Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

Kilikiyanı özünə tabe etdirdi. Buradaca qeyd etməliyik ki, Albaniyanın bir hissəsiII Tiqranın hakimiyyəti altına düĢsə də, mənbələrdə Sünikin, Arsağın və Utinin"Böyük Ermənistana" qatılmağı barədə bir əsaslı elmi məlumat yoxdur (146, 118).II Tiqranın öz gücünü artırdığını və nəzarətdən çıxdığını görən Romaimperiyası e.ə 66-cı ildə sərkərdə Lüküll və Pompeyi Tiqranın üzərinə göndərdi vəTiqranakert yaxınlığındakı döyüĢdə erməni sərkərdəsi ağır məğlubiyyətə uğradı(22, XI, 14-15).66-cı il müqaviləsinə görə Tiqranın iĢğal etdiyi bütün ərazilər Romanıntabeçiliyinə keçdi, II Tiqran isə Romanın müəyyən Ģərtləri daxilində (Erməniyaylası ərazisində) erməni tacını özündə saxladı.Qədim yunan tarixçisi və salnaməçisi, "tarixin atası" sayılan Herodotagörə Böyük Ermənistan uzunluğu 310 km olan bir ölkədir ki, hətta onun ĢərqqonĢusu olan Matien ölkəsi ərazisinin uzunluğuna görə (750 km) ondan ikiqatböyükdür (21a, V, 52).Bu da cəmi 29 il müstəqil olan "böyük" Ermənistanın tarixi!Cəmisi 29 il müstəqil dövləti olan bir xalq necə ola bilər ki, Zəngəzuru(Syüniki), Arsağı, Naxçıvanı öz tabeliyində, təsir dairəsində saxlasın?Sünikin qədim tarixindən danıĢarkən bir məsələyə də aydınlıq gətirməkgərəklidir. Ġki min ilə yaxın bir müddətdə Roma, Vizantiya, Parfiya, Ġranimperiyalarının və Ərəb xilafətinin tabeliyində yaĢayan yarım müstəqil vilayətləriməhdud səlahiyyətli yerli hakimlər idarə etmiĢlər. Bu yerli hakimlərin hərbidəstələri, bəzi hallarda kifayət qədər yaxĢı silahlanmıĢ qoĢunları var idi. Böyükimperiya zəiflədikdə, adətən, yerli hakimlər baĢ qaldırır, özlərini müstəqil elan edirvə qonĢu ərazilərə dağıdıcı, iĢğalçı hücumlar edirdilər. Bu mənada Ərməniyyənəinki istisna deyildi, bəlkə də "nümunə" idi. Altı aydan bir neçə ilə qədər hökmsürən belə "müstəqillik" və "zəfər yürüĢləri" mərkəzi hökumət tərəfindən yatırılır,əyalət baĢçısı öldürülür, həbs edilir, yaxĢı halda isə taxt-tacdan kənarlaĢdırılırdı.Belə dövrlərdə qısa müddətə Albaniyanın bir neçə əyaləti Ərməniyyətərəfindən iĢğal olunur, yaxud Ġberiyanın bir hissəsini albanlar tuturdular və s.Erməni tarixçiləri isə heç utanmadan bu ötəri, lokal müharibələri erməniordusunun müzəffər yürüĢü, erməni ayağı dəyən əraziləri isə qədim ermənitorpaqları adlandırırlar.Naxçıvan, Sünik və Arsaqla da vaxtaĢırı belə olmuĢdur.Sünik əyaləti Albaniyanın cənubunda böyük bir ərazini tuturdu vəErmənistanla (təxminən Göyçə gölünün qərb kənarı boyunca) həmsərhəd idi.Sisakan adı ilk dəfə VI əsr Suriya tarixçisi Zəkəriyyə Ritorun əsərində çəkilir.Ermənistanın təsvirini verən Ritor "Sisaqan, Aran Gürzan kimi Ermənistandanayrı bir ölkədir" - yazır (146, 105).Moisey Kalankatuklu özünün "Alban tarixi" əsərində Sisakan, Sünik,Sünestan terminlərini iĢlədir (146, 17).41