkach takich częściejwspominają firmy z branży „odzież/tkaniny/obuwie”, „meble i wyposażeniewnętrz”, „ceramika i szkło”, „artykuły sportowe” oraz „artykuły oświetleniowe”,rzadziej firmy z branży „AGD/RTV, komputery”, „środki transportu” i „wyrobyinwestycyjne” (Diagram 167). Przypadki niepowodzenia w pracach nad nowymprojektem równie często przydarzały się małym, średnim, jak i dużym firmom(Diagram 168). Firmom, które mają w dorobku dużo nowych projektów, dwukrotnieczęściej zdarzały się nieudane projekty niż tym, które takich projektówzrealizowały mniej (Diagram 169). Potwierdza to poniekąd wagę, jaką „liderzywzornictwa” przykładają do spraw nowego wzornictwa. Nie zrażając się niepowodzeniami,realizują kolejne projekty.

105Połowa z firm, którym w ostatnich 3 latach zdarzyły się nieudane projekty, mówio tym, że dotyczyło to maksimum 2 projektów, ale aż 13% firm miało na swoimkoncie więcej niż 10 porażek. Były to na ogół firmy wprowadzające w tym czasiena rynek dużo nowych projektów (połowę stanowiły firmy, które wprowadziłyna rynek powyżej 50), tym samym ryzyko niepowodzenia któregoś z nich byłowiększe niż w przypadku firm „mniej produktywnych” (Diagram 170).Przyczyną porażki nowego projektu najczęściej było jego rozminięcie się z potrzebamikonsumentów. Blisko co trzecia z firm, posiadająca złe doświadczeniaz nowymi projektami, mówi o tym, że ostatni nieudany projekt nie spotkał sięz zainteresowaniem klientów, był nietrafiony (w tym był zbyt luksusowy lubzbyt nowoczesny). Wynik ten ponownie potwierdza znaczenie badań preferencjikonsumentów w procesie rozwoju nowego produktu. W wielu branżach nieudanyprojekt kosztuje wielokrotnie więcej niż realizacja badań marketingowych.Inne, ważniejsze przyczyny niepowodzenia projektu to brak akceptacji ze stronyzamawiającego, zbyt wysokie koszty produkcji lub dystrybucji, zbyt wysokacena końcowa produktu, a także różnego rodzaju ograniczenia technologiczne(Diagram 171).Skuteczność prac nad nowym projektem, zdaniem respondentów, najczęściej jestobniżona przez konieczność wprowadzania różnorodnych modyfikacji, czy tow związku z koniecznością doprecyzowania celów projektu (23%), czy ze względuna dodatkowe dane pojawiające się w trakcie prac nad projektem (22%). Inne, rzadziejjuż wymieniane czynniki obniżające skuteczność prac nad projektem, to faktjego rozmijania się z założeniami technologicznymi, budżetowymi czy też rynkowymi.Niektórzy badani wskazywali także na strukturę organizacyjną firmy jakoczynnik obniżający skuteczność prac nad nowym projektem (Diagram 172).9.11. Metody ochrony własności intelektualnej – stosowanie i ocena skutecznościPrzypomnijmy, że 3/4 badanych firm podkreśla kluczową lub ważną rolę wzornictwaprzy opracowywaniu nowych projektów firmy. Może więc nieco dziwić fakt,że tylko mniej niż połowa firm stosuje jakiekolwiek metody ochrony własnychwzorów (Diagram 173). Mało zapobiegliwe pod tym względem są zwłaszcza firmyz branży „odzież/tkaniny/obuwie”, „AGD/RTV i komputery” (Diagram 174). Możeto wynikać z tego, że wzornictwo w tych branżach jest bardzo silnie zróżnicowanei nawet chroniąc wzór, trudno zapobiec jego kopiowaniu i śledzić takie przypadki.Wiele produktów tych branż charakteryzuje „krótki cykl życia” i szybko wypieranesą przez nowe wzory, co też może nie sprzyjać chęci ich chronienia.

106Wraz ze wzrostem wielkości firmy rośnie skłonność do stosowania zabezpieczeńdla własnego wzornictwa. Duże firmy prawie dwa razy częściej stosują metodyochrony własności intelektualnej niż firmy małe i półtora raza częściej niż firmyśredniej wielkości (Diagram 175). Można też zauważyć, że metody ochronywłasności intelektualnej w odniesieniu do swoich produktów częściej stosująfirmy długo obecne na rynku niż firmy z krótszym stażem (22% firm ze stażemponiżej 10 lat i 68% firm ze stażem powyżej 30 lat). Zaskakuje nieco fakt, że„liderzy wzornictwa” nie różnią się od pozostałych firm pod względem skłonnoścido ochrony własnych wzorów (po 44% z nich deklaruje stosowanie jakichśmetod ochrony własności intelektualnej).Najpopularniejszym sposobem ochrony własności intelektualnej, odnoszącymsię do produktów badanych przedsiębiorstw, jest zgłoszenie znaku towarowego(56%), a w drugiej kolejności – ochrona wzoru użytkowego (46%) (Diagram176). W grupie metod ochrony stosowanych przez przedsiębiorstwa określonejjako „Inne” (2% wskazań), badani wymieniali takie rozwiązania, jak: certyfikat,umowy cywilno prawne czy tajemnica dokumentacji.Tylko co czwarta z firm, stosująca jakieś metody ochrony własności intelektualnej,uznaje je za w pełni skuteczne. Co piąta z firm uznaje, że stosowane przeznią metody są mało skuteczne (Diagram 177). Niestosowanie przez przedsiębiorstwametod ochrony własności intelektualnej, a także nie zawsze odpowiedniaich skuteczność w efekcie prowadzą do tego, że więcej niż co trzecia z ogółu badanychfirm potwierdza fakt skopiowania ich wzoru/wzorów przez konkurencję(Diagram 178). Doświadczenia takie nieco częściej od pozostałych mają firmyz branży „meble i wyposażenie wnętrz”, „wyroby inwestycyjne” oraz „artykułyoświetleniowe” (Diagram 179). Wart podkreślenia jest fakt, że są to branżeczęściej stosujące jakieś metody zabezpieczeń swoich wzorów. Być może jest tak,że firmy/branże słabiej chroniące swe wzory, rzadziej też śledzą przypadki ichkopiowania (np. firmy z branży „odzież, tkaniny, obuwie”).Trudno jest badać problemy etyki czy łamania prawa w badaniu ilościowym. Tymbardziej na uwagę zasługuje fakt, że 11% badanych firm przyznaje, że świadomielub nieświadomie skopiowało cudze wzornictwo (Diagram 180). Z pewnościąnie przyznały się do tego wszystkie firmy, którym się to zdarzyło. Oznaczato, że w Polsce stosunek do własności intelektualnej jest wciąż dosyć swobodny.Firmy z jednej strony niezbyt skrupulatnie chronią swoje wzory, z drugiejnierzadko przywłaszczają sobie cudze. Do skopiowania cudzych wzorów niecoczęściej od innych przyznają się firmy z branży „artykuły oświetleniowe”, „meblei wyposażenie wnętrz” oraz „odzież, tkaniny, obuwie”. Dwie pierwsze z nichto branże, które najczęściej sygnalizują kopiowanie przez innych ich wzorów

107(Diagram 181). Wielkość firmy nie ma wpływu na „skłonność” do kopiowaniacudzych wzorów (Diagram 182). Świadome lub nieświadome kopiowanie cudzychwzorów nieco częściej przydarzało się „liderom wzornictwa” niż pozostałymfirmom (Diagram 183).9.12. Dane finansowe badanych przedsiębiorstw (obroty w roku 2006,nakłady na wzornictwo przemysłowe w 2006, udział nakładów na wzornictwow kosztach B+R)Jednym z celów badania było pozyskanie danych finansowych przedsiębiorstw,w tym danych dotyczących obrotów, nakładów na badania i rozwój, nakładów nawzornictwo. Niestety, cel ten okazał się trudny do zrealizowania. Bardzo wielefirm odmówiło podania danych finansowych. Respondenci, jeśli już udzielaliodpowiedzi, to chętniej robili to dla wartości przedziałowych niż bezwzględnych,co w konsekwencji uniemożliwiało obliczanie wartości średnich czy precyzyjnychwskaźników. Przedstawiciele badanych przedsiębiorstw chętniej teżodpowiadali na pytania dotyczące dynamiki wskaźników finansowych niż napytania dotyczące samych wskaźników. W konsekwencji przedstawione niżejdane finansowe dotyczą w przybliżeniu połowy badanych przedsiębiorstw.Obroty firmyW roku 2006 obroty co szóstej z badanych firm nie przekraczały 500 tysięcy PLN,co czwartej z firm nie przekraczały jednego miliona złotych. Blisko co trzeciaz firm uzyskiwała obroty w przedziale 1-5 milionów PLN. Tyle samo z nich uzyskiwałoobroty przekraczające 10 milionów PLN (Diagram 184). Jest sprawądosyć oczywistą to, że firmy małe charakteryzują się generalnie mniejszymiobrotami niż firmy średnie i duże. Częściej od nich deklarują obroty z najniższegoprzedziału do 500 tysięcy PLN, rzadziej dochody z górnych przedziałówprzekraczające 10 milionów PLN. Firmy duże wyraźnie częściej od firm małychi średnich charakteryzują się obrotami powyżej 10 milionów PLN. Obroty takiedeklaruje przeszło 2/3 dużych firm, w tym 1/4 deklaruje obroty powyżej 50 milionów(Diagram 185). „Liderzy wzornictwa” występują w każdej z badanychkategorii obrotów, jednak częściej charakteryzują je obroty powyżej 5 milionówPLN (62% wobec 43%) (Diagram 186).Większość badanych firm (blisko 2/3) deklaruje, że w ciągu ostatnich 3 lat ichobroty rosły. Tylko nieliczne mówią o spadku obrotów (Diagram 187). Branże,w których najczęściej miał miejsce wzrost obrotów, to „meble i wyposażeniewnętrz” oraz branża „wyrobów inwestycyjnych”. Najmniejsza dynamika obrotówcharakteryzuje branżę „artykuły oświetleniowe” (Diagram 188). Duże

108i średnie firmy częściej niż firmy małe wykazywały wzrost obrotów w okresieostatnich 3 lat. Małe firmy, częściej niż duże i średnie, charakteryzuje stabilnośćobrotów (Diagram 189). „Liderzy wzornictwa”, a więc firmy wyróżniającesię pod względem liczby nowych produktów wprowadzonych na rynek w okresieostatnich 3 lat i ostatnich 12 miesięcy, częściej niż pozostałe firmy deklarująwzrost obrotów w ostatnich 3 latach (Diagram 190).Firmy, w których w ostatnich 3 latach rosły obroty:>>3,5 razy częściej niż pozostałe firmy deklarują, że w tym czasie rosły też ichwydatki na wzornictwo (57% wobec 16%),1,7 razy częściej niż pozostałe firmy określają rolę wzornictwa przemysłowegoprzy opracowywaniu nowych projektów jako kluczową (20% wobec 12%).Wydatki na badania i rozwójPolskie firmy nie przeznaczają na badania i rozwój zbyt wygórowanych kwot. Copiąta z firm w roku 2006 przeznaczyła na ten cel nie więcej niż 10 tysięcy PLN,nieco ponad połowa firm wydała nie więcej niż 50 tysięcy PLN. Duże wydatki naten cel, przekraczające 500 tysięcy PLN, zadeklarowało tylko 8% firm (Diagram191). Wraz ze wzrostem wielkości firmy maleje udział firm przeznaczających nabadania i rozwój stosunkowo niewielkie środki, nie przekraczające 10 tysięcyPLN (Diagram 192). Wydatki tego rzędu ponosi blisko co trzecia z firm małych,ale już tylko co dziesiąta z dużych firm. Żadna z małych firm nie zadeklarowaławydatków przekraczających 500 tysięcy PLN. Deklaracje takie złożyła co dziesiątaze średnich firm. Wśród dużych firm co czwarta deklaruje przekroczenietej kwoty. „Liderzy wzornictwa” częściej niż pozostałe firmy wydają na badaniai rozwój kwoty przekraczające 100 tysięcy PLN, rzadziej ograniczają swoje wydatkido kwoty 10 tysięcy PLN (Diagram 193).Niemal połowa z badanych firm w ciągu ostatnich 3 lat zwiększyła swoje wydatkina badania i rozwój. W połowie firm wydatki te pozostawały stabilne. Tylkonieznaczna część firm odnotowała w tym okresie spadek wydatków przeznaczanychna ten cel (Diagram 194). Branża, w której najrzadziej deklarowany jestwzrost wydatków na badania i rozwój, to branża „AGD/RTV i komputery”. Najej tle wyróżnia się pozytywnie branża „meble i wyposażenie wnętrz” (Diagram195). Choć różnice w wynikach dla firm różnej wielkości nie są zbyt duże, tomożna zauważyć tendencję, iż wraz ze wzrostem wielkości firmy rośnie prawdopodobieństwowzrostu w ostatnich latach wydatków na badania i rozwój (Diagram196). „Liderzy wzornictwa” częściej niż pozostałe firmy deklarują wzrostwydatków na badania i rozwój w okresie ostatnich 3 lat (Diagram 197).

109Wydatki na wzornictwo przemysłowePodobnie jak wydatki na badania i rozwój, również wydatki polskich firm nawzornictwo przemysłowe trudno zaliczyć do wysokich. Więcej niż co trzeciaz firm w roku 2006 przeznaczyła na ten cel nie więcej niż 10 tysięcy PLN, blisko2/3 firm wydało nie więcej niż 50 tysięcy PLN. Duże wydatki na ten cel, przekraczające500 tysięcy PLN, zadeklarowało tylko 6% firm (Diagram 198). Małefirmy wyraźnie odbiegają pod tym względem od firm średnich i dużych. Bliskopołowa z nich w roku 2006 wydała na wzornictwo przemysłowe nie więcej niż10 tysięcy PLN (Diagram 199). Udział takich wydatków w grupie firm średnichi dużych jest wyraźnie niższy, choć podobny w firmach średnich i firmach dużych.Deklaracje dotyczące wysokich wydatków na wzornictwo przemysłowe,przekraczających milion PLN, pojawiły się jedynie w firmach dużych. „Liderzywzornictwa” blisko dwa razy rzadziej niż pozostałe firmy deklarują, że na wzornictwoprzemysłowe wydali w ubiegłym roku mniej niż 10 tysięcy PLN. Niemniej,dotyczy to 20% firm tej kategorii. (Diagram 200).Dynamika wydatków na wzornictwo w okresie ostatnich 3 lat była zbliżona dodynamiki wydatków na badania i rozwój. Badane firmy nieco częściej skłonnesą deklarować stabilność pod tym względem aniżeli wzrost. Niemniej, czteryna dziesięć firm mówią o wzroście wydatków na wzornictwo przemysłowe (Diagram201). Biorąc pod uwagę badane branże, można zauważyć, że dynamikawydatków na wzornictwo jest najmniejsza w branży „artykuły sportowe” oraz„środki transportu” (Diagram 202).Wzrost wydatków na wzornictwo, choć słabo, ale koreluje z wielkością firmy. Imwiększa firma, tym większe prawdopodobieństwo, że w ostatnich 3 latach odnotowaławzrost wydatków na wzornictwo przemysłowe (Diagram 203). Liderzywzornictwa wyraźnie częściej niż pozostałe firmy deklarują wzrost wydatkówna wzornictwo przemysłowe w ostatnich 3 latach (Diagram 204).Firmy, w których w ostatnich 3 latach rosły wydatki na wzornictwo:>>>prawie 2 razy częściej niż pozostałe firmy mówią o wzroście obrotów w ostatnich3 latach (85% wobec 45%),3 razy częściej niż pozostałe firmy mówią, że rosła też dynamika eksportuw ostatnich 3 latach (78% wobec 26%) 28) ,2,4 razy częściej niż pozostałe firmy przeświadczone są o tym, że we wzornictwowarto inwestować (58% wobec 24%).28) Dane dla firm eksportujących.

110Wydatki na wzornictwo w wydatkach ogółem firmy i w wydatkach nabadania i rozwójWydatki na wzornictwo stanowią z reguły tylko niewielki ułamek wydatkówfirmy ogółem. Ponad połowa firm określa ten udział na nie więcej niż 4%. Niemniej,są też firmy (mniej więcej co ósma), w których wydatki na wzornictwoprzekraczają 20% wydatków ogółem (Diagram 205). Niespełna połowa badanychfirm (49%) wydatki na rozwój nowych produktów wzorniczych wlicza dokosztów B+R. Te, które to robią, pytano, jaki udział w wydatkach na badaniai rozwój stanowiły wydatki na rozwój nowych produktów. Uzyskane odpowiedziwykazały, że wydatki na wzornictwo nie stanowią dominujących pozycji w wydatkachprzeznaczanych w firmach na badania i rozwój. Ponad 2/3 firm wliczającychwydatki na wzornictwo do wydatków na badania i rozwój deklaruje, żeich udział stanowi nie więcej niż 10% (Diagram 206).9.13. Liderzy wzornictwaDla przypomnienia – w badaniu wyróżniona została grupa „liderów wzornictwa”(stanowiąca 15% próby). Bliższe przyjrzenie się tej grupie pozwala scharakteryzowaćfirmy, które z sukcesem wykorzystują wzornictwo przemysłowe.Liderów wzornictwa częściej niż w pozostałych spotyka się w takich branżachjak „odzież/tkaniny/obuwie”, „ceramika i szkło” oraz „meble i wyposażeniewnętrz” (Diagram 207). Można zatem powiedzieć, że są to branże wiodące w zakresiewykorzystywania wzornictwa.„Liderzy wzornictwa” to najczęściej firmy duże lub średnie (Diagram 208). Przynależnośćdo tej grupy dwukrotnie obniża prawdopodobieństwo, że firma nieeksportuje swych wyrobów, zwiększa natomiast szanse na to, że eksport stanowiponad 50% obrotów firmy (Diagram 209).„Liderzy wzornictwa” wyraźnie częściej niż pozostałe firmy odnotowały w ostatnich3 latach wzrost: eksportu (Diagram 210), obrotów (Diagram 211), wydatkówna badania i rozwój (Diagram 212) oraz wydatków na wzornictwo przemysłowe(prawie dwukrotnie częściej niż pozostałe firmy) (Diagram 213), a także częściejniż pozostałe firmy zatrudniają regularnie lub stale przy pracach nad nowymi projektamizewnętrznego (Diagram 214) lub własnego projektanta (Diagram 215).9.14. Postulaty formułowane wobec administracji (np. Ministerstwa Gospodarki)oraz wobec Instytutu Wzornictwa PrzemysłowegoWyniki badań wykazały, że prawie połowa z badanych nie dostrzega roli, jakąmogłaby spełnić administracja w celu ułatwienia przedsiębiorstwom wprowadzaniana rynek nowych projektów wzorniczych (Diagram 216), co wynika za-

111pewne z braku wiedzy o programach i instrumentach wsparcia funkcjonującychw innych krajach. Respondenci kierują wobec administracji postulaty dotycząceprzede wszystkim różnego rodzaju dotacji, ulg i programów pomocowych dlawdrożenia wzornictwa, a także zmian prawnych polegających na weryfikacjiprzepisów oraz norm, często niedopasowanych do współczesnych realiów, po toby ułatwić przedsiębiorstwom realizacje założonych celów.Inne spośród częściej wymienianych propozycji wobec administracji dotyczą:>>organizowania i finansowania targów, konkursów, wydawnictw katalogowychi ogólnie promowania polskich firm na forum międzynarodowym,szczególnie przedsiębiorstw lub całych branż innowacyjnych, wzorem działańKorei, Japonii lub krajów skandynawskich,obniżenie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, w tym podatków,certyfikacji i kosztów ochrony własności intelektualnej,> ochrony polskich przedsiębiorstw przed importem, zwłaszcza azjatyckim,> kontroli i likwidacji szarej strefy,>przeznaczanie większych środków na badania i rozwój naukowy i technologiczny,co przyniesie korzyści przedsiębiorstwom.Przedstawiciele polskich przedsiębiorstw są zainteresowani istnieniem instytucji,takiej jak IWP, profesjonalnie wspierającej rozwój wzornictwa w przedsiębiorstwachw obszarze promocji, badań, analiz, doradztwa i edukacji.9.15. PodsumowaniePolscy przedsiębiorcy coraz bardziej doceniają znaczenie wzornictwa. O wzrościeroli wzornictwa w firmie w ostatnich latach mówi 60% badanych przedsiębiorstwi większość respondentów (65%) przekonanych jest, że w najbliższychlatach nastąpi dalszy wzrost roli wzornictwa. Tylko w nielicznych przedsiębiorstwachpanuje przekonanie, że we wzornictwo nie warto inwestować. Większośćprzedstawicieli badanych firm (86%) uważa, że jest to inwestycja opłacalna.Wyniki badania dowodzą jednoznacznie, że we wzornictwo warto inwestować.Firmy, w których w ostatnich 3 latach rosły wydatki na wzornictwo:> prawie 2 razy częściej niż pozostałe firmy mówią o wzroście obrotów w ostatnich3 latach (85% wobec 45%),

112>>3 razy częściej niż pozostałe firmy mówią, że rosła też dynamika eksportuw ostatnich 3 latach (78% wobec 26%) 29) ,2,4 razy częściej niż pozostałe firmy przeświadczone są o tym, że we wzornictwowarto inwestować (58% wobec 24%).Warto zauważyć, że firmy, oceniające rolę wzornictwa jako kluczową dla swejdziałalności, w okresie ostatnich 3 lat wprowadziły na rynek średnio 4 razy więcejnowych projektów niż pozostałe firmy (54% wobec 13%) oraz prawie 3 razyczęściej oceniają konkurencyjność swoich produktów na rynku krajowym jakobardzo dobrą (29% wobec 11%).Oceniając wpływ wzornictwa na różne dziedziny swojej działalności, badanefirmy najczęściej dostrzegają jego istotne znaczenie dla satysfakcji konsumentów,a w następnej kolejności dla wizerunku firmy, konkurencyjności firmyi wzrostu zysków. Około 1/3 badanych firm ocenia pozytywnie wpływ wzornictwana wskaźniki kondycji firmy w ostatnich 12 miesiącach:> konkurencyjność firmy (34%),> wzrost zysków (32%),> rozwój nowych rynków (28%),> wzrost udziału w rynku (27%),> wzrost obrotów (25%),> ogólny rozwój firmy (27%).Co czwarta z badanych firm wyraża przekonanie, iż dobry wzór podnosi wartośćproduktu o więcej niż 25%.Choć rola wzornictwa doceniana jest przez polskie przedsiębiorstwa, to jednakwzory jego wykorzystywania wyraźnie odbiegają od wzorów funkcjonującychw rozwiniętych krajach zachodnich. Tylko niespełna co piąta z firm zamawiaław ostatnich 3 latach nowe wzory u profesjonalnych projektantów. Co trzeciaz badanych firm przekonana jest o tym, że jej produkty nie wymagają specjalnegowzornictwa, a co za tym idzie nie muszą korzystać ze specjalistycznychusług projektowych. Z usług takich częściej korzystały firmy duże niż małe lubśrednie. Główną przyczyną niekorzystania przez firmy z usług projektantów sąwysokie koszty takich usług.29) Dane dla firm eksportujących.

Finansowanie stanowi również podstawową barierę w pozyskiwaniu nowychrozwiązań projektowych, a następnie dla wdrażania nowych projektów i wprowadzaniaich na rynek. Na barierę tę wskazuje blisko co trzecia z badanych firm.Bariera ta jest szczególnie dotkliwa dla małych firm. Niemniej, firmy natrafiająrównież na inne bariery. Przeszkadza im m.in. brak gwarancji na powodzenieprojektu, a także duże wymogi rynku związane z dużą konkurencją.Wśród stosowanych przez firmy metod minimalizacji ryzyka rynkowego najpopularniejszejest obserwowanie rynku krajowego, kalkulowanie opłacalnościfinansowej, badanie preferencji klientów, pozyskiwanie informacji od handlowcówlub dystrybutorów, obserwowanie tego, co robią główni konkurenci,pozyskiwanie informacji na targach branżowych lub obserwacja tego, co dziejesię na rynkach zagranicznych. Tylko nieznaczna część firm prowadzi badaniakonsumenckie, korzystając z usług profesjonalnych firm badawczych. Wartozauważyć, że w sporej części badanych firm panuje przekonanie, iż interpretacjawyników badań marketingowych jest trudna, a decyzje podejmowane naich podstawie są ryzykowne. Jednak praktycznie wszystkie firmy korzystającez profesjonalnych badań marketingowych pozytywnie oceniają przydatnośći jasność wyników takich badań.Podstawowe trudności, jakie napotykają firmy podczas prac nad nowymi projektamiwynikają z niedostatecznych lub też niewłaściwie prowadzonych prac nawstępnym etapie opracowywania projektu. Konsekwencją błędów popełnianychprzez firmy na różnych etapach procesu wdrożeniowego są projekty, które nieznalazły swej finalizacji przez wprowadzenie ich na rynek. Występowanie takiegozjawiska w okresie ostatnich 3 lat potwierdza blisko co trzecia z badanychfirm. Przyczyną porażki nowego projektu najczęściej było jego rozminięcie sięz potrzebami konsumentów. Blisko co trzecia z firm, posiadająca złe doświadczeniaz nowymi projektami, mówi o tym, że ostatni nieudany projekt nie spotkałsię z zainteresowaniem klientów.Choć większość badanych firm podkreśla kluczową lub ważną rolę wzornictwaprzy opracowywaniu nowych projektów firmy, to jednak tylko mniej niż połowafirm stosuje jakiekolwiek metody ochrony własnych wzorów. Najczęściej stosowanymsposobem ochrony własności intelektualnej jest zgłoszenie znaku towarowego,a w drugiej kolejności – ochrona wzoru użytkowego. Skutecznośćstosowanych metod ochrony własności intelektualnej nie jest najlepiej oceniana.Znajduje to swoje odbicie w tym, że więcej niż co trzecia z badanych firm potwierdzafakt skopiowania ich wzoru/wzorów przez konkurencję. Warto też podkreślić,że 11% badanych firm przyznało się do świadomego lub nieświadomegoskopiowania cudzego wzornictwa. Odsetek ten jest z pewnością wyższy i świadczyo niefrasobliwym wciąż w Polsce stosunku do własności intelektualnej.113

Wyniki badania jakościowego11510.Wyniki badaniajakościowegoLinia okapów przyściennych SA, SB, SBWprojekt: Łukasz Schmidt, Tomasz Gazdowiczproducent: CIARKO Sp. z o.o.Dobry Wzór 2006

11610. Wyniki badania jakościowego10.1. WstępRaport ma charakter analityczny, co oznacza, że zawarte w nim dane są wynikiemanalizy informacji zebranych podczas wywiadów. Aby przybliżyć rozumienieposzczególnych zagadnień przez uczestników badania, wnioski popartowypowiedziami respondentów.Poniżej podane są wyjaśnienia pojęć często wykorzystywanych w raporcie. Zaznaczyćjednak należy, że większość z nich nie funkcjonuje w naturalnym językurespondentów i zostały zaproponowane przez Ipsos:>Wzornictwo – pojęcie nie było obecne w spontanicznych wypowiedziach respondentów.Posługiwali się oni raczej określeniem „projekt wzorniczy” w rozumieniunadania produktowi zewnętrznych cech użytkowych i estetycznych.Słowo „wzornictwo” pojawiało się w sposób wspomagany, jako konsekwencjajego zastosowania w scenariuszu wywiadu i pytaniach moderatora.> Innowacje – posługujemy się tym pojęciem jako nadrzędnym wobec wzornictwa,przyjmując, że wzornictwo jest jednym z elementów rozwijania innowacjiw przedsiębiorstwach. W spontanicznym języku respondentów pojęcie„innowacje” pojawiało się sporadycznie. Wnioski w raporcie o innowacjachproduktowych, marketingowych czy procesowych są rezultatem analizy wypowiedzirespondentów, którzy o tego typu innowacjach mówili nie wprost.Dlatego w rozdz. 2.2. wnioskujemy, że wiedza na temat wzornictwa jest słabostrukturalizowana wśród uczestników badania.>>Produkt – w języku respondentów jest rozumiany w swoim podstawowymznaczeniu, jako oferta firmy (wszystko to, co firma jest w stanie zaoferowaćswoim nabywcom, co zaspokaja ich określone potrzeby). W tym kontekściewzór jest częścią produktu.Sprzedaż i sprzedaż wiązana – mówiąc o „sprzedaży” respondenci mieli namyśli sprzedaż produktów przedsiębiorstwa. „Sprzedaż wiązana” rozumianajest jako strategia sprzedawania klientom kolejnych produktów na podstawieich poprzednich zakupów (np. zakup całej serii wyposażenia kuchni, a nietylko jednego elementu).

11710.2. Podsumowanie i wnioski>>>>Wśród przedsiębiorstw objętych badaniem obserwuje się przychylną postawęwobec kwestii rozwijania wzornictwa przemysłowego i przekonanie o jegoważności. Za podstawową rolę wzornictwa uznaje się wzrost sprzedaży produktu,ale także wzrost wartości firmy, poprawę wizerunku, co w konsekwencjidaje możliwość sterowania polityką cenową produktów i jej konkurencyjnościna rynku.Dość powszechne jest przekonanie o coraz lepszym jakościowo i wizualniepolskim wzornictwie, choć nadal zdystansowanym wobec potentatówzagranicznych. Większość przedsiębiorstw postrzega siebie jako konkurencyjnena rynku polskim (starają się kreować trendy – zwłaszcza duże firmy).Część z tych firm stara się także zaistnieć na rynkach zagranicznych, co jestjuż zdecydowanie trudniejsze. Stwarza to obszar do aktywnego wspieraniai promowania polskiego wzornictwa (polskich marek) na rynku unijnym(i nie tylko) przez instytucje publiczne.W przedsiębiorstwach dominują innowacje produktowe i marketingowe, natomiastrzadziej – innowacje procesowe. Branże dominujące pod względemrozwijania wzornictwa to te, które działają na rynku wymagającym częstychzmian i postępu we wzornictwie.Pojawiające się bariery wobec innowacyjności wzorniczej w przedsiębiorstwachwynikają z kilku głównych przyczyn:… barier finansowych (niewystarczające środki na wdrożenia),… niepewności dotyczącej rynku (czy istnieje trwały popyt na produkt),… ograniczeń technologicznych i zasobów ludzkich,…>barier legislacyjnych (duża ilość norm i przepisów prawnych związanychz wprowadzeniem nowego produktu).W zakresie zarządzania wzornictwem w firmach wykorzystuje się główniewłasne, samodzielnie wypracowane schematy postępowania, a nie ogólnąwiedzę z zakresu zarządzania innowacjami. Z różnorodności branż i specyfikifunkcjonowania poszczególnych firm wyłania się wspólny proces kierowanianowym projektem:… od opracowania koncepcji projektu,

118…przez weryfikację wstępnych założeń (wewnątrz i poza firmą) i estymacjębudżetu,… aż do decyzji (zwykle zarządu) o akceptacji i wdrożeniu nowego projektu.>…Ochrona własności intelektualnej stosowana jest przede wszystkim w większychfirmach. Przeważnie jest to rejestracja znaku towarowego lub wzoruużytkowego, w branży wyrobów inwestycyjnych dodatkowo spotyka się zastrzeganierozwiązań technologicznych:większość przedsiębiorców ma przychylny stosunek do ochrony własności intelektualnejprzedsiębiorstwa, jednak działania firmy w zakresie stosowaniametody ochrony własności intelektualnej wynikają z konkretnej potrzeby firmyi sytuacji na rynku, na którym działa,… wśród części przedsiębiorców widoczny jest sceptycyzm dotyczący skutecznościochrony wzorów. Wynika on ze świadomości globalizacji i szybkiegokopiowania wzorów, rozbudowanych procesów prawnych, braku wiary w korzystnerozstrzygnięcia dla małych firm. Dlatego warto wzmacniać przekazo korzyściach płynących z ochrony własności intelektualnej i zwiększyć dostępnośćtych procedur, głównie dla MSP.10.3. Postawy wobec innowacji w zakresie wzornictwa przemysłowegoOgólne wnioskiUczestnicy badania zgodnie uznają ważność rozwijania wzornictwa przemysłowegooraz korzyści płynące z niego. Jednak siła tego przekonania jest różnaw zależności od branży firmy i rynku, na którym działa.Polskie wzornictwo postrzegane jest jako mniej konkurencyjne wobec europejskiego(i światowego), ale stale rozwijające się. Jako innowacyjne i konkurencyjne(także za granicą) postrzegają siebie przede wszystkim duże firmy. Mniejszefirmy w dziedzinie wzornictwa czują się raczej naśladowcami niż kreatorami.Niezależnie od pozycji, jaką zajmuje firma pod względem jakości i poziomuwzornictwa, prawie wszystkie przedsiębiorstwa aktywnie promują swoje wyroby,aby skutecznie dotrzeć do finalnego klienta.10.3.1. Rola wzornictwa przemysłowego i postawy wobec niegoWszyscy objęci badaniem przedstawiciele przedsiębiorstw deklarują pozytywnenastawienie wobec potrzeby rozwijania wzornictwa i dostrzegają jego ważnąrolę w efektywnym funkcjonowaniu ich firmy.Za podstawową rolę wzornictwa uznają oni:

119>>Wzrost sprzedaży – ważna dla wszystkich firm, ale nieco bardziej podkreślanaprzez mniejsze firmy, silnie uzależnione od płynności sprzedaży i zysku.Są one zmuszone maksymalnie eliminować ryzyko niepowodzenia – musimyprzetrwać na rynku, jest to podstawa naszego sukcesu. Jednocześnie chodzio wzmocnienie sprzedaży wiązanej, zwiększenie atrakcyjności całej serii/kolekcji,aby skłonić klienta do jej zakupu, np. sprzętu AGD, a nie tylko pojedynczegoegzemplarza produktu.Chęć wyróżnienia się na rynku spośród konkurencji – ważna dla firm (głównie liderówdanej branży) działających na wysoce konkurencyjnym rynku, zajmującychdość wysoką pozycję pod względem zysków, mających rozpoznawalną markę.Celem jest uzyskanie podstawowej przewagi w atrakcyjności produktu, w jegodesignie. Już przy pierwszym wizualnym kontakcie klienta z produktem – produktma wyróżnić się spośród innych towarów tej samej kategorii (ma wpaśćw oko, ma być zauważalny).>Budowanie wizerunku firmy/marki – postrzegane jako szczególnie ważne przezfirmy ustabilizowane, które mają rozpoznawalną markę i/lub wysoką sprzedaż.Kolejne produkty firmy mają za zadanie wzmacniać wizerunek firmy/marki. Natomiastprzedsiębiorstwa, które mają mniejsze zasoby ludzkie, finansowe oraz mniejrozbudowane struktury organizacyjne, są bardziej skoncentrowane na utrzymaniusprzedaży, nie kładą dużego nacisku na budowanie swojego wizerunku.Tworzenie wizerunku firmy/marki pozwala na:… łatwą identyfikację wizualną firmy (klient ma nas rozpoznawać),…kreowanie odrębnych marek produktów (możliwość dotarcia do różnych grupodbiorców),… zwiększenie konkurencyjności firmy (zwiększenie wartości marek handlowych),…tworzenie ogólnego obrazu firmy jako innowacyjnej, rozwijającej się (nowywzór to podstawa rozwoju).> Sprostanie wymaganiom klientów finalnych, którzy chcą mieć wpływ i ceniąsobie możliwość oddziaływania na kształtowanie się ostatecznego wyrobu(zwłaszcza w branżach oferujących dostosowanie produktu do indywidualnychpotrzeb konsumenta, co oznacza możliwość wpływu klienta na ostatecznykształt produktu).

120>Dostosowanie się do ogólnych zmian na różnych rynkach, np. trend wytwarzaniaproduktów z ekologicznych składników oraz ich późniejszego zużytkowania(łatwa możliwość recyklingu zużytego produktu czy opakowania).Wybrane cytaty z wypowiedzi respondentów:>>>>>>>Ma się sprzedać, mówiąc najprościej, ona ma być ładna, ma mieć dobrą cenęi ma się podobać i ma się długo i dobrze sprzedawać, do tego to się sprowadza,cokolwiek by się innego nie powiedziało to najważniejsze jest po prostu sprzedaćprodukt (...). My patrzymy na taki projekt poprzez aspekt sprzedażowy, czyto się sprzeda, to jest zasadnicze pytanie, kto to kupi, za ile (duża firma, branża:sprzęt sportowy).Głównie opinia opiera się na moich pytaniach, spostrzeżeniach i tym, jakiegorodzaju opinię klienci wyrażają. Co im się podoba, co nie, co by zmienili, co jestdla nich funkcjonalne, a co mniej funkcjonalne. A może to by inaczej widzieli,a może to powinno być mniejsze, większe, a może to inaczej by zrobili (małafirma, branża: wyroby inwestycyjne).Sukces jest realizacją zakładanej sprzedaży, to jest absolutnie jedyny miernikobiektywny sukcesu. Ponieważ to trzeba rozumieć w tym sensie, że jeżeli jestzakładana sprzedaż zrealizowana, to znaczy, że zrobiliśmy wyrób taki, jakiegooczekiwał klient (duża firma, branża: oświetlenie).Rynki są teraz bardzo dynamiczne i oczekują zmian, coś nowego, i w związkuz tym, trzeba myśleć, żeby dać klientowi, rynkowi coś nowego, żeby klientazadowolić. Ważne, żeby miał chęć kupować ten produkt, żeby go przekonaćdo tego produktu, żeby zauważył nasz produkt (średnia firma, branża: środkitransportu).Wzornictwo jest elementem strategii. Jest narzędziem do tego, aby nasza firmabyła identyfikowalna, aby miała swój image, jest bardzo ważnym składnikiemi narzędziem do tworzenia image firmy (duża firma, branża: oświetlenie).Wzornictwo jest nam potrzebne, żeby sprzedać produkt (duża firma, branża:AGD).To też pokazanie, że stać nas na coś więcej, że potrafimy zrobić nowe produkty,że nasza firma się rozwija. Pokazywanie nowych rzeczy jest też zachętą do odwiedzanianaszych sklepów, do korzystania z naszych produktów (mała firma,branża: ceramika i szkło).

121>>Chcemy tylko więcej sprzedać i być konkurencyjnym, bo wiadomo, że konkurencjanie śpi, wymyśla nowe wzory, coraz ładniejsze, i my też staramy się byćkonkurencyjni (duża firma, branża: środki transportu).Dla nas najważniejszym celem jest to, żeby nasz produkt wygrał z konkurencjai żeby był zauważalny i żeby się sprzedał. Bo konkurencję mamy dużą (branża:wyroby inwestycyjne).Nasilenie pozytywnych postaw jest jednak zróżnicowane i zależy od następującychczynników:>>>>Charakter branży, w jakiej działa przedsiębiorstwo – chodzi o znaczenie wartościestetycznych lub funkcjonalnych w produktach. Estetyka jest kluczowadla ubioru, ceramiki (konieczność podążania za szybko zmieniającymisię trendami). W przypadku branż takich, jak np. niektóre środki transportu,sprzęt sportowy, wyroby inwestycyjne (maszyny i urządzenia) lub odzieżtechniczna/sportowa, wzornictwo w sensie estetyki wyglądu w opinii respondentówma charakter drugorzędny wobec funkcjonalności, która w głównejmierze decyduje o atrakcyjności produktu dla docelowego klienta. W przypadkuwielu branż istnieje równowaga pomiędzy atrakcyjnością a funkcjonalnościąproduktu (np. meblarstwo – produkt musi spełniać zarówno wymogiestetyczne, jak i funkcjonalne).Skracanie się cyklu życia produktów – im krótszy cykl życia produktu, tymwiększe znaczenie opracowywania kolejnych/nowych wzorów przemysłowych.Czynnik ten jest szczególnie ważny dla branż, w których jest położonynacisk na estetykę produktów (np. ubiór, oświetlenie, AGD/ RTV).Ważność trendów i dynamika zmian w ofercie produktowej firm – im większadynamika zmian, tym większe zaangażowanie w opracowywanie nowychwzorów (np. stosunkowo mała w wyrobach inwestycyjnych, a duża w branżyceramicznej, tkanin, nowych mediów).Wielkość firmy oraz jej pozycja na rynku polskim i ewentualnie zagranicznym– im silniejsza pozycja firmy, rola lidera kategorii, im większy zajmowanysegment rynku, tym większe zaangażowanie we wzornictwo. Wynika onoz chęci wzmocnienia swojej uprzywilejowanej pozycji oraz – w przypadkuobecności na rynkach światowych – z silnej presji konkurencyjnych firm zagranicznych.

122>>Zróżnicowanie i podział rynku pomiędzy konkurentów – im większa liczbakonkurentów, tym większa rola wzornictwa (konieczność wyróżniania się natle konkurencji).Rodzaj głównego odbiorcy (indywidualny bądź biznesowy) – im większa rolaodbiorcy indywidualnego, tym większy nacisk na rolę estetyki wzornictwa/designu (produkt musi się klientowi podobać). Nieco inaczej kwestię estetykiakcentuje klient biznesowy. Zdaniem respondentów kieruje się on w większymstopniu funkcjonalnością i ceną niż atrakcyjnością wyglądu produktu.Zasadniczo: im większe zapotrzebowanie ze strony rynku na innowacje lub różnicowaniei modyfikowanie produktów, tym większa ranga przypisywana wzornictwui bardziej przychylne nastawienie pracowników przedsiębiorstwa wobec niego.Jeśli nie ma uzasadnienia wprowadzania zmian w produkcie – kontynuuje siędaną linię produktową (np. w sprzęcie sportowym, transportowym). Dotyczy togłównie dobrze sprzedających się produktów, które są (chwilowo) odporne nawahania rynku, bądź mają grono lojalnych klientów.Wybrane cytaty z wypowiedzi respondentów:>>>Cykl życia takiego produktu troszeczkę się skraca i to jest przyczyna, z powoduktórej designerzy będą sobie jeszcze długo żyli w tym kraju, zarówno ci meblowi,jak i inni (duża firma).Obserwujemy trendy, które będą obowiązywały w następnych latach. Na tejpodstawie staramy się stworzyć design na przykład nowego produktu (branża:AGD).Generalnie produkt musi spełnić oczekiwania klienta, musi spełnić to, co klientod niego wymaga, bo jeżeli nasz produkt ma akumulatory, z których się wylewaelektrolit, to klient takiego produktu nie będzie kupował, albo będzie się psuł podczasjazdy i coś mu będzie odpadać (duża firma, branża: środki transportu).Analiza SWOT wyników badań przygotowana przez ekspertów IWPSilne strony> Postrzeganie przez firmy wzornictwa jako ważnego elementu w podnoszeniukonkurencyjności produktów i różnicowaniu oferty (odpowiadającej na potrzebyróżnych grup docelowych).

123>Wzornictwo wpisane w strategię firm (dotyczy niektórych -> dużych firm,działających na bardziej konkurencyjnych rynkach).> Postrzeganie wzornictwa jako elementu pozytywnie wpływającego na budowaniewizerunku firmy (jako nowoczesnej, rozwijającej się) oraz w następstwie– na wzrost jej wartości.Słabe strony> Wzornictwo nadal postrzegane jest w wielu firmach jedynie jako elementestetyczny i stawiane w opozycji do funkcjonalności produktu.> Położenie nacisku na element funkcjonalności w firmach działających w obszarzeB2B.> Traktowanie przez firmy (szczególnie MSP) projektowania wzorniczego jakokosztu, a nie – inwestycji.Szanse> Dzięki wpisaniu wzornictwa w strategię firm mogą nastąpić zmiany systemowew tych firmach, wpływające pozytywnie na całościową organizację procesurozwoju nowego produktu.> Wzrost możliwości konkurowania polskich firm (dzięki rozwojowi wzornictwa)na rynkach zagranicznych.> Potrzeby/oczekiwania rynku wymuszające zmiany w firmach, co prowadzido opracowania bardziej konkurencyjnych wyrobów (i tym samym wzrostuznaczenia wzornictwa w rozwoju produktów) oraz szerszej oferty dla konsumenta.Zagrożenia> Sprowadzanie wzornictwa do elementu czysto estetycznego, co prowadzi dobraku angażowania projektanta w cały proces rozwoju produktu i skutkujebrakiem rozwiązań w pełni innowacyjnych.> „Stagnacja wzornicza” w firmach mniejszych i w branżach o mniejszym nasileniukonkurencyjności, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do„wypadnięcia” tych firm z rynku (szczególnie w przypadku pojawienia sięnowych graczy z bardziej konkurencyjną ofertą).> Rezygnacja z rozwijania wzornictwa przez małe firmy ze względu na brakśrodków.

124> Rezygnacja z rozwijania wzornictwa ze względu na obawę przed szybkimskopiowaniem przez konkurencję.> Niska innowacyjność produktów, co ułatwia kopiowanie wzorów.10.3.2. Wykorzystanie wzornictwa w przedsiębiorstwachChoć uczestnicy badania intuicyjnie wyczuwają dużą rolę wzornictwa, to jednaknie mają ściśle zdefiniowanej wiedzy na jego temat. Jedynie nieliczni, pracującyw dużych koncernach będących potentatami na rynku, mogą pochwalićsię szeroką wiedzą na temat innowacyjności (w tym wzornictwa) i sposobówzarządzania innowacjami (zarówno w zakresie innowacji produktowych, jaki marketingowych).Analizując wypowiedzi respondentów, można odnieść wrażenie, że w ich przedsiębiorstwachdominują innowacje produktowe (dążące do poprawy jakościistniejących produktów, zwykle jest to raczej ulepszanie produktów) lub marketingowe(związane ze zmianami w wyglądzie produktów – opakowań, promocji).Nieliczni wskazują dodatkowo na innowacje procesowe, które mają na celuwprowadzenie nowych, usprawniających metod wytwarzania produktu.Zasadniczo, branże wiodące pod względem wzornictwa to te, które działają narynku wymagającym dużej aktywności w tym zakresie oraz te, które mają silną,unikalną pozycję na rynku. Kojarzone z innowacjami wzorniczymi stanowiąbenchmark dla konkurentów, a kształtowanie trendów jest istotnym elementemich przewagi konkurencyjnej.Firmy, dla których wzornictwo jest podstawą działania i utrzymania się na rynku,należą do takich branż, jak: ceramika, ubiór i tkanina, meblarstwo oraz wyrobyAGD/RTV, oświetlenie i nowe media. Wynika to z dużej roli trendów estetycznychw tych branżach oraz szybkiej ich zmienności.Wzornictwo ważne, ale drugorzędne w stosunku do funkcjonalności, obserwujesię w branżach typu: wyroby inwestycyjne (maszyny i narzędzia), środki transportui sprzęt sportowy.Wybrane cytaty z wypowiedzi respondentów:> Możemy coś takiego powiedzieć, że są tak jakby dwie linie: wzornictwo na jednymkońcu, a na drugim końcu jest funkcjonalność. W miarę wzrostu funkcjonalności,wzornictwo schodzi na plan dalszy. Jeżeli coś jest mniej funkcjonalne,jest bardziej ogólnodostępne i ma szeroki zakres zastosowania, jest uniwersalne,to tutaj ważniejsze jest wzornictwo (duża firma, branża sprzęt sportowy).

125Analiza SWOT wyników badań przygotowana przez ekspertów IWPSilne strony> Wzornictwo jest postrzegane jako ważne, szczególnie w branżach produktówkonsumpcyjnych: ceramika, ubiór/tkanina, meblarstwo, AGD/RTV, oświetlenie,nowe media.> Firmy wiodące pod względem wzornictwa są na ogół liderami w swoich branżach,kształtują trendy.Słabe strony> Brak strukturalistycznej wiedzy nt. wzornictwa (i rozwoju nowego produktu)w MSP.> Generalnie brak innowacji w ścisłym tego słowa znaczeniu – nowe rozwiązaniawzornicze są na ogół ulepszoną wersją dotychczasowych produktów.> Wzornictwo postrzegane jest jako mniej ważne w branżach: wyroby inwestycyjne,środki transportu, sprzęt sportowy (!).> Brak praktyki stosowania outsourcingu w zarządzaniu rozwojem nowego produktu(brak zaufania do zewnętrznych specjalistów).Szanse> Firmy podążające za liderami muszą postawić na wzornictwo, aby nie wypaśćz rynku.> Rynek wymusza zmiany postaw i zachowań firm.Zagrożenia> Większa możliwość skopiowania wzoru/produktu przy małej innowacyjnościproduktów.> Rozwijanie nowych produktów wzorniczych własnymi siłami, metodą próbi błędów wpływa na wzrost kosztów firmy i niesie zagrożenie zniechęceniasię firmy do wdrażania nowych rozwiązań.> W przypadku sprzętu sportowego (głównie, ale także innych branż postrzegającychwzornictwo jako mniej istotny element w rozwoju produktu) – pozbawianiesię szansy na konkurencyjność na rynku krajowym i zagranicznym(na świecie dla branży sportowej wzornictwo jest podstawą, rozumianejako połączenie funkcjonalności i estetyki).> Brak realnego wyboru dla konsumenta, jeśli oferty są zbliżone do siebie (kopie)i brak rzeczywistych innowacji.

12610.3.3. Percepcja jakości i poziomu rozwoju polskiego wzornictwa orazkonkurencyjności przedsiębiorstw w tym zakresieWśród uczestników badania panuje przekonanie o coraz lepszym, rozwijającymsię polskim wzornictwie, choć nadal zdystansowanym wobec potentatóweuropejskich i światowych (przykładowo liderami wzornictwa w odzieży, ceramice,meblarstwie są Włochy, Hiszpania; w najnowszych technologiach – Japonia,w branży oświetleniowej – Niemcy, Skandynawia).Postrzegane czynniki wysokiego poziomu rozwoju zagranicznego wzornictwa:> większa otwartość społeczeństwa na innowacje,>wymiana międzykulturowa, zwiększająca zainteresowanie i poziom akceptacjidla nowych, nieznanych wzorów,> dostęp do najnowszych technologii produkcyjnych,> duże oczekiwania społeczeństwa względem designu.Głównymi barierami dla polskiego wzornictwa jest pewne zapóźnienie technologicznei nadal dominujący konserwatyzm społeczeństwa (mniej otwartegona awangardę, a raczej preferującego „bezpieczne”, pospolite rozwiązania),choć pewne grupy finalnych klientów coraz bardziej aspirują i upodabniają siędo innych społeczeństw pod względem otwartości na nowe, rozwojowe wzornictwo(przede wszystkim młodzi zamożni konsumenci oraz firmy zwracającedużą uwagę na swój wizerunek, kreowany poprzez wygląd biur i używanychproduktów).Na zadane pod koniec wywiadu otwarte pytanie o mocną stronę polskiegowzornictwa w większości wywiadów respondenci mieli wyraźne trudnościw podaniu mocnych stron. Częściej wskazywali na konkurencyjność cenowązaprojektowanych produktów oraz dobrą jakość wyrobów w stosunku do zagranicznychproduktów (choć zagrożeniem jest narastająca konkurencyjność cenowatowarów produkowanych w Chinach). Jeśli chodzi o atrakcyjność polskiegodesignu – jest ona oceniana wysoko w takich branżach, jak: ceramika, odzieżi niektóre sprzęty sportowe czy transport (jednak w większości pozytywnieoceniali tylko liderzy rynku danej branży). W pozostałych branżach dominujewśród badanych wrażenie (opóźnionego) podążania za trendami zagranicznymi,a nie ich tworzenia.Jako konkurencyjne na rynku polskim i zagranicznym postrzegają siebie przedewszystkim duże firmy. Małe firmy widzą siebie jako przeciętne pod wzglę-

127dem innowacji wzorniczych – w ich odczuciu są raczej biernymi naśladowcaminiż aktywnymi kreatorami.Sporadycznie pojawia się postawa ogólnej niechęci wobec konkurowania (w małychfirmach) i skłonność do koncentrowania się jedynie na doraźnej sprzedażyi zysku, a co za tym idzie niechęć, bądź obojętność wobec wprowadzaniainnowacji w produkcie. Pokazuje to różnicę pomiędzy firmami: duże i średniefirmy przyjmują dalekowzroczną perspektywę, monitorują trendy, opracowująstrategię konkurowania, podczas gdy małe firmy przyjmują perspektywę krótkowzroczną,skupioną na przetrwaniu firmy „tu i teraz”, a innowacje dotycząwyłącznie koniecznego nadążania za konkurencją.Większość przedsiębiorstw aktywnie promuje swoje wyroby głównie poprzez:> uczestnictwo w targach, wystawach branżowych,> udział w konkursach branżowych (np. w ceramice, meblarstwie),> komunikację na swoich stronach internetowych,> mailingi do klientów,>standardowe ekspozycje w miejscach sprzedaży (stałe ekspozycje w sklepachwielkopowierzchniowych, katalogi/foldery).Wybrane cytaty z wypowiedzi respondentów:>Nasze wzornictwo do najbardziej wybijających się nie należy i mamy tegow pełni świadomość, jesteśmy na tym polu bardziej odtwórczy niż twórczy. Mybardziej korzystamy z pomysłów wielkich firm, staramy się przenieść jakiśnowy pomysł, który widzieliśmy gdzieś na targach, który jest zupełnie innowacyjny,ale da się go przenieść, to staramy się go szybko przenieść na naszrynek krajowy. Ale nie ma tej drogi w odwrotnym kierunku, a jeżeli jest, kilkarazy nam się zdarzyło, że po roku zauważyliśmy, że oni zrobili to samo, co myi mamy wtedy satysfakcję, ale to są pojedyncze przypadki, natomiast z regułyprzepływ tej myśli twórczej jest w naszym kierunku, do nas ( duża firma, branża:sprzęt sportowy).> Są akcje marketingowo-mailowe, są rozsyłane foldery, pocztowa akcja - jeślichodzi o dział klientów już pozyskanych. Jeśli chodzi o nowych klientów to donich docieramy przez dział telemarketingu. On wyszukuje nowe firmy. Umawiana spotkanie naszego handlowca. Nasz handlowiec, jedzie i przedstawia całąofertę naszej firmy. I mamy sprawnie działający dział sprzedaży (branża: wyrobyinwestycyjne).

128>Jak wchodzi nowy produkt, to zawsze w sklepach wieszamy plakaty, które informująo tym, że jest nowy produkt. Na stronie internetowej też pojawia się informacja,że mamy nowe produkty, jest opis, co to jest i do czego służy. W sklepikuinternetowym też tak samo dokładnie informujemy, że są nowe produkty (małafirma, branża: ceramika i szkło).> Polacy są bezpłciowi, przezroczyści, jeszcze do naszego narodu, do naszejświadomości jeszcze nie dotarła kreatywność. Byliśmy przez 10 lat zablokowanipewnymi normami, których musieliśmy się trzymać i mi się wydaje, że Polacyjeszcze nie dojrzeli tak jak w innych krajach Europy (mała firma, branża:wyroby inwestycyjne).Analiza SWOT wyników badań przygotowana przez ekspertów IWPSilne strony> Polskie wzornictwo jest postrzegane wśród firm jako rozwijające się, będącena wyższym poziomie w stosunku do lat ubiegłych.> Konkurencyjne cenowo, a jednocześnie dobrej jakości polskie wyroby wzornicze(dobry produkt = dobrze zaprojektowany za przystępną cenę).Słabe strony> Zapóźnienie technologiczne w polskich przedsiębiorstwach (szczególnieMSP).>„Konserwatyzm” polskiego społeczeństwa w stosunku do nowoczesnegowzornictwa (wynikający też z możliwości finansowych -> bardziej innowacyjneprodukty wzornicze, bądź tzw. „dizajnerskie” mają często ceny przekraczającemożliwości finansowe przeciętnego polskiego konsumenta).Szanse> Rosnąca otwartość polskiego konsumenta na innowacyjne rozwiązania, poszukiwanieich dzięki zjawisku globalizacji (przepływ nowych produktów,informacji z innych rynków).>Wzrost możliwości finansowych (nabywczych) polskiego konsumenta w dłuższejperspektywie (-> wzrost klasy średniej).> Wzrost grupy nabywców stawiających bardziej na jakość (dobre wzornictwo)czy znaną markę niż jedynie na cenę (niezainteresowanych w związku z tymtanimi wyrobami z Chin).

129Zagrożenia> Poczucie niższości polskich firm w obszarze wzornictwa wobec niektórychkrajów i brak wiary, że można im dorównać.> Konkurencyjność cenowa produkcji z Chin wobec braku wystarczającej przewagiinnowacyjnej/wzorniczej polskich produktów w niektórych branżach(innowacji, które uzasadniałyby zapłacenie przez konsumenta wyższej ceny).10.4. Zasady i warunki zarządzania wzornictwem w przedsiębiorstwachOgólne wnioskiWiększość objętych badaniem firm korzysta ze schematów zarządzania wzornictwemwypracowanych przez siebie w ciągu wielu lat doświadczeń.Myśląc o zarządzaniu wzornictwem, należy uwzględnić kilka wymiarów, którezostaną szczegółowo omówione w poniższych podrozdziałach:> Źródła koncepcji nowych projektów.> Decydenci w zakresie akceptacji nowego projektu i jego wdrożenia.> Budżet – planowanie i kontrola realizacji budżetu.> Weryfikacja trafności i ocena potencjału nowego projektu.Mimo różnorodności objętych badaniem branż i specyfiki każdej z nich (podkątem dynamiki rozwijania i wprowadzania nowych wzorów, stopnia złożonościprocesu i ryzyka, jakie za tym stoi), można wskazać pewne stałe, powtarzającesię w firmach etapy:Koncepcja projektu > weryfikacja wstępnych założeń projektu wewnątrz firmy >weryfikacja założeń projektu poza firmą > estymacja budżetu przedsięwzięcia >decyzja o realizacji nowego projektu (spisanie szczegółowych założeń i decyzjazarządu)Po każdym z tych etapów następuje sformułowanie opinii/informacji zwrotnejkierowanej do osoby odpowiedzialnej za rozwój danej koncepcji (np. kierownik

130ds. produkcji, kierownik działu handlowego), która z kolei raportuje cząstkowerezultaty zarządowi firmy.10.4.1. Źródła koncepcji nowych projektówInicjatywa dotycząca nowej koncepcji produktu wychodzi przeważnie od pracownikówfirmy, przy czym można wskazać dwa zasadnicze źródła stymulacji:> źródła zewnętrzne w stosunku do firmy,> źródła wewnętrzne firmy.Źródła zewnętrzne w stosunku do firmy to wszystkie te koncepcje, gdzie bodziecpochodzi spoza firmy, zwykle jako zapotrzebowanie rynku generowanew różny sposób:>>>Informacje zwrotne od partnerów handlowych firmy (dystrybutorów, dealerów).Informacje zwrotne bezpośrednio od finalnych odbiorców (np. zgłaszane dodziału serwisu w firmie).Informacje o planowanych inwestycjach w regionie/kraju (np. producent i instalatoroświetlenia obserwuje rynek budowlany i przetargi na usługi montażuoświetlenia).Źródła wewnętrzne firmy to wszystkie inicjatywy pochodzące ze struktur firmy,od pracowników firmy zatrudnionych na różnych stanowiskach:>>>>Dział produkcji – kierownik produkcji, technolog, który proponuje własnekoncepcje modyfikacji produktu. Ewentualnie koncepcja pochodzi bezpośredniood projektanta zatrudnionego w firmie.Zarząd – ustala politykę/strategię produktową firmy (np. jako reakcja na skracaniesię cyklu życia produktów).Dział marketingu – kierownik produktu/produkt manager pozyskuje informacjepoprzez analizę: trendów (targi, prasa branżowa), wielkości sprzedażyproduktu/kolekcji, analizę potentatów krajowych i zagranicznych oraznajbliższej konkurencji (jej oferty produktowej, cenowej).Dział obsługi klienta – dostarcza informacji głównie o problemach zgłaszanychprzez klientów.> Dział sprzedaży – informuje o zapotrzebowaniu na określony towar/wzór.

131Komentarza wymaga kwestia targów i wystaw branżowych, w których zdecydowanawiększość firm stara się regularnie uczestniczyć (bądź jako wystawca,bądź jako obserwator). Obecność na imprezach targowych jest:>>z jednej strony źródłem zewnętrznym w pozyskiwaniu pomysłów, możliwościązapoznania się firmy z nowymi trendami w danej branży oraz produktamikonkurencji,z drugiej strony jest źródłem wewnętrznym – jako zgromadzone informacje/obserwacje przetworzone i zanalizowane przez dział marketingu lub wprostprzez projektantów.Generalnie, w przedsiębiorstwach następuje integracja informacji pochodzącychz różnych źródeł, które w efekcie dostarczają wiedzy o wymaganiach i zapotrzebowaniurynku oraz o atrakcyjności oferty producenta (w jakim stopniuspełnia ona te wymagania i jest przyszłościowa).Wybrane cytaty z wypowiedzi respondentów:>>Pomysł powstaje w najróżniejszy sposób. Od konkretnego zapotrzebowania zestrony rynku, albo to dział marketingu mówi, że jest brak. Mamy sygnały odklientów, z działu dystrybucji. Ewentualnie sami nagle wpadamy na pomysł, żebrakuje nam danego produktu śledząc to, co się dzieje na rynku i u konkurencji(firma duża).Przeważnie osoby z marketingu wychodzą z nową propozycją, ale nieraz zbieramyinformacje z różnych działów, marketingu też, ale i ze sprzedaży i z produkcji,na temat, co oni chcieliby uruchomić, czy widzą temat, który można bybyło pociągnąć. Po zebraniu takich kilku projektów spotykamy się wspólniei analizujemy te pomysły, czy jesteśmy w stanie to wszystko zrobić, czy wyrobimysię pieniężnie i powstaje plan, który uruchamiamy na kolejny rok (dużafirma).

13210.4.2. Decydenci i działy odpowiedzialne za akceptację projektów wzorniczychW typowej strukturze organizacyjnej przedsiębiorstw (zwłaszcza średnich i dużych)obecne są trzy zasadnicze działy/piony: produkcji, finansów oraz sprzedażyi marketingu. Zwykle w skład zarządu firmy wchodzą reprezentanci tychdziałów.We wszystkich przedsiębiorstwach objętych badaniem, niezależnie od branżyprzedsiębiorstwa, decydentami w zakresie wdrożenia nowego wzoru są osobypełniące następujące funkcje:Małe firmy:> właściciel firmy/zarządzający firmą,> kierownik produkcji,> kierownik działu handlowego.Średnie firmy:>członek zarządu odpowiedzialny za produkcję, sprzedaż i dystrybucję lub zafinanse firmy; osoby odpowiedzialne za produkcję, sprzedaż i dystrybucjęmuszą uzyskać akceptację decydenta ds. finansów,> kierownik projektu,> kierownik/dyrektor rozwoju produktu,> dyrektor ds. produkcji,> dyrektor sprzedaży.Duże firmy:>członek zarządu odpowiedzialny za produkcję, sprzedaż i dystrybucję lub zafinanse firmy; osoby odpowiedzialne za produkcję, sprzedaż i dystrybucjęmuszą uzyskać akceptację decydenta ds. finansów,> dyrektor handlowy,> dyrektor generalny firmy,> dyrektor działu rozwoju (firmy, produktów),> kierownik projektu.

133W małych firmach jest to mniej ustrukturalizowane – decydentem jest właścicielfirmy lub osoba posiadająca kwalifikacje do oceny potencjału projektu wzorniczego(bardzo częste jest łączenie przez jedną osobę różnych funkcji – finansowych,organizacyjnych, marketingowych).W średnich i dużych firmach decyzja dotycząca wdrożeń jest bardziej ustrukturalizowana,co związane jest z rozbudowaną strukturą organizacyjną przedsiębiorstw,zgodną z modelem zarządzania firmą. Decydentem jest zwykle zarząd,który uwzględnia analizy szans i zagrożeń nowego projektu, opracowywanei przedstawiane mu przez dział marketingu i sprzedaży. W gestii zarządu leżątakże kwestie finansowe – akceptowanie budżetu przedsięwzięcia.W średnich i dużych firmach pion marketingu odgrywa kluczową rolę w pracachnad planowaniem i wdrożeniem nowego produktu. Ta komórka organizacyjnadaje impuls do rozpoczęcia prac nad nowym produktem oraz wysuwa wstępnepropozycje nowego produktu (jako własna inicjatywa, bądź w reakcji na pomysłyinnych działów). Do zadań tego działu należą także analizy rynku, opracowywanieogólnej koncepcji produktu, weryfikacja jego potencjału, wstępneokreślenie grupy docelowej oraz segmentu cenowego produktu.W firmach branży przemysłowej (transport, maszyny, sprzęt sportowy) znacznąrolę odgrywają technolodzy produkcji i inżynierowie (konstruktorzy), którzyczęsto pełnią rolę wewnętrznych projektantów docelowych produktów.W dużych firmach, silnie konkurujących w Polsce i na rynkach zagranicznych,mających kilka wdrożeń w ciągu roku, często już istnieje lub w najbliższej przyszłościjest planowane ustanowienie działu rozwoju produktu. Zadaniem tegodziału jest prowadzenie wszystkich prac związanych z nowymi produktami.W jego składzie znajdują się osoby, które dotychczas pracowały w dziale marketinguprzy wprowadzaniu nowych produktów.10.4.3. Planowanie budżetu na innowacje wzorniczeWśród uczestników badania są różne podejścia do kwestii planowania budżetuna przedsięwzięcia związane z wprowadzaniem nowych wzorów:> część firm planuje budżet i stara się nie przekroczyć jego ram,> część firm nie planuje budżetu i wycenia projekty ad hoc.Planowanie/ustalanie budżetuAnalizując profil firm, w których zakłada się/ustala budżet na nowe projektywzornicze (zwykle jest to budżet w cyklu rocznym), i czynniki, które temu sprzyjają,można wysnuć następujące wnioski:

1341. W zależności od wielkości firmy:>>są to przeważnie duże firmy będące częścią zagranicznego koncernu (gdziebudżet ustala centrala działająca poza Polską, a polski oddział firmy musi gojedynie przyjąć),są to średnie firmy, które ustalają budżet cząstkowy (osobny dla każdego planowanegoprojektu).Podstawą określenia wielkości przyszłego budżetu jest ocena potencjału nowychprojektów, ale także suma kosztów produkcji poprzednich udanych projektów.2.W zależności od specyfiki branży i rynku są to firmy, które działają nawzględnie ustabilizowanym rynku lub te, które mają ustabilizowaną pozycjęna rynku. Doświadczenie zdobyte w trakcie rozwoju firmy oraz specyfikarynku powoduje, że planują własne nakłady na wdrażanie innowacji, np.AGD, środki transportu, wyroby inwestycyjne (maszyny), sprzęt sportowy. Teobszary działalności charakteryzują się stosunkowo małą dynamiką zmianna rynku i długim cyklem użytkowania produktu przez finalnego odbiorcę.W planowaniu budżetu pojawia się wycena potencjalnego przedsięwzięcia. Najczęściejsą brane pod uwagę: koszt wzoru (zamówionego bądź gotowego), kosztyprodukcji (lub koszty całej partii próbnej) i na tej podstawie szacowana jest rentownośćprojektu (ROI - return on investment). Powszechna jest tutaj postawa:wszystko, co może przynieść zysk, jest realizowane, jak jest dobry projekt, to jestbudżet.Generalnie, mimo planowania określonego budżetu, większość firm dopuszczaodstępstwa (stosują tzw. widełki dla każdego projektu) i elastyczność, którapolega na tym, że pojawiające się w ciągu roku nowe, potencjalnie zyskownekoncepcje mogą liczyć na dofinansowanie (po rzetelnej analizie i symulacji rentownościprojektu i akceptacji zarządu).Brak planowania/ustalania budżetuNa podstawie analizy firm, w których nie ustala się budżetu na nowe projektywzornicze, można zauważyć, iż taka postawa jest analogicznie związana z:1.Wielkością firmy – są to przeważnie małe firmy lub średnie, które stosunkoworzadko wprowadzają nowe wzory, w związku z tym nie mają jeszcze wystarczającegodoświadczenia i wyczucia rynku, aby precyzyjnie oszacować wielkość budżetu(godzą się na decyzje ad hoc). Przedsiębiorstwa te uczą się funkcjonowaćna rynku i w dalszej przyszłości chciałyby wprowadzić planowany budżet.

1352. Specyfiką branży i rynku, na którym działa firma:>>Firmy działające w branżach o dużej dynamice konsumpcji, stosunkowo krótkichcyklach produktu (i wzoru) oraz dużej konkurencyjności (niezależnie odwielkości firmy), np. ubiór, tkaniny, meblarstwo, ceramika, oświetlenie. Decyzjeuzależnione są od bieżącej sytuacji na rynku i są podejmowane ad hoc.Przedsiębiorstwa oceniają taki sposób traktowania kwestii finansowych jakonajlepsze rozwiązanie dla poprawnego funkcjonowania firmy.Firmy działające na stosunkowo młodym rynku, nieustabilizowanym i silnieuzależnionym od trendów (nawet trudnych do przewidzenia). Podstawą sukcesutakiej firmy jest szybkie reagowanie na nowe kierunki rozwoju produktów(np. nowe media). Decyzje są podejmowane ad hoc.10.4.4. Weryfikacja trafności i ocena potencjału nowych projektówPomijając fazę wstępną, definiującą zapotrzebowanie rynku, obecne i przyszłetrendy oraz analizę konkurencji, będące jednym ze źródeł pomysłów nowychprojektów (patrz rozdz. „Źródła koncepcji nowych projektów”) i wstępną ocenątrafności przyjętego kierunku rozwoju portfolio firmy, przeprowadzana jest bieżącaweryfikacja założeń i adekwatności konkretnego projektu wzorniczego.Weryfikacja ta dokonywana jest na każdym z etapów projektowania: od etapu konceptu(graficznego) i prototypu po wyprodukowanie tzw. partii pilotażowej lubocenę wielkości sprzedaży produktów gotowych, już wprowadzonych na rynek.Sposób tej weryfikacji może być bardziej lub mniej sformalizowany: od konsultacjiwewnątrzpracowniczych po profesjonalne badania marketingowe obejmująceopinie partnerów handlowych (Business-to-Business – B-to-B), jak równieżopinie finalnych użytkowników (Business-to-Consumer – B-to-C):> Konsultacje wewnątrz firmy – wśród pracowników:…analiza możliwości technologicznych posiadanego przez firmę parku maszynowego,opracowanie założeń konstrukcyjnych i wstępna kalkulacja kosztówprodukcji (akceptacja przez dział handlowy),… analiza możliwości finansowych firmy (wspólnie z dyrektorem finansowym),…analiza atrakcyjności produktu (głosowanie wśród zebranych pracownikówfirmy),… ocena jakości wykonanego produktu (certyfikaty, testy bezpieczeństwa) – domenakierownika produkcji.

136>>Badanie opinii partnerów handlowych (charakterystyczne dla większościfirm uczestniczących w badaniu) i ekspertów (zaledwie kilka firm) – udostępnienieim pierwszych projektów wzorniczych i zebranie opinii na temat funkcjonalnościi atrakcyjności dla potencjalnych użytkowników (np. testowaniesprzętu sportowego przez pracowników AWF, testowanie sportowej odzieżytechnicznej przez alpinistów).Badanie rynku – analiza konkurencji, cyklu życia produktów (np. nowy produktzastępuje odchodzący produkt), analiza trendów.> Badanie opinii finalnych użytkowników :… badania jakościowe – testy konceptów/prototypów produktów,…ilościowe testy produktów (testy w miejscach sprzedaży, wywiady środowiskowe,in-home test – testy użytkowania produktów w domach finalnychużytkowników, w naturalnym środowisku użytkowników (np. AGD, sprzętsportowy, nowe media),… badania satysfakcji klientów – sprawdzanie poziomu zadowolenia z produktówich obecnych użytkowników, zarówno wśród partnerów handlowych(Business-to-Business – B-to-B), jak również wśród finalnych użytkowników(Business-to-Consumer – B-to-C).Przedsiębiorstwa stosują dodatkowe formy zabezpieczenia się przed ryzykiemstraty w produkcji poprzez:>Partie pilotażowe, produkty próbne – czyli ocena pierwszych egzemplarzysprzedaży wśród dealerów lub finalnych użytkowników i w zależności od wynikudecyzja o kontynuacji produkcji.> Umowę z klientem na zamówienie określonej, minimalnej liczby sztuk towaru.Im firma jest bardziej świadoma ryzyka związanego z niewłaściwą decyzją dotyczącąnowego projektu (im większe koszty wdrożenia, im większe nowatorstwoprzedsięwzięcia), tym większą wagę przykłada do ww. weryfikacji wewnątrzipozafirmowych.Dodatkowe nakłady na prace B+R (Badania i Rozwój) w zakresie nowych funkcjiproduktów i rozwoju wzornictwa spotyka się głównie w dużych firmach, o silnejpozycji na rynku.Zasadniczo, sukces nowego projektu/wdrożenia jest przez wszystkich respondentówrozumiany jako realizacja założonych celów, które przede wszystkim

137określają opłacalny poziom sprzedaży nowego produktu (realizacja zakładanegoplanu sprzedaży z zakładaną marżą i z zakładanym zyskiem). Jeśli poziomten zostanie osiągnięty, jest podejmowana decyzja o kontynuacji produkcji.Inni sukces dodatkowo definiują w kategoriach estetyki – wyróżnienia się produktuna rynku i jego wizualnej atrakcyjności dla klienta.W sytuacji braku powodzenia nowego produktu (np. partia pilotażowa lub docelowanie przyniosła efektu w postaci zakładanego poziomu sprzedaży) projektjest zwykle wycofywany z produkcji i traktowany jako element nabytego doświadczenia.Analiza SWOT wyników badań przygotowana przez ekspertów IWPSilne strony> Integracja informacji pochodzących z różnych źródeł w firmach, co wpływana lepsze opracowanie koncepcji nowego produktu.>Słabe stronyWypracowanie systemu zarządzania wzornictwem/rozwojem nowego produktuwłasnymi siłami, na zasadzie prób i błędów.> Brak kadry wyspecjalizowanej w prowadzeniu procesu rozwoju nowego produktuwzorniczego.> Brak praktyki stosowania outsourcingu w zarządzaniu rozwojem nowego produktu(brak zaufania do zewnętrznych specjalistów).> Sporadyczne weryfikowanie nowych koncepcji z finalnym odbiorcą.Szanse> Tworzenie w dużych firmach wyspecjalizowanych działów rozwoju produktu.> Inwestowanie w prace B+R (w większych firmach), dające możliwość opracowaniabardziej innowacyjnych rozwiązań wzorniczych.Zagrożenia> Potrzeby konsumenta nie są traktowane przez firmy jako główny bodziec dopowstania koncepcji nowych projektów (a potem – ich weryfikacji), co możeskutkować powstawaniem wyrobów „nietrafionych”, nie odpowiadających napotrzeby nabywców (i w związku z tym – słabo sprzedających się, mało konkurencyjnych).

138> Brak planowania budżetu na nowe projekty wzornicze, co powinno być podstawą,szczególnie w firmach działających na silnie konkurencyjnych rynkach(modyfikowane w zależności od sytuacji rynkowej).> Podpatrywanie rozwiązań stosowanych przez konkurencję (np. na targachbranżowych), co może sprzyjać świadomemu, bądź nieświadomemu kopiowaniuwzorów.10.5. Parametry jakościowe dotyczące efektywności wzornictwa w przedsiębiorstwachOgólne wnioskiWśród uczestników badania istnieje zgodność co do finalnych korzyści, jakiedaje rozwijanie i wdrażanie nowych projektów wzorniczych, i są nimi: wzrostwartości firmy i jej konkurencyjności.Konsekwencją rozwijania wzornictwa jest pojawianie się marek produktów orazmotywacja przedsiębiorstw do ochrony własności intelektualnej (najczęściejw postaci zastrzegania znaku towarowego lub wzoru użytkowego).Istnieje szereg barier w skutecznym wdrażaniu innowacji wzorniczych. Kluczowąz nich jest bariera finansowa, dotykająca głównie mniejsze przedsiębiorstwa.10.5.1. Korzyści ze stosowania wzornictwa przemysłowegoDla respondentów korzyści uzyskiwane ze stosowania wzornictwa przemysłowegow znacznym stopniu pokrywają się z rolą, jaka jest przypisywana wzornictwu.Dla uczestników badania rola wzornictwa pokrywa się z powodami i oczekiwanymikorzyściami, dla których rozwijają oni wzornictwo w swoich firmach- patrz rozdział „Rola wzornictwa przemysłowego i postawy wobec niego”.Generalnie, wśród finalnych korzyści z rozwijania wzornictwa dostrzeganychprzez respondentów dominują te, które bezpośrednio odnoszą się do handlowego(sprzedażowego) i marketingowego sukcesu firmy. Są to zatem:>Wzrost wartości firmy, czyli m.in. wartości znaku towarowego i możliwośćpozycjonowania marki (marka wspiera sprzedaż). Pozwala to firmie na budowaniesegmentu lojalnych klientów (w różnych segmentach produktów/marek),co zwiększa gwarancję stałego zysku dla przedsiębiorstwa.> Wartość dodana wzoru przemysłowego dla promocji i sprzedaży produktu:… w sensie dosłownym (jako cenowa polityka produktów: lepszy wzór > lepszyprodukt > lepsza cena),

139…>……w sensie znaczeniowym (jako wyróżnik marki i niesione przez nią wartości),co z kolei przy silnej marce pozwala firmie na kreowanie trendów rynkowych(trendsetting) i przyjęcie roli lidera kategorii.Wzrost konkurencyjności firmy na rynku krajowym i zagranicznym, przyczym:w opinii respondentów na rynku rodzimym łatwiej jest kreować trendy (braksilnej konkurencji pod względem innowacyjności, wzornictwa),na rynku zagranicznym aktywność początkowo sprowadza się do nadążaniaza zastanymi tam trendami.Wybrane cytaty z wypowiedzi respondentów:>>>Musimy brać pod uwagę bardziej wysublimowane gusta klientów, ponieważsprzedajemy też dużo do Europy Zachodniej i w Polsce rynek też jest dosyćmocno opanowany, musimy dogadzać gustom klientów, które niestety też sięzmieniają (duża firma).Firma sama jest kreatywna, chciałaby zmieniać swój wizerunek, chciałabyżeby marka była zapamiętywana i żeby nasze projekty i maszyny były fundamentemnaszego wizerunku (mała firma, branża: wyroby inwestycyjne).Nie możemy stworzyć rzeczy bardzo fikuśnej, bo nie będzie spełniało swojegozdania, roli, musi to być maszyna, która będzie pracowała, spełniała swoją rolę,musi spełniać szereg rzeczy (mała firma, branża: wyroby inwestycyjne).10.5.2. Bariery w pozyskiwaniu i wdrażaniu nowych rozwiązań projektowychWiększość uczestników badania jest zgodna co do tego, że podstawową i najczęstszą(zwłaszcza na początku rozwoju firmy) barierą w stosowaniu i rozwijaniunowych projektów wzorniczych jest bariera finansowa (czynnik ekonomiczny).Chodzi tu o potencjalne nakłady na rozwijanie i wdrożenie nowegoproduktu/wzoru, do których zaliczane są wysokie koszty: oprzyrządowania domaszyn oraz wprowadzenia nowych technologii produkcji i rozbudowa parkumaszynowego. Wysoki koszt inwestycji w projektanta – np. finansowanie jegopodróży zagranicznych w celu uczestnictwa w targach. Jednocześnie wiele firm(szczególnie małych i średnich) faktycznie nie dysponuje wolnymi środkami finansowymina inwestycje we wzornictwo przy jednoczesnych braku dostępu dowiedzy o zewnętrznych źródłach finansowania.

140Pozostałe bariery dotyczą następujących obszarów:>>>>>Niepewność co do rynku – trudny do określenia popyt (zwłaszcza w sytuacjinowatorskiego produktu) lub obecność zdecydowanego lidera kategorii (barieradla mniejszych firm).Ograniczenia technologiczne – brak właściwych urządzeń produkcyjnychlub wymóg zbyt drastycznej zmiany w standardowym procesie wytwarzaniaproduktu (ogranicza to możliwość szybkiego reagowania na zmiany w rynku,na sezonowość sprzedaży, zmiany preferencji nabywców).Bariery legislacyjne, np. atesty, certyfikaty, normy bezpieczeństwa produktu(składu i działania), zdecydowanie zwiększyły się po wejściu Polski do UE.Chodzi o konieczność dopasowania norm w Polsce do norm obowiązującychna danym rynku europejskim lub brak zgodności polskich norm z normamiunijnymi (dostosowanie do norm polskich w przypadku firm importującychtowary do Polski lub dostosowanie do norm docelowego rynku za granicą– w przypadku firm eksportujących towar z Polski).Ograniczenia w zasobach ludzkich – brak wewnętrznych projektantów lubdrogie usługi projektantów zewnętrznych oraz ich niedostateczne zrozumieniebiznesu i oczekiwań klienta (patrz ocena współpracy z projektantamiw raporcie Ipsos z sierpnia 2007 roku, zrealizowanego dla IWP).Bariery natury psychologicznej – nieco rzadziej spotykane. Charakterystycznedla niektórych przedstawicieli działu produkcji i technologów, którzypreferują wykonywanie prac stałych, dobrze opanowanych czynności przyprodukcji, podczas gdy wprowadzenie nowego projektu wymaga zmian wytwarzanianowego produktu.W związku z trudnościami związanymi z projektowaniem i wdrażaniem nowychpomysłów, większość przedsiębiorstw stara się minimalizować ryzyko porażkipoprzez działania szczegółowo opisane w rozdziale „Weryfikacja trafności i ocenapotencjału nowych projektów”.10.5.3. Metody współpracy w zakresie pozyskiwania projektów wzorniczychProjektanci wewnętrzniWiększość uczestników badania deklaruje posiadanie własnego (zatrudnionegona pełny etat) projektanta lub zespołu projektantów. Są to, w zależności odwymogów branży, projektanci wzornictwa przemysłowego, plastycy, architekci,

141inżynierowie lub konstruktorzy (technolodzy). Osoby o wykształceniu bardziejtechnicznym niż artystycznym są wykorzystywane głównie w branżach produkcjiśrodków transportu, sprzętu sportowego – wszędzie tam, gdzie ważniejszejest opracowanie konstrukcji narzędzia/sprzętu niż estetyka jego wyglądu. Odwrotniedzieje się w branżach typu odzież, ceramika, gdzie duże znaczenie maprzygotowanie plastyczne projektanta i jego wrażliwość estetyczna.Uzasadnieniem (i jednocześnie motywem) takiego modelu współpracy są:>>>duża dynamika i intensywność (w skali roku) pracy nad nowymi projektami/wzorami – wymaga stałej, bliskiej współpracy projektantów z poszczególnymidziałami zaangażowanymi w opracowywanie i wdrażanie koncepcji,konieczność bardzo dobrej znajomości rynku i branży przez projektanta,w tym zagadnień technologicznych – sprzyja większej efektywności współpracyz projektantem,czynnik psychologiczny – zatrudniony projektant ma większą motywację dotwórczej pracy, projekty traktuje jako „swoje”, co sprzyja jego aktywnej roliw firmie – motywuje do opracowywania nowych rozwiązań, stymuluje pracęinnych działów (bywa wizjonerem).Ten rodzaj współpracy jest zwykle źródłem wzajemnego zrozumienia i zadowoleniaobu stron.Projektanci zewnętrzniCzęść firm współpracuje wyłącznie z zewnętrznymi projektantami (wyłanianymiw drodze przetargu), do których należą: biura projektowe, biura plastyków,agencje marketingowe obsługujące kompleksowo klienta, także pod kątemusług projektowych.Projektanci zewnętrzni zatrudniani są w sytuacji, gdy:>nie ma potrzeby pełnego zatrudnienia projektanta z uwagi na mniejszą częstotliwośćwprowadzania nowych wzorów w firmie,> firma unika ponoszenia kosztów utrzymania projektanta (poza kosztami stałymisą także koszty podróży na targi w Polsce i za granicą, koszty oprogramowaniado projektowania) i uważa, że korzystanie z zewnętrznych biurprojektowych wymusza na tych biurach większą konkurencyjność (także cenową),co w efekcie jest korzystniejsze dla zleceniodawcy.

142Wadą tego typu współpracy bywa natomiast niedostateczne rozumienie biznesuklienta (zwłaszcza kwestii technologicznych, determinujących często decyzjęo wprowadzeniu danego wzoru).Projektanci wewnętrzni i zewnętrzniNieliczni wskazują na wykorzystywanie modelu łączonego, tzn. oprócz pracywłasnych projektantów, korzystają z usług zewnętrznych specjalistów w tym zakresie(dominuje formuła fakturowania tych usług). Taki model współpracy jestprzede wszystkim podyktowany aktualnym zapotrzebowaniem przedsiębiorstwa(większą intensywnością pracy).Analiza SWOT wyników badań przygotowana przez ekspertów IWPSilne strony> Zatrudnianie projektantów na stałe w firmach wprowadzających dużo nowychprojektów wzorniczych w ciągu roku, co wpływa na lepszą znajomośćrynku przez projektantów, a tym samym – na powstawanie projektów wzorniczychlepiej odpowiadających na potrzeby rynku.Słabe strony> Brak w firmach projektantów w ścisłym tego słowa znaczeniu (-> postrzeganieinżyniera-konstruktora lub artysty-plastyka jako projektanta), co może wpływaćna stosowane rozwiązania w nowych projektach, tj. bez zrównoważeniaelementów funkcjonalnych i estetycznych w zaprojektowanym wyrobie.Szanse> Postrzeganie przez firmy zatrudniające projektanta na stałe jako korzystnegorozwiązania dla firmy (przynoszącego jej wymierne korzyści).Zagrożenia> Bariera finansowa w przypadku mniejszych przedsiębiorstw w stosowaniuwzornictwa.> Postrzeganie jako koszt (a nie jako inwestycja):… nakładów na nowe technologie, oprzyrządowanie, nowy park maszynowy,… nakładów na zatrudnienie i rozwój zawodowy projektanta.> Brak dopracowanych metod i narzędzi do właściwego szacowania ryzykawprowadzenia nowego produktu wzorniczego.

14310.6. Metody ochrony własności intelektualnej i ich skuteczność10.6.1. Wykorzystywanie ochrony własności intelektualnej w przedsiębiorstwachAnalizując deklaracje uczestników badania, można zauważyć, że ochronawłasności intelektualnej stosowana jest przede wszystkim w dużych firmach,natomiast sporadycznie w średnich firmach i prawie wcale nie jest stosowanaw małych firmach. Przeważnie jest to rejestracja znaku towarowego lub wzoruużytkowego, w branży wyrobów inwestycyjnych dodatkowo spotyka się zastrzeżenierozwiązań technologicznych.Generalnie stosunek uczestników badania wobec ochrony własności intelektualnejprzedsiębiorstwa jest przychylny, jednak zdeterminowany konkretnąsytuacją firmy na polu jej działalności.Poniżej zostaną przedstawione motywy i bariery wobec stosowania tego typuochrony.10.6.2. MotywyMotywy stosowania ochrony własności intelektualnej przedsiębiorstwa dotycząnastępujących aspektów:>>>Zabezpieczenie znaku towarowego (marki wszystkich produktów lub tylkowybranej serii/nazwy kolekcji produktów) – podstawowa ochrona dla przedsiębiorstwa,zwłaszcza w kategorii zdominowanej przez kopiowanie wzorów(np. AGD – naczynia kuchenne; ceramika). Gwarantuje wyegzekwowaniewymiernego odszkodowania za wykorzystanie znaku. Motywacja ta bywawzmocniona negatywnymi doświadczeniami z kopiowaniem wzoru przezinne firmy i ma zapobiegać „piractwu” (np. nowe media).Standard działania w funkcjonowaniu firmy – charakterystyczne dla dużychprzedsiębiorstw o wyrobionej i znanej marce, działających na rynku polskimi zagranicznym. Do najczęściej pojawiających się w badaniu form ochronywłasności należy: zastrzeganie wzoru i rozwiązań technicznych (np. AGD,środki transportu). Poczucie własności rozwiązań (przywiązanie do projektu)i chęć wyróżnienia go w percepcji klientów i wzmocnienia identyfikacjiwzoru z producentem (żeby klient wiedział, że to jest nasz produkt i nie pomyliłgo z innym).Komfort psychiczny producenta, rodzaj zabezpieczenia przed zarzutem konkurencjio skopiowanie wzoru.

14410.6.3. BarieryBariery wobec stosowania ochrony własności intelektualnej przedsiębiorstwawynikają z kilku źródeł:>Charakteru branży i cyklu życia produktów – krótki cykl sprzedaży produktu(np. odzież powszednia), silnie podatny na szybko zmieniające się trendy,modę. Nieadekwatność czasu trwania procedury zastrzegania wzoru lub patentuw stosunku do „życia” kolekcji.> Charakteru produktu:…stopnia jego innowacyjności, unikalności – im bardziej powszedni, zwyczajnywzór, tym mniejsza potrzeba i chęć do zastrzegania go (np. tkaniny),… stopnia jego powszechności vs. indywidualności – produkty oferowanew krótkich seriach, kilku egzemplarzach na indywidualne zamówienie niewymagają ochrony, duża niszowość produktu powoduje nieopłacalność kopiowaniawzoru dla konkurencji (np. instalacja oświetleniowa zaprojektowanana potrzeby konkretnego budynku).> Małych zasobów finansowych (głównie w małych firmach).>>Braku wiary/przekonania o skuteczności ochrony (nadal istniejące ryzykoskopiowania technologii, wzorów produktów przez konkurentów) oraz poczucieniewystarczającego zysku z wygranego procesu w stosunku do czasui kosztów, jakie taki proces nakłada na firmę pozywającą (poczucie, że małafirma nigdy nie wygra z dużym koncernem).Specyficznych parametrów produktu, konieczności uwzględnienia wielu parametrówi obowiązku patentowania najmniejszej zmiany (np. w modyfikowaniumaszyny, sprzętu sportowego – zbyt duża liczba szczegółów wymagającaaktualizacji w patentowaniu, w związku z tym zbyt duży nakład pracyi środków na te procedury).Wybrane cytaty z wypowiedzi respondentów:>Mamy prawo do tego i korzystamy z tego prawa. Korzystamy z niego oczywiściew celu ochrony tej własności. A przed czym, to jasne, że przed zakusamikonkurencji, która często pewnie by chciała skopiować nasze wzory (duża firma,branża: oświetlenie).

145>>Zastrzeżenie własności intelektualnej nie chroni przed jej naruszeniem. To tylkoi wyłącznie pomaga w tym, aby walczyć o ewentualne odszkodowania, abywspomóc się w jakimś procesie (duża firma).Jeśli wymyślamy coś ciekawego i uda się to opatentować, tzn. nadaje się to doopatentowania, zarówno jeśli chodzi o wzornictwo i rozwiązania techniczne,to się to robi. Cały świat, jeśli chodzi o naszą branżę, jeździ sobie do sklepów,kupuje sobie nawzajem swoje produkty, rozbiera je do najmniejszej śrubkii kopiuje co się da, po to, aby ograniczyć koszty, wprowadzić jakieś ciekawszerozwiązania techniczne, skopiować jakąś funkcję, która okazała się strzałemw dziesiątkę itd., więc jeżeli coś jest możliwe, to robi się naprawdę szalone rzeczy(duża firma).Analiza SWOT wyników badań przygotowana przez ekspertów IWPSilne strony> Stosowanie ochrony własności intelektualnej w dużych firmach wpisanew ich standardy.> Stosowanie ochrony własności intelektualnej daje komfort psychiczny producentowi(-> zabezpieczenie przed ewentualnym zarzutem skopiowania).Słabe strony> Brak zasobów finansowych w małych firmach na przeprowadzenie procedurochrony własności intelektualnej.Szanse> Wzrost postrzegania wzornictwa jako istotnego czynnika dla rozwoju firmyi w związku z tym potrzeby ochrony/zastrzegania wzorów.Zagrożenia> Zbyt mała innowacyjność produktów, co nie sprzyja potrzebie stosowaniaochrony własności intelektualnej.> Brak wiary przedsiębiorstw w skuteczność zabezpieczenia swoich wzorówprzed skopiowaniem.

Dobre praktyki – Studia przypadków14711.Dobre praktyki– Studia przypadkówJacht NOON 55projekt: Leszek Gonciarzprojekt wnętrz: Krzysztof i Monika Kozielewiczproducent: Noon Yachts S.A.Wystawa „Designed in Poland” Berlin 2005/2006fot. Giuliano Luzzatto „Main Sail Magazine”

14811. Dobre praktyki – Studia przypadków11.1. Nagrzewnica powietrza LEO PLASTIC – firma Flowair (wyroby inwestycyjne)30)FirmaFLOWAIR Głogowski i Brzeziński Sp. J.; Gdynia.Istnieje od 2003 roku.Kapitał: polski (100%).Wielkość firmy: mała (15 zatrudnionych).Branża: wyroby inwestycyjne; branża grzewczo-wentylacyjna.Sprzedaż na rynek polski (głównie) i zagraniczny.Produkty: produkty do ogrzewania obiektów średnio i wielkokubaturowych(m.in. nagrzewnice wodne oraz gazowe, kurtyny powietrza).Projektanci współpracujący z firmą: Studio 1:1 (Jarosław Szymański, Rafał Dętkoś,Piotr Wierczyński).W konkursie Dobry Wzór w 2006 roku jednym z finalistów w kategorii SferaPracy została nagrzewnica powietrza LEO PLASTIC, której producentem jestfirma Flowair z Gdyni. LEO PLASTIC jest bardzo specjalistycznym produktem,przeznaczonym do ogrzewania obiektów wielkokubaturowych. W 2006 roku teninnowacyjny produkt został również wyróżniony tytułem MEDIUM-Lider Instalacjina międzynarodowych targach INSTALACJE w Poznaniu.Nagrzewnica powietrza LEO PLASTIC jest dobrym przykładem zastosowaniaprzez producenta odpowiedniej strategii biznesowej zorientowanej na potrzebyklienta, opartej na nowoczesnej technologii i wzornictwie. Połączono w niejbardzo dobre parametry projektowe i nowoczesny wygląd urządzenia z nowatorskimsterowaniem – komfortowym a jednocześnie oszczędnym, zarówno w eksploatacji,jak i pod względem inwestycji.LEO PLASTIC został wprowadzony na rynek we wrześniu 2005, a w 2006 rokuz sukcesem zadebiutował na rynku niemieckim. Od początku sprzedaży zauważalnybył dynamiczny trend wzrostowy – w 2007 roku firma odnotowała 146%wzrost sprzedaży nagrzewnicy w stosunku do poprzedniego roku.30) Opracowano na podstawie artykułów: Karpowicz-Starek I., Dobre praktyki; Biuletyn IWP, 2007, 2; Szymański P.,Nagrzewnica wodna Leo Plastic; Systemy Instalacyjne, 2007, 3 oraz informacji od firmy Flowair. Zdjęcie nagrzewnicydzięki uprzejmości firmy Flowair.

149LEO PLASTIC – studium przypadkuCo produkować i dla kogo? – czyli znalezienie niszy rynkowejBadanie rynku nagrzewnic przeprowadzone przez firmę Flowair pokazało, żenie ma producenta, który specjalizuje się w ogrzewaniu powietrznym. Produktdostępny na rynku europejskim był zaniedbany zarówno pod względem atrakcyjnościwzornictwa, jak i stosowanych materiałów oraz rozwiązań technicznych.Oferta była mało zróżnicowana: metalowe prostopadłościany z giętej blachy. Brakowałourządzeń, które mogłyby być stosowane w miejscach publicznych, gdzieliczy się nie tylko funkcjonalność, ale również estetyczny wygląd produktu.Swoim innowacyjnym pomysłem – zastosowaniem estetycznej plastikowej obudowy– firma Flowair przeprowadziła swego rodzaju rewolucję w branży.Czy warto zatrudnić projektanta wzornictwa? – czyli przełamanie negatywnychstereotypówStereotypami, często pokutującymi wśród firm (szczególnie małych), są:1.2.3.Projekt wzorniczy jest bardzo drogi. Młodej, startującej na rynku firmy nie staćna design. Damy sobie radę sami.Projektanci wzornictwa to „artyści” – nie mają pojęcia o produktach strictetechnicznych.Produkty wykonane przy współudziale designera – to produkty ekskluzywnei drogie.Pierwsze doświadczenia firmy w tym projekcie to sukces w stworzeniu nowatorskiegosystemu sterowania nagrzewnicą z jednej strony i niezadowalające,nawet twórców projektu, próby estetycznego dopasowania plastikowej obudowydo urządzenia. Producent miał świadomość, że bez walorów estetycznych nawetnowoczesne technologicznie urządzenie nie ma prawa bytu. Opracowanie projektunagrzewnicy powierzono zespołowi projektantów ze Studio 1:1, w którymznaleźli się Jarosław Szymański (szef zespołu), Rafał Dętkoś, Piotr Wierczyński.Ze strony producenta zespół zasilili inżynierowie: z branży wentylacyjnej, mechanicznej,elektrycznej itp.Założenia do projektu, czyli wytyczenie drogi projektantomWspólną pracę zespół rozpoczął od rozpoznania branży i sformułowania ostatecznychzałożeń do produktu. Określono, że odbiorcami nagrzewnic są bezpośredniinwestorzy i projektanci, dla których istotne są parametry techniczne,

150wysoka jakość urządzenia i prostota jego codziennej obsługi oraz instalatorzy,dla których najważniejsze cechy to łatwość montażu i niezawodność.Wybór technologii – nowe rozwiązania czy wykorzystanie tego, czymdysponujemyFlowair jest firmą opierającą się na poddostawcach, dlatego unika problemuwielu producentów, którzy tworzą produkty pod kątem posiadanego parku maszynowego.Technologia nie ogranicza projektantów – jej wybór należy do nich. Tak też byłow przypadku nagrzewnicy LEO PLASTIC – wszyscy produkowali urządzeniaz blachy, a Flowair zaczął wykorzystywać tworzywo sztuczne.Rezultat – nagrzewnica LEO PLASTICW efekcie prac powstała rodzina nagrzewnic wodnych LEO PLASTIC. Służąone do ogrzewania powietrznego obiektów o dużej kubaturze, takich jak haleprodukcyjne, warsztaty, magazyny itp. Zastosowanie tworzywa sztucznego, jakomateriału do wykonania obudowy urządzenia, pozwoliło na uzyskanie atrakcyjnegowyglądu nagrzewnicy. Dzięki temu urządzenie może być instalowanem.in. w takich miejscach, jak salony wystawowe, kościoły, obiekty sportowe,sklepy i supermarkety.Wykorzystanie tworzywa sztucznego do wykonania elementów nagrzewnicyprzyniosło wiele korzyści, m.in.:>zmniejszenie ciężaru urządzenia (o ponad 30% w stosunku do tradycyjnychrozwiązań), dzięki zastosowaniu tworzywa sztucznego zarówno w obudowie,jak i w wirniku wentylatora,> uniknięcie procesu korozji,> obudowa plastikowa jest mniej wrażliwa na zarysowania,> wyższa zdolność tłumienia drgań mechanicznych (urządzenie pracuje ciszej),> podlega procesowi recyklingu.Zaletą nagrzewnicy jest współpracujący z nią układ automatyki, pozwalający napłynną (od 0 do 100%) regulację prędkości obrotowej wentylatora. Pozwala onna precyzyjne dostosowanie wydajności wentylatora i tym samym – dostarczaniewymaganej w danej chwili ilości ciepła.Dzięki zastosowaniu specjalnie zaprojektowanego sterownika, uzyskano możliwośćpracy nagrzewnicy w trybie auto. Taki rodzaj pracy oparty jest na samo-

151czynnym dostosowaniu wydajności urządzenia w zależności od różnicy temperatur:żądanej (ustawionej na nastawniku) a powietrza w pomieszczeniu. Wrazze spadkiem różnicy temperatur maleją obroty wentylatora. A zatem w pomieszczeniuwarunki komfortu cieplnego utrzymywane są niemal cały czas na stałympoziomie. Takie rozwiązanie zmniejsza zużycie energii dzięki dostarczaniudo pomieszczenia dokładnie takiej ilości ciepła, jaka jest aktualnie wymagana.Zmniejsza się również ilość energii elektrycznej pobieranej przez wentylator zewzględu na spadek jego wydajności wraz ze zmniejszającą się różnicą temperatur.Ponadto wzrasta komfort pracy urządzenia, gdyż wraz ze zmniejszającą sięFoto 1 Nagrzewnica LEO PLASTIC (producent Flowair)

152prędkością obrotową wentylatora spada prędkość przepływu powietrza, a tymsamym hałas generowany przez wentylator maleje.W przypadku LEO PLASTIC M możliwe jest sterowanie nawet dziesięciomaurządzeniami za pomocą jednego sterownika. Istnieje również możliwość podłączenianagrzewnic do centralnych systemów sterowania.Do urządzenia serii Leo Plastic została specjalnie stworzona obrotowa konsolamontażowa 3D. Dzięki konsoli 3D urządzenie może być zamontowane w rozmaitympołożeniu, pod dowolnym kątem – zarówno pionowo, jak i poziomo. Jestto zasługa projektantów ze Studio 1:1.Promocja produktu, czyli nie sztuka wyprodukować...Promocja polegała przede wszystkim na pokazywaniu produktu „na żywo”.Specjalne stanowiska montowano w hurtowniach instalacyjnych, na targachbranżowych. Prowadzono także akcję informacyjną w mediach branżowych.Wizerunek LEO PLASTIC wzmocniony został poprzez reklamy i udział w prestiżowymkonkursie Dobry Wzór 2006.Jakie korzyści przyniósł firmie dobrze zaprojektowany produktLEO PLASTIC osiągnął dobre wyniki sprzedaży, nie tylko w kraju, ale przedewszystkim w eksporcie. Okazało się, że współpraca z profesjonalistami daładużą wartość dodaną dla produktu, a koszty wdrożenia nie były tak wysokie, jakpoczątkowo zakładano. Jak mówi szef firmy Maciej Głogowski: Przy okazji nauczyliśmysię zasad współpracy z firmą wzorniczą. Idąc za ciosem, wdrożyliśmykolejny produkt – LEO SMART, następne są w opracowaniu. Dzięki wykorzystaniuprzewagi wynikającej z zastosowania wzornictwa staliśmy się bardzo dobrze rozpoznawalnąmarką na rynku i firmą naśladowaną przez inne.

15311.2. Fotel biurowy ON – firma PROFI m (meblarstwo) 31)FirmaPROFI m ; Turek.Istnieje od 1991 roku.Kapitał: polski (100%).Wielkość firmy: duża (1300 zatrudnionych).Branża: meblarstwo.Produkty: krzesła i fotele biurowe.Wielkość produkcji: ok.850 tys, sztuk rocznie.Wielkość eksportu: 55% produkcji.Wartość sprzedaży za rok 2006: 136 mln zł.Projektanci współpracujący z firmą: Grzegorz Olech, Piotr Kuchciński, TomaszAugustyniak, Ronald Straubel, Wolfgang Deisig.Fotel ON jest nowoczesnym fotelem biurowym, będący przykładem dobrze zastosowanegowzornictwa – łączy funkcjonalność z ładnym wyglądem. Przy jegokonstrukcji wykorzystano technologie sprawiające, że jest on fotelem spełniającymw pełni wymogi ergonomiczne, niezapominając jednocześnie o jego funkcjiestetycznej. Został on zaprojektowany w odpowiedzi na zapotrzebowaniei zgodnie z oczekiwaniami grupy docelowej.Rodzina Foteli Biurowych ON – studium przypadkuPo przeanalizowaniu sytuacji na rynku i swojej oferty produktowej, jesienią2004 firma PROFI m podjęła decyzję o rozszerzeniu swojej oferty o model nowoczesnegofotela biurowego.Proces rozwoju produktu został przeprowadzony zgodnie z procedurą obowiązującąw PROFI m , obejmującą: określenie założeń projektowych, wybór projektanta,utworzenie zespołu projektowego, realizację projektu i wdrożenie na rynek.Przyjęto założenia, że ma powstać krzesło obrotowe z wykorzystaniem zaawansowanychtechnologii i rozwiązań ergonomicznych, w przystępnej cenie.Ze względu na plany wprowadzenia produktu na rynki Europy Zachodnieji w związku z tym – potrzebę dopasowania modelu fotela do trendów obowiązującychna tamtejszych rynkach, do współpracy został zaproszony niemieckiprojektant – Wolfgang Deisig.31) Opracowano na podstawie informacji udostępnionych przez firmę Profim . Zdjęcie fotela ON dzięki uprzejmościfirmy PROFI m .

154W ramach projektu został podzielony zakres odpowiedzialności pomiędzy projektantaa firmę.Projektant odpowiadał za:> prace koncepcyjne i rozwój projektu,> badania nad materiałami i technologią,> wczesne rysunki 2D i 3D poszczególnych części krzesła,> zaprezentowanie modeli, pokazanie różnych rozwiązań i alternatyw,> prowadzenie projektu do momentu wprowadzenia do produkcji,> nie był odpowiedzialny za inżynierię/technologię.Firma PROFI m była odpowiedzialna za:> inżynierię/technologię, przygotowywanie prototypów,>wykorzystanie rysunków 2D i 3D oraz przełożenie ich na wyprodukowanieposzczególnych części,> wspieranie projektanta w tworzeniu modeli, konsultacje projektowe,> pomoc w produkcji części metalowych do prototypów,> koordynację procesu wdrożenia, organizację spotkań, zarówno w Polsce, jaki w Niemczech.W wyniku przeprowadzonego projektu, który trwał od stycznia 2005 do lipca2007, powstała rodzina foteli biurowych ON. Rodzinę tworzy fotel obrotowy orazkrzesła na nogach i płozie.Wyróżniającym elementem modelu ON jest ergonomiczne oparcie wykonanez mieszanki tworzywa i specjalnych kulek szklanych. Dzięki temu rozwiązaniuoparcie, przy jednoczesnej dużej wytrzymałości, zachowuje dużą sprężystość,co pozwala na aktywne siedzenie. Dodatkowo dla poprawy sprężystości wykonanow oparciu nacięcia oraz włożono w środek specjalne wkładki z tworzywa,wspomagające zarówno sprężystość, jak i wytrzymałość oparcia.W fotelu ON zastosowano również specjalne rozwiązanie technologiczne, pozwalającena osiągnięcie efektu optymalnego dopasowania do kręgosłupa użytkownika,także w trakcie wykonywanych przez niego ruchów.Stworzenie elastycznego oparcia było wielkim wyzwaniem dla firmy PROFI m .Było to trudne i zarazem bardzo kosztowne wdrożenie. Wynikało to z faktu, że

155w celach projektu przyjęto m.in. założenie stworzenia elastycznego plastikowegooparcia, które jednocześnie spełnia wszystkie wymogi ergonomiczne oraz normywytrzymałościowe i stabilności. Najtrudniejszym zadaniem było znalezieniebalansu pomiędzy kształtem oparcia, grubością plastiku a samym rodzajem tworzywa.Optymalne dobranie tych parametrów zapewniło osiągnięcie celu, czylistworzenie elastycznego a jednocześnie stabilnego i wytrzymałego oparcia.Fotel ON wyróżnia się także dzięki zastosowaniu nowoczesnego mechanizmu synchronicznego,który wymusza zachowanie właściwej pozycji siedzącej oraz niwelujenieprzyjemne wrażenie „wyciągania marynarki” podczas odchylania się.Interesującym detalem są aluminiowe elementy łączące oparcie z mechanizmemsiedziska – obok funkcji konstrukcyjno-estetycznej stanowią także regulacjęwysokości oparcia. Pod tym względem fotel jest na rynku polskim produkteminnowacyjnym.W miejscu łączenia siedziska z oparciem został zaprojektowany mechanizm regulacjioparcia, pozwalający na dostosowanie podparcia lędźwiowego do wysokościsiedzącego. Przód oparcia wykończony jest tapicerką wypełnioną piankąpoliuretanową wylewaną w formach, która dodatkowo poprawia komfort siedzenia.Została uwzględniona możliwość wymiany tapicerki przez użytkownika, cosprawia, że krzesło może być użytkowane przez wiele lat i łatwo zmieniać swójwygląd (przy relatywnie niewielkim koszcie).Foto 2 Fotel ON (producent PROFI m )

156Do innych rozwiązań decydujących o ergonomicznym charakterze modelu zaliczyćmożna: regulację głębokości siedziska, odchylenie siedziska o kąt 3. stopni,regulowane podłokietniki i, w dodatkowej opcji – zagłówek, który dla zwiększeniakomfortu użytkownika przymocowano do oparcia elastycznym łącznikiem.Dzięki wielu możliwościom wykończenia i doboru detali, krzesło znajduje zastosowaniew wielu współczesnych aranżacjach biurowych.Fotel ON otrzymał certyfikaty ergonomiczności: z Instytutu Medycyny Pracyoraz z LGA. Badania w LGA wykonywane są według kryteriów opracowanychprzez prof. dr Diebschlag. Przyznanie ww. certyfikatu oznacza, że model zaprojektowanyjest w sposób umożliwiający optymalne dostosowanie produktu dopotrzeb i warunków pracy użytkownika i spełnia kryteria zawarte w surowychnormach ergonomicznych. Model przeszedł również szereg drobiazgowych testów,którym poddane zostały poszczególne elementy konstrukcyjne.Fotel po raz pierwszy został zaprezentowany na Targach Orgatec w Koloniiw 2006 roku, gdzie spotkał się z dużym zainteresowaniem, co utwierdziło firmęw decyzji o wprowadzeniu produktu na rynek.W 2007 roku cała rodzina foteli ON otrzymała złoty medal na Targach w Poznaniuoraz wyróżnienie w kategorii Diament Meblarstwa.Fotel ON został wprowadzony do sprzedaży 1 lipca 2007 r. Wprowadzenie produktuna rynek zostało wsparte kampanią reklamową i PR w prasie i Internecie,wydaniem katalogu handlowego oraz bezpośrednimi prezentacjami handlowcówfirmy na spotkaniach z klientami.Po kilku miesiącach sprzedaży jej wielkość kształtowała się na poziomie kilkusetsztuk, co zostało uznane przez firmę za sukces (jako że produkt zazwyczajzaczyna się sprzedawać po półrocznej obecności na rynku). Fotel dobrze sięsprzedaje zarówno na rynku krajowym, jak i zagranicznym.11.3. Studia przypadków z przeprowadzonego badania jakościowego– przykłady projektów wdrożeniowych zakończonych sukcesemOgólny wniosekAnalizując wybrane studia przypadków wdrożeń zakończonych sukcesem, możnazauważyć wpływ kilku czynników:>>właściwy moment pojawienia się produktu na rynku i odpowiedź na nowe,ściśle określone potrzeby/wpasowanie się w trendy,wykorzystanie innowacji w dosłownym tego słowa znaczeniu (np. nowyskładnik w tkaninie, nowa technologia informatyczna), budującej unikalnośći wartość produktu,

157>oferta indywidualnego dostosowania produktu w sytuacji, gdy klient jestwrażliwy na wybór szczegółowych parametrów urządzenia.Czynniki te mogą współistnieć, ale o sukcesie może też decydować jeden z nich,w zależności od tego, co w danej kategorii i dla danej grupy klientów jest wartościąoczekiwaną.Studia przypadków 32)1.2.3.…Produkt – suszarka do warzyw i owoców, produkcja uruchomiona 2007 roku,w dużej firmie z branży AGD. Produkt jest w ofercie firmy od kilku lat i do tejpory nie sprzedawał się zbyt dobrze, w 2007 roku odnotowano istotny wzrostsprzedaży. Za przyczynę sukcesu uważa się pojawienie się (wzrost popularności)mody na suszenie warzyw i owoców.Produkt średniej firmy z branży nowe media: gry komputerowe – bardzo popularne,podążające za światowymi trendami. Za przyczynę sukcesu uważasię wykorzystanie najnowszej technologii (najlepsze parametry silnika dogry) oraz zatrudnienie najlepszych w Polsce projektantów gry i programistów,co przyczyniło się do wyrobienia silnej marki i pozycji firmy na rynku.Produkt małej firmy z branży sprzętu sportowego – urządzenie do ćwiczeńsiłowych, adresowane do klientów biznesowych (np. właściciele siłowni, klubówfitness). Za przyczynę sukcesu podaje się dwa główne powody:dobry moment na rynku – moda na aktywność fizyczną, uprawianie sportuoraz… ofertę indywidualnego dostosowania produktu dla klienta: dobór elementówdekoracyjnych, kolorystyki urządzenia według własnych preferencji klienta.Natomiast ścisła współpraca projektanta z osobą znającą anatomię ludzkiegociała zaowocowała powstaniem urządzenia, które pozwala na bardzo precyzyjnezastosowanie (w zależności od partii ciała, którą należy wyćwiczyć– kwestie, na które są wrażliwi klienci).4.Produkt firmy średniej wielkości z branży ubiór wierzchni/odzież damska codziennegoużytku z kolekcji jesień/zima 2007. Zaobserwowano duży wzrostsprzedaży i bardzo pozytywne opinie klientów. Za przyczynę sukcesu uważa32) Ze względu na wymóg zachowania poufności danych respondentów, zgodnie z kodeksem Esomaru, nazwy firmnie mogą być ujawnione, jak również szczegóły, które by mogły pozwolić na identyfikację firmy.

158się wprowadzenie nowego, unikalnego i jednocześnie bardzo atrakcyjnegowizualnie surowca (bawełna + kaszmir).5. Produkt małej firmy z branży wyroby inwestycyjne (np. sprzęt biurowy/bindownice)oraz artykuły związane z fotografią cyfrową. Produkt, zdefiniowanyjako sukces, to album do zdjęć cyfrowych uzupełniany bezobsługowo (maszynadrukuje zdjęcia, binduje i wkłada w album). Korzyści: szybkość, możliwośćumieszczenia setek zdjęć. Za przyczynę sukcesu firma uważa dobry momentwejścia produktu na rynek, tj. intensywny rozwój fotografii cyfrowej i odpowiedźna nowe potrzeby klientów (możliwość wykonywania i potrzeba obróbkiznacznie większej liczby zdjęć niż w przypadku fotografii tradycyjnej).

Projektowanie wzornicze jako sposób na prowadzenie własnej działalności gospodarczej15912.Projektowanie wzorniczejako sposób na prowadzeniewłasnej działalnościgospodarczejAkcesoria stołowe z serii BONAprojekt: Triada Designproducent: ARTEFE Sp. z o.o.Wystawa „Designed in Poland” Berlin 2005/2006

16012. Projektowanie wzornicze jako sposób na prowadzenie własnejdziałalności gospodarczejW przeprowadzonym w 2007 roku badaniu ilościowym (opisanym w tym raporcie)prawie połowa przedsiębiorstw deklaruje, że zatrudnia własnego, wewnętrznegoprojektanta wzornictwa. 31% firm podejmuje współpracę z projektantamizewnętrznymi w miarę potrzeby, a 14% - współpracuje regularnie (stale)z zewnętrznym projektantem.Projektanci zewnętrzni współpracują z przedsiębiorstwami w ramach umowyo dzieło lub współpracują jako podmioty gospodarcze – studia projektowe lubfirmy jednoosobowe.Każda z form działalności ma swoje zalety i wady. Jedną z podstawowych korzyścistałego zatrudnienia, postrzeganą zarówno przez projektantów, jak i przedsiębiorców,jest lepsze zrozumienie potrzeb danej firmy (jej oczekiwań i możliwościtechnologicznych) oraz nabywców, do których firma kieruje swoją ofertę.Do korzyści wynikających z pracy na własny rachunek projektanci zaliczają:> wolność, niezależność w podejmowaniu decyzji (samodecydowanie),> stymulację rozwoju zawodowego (dzięki współpracy z różnymi klientami),> większą skuteczność i efektywność działania,> korzystne rozliczenie podatkowe (50% ryczałtowe koszty umowy o dzieło).Postrzeganie negatywnych stron prowadzenia własnej działalności różni sięw zależności od tego, czy pytana osoba jest 1-osobową firmą, czy właścicielemstudia projektowego.W przypadku projektantów posiadających własne studia projektowe wymienianesą następujące trudności, wynikające z konieczności łączenie funkcji projektantaz zarządzaniem studiem:> odpowiedzialność za inne osoby (zespół) i za całokształt prac,> ograniczony czas przeznaczony na projektowanie,> konieczność wybierania rozwiązań kompromisowych.Osoby działające samodzielnie, wymieniając utrudnienia wynikające z własnejdziałalności, kładą większy nacisk na:

161> koszty (profesjonalnego sprzętu, oprogramowania, wyjazdów na targi itp.),> brak ciągłości finansowania,>„osamotnienie” w działaniu (brak stymulacji wynikającej z pracy zespołowej,często skutkującej bardziej kreatywnymi rozwiązaniami).Wśród czynników stanowiących barierę w rozwoju zawodowym projektanciwskazują:> bariery finansowe (brak kapitału na inwestycje w rozwój),>>>brak odpowiedniego profesjonalnego sprzętu, w tym kosztownego specjalistycznegooprogramowania (powiązane z kwestią braku środków finansowych),brak umiejętności współpracy z przedsiębiorstwami, w szczególności pracyzespołowej,brak wiedzy/umiejętności dotarcia do przedsiębiorstw i innych potencjalnychzleceniodawców.W dalszej kolejności projektanci wymieniają:>brak miejsca/możliwości prezentacji i profesjonalnej promocji swojego dorobkui osiągnięć,> brak możliwości profesjonalnej certyfikacji (formalnego uznania odpowiedniegopoziomu wiedzy i osiągnięć w praktyce zawodowej).

Metodyka przygotowania raportu16313.Metodykaprzygotowania raportuKrzesło TopSpinprojekt: Stanisław Charaziakproducent: Zakłady Mebli Giętych FAMEG S.A.Dobry Wzór 2003, Nagroda Ministra Gospodarki Wzór Roku 2003

16413. Metodyka przygotowania raportuPodstawą formalno-prawną do realizacji zadania badawczego pt. „Analiza rynkuwzornictwa przemysłowego i użytkowego w Polsce”, zleconego do wykonaniaInstytutowi Wzornictwa Przemysłowego przez Departament Rozwoju Gospodarkiw Ministerstwie Gospodarki, jest umowa z dnia 20 sierpnia 2007 r.Raport przygotowano w oparciu o:> wyniki badań własnych:… ilościowych – przeprowadzonych na próbie 300 polskich przedsiębiorstw,… jakościowych – przeprowadzonych na próbie 30 polskich przedsiębiorstw,> opublikowane raporty realizowane w innych krajach UE,>studia przypadków (tzw. dobre praktyki), opisujące sukcesy polskich produktówwzorniczych, pozyskane w drodze wywiadów z przedsiębiorstwami,> opracowania, doświadczenia i opinie ekspertów IWP.

Bibliografia16514.BibliografiaDywan GENTELMAN z serii Five o’clothprojekt: Anna Maria Suchodolskaproducent: Sztuka Beskidzka Rękodzieło Ludowe i Artystycznefinalista Śląska Rzecz 2005

16614. BibliografiaBernsen J., Design in small and medium size companies. Danish Design Centre, (Internet:www.ddc.dk).Cox G., Cox Review of Creativity in Business: building on the UK’s strenghts; 2005.Danish Design Centre, 2004, The Economic Effects of Design. Dania: Kopenhaga,(Internet: www.ddc.dk).Definition of Design; ICSID; 2007, (Internet: www.icsid.org).Design in Britain 2005-06; Design Council, (Internet: www.designcouncil.org.uk).Działanie 1.4-4.1 Wsparcie dla przedsiębiorców na prace badawcze i rozwojowe, Pakietinformacyjny; PARP, Zespół Badań i Rozwoju/Zespół Instytucjonalnego SystemuWsparcia; Warszawa 2007.Działanie 4.2 Stymulowanie działalności B+R przedsiębiorstw oraz wsparcie w zakresiewzornictwa, Pakiet informacyjny; PARP, Zespół Badań i Rozwoju/Zespół InstytucjonalnegoSystemu Wsparcia; Warszawa 2007.Działek J., Projekt pilotażowy „Małopolskie Spotkania Branżowe”; CITTRU; UniwersytetJagielloński; Kraków 2007.European Design Report; BEDA; DesignAustria; 2007.Ginalski J., Liskiewicz M., Seweryn J., Rozwój nowego produktu; ASP Kraków; 1995.Ginalski J., Wzornictwo Przemysłowe, prezentacja dla IWP; 2007.Gralec W. (PARP), Wsparcie projektów wzorniczych z POIG; 2007.Grzecznowska A., Mostowicz E., Miszczak M., Efektywność ekonomiczna aplikacjiwzornictwa; Prace i Materiały IWP, 18; Instytut Wzornictwa Przemysłowego; Warszawa2006.Grzecznowska A., Mostowicz E., Oporski J., Wzornictwo jako instrument podnoszeniainnowacyjności produktu; Prace i Materiały nr 12; Instytut Wzornictwa Przemysłowego;Warszawa 2005.Grzecznowska A., Mostowicz E., Udział wzornictwa przemysłowego w rozwoju przedsiębiorstw;Prace i Materiały nr 9; Instytut Wzornictwa Przemysłowego; Warszawa2004.Mamica Ł., red.; Wzornictwo Przemysłowe w Małopolsce – oczekiwania firm i studentów;Centrum Design w Krakowie; Kraków 2007.

167National Survey of Firms 2002, A report prepared by PACEC on behalf of DesignCouncil (G. Britain), London 2003, (Internet: www.pacec.co.uk).POIG 5.2 Wspieranie instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi proinnowacyjneoraz ich sieci o znaczeniu ponadregionalnym; Fundusze Unii Europejskiej; 2007,(Internet: www.fundusze-ue.com.pl).Prawo własności przemysłowej, Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późniejszymizmianami.Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka; Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości;2007, (Internet: www.parp.gov.pl).Ramlau Hovgaard U., In Denmark, Design Tops the Agenda; Design ManagementReview, Fall 2004.Roy R., Potter S., The commercial impacts of investment in design, Design Studies, Nr2;1993Stowarzyszenie Projektantów Form Przemysłowych, (Internet: www.spfp.diz.pl).Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904z późniejszymi zmianami.Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Dz. U. z 1993 r. Nr 47, poz. 211.

Rozpowszechnianie raportu i kontakt16915.Rozpowszechnianieraportu i kontaktRower 5th Avenue Proprojekt: Dział Rozwoju Nowego Produktu KROSSproducent: KROSS S.A.Wystawa „Designed in Poland” Berlin 2005/2006

17015. Rozpowszechnianie raportu i kontaktRozpowszechnianie i publiczne cytowanie raportu wymaga przywołania nazwyautora raportu, jakim jest Instytut Wzornictwa Przemysłowego Sp. z o.o.Instytut Wzornictwa Przemysłowego ma prawo posługiwać się całością lub częściamiraportu we własnych projektach lub publikacjach.Zgodnie z doświadczeniem IWP, dla potrzeb powszechnego udostępnieniaraportu dla mediów, przedsiębiorstw oraz administracji i instytucji otoczeniabiznesu rekomendujemy przygotowanie skróconych lub dedykowanych wersjiraportu.Zakres i skala badań jest porównywalna z prowadzonymi w innych krajach UniiEuropejskiej, a wyniki wskazują na duży potencjał rozwoju polskiej gospodarki.Sugerujemy przygotowanie prezentacji wyników badań dla mediów połączonez konferencją prasową.Osobą kontaktową w zakresie raportów i analiz w Instytucie Wzornictwa Przemysłowegojest dr Iwona Palczewska, zastępca dyrektora ds. Badań i Rozwoju,e-mail: iwona_palczewska@iwp.com.pl, tel.: +48 22 860 02 37.

Ograniczenie odpowiedzialności autora17116.Ograniczenieodpowiedzialności autoraAutobus szynowy 218 Mcprojekt: Arkadiusz Sobkowiak, Marek Adamczewski, Jakub Gołębiewski, MariuszGorczyński, Barbara Kusz, Bartosz Piotrowski;producent: PESA BYDGOSZCZ S.A. HoldingNagroda Dyrektora IWP Designer Roku 2006, Dobry Wzór 2006

17216. Ograniczenie odpowiedzialności autoraAutor raportu, którym jest IWP, nie ponosi odpowiedzialności za konsekwencjedecyzji, podjętych na podstawie niniejszego raportu.

Instytut Wzornictwa Przemysłowego17317.InstytutWzornictwa PrzemysłowegoSamolot dyspozycyjno-turystyczny EM-11C ORKAprojekt: Edward Margański, Grzegorz Sadłek, Tadeusz Zboś, Mariusz Wolak,Łukasz Kielar, Tomasz Jasiński, Paweł Zyzak;producent: Zakłady Lotnicze Margański & Mysłowski Sp. z o.o.Wzór Roku 2006, Dobry Wzór 2006

17417. Instytut Wzornictwa PrzemysłowegoInstytut Wzornictwa Przemysłowego jest instytucją ogólnopolską, posiadającą50-letnie doświadczenie w obszarze upowszechniania wzornictwa i rozwoju nowegoproduktu, świadczącą usługi eksperckie i doradcze dla przedsiębiorstwi administracji.Obecna działalność IWP koncentruje się na 3 głównych obszarach: promocjii upowszechnianiu wzornictwa, badaniach i rozwoju oraz edukacji.Organizuje krajowe i międzynarodowe wystawy, konferencje, konkursy i wydarzeniapromujące wzornictwo. Wiodącym programem, organizowanym przezIWP od roku 1993, jest Dobry Wzór, obejmujący monitoring, konkurs i wystawęnajlepiej zaprojektowanych produktów na polskim rynku. Jest to najbardziejprestiżowy – o charakterze eksperckim – program dedykowany wzornictwuw Polsce.Centrum Design opracowuje i wydaje publikacje, w tym e-Biuletyn, oraz prowadziserwis internetowy www.iwp.com.pl. Od 50 lat gromadzi i udostępnia pozycjeksiążkowe i czasopisma dotyczące wzornictwa i obecnie dysponuje jednąz największych w Europie bibliotek poświęconych wzornictwu, której zbiory sąstopniowo digitalizowane i udostępniane on-line.Realizuje badania naukowe z dziedziny ergonomii, biomechaniki oraz zarzadzaniawzornictwem i rozwojem nowego produktu. Opracowuje wymogi, normyergonomiczne oraz antropometryczne dla projektantów i producentów. Realizujebadania rynkowe w zakresie aplikacji wzornictwa oraz trendów rynkowych.Wykonuje ekspertyzy i projekty doradcze na zlecenie firm, instytucji, administracjipaństwowej i samorządowej.Prowadzi szkolenia, warsztaty i konferencje dla projektantów oraz przedsiębiorcówz zakresu zarządzania wzornictwem i wprowadzania nowego produktu wzorniczegona rynek. Wspólnie z SGH prowadzi od roku 2008 podyplomowe studiaz design management, adresowane do managerów produktu i projektantów.

175W 2007 roku IWP opracowało następujące ekspertyzy i raporty:>>>>>Wzornictwo szansą rozwoju branży jubilersko-złotniczej i bursztyniarskiejw Polsce – ekspertyza przygotowana na zlecenie Departamentu RegulacjiGospodarczych Ministerstwa Gospodarki;Analiza świadomości potrzeb konsumenckich w przedsiębiorstwach przy opracowywaniui wdrażaniu nowego produktu – ekspertyza opracowana na potrzebyPARP-u i Ministerstwa Gospodarki;Gdynia dla ludzi z wyobraźnią – koncepcja programu strategicznego dla samorządumiasta Gdyni zrealizowana na zlecenie Urzędu Miasta Gdyni;Gdynia Design Days 2008 – koncepcja programu festiwalu designu przygotowanana zlecenie Urzędu Miasta Gdyni;Ekspertyzy w sprawach spornych dotyczące ochrony własności intelektualnejna zlecenie sądów.Instytut Wzornictwa Przemysłowego Sp. z o.o.ul. Świętojerska 5/700-236 Warszawatel.: +48 22 860 00 66faks: +48 22 831 64 78e-mail: iwp@iwp.com.plhttp://www.iwp.com.pl

176Instytut Wzornictwa Przemysłowego chciałby wyrazić podziękowanie następującymfirmom za udostępnienie zdjęć produktów i zgodę na ich umieszczeniew raporcie (w kolejności alfabetycznej):> ARTEFE Sp. z o.o.,> CIARKO Sp. z o.o.,> Com40 LIMITED Sp. z o.o.,> Fabryka Mebli BALMA S.A.,> Fabryka Porcelany KRZYSZTOF S.A.,> Flowair Głogowski i Brzeziński Sp.j.> GlobalDom Sp. z o.o.,> IKER Sp. z o.o.,> KROSNO S.A.,> KROSS S.A.,> Moho Design Sp. z o.o.,> Noon Yachts S.A.,> NOTI,> PESA BYDGOSZCZ S.A. Holding,> PROFI m Sp. z o.o.> Puff-Buff Design,> Sztuka Beskidzka Rękodzieło Ludowe i Artystyczne,> Zakłady Lotnicze Margański & Mysłowski Sp. z o.o.,> Zakłady Mebli Giętych FAMEG S.A.,> ZELMER S.A.