Regional Environmental Center for Central and Eastern ... - Bef-de.org

Regional Environmental Centerfor Central and Eastern EuropeCounty Office Macedonia

Практичен Водичниз Законодавството за Животна Средина

Издавач:Балканска Фондација за Одржлив Развој - БФОРРегионален Центар за Животна СрединаТираж: 300

ПредговорЖивотната средина не засега сите нас бидејќи еповрзана со секој аспект на нашето живеење,а дол го рочно гледано и со нашиот опстанок.Таа влијае на работата, здравјето и безбедноста, рекреацијата, од носно на квалитетот на животот воцелост. Голем број на есенцијални животни условисе поврзани со животната средина: загаденоста навоздухот пре дизвикува проблеми со дишните органи,алер гии, загаденоста на водите причинува стомачниинфек ции, намалувањето на бројот и видовите наводниот свет, уништувањето на земниот животинскисвет, птиците и нивните живеалишта се одразува наослабување на нашата економија; уништувањето нашумите има директни последици врз интензивирањена ерозијата и зголемувањето на можноста за настанување на поплави, прекумерното користење наприродните ресурси ја доведува во прашање идни натана следните поколенија, прекумерното соз да вање инесоодветното постапување со отпадот одзема делод нашиот животен простор и претставаува повеќезначна закана за нашето здравје и т.н.Не така одамна, “животната средина” се сметаше какоинтерес на мал број луѓе - љубители на природата, ноденес перцепирањето на “животната средина” имаедна сосема нова димензија. Како жители на планетатаземја, на Европа, на нашата држава, на нашите општини,денес сите го делиме интересот и обврската да јазачуваме и подобриме животната средина, бидејќитака ќе го подобриме нашето живеење. Населениетона планетата земја веќе поседува цврста определба,доволно знаења и добри практики кои овозможуваатсправување со поголемиот број закани за животнатасредина и здравјето на луѓето, сега и во иднина. Вотаа насока воспоставена е долгорочна визија запросперитетно и праведно општество и за почистаи поздрава животна средина преку централниотприн цип на сите политики на животната средина- меѓу - генерациската еднаквост, кој се реализирасо креирање на одржлив развој и кој, пред се, јапрепознава нераскинливата спрега меѓу економскиотраст, социјалната кохезија и заштитата на животнатасредина.Развиени се голем број инструменти за реализација наовој принцип: креирање на политики, воспоставувањена институции, стимулирање на еколошки иновации,подигање на јавната свест и секако - усвојување назаконодавство и воведување на мерки за неговоспроведување. Во правец на подобрување на состојбитево животната средина одат напорите на на шатаземја за целосно прилагодување на нацио налнотозаконодавство со регулативата на Европската Унија.Процесите на интеграција на Република Македонијасо Европската Унија и други меѓународни организациија наметнаа потребата од поставување на суштинскипоинаков систем на управување со квалитетотживотната средина во целост. Воспоставувањето наинструментите за заштита на животната средина денесбазира на транспарентност, креирање на партнерствои заедничка активност на сите заинтересиранистрани. Така на пример, договорите со индустријатаза заштита на животната средина на доброволнаоснова се покажале во пракса како поефикасни дурии од самите закони.Покрај разновидните партнерски односи, децентрализацијатаисто така се смета за важен предуслов заподобрувањето на заштитата на животната средина.Имено, локалните заедници кои ги познаваат специфичностите на просторот во кој делуваат, можат даидентификуваат посоодветни мерки за заштита наживот ната средина во нивното окружување от колкуцентралната администрација. Заради тоа, спроведувањетона консултации и одржување на дијалогмеѓу сите заинтересирани страни базирани врзпристапот на отвореност, учество, пресметливост,ефек тивност и кохезија се од суштинско значение заефикасноста на инструментите на животната срединана сите нивоа, а особено на локално, каде нивнатапримена дава највидливи ефекти.Македонското законодавство за животна среди наи потребата за изработка на Водич за децент рализацијана законите за животна срединаИзминатите неколку години Министерството заживотна средина и просторно планирање интензивноработеше на изработка и усвојување на законскарегулатива во насока кон усогласување со Европскотозаконодавство. Како резултат на овој процес беаусвоени четири закони, а во тек на изработка сеодредени секторски закони, како и голем број наподзаконски акти. Од ова произлегува дека секторскотозаконодавство не е целосно оформено, така штонеговото заокружување останува приоритетна задачаза наредниот период. Од тие причини, проблемотна спроведување на законодавството е врзан содонесување на подзаконските акти на централно3

ниво, и други прописи на локално ниво. Најургентнитеподзаконски акти на централно ниво се веќе донесени,а останатите се во фаза на интензивна изработка.Локалните прилики ќе го определат обемот на нивнадоразработка со прописи на локално и регионалнониво.Во прирачникот се разгледуваат веќе усвоените законии тоа:Законот за животна средина како рамковен закон којги обединува и регулира на униформен начин ситезаеднички карактеристики на медиумите на животнатасредина и отпадот иСекторските закони (Законот за квалитет на амбиенталниот воздух, Законот за природа и Законот зауправување со отпадот) што го формираат вер тикалнотозаконодавство, кое се занимава со специ фикитена секој сектор поединечно.Законот за локална самоуправа ги утврди надлежноститена општината и во областа на животнатасре дина со право и должност за преземање меркиза заштита на медиумите на животната средина вклучувајќиги бучавата, нејонизирачко зрачење и отпадот.Во рамките на овие надлежности, Законот за животнасредина и посебните закони од животната срединаги прецизираат надлежностите и одговорностите наединиците на локалната самоуправа и нивните органи.Ваквите надлежности се од особена важност вопро цесот на остварувањето на целокупната политикана државата а со тоа и на единиците на локалнатасамоуп рава и нивните органи, во заштитата иподобрувањето на квалитетот на животната срединаво Република Македонија.Со цел успешно спроведување на овие надлежности,локалната самоуправа ги јакне своите капацитети,согласно сопствените потреби и можности. Изра боткатана Водичот низ законодавството за животнатасредина има за цел да придонесе кон зајакнувањетона овие капацитети на локално ниво, толкувајќи гитеоретските сегменти од Законите, преку практичниописи и упатства, за да ја направи законскатаматерија подостапна до корисниците - општинскатаадминистрација, и да обезбеди нивна законита иефикасна работа.Воведни напомени при користењето на ВодичотПри толкувањето на веќе усвоените закони одобласта на животната средина во Водичот се следикохерентно структуирана рамка, која воглавномсе придржува кон последователните поглавја одзаконите, но презентирајќи ги само суштинските оштии посебни одредби што имаат значење за локалнатасамоуправа.Законите од сферата на животната средина ја име­нуваат локалната самоуправа како “општини и општинии градот Скопје”, но заради полесно следењена текстот, Водичот го користи изразот “локалнасамоуправа” освен во случаите каде ова именувањеможе да создаде недоразбирање. Истотака, законите гокористат изразот “орган на државната управа надлженза работите од областа на животната средина”, додекаВодичот, од истите причини, ја користи кратенката наимето на органот, т.е. на Министерството за животнасредина и просторно планирање, “МЖСПП”.Во Водичот особено се обрнува внимание на законските процедури при носење на одлуки од страна нанадлежни органи (на централно ниво - секогаш когаопштините се учесници во постапката, односно налокално ниво-кога општините се директно одговорниза носење, и/или спроведување на одлуки, како например усвојување на плански документи, издавањедозволи и сл.). Овие постапки, освен наративно, сеприкажуваат и во табеларна форма преку издвојувањена специфични чекори, рокови и надлежни органи.Секогаш кога тоа е можно, Водичот содржи Преглед наобврските и надлежностите на локалната самоуправаи нејзините органи (градоначалник, совет) и администрацијата. Во Прегледот се наведени: бројот начленот, подрачјето на кое што припаѓа, неговотоиме и оние ставови од членовот кои се однесуваатконкрет но на локалната самоуправа и нејзинитеоргани, односно покрај членот / ставот кој се цитира,означен е и органот на локалната самоуправа за когосе пропишува надлежноста / обврската.Каде што законските одредби рамковно ги насочуваатопштините кон избор на оптимален начин на нивноспроведување, во Водичот се предложени примерии илустрации. Овие примери имаат информативенкарактер, но со оглед на тоа што не произлегуваат одзаконите туку се само предлози за можна практичнапримена, истите не претставуваат обврзувачка рамказа делување.4

СодржинаВовед 51 Примена на законот 61.1 Поими и нивно значење 61.2 Општи обврски 71.3 Посебни обврски и мерки 72 Мониторинг на животната средина 92.1 Планирање на мониторингот 92.2 Мрежи за мониторинг 92.2.1 Интерен мониторинг 92.2.2 Заклучни согласувања за интерен мониторинг 103 Информативен систем и пристап до информации 113.1 Елементи на информативниот систем и надлежности 113.2 Пристап до информации 113.2.1 Пасивно информирање 123.2.2 Активно информирање 133.2.3 Заклучни согледувања 154 Планирање и заштита на животната средина 164.1 Видови плански документи и надлежност за нивното донесување 164.1.1 Локални еколошки акциони планови 164.1.2 Заклучни согледувања 175 Принципи и инструменти за управување со животната средина 185.1 Стратегиска оцена 185.1.1 Спроведување на стратегиска оцена на локално ниво 185.1.2 Заклучни согледувања за Стратегиска оцена 215.2 Интегрирано спречување и контрола на загадувањето 225.2.1 Интегрирани еколошки дозволи - Б 225.2.2 Заклучни согледувања 265.3 Спречување и контрола на хавариите со присуство на опасни супстанци 275.3.1 Мерки за безбедност, внатрешни планови за вонредни состојби иизвестување285.3.2 Надворешни планови за вонредни состојби 285.3.3 Заклучни согледувања 295

Листа на кратенки(SEA), (СОВ)(EIA), (ОВЖС)(IPPC) (ИСКЗ)ИЕДДУОПОНМЖСППНЕАПЛЕАПСтратешка оцена на влијанија (од планови и програми)Оцена на влијанија врз животната срединаИнтегрирана Спречување и контрола на загадувањетоИнтегрирана еколошка дозволаДозвола за усогласување со оперативен планјОбединети НацииМинистерство за животна средина и просторно планирањеНационален Еколошки Акционен ПланЛокален Еколошки Акционен План6

Закон за животна срединаВоведСо Законот за животна средина се утврдуваатправата и должностите на Република Маке донија,на општините, градот Скопје и општинитево градот Скопје, како и на правните и физичките лицаво обезбедувањето услови за заштита и унапредувањена животната средина.Основните принципи и постапки за управување соживотната средина содржани во законот се:пристап до информации за животната средина,оценување на ефектите од некои планови ипрограми врз животната средина (SEA, СОВ),оценување на ефектите од одредени јавни иприватни проекти врз животната средина (EIA,ОВЖС),издавање на дозволи за интегрално спречување иконтрола на загадувањето (IPPS, ИСКЗ) како ипостапки за контрола на опасностите од хаварииво присуство на опасни супстастанции кои важатза сите медиуми и области на животната срединаОви принципи и постапки се инкорпорирани вопосебните закони, на начин кој упатува кон применана овие одредби.Во законот се транспонираат и барања од меѓународнидоговори ратификувани од Република Македонија,како што се:Архуската Конвенција (конвенција на ОН) запристап до информации, учество на јавноста воодлучувањето и пристап до правата за прашањатаповрзани со животната средина,Конвенција за оценување на влијанијата врзживотната средина во прекуграничен контекст(Еспо Конвенција),Киевски протокол за стратешко оценување наживотната средина, како и други договори.7

1 Примена на законотОдредбите на овој закон рамковно ја опре делуваатзаштитата и унапредувањето на ква литетотна медиумите и одделните области наживотната средина и тоа:почвата, водата и воздухот,областите на животната средина (управување соотпадот, вибрации, зрачења, миризба водите исл.),биолошката разновидност и други природнибогатства,заштита на озонската обвивка изаштита од негативно антропогено влијание врзклиматскиот систем.Заштитата на медиумите и одделните области наживотната средина а ќе биде постигнато со преземањена одредени мерки и активности за заштита одштетните влијанија утврдени со овој и посебнитезакони и тоа од:вршењето одредени активности,загадувачките супстанции и технологии,отпадот,бучавата и вибрациите,јонизирачкото и нејонизирачкото зрачење.Мерките и активностите за заштита и унапредување наживотната средина се од јавен интерес, што значи декаВладата на Република Македонија односно единицитена локалната самоуправа се должни да го спроведуваатмерките за заштита како и да обезбедуваат финасискисредства за нивна реализација.1.1 Поими и нивно значењеЗаконодавецот направил исчекор при дефинирањетона поимите употребувајќи општо прифатени терминисо соодветни значења користени во европската регулатива, додека истите претставуваат новина во нашетозакондавство. Следните поими се издвоени ипревез мени од Законот, заради нивното значење припримената на одредбите на локално ниво:Животна средина е просторот со сите живи организмии природни богатства, односно природнитеи создадените вредности, нивните меѓусебниодноси и вкупниот простор во кој живее човекоти во кој се сместени населбите, добрата во општаупотреба, индустриските и другите објекти.Заштита и унапредување на животната срединае систем на мерки и активности (општествени,политички, социјални, економски, технички, образовни и др.) со кои се обезбедува поддршка исозда вање услови за заштита од загадување и оддегра дација на медиумите и одделните области наживот ната средина, заштита од осиромашувањена озонската обвивка, спречување на штетнатабучава и вибрации; заштита од јонизирачко иод нејонизирачко зрачење, вклучувајќи го иелектромагнетното зрачење, заштита од непријатна миризба, користење и депонирање на отпадоцитеи друг вид заштита на животната срединаКвалитет на животната средина е состојбана животната средина изразена преку физички,хемиски, естетски и други показатели.Катастар за животна средина е квантитативнаи квалитативна евиденција на загадувачите и наизворите на загадување кои испуштаат загадувачкиматерии во медиумите на животната средина, вокоја е вклучена и картата на загадувачи.Регистар на загадувачки материи и супстанциии на нивните карактеристики е каталог во кој секласифицирани отпадните, опасните и штетнитематерии, според нивниот хемиски состав и споредстепенот на нивната опасност.Јавност е едно или повеќе правни или физичкилица и нивните организации и здруженија.Засегната јавност е јавноста засегната со илишто има интерес - во моментот или во иднина - водонесувањето одлуки за животната средина, (тукаспаѓ аат и здруженијата на граѓани формираниза заштита и за унапредување на животната средина).Инсталација (во однос на интегриранитееколошки дозволи) е дефинирана како е неподвижнатехничка единица каде што се вршат една илиповеќе пропишани активности и активности коисе непосредно поврзани со нив, а кои би можеледа имаат ефект врз емисиите и врз загадувањетово целост.Инсталација (во однос на спречувањето иконтролата на хавариите со учество на опаснисупстанции) е техничка единица во рамките на8

еден систем во кој се произведуваат, употребуваат,складираат или се врши ракување со опаснисупс танции. Таа ја вклучува целокупната опрема,објектите, цевководите, машините, алатките, приватнитежелезнички споредни колосеци, ста ниците за истовар кои ја опслужуваат инста ла цијата,складовите или сличните градби, потребни заработа на инсталацијата.Постоечка инсталација е дефинирана како инсталација којашто е оперативна односно ра ботипред 1-ви јули 2007 година, односно започ нувасо работа пред 31-ви декември, 2009 година, а необезбедила интегрирана еколошка дозвола (ИЕД)Проект е дефиниран како развоен документ сокој се анализираат и се дефинираат конечнитерешенија за користење на природните и на создаденитевредности и се уредува изградбата наобјекти и инсталации и спроведувањето на другиактивности кои имаат влијание врз животнатасредина, пределот и врз здравјето на луѓето.Оператор е секое физичко или правно лице коеврши активност во, или спроведува контрола врзинсталацијата, или лице на кое му се доверениовластувања за донесување економски одлуки вооднос на техничкото работење на инсталацијата.Дозвола (во однос на интегрираното спречувањеи контролата на загадувањето) е оној дел од пишанатаодлука или целата пишана одлука (илинеколку такви одлуки) со којашто се дава овлас тувањеза работа на целата инсталација или на еденнејзин дел, а во согласност со одредени услови сокои се гарантира дека инсталацијата е усогласенасо барањата утврдени со овој закон. Дозволатаможе да опфаќа една или повеќе инсталации илиделови од инсталации на истата локација, со коиработи истиот оператор.Оценување на влијанието врз животната срединае проценка на можните влијанија на одредениплански документи, проекти, односно планираниактивности врз животната средина.Хаварија е појава во вид на голема емисија,пожар или експлозија настаната како резултат нанеконтролирани настани во текот на работењетона кој било систем за превенција и за контрола нахаварии, со учество на една или повеќе опаснисупстанции, а што доведува до сериозна опасностза човековото здравје и за животната средина,веднаш или подоцна, во или надвор од системот.Мониторинг е процес на повторливо набљу дувањена еден, или повеке медиуми. или областина животната средина, за цели дефинирани вопросторот и времето според предходно изгот венраспоред и со употреба на спроведливи методологии за следење на животната средина и за собирањена податоци.1.2 Општи обврскиЗаконодавецот (Министерството за животна средина- МЖСПП) може да забрани вршење на одредениактивности (член 20) кои можат да имаат штетнивлијанија врз квалитетот на животната средина и тоа:градење или реконструкција на инсталации, бездобивање на дозвола и без притоа да се исполнатутврдените норми и стандарди од системот зазаштитата и унапредување на животната средина;производство и увоз на превозни средства кои неги исполнуваат условите пропишани за емисиитекај мобилните извори на загадување и на бучава;испуштање на загадувачки материи во медиумитена животната средина, на начин и во количество,или концентрација што ги надминуваат пропишаните норми, освен на начин и под услови пропишанисо закон.Доколку наведените активности не се предемет наиздавање на дозволи за интегрирано спречувањеи контрола на загадувањето, односно дозволи заусогласување со оперативен план, во такви случиначините и мерките за превенција и отстранувањена загадувањата (и враќање на животната срединаво задоволителна состојба) ќе бидат пропишани одМи нистерот за животна средина и просторно планирање.Воглавно, тоа се мерки за превенција, ограничувањаи забрани за реализација на одредени активности,како што се промет, производство, складирање, увози извоз на призводи, полупроизводи и суровини,ограничување и забрана за употреба на определенитехнологии и слично. Во таа насока тековно сеизработуваат и усвојуваат бројни прописи во рамкитена хоризонталното и секторското законодавство.Согласно овие прописи, општините, градот Скопје иопштините во градот Скопје ќе можат по исцрпувањетона другите форми на спречување и контрола назагадувањата, (а по извршени инспекциски контролисо документирани и евидентирани наоди), да изрекуваатмерка за забрана за вршење на одредениактивностите и за враќање на животната средина возадоволителна состојба.1.3 Посебни обврски и меркиВо членот 26 пропишани се посебни права, но и обврски на Министерот за животна средина и прос торнопланирање, за информирање на јавноста во случаи9

кога се надминати дозволените емисии и/или имапојава на други видови на загадувања на животнатасредина, како и за планираните/превземените за должителнимерки од пошироки размери во случаи и подус лови утврдени со овој или друг закон. (Чл.26 став1)..Во контекст на вакви овластувања, единиците налокалната самоуправа по потреба ги преземаатнаведените активности но, само доколку загадувањетое ограничено на подрачје на територијата наопштината, односно во случаи и под условидефинирани со посебните закони. (Чл.26 став 2).Така на пример, согласно Законот за квалитет наамбиентниот воздух, Градоначалникот (Советот наопштината) е должен во случаи на чести надминувањана пропишаните гранични вредности за квалитет наамбиентниот воздух или надминување на праговитеза алармирање да донесе Акт со кој ќе ограничи,или забрани одредени активности кои се причина занастанатите појави и за тоа е должен да ја информирајавноста.10

2 Мониторинг на животната срединаПроцесот на мониторингот и оценката на резултатите од следењето претставува дел одсистем на поврзани активости којшто почнувасо планирање и спроведување, а завршува сокорис тење на добиените информации во текот на наносење на одлуки, и / или при стратешкото пла нирање.Во оваа насока, треба да се направи разлика помеѓумониторинг на изворите на емисии (отпадни води,издувни гасови) и мониторинг на квалитетот наживотната средина (квалитет на амбиентниот воздух,квалитет на слатките води) при што се врши следењена два различни аспекти на ист проблем, односноследење на изворот и на реципиентот т.е приемниотмедиум.2.1 Планирање на мониторинготПланирањето на мониторингот започнува со идентификација на потребите за информација, низ анализана пропишаните законски барања за мониторинг,барањата на корисниците (носителите на одлуки,јавноста и друго). Видот, степенот на деталност на инфор мациите, изборот на индикаторите, односно параметрите, се прилагодуваат кон претходно утвр дените општи и посебни цели на заштитата на одделенме диум, или област на животната средина.Спо ред тоа општите и посебните цели на мониторинготтреба да ја определат формата на мрежата (на примерсле дење на емисии и имисии), како и програмата замониторинг.Следната фаза во овој процес е утврдување налокациите и параметрите за мониторингрелевантните методологии, постапки и техничкиуслови за вршење на мониторингот,кадар, опрема и простор кој ќе биде покриен восостав на дадената мрежаОвие елементи на мониторингот, вклучувајќи ги ипотребните финансиски средства, се дефинираат сопосебните услови и барања на вертикалните (секторските)закони (законот за управување со квалитетна амбиентен воздух, закон за заштита на природата,законот за отпад).2.2 Мрежи за мониторингСпоред Законот за животна средина, вршењето намониторинг на медиумите и областите на животнатасредина подразбира:систематско набљудување, испитување и оценувањена загадувањето иидентификација и регистрирање на изворите назагадување (член 32).За вршење на мониторинг, законодавецот пропишувавоспоставување на Државна мрежа за миниторингкоја што се состои од државните мрежи за мониторингза пооделни медиуми и области на животната средина.(член 33)На локално ниво единиците на локалната самоуправаможат да формираат локални мрежи за мониторингза вршење на определи работи и за одделни медиумии области на животната средина, (член 36). Со подзаконскиакти донесени врз основа на посебнитезакони за медиумите и областа на животната срединаќе бидат пропишани начините и условите под коиможат да се формираат локалните мрежи.Покрај државниот мониторинг, којшто го вршатнад лежени органи преку мрежи за мониторинг, законотпропишува и обврски за вршење на интерниотмониторинг (самомониториг) од страна наоператорите на инсталациите.2.2.1 Интерен мониторингРазвивањето интерен мониторинг и известување одстрана на загадувачите има за цел, помеѓу другото,да се обезбеди зачестена контрола на релевантнитеемисии од поголемите загадувачи и дополнување наинформациите добиени преку државниот мониторинг.На овој начин се извршува редуцирање на дел одактивностите во рамките на Државниот мониторинг.Согласно законот, задолжителен интерен мониторингсе врши на инсталациите кои подлежат на дозвола заинтегрирано спречување и контрола на загадувањето(интегрирани еколошки дозволи), а го подразбираследното:да вршат интерен мониторинг и да ги стават нарас полагање релевантните емисии од (отпадниводи, издувни гасови, отпад, бучава и слично),да не дозволат надминување на емисиите про­11

пишани со дозволите,да ги применуваат пропишаните техники за ме рењакако иредовно да ги доставуваат податоците до над лежнитеоргани.Според тоа во содржината на дозволата треба дабидат вклучени и обврски за операторот за вршење наинтерен мониторинг (самомониторинг) на емисиите,а во определени случаи дефинирани со овој или посебнитезакони и за амбиентално загадување - загадување на почва, површински и подземни води и др.(член 36).Вршењето на мониторинг може да се обезбеди и содоговор за ангажирање на давател на услуга, вообичнаено лабораторија која треба да исполнуваодредени барања (пр. акредитација) и којашто потоаќе ги доставува резултатите од мониторингот наоператорот - корисникот на услугата.За постигнување на поставената цел, а заради обезбедувањена непречен проток на информации, законот ја воведува обврската за сите субјекти кои вршатмониториг, вклучувајќи ги општините и градотСкопје, добиените податоците од мониторингот безнадоместок да ги доставуваат до Министерството зажи вотна средина и просторно планирање.Ме тодологијата, формата и начинот на вршење намониторинг, како и честотата на доставување наподатоците ќе бидат регулирани со посебните законии подзаконски акти (пр. Закон за животна средина -член 33 и Законот за квалитет на амбиентниот воздух- член 41).2.2.2 Заклучни согласувања заинтерен мониторингПреглед на активности на локалната самоуправа во воспоставување намониторинг на животната средина на локално нивовоспоставуваат локална мрежа за мониторинг доколку за тоа се согледа потреба;обезбедуваат сретства од сопствениот буџет и од други извори (во согласност со закон и општинските акти) сокои ги покриваат трошоците на воспоставувањето, работењето, одржувањето и развојот на својата мрежа;воспоставуваат локална мрежа за мониторинг на одреден медиум или област на животната средина, доколкутаа надлежност им е делегирана од МЖСПП;без надоместок, ги доставуваат податоците од мониторингот до МЖСПП на начин и под услови што гипропишува Министерот.12

3 Информативен систем и пристап до информацииЗа обезбедување на правото на пристап до информации и слободата на ширење на информациите потребно е да се изгради и развиваединс твен ефективен Информативен систем заживот ната средина.Според законот, Министерството за животна срединаи просторно планирање е надлежен орган завоспоставување на системот. Општините можат, но несе обврзани да учествуваат со сопствени мониторингмрежи, катастри и регистри на загадувачи вовоспоставувањето на Информативниот систем. Оддруга страна, општините се должни да обезбедатпристап до информации од областа на животнатасредина што ги поседуваат.3.1 Елементи на информативниот систем инадлежностиИнформативниот систем ги опфаќа сите податоцидобиени од мрежите за мониторингот, вклучувајќи идруги податоци и информации за одделните медиумии области на животната средина (член 40).Заради управувањето со податоците и вршење наработите на информатовниот систем според законот,Министерството за животна средина и просторнопланирање е надлежен орган за воспоставување наваков системот.Начинот и постапката на собирање, обработка, систематизирање, чување, искористување, дистрибуција ипрезентирање на податоците од инсформативниотситем ќе бидат пропишани со посебен пропис (член40 став 5).Составни делови на информативниот систем се:Регис тарот на загадувачки материи и супстанции инивните карактеристики, како и Катастар за животнасредина. Во состав на Катастарот за животна срединавле гуваат: Катастрите на загадувачите на воздухот,водите, почвата, бучавата, Катастарот на создавачитена отпад, Катастарот на заштитените подрачја и дру гитекатастри утврдени со посебните закони (член 42).Општините и градот Скопје, за своите подрачја, можатда воспостават и одржуваат Регистар на загадувачкиматерии и супстанции и нивните карактеристики.Формата, содржината, методологијата и начинот наводењето на регистарот ќе бидат пропишани со подзаконски акт.На локално ниво општините можат да воспостават иводат:Катастар на загадувачи на животната средина засвоето подрачје иКатастар на создавачи на неопасен отпад (согласноЗаконот за управување со отпад -член 116).Обврскте на општините и градот Скопје се податоцитеод катастрите и регострите најмалку еднаш месечнона начин и постапка пропишани во прописот од член40 став 5 да ги доставуваат до Министерството заживотна средина и просторно планирање.Изготвувањето на регистарот и катастарот може да седовери на овластени правни лица, кои треба да исполнуваатодредени услови кои ќе бидат пропи шанисо посебен пропис.Министерството за животна средина и просторнопланирање ја воспоставува и одржува листата наовлас тени правцни лица за изготвување на катастари регистар.Врз основа на податоците од мониторингот, сеизработуваат Извештаи за состојбата на животнатасредина. Нивната цел е да се обезбеди информирањена јавноста и други јавни и приватни корисници воземјата и странство во однос на состојбите со медиумитеи областите на животната средина. Извештајотза состојбата на животната средина го изработуваМинистерството за животна средина и просторнопланирање на секои три години (член 45).Формата и содржината на извештајот е пропишан соПравилникот за содржината на извештајот за состојбитесо животната средина (“Службен весник на РМ”бр. 35/06).Општините и градот Скопје можат да изготват извештајза состојбата на животната средина за своетоподрачје.3.2 Пристап до информацииПод информација за животната средина според Архускатаконвенција се подразбираат сите информации вописмена, визуелна, аудио, електронска или која и да едруга материјална форма а во врска со:Состојбите на медиумите на животната средина(вода, воздух, почва) и областите на животнатасредина (природа, отпад, бучава, клима, јонизи­13

рач ко и нејонизирачко зрачење),Факторите кои влијаат или би можеле да влијаатна животната средина,Активности или мерки, законодавство, планови,програми и други документи кои се однесуваатили ќе се однесуваат на животната средина,Финансиските и економските анализи за презе менитемерки и активности во врска со животнатасредина,Состојби поврзани со здравјето и безбедноста налуѓето, културните добра.Во Законот за пристап до информации за животнатасредина се следат одредбите на истата конвенција аво однос на:обврската јавните власти да ги направат информациите достапни на барање без притоа подносителот да мора да го докажува својот интерес,поставувањето временски рокови во кои јавнитевласти треба да одговорат и да ги обезбедатинфор мациите,можните исклучоци,процедурите за одбивање на давање на информацијаиразумни парични надоместоци за давање наинфор мацијата.Во основа кога се зборува за пристап до информации,односно потреба од информирање, се разликуваатдва вида на информирање и тоа: пасивно и активноинформирање.Пасивно информирање е овозможено преку достапностна информациите и правото да се побара и добиеинформација од институциите што ја поседуваатбараната информација.Активното информирање значи дека секоја државапреку своите органи и институции е должна даобезбеди, без тоа некој да го бара, постоење и дистрибуирање на точни и јавно достапни информации коисе однесуваат за животната средина3.2.1 Пасивно информирањеПасивно информирање, односно достапноста наинфор мациите и правото да се побара и добие информацијасе регулирани во членот 51 на законот споредкојшто: ”секој има право, без притоа да мора да годокажува својот интерес, од органите и правните ифизичките лица да бара валидизирани информациии податоци што се однесуваат на животнатасредина”.3.2.1.1 Извори на информацииЗа да се запознае барателот со достапноста наинфор мацијата, и како да дојде до неа, во членот52 се дефинирани субјектите кои располагаат соинфор мации за животната средина и кои треба даинформираат, а тоа се: Владата со нејзините органи иинституции, органите на општините, на градот Скопје ина општините во градот Скопје, правните и физичкителица кои врз основа на закон или договор вршатдејност или услуга од јавен интерес од областа наживотната средина. Владата на Република Македонијаобјавува и одржува Листа на субјекти кои поседуваатили за кои се поседуваат информации како и видовитена информации кои ги поседува секој од наведенитесубјекти.Спрема тоа, општините се должни да обезбедуваатинформации за животна средина на заинтересиранитесубјекти во согласност со закон, така што за нив важатподолу наведените одредби за начинот на оства рувањетона правото на пристап до инфор мации.3.2.1.2 Услови кои се однесуваат на барањетоза информацијаЗаконодавецот прецизно ги пропишува условите/начинот под кои се обезбедува пристап до информациза животната средина (Чл. 53).Првиот чекор е доставување на барањето за добивањеинформација за животната средина кое мо жеда се достави до секој субјект кој ја поседува информацијата и истиот е должен да обезбеди пристап доинфор мацијата, односно да одговори на барањето.Брањето на информација се доставува во пишанаформа и не мора да се дава изјава за заинтересираност,односно да се наведува зошто е потребна инфор мацијата.Рокот за доставување на одговор во однос на барањетоза информација треба да биде што е можно пократок,но не подолг од еден месец од денот на приемотна барањето, или најдоцна два месеца по приемотна барањето - доколку обемот и комплексноста наинформацијата е таков што периодот од еден месецне е доволен за да се комплетира информацијата. Вотаков случај, подносителот на барањето треба да сеизвести во што е можно пократок рок, а пред ис текотна рокот од еден месец, за потребата од пролон гирање на рокот како и за причините кои довеле допролон гирањето.3.2.1.3 Форма во која се доставува баранатаинформацијаНајчесто информацијата се доставува во бараната14

форма, освен ако бараната информација веќе е достапнаво друга форма, различна од онаа што е по барана(пр. информацијата постои во однапред про пишанаформа или зависно од природата на барањетоинформација се дава во форма која е поповолна ипоразбирлива за барателот).Доколку информацијата не може да се достави вобараната форма, субјектот до кој е доставено ба рањетоза информација е должен во рок од седум денаод приемот на барањето да го извести барателот запри чината поради која информацијата се доставуваво форма поинаква од бараната. (член 54).3.2.1.4 Кога може да се одбие да се дадеинформацијаОсновна пречка за информирање на јавоста е постоењена тајноста на информациите како правна илиопштествена норма.Исто така, доколку барањето за информација е формулирано премногу општо и неразбирливо, истото можеда биде одбиено.Во член 55 на законот определени се случаите во коиможе да се одбие барање за пристап до информација,односно случаите кога барањето за информација несе одбива.Постојат неколку категории на информации што сеисклучени од пристап на јавноста. како што се: личниподатоци, информации што би предизвикале штетаза животната средина, како на пример информациикои ја откриваат локацијата на ретки видови на флораили фауна, меѓународните односи, јавната безбедности одбраната на земјата, предмети кои се под истрагаили судска процедура, трговските или индустрискитеинформации (во случај кога таквата доверливост езагарантирана со закон), заштитата на лицата, заш титатана правата на интелектуална сопственост и др.Барањето за отстапување информации може да сеодбие и кога примателот на барањето не е надлеженза давање на таква информација. Во тој случај во рокод седум дена од денот на приемот на барањето,барањето се препраќа до субјектот кој ја поседувабараната информација, (доколку субјектот е познат)и за тоа се известува барателот; како алтернатива,барателот се известува кој е субјектот што најверојатноја поседува бараната информација.Кога барањето се однесува на информација којашто сенаоѓа во фаза на дооформување или служи за интернипотреби и комуникации, тогаш барателот се известуваза тоа кој субјект ја подготвува информацијата и заколку време ќе биде изготвена.Во секој од случаите имателите на информацијатасе должни да оценат дали заштитата на јавниотинтерес на кој се однесува бараната информација еод поголемо значење од интересот на оној кој ја бараинформацијата.Во секој случај, субјектот кој ја поседува информацијатае должен да донесе решение за одбивање на барањето,во целост или делумно, односно да проследи заклучокво писмена форма кој треба да ги содржи причинитеза одбивање на барањето, како и поука за можноститеза жалба по решението или по заклучокот.Барањето за информација не се одбива доколкубараната информација се однесува на било какваемисија (испуштања во животната средина).3.2.2 Активно информирањеЈавно достапните информации кои се однесуваатза животната средина и овозможуваат активноинформирање на јавноста се следните:Итни информации,Извештаи за состојбата со животната средина,Нацрт законите и други акти,Закони и други акти кои се во сила,Програми и планови за животната средина,Меѓународни договори и конвенции,Информации за производи.Според членот 56 сите субјекти, зависно од нивнатафунција, а кои имаат надлежност за информациите заживотната средина, или ги чуваат други во нивно име,да обебедат ширење, достапност на јавноста како инивно одржување во форми и формати кои можатлесно да се репродуцираат и да бидат достапни прекукомпјутерските мрежи за комуникација. На овој начинсо законот се воспоставува обврска за сите субјекти,во зависност од нивната функција, да поседуваати ажурираат информации релевантни за нивнатафунк ција. На пример надлежен орган за следење наквалитетот на амбиентниот воздух треба да поседуваинформации за емисии во воздухот.Во таа насока законодавецот воспоставува и одреденисистеми кои обезбедуваат проток на информации одзагадувачите (операторите), од мрежите за мони торинг,од системите за собирање, ажурирање и чувањена база на податоци, од евиденци, регистри, катастриитн.Транспаретноста на информациите, а со тоа и едноставниот пристап до нив, најчесто се обезбедува пре куинформативните системи - јавно достапните компјутерски бази на податоци, веб-страници, публи кации,годишни или квартални извештаи, како и прекуосновани канцеларии за комуникации, граѓанскисервиси и други облици на организираност.15

Во случај на непосредна опасност за животот илиза здравјето на луѓето или на животната средина,предизвикана од активноста на човекот или одвлијанието на природата (итна информација), тогашсубјектите кои ја поседуваат информацијата безодлагање се должни да ги објават, со цел да се овозможина јавноста да преземе мерки за спречување или заублажување на штетата што би можела да настане.Сите овие информации претставуваат дел од информативниот систем.Општините можат да ги користат сите наведениначини за обезбедување на пристап до информациитеод областа на животната средина на локално ниво.3.2.2.1 Надоместок на трошоците за давањетона бараната информацијаОсновно правило е дека надомест на трошоци задавањето на информација не се плаќа.Сепак, со пропис на Владата на Република Македонијаќе бидат пропишани висината на надоместокоти случаите кога имателите на информацијанаплатуваат за давањето на информацијата како иза случаите за изземањето од оваа обврска.Пребарувањето на регистрите, евиденциите наподатоци, како и проверувањето на информациитена местото каде што се чуваат или се одржуваат ебесплатно (член 58).3.2.2.2 Учество на јавностаПристап до информации е првиот чекор кон оства рувањена правото на јавноста за учество во постапкитена подготвување и донесување на закони, планскидокументи, одлуки и други мерки кои се однесуваатна животната средина.Предмет на учество на јавоста можат да бидат:нормативни акти за општа употреба (закони,подзаконски акти),одлуки со кои се регулираат општите права иодговорности во областа на животната средина,забрани, ограничувања,планови и програми за политики во животнатасредина (пр. НЕАП, ЛЕАП),меѓугранични прашања во врска со животнатасредина испецифични активности (како што се издавње наодреден вид на дозволи и слично)Кога се започнува со процесот на донесување наодедена одлука или усвојување на плански документшто може да има влијание врз животната средина, задолжително се известува јавноста прекусредствата за масовно комуницирање (објавувањево електронски и пишани медиуми, истакнување наогласни табли и сл).Известувањето на јавноста за одлуката или планскиотдокумент што треба да донесе се спроведува составање на располагање на следните информации:Предложените активности и нивно влијаниеврз животната средина, опис на главните меркиза избегнување, намалување и ако е можно,неутрализирање на значајните негативни ефекти,Надлежни органи одговорни за донесувањена одлуките, оние од кои можат да се добијатрелевантни информации, како и оние до коиможат да се поднесат мислењата и забелешките,Начини на учество на јавноста и временскатарамкаУчеството на јавноста треба да се остварува воповеќе фази и тоа: во фазата на создавањето на нацртдокументот и при усвојување на финалниот документ.Учеството на јавноста може да биде реализиранокако:јавна расправа,организирање на информативни средби за приемна коментари и поднесување приговорипропагирање во весници и списанија, радио, ТВспотовијавно истакнување на плановите, актите, одлукитево простори определени за таа намена (воградските собранија, или други јавни згради)заради давање увид на јавноста во нивнатасодржина.Донесената одлука таа треба да биде објавена, притоа,кога одредени коментари и забелешки на јавностане се прифатени, треба да се објаснат причините имотивите за неприфаќањето.Во законот учеството на јавноста во процесот наодлучувањето е регулирано во постапката за стратешкаоценка на влијанијата на одредени планови ипрог рами, постапката за оценка на влијанијата врзжи вот ната средина од одедени приватни проектикако и при постапката за издавање на дозволи заинтег рирано спречување и контрола на загадувањетои др.16

3.2.3 Заклучни согледувањаПреглед на активности на локалната самоуправа во воспоставување на информативен систем заживотната средина и обезбедување пристап до информации за животната срединавоспоставува и одржува Регистер на загадувачки материи и супстанци и нивните карактеристики (споредпропис донесен од Министерот на МЖСПП) за своето подрачје, доколку за тоа идентификува потреба;податоците од Регистарот, најмалку еднаш месечно, ги доставува до МЖСПП;воспоставува и одржува Катастар за животна средина (според пропис донесен од Министерот на МЖСПП) засвоето подрачје, доколку за тоа идентификува потреба;податоците од Катастарот, најмалку еднаш месечно, ги доставува до МЖСПП;изготвува Извештај за состојбата на животната средина за своето подрачје, доколку за тоа идентификувапотреба;го доставува Извештајот до МЖСПП, заради одобрување;обезбедува достапност на Извештајот за јавноста;обезбдува пристап до информации за животната средина кои ги поседува согласно начинот и постапкатапропишани од Министерот на МЖСПП, врз основа на примено барање (во бараниот или друг расположивоблик), во рок од еден/два месеци од приемот на барањето, во зависност од обемот и комплексноста набараната информација;доколку, од причини утврдени со Закон, го одбие барањето за информација, до барателот доставува решение/заклучок (во писмена форма) кое ги содржи причините за одбивањето и поука за можностите за жалба;обезбедува ширење, достапност до јавноста и одржување на информациите со кои располага, во формии формати кои можат лесно да се репродуцираат и да бидат достапни преку компјутерските мрежи закомуникација;овозможува учество на јавноста во текот на изготвувањето на плански документи и други правни акти;во случај на непосредна опасност, ги објавува без одлагање, сите информации со кои располага или коиштодруги ги чуваат во нивно име, со цел да и се овозможи на јавноста да превземе мерки за спречување илиублажување на штетата што би можела да настанебараните информации, вклучувајќи и пребарување по регистри и евиденции на податоци на кои немаограничување за јавна достапност, ги доставува без надоместок (освен во случаи утврдени со акт од Владатана Република Македонија).17

4 Планирање и заштита на животната срединаЗаради остварување на целите на Законот, законодавецотпропишува обврска за воспос тавувањена систем на планирање за заштита иунап редување на животната средина кој треба да бидево согласност со вкупниот економски, општествени културен развој на Република Македонија, поставувајќи го приоритетот на мерките за заштита иунапредување на животната средина во контекст наобезбедување на одржлив развој. Од овие причини,планските документи мора да бидат во согласност состратешките, планските и програмските документиво областа на регионалниот развој, образованиетои науката, стопанските дејности засновани на користењетона природните ресурси, транспортот, телекомуникациите, туризмот, просторното и урбанистичкотопланирање, како и користењето на земјиштето.4.1 Видови плански документи инадлежност за нивното донесувањеВрз основа на политиките за животната средина,оцената на состојбите, како и утврдувањето на меркитешто треба да се преземат, Владата на Република Македонија,на предлог на МЖСПП, донесува Националенакционен план за животната средина на РепубликаМакедонија (НЕАП) (Чл.60 став 1).Советите на општините, на градот Скопје и на опш тинитево градот Скопје, врз основа на оцената на своитеспецифични состојби и потреби, а во согласност соНационалниот акционен план за животната средина,ги донесуваат Локалните акциони планови за животнатасредина.4.1.1 Локални еколошки акциони плановиЗаконот ги пропишува елементите што како минимумтреба да бидат содржани како во НЕАП-от така и воЛЕАП-ите со тоа што за ЛЕАП-ите обрнува дополнителновнимание на медиумите и областите на животнатасредина каде локалните самоуправи, согласно своитеспецифичности и специфични проблеми, треба дададат специфичен придонес (Чл.64), а тоа се:заштита на воздухот од загадување и за подоб рувањена квалитетот на воздухот;снабдување со квалитетна вода за пиење водовол ни количини;заштита на водите од загадување, пречистување18на отпадните води, прогресивно намалување наштетните испуштања и постепено елиминирањена емисиите на опасни супстанции во водите и заублажување на последиците од штетното дејствона водите и од недостигот на вода ;управување со отпад;заштита од бучава и вибрации настанати какорезултат на стопанските и на другите дејности иактивности;урбан развој и просторно планирање;развојот на локалниот јавен транспорт исообраќајот на подрачјето;зголемување на енергетската ефикасност;развој на еколошко-културниот туризам и неговотовлијание врз животната средина;заштита на биодиверзитетот;управување и користење на природните богатства;подигање на јавната свест и развој на образо ваниетоза заштита и унапредување на животнатасредина;последиците од економскиот развој врз животнатасредина, инадлежните субјекти за спроведување на одделнитеелементи на планот.Одделни делови од локалните акциони планови заживотната средина можат да претставуваат соодветнистратегии или планови, доколку тие ги исполнуваатусловите и потребите предвидени со посебнитезакони.Законот предвидува обврска за Министерот наМЖСПП, најкасно до септември 2008 година, да донесеметодологија за изработка на ЛЕАП-и (Чл.61 став3.и Чл. 221 став 1).На предлог на градоначалниците, советите на локалните самоуправи го пропишуваат начинот надос тавување на податоци од органите и правнитеи физичките лица, надлежни за спроведување наЛЕАП-ите (Чл. 62 став 4). Спроведувањето на ЛЕАПитемора тековно да се следи, па за исполнувањена оваа обврска, Законот пропишува советите налокалните самоуправи да формираат тело чија работаќе биде раководена од градоначалникот. Врз основана податоците доставени од сите субјекти кои имаат

обврска да доставуваат податоци за спроведувањена ЛЕАП-ите, и врз сопствените наоди, ова тело можеда предложи промени на усвоениот ЛЕАП, и за тоа,еднаш годишно го известува МЖСПП (Чл.62 став5 и Чл.60 став 5). Со ова, Законот создава можностЛЕАП-ите тековно да се обновуваат во зависностод новонастанатите услови, но по истекот на рокотод шест години, Законот пропишува обврска зазадолжително обновување.Законот, како надлежни органи за спроведување наЛЕАП-от, ги утврдува и градоначалникот и советите нало калните самоуправи (законот особено ја потенцираобврс ката за доставување на податоци на начин пропишанод Министерот на МЖСПП) (Чл. 62 став 1 и 3).Донесените ЛЕАПи, проблемите при нивното спроведување,резултатите и заклучоците од кому никацијатана локалните самоуправи меѓу себе и со другиоргани, институции, правни и физички лица принивното изготвување и спроведување, имаат суштинскозначење за спроведувањето и валидноста напланските решенија донесени со НЕАП. Процесот наизработката на ЛЕАП-ите во голема мерка при до несувакон успешноста при изготвувањето на извештајот заспроведување на НЕАП-от (кој МЖСПП има обврска даго доставува до Владата на Република Македонија насекои три години) и ја утврдува потребата од изменина НЕАП-от.Додека ЛЕАП-ите се стриктна обврска за локалнитесамоуп рави, Законот сугерира и усвојување наЛокални агенди 21 како плански документи кои напосебен начин ќе го усогласуваат економскиот развој,социјалниот напредок и заштитата на животнатасредина на локално ниво, во согласност со принципитена одржливиот развој. За да се олесни изработкатана овој плански документ но и за да се обезбедиунифицирана содржина и начин на изготвување, Законотпропишува обврска за Министерите на МЖСПП ина Министерството за локална самоуправа, да донесатметодологија за изготвување на Локална агенда 21,Како за ЛЕАП-ите, така и за Локалните агенди 21,Законот пропишува обврска за спроведување напостапка за оцена на нивното влијание врз животнатасредина (Чл. 65 став 2 и Чл. 186 став 5) што неизбежноподразбира и вклучување на јавноста во процесот нанивно изготвување и усвојување. Разликата е во тоашто постапката За ЛЕАП-ите ја спроведуваат локалнитесамоуправи, а за Локалните агенди 21, МЖСПП.4.1.2 Заклучни согледувањаПреглед на активности на локалнатасамоуправа при планирањето на заштитатана животната срединавдонесува ЛЕАП според методологија пропишанаод Министерот на МЖСПП (краен рок запропишување: септември 2008) и во согласностсо последниот НЕАП донесен од Владата на РМ;го спроведува ЛЕАП-от;доставува податоци до МЖСПП на начинпропишан од Министерот на МЖСПП (краен рокза пропишување: септември 2008);пропишува начин на доставување на податоциод органите и правните и физичките лица (јавнипретпријатија, јавни установи и лица кои врзоснова на јавно овластување вршат дејностили преземаат активности што имаат влијаниеврз животната средина) кои се утврдени каконадлежни за спроведувањето на ЛЕАП-от натериторијата на локалната самоуправа;формира тело, раководено од градоначалникот,кое го следи спроведувањето на ЛЕАП-от и споредсогледувањата, предлага негови измени(еднаш годишно, го известува МЖСПП дали има икакви се измените);спроведува стратешка оценка на влијание наЛЕАП-от врз животната средина што вклучува иучество на јавноста во текот на неговото изготвување;доколку се оцени за потребно, донесува Локалнаагенда 21 која ја изготвува според методологијадонесена од Министрите на МЖСПП и на Министерствотона локална самоуправа (краен рокза пропишување: септември 2008) и во согласностсо Националната стратегија за одржлив развој(која е во фаза на изготвување)19

5 Принципи и инструменти за управување соживотната срединаВо состав на основните принципи и постапкиза управување со животната средина регулирани со законот, во примена се следнитеинструменти:оценување на ефектите од некои планови ипрограми врз животната средина (SEA, СОВ),оценување на ефектите од одредени јавни иприватни проекти врз животната средина (EIA,ОВЖС),издавање на дозволи за интегрално спречување иконтрола на загадувањето (IPPS ИСКЗ) како ипостапки за контрола на опасностите од хаварииво присуство на опасни супстастанции кои важатза сите медиуми и области на животната срединаСо оглед на тоа што Оцената на влијанија од одделнипроекти врз животната средина (EIA) не е вонадлежност на општините, стратешката оцена (SEA),интегрираното спречување и контролата на загадувањето(IPPC), како и контролата на опасностите одхаварии и присуство на опасни супстанции ќе бидатдетално презентирани во наредниот текст5.1 Стратегиска оценаПостапката за оценка на влијанијата на определенистратегии, планови или програми врз животнатасредина се спроведува со цел да се обезбеди:последиците по животната средина да бидатпредвидени пред усвојување на планскитедокументи од страна на државните или органитена локалната самоуправа.вклучување на јавноста да го даде своето мислењеза нацртот на планскиот документ ирезултатите од консултациите и учеството најавноста да се земаат во предвид во постапката заусвојување на планскиот документ.Базични правни основи за спроведување на оваапостапка се регулирани во членовите 65. 66, 67, 68,69,73, 74, со тоа што одредени прашања се оставенида се доуредат со посебните прописи.Стратегиска оцена се спроведува на еден цел спектарна планови и програми кои се подготвуваат вообласта на земјоделството, шумарството, рибарството,енергетиката, индустријата, рударството, транспортот,регионалниот развој, телекомуникациите, управу ва­ње то со отпадот, управувањето со водите, туризмот,прос торно и урбанистичко планирање и користењена земјиштето, како и на Националниот акционенплан за животната средина и на локалните акционипланови за животната средина.Постапката за стратегиската оцена се спроведува напланските и програмски документи во гореспо менатитеобласти но, конкретно на кои документи ќе сеспроведува ќе биде пропишано со посебен пропис.Постапката за стратегиска оцена на планскиот документна локално ниво ја спроведува градоначалникот.5.1.1 Спроведување на стратегиска оценана локално нивоСоветот на опптините, на градот Скопје и опптинитево градот Скопје може да одлучи да не спроведувастратегиска оценка на планскиот документ но, самодоколку за тоа има добиено предходно одобрениеод Министерството за животна средина и просторнопланирање.Критериумите врз основа на кои ќе може да седонесуваат вакви одлуки ќе бидат пропишани сопосебен пропис.Советот е должен да ја објави Одлуката со образ ло жениеза причините за неспроведување на постапкатаза стратегиска оцена.Стратегиската оцена не е задолжителна за планскидокументи кои се донесуваат за потребите наодбраната на Република Македонија, за време навоена или вонредна состојба и во областите нафинансиите и Буџетот.5.1.1.1 Извештај за стратегиската оцена наживотната срединаКога е потребно спроведување на постапката застратегиска оцена на влијанијата врз животнатасредина, прв чекор што треба да се направи е изготвување извештај за стратегиска оцена на животнатасредина.При определувањето на обемот и на деталноста наинфор мациите во извештаојот, градоначалникот едолжен да побара мислење од органите кои се за сегнатиод имплементацијата на планскиот доку мент.При изготвувањето на извештајот за стратегиска оцена,20

треба да се ангажира најмалку едно лице од Листата наексперти за стратегиска оцена на животната средина.Листа на експерти се воспоставува по области одстрана на Министерството за животна средина ипросторно планирање.5.1.1.2 Индикативна содржина на Извештајот застратегиска оцена на животната срединаМетодологијата за изработка на Извештај застратегиска оцена на животната средина сеуште не едонесена. Претстојните напори на законодавецот даја регулира оваа област ќе имаат големо значење залокалната самоуправа, особено при донесувањетона урбанистичките планови кои согласно закон ќебидат задолжително проследени со спроведување напостапката за стратегиска оцена.Подолу приложената содржина на Извештајот имаинформативен карактер за локалната самоуправа, којаќе треба да се подготви да го иницира и реализираовој процес во иднина:1 Не-техничко резиме2 Појдовни основи2.1 Стратешка оцена на влијанија (SEA)2.2 Извештај за животна средина2.3 Предметниот проект и процесот на SEA2.4 Цели на предметниот проект и географскиопфат3 Пристап3.2 Фаза на дефинирање на опфат3.3 Оцена на влијанија3.4 Справување со неизвесности3.5 Проценка на кумулативни ефекти3.6 Временска рамка за SEA а предметниот проект3.7 Потребни консултации во текот на SЕА4 Поврзаност со други релевантни планови ипрограми, и цели за животната средина4.1 Вовед4.2 Анализа на целите за заштита на животнатасредина4.3 Поврзаност со други релевантни планови ипрограми5 Постојна состојба5.1 Пристап5.2 Население5.3 Здравствена состојба на населението5.4 Клима5.5 Воздух5.6 Биодиверзитет, флора и фауна5.7 Пејсаж5.8 Почва и загадување на земјиштето5.9 Води5.10 Културно наследство5.11 Други материјални и создадени вредности6 Цели и индикатори на SEA6.1 Поставување на цели на SEA6.2 SEA индикатори и гранични вредности7 Клучни аспекти на животната средина7.1 Вовед7.2 Идентификација на проблеми во животнатасредина8 Стратешки алтернативи8.1 Вовед8.2 Разработка на стратешки алтернативи8.3 Значајни ефекти од алтернативите напроектното решение8.4 Процена на алтернативни стратегии9 Специфични мерки што произлегуваат од проектот9.1 Пристап9.2 Оцена на значајни влијанија врз животатасредина9.3 Мерки за ублажување на влијанијата10 Имплементација и мониторинг10.1 Цел10.2 Мониторинг мерки10.3 Поттикнување на реализација на мерките заублажување10.4 Обврски и рокови за известување11 Наредни чекори11.1 Тековно реализирани активности11.2 Цели на консултацијата при изработката наИзвештајот за животна средина11.3 Реализирање на консултацијата и вградувањена сугестии во Извештајот11.4 Преостанати фази на SEA5.1.1.3 Известување и учество на јавностаСледни чекори што треба да се направат се:во рок од пет дена од комплетирањето наизвештајот за животната средина, градоначалникот21

објавува информации кои се однесуваат на нацртпланскиотдокумент и извештајот за животнатасредина,определено е местото каде може да се раз гледанацрт-планскиот документ заедно со информацијата за спроведување на постапката заучество на јавноста.Градоначалникот е должен истовремено нацрт планскиотдокумент и извештајот за животна средина да годостави до Министерството за животната сре дина ипросторно планирање.Министерството за животната средина и просторнопланирање и органите засегнати од имплементацијатана планските документи, правните и физички лицаи јавноста можат да го изразат своето мислење доградо началникот во рок од 30 дена од денот надоставувањето односно објавувањето на нацрт-планскиотдокумент и извештајот за животната средина.Градоначалникот е должен да ги земе во предвиддо биените мислења во изработката на планскиотдокумент, за што подготвува посебен извештај.Начинот на објавување на информациите и учествотона јавноста како и начинот на подготвувањето наизвештајот ќе биде пропишан со посебен пропис.5.1.1.6 Објавување на одлуката и следење наефектите од спроведувањето на планотСоветот кој го усвојува планскиот документ е долженда ја објави одлуката за усвојување. По усвојувањетона планскиот документ, градоначалникот е должен даги следи ефектите од спроведувањето на планскиотдокумент врз животната средина, животот и здравјетона луѓето, а во случаи на негативни ефекти, да гоизвести Министерството за животна средина ипросторно планирање.5.1.1.4 Оценка на извештајот за животнасрединаПо завршување на постапката за учество на јавноставо самиот процес на подготвување на планскиотдокумент градоначалникот е должен во извештајот заживотна средина да ги вгради релевантните мислењадобиени како резултат на спроведената постапка заучеството на јавноста.Изготвениот извештај заедно со нацрт поланскиотдокумент градоначалникот е должен да го доставидо Министерството за животна средина и просторнопланирање за оценка на соодветноста на извештајот.По завршување на оцената за соодветноста, министерството го доставува извештајот заедно со цело купнатадокументација до Советот за усвојување.5.1.1.5 ОдлучувањеВо процесот на одлучување градоначалникот едол жен да ги земе предвид наодите од извештајотза животната средина, релевантните мислења икоментарите добиени од органите кои се засегнатиод имплементацијата на планскиот документ.Советот кој го усвојува планскиот документ е долженда го земе предвид и мислењето на Министерствотоза животна средина и просторно планирање во врскасо соодветноста на извештајот за животната средина.22

5.1.2 Заклучни согледувања за Стратегиска оценаПреглед на активности на локалната самоуправа при спроведување на оцена на влијанието наопределени стратегии, планови и програми врз животната средина (стратегиска оценка)градоначалникот спроведува стратегиска оцен ка на плански документи од областа на зем јо делството,шумарството, рибарството, енер гетиката, индустријата, рударството, транс портот, регионалниот развој,телекомуникациите, упра ву вањето со отпадот, управувањето со водите, ту ризмот, просторно и урбанистичкопланирање и користење на земјиштето, утврдени со пропис на Владата на Република Македониај (прописоттреба да биде донесен најкасно до септември 2008 година);спроведува стратегиска оценка на плански документи со кои се планира изведување на проекти за кои севрши оценка на влијание врз животната средина;спроведува стратегиска оценка на ЛЕАПспроведува стратегиска оцена на локалните/регионалните планови за управување со отпадот (споредодредба на Законот за управување со отпадот)спроведува стратегиска оценка и на плански документи кои не се утврдени со прописот на Владата наРепублика Македонија, само доколку е веројатно дека тие би можеле да имаат значително влијание врзживотната средина;може да одлучи да не спроведува стратегиска оценка на планските документи утврдени со закон/пропис(по претходно извршена консул тација со органите кои би биле засегнати од спроведувањето на планскитедокументи), само по претходно одобрение на МЖСПП;ја објавува одлуката за спроведување на стра те гиска оценка на плански документи кои не се обфатени созакон/пропис;ја објавува одлуката за неспроведување на стра те гиска оцена со образложение на причините занеспроведувањето;изготвува Извештај за стратегиска оцена на живот ната средина со содржина утврдена со пропис на Владата наРепублика Македониа (краен рок за донесување на прописот: септември 2008) ;при утврдување на обемот и деталноста на Извеш тајот, прибавува мислење од органите кои се засегнати одспроведувањето на планскиот документ;за изготвување на Извештајот ангажира најмалку едно лице од Листата на експерти за стратегиска оценаутврдена од МЖСПП, кое го потпишува Извештајот;во рок од пет (5) дена по комплетирањето на Извештајот, објавува (на начин утврден со пропис на Министеротна МЖСПП) информација за нацрт-планскиот документ и Извештајот, местото каде се тие достапни на увид ипостапката за учество на јавноста;нацрт планскиот документ и Извештајот го доставува до МЖСПП;ги прибира мислењата на јавноста, МЖСПП и органите засегнати со планскиот документ во период од триесет(30) дена од денот на доста ву вањето / објавувањето на информацијата за јавноста;на предлог на МЖСПП, до странски држави на чија територија спроведувањето на планскиот доку мент можеда има влијание врз животната средина, доставува опис на планскиот документ, Извештај за стратегискатаоцена и покана за учество во консултациите (во согласност со пропис на Министерот на МЖСПП и на МНР заначинот на спроведување на прекугранични консултации) во период од 60 дена од денот на доставувањетона поканата;изготвува посебен извештај за добиените (прифатени/одбиени) мислења од јавноста, МЖСПП, засегнатитеоргани и засегнатите странски држави на начин утврден со пропис на Министерот на МЖСПП;во Извештајот стратегиска оцена на животната средина, ги вградува релевантните мислења на јавноста /засегнатите органи / МЖСПП / странски држави и заедно со планскиот документ го доставува до МЖСППво Извештајот стратегиска оцена на животната средина, ги вградува релевантните мислења на јавноста/ по истекот на шеесет (60) дена од доставување на документацијата до МЖСПП (што подразбира и приемна оценка за Извештајот за животната средина од МЖСПП), го финализира планскиот документ со наодитеод дополнетиот Извештај за стратегиска оцена, релевантните мислења на јавноста, и засегнатите органи,мислењето на МЖСПП за соответноста на Извештајот, како резултатите од прекуграничните консултации;во Извештајот стратегиска оцена на животната средина, ги вградува релевантните мислења на јавноста / јаобјавува одлуката за усвојување на планскиот документ и за тоа ја известува државата која била вклучена воконсултациите23

5.2 Интегрирано спречување и контрола назагадувањетоИнтегрирано Спречување и Контрола на Загадувањето(ИСКЗ) е систем на заштита на животната средина какоцелина од можните штетни влијанија на одредениактивности. Тоа значи дека емисиите во воздух, вода(вклучувајки го испуштањето во канал), почва, како иостанатите влијанија врз животната средина, требапаралелно да се разгледуваат и да се постават таквиуслови, со кои ќе се обезбеди високо ниво на заштитана животната средина како целина; истовремено,при определувањето на мерките за постигнувањена условите треба да се одржува рамнотежа меѓутрошоците и степенот на заштита на животнатасредина.Основна цел на ИСКЗ е загадувањето на животнатасредина да се спречи, а онаму каде тоа не е можно,да се намалат емисиите во воздухот, водата и почвата,како и останатите штетни влијанија врз животнатасредина и здравјето на човекот на прифатливо нивово сите фази на дејноста (од проектирањето прекуизградбата, експлоатацијата, се до одстранувањето наевентуалните штетни влијанија во случај на престанокна активноста).Операторите треба да се вклопат не само вограничните вредности на емисиите, туку и во степенотна искористувањето на суровините, енергијата, помошните материјали, во елиминирањето, или таму кадетоа не е можно во минимизирањето на количествотоотпад кое се создава и др.Со Законот за животна средина (2005), за прв пат,депониите за отпад се третираат како инсталациии се контролира нивното влијание врз животнатасредина.Законодавецот го обезбедил интегрираното спре чување и контрола на загадувањето (ИСКЗ) на животнатасредина преку систем на дозволи:Интегрирана еколошка дозвола (во понатамошниоттекст: ИЕД), за нови инсталации иДозвола за усогласување со оперативни планови(во понатамошниот текст: ДУОП), за постојниинсталацииИнтегрираните еколошки дозволи се однесуваат наактивности на нови инсталации или на значителнипромени на активности на постојни инсталации (Чл. 95став 1). Интегрираните еколошки дозволи се од типотА или Б, а активностите на инсталациите кои подлежатна овие дозволи, се определени со Уредба на Владатана Република Македонија ( Сл.в. 89/05) и тоа:Активности на инсталации за кои е потребна А -ИЕД, со Прилог 1, иАктивности на инсталации за кои е потребна Б -ИЕД, со Прилог 2.Според законот, ниту една нова инсталација опфатенасо наведената уредба не може да почне со работа,ниту постојна инсталација да изврши значителнаизмена, без претходно да добие дозвола за тоа однадлежниот орган (Чл. 95 став 1).5.2.1 Интегрирани еколошки дозволи - ББ - ИЕДи се во надлежност на локалната самоуправа(општините и градот Скопје) т.е. ги издава нејзиниотградоначалник (Чл.95 став 2, втор дел и Чл. 123 став1), освен кога инсталацијата се наоѓа во заштитеноподрачје утврдено согласно закон.Обезбедувањето на Б-ИЕД е должност на опе ра торитекои ќе ги спроведуваат активностите во инсталациите.Локалната самоуправа не може да има капацитетида ги обработува сите барања едновремено. Затоа,со цел да се обезбеди минимум рамномерност вонејзиното оптеретување, операторите ги поднесуваатбарањата според временскиот распоред објавен соУредбата на Владата на Република Македонија (Сл.весник 89/2005).Важно е да се нагласи дека инсталацијата не ја опфаќасамо онаа техничка единица во која се изведуваатактивностите пропишани со Прилог 2 од наведенатаУредба, туку и секоја локација на која се изведуваатактивности коишто се непосредно поврзани сосоодветната активност од уредбата. Секоја активноство состав на инсталацијата е предмет на интегриранатадозвола.Во принцип, еден оператор добива една дозволаза една инсталација. Меѓутоа, може да се случи дваили повеќе оператори да управуваат со различниделови на една инсталација. Ова во никој случајне влијае врз дефинирањето на таа инсталација одстрана на надлежниот орган. Таквата определба ево согласност со интегрираниот пристап на ИСКЗ,бидејки ИСКЗ се однесува на целата инсталација а нена одделни активности во неа. Според тоа, во случајдва или повеќе оператори да управуваат со различниделови на една инсталација, секој оператор треба дадобие посебна дозвола за делот кој го управува и еодговорен за почитувањето на условите од дозволата.Операторите треба да покажат дека сите аспекти наработата се соодветно покриени и контролирани.Во такви случаи не смее да има дилема околу тоа којоператор е одговорен за кој дел од инсталацијата.24

5.2.1.1 Постапка за добивање Б - Интегриранаеколошка дозволаПостапката за добивање Б - ИЕД отпочнува содоставување барање (три оригнални примероци иелектронска верзија) од операторот до градона чал никотна локалната самоуправа т.е. до градоначалникотна онаа локална самоуправа на чија територија сенао ѓа поголемиот дел од инсталацијата. Формата исодржината на барањето и на самата Б - ИЕД, вклу чителнои неопходната пропратна документација. како ипостапката од поднесување на барањето до издавањена дозволата, се пропишани со Законот (Чл.124-126) ипопрецизно, со правилник (Сл. весник на РМ, 4/2006).По добивањето на целосното барање, надлежниоторган врши посета на локацијата на која се или ќе сенаоѓа инсталацијата заради утврдување на состојбатана инсталацијата и/или локацијата и проверка наподатоците содржани во барањето.Најсоответно е операторот да поднесе барање заин тегрирана еколошка дозвола по завршувањето нацелата проектна документација, но пред да отпочне соизградбата на инсталацијата. Законот не го спречуваоператорот да отпочне со изградба пред да добиеинтегрирана дозвола или пред воопшто да поднесебарање за интегрирана еколошка дозвола. Меѓутоа,надлежниот орган не е обврзан да ги прифати техникитеи технологијата предвидени со проектот. Вотаков случај, трошоците за замена на несоодветнитетехники се во целост на терет на операторот. Токмупоради избегнување на непотребно трошење навреме и средства, во интерес на операторот е даподнесе барање за интегрирана дозвола во најранатафаза на проектирањето. Секое инвестирање илиградежна работа пред да се добие дозвола е на ризикна операторот и во никој случај не влијае врз правотона одлучување на надлежниот орган.Доколку за инсталацијата се потребнии други дозволи(како на пр. за експлоатација на природни богатства,ре шение за спроведување на проектот по извршенаоцена на влијанието врз животната средина), операторот мора да ги обезбеди и овие дозволи/решенија,за да може да му биде издадена Б - ИЕД (Чл.126 став7).Надлежниот орган мора да ја води постапката ефи касно,бидејќи законодавецот дозволува пери од од само60 дена од приемот на барањето до изда ва њето на Б- ИЕД.Дозвола за работа на инсталацијата не може да бидеиздадена пред да се достави Б - ЕИД и заклучок, врзоснова на записник од извршен увид во инсталацијатаи нејзината работа со кој се потврдува дека се исполнетибарањата утврдени во издадената Б-ЕИД. Увидотго врши овластениот инспектор за животна средина.Со Правилникот за постапката за издавање дозволаза усогласување со оперативен план (Сл. В. 4/06) сепропишани условите и начинот на:Измена на Б-ИЕД (по службена должност зарадипромена на прописи или на барање на носителотна Б-ИЕД),Целосен или делумен пренос на Б-ИЕД (на третолице),Престанок на активноста (кој вклучува доставувањена план со временски распоред од странана носителот на Б-ИЕД за извршување на условитеутврдени со дозволата)Одземање на Б-ИЕД иПрестанок на важноста на Б-ИЕДОператорите на постојните инсталации како ина инсталациите кои започнуваат со работа пред31.12.2009 година, а кои не обезбедиле Б-ИЕД доовој рок, се должни да обезбедат ДУОП како условза продолжување односно отпочнување со работа,до исполнување на условите за добивање на Б-ИЕД.За втората група инсталации, Законот дава право наизбор дали нивните оператори директно ќе бараат Б -ИЕД или ДУОП. По 31.12.2009 сите нови инсталации ќемораат да бараат добивање на Б - ЕИД.5.2.1.2 Постапка за издавање на Дозволи заусогласување со оперативен планДУОП се издава врз основа на поднесено барањеспоред распоредот објавен со Уредбата на Владатана Република Македонија (Сл.в. 89/05). Периодот од01.01.2006 година до 31.12.2009 година е рок во кој морада бидат доставени сите барања за ДУОП-и (согласноутврдениот временски распоред). Оперативниотплан за кој се бара дозвола за усогласување мора дабиде потпишан барем од еден експерт (од Листата наексперти за ИЕД на МЖСПП) како одговорно лице занеговиот квалитет.Барањето се доставува до градоначалникот на локалната самоуправа т.е. до градоначалникот на онаалокална самоуправа на чија територија се нао ѓапоголемиот дел од инсталацијата. Формата и содржината на барањето и на ДУОП вклучително и неопходнатапропратна документација како и постапката од поднесување на барањата до издавање надоз волата, се пропишани со Законот (Чл.124-126) ипоблиску, со Правилник (Сл. Весник на РМ., 4/2006).ДУОП се базира врз основа на:содржината на оперативниот план (кој е составендел на барањето) за кој се бара дозволата заусогласување ирокот за негова реализација.25

Градоначалникот е должен, барањето за добивање надозвола за усогласување со предлог - оперативен план,да го објави во најмалку еден дневен весник достапенна целата територија на Република Македонија, во рокод 7 дена од приемот на барањето, со информациикаде јавноста може да има пристап до истото за да горазгледа во целост, и/или да даде мислење.Градоначалникот, може да организира јавна расправаво рок не подолг од 25 дена од денот на објавувањетона барањето. Засегнатата јавност, во рок од 30 денаод денот на објавувањето на барањето, има право дадостави мислења и коментари до градоначалникот.Конечната содржина на оперативниот план сеоформува по пат на преговарање меѓу операторот наинстлацијата-подностиел на барањето и надлежниоторган, и доколку е потребно, со консултирање содруги надлежни органи (Сл. Весник на РМ., 4/06, Чл.9-11). Надлежен орган за водење на преговорите еградоначалникот на локалната самоуправа, врз основана негова одлука за отпочнување на преговорите. Соодлуката, градоначалникот утврдува и преговарачкитим (за секое барање поединечно) чии членовиги застапуваат интересите на надлежниот орган.Одлуката содржи и листа на прашања и обемот докој може да се преговара, а особено во врска софинансискиот план за реализација на оперативниотплан, граничните вредности на емисии и временскиотраспоред за реализација на планот. За секој одржансостанок на преговорите се составува записник кој гопотпишуваат сите учесници во преговорите.Преговорите за содржината и рокот на реализацијаза оперативниот план треба да завршат во рок од 12месеци, од поднесувањето на барањето за добивањеДУОП (Чл.141 став 3). Доколку преговорите не можат дасе окончаат во предвидениот рок, градоначалникот едолжен да го извести Министерот на МЖСПП, кој во рокод 30 дена формира Комисија за оперативни планови(Чл.141 став). Комисијата, донесува одлука во рок оддва месеца која е конечна и задолжителна за странитена спорот, и одлуката задолжително се внесува воДУОП (Чл.144 став 9). Против одлуката, барателот наДУОП може да поведе управен спор пред надлеженсуд, само за условите кои се предмет на преговарање,при што се зема предвид негативното влијание што гопредизвикуваат врз животната средина и мислењетона засегнатата јавност по нив (Чл.144 став 10).За издавање на Б - ИЕД односно ДУОП, локалнатасамоуправа треба да има определено најмалкуедно лице во локалната администрација со високастручна спрема од областа на техничките науки, засекој сектор на индустријата која има инсталациина нејзиното подрачје (Чл. 123 став 2), но неколкулокални самоуправи можат да формираат и заедничкаадминистрација за оваа намена (Чл. 123 став 4). Заисполнување на овој услов, локалните самоуправи гиизвестуваат МЖСПП.Во ДУОП се утврдува и :висината на финансиската гаранција која треба даја обезбеди операторот, доволна за покривањена трошоците за спроведување на една фаза одоперативниот план илипенали на товар на операторот на инсталацијатакои се активираат доколку операторот не сепридржува кон утврдените мерки, рокови иуслови на дозволата.Во рок од десет дена од денот на издавањето наДУОП, градоначалникот, најмалку во еден дневенвесник достапен на целата територија на РепубликаМакедонија, мора да објави дека е издадена соответнаДУОП, и да информира каде може да се добие на увиддозволата заедно со оперативниот план.Градоначалникот ќе ја трансформира ДУОП во Б-ИЕДоткако добие известување од операторот (шестмесеци пред истекот на рокот за реализација наДУОП) дека се исполнети условите од ДУОП и извршиувид во работењето на инсталацијата.Градоначалникот на локалната самоуправа е долженда воспостави и води (во писмена и електронскаформа) Регистар на издадени Б - ИЕДи и Регистарза издадени ДУОПи за своето подрачје, на начин иформа пропишани со Правилник (Сл. Весник на РМ4/2006), како и да достави копија од секоја дозвола доМЖСПП.Операторите на инсталациите за кои е пропишанаобврската за обезбедување Б-ИЕД плаќаатнадоместоци утврдени од Советите на локалнитесамоуправи и тоа:1. при поднесување на барање за добивање Б-ИЕД;2. при поднесување на барање за измени илипренос на Б-ИЕД;3. за поседување на Б-ИЕД, кој се плаќа годишно; и4. за редовен надзор на инсталацијата, во согласностсо условите во Б-ИЕД.Средствата добиени од надоместокот се уплаќаат напосебна буџетска сметка, како приход на буџетот налокалната самоуправа, а се користат за покривање натрошоците за добивање, пренос, измени и за контролана Б-ИЕД.Крајниот рок за усогласување со оперативнитепланови што води до добивање на Б-ИЕД на ситеинсталации на територијата на соответна локалнасамоупуправа е 01.04.2014. Но кога градоначалникотутврди дека постигнувањето на условите за добивање26

на интегрирана еколошка дозвола за определениинсталации не може да се постигне до 01.04.2014година, за тоа го известува органот МЖСПП, со предлогза добивање на дополнителен рок за реализација наоперативниот план. МЖСПП го разгледува секој случајпоединечно и за тоа ја известува Владата на РепубликаМакедонија, која може да утврди дополнителени рок,за секоја инсталација поединечно, кој не може да бидеподолг од 01.04.2019 година. Согласно ова, 01.04.2019може да се смета како краен рок после кој, на целататериторија на државата, ќе работат само инсталациикои поседуваат Б-ИЕД.Следната шема ги прикажува чекорите што гипревземаат Градоначалникот (општината), опера торитеи другите надлежни органи (пр. инспекцискислужби) при издавањето на Б - интегрираните еколошкидозволи и Усогласувањето со оперативен план.При тоа се издвоени заедничките активности што гипревзема општината како при издавањето на Б-ИЕД,така и при ДУОП, односно прикажани се со различнабо ја активностите што се карактеристични за секојаод постапките.ОПШТИНАТАобезбедуваинформации заОПЕРАТОРОТ присоставување наБАРАЊЕТООПШТИНАТАназначува техничколице за секој секторПрилог 2 од Уредба 89/2005ОПЕРАТОРОТ доставува БАРАЊЕ за:Б-ЕИДилиДУОПОПШТИНАТА гоархивира БАРАЊЕТООПШТИНАТАорганизира ПОСЕТАна локацијатаОПШТИНАТА гообјавува БАРАЊЕТО водневен весникОПШТИНАТА формираопштински РЕГИСТАРи Б-ЕИДОПШТИНАТАутврдува дали соинформацииитево БАРАЊЕТО сепостигнати условиза издавање наОПЕРАТОРОТ Б-ИЕДОПШТИНАТАорганизираЈАВНА РАСПРАВАОПШТИНАТА формираПРЕГОВАРАЧКИ ТИМи носи ОДЛУКА заотпочнување наПРЕГОВОРИОПШТИНАТА прибираМИСЛЕЊА одзасегнати страниСо ОДЛУКАТА се утврдувалеста на прашања закои се ПРЕГОВАРА соОПЕРАТОРОТОПШТИНАТА водиЗАПИСНИК во текотна ПРЕГОВОРИТЕпотпишан од ситеучеснициОПШТИНАТА издавана ОПЕРАТОРОТ Б-ИЕДОвластен ИНСПЕКТОРутврдува соЗАПИСНИКОПШТИНАТА го известува ОПЕРАТОРОТ за исполнување наусловите за издавање на Б-ИЕДВо случај нанеиспешниПРЕГОВОРИ МЖСППформира КОМИСИЈАза разрешување наспорот27

5.2.2 Заклучни согледувањаПодзаконски акти кои се однесуваат на Б-ИЕД и ДУОП донесени врз основа наЗаконот за животна средина до 01.09.20061. Уредба за определување на активностите на инсталациите за кои се издава интегрирана еколошка дозволаодносно дозвола за усогласување со оперативен план и временски распоред за поднесување на барање задозвола за усогласување со оперативен план (Сл. Весник на РМ, 89/2005)2. Правилник за постапката за издавање дозвола за усогласување со оперативен план (Сл. Весник на РМ,4/2006)3. Правилник за постапката за добивање Б - интегрирана еколока дозвола (Сл. Весник на РМ, 4/2005)Преглед на активности на локалната самоуправа во постапката на издавање Б-ИЕД и ДУОПБ-интегрирани еколошки дозволиопределува минимум едно лице од локалната администрација со висока стручна спрема од областа натехничките науки, за секој сектор на индустријата која има инсталации на нејзиното подрачје (може да формиразаедничка администрација со други општини);го известува МЖСПП за исполнување на условот за кадровска опременост за издавање на Б-ЕИД;ги регистрира доставените барање за Б-ИЕД;на насловната страна на барањата, го внесува датумот на прием;врши посета на локацијата заради утврдување на состојбата на локацијата и/или инсталацијата и проверка наподатоците содржани во барањето;во рок од 60 дена од приемот на барањето, донесува решение со кое се издава бараната Б-ИЕД (откако утврдидека влијанието на инсталацијата врз животната средина е во рамките на пропишаните граници и вредностии дека му се доставени сите пропратни дозволи, доколку се бараат);врши увид за исполнување на барањата утврдени со Б-ИЕД (позитивниот заклучок е услов за издавање надозвола за работа на инсталацијата од надлежен орган);води општински регистар на Б-ИЕДи;доставува копија од секоја издадена дозвола до МЖСПП;28

Дозволи за усогласување со оперативни плановипомага со консултации на операторот кој изготвува барање за усогласување со оперативен план (консултациитесе во врска со извештајот за состојбата на локацијата, оцена на уделот на инсталацијата во загадувањето наживотната средина, оцена на ризикот за животната средина);применото барање за ДУОП го објавува (во рок од 7 дена по приемот на барањето) во најмалку еден дневенвесник достапен на целата територија на Република Македонија, со информација каде јавноста може да имаувид во барањето т.е. предлог оперативниот план;организира јавна расправа во рок од 25 дена по објавувањето на барањето;ги прибира (архивира) пристигнатите мислења и коментарите од засегнатата јавност во период од 30 дена пообјавувањето на барањето;донесува одлука (надлежниот орган за водење на преговори-градоначалникот) за отпочнување на преговорисо барателот на ДУОП;за секое барање поединечно ја утврдува листата на прашања и обемот до кој може да се преговара (особеново врска со финансискиот план за реализација на оперативниот план, гранични вредности на емисии, оделнифази на спроведување на оперативниот план и временски распоред за реализација);за секое барање поединечно утврдува членови на преговарачкиот тим;доставува покана до барателот, во која го наведува местото, времето и дневниот ред за првиот состанок одпреговорите;води записник за од секој состанок на преговорите кој го потпишуваат сите учесници;консултира други надлежни органи за прашања во врска со барањето, доколку е тоа неопходно;врз основа на известување на оператор (доставено шест месеци пред истекот на рокот за реализација наоперативниот план за кој му е издадена ДУОП) дека ги исполнил условите од дозволата, донесува решение сокое на операторот му се издава Б-ИЕД;води Регистар за ДУОПи (во писмена и електронска форма);доставува податоци за издадени ДУОПи до МЖСПП;го известува Министерот на МЖСПП доколку преговорите не можат да се завршат во рок од една година одподнесувањето на барањето за ДУОП.5.3 Спречување и контрола на хавариите соприсуство на опасни супстанциОператорот кој врши дејност во производствен,транс портен или во систем за складирање во кој сеприсутни опасни супстанции во количества еднаквиили поголеми од пропишаните гранични вредности(прагови определени со пропис на Министерот наМЖСПП) е должен:да ги преземе сите мерки неопходни заспречување на хавариите и за ограничување нанивните последици врз животната средина и врзживотот и здравјето на луѓето пропишани со овојзакон, иза преземените мерки да го известува МЖСПП иградоначалникот на локалната самоуправа.Операторот е должен да достави известување доМЖСПП и локалната самоуправа во врска со системитево кои се присутни опасни супстанции и тоа:29

во рок од три месеци пред започнувањетосо градба или пред отпочнувањето на новитесистеми со работа;најкасно до 01.01.2009 година, за постоечкисистеми.5.3.1 Мерки за безбедност, внатрешнипланови за вонредни состојби и известувањеЗа системите во кои опасните супстанции се присутниво пропишаните количества, операторот треба даизготви извештај за мерките за безбедност со кои (меѓудругото), се потврдува дека се изготвени внатрешнипланови за вонредни состојби и дека се обезбедениинформации со кои е овозможено изготвување нанадворешен план за вонредни состојби. Оператороте должен, овој извештај и внатрешниот план за вонреднисостојби, да ги достави до МЖСПП и до градоначалникот на локалната самоуправа и тоа:во рок од три месеци пред започнувањето соградба или отпочнувањето на новите системи соработа;најкасно до 01.01.2010 година, за постоечкисистеми.Операторот е должен изготвениот внатрешен планза вонредни состојби, кој мора да ги содржи меркитешто треба да се преземат внатре во системот во случајна хаварија, да и го достави на локалната самоуправана чија територија е лоциран неговиот ситем во рокод 30 дена од денот на донесувањето.Извештајот за мерките за безбедност треба да бидедостапен на јавноста.Операторот е должен, за настаната хаварија како имерките предвидени за ублажување на средно рочните и на долгорочните последици од хаваријата иза спречување на можностите за повторување на хаваријата, веднаш да ги извести МЖСПП, градо на чалникот на локалната самоуправа и другите органитеи телата определени со закон кои се надлежни запревземање мерки во рамките на системот за заштитаи спасување.состојба.Операторот, градоначалникот на локалната самоуправаи МЖСПП се должни, во периоди не подолги одтри години од денот на донесувањето на внатрешнитеи надворешните планови за вонредни состојби, иститеда ги анализираат и да ги тестираат, а онаму каде штое потребно и да ги обновуваат и ревидираат, притоаводејќи сметка за новите технички достигнувања наполето на справувањето со хавариите.Внатрешните и надворешните планови за вонреднисостојби се составен дел на единствениот систем зазаштита и спасување на Република Македонија.При изработката на просторните и урбанистичкитепланови, локалните самоуправи се должни да водатсметка за оддалеченоста меѓу системите кои при менуваатили создаваат опасни супстанци и местата заживеење, местата што ги посетува јавноста и еколошкизначајните подрачја. Исто така, тие треба да водатсметка постоечките системи да вградат дополнителнитехнички мерки за заштита со цел да не се зголемиопасноста по животот и по здравјето на луѓето и наживотната средина.5.3.2 Надворешни планови за вонреднисостојбиВрз основа на внатрешните планови на операторите,локалните самоуправи се должни најкасно до01.01.2011 година да изготват надворешен план завонредни состојби и во рок од 15 дена од денот нанеговото донесување, да го достават до МЖСПП.Градоначалникот на локалната самоуправа е долженда овозможи на јавноста пристап до содржината нанадворешниот и на внатрешните планови за вонредна30

5.3.3 Заклучни согледувањаПреглед на активности на локалната самоуправа во врска со спречување и контрола нахавариите со присуство на опасни супстанцида изготват надворешен план за вонредни состојби врз основа на внатрешните планови кои им ги доставилеоператорите во чии системи се користат или произведуваат опасни супстанци, најкасно до 01.01.2011година;надворешниот план за вонредни состојби, да го достават до МЖСПП во рок од 15 дена од денот на неговотодонесување;да и овозможат на јавноста пристап до содржината на надворешниот и на внатрешните планови за вонреднисостојби;надворешните планови за вонредни состојби да ги анализираат и тестираат, а онаму каде што е потребно даги ревидираат и унапредуваат (водејќи сметка за новите технички достигнувања на полето на справувањетосо хавариите), во периоди не подолги од три години од денот на донесувањето;при изработката на просторните и урбанистичките планови, да водат сметка за оддалеченоста меѓу системитекои применуваат / произведуваат опасни супстанци и местата за живеење, местата што ги посетува јавноста иеколошки значајните подрачја.31

DORACAK PRAKTIKnëpër Kornizën Ligjore për Ambientin Jetësor

Botues:Fondacioni Ballkanik për Zhvillim të Qëndrueshëm – FBZHQQendra Rajonale për Ambient Jetësor - QRAJTirazh: 300

ParathënieAmbienti jetësorë na preokupon të gjithë ne ngafakti se është i lidhur me cdo aspekt të jetës sonë,ndërsa shikuar nga aspekti afatgjatë edhe membijetesën tonë. Ai ndikon në punën, shëndetin, sigurinë,rekreimin dhe me fjalë tjera në kualitetin e jetës nëtërësi. Një numër i madhë i kushteve esenciale për jetëjanë të lidhura ngushtë me mjedisin jetësor: ndotja e ajritshkakton probleme me organet për frymarje, alergji;ndotja e ujit shkaton sëmundje të stomakut, zvoglimin enumrit dhe lloit të botës ujore, shkatërimin e botës toksore,shpendëve dhe ambienteve të tyre për jetë, dhe egjithë kjo ndikon në dobsimin e ekonomisë sonë; shkatrimii pyjeve ka pasoja direkte mbi intensifikim e erozionitdhe ritjen e mundësive për shkaktimin e vërshimeve;shfrytëzimi i skajshëm i resurseve natyrore vë në pikpyetjeardhmërine e gjeneratave të reja; krijimi dhe trajtimijoadekuat i mbeturinave merr një pjesë të hapsirës sonëpër jetë dhe paraqet rrezik për shëndetin tonë etj.Jo aq kohë më parë, “Ambienti jetësor” llogaritej si interesi vtëm një grupacioni të vogël të njerëzve – adhuruestë natyrës, mirëpo sot perceptimi i “Ambientit jetësor” kakrejtësisht një dimension të ri. Si banorë të planeit tonë,të Evropës, të vendit tonë, të komunave tona, sot të gjithëe ndajmë interesin dhe obligimin që ta ruajmë dhe përmisojmë“Ambientin jetësor”, për arsye se në këtë mënyrëdo të përmisojmë jetën tonë. Popullata e planetit tonë,tanimë ka përcaktim të qartë, njohuri të mjaftueshmedhe praktika të mira të cilat mundësojnë menaxhimin mesvidat dhe kërcënimet e mundshme për “Ambientin jetësor”dhe shëndetin e njerëzve sot dhe në të ardhmen. Nëkëtë drejtim janë etabluar vizione afatgjate për shoqëritë drejtë dhe prosperuese dhe për “Ambient jetësor” mëtë pastër dhe më të shëndoshë, nëpërmjet principit tëtë gjitha politikave për “Ambientin jetësor” – nëpërmjet– barabarsisë ndërmjet gjeneratave, e cila realizohet mekrijimin e zhvillimit të qëndrueshëm i cili para së gjithashnjeh lidhjen e ngushtë ndërmjet zhvillimit ekonomik, kohezionitsocial dhe mbrojtjen e “Ambientit jetësor”.Janë zhvilluar një numër i madhë i instrumenteve përrealizimin e këtij parimi: krijimin e poltikave, etablimine institucioneve, stimulimin e inovacioneve ekologjike,ngritjen e vetëdijes publike dhe adoptimin e sistemit ligjordhe implementimin e masave për implementimine tij. Në drejtim të përmisimit të gjendjes të “Ambientitjetësor” shkojnë përpjekjet e vendit tonë për harmonizimtë plotë të sistemit ligjor nacional me legjislacionine Unionit Evropian.Proceset e integrimit të Republikës së Maqedonisë nëBashkimin Evropian dhe institucionet tjera ndërkombëtarekanë imponuar nevojën për vendosjen e sistemitadekuat për drejtimin kualitativ të “Ambientit jetësor” nëtërësi. Etablimi i instrumenteve për mbrojtje të “Ambientitjetësor” sot bazohet në transparencë, krijimin e partneritetitdhe aktivitete të përbashkëta të të gjitha palëvetë interesuara. Për shembull, marrëveshjet me industrinëpër mbrojtjen e “Ambientit jetësor” në bazë vullnetare, nëpraktikë janë treguar si më të sukseshme për mbrojtjen e“Ambientit jetësor”, madje më shumë se vet ligjet.Përveç raporteve të ndryshme të partneritetit, decentralizimipoashtu llogaritet si parakusht i rëndësishëm përpërmisimin e mbrojtjes së “Ambientit jetësor”. Bashkësitëlokale të cilat njohin specifikat e haspirës në të cilënveprojnë, mund të identifikojnë masa më adekuate përmbrojtjen e “Ambientit jetësor” në mjedisin e tyre, shumëmë mirë se administratea qendrore. Për këtë arsye, konsultimetdhe dialogu ndërmjet të gjitha palëve të interesuaratë bazuara mbi parimin e transparencës, pjesëmarjes,efiçencës dhe kohezionit kanë rëndësi esenciale përefektivitetin e instrumenteve për mbrojtje të “Ambientitjetësor” në të gjitha nivelet, posaçërisht në nivel lokal, kuimplementimi i tyre jep rezultate më të dukshme.Legjislacioni i Maqedonisë për “Ambientin jetësor” dhenevoja për hartimin e Doracakut për decentralizim të ligjevepër “Ambientin jetësor”Në vitet e kaluara Ministria për Ambient Jetësor dhe PlanifikimHapsinor punoi intenzivisht në përpilimin dhe adoptimine legjislacionit në drejtim të harmonizimit me legjislacioninEvropian. Si rezultat i këtij procesi u adoptuankatër ligje, ndërsa në rrjedhë është përpilimi i disa ligjevesektoriale, si dhe shumë akte nënligjore. Nga kjo rezultonse legjislacioni sektorial nuk është në tërësi i krijuar,kështuqë rrumbullaksimi mbetet prioritet në periudhëne ardhshme. Nga këto arsye problem i implementimit tëlegjislacionit është i lidhur me adoptimin e akteve nënligjorenë nivel qendror dhe akteve tjera në nivel lokal. Aktetnënligjore më prioritare në nivel qendror veçmë janëadoptuar, ndërsa tjerat janë në fazë të përpilimit. Rrethanatlokale do ta përcaktojnë vëllimin e përpunimit të tyreme akte në nivel lokal dhe rajonal.Në doracakun shqyrtohen ligjet e adoptuara edhe ate:Ligji për “Ambient jetësor” si ligj kornizë i cili bashkondhe rregullon në mënyrë unike karakteristikat tona tëpërbashkëta të “Ambientit jetësor” dhe mbeturinave3

Ligje sektoriale (Ligji për kualitet të ajrit ambiental,Ligjit për natyrë dhe Ligjit për menaxhim me mbeturina)që fomojnë legjislacionin vertikal, i cili merretme specifikat e secilit sektor në veçanti.Ligji për qeverisjen lokale i definoi ingerencat e komunësnë sferën e “Ambientit jetësor” për ndërmarjen e masavepër mbrojtje të “Ambientit jetësor” duke inkuadruar zhurmën,rezatimin dhe mbeturinat. Në kuadër të ingerencave,Ligji për ambient jetësor dhe ligjet e posaçme ngaambientit jetësor, precizojnë ingerencat dhe përgjegjësitëe njësive të vetqeverisjes lokale dhe organeve të tyre.Këto ingerenca kanë rëndësi të veçantë në procesin erealizimit të politikës së shtetit a me këtë edhe të njësivepër vetqeverisje lokale dhe organet e tyre, në mbrotjendhe përmisimin e kualitetit të “Ambientit jetësor” në Republikëne Maqedonisë.Me qëllim të implementimit të sukseshëm të këtyre ingerencave,vetqeverisja lokale forcon kapacitetet, në përputhjeme nevojat dhe mundësitë. Hartimi i doracakutnëpër legjislacionin për “Ambientin jetësor” ka për qëllimqë të kontribojë në forcimin e këtyre kapaciteteve në nivellokal, me qëlim që legjislacioni të jetë më afër deri tekshfrytëzuesit – administratat komunale, dhe të mundësojëpunë ligjore dhe efikase.Thekse hyrëse gjatë shfrytëzimit të DoracakutGjatë leximit dhe prezantimit të ligjeve të ambientit jetësorëveç më të adoptuara, Doracaku përcjell strukturëkoherente, e cila në përgjithsi i përmbahet kaptinave tëligjeve, mirëpo duke i prezantuar vetëm nenet esencialetë cilat janë të rëndësishme për vetqeverisjen lokale.Ligjet nga sfera e “Ambientit jetësor” emrojnë vetqeverisjenlokale si “komuna” dhe “qyteti i Shkupit”, mirëpo përshkak të përcjelljes më të lehtë të tekstit, Doracaku shfrytëzontermin “vetqeverisje lokale” përveç në rastet kur kyemërim mund të shkaktojë mosmarrëveshje. Njëashtu,ligjet përdorin termin “organi drejtues i shtetit, përgjegjëspër çështjet nga sfera e ambientit jetësor” , ndërsa nëDoracakun nga arsyet e njejta përdoret shkurtesa e emrittë organit, Ministrisë për Ambient Jetësor dhe PlanifikimHapsinorë - “MAJPH”.Në Doracakun, kujdes i veçantë i kushtohet proceduraveligjore gjatë marrjes së vendimeve nga ana e organevekompetente (në nivel qendror – çdo herë kur komunatjanë pjesëmarës në proces, respektivisht ne nivel lokal– çdo herë kur komunat drejtpërdrejt janë përgjegjëspër adoptimin dhe/ose implementimin e vendimeve, sip.sh. adoptimin e dokumenteve për planifikim, dhëniene lejeve etj.). Këto procedura, përveç në mënyrë narative,paraqiten edhe ne formë tabelare, nëpërmjet theksimittë hapave specifik, afateve dhe organeve kompetente.Cdo herë kur është e mundur, Doracaku përmban edhePasqyrë të obligimeve dhe ingerencave të vetqeverisjeslokale dhe organeve të saj (prefektit, këshillit) dhe admi-nistratës. Në Pasqyrë janë nënvizuar: numri i antarëve,vendi ku përket, emri i tij dhe ato nene të cilat kanë tëbëjnë me vetqeverisjen lokale dhe organet e saj, respektivishtpërveç nenit i cili citohet, është i nënvizuar edheorgani i vetqeverisjes lokale për të cilin parashihet ingerenca/obligimi.Aty ku parimet ligjore drejtojnë komunat, për zgjidhjeoptimal të mënyrës së implementimit të tyre, me Doracakunjanë propozuar shembuj dhe ilustrime. Këto shembujkanë karakter informative,, mirëpo duke marrë parasyshse nuk dalin nga ligjet por janë vetëm propozime, të njejtatnuk paraqesin kornizë obligative për veprim.4

PërmbajtjaHyrje 51 Implementim i ligjit 61.1 Termet dhe kuptimi i tyre 61.2 Obligimet e përgjithshme 71.3 Obligime dhe masa të posaçme 72. Monitoring i ambientit jetësor 82.1 Planifikim i monitoringut 82.2 Masat për monitoring 82.2.1 Monitoringu Intern 82.2.2 Konkluzione përfundimtare për monitoring intern 93 Sistemi informativ dhe qasja në informacione 103.1 Elementet e sistemit informativ dhe ingerencat 103.2 Qasja në informacione 103.2.1 Informim pasiv 113.2.2 Informim aktiv 124 Planifikimi dhe mbrojtja e ambientit jetësor 154.1 Lloe të dokumenteve planifikuese dhe ingerencat e sjelljes së tyre 154.1.1 Planet akcionale lokale 154.1.2 Konkluzione 165 Principet dhe instrumentet për ambientin jetësor 175.1 Vlerësimi strategjik 175.1.1 Implementimi i vlerësimit strategjik në nivel lokal 175.1.2 Konkluzione për vlerësim strategjik 205.2 Parandalim integral dhe pengim i ndotjes 215.2.1 Lejet integrale ekologjike - B 215.2.2 Konkluzione 245.3 Parandalim dhe kontroll i havarive nga prezenca e substancave të rrezikshme 265.3.1 Masa për siguri, planet interne për situata të jashtëzakonshme për raportim 265.3.2 Konkluzione 275

Lista e shkurtesave(VSN), (vsn)(EIA), (VNAJ)(IPPC) (PIKN)LIELHPOOKBMAJPHPANEPALEVlerësim strategjik i ndikimeve (nga plane dhe programe)Vlerësim i ndikimeve në Ambientin JetësorParandalim Integral dhe kontroll i ndotjesLeje integrale ekologjikeLeje për harmonizim të planit operativOrganizata e Kombeve të BashkuaraMinistria për Ambient Jetësor dhe Planifikim HapsinorPlani Akcional Nacional EkologjikPlani Akcional Lokal Ekologjik6

Ligji për ambient jetësorHyrjeMe ligjin për “Ambient jetësor” definohen drejtat dhe obligimete Republikës së Maqedonisë, të komunave, qytetittë Shkupit dhe komunave në qytetin e Shkupit, si dhetë personave juridik dhe fizik në sigurimin e kushteve përmbrotje dhe avancim të “Ambientit jetësor”.Parimet dhe procedurat kryesore për menaxhim të “Ambientitjetësor” që parashihen me ligjin janë:qasje në informata për “Ambientin jetësor”,vlerësimi i efekteve të disa planeve dhe programevembi “Ambientin jetësor” (VSN, VSN),vlerësim i efekteve të planeve publike dhe privatembi “Ambientin jetësor” (EIA, VNAJ),dhënia e lejeve për parandalim integral dhe kontrolltë ndotjes (IPPS, PIKN) si dheprocedurat për kontroll të reziqeve nga havaritë meprezencë të substancave të rrezikshme të cilat vlejnëpër të gjitha fushat e “Ambientit jetësor”Këto procedura janë inkorporuar në ligjet e posaçme, nëmënyre që drejtohet nga implementimi i këtyre neneve.Në ligjin janë paraparë kërkesat nga marrëveshjet ndërkombëtaretë ratifikuara nga Republika e Maqedonisë, siçjanë:Konventa e Arhuskës (konventë e OKB) për qasje nëinformata, pjesëmarje të opinionit në vendimarjedhe qasje në të drejtat në lidhje me “Ambientin jetësor”,Konventa për vlerësimin e ndikimeve mbi “Ambientinjetësor” në kontekstin ndërkufitar (Konventa Espo),Protokoli i Kievit për vlerësim strategjik të “Ambientitjetësor” si dhe marrëveshjeve tjera.7

1 Implementim i ligjitNenet e këtij ligji në përgjithësi përcaktojnë mbrotjendhe përparimin e kualitetit të fushave tëposaçme të “Ambientit jetësor” edhe ate:tokën, ujin dhe ajrin,fushat e “Ambientit jetësor” (menaxhim me mbeturinat,vibracionet, rezatimet, ujërat etj.),diversitetin biologjik dhe pasuritë tjera natyrore,mbrotje të ozonit dhembrotje nga ndikimi negativ antropogen mbi sisteminklimatik.Mbrotja e fushave të posaçme të “Ambientit jetësor” dotë realizohen me ndërmarjen e masave të posaçme përmbrojtje nga ndikimet negative të parapara me këtë ligjedhe ate:kryerjen e aktiviteteve përkatëse,substancat dhe teknologjitë ndotëse,mbeturinat,zhurma dhe vibracionet,rezatimi jonizues dhe jo-jonizues.Masat dhe aktivitetet për avancim të “Ambientit jetësor”janë me interes publik. Kjo nënkupton se Qeveria e Republikëssë Maqedonisë, respektivisht njësitë e vetqeverisjeslokale janë të obliguara që të implementojnë masapër mbrojtjen si dhe të sigurojnë mjete financiare përrealizimin e tyre.1.1 Termet dhe kuptimi i tyreLigjdhënësi ka bërë një hap para gjatë definimit të termeveduke përdorur terme gjeneralisht të pranuara mekuptim adekuat edhe në regulativën evropiane, ndërsatë njejtat paraqesin risi në legjislacionin tonë. Këto termejanë marrë nga Ligji, për shkak të kuptimit të tyre gjatëimplementimit të neneve në nivel lokal:“Ambient jetësor” është hapsira me të gjitha organizmate gjallë dhe pasuritë natyrore, respektivishtvlerat natyrore dhe të krijuara, raportet e tyre dhehapsira e përgjithshme në të cilën jeton njeriu dhenë të cilën janë të vendosura vendbanimet, të miratnë përdorim public, objektet industriale etj.Mbrojtja dhe avancimi i “Ambientit jetësor” ështësistem i masave dhe aktiviteteve (komunale, politike,sociale, ekonomike, teknike, edukative etj) me të cilatsigurohet suport dhe krijim të kushteve për mbrojtje8nga ndotja dhe nga degradimi i fushave të posaçmetë “Ambientit jetësor”, mbrojtje të ozonit, parandalimtë zhurmës dhe vibracioneve të dëmshme; mbrojtjenga rezatimi jonizues dhe jo-jonizues duke inkuadruaredhe rezatimin elektromagnetik, shfrytëzimin edepove dhe mbrojtje tjera të “Ambientit jetësor”.Kualiteti i “Ambientit jetësor” është situatë e “Ambientitjetësor” e pasquruar nëpërmjet indikatorëve fizik,kimik, estetikKadastër për “Ambientin jetësor” është evidencë kuantitativedhe kualitative për ndotësit të cilët lëshojnësubstanca ndotëse në ambientin jetësor, në tëcilën përfshihet edhe karta e ndotësve.Regjistër i materialeve ndotëse, substancave dhe tëkarakteristikave tyre është katalog në të cilin janëklasifikuar materijalet e dëmshme, mbeturinat, sipaspërbërjes së tyre kimike dhe sipas rrezikut të tyre.Opinioni është personi fizik ose juridik dhe organizatatdhe asociacionet e tyre.Opinioni në fjalë është opinioni me/ose që ka interes– aktualisht ose në të ardhmen – në sjelljen e vendimevepër “Ambientin jetësor”, ( këtu përkasin asociacionettë qytetarëve të etabluara për mbrojtje tëambientit jetësor ).Instalacioni (në lidhje me lejet integruese ekologjike)është i definuar si njësi e patundshme teknike ku realizohennjë ose më shumë aktivitete të parapara dheaktivitete ngushtë të lidhura me to, të cilat mund tëkenë efekt mbi emisionet dhe ndotjen në përgjithësi.Instalacioni ( në lidhje me parandalimin dhe kontrolline havarive me pjesmarje të substancave të rrezikshme)është njësi teknike në kuadër të një sistemi nëtë cilin prodhohen, përdoren, deponohen ose menaxhohensubstancat e rrezikshme. Ai inkuadron paisjetë përgjithshme, objekte, rrjetin e gypave, maqinat,paisjet, akset private hekurudhore, stacionet përshkarkim të cilat shërbejnë instalacionit, depot oseobjektet e ngjajshme të nevojshme për punën e instalacionit.Instalacioni ekzistues është definuar si instalacion i ciliështë operativ respektivisht punon para 01-korriku2007, respektivisht fillon me punë para 31 dhjetori2009, dhe nuk ka siguruar leje të integruar ekologjike(LIE)

Proekti është definuar si dokument për zhvillim metë cilin analizohen zgjidhjet për shfrytëzim të vleravenatyrore dhe të krijuara dhe rregullohet ndërtimii objekteve dhe instalacioneve dhe implementimin eaktiviteteve tjera të cilat kanë ndikim mbi ambientinjetësor, rajonin dhe shëndetin e njerëzve.Operatori është personi fizik ose juridik i cili kryenaktivitete ose kryen kontroll mbi instalacionin oseperson të cilit i janë besuar ingerencat për sjelljen evendimeve ekonomike në lidhje me punën tekniketë instalacionit.Leja (në lidhje me parandalimin dhe kontrollin integraltë ndotjes ) është ajo pjesë nga vendimi osenga vendimi i shkruar (ose disa vendime të tilla) metë cilat jepen ingerenca për punë të instalacionit nëtërësi ose të një pjese të saj, në përputhje me disakushte me të cilat garantohet se instalacioni ështëi harmonizuar me kërkesat të parapara me këtë ligj.Leja mund të përfshijë një ose më shumë instalacioneose pjesë të instalacionit në lokacionin e njejtëme të cilat punon operatori i njejtë.Vlerësimi i ndikimit mbi ambientin jetësor është vlerësimi ndikimeve të mundshme të disa dokumenteve,projekteve, respektivisht të aktiviteteve të planifikuarapër ambientin jetësor.Havarija është dukuri e emisonit të madhë, zjarritose eksplozionit të shkaktuar si rezultat i ngjarjevetë pakontrolluara gjatë procesit të punës të cilit dosistem për prevencion dhe kontroll të havarive, mepjesëmarje të një ose më shumë substancave e cilasjell deri tek rrezik serioz shëndetin e njeriut dhe ambientinjetësor, menjëherë ose më vonë, brenda osejashtë sistemit.Monitoring është proces i mbikqyrjes permanente tënjë apo më shumë pjesëvë të rajoneve të ambientitjetësor për qëllime të definuara në hapsirë dhe kohësipas planit paraprakisht të definuar me përdorim tëmetodologjive implementuese për përcjellje të ambientitjetësor dhe mbledhje të të dhënave.1.2 Obligimet e përgjithshmeLigjdhënësi (Minstria për Ambient Jetësor dhe PlanifikimHapsinor – MAJPH ) mund të ndalojë kryerjen e aktiviteteve(neni 20) të cilat mund të kenë ndikime të dëmshmembi kualitetin e “Ambientit jetësor” edhe ate:ndërtim ose rekonstruim të instalacioneve, pa marrjene lejeve dhe pa plotësimin e kushteve të paraparame normat dhe standardet nga sistemi i mbrojtjespër avancim të “Ambientit jetësor”prodhim dhe import të mjeteve transportuese të cilatnuk i plotësojnë kushtet e parapara për emisióntek burimet mobile të ndotjes dhe zhurmës;− emisionin e materialeve ndotëse në ambientin jetësornë mënyrë dhe sasi ose koncetrim i cili tejkalonnormat e parapara sipas ligjit;Nëse aktivitetet nuk janë objekt i dhënies së lejeve përparandalim dhe kontroll integral të ndotjes, respektivishtlejeve për harmonizim me planin operativ, shërben nëmasat për prevencë dhe mënjanim të ndotjes dhe ( kthimine ambientit jetësor në situatën e dëshiruar) janë tëparaparë nga MAJPH.Kryesisht, këto janë masa për prevencë, kufizim dhe ndalesëpër realizimin e disa aktiviteteve sic janë qarkullimi,deponimi, prodhimi, import-eksport i prodhimeve, gjysëmprodhimevedhe materialeve, kufizim dhe ndalesë tëpërdorimit të disa teknologjive etj. Në këtë drejtim përpilohendhe adoptohen rregullore të ndryshme në kuadërtë legjislacionit horizontal dhe sektorial.Në përputhje me këto rregullore, komunat, qyteti i shkupitdhe komunat e qytetit të Shkupit pas absorbimit tëtë gjitha formave të tjera për parandalim të ndotjes ( paskontrolleve të inspekcionit dhe dokumentimit të të dhënave) sjellin masa për ndalim të kryerjes së veprimtarisëdhe kthim të “Ambientit jetësor” në situatë të duhur.1.3 Obligime dhe masa të posaçmeNë nenin 26 janë të paraparë të drejta të posaçme,mirëpo edhe obligime të MAJPH për informim të opinionitnë raste kur janë tejkaluar emisionet e lejuara dhe/oseka dukuri të tjera të ndotjes së “Ambientit jetësor” si dhepër masat e planifikuara të parapara me këtë ligj ose meligjet tjera të ngjashme (neni 26 alinea 1) ..Në kontekst të ingerencave të këtilla, njësitë e vetqeverisjeslokale sipas nevojës ndërmarin aktivitete, mirëpovetëm nëse ndotja është e përkufizuar në teritorin e saj,respektivisht sipas kushteve të definuara me ligje të posaçme(neni 26 alinea 2). P.sh. në përputhje me Ligjin përkualitet të ajrit ambiental, Prefekti (këshilli i komunës) ështëi obliguar që në rastet e tejkalimit të normave të paraparatë alarmojë dhe të sjellë Akt me të cilin do të kufizohetose ndalohet aktiviteti i cili është shkaktar i dukurivedhe për këtë është i obliguar që ta njoftojë opinionin.9

2. Monitoring i ambientit jetësorProcesi i monitoringut dhe vlerësimit të rezultatevenga përcjellja paraqesin pjesë të sistemit të aktivitetevetë ndërlidhura, i cili fillon me planifikim dheimplementim, ndërsa përfundon me shfrytëzim të informacionevetë fituara gjatë marrjes së vendimeve dhe/ose planifikimit strategjik.Në këtë drejtim duhet të bëhet diferencë ndërmjet monitoringuttë burimeve të emisioneve (ujërat e zeza, gazrat)dhe monitoring të kualitetit të “Ambientit jetësor” (kualitetii ajrit ambiental, kualitetin e ujrave të ëmbla) me ç‘rastbëhet mbikqyrja e dy aspekteve të një problemi të njejtë,respektivisht monitorim të burimit dhe recipientit.2.1 Planifikim i monitoringutPlanifikimi i monitoringut fillon me identifikim e nevojavepër informacion, nëpërmjet analizave të kërkesave ligjorepër monitoring, kërkesat e shfrytëzuesve (vendimarësit,opinioni etj). Lloi, niveli dhe detajet e informacioneve,zgjedhja e indikatorëve, parametrave, adaptohen në parimetdhe qëllimet paraprakisht të definuara për mbrojtjene “Ambientit jetësor”.Sipas kësaj, qëllimet e përgjithshme dhe të posaçme tëmonitoringut duhet ta përcaktojnë formën e rrjetit ( p.sh.përcjellje të emisioneve ) si dhe të programit për monitoring.Faza e ardhshme në këtë proces është përcaktimi i:lokacioneve dhe parametrave për monitoringmetodologjitë relevante, hapat dhe kushtet teknikepër kryerje e monitoringut,kuadër, paisje dhe hapsirë i cili do të përfshihet nërrjetin e dhënë,Këto elemente të monitoringut, duke inkuadruar edhemjetet e nevojshme financiare definohen si kushte tëposaçme dhe kërkesa për ligjet(ligji për menaxhim mekualitetin e ajrit ambiental, ligjin për mbrojtjen e natyrës,ligjin për mbeturinat).2.2 Masat për monitoringSipas ligjit për ambient jetësor, kryerja e monitoringut të“Ambientit jetësor” nënkupton:mbikqyrje sistematike, kontroll dhe vlerësim të ndotjesdheidentifikimi dhe regjistrimi i burimeve të ndotjes (neni 32 ).Për kryerjen e monitoringut, ligjdhënësi parasheh vendosjene rrjetit shtetëror për monitoring i cili përbëhetnga rrjeti shtetëror për monitoring të “Ambientit jetësor”( neni 33).Në nivel lokal njësite e vetqeverisjes lokale mund të formojnërrjete lokale për monitorim për kryerjen e disapunëve në lidhje me disa aspekte të “Ambientit jetësor”(neni 36). Me aktet nënligjore të sjellura në bazë të disaligjeve të posaçme për ambientin jetësor janë të paraparëkushtet, mënyrat dhe rrethanat në të cilat mund tëformohen rrjetet lokale. Përveç monitoringut shtetëror,i cili kryhet nga organet përkatëse nëpërmjet rrjetit përmonitoring, ligji parasheh dhe obligime për kryerjen emonitoringut intern nga ana e operatorëve të instalacioneve.2.2.1 Monitoringu InternZhvillimi i monitoringut intern dhe raportimi nga ana endotësve ka për qëllim, ndër tjerash të sigurohet kontrollpermanent i emisioneve relevante nga ndotësit dheplotësim të informacioneve të fituara nga monitoringshtetëror. Në këtë mënyrë bëht redukim i aktiviteteve nëkuadër të monitoringut shtetëror.Në përputhje me ligjin, monitoringu intern obligativ kryhetnë instalacione të cilat i nënshtrohen lejes për parandalimdhe kontroll të ndotjes ( leje integrale ekologjike )dhe nënkupton :të kryejnë monitoring intern dhe t’i vejnë në dispozicionemisionet relevante nga (ujërat e zeza, gazrat,mbeturinat, zhurma etj),të mos lejojnë tejkalimin e emisioneve mbi lejet e parapara,t’i implementojnë teknikat e parapara për matje dherregullisht t’i dërgojnë informacionet organeve përkatëse.Sipas saj, në përmbatje të lejes duhet të përmbahen tëgjitha obligimet e operatorit për kryerjen e monitoringutintern (vetmonitoring) të emisioneve, ndërsa në rastepërkatëse me këtë ose me ligje të posaçëm edhe përndotjen ambientale – ndotje të tokës, të sipërfaqes dheujrave nëntoksor etj ( neni 36 ).Kryerja e monitoringut mund të sigurohet edhe me marrëveshjepër angazhim të ofruesit të shërbimit, zakonisht10

laborator i cili duhet t’i plotësoj disa kërkesa ( akreditim )dhe i cili pastaj do t’i dorëzoj rezultatet nga monitoringuoperatorit – shfrytëzuesit të shërbimit.Për aritjen e qëllimit të përcaktuar, dhe për sigurimin elëvizjes së pandalshme të informacioneve, ligji vendosobligimin që të gjitha subjektet të cilat kryejnë monitoring,duke inkuadruar komunat, qytetin e Shkupit, informatate fituara nga monitoringu t’ja dorëzojnë MAJPH.Metodologjija, forma dhe mënyra e kryerjes së monitoringut,si dhe permanenca e dërgimit të inormacionevedo të rregullohen me ligj tjetër dhe akte nënligjore (p.sh.Ligji për kualitet të ajrit ambiental neni 41 ).2.2.2 Konkluzione përfundimtare për monitoringinternPasqyrë e aktiviteteve të vetqeverisjes lokale në vendosjen e monitoringut të ambientit jetësor në nivel lokalvendosin rrjet lokal për monitoring nëse për këtë shohin nevojë;sigurojnë mjete nga buxheti dhe nga burime tjera ( në bazë të ligjit dhe aktet komunale) me të cilin mbulojnë shpenzimettë vendosjes, punës, mirmbajtjes dhe zhvillimit të rrjetit të vet;vendosin rrjet lokal për monitoring të disa mediumeve ose të rajonit të ambientit jetësor nëse kjo ingerencë j’u ështëdeleguar nga MAJPH;falas dërgojnë informacione nga monitoringu deri tek MAJPH dhe në bazë të kushteve të parapara nga Ministri.11

3 Sistemi informativ dhe qasja në informacionePër sigurimin e së drejtës në qasje në informacionedhe lirisë për distribuimin e informacioneve duhetqë të ndërtohet sistem i përbashkët efektiv – Sisteminformativ për ambientin jetësor.Sipas ligjit, MAJPH është organi përgjegjës për vendosjene sistemit. Komunat munden, mirëpo nuk janë të obliguaratë marrin pjesë me rrjetet e tyre, kadastrat dhe regjistrate ndotësve në etablimin e sitemit informativ. Ngaana tjetër, komunat janë të obliguara të sigurojnë qasjenë informacione të cilat i posedojnë nga sfera e ambientitjetësor.3.1 Elementet e sistemit informativ dhe ingerencatSistemi informativ përfshin të gjitha informacionet të fituaranga rrjeti i monitoringut duke inkuadruar edhe informacionetjera per mediumet e posaçme nga sfera eambinetit jetësor (neni 40 ).Me qëllim të menaxhimit me informacionet dhe kryerjene punëve sipas ligjit, MAJPH është organi përgjegjës përvendosjen e një sistemi të këtillë.Mënyra dhe procedura e mbledhjes, përpunimit, sistematizimit,ruajtjes, distribuimit dhe prezentimit të informacionevenga sistemi informativ do të parashihen meakt të posaçëm (neni 40 alinea 5).Pjesë përbërëse të sistemit inormativ janë: regjistri i materialevendotëse, karakteristikat e tyre si dhe Kadastra përambientin jetësor. Në kuadër të Kadastrës për ambientjetësor janë: Kadastra e ndotësve të ajrit, ujit, zhurmës,tokës, Kadastra për krijuesit e mbeturinave, Kadastrës përrajonet e mbrojtura dhe kadastrave tjera të parapara meligj (neni 42 ).Komunat dhe qyteti i Shkupit, për rajonet e veta mundtë vendosin dhe të mbajnë regjistër të materialeve dhesubstancave ndotëse si dhe karakteristikat e tyre.Forma, përmbajtja dhe mënyra e menaxhimit të regjistritdo të parashihet me akt të posaçëm nënligjor.Në nivel lokal komunat mund të vendosin dhe menaxhojnë:kadastër për ndotësit e ambientit jetësor në rajonin etyre dhekadastër për krijuesit e mbeturinave të parezikshme (sipas Ligjit për menaxhim me mbeturina neni 116) .Obligimet e komunave dhe qytetit të Shkupit janë që in-formacionet nga kadastrat dhe regjistrat së paku një herënë muaj në mënyrë të paraparë në nenin 40 alinea 5 t’idorëzojnë në MAJPH.Përgaditja e kadastrës dhe regjistrit mund t’ju besohetpersonave të autorizuar juridik, të cilët duhet të plotësojnëdisa kushte të cilat do të jenë të paraparë me akt tëposaçëm.MAJPH etablon dhe mirmban listën e juristëve të autorizuarpër përgaditjen e kadastrës dhe regjistrit.Në bazë të të dhënave nga monitoringu përgaditen raportepër situatën e ambientit jetësor. Qëllimi i tyre ështëqë të sigurojë informim të opinionit dhe institucionevepublike në vend dhe jasht në lidhje me situatën e rajonevetë ambientit jetësor. Raporti për situatën e ambientitjetësor e përgadit MAJPH çdo tre vjet ( neni 45 ).Forma dhe përmbajtja e raportit të paraparë me Rregullorenpër përmbajtjen e raportit mbi situatën e ambientitjetësor ( Gazeta Zyrtare e RM nr. 35/06).Komuna dhe qyteti i Shkupit mund të përgadisin raportpër situatën e ambientit jetësor në rajonin e vet.3.2Qasja në informacioneNën informacion për ambientin jetësor sipas Konventëssë Arhuskës nënkuptohen të gjitha informacionet në formëtë shkruar, vizuele, audio, elektronike ose në ndonjëformë tjetër materiale në lidhje me:situatën e mediumeve të ambientit jetësor (ujit, ajrit,tokës) dhe rajoneve të ambientit jetësor (natyra,mbeturinat, zhurma, klima, rezatimi jonizues dhe jojonizues),faktorët të cilët ndikojnë ose mund të ndikojnë nëambientin jetësor ,sktivitete ose masa, legjislacion, plane, programe dhedokumente tjera te cilat kanë të bëjnë me ambientinjetësor;analizat financiare dhe ekonomike për masat dhe aktivitetete ndërmara në lidhje me ambientin jetësor;situata në lidhje me shëndetin dhe sigurinë e njerëzvedhe të mirave kulturore.Në ligjin për qasje në informacion për ambientin jetësorndiqen nga nenet e të njejtës konvent dhe në lidhjeme:obligimin e pushtetit që me kërkesë të aplikuesit pa12

Pengesa kryesore për mos informim të publikut është sekretii informacioneve si normë juridike ose shoqërore.Poashtu, nëse kërkesa për informacion është e formuluarshumë përgjithësisht dhe në mënyrë të pakuptueshme enjejta mund të refuzohet.Në nenin 55 të ligjit janë të paraparë rastet në të cilatmund të refuzohet kërkesa për qasje në informacione,respektivisht rastet kur kërkesa nuk refuzohet.Ekzistojnë disa kategori të informacioneve të cilat janë tëçkyqur nga qasja publike, siç janë: informacione personale,informacione të cilat kishin shkaktuar dëm ambientitjetësor, p.sh. informacionet të cilat zbulojnë lloe të rrallatë florës dhe faunës , marrëdhënieve ndërkombëtare,sigurinë publike dhe mbrojtjen e vendit, objektet të cipasurnevojë që ta paraqes interesin e tij të njejtat t’isigurojëvendosjen e afateve kohore në të cilat pushteti publikduhet të përgjigjet dhe t’i sigurojë informacionet,përjashtimet e mundshme,procedurat për sigurimin dhe dhënien e informacionevesi dheçmime normale për dhënien e informacioneve.Kur flitet për qasje në informacione, respektivisht nënevojën për informim, dallojnë dy lloe të informimit: pasivdhe aktiv.Informimi pasiv është i mundur nëpërmjet qasjes në informatadhe të drejtën që të kërkohet dhe merren informacionenga institucionet të cilat e posedojnë informatëne kërkuar.Informimi aktiv nënkupton se çdo shtet nëpërmjet organevedhe institucioneve është i obliguar, pa kërkesë,sigurimin dhe distribuimin e informacioneve të cilat kanëtë bëjnë me ambientin jetësor.3.2.1 Informim pasivInformimi pasiv, respektivisht qasja në informacione dhee drejta për të kërkuar informacion është regulluar nënenin 51 të ligjit sipas të cilit:”çdo kush ka të drejtë, pa paraprakishttë dëshmojë interesin e tij, nga organet dhe personatfizik dhe juridik që të kërkojë informacione valide të cilatkanë të bëjnë me ambientin jetësor”.3.2.1.1 Informacione burimoreQë kërkuesi të njoftohet me qasjen në informacion dhesi të vi deri tek ai, në nenin 52 janë definuar subjektettë cilat posedojnë informacione për ambientin jetësor sidhe kush disponon me to dhe ato janë: Qeveria me organete saj, organet komunale, organet e qytetit të Shkupit,personat fizik dhe juridik të cilët në bazë të ligjit ose marrëveshjeskryejnë shërbime me interes publik nga sfera eambientit jetësor. Qeveria e Republikës së Maqedonisëpublikon listën e subjekteve të cilat posedojnë ose për tëcilat posedohet informacion si dhe për lloet dhe informacionettë cilat i posedon secili nga subjektet.Sipas kësaj, komunat janë të obliguara që të sigurojnëinformacione për ambientin jetësor subjekteve të interesuaranë përputhje me ligjin, kështuqë për to vlejnënenet për mënyrën e realizimit të së drejtës për qasje nëinformacione.3.2.1.2Kushtet të cilat kanë të bëjnë me kërkesën për informacionLigjdhënësi në mënyrë precize definon kushtet dhe mënyrënnëpërmjet të cilës realizohet qasja në informacionepër ambientin jetësor ( neni 53).Hapi i parë është dorëzimi i kërkesës për marrjen einformacionit për ambientin jetësor i cili mund të dorëzohetderi tek secili subjekt i cili posedon informacionindhe i njejti është i obliguar që të sigurojë qasje nëinformacion, respektivisht të përgjigjet në kërkesë.Kërkesa për informacion dorëzohet në formë të shkruardhe nuk duhet të jepet deklaratë për interesim, respektivishttë nënvizohet pse informacioni nevojitet.Afati për dorëzimin e përgjigjes në lidhje me kërkesën,duhet të jetë sa është e mundur më i shkurtë, mirëpojo më i gjatë se një muaj nga dita e pranimit të kërkesësose më së voni dy muaj pas pranimit të kërkesës– nëse vëllimi dhe kompleksiteti i informacionit ështëi tillë që periudha prej një muaji nuk është i mjaftueshëmpër kompletimin e informacionit. Në rast të tillë,dorëzuesi i kërkesës duhet të njoftohet sa më shpejtë,para skadimit të afatit prej një muaji, për nevojën eprolongimit të afatit dhe arsyet e prolongimit.3.2.1.3 Forma në të cilën dorëzohet kërkesa përinformacionMë së shpeshti, informacioni dorëzohet në formën ekërkuar, përveç nëse informacioni i kërkuar veç më ështënë formë tjetër, ndryshe nga forma e kërkuar ( p.sh.informata ekziston në formë paraprakisht të paraparë osevarësisht nga natyra e kërkesës informata jepet në formëe cila është më adekuate dhe më e kuptueshme për kërkuesin).Nëse informacioni nuk mund të dorëzohet në formën ekërkuar, subjekti deri tek i cili është dorëzuar kërkesa përinformacion është i obliguar që në afat prej shtatë ditëvenga marrja e kërkesës ta njoftojë kërkuesin për arsyen qëinformacioni do të dorëzohet në formë ndryshe nga ajoqë kërkohet ( neni 54 ).3.2.1.4 Kur mund të refuzohet që të jepet informacion13

lat janë nën hetime ose procedurë gjyqsore, informatattregtare ose industriale ( në raste kur sekreti i tillë ështëi garantuar me ligj ), mbrojtje të personave, mbrojtje tëdrejtave intelektuale etj.Kërkesa për dhënien e inormacioneve mund të refuzohetedhe kur marrësi i kërkesës nuk ka ingerenca përdhënien e informacionit. Në këtë rast në afat prej shtatëditëve nga dita e marrjes së kërkesës, kërkesa dorëzohetnë subjektin i cili posedon informacionin, ( në rast se subjektiështë i njohur ) dhe për këtë njoftohet kërkuesi; si alternativë,kërkuesi njoftohet cili është subjekti i cili mundtë posedojë informacionin e kërkuar.Kur kërkesa ka të bëjë me informacion i cili formohet dheshfrytëzohet për nevoja interne, atëherë kërkuesi njoftohetse cili subjekt përgadit informacionin dhe për sa kohëdo të jetë gati.Në çdo njërin prej rasteve poseduesit e informacionevejanë të obliguar të vlerësojnë mbrojtjen e interesit publikdhe kjo është më e rëndësishme se çdo nevojë e kërkuesittë informacionit.Në çdo rast kur subjekti i cili posedon informacionin ështëi obliguar që të vendos refuzimin e kërkesës, në tërësi osepjesërisht, në formë të shkruar duhet të përgjigjet duke ipërmbledhur arsyet për refuzimin e kërkesës si dhe mundësitëpër ankesë ndaj vendimit ose konkluzionit.Kërkesa për informacion nuk refuzohet nëse informacionii kërkuar ka të bëjë në çfar do lloi të emisionit ( lëshimnë ambientin jetësor ).3.2.2 Informim aktivInformacionet me qasje publike të cilat kanë të bëjnëme ambientin jetësor dhe mundësojnë informim aktiv tëpublikut janë:informacionet urgjente,raportet për situatën e ambientit jetësor,draft ligjet dhe aktet tjera,ligjet dhe aktet tjera të cilat janë në fuqi,programe dhe plane për ambientin jetësor,konventat dhe marrëveshjet ndërkombëtare,informata për prodhimet.Sipas nenit 56 të gjitha subjektet, varrësisht nga funkcionii tyre dhe të cilat kanë ingerencë mbi informacionet përambientin jetësor ose i ruajnë të tjerë në emër të tyre, tësigurojnë zgjerim, dhe qasje të opinionit si dhe mbajtjae tyre në forma dhe formate të cilat munden lehtë të riprodhohendhe të jenë të mundshëm nëpërmjet rrjetitkompjuterik. Në këtë mënyrë ligji vendos obligim të gjithasubjekteve varësisht nga funkcioni i tyre, të posedojnëdhe azhurojnë informacione relevante për funkcionin etyre. P.sh organi përgjegjës për vëzhgimin e kualitetit tëajrit ambiental duhet të posedojë informacione për emisionetnë ajër.Në këtë drejtim ligji vendos edhe disa sisteme të cilatsigurojnë lëvizje të informacioneve nga ndotësit (operatorët),nga rrjetet për monitoring, nga sistemet përmbledhje, azhurim dhe ruajtje të bazës së të dhënavenga evidencat, regjistrat, kadastrat etj.Transparenca e informacioneve dhe me këtë qasja e thjeshtë,më së shpeshti sigurohet nëpërmjet sistemeveinformative – bazat publike kompjuterike, web faqet,publikimet, raportet vjetore ose kuartale, si dhe nëpërmjetzyrave për komunikim, serviset qytetare dhe formattjera të organizimit.Në rast të rrezikut për jetën dhe shëndetin e njerëzve osetë ambientit jetësor, të provokuara nga aktiviteti i njeriutose nga ndikimi i natyrës (informacion urgjent), atëherkur subjektet të cilat e posedojnë informacionin pa shtyrjejanë të obliguar që ta botojnë, me qëllim që t’i mundësohetpublikut të ndërmer masa për parandalimin dhezbutjen e dëmeve të cilat mund të ndodhin.Të gjitha këto informacione paraqesin pjesë të sistemitinformativ.Komunat mund t’i përdorin të gjitha mënyrat e përmendurapër sigurimin e qasjes në informacione nga sfera eambientit jetësor në nivel lokal.3.2.2.1 Pagesa për shpenzimet e dhënies së informatëssë kërkuarRregulla themelore është që nuk duhet të ketë pagesëpër informacion.Sidoqoftë, me akt të Qeverisë së Republikës së Maqedonisëdo të parashihet lartësia e pagesës në rast se poseduesite informacionit marrin mjete financiare për dhëniene informacionit si dhe për rastet kur kjo nuk ështëparaparë.Kërkesa e regjistrave, të dhënave si dhe vërtetimi i informacionevenë vendin ku ndodhin ose ruhet janë falas (neni 58 ).3.2.2.2 Pjesëmarje e publikutQasja në informacion është hapi i parë drejt realizimit tëdrejtës së publikut për pjesmarje në procedurat përpërpilimdhe sjellje të ligjeve, dokumenteve planifikuese,vendimeve dhe masave tjera të cilat kanë të bëjnë meambientin jetësor.Objekt i pjesëmarjes së publikut mund të jenë::aktet normative për përdorim të gjërë ( ligje dhe aktenënligjore),14

vendimet me të cilat rregullohen të drejtat e përgjithshmedhe përgjegjësitë nga sfera e ambientit jetësor,ndalesa dhe përkufizime,plane dhe programe për politika për ambientin jetësor(p.sh. PANE, PAEL),çështje ndërkombëtare në lidhje me ambientin jetësordheaktivitete specifike (siç janë dhënia e lejeve të posaçmeetj. )Kur fillohet me procesin e sjelljes së vendimit ose adoptimittë dokumenteve planifikuese të cilat kanë ndikim nëambientin jetësor, patjetër duhet të njoftohet opinioninëpërmjet mjeteve për informim publik ( botim në mediatelektronike dhe në shtyp si dhe duke publikuar nëtabela publike).Njoftimi i opinionit me vendimin ose dokumentet planifikuesei cili duhet të aprovohet për implementimin dhevënien në dispozicion të këtyre informacione:propozim aktivitetet dhe ndikimi i tyre mbi ambientinjetësor, përshkrim i masave kryesore për tejkalimin,zvoglimin dhe nëse mundet neutralizimin efekteve negative;organet përgjegjëse për marrjen e vendimeve, atonga të cilat mund të merren informacione relevante,si dhe ato të cilat mund të dorëzojnë mendime dhevërejtje,mënyrat e pjesëmarjes së opinionit dhe korniza kohorePjesëmarja e opinionit duhet të realizohet në shumë fazatë krijimit të draft dokumentit dhe gjatë adoptimit të dokumentitfinal.Pjesëmarja e opinionit mund të realizohet si:debat publik,organizimin e takimeve informative për pranim tëkomenteve dhe dorëzim të ankesave,promovim në gazeta, magazine, radio dhe spote televiziveparaqitje publike të planeve, akteve, vendimeve nëhapsirë të paraparë për këtë ( në kuvendet e qytetitose objektet tjera publike ) për shkak të dhënies opinionitqasje në përmbajtjen e tyre.Vendimi i marrë duhet të publikohet dhe kur komentet eopinionit nuk janë pranuar duhet të sqarohen arsyet dhemotivet për refuzim.Në ligjin për pjesmarje të opinionit në procesin e vendimarjesështë rregulluar në procedurat për vlerësimstrategjik të ndikimeve të disa planeve dhe programeve,procedurave për vlerësim të ndikimeve mbi ambientinjetësor të disa projekteve private si dhe gjatë proceduravepër dhënien e lejeve për parandalim integral dhekontroll të ndotjes etj.15

3.2.3KonkluzionePasqyrë e aktiviteteve të vetqeverisjes lokale në vendosjen e sistemit informativ për ambientin jetësor dhesigurim të qasjes në informacione për ambientin jetësorVendos dhe mirmban Regjistër të materialeve ndotëse dhe karakteristikat e tyre ( sipas rregullores së adoptuar ngaMAJPH ) për rajonin e tij, nëse për këtë identifikon nevojë;Informacionet e Regjistrit, së paku një herë në muaj i dorëzon në MAJPH;Vendos dhe mirmban Kadastër të ambientit jetësor ( sipas rregullores të sjellur nga Ministri i MAJPH) për rajonin evet, nëse për këtë identifikon nevojë;Informacionet e Kadastrës së paku një herë në muaj i dorëzon në MAJPH;Përpilon raport për situatën e ambientit jetësor në rajonin e vet, nëse për këtë identifikon nevojë;Dorëzon raportin në MAJPH për aprovim;Siguron qasje të publikut në raport;Siguron qasje në informacione për ambientin jetësor të cilat i posedon në harmoni dhe në përputhje dhe mënyrë tëparaparë nga Ministri i MAJPH, në bazë të kërkesës së pranuar (në formën e kërkuar ose në dispozicion) në afat prejnjë/dy muaji nga pranimi i kërkesës, varësisht nga kompleksiteti dhe vëllimi i informacionit të kërkuar.Nëse për arsye të parapara me Ligj, refuzon kërkesën për informacion, deri tek kërkuesi dorëzon vendim ( në formëtë shkruar) i cili do t’i përmbajë arsyet për refuzim dhe mundësitë për ankesë;Sigurim, diseminim, qasje të opinionit dhe mbajtjen e informacionit me të cilin disponon në forma dhe formate tëcilat mundet lehtë të riprodhohen dhe të jenë në dispozicion nëpërmjet rrjeteve kompjuterike për komunikim;Mundëson pjesmarjen e opinionit në përpilimin e dokumenteve planifikuese dhe akteve tjera juridike;Në rast të rrezikut, publikon pa shtyrje të gjitha informatat me të cilat disponon ose të cilat të tjerët i ruajnë për te, meqëllim që t’i mundësojë opinionit që të ndërmer masa për parandalim ose zbutje të dëmit i cili mund të ndodhë;Informata e kërkuar, duke inkuadruar kërkimin nëpër regjistra dhe evidencën e të dhënave në të cilat nuk ka kufizimepër qasje publike, i dorëzon pa pagesë ( përveç në raste të parapara me akt të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë).16

4 Planifikimi dhe mbrojtja e ambientit jetësorPër shkak të realizimit të qëllimit të Ligjit, janë paraparëobligacione për vendosjen e sistemit përplanifikim të mbrojtjes dhe avancimit të ambientitjetësor i cili duhet të jetë në përputhje me zhvillimine përgjithshëm ekonomik, shoqëror dhe kulturor të Republikëssë Maqedonisë, duke vendsour prioritet përmasat e mbojtjes dhe avancimit të ambientit jetësor nëkontekst të sigurimit të zhvillimit të qëndrueshëm. Përkëto arsye dokumentet planifikuese duhet të jenë nëpërputhje me dokumentet strategjike dhe programorenga sfera e zhvillimit rajonal, arsimit dhe shkencës, aktiviteteveekonomike të bazuara në shfrytëzimin e resursevenatyrore, transportit, telekomunikacionit, turizmit, planifikimithapsinor si dhe shfrytëzimin e tokës.4.1 Lloe të dokumenteve planifikuese dheingerencat e sjelljes së tyreNë bazë të politikave për ambientin jetësor, vlerësimi isituatës, si dhe përcaktimi i masave të cilat duhet të ndërmeren.Qeveria e Republikës së Maqedonisë, në propozimtë MAJPH, sjell planin akcional nacional për ambientinjetësor në republikën e Maqedonisë ( neni 60 alinea1).Këshillat e komunave, të qytetit të Shkupit dhe të komunavetë qytetit të Shkupit, në bazë të vlerësimit të situatavedhe nevojave të tyre specifike, dhe në përputhjeme planin akcional nacional për ambientin jetësor, sjellinplane akcionale lokale për ambientin jetësor.4.1.1 Planet akcionale lokaleLigji definon të cilat si minimum duhet të përmbahennë PNAE dhe PLAE me ate që për PLAE ju kushtohetvëmendje e posaçme mediave si dhe rajoneve të ambientitjetësor ku njësitë e vetqeverisjes lokale, në përputhjeme specifikat dhe problemet specifike, duhet tëjapin kontribut specifiki ( neni 64) dhe këto janë:mbrojtja e ajrit nga ndotja dhe përmisimi i kualitetittë ajrit;sigurimi i ujit kualitativ për pije në sasi të mjaftueshme;mbrojtje të ujrave nga ndotja, analizë e ujrave tëzeza, zvogëlim progresiv i lëshimeve të dëmshmedhe elimin kontinuiv i emisioneve të substancave tërrezikshme të ujrave si dhe nga mungesa e ujit;menaxhimi me mbeturinat;mbrojtje nga zhurma dhe vibracionet të cilat shfaqensi rezultat i aktiviteteve ekonomike dhe të tjera;zhvillim urban dhe planifikim hapsinor;zhvillim të transportit lokal dhe komunikacionit nërajon;zmadhim të efikasitetit energjetik;zhvillim të turizmit kulturor dhe ekologjik dhe ndikimine tij në ambientin jetësor;mbrojtje të biodiverzitetit;menaxhim dhe shfrytëzim të resurseve natyrore;ngritje të vetëdies publike dhe zhvillim të arsimit përavancim të mbrojtjes së ambientit jetësor;pasojat nga zhvillimi ekonomik mbi ambientin jetësor,dhesubjektet përgjegjëse për implementimin e pjesëvetë posaçme të planit.Pjesë të posaçme të planeve lokale akcionale për ambientinjetësor mund të paraqesin strategji ose planeadekuate, nëse i plotësojnë kushtet të parapara me ligjete posaçme.Ligji parasheh që Ministri i MAJPH, më së voni deri mështator 2008, të sjellë metodologji për sajimin e PLAE (neni 61 alinea 3 she neni 221 alinea 1 ).Në propozim të prefektit, këshillat e komunave definojnëmënyrën e dorëzimit të informacioneve organeve dhesubjekteve fizike dhe juridike, të autorizuara për PLAE (neni 64 alinea 4). Implementimi i PLAE duhet të monitorohetnë mënyrë kontinuive me qëllim të plotësimittë këtij obligimi. Ligji parasheh që këshillat e komunavetë formojnë organ puna e së cilës do të udëhiqet ngaprefekti. Në bazë të informacioneve të dorëzuara nga tëgjitha organet të cilat janë të obliguara që të dorëzojnëinformacione për monitorimin e PLAE, dhe në bazë tënjohurive të veta, ky organ mund të propozojë ndryshimtë PLAE dhe për këtë një herë në vit e njofton MAJPH (neni 62 alinea 5, neni 60 alinea 5). Me këtë ligji mundësonqë PLAE në mënyrë kontinuive të përmisohet varësishtnga kushtet e krijuara, mirëpo pas skadimit të afatit prejgjashtë viteve. Ligji parasheh dhe obligim për përmisimtë domosdoshëm.Ligji, si organ përgjegjës për implementim të PLAE parashehprefektin dhe këshillat e komunave ( ligji posaçërishtpotencon obligimin e dorëzimit të informacionevenë mënyrë të definuar nga Ministri MAJPH ) (neni17

62, alinea 1 dhe 3) .PLAE e adoptuar, problemet gjatë implementimit të tyre,rezultatet dhe konkluzionet nga komunikimi i komunavendërmjet vete dhe me organet tjera, institucionet subjektetfizike dhe juridike, kanë rëndësi esenciale në implementimindhe validitetin e vendimeve të sjellura ngaPANE. Procesi i prodhimit të PLAE në masë të madhe kontribonnë suksesin gjatë përgaditjes të raportit për implementimine PANE ( të cilin MAJPH ka për obligim që tadorëzojë në Qeverinë e Republikës së Maqedonisë çdotre vjet) dhe definon nevojën për ndryshimin e PANE.Përderisa PLAE është obligim strikt për vetqeverisjen lokale,Ligji sugjeron që adoptimi i agjendave lokale 21 sidokumente planifikuese të cilat në mënyrë të posaçmeharmonizojnë zhvillimin ekonomik, social dhe mbrojtjene ambientit jetësor në nivel lokal, në përputhje me parimete zhvillimmit të qëndrueshëm. Ligji obligON Ministrine MAJPH dhe Ministrinë për vetqeverisje lokale tëadoptojnë metodologji për përgaditjen e agjendës lokale21.Ashtu si për PLAE edhe për agjendën lokale 21, sipas ligjitparashihen obligime për implementimin e proceduravepër vlerësimin e ndikimit të tyre mbi ambientin jetësor( neni 65 alinea 2 dhe neni 186 alinea 5) që nënkuptonedhe inkuadrimin edhe të opinionit publik në procesine adoptimit dhe përgaditjes. Diferenca është në ate qëprocedura për PLAE e implementojnë komunat ndërsapër agjendën lokale 21 MAJPH.4.1.2 KonkluzionePasqyrë e aktiviteteve të vetqeverisjes lokale gjatë planifikimit të mbrojtjes së ambientit jetësorAprovon PLAE sipas metodologjisë së paraparë nga Ministri i MAJPH ( afati përfundimtar shtator 2008) dhe në përputhjeme PANE e fundit të adoptuar nga Qeveria e RM;Implementon PLAE;Dorëzon informacione deri tek MAJPH në mënyrën e paraparë nga Ministri i MAJPH( afati i fundit, shator 2008);Definon mënyrën e dorëzimit të informacioneve organeve dhe subjekteve fizike dhe juridike (ndërmarjet publike,institucionet publike të cilët në bazë të ingerencave kryejnë punë të cilat kanë lidhje me ambientin jetësor) të cilatjanë të definuar si organe me ingerencë për implementim të PLAE në nivel lokal;Themelon organ, të udhëhequr nga prefekti, i cili mbikqyr realizimin e PLAE dhe sipas njohurive propozon ndryshimetë tij ( një herë në vit njofton MAJPH nëse ka dhe cilat janë ndryshimet)Implementon strategji për vlerësimin e ndikimit të PLAE mbi ambientin jetësor duke inkuadruar edhe pjesëmarje tëopinionit publik gjatë përgaditjes;Nëse vlerësohet për nevojë, sjellë agjendën lokale 21 e cila përpilohet sipas metodologjisë së adoptuar nga Ministrii MAJPH ( afati i fundit, shtator 2008) dhe në përputhje me strategjinë Nacionale për zhvillim të qëndrueshëm ( e cilaështë në fazë të përgaditjes).18

5 Principet dhe instrumentet për ambientin jetësorNë përbërje të principeve elementare dhe proceduravepër menaxhim me ambientin jetësorsipas ligjit në implementim janë këto instrumente::vlerësimi i efekteve të disa planeve dhe programevembi ambientin jetësor (VSN,),vlerësim i efekteve të disa projekteve publike dhe privatembi ambientin jetësor (VNAJ),lëshimin e lejeve për parandalim integral dhe kontrolltë ndotjes (IPPS,KIPN) si dheprocedurat për kontroll të rreziqeve nga havaritë tëcilat vlejnë për të gjitha mediat dhe rajonet e ambientitjetësor .Duke pasur parasysh se vlerësimi i ndikimeve të disaprojekteve mbi ambientin jetësor (VNAJ) nuk është nëingerencë të komunave, vlerësimi strategjik (VSN), parandalimiintegral i kontrollit të ndotjes (PIKN) si dhe kontrollii rreziqeve nga havaritë dhe prezencës së materialeve tërezikshme do të prezantohen më poshtë në tekst.5.1 Vlerësimi strategjikProcedura për vlerësim të ndikimeve nga disa strategji,plane ose programe mbi ambientin jetësor implementohetme qëllim të sigurimit:pasojat mbi ambientin jetësor të parashihen paraaprovimit të dokumenteve planifikuese nga ana eorganeve shtetërore dhe lokale;inkuadrim të opinionit publik me qëllim që të jepmendimin e vet për draft dokumentet planifikuesedherezultatet e konsultimeve dhe pjesëmarjes së opinionittë merren parasysh gjatë adoptimit të dokumenteveplanifikuese.Bazat elemtare juridike për implementimin e kësaj procedurejanë rregulluar me nenet 65. 66, 67, 68, 69,73,74, me ate që disa çështje tjera janë lënë që të regullohenme akte tjera.Vlerësimi strategjik implementohet në spektër të gjërëtë planeve dhe programeve të cilat përgaditen ngasfera e bujqsisë, pylltarisë, peshkatarisë, energjetikës,industrisë, xehtarisë, transportit, zhvillimit rajonal, telekomunikacionit,menaxhimit me mbeturinat, turizmit,planifikimit hapsinor dhe shfrytëzimit të tokës, sidhe në planin nacional akcional për ambientin jetësorsi dhe në planet lokale akcionale për ambientin jetësor.Procedura për vlerësim strategjik implementohet mbidokumentet planifikuese dhe programore në sferat elartëpërmendura, mirëpo konkretisht në dokumentembi cilat do të parashihet me akt të posaçëm.Procedura për vlerësim strategjik të dokumenteve planifikuesenë nivel lokal implementohet nga prefekti.5.1.1 Implementimi i vlerësimit strategjik nënivel lokalKëshilli i komunave, të qytetit të Shkupit dhe komunavetë qytetit të Shkupit mund të vendosin të mosimplementohet vlerësim strategjik i dokumentit planifikues,vetëm nëse për këtë paraprakisht ka marrëaprovin nga MAJPH .Kriteret në bazë të cilave do të mund të sillen vendimetë këtilla do të definohen me akte të posaçme.Këshilli është i obliguar që ta botojë vendimin për arsyetpër mos implementim të procedurës për vlerësimstrategjik.Vlerësimi strategjik nuk është i obligueshëm për dokumentetplanifikuese të cillat sillen për nevojat embrojtjes së republikës së Maqedonisë, gjatë kohës sëluftës ose situatës së jashtëzakonshme dhe në sferën eBuxhetit dhe financave.5.1.1.1 Raport për vlerësim strategjik të ambientitjetësorKur duhet të implementohet procedura për vlerësimstrategjik për ndikimet mbi ambientin jetësor, hapi iparë i cili duhet të ndërmeret është përpilimi i raportitpër vlerësim strategjik të ambientit jetësor.Gjatë përcaktimit të vëllimit dhe detajizimit të informacionevenë raport, prefekti është i obliguar që tëkërkojë mendim nga organet kompentente për implementimtë dokumenteve planifikuese.Gjatë përpilimit të raportit për vlerësim strategjik, duhettë angazhohet sëpaku një person nga lista e ekspertëvepër vlerësim strategjik të ambientit jetësor.Lista e ekspertëve vendoset sipas rajoneve nga ana eMAJPH .19

5.1.1.2 Përmbajtja indikative e raportit për vlerësimstrategjik të ambientit jetësorMetodologjia për përgaditjen e raportit për vlerësimstrategjik të ambientit jetësor akoma nuk është aprovuar.Përpjekjet e ligjdhënësit që ta rregullojë këtë sferë dotë kenë vlerë shumë të madhe për vetqeverisjen lokale,posaçërisht gjatë sjelljes së planeve urbanistike të cilat nëbazë të ligjit patjetër do të përcillen për implementim tëvlerësimit strategjik.Përmbajtja më poshtë e prezantuar e raportit ka karakterinformativ për vetqeverisjen lokale, e cila duhet të përgadit,inicojë dhe realizojë këtë në të ardhmen:1 Rezime jo-teknike2 Bazat fillestare2.1 Vlerësim strategjik i ndikimeve (VSN)2.2 Raport mbi ambientin jetësor2.3 Projekti dhe procesi i VSN2.4 Qëllimet e projektit dhe procedurës gjeografike3 Qasja3.2 Faza e definimit të procedurës3.3 Vlerësim i ndikimeve3.4 Menaxhim me paparashikueshmërinë3.5 Vlerësim i efekteve kumulative3.6 Kornizë kohore për VSN dhe projektin3.7 Konsultimet e nevojshme gjatë VSN4 Lidhshmëri me planet tjera relevante dhe qëllimevepër ambientin jetësor4.1 Hyrje4.2 Analizë të qëllimeve dhe mbrojtjes së ambientitjetësor4.3 Lidhshmëri me planet tjera relevante5 Gjendje kontinuive5.1 Qasje5.2 Popullsi5.3 Situata shëndetsore e popullsisë5.4 Klima5.5 Ajri5.6 Biodiverziteti, flora dhe fauna5.7 Pejsazhi5.8 Toka dhe ndotja e tokës5.9 Ujrat5.10 Trashëgimia kulturore5.11 Materiale tjera dhe vlera të krijuara206 Qëllimet dhe indikatorët e VSN6.1 Vendosja e qëllimeve të VSN6.2 VSN indikatorë dhe vlerat qytetare7 Aspektet kulturore të ambientit jetësor7.1 Hyrje7.2 Identifikim i problemeve në ambientin jetësor8 Alternativat strategjike8.1 Hyrje8.2 Përpunim i alternativave strategjike8.3 Efekte të rëndësishme nga alternativat e zgjedhjeveprojektuese8.4 Vlerësim i strategjive alternative9 Masat specifike të cilat dalin nga projekti9.1 Qasje9.2 Vlerësim i ndikime të rëndësishme mbi ambientinjetësor9.3 Masa për zbutjen e ndikimeve10 Implementim dhe monitoring10.1 Qëllime10.2 Masa për monitoring10.3 Inicim dhe realizim të masave për zbutje10.4 Obligimet dhe afatet për raportim11 Hapa të tjerë11.1 Aktivitete të realizuara11.2 Qëllimet e konsultimit gjatë përgaditjes së Raportitpër ambientin jetësor11.3 Realizim të konsultimeve dhe inkorporim të sugjerimevenë raport11.4 Fazat tjera të VSN5.1.1.3 Njoftim dhe pjesëmarje e opinionitHapat tjerë që duhet të ndërmeren janë:në afat prej pesë ditëve nga kompletimi i raportit përambientin jetësor, prefekti publikon informacionepër sjelljen e draft dokumenteve planifikuese dheraportit për ambientin jetësor,parashihet vendi ku mund të shqyrtohet draft dokumentiplanifikues së bashku me informacionin përimplementimin e procedurës për pjesmarje të opinionit.Prefekti është i obliguar që draft dokumentin planifikuesdhe raportin për ambientin jetësor ta dorëzojë nëMAJPH .MAJPH dhe organet përgjegjëse për implementimine dokumenteve planifikuese, personat fizik dhe juridik

si dhe opinioni mund ta japin mendimin e tyre deritek prefekti në afat prej 30 ditëve nga dita e dorëzimitrespektivisht e publikimit të draft dokumentit planifikuesdhe të raportit për ambientin jetësor.Prefekti është i obliguar që t’i merr parasysh mendimetgjatë përpilimit të dokumentit planifikues, për çka përgaditraport të posaçëm.Mënyra e publikimit të informacioneve dhe pjesmarjae opinionit në përpilimin e raportit do të parashihetme akt të posaçëm.5.1.1.4 Vlerësim i raportit për ambientin jetësorPas përfundimit të pjesmarjes së publikut në procesine përgaditjes së dokumentit planifikues, prefekti ështëi obliguar që në raportin për ambientin jetësor t’i inkorporojëedhe mendimet e fituara si rezultat i procedurëspër pjesmarje të publikut.Raporti i përgaditur me draft dokumentin planifikues,prefekti është i obliguar që ta dorzojë në MAJPH përvlerësim të raportit.Pas përfundimit të vlerësimit, ministria e dorëzon raportinsëbashku me dokumentacionin deri tek Këshillii komunës për aprovim.5.1.1.5 VendimarjaNë procesin e vendimarjes , prefekti është i obliguarqë t’i merr parasysh rezultatet e raportit për ambientjetësor, mendimet relevante dhe komentet e fituaranga organet të cilat kanë lidhje me implementimin edokumenteve planifikuese.Këshilli aprovon dokumentin planifikues dhe është iobliguar që të merr parasysh edhe mendimin e MAJPHnë lidhje me raportin për ambientin jetësor.5.1.1.6 Publikimi i vendimit dhe monitoringu iefekteve nga implementimi i planitKëshilli i cili aprovon dokumentin planifikues ështëi obliguar që ta publikoj vendimin për aprovim. Pasaprovimit të dokumentit planifikues, prefekti ështëi obliguar që t’i monitoroj efektet e implementimittë dokumentit mbi ambientin jetësor, për jetën dheshëndeti e njerëzve, ndërsa në rast të efekteve negativeta njoftojë MAJPH .21

5.1.2 Konkluzione për vlerësim strategjikPasqyrë e aktiviteteve të vetqeverisjes lokale gjatë implementimit të vlerësimit të ndikimit të strategjive, planevedhe programeve mbi ambientin jetësor (vlerësim strategjik)Prefekti implementon vlerësim strategjik të dokumenteve planifikuese nga sfera e bujqsisë, pylltarisë, peshkatarisë,energjetikës, industrisë, xehtarisë, transportit, zhvillimit rajonal, telekomunikacionit, menaxhimit me mbeturinat, turizmit,planifikimit hapsinor dhe shfrytëzimit të tokës të paraparë me akte të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë( akti duhet të aprovohet deri më shtator 2008);Implementon vlerësim strategjik të dolumenteve planifikuese me të cilat planifikohet implementimi i projektit për tëcilat vlerësohet ndikimi mbi ambientin jetësor;22Implementon vlerësim strategjik të PLAEImplementon vlerësim strategjik të planeve lokale/rajonale për menaxhim me mbeturinat (sipas Ligjit për menaxhimme mbeturinat);Implementon vlerësim strategjik të dokumenteve planifikuese të cilat nuk janë paraparë me aktet e Qeverisë sëRepublikës së Maqedonisë, vetëm nëse ato mund të kenë ndikim me rëndësi mbi ambientin jetësor;Mund të vendos implementimin e vlerësimit strategjik për dokumentet planifikuese të paraparë me ligj/akt (paskonsultimit paraprak me organet përkatëse për implementimin e dokumentit planifikues), vetëm pas marrjes sëaprovimit paraprak nga MAJPH .Publikon vendimin për implementimin e vlerësimit strategjik të dokumenteve planifikuese të cilat nuk janë të përfshirëme ligj/akt;Publikon vendimin për moszbatimin e vlerësimit strategjik me sqarim për arsyet për moszbatimin;Përgadit raport për vlerësim strategjik të ambientit jetësor me përmbajtje të dinuar sipas aktit të Qeverisë së Republikëssë Maqedonisë ( afati fundit i sjelljes së aktit shtator 2008);Gjatë vlerësimit të vëllimit dhe detajizimit të raportit, siguron mendim nga organet përkatëse përgjegjëse për implementimine dokumentit;Për përgaditjen e raportit angazhon sëpaku një person nga lista e ekspertëve për vlerësim strategjik të paraparë ngaMAJPH e cila nënshkruan raportin;Në afat prej pesë ditëve nga kompletimi i raportit, publikon ( në mënyrë të paraparë me akt të MAJPH ) informacionpër draft dokumentin planifikues dhe raportin, vendin në të cilin ato mund të shihen si dhe procedura për pjesmarjetë opinionit;Draf dokumentin planifikues dhe raportin e dorëzon në MAJPH ;Përmbledh mendimet e opinionit, MAJPH dhe organeve përkatëse për dokumentin planifikues në periudhë prej 30ditëve nga dita e dorëzimit/publikimit të informacionit për opinionin;Me propozim të MAJPH, deri tek shtetet e huaja tek të cilat implementimi i dokumentit planifikues mund të ketëndikim, dorëzon përshkrim të dokumentit planifikues, raport për vlerësim strategjik dhe ftesë për konsultime ( nëpërputhje me akt të Ministrit të MAJPH dhe të MPJ në mënyrë për realizimin e konsultimeve ndërkufitare) në periudhëprej 60 ditëve nga dita e dorëzimit të ftesës;Përgadit raport për mendimet e mara nga opinioni (pranuara/refuzuara) për MAJPH , organet përkatëse dhe shtetevepërkatëse në mënyrë të paraparë me akt të Ministrit të MAJPH ;Në raportin për vlerësim strategjik për ambientin jetësor, inkorporon mendimet relevante të opinionit,organevepërkatëse, MAJPH, shteteve të huaja dhe sëbashku me dokumentin planifikues e dorëzon në MAJPH ;Pas skadimit të 60 ditëve të dorëzimit të dokumentacionit MAJPH-së ( e cila nënkupton edhe pranim e vlerësimit përraportin e ambientit jetësor nga MAJPH ), finalizon dokumentin planifikues me rezultatet nga raporti plotësues përvlerësim strategjik, mendimet relevante të opinionit dhe organeve përkatëse, mendimin e MAJPH për raportin si dherezultatet nga konsultimet ndërkufitare;Publikon vendimin për aprovimin e dokumentit planifikues edhe për ate e njofton shtetin i cili ka qenë i inkuadruarnë konsultime.

5.2 Parandalim integral dhe pengim i ndotjesParandalimi Integral dhe Kontroll i Ndotjes (PIKN) ështësistem për mbrojtje të ambientit jetësor në tërësi ngandikimet e mundshme negative të disa aktiviteteve. Kjonënkupton se disa emisione në ajër, ujë (duke inkuadruarlëshimet në kanale), tokë, si dhe ndikimet tjera mbiambientin jetësor, duhet paralelisht të shqyrtohen dhetë vendosen kushte të tilla, me të cilat do të mundësohetnivel i lartë i mbrojtjes të ambientit jetësor në tërësi;njëkohësisht, gjatë vendosjes së masave për aritjen ekushteve duhet të mbahet baraspeshë ndërmjet shpenzimevedhe nivelin e mbrojtjes së ambientit jetësor.Qëllimi kryesorë i PIKN është që ndotja e ambientit jetësortë parandalohet atje ku kjo është e mundur, të zvoglohenemisionet në ajër, ujë dhe tokë, si dhe ndikimettjera të dëmshme mbi ambientin jetësor dhe shëndetine njerëzve në nivel të pranueshëm në të gjitha fazat eveprimtarisë (nga proektimi, nëpërmjet ndërtimit, eksploatimitderi tek mënjanimi i ndikimeve eventuale tëdëmshme në rast të pezullimit të aktiviteteve).Operatorët duhet të inkorporojnë jo vetëm vlerat kufizuesetë emisioneve, por edhe nivelin e shfrytëzimit të substancave,energjisë, materialeve ndihmëse, në eliminiminose atje ku është e mundur në minimizimin e mbeturinavetë cilat krijohen etj.Me Ligjin për ambient jetësor (2005), për herë të parë,depot për mbeturina trajtohen si instalacione dhe kontrollohetndikimi i tyre mbi ambientin jetësor.Ligji ka siguruar PIKN të ambientit jetësor nëpërmjet sistemittë lejeve:leje integrale ekologjike ( në tekstin e mëtejm LIE)për instalacione të reja dheleje për harmonizim me planet operative (në tekstine mëtejm LHPO) për instalacionet ekzistuese.LIE kanë të bëjnë me aktivitetet e instalacioneve të rejaose ndryshime të rëndësishme të aktiviteteve të instalacioneveekzistuese (neni 95 alinea 1). LIE janë tëtipit A dhe B, ndërsa aktivitetet e instalacioneve tëcilat kanë të bëjnë me këto leje, janë të definuar meakt të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë (G.Z.89/05) edhe ate:aktivitete të instalacioneve për të cilat duhet A-LIEme shtesë 1 dheaktivitete të instalacioneve për të cilat duhet B-LIEme shtesë 2.Sipas ligjit asnjë instalim i ri nuk përfshihet me përdorimine theksuar nuk mund të fillojë me punë, as instalacioniekzistues të kryejë ndryshim të rëndësishëm,pa marrë paraprakisht leje nga organi përgjegjës(neni 95, alinea 1).5.2.1 Lejet integrale ekologjike - BB – LIE janë në ingerenca të vetqeverisjes lokale (komunavedhe qytetit të Shkupit), respektivisht i lëshon prefektii tyre ( neni 95 alinea 2 , neni 123 alinea 1), përveç nëseinstalacioni gjendet në rajon të mbrojtur me ligj.Sigurimi i B-LIE është obligim i operatorëve të cilët do t’iimplementojnë aktivitetet e instalacioneve.Vetqeverisja lokale nuk mund të ketë kapacitete për t’ipërpunuar të gjitha kërkesat njëkohësisht. Për këtë qëllimpër të realizuar baraspeshë, operatorët i dorëzojnë kërkesatsipas orarit të botuar në Aktin e Qeverisë së Republikëssë Maqedonisë (G.Z. 89/2005).Duhet theksuar se instalacioni nuk përfshin vetëm njësitëteknike në të cilën kryhen aktivitetet të paraparë nështesën 2 të aktit të theksuar, por çdo lokacion në të cilënrealizohen aktivitete të cilat janë ngushtë të lidhura meprocedura të parapara me aktin. Cdo aktivitet në përbërjetë instalacionit është objekt i lejes integrale.Gjeneralish, një operator fiton një leje për një instalacion.Mirëpo, mund të ndodh që dy ose më shume operatorëtë menaxhojnë me pjesë të ndryshme të një instalacioni.Kjo në asnjë rast nuk ndikon në definimin e atij instalacioninga organi kompetent. Ky përcaktim është në përputhjeme qasjen integrale KIMS, pasi që KIMS përfshininstalacionin e tërë dhe jo aktivitete të veçanta brenda tij.Në baze të kësaj, në rast se dy apo më shumë operatorëmenaxhojnë me pjesë të ndryshme të një instalacioni,çdo operator duhet të ketë leje speciale për pjesën tëcilën e menaxhon dhe është përgjegjës për resektimin ekushteve të lejes. Operatorët duhet të tregojnë se të gjithaaspektet e punës janë të mbuluara dhe kontrolluaranë mënyrë adekuate. Në raste të tilla nuk guxon të ketëhamendje rreth asaj se cili operator është përgjegjës përpjesë të caktuar të instalacioniot.5.2.1.1 Procedura për marrjen e B- leje e integraleekologjikeProcedura për marrjen e B – LIE fillon me parashtrimin ekërkesës (tre kopje origjinale dhe verzion elektronik) ngaana e operatorit gjer tek kryetari i komunës apo më saktëtek kryetari i asaj njësie për vetëqeveresije lokale në territorine të cilit gjindet pjesa më e madhe e instalacionit.Forma dhe përmbajtja e kërkesës dhe e vetë B – LIE, dukeinkuadruar edhe dokumentet përcjellëse të detyrueshmesi dhe procedurën për parashtrimin e kërkesës e deritek dhënia e lejes, janë të përcaktuara me ligj (neni 124dhe 126) ose më konkret me rregulloren ( Gazeta Zyrtaree R.M 4/2006).Pas marrjes së kërkesës së plotë, organi kompetent e vizitonlokacionin në të cilin gjendet instalacioni për të konstatuargjendjen e instalacionit dhe/ose lokacionin si dhe23

Kryetari i komunës është i detyrar kërkesën përe leje përharmonizim me propozim-planin operativ ta botojë nësë paku një gazetë ditore që mbulon gjithë territorin eRepublikës së Maqedonisë, brenda 7 ditëve prej ditëssë marrjes së kërkesës, me informata që do të mundësojnëpublikun të ketë qasje në të njejtën dhe të mund tashqyrtoje dhe/ose të jep mendim.Kryetari i komunës mund të organizojë debat publik meafat jo më të gjatë se 25 ditë prej ditës së publikimit tëkërkesës. Opinioni apo pjesa e popullatës e interesuarpër këtë ka të drejtë që brenda 30 ditëve prej ditës sëpublikimit të kërkesës të dorëzojë mendime dhe komentederi tek kryetari i komunës.Përmbajtja përfundimatare e planit operativ përcaktohetnëpërmjet negociatave mes operatorit të instalacionit– parashtruesit të kërkesës dhe organit kompetent,dhe nëse është e nevojshme edhe me konsultimin meorganet tjera kompetente (Gz. Zyrtare e RM.,neni 9-11).Organi kompetent për udhëheqjen e negocijatave ështëkryetari i komunës në bazë të vedimit të tij për fillim tënegocitave. Me vendimin, kryetari i komunës e përcakkontrolline të dhënave të përmbajtura në kërkesën.Mënyra më adekuate është që operatori të dërgojë kërkesëpër leje të integruar ekonomike pas përfundimittë gjithë dokumentacionit për projektin, por para se tëfillohet me ndërtimin e instalacionit. Ligji nuk e pengonoperatorin të fillojë me ndërtimin e instalacionit para setë merr leje të integruar apo para se të fillojë me procedurëne parashtrimit të kërkesës për leje të integruar ekologjike.Mirëpo, organi kompetent nuk është i detyruar t’ipranojë teknikat dhe teknologjitë e parapara me projektin.Në rast të tillë kostot për ndërrimin e teknologjive joadekuatebien tërësisht mbi operatorin. Pikërish me qëllimtë shmangjes së harxhimit të panevojshëm të kohësdhe mjeteve, është në interes të operatorit të parashtrojëkërkesë për leje të integruar në fazën më të hershme tëprojektimit. Cfarë do lloji i investimit apo lejeje për ndërtimpara se të mirret leja është në rrizik të operatorit dhenë asnjë mënyrë nuk ndikon në të drejtën e marrjes sëvendimit nga organi kompetent.Nëse për instalacionin janë të nevojshme edhe leje tjera(p.sh. për eksploatim të pasurive natyrore, vendim përimplementinin e projektit pas evluimit të kryer për ndikiminmbi mjedisin jetësor), operatori është i obliguar qëti sigurojë këto leje/vendime për të qenë e mundshmedhënia e B- LIE (neni 126, alinea 1).Organi kompetent duhet ta kryej procedurën në mënyrëefikase, pasi që ligjdhënësi lejon një periudhë prej vetëm60 ditëve prej pranimit të kërkesës deri tek aprovimi i iB-LIE.Leje për punë me instalacion nuk mund të jepet para setë dorëzohet B – LIE dhe konkludim i bazuar në të dhënanga kontrolli i kryer në instalacionin dhe punën e tij meçka vërtetohet se janë përmbushur kushtet të përckatuarame B- LIE lejen e dhënë. Kontrollin e kryen inspektori iautorizuar për ambientin jetësor.Me Rregulloren për procedurën e dhënies së lejes përpërshtashmëri me planin operativ (G.Z.4/06) janë përpërcaktuara kushtet dhe mënyarat e:ndryshim të B –LIE (me detyrë zyrtare për shkak tëndryshimit të rregulloreve ose me kërkesë të bartësittë B-LIE ),transfer të tërësishëm apo të pjesërishëm të B-LIE(mbi person të tretë)përfudim i aktivitetit (kjo përfshin dorëzim të planitme plan kohor nga ana e bartësit të B-LIE për kryerjene kushteve të përcfaktuara me lejen)marrje të B-LIEskadim i validitetit të B- LIEOperatorët e instalaiconeve të përherëshme si edhe tëinstalacioneve të cilat fillojnë me punë para 31.12.2009,dhe të cilët nuk kanë siguruar B-LIE deri më këtë afat, janë24të detyruar të sigurojnë LHPO si kusht për vazhdimin apomë mirë thënë fillimin me punë deri në kohën kur do tëplotësohen kushtet për marrje te B-LIE. Për grupin e dytëtë instalacioneve, ligji jep të drejtën e zgjedhjes për atëse a do të kërkojnë operatorët direkt B-LIE apo LHPO. Pas31.12.2009, gjitha instalacionet e reja detyrimisht do tëduhet të kërkojnë leje për B- LIE.5.2.1.2 Procedura për aprovim të Lejeve për Harmonizimme Plann OperativLHPO jepet në bazë të kërkesës së parashtruar sipas orarittë publikuar me rregulloren e Qeverisë së Republikëssë Maqedonisë (Gz.Zyrt. 89/05). Periudha prej 01.01.2006deri më 31.12.2009 është afati brenda të cilit duhet të dorëzohentë gjitha kërkesat për LHPO (në përpuethshmërime orarin kohor). Plani operativ për të cilin kërkohet lejepër harmonizim duhet të nënshkruhet së paku prej njëeksperti (nga Lista e ekspertëve për LIE të MMJPH) si personpërgjegjës për kualitetin e tij.Kërkesa doërzohet deri tek kryetari i vetqeversijes lokale,saktësisht dei tek kryetari i asaj vetëqeversijeje lokale nëterriorin e te cilit gjendet pjesa më e madhe e instalacionit.Forma dhe përmbajtje e LHPO-së duke përfshirëedhe dokumentacionin e detyrueshëm përcjellës si dheprocedurën për parashtrimin dhe deri tek aprovimi i lejes,janë të përcaktuara me Ligj (art. 124-126), dhe më konkretishtme Rregullore (Gz. Zyrtare e R.M. 4/2006).LHPO bazohet në:përmbajtjen e planit operativ (i cili është pjesëpërmbajtëse e kërkesës) për të cilin kërkohet leja përharmonizim dheafati për realizimin e tij.

ton ekipin negociues (për çdo kërkesë merret vendim iposaçëm) antarët e të cilit i përfaqësojnë interesat e organitkompetent. Vendimi përmban edhe listë të pyetjevedhe vëllimit deri ku mund të nëgociohet dhe sidomoslidhur me planin financiar për realizimin e planit operativ,vlerat kufitare të emitimit dhe hapësira kohore për realizimine planit. Për çdo mbledhje të mbjatur të negocijatavepërpilohet një raport të cilin e nënshkruajnë të gjithëpjesëmarrësit në negocijata.Negocijatat për përmbajtjen dhe afatin e realizimit tëplanit operativ duhet të përfundojnë brenda 12 muajveprej ditës së parashtrimit të kërkesës për marrje të LHPO(nen.141, alinea 3). Nëse negocijatat nuk mund të përfundojnëbrenda afatit të përcaktuar, kryetari i komunësështë i detyrar ta informojë Ministrin e MAJPH-së i cili nëafat prej 30 ditëve formon Komision për plane operative(neni 141 ).Në afat prej dy muajve Komisioni sjell vendimi cili është përfudnimtarë dhe i detyrueshëm për të gjithapalët e kontestit, dhe ky vendimi patjetërsisht regjistrohetnë LHPO (neni 144, alinea 9). Kërkuesi i LHPO-së mundetkundër këtij vendimi të ngrisë kontest administrativ paragjyqit kompetent, vetëm për kushtet të cilat janë pjesë enegocijatave, dhe në këtë rast merret parasysh ndikiminegativ të cilin e shkaktojnë mbi ambientit jetësor dhemedimin e opnionit të interesuar me këtë (neni 144, alinea10).Për lëshimin e B-LIE respektivisht të LHPO, vetqeverisjalokale duhet të ketë përcaktuar sëpaku një person nëadministratën lokale me përgaditje të lartë arsimore ngasfera e shkencave teknike, për çdo sektor të industrisë ecila ka instalacione në rajonin e saj (neni 123 alinea 2),mirëpo disa vetqeverisje lokale mund të formojnë administratëtë përbashkët për këtë qëllim (neni 123 alinea4). Për plotësimin e këtij kushti, vetqeverisja lokale informojnëMAJPH.Me LHPO përcaktohet dhe:lartësia e garancës financiare e cila duhet të sigurohetnga operatori, për të mbulur shpenzimet përmbulim të shpenzimeve të njërës fazë të planit operativosepenalet për operatorin e instalacionit të cilat aktivizohennëse operatori nuk i përmbahet masave tëparapara, afateve dhe kushteve të lejes.Në afat prej 10 ditëve nga lëshimi i LHPO, prefekti, sëpaku në një gazetë e cila është prezente në tërë teritorine vendit, duhet të botojë se është lëshuar LHPO dhe tëinformojë se ku mund të shihet leja dhe plani operativ.Prefekti transformon LHPO në B-LIE pas marrjes së njoftimitnga operatori (6 muaj para skadimit të afatit për realizimtë LHPO) se janë plotësuar kushtet e LHPO dhe tëkryejë mbikqyrje mbi punën e instalacionit.Prefekti i vetqeverisjes lokale është i obliguar që të ven-dos dhe udhëheq (në formë të shkruar dhe elektronike)Regjistër të B-LIE dhe LHPO të lëshuara në rajonin e vet,në mënyrë dhe formë të përcaktuar me rregullore (G.Z.RM 4/2006) si dhe të dorëzojë kopje të lejeve deri tekMAJPH.Operatorët e instalacioneve për të cilët është paraparëobligimi për sigurimin e B-LIE paguajnë të dhëna në lartësitë paraparë me vendim të Këshillave të komunaveedhe ate:1. gjatë dorëzimit të kërkesës për marrjen e B-LIE;2. gjatë dorëzimit të kërkesës për ndryshim osetransferim të B-LIE;3. për posedimin e B-LIE e cila paguhet një herë nëvit; dhe4. për mbikqyrje permanente të instalacioneve, nëpërputhje me kushtet e B-LIE.Mjetet e fituara nga parapagimi derdhen në llogaritë posaçme në buxhet, si të ardhura të buxhetit përvetqeverisjen lokale, ndërsa përdoren për mbulimin eshpenzimeve për marrje, transfer, ndryshim dhe kontrolltë B-LIE.Afati përfundimtar për harmonizimin e planeve operativeqë sjellë deri në në marrjen e B-LIE për të gjithainstalacionet në teritorin e vetqeverisjes lokale është01-04-2014. Mirëpo kur prefekti vërteton se aritja ekushteve për marrjen e lejes integrale ekologjike përdisa instalacione mund të arihet deri më 01.04.2014,për këtë njofton organin e MAJPH, me propozim përmarrjen e afatit plotësues për realizimin e planit operativ.MAJPH shqyrton çdo rast në veçanti dhe për këtënjofton Qeverinë e Republikës së Maqedonisë, e cilamund të vendos për afat plotësues, për çdo instalacionnë veçanti, e cila nuk mund të jetë më e gjatë se01.04.2019 godina. Në përputhje me këtë, 01.04.2019mund të llogaritet si afat përfundimtar pas të cilit nëtërë teritorin e vendit do të funkcionojnë vetëm instalacionetë cilët posedojnë B-LIE.Shema e mëposhtme pasqyron hapat të cilat i ndërmerprefekti ( komuna), operatorët dhe organet tjerakompetente (p.sh. organet për inspektim etj) gjatëlëshimit të B-LIE dhe harmonizimit të planit operativ.Gjatë kësaj janë veçuar aktivitetet e përbashkëta të cilati ndërmer komuna si gjatë dhënies së lejeve të B-LIEashtu edhe për LHPO, respektivisht janë të prezantuarame ngjyra të ndryshme aktivitetet të cilat janë karakteristikëpër çdo njërën nga procedurat.25

KOMUNA siguroninformacione përOPERATORIN gjatëpërgaditjes sëKËRKESËSKOMUNA emëronperson teknik për çdosektorAnex 2 nga Akti 89/2005 OPERATORI dërgonkërkesë përB-LIELHPOKOMUNA arkivonKËRKESËNKOMUNA organizonVIZITË në lokacionKOMUNA publikonKËRKESËN në ndonjëgazetë të përditshmeKOMUNA krijon REGJI-STËR komunal për B-LIEKOMUNA vërteton nëseme informacionetnë kërkesë janë ariturkushtet për dhënieneKOMUNA udhëheq B-LIEOPERATORIT proqesverbalgjatë NEGOCIATAVE tënënshkruar nga të gjithapalëtKOMUNA organizonDEBAT PUBLIKKOMUNA formon ekipNEGOCIJUES dhe sjellVENDIM për fillim tënegociataveKOMUNAmbledh mendime ngapalët e implikuaraMe VENDIMIN vërtetohetlista e çështjeve për tëcilat NEGOCIJOHET MEOPERATORINОПШТИНАТА водиЗАПИСНИК во текотна ПРЕГОВОРИТЕпотпишан од ситеучеснициKOMUNA lëshon lejetB-LIE OPERATORITINSPEKTORI përgjegjësvërteton përmbajtjen eproqesverbalitKOMUNA njofton OPERATORIN për plotësimine kushteve për marrjen e B-LIENë rast të kontestiMAJPH formon komisionpër zgjidhjen esituatës5.2.2 KonkluzioneAkte nënligjore të cilat kanë të bëjnë me LIE dhe LHPO të adoptuara në bazë të Ligjit për ambient jetësor të01.09.20061. Akti për përcaktimin e aktivitetit të instalacioneve për të cilat jepet leja integrale ekologjike respektivisht leja përharmonizimin e planit operativ dhe afatit kohorë për dorëzimin e kërkesave për leje ( G.Z. e RM 89/2005)2. Rregullore për procedurat për lëshimin e lejeve për harmonizim të planit operativ ( G.Z. e RM 4/2006)3. Rregullore për procedurat për marrjen e B-LIE ( G.Z. e RM 4/2005)26

Pasqyrë e aktiviteteve të vetqeverisjes lokale për dhënien e B-LIE dhe LHPOB-lejet integrale ekologjikePërcaktohet minimum një person nga vetqeverisja lokale me përgaditje të lartë arsimore nga sfera e shkencaveteknike, për secilin sektor të industrisë e cila ka instalacione në teritorin e saj (mund të formojë administratë të përbashkëtme komunat tjera);Njofton MAJPH për plotësimin e kushteve kadrovike për lëshimin e B-LIE;Regjistron kërkesat e pranuara për B-LIE;Në ballinën e faqes së kërkesave vendos datën e pranimit;Kryen vizita të lokacioneve me qëllim të vlerësimit të situatës të lokacioneve dhe/ose instalacionit dhe shqyrtoninformacionet të përmbajtura në kërkesë;Në afat prej 60 ditëve nga pranimi i kërkesës, sjell vendim me të cilën lëshohet B-LIE (pasi të vlerësojë se ndikimin iinstalacionit mbi ambientin jetësor është në kuadër të vlerave të parapara dhe se janë dorëzuar të gjitha lejet e nevojshme,nëse të njejtat kërkohen);Kryen kontroll për plotësimin e kërkesave të parapara me B-LIE (konkluzionet pozitive janë kusht për lëshimin e lejespër punë të instalacioneve nga ana e organit përgjegjës);Mban regjistër komunal të B-LIE;Dorëzon kopje nga çdo leje e dhënë deri tek MAJPH;Lejet për harmonizim të planeve operativeNdihmon me konsultime të operatorit i cili përgadit kërkesë për harmonizim me planin operativ (konsultime nëlidhje me raportin për situatën e lokacionit, vlerësimt të pjesmarjes së instalacionit në ndotjen e ambientit jetësor,vleresim të rrizikut mbi ambientin jetësor);Kërkesa e pranuar për LHPO botohet ( në afat prej 7 ditëve nga pranimi i kërkesës) sëpaku në një gazetë që ështëprezent në tërë teritorin e Republikës së Maqedonisë, me informacion ku opinioni mund të ketë qasje në kërkesë,respektivisht në propozim planin operati;Organizon debat publik në afat prej 25 ditëve pas publikimit të kërkesës;Mbledh(arkivon) mendimet dhe komentet e opinionit në periudhë prej 30 ditëve nga publikimi i kërkesës;Sjell vendim (organin përgjegjës për udhëheqje të bisedimeve) për fillimin e bisedimeve me kërkuesin e LHPO;Për çdo kërkesë veçanërisht, përcakton listën e çështjeve dhe vëllimin deri tek i cili mund të diskutohet (posaçërishtnë lidhje me planin financiar për realizimin e planit operativ, vlerat për emisione, fazat e posaçme për implementimine planit operativ dhe kornizën kohore për realizim);Për çdo kërkesë në veçanti përcakton anëtarët e ekipit negociues;Dorëzon ftesë deri tek kërkuesi, në të cilin përcakton vendin, kohën dhe rendin e ditës për takimin e parë të bisedimeve;Udhëheq proqesverbal për çdo takim të cilin e nënshkruajnë të gjithë pjesmarësit;Konsulton organe tjera me ingerencë për këto çështje, nëse për këtë ka nevojë;Në bazë të raportit të operatorit (të dorëzuar 6 muaj para skadimit të afatit për realizim të planit operativ për të cilinështë lëshuar LHPO) se ka plotësuar kushtet e lejes, lëshon vendim me të cilin operatorit i jepet B-LIE;Udhëheq regjistër për LHPO (në formë të shkruar dhe elektronike);Dorëzon informacione për LHPO-të e lëshuar deri tek MAJPH;Njofton Ministrin e MAJPH nëse bisedimet nuk mund të kryhen në afat prej një viti nga dita e dorëzimit të kërkesëspër LHPO.27

5.3 Parandalim dhe kontroll i havarive ngaprezenca e substancave të rrezikshmeOperatori i cili kryen veprimtari për prodhim, transportose sistem të deponimit në të cilin janë prezent substancatë rrezikshme në sasi të njejta ose më të mëdha ngatë lejuarat (kufi të paraparë me akt të Ministrit të MAJPH)është i obliguar:t’i ndërmer të gjitha masat për parandalimin e havarivedhe për kufizimin e pasojave mbi ambientinjetësor dhe mbi jetën e njerëzve të paraparë me këtëligj dhepër masat e ndërmara ta njoftojë MAJPH dhe prefektine vetqeverisjes lokale.Operatori është i obliguar që të dorëzojë raport deri tekMAJPH dhe vetqeverisjen lokale në lidhje me sistemet nëtë cilat janë prezent substanca të rezikshme edhe ate:në afat prej tre muajve nga fillimi i ndërtimit ose parafillimit të sistemeve të reja për punë;më së voni deri më 01.01.2009 për sistemet ekzistuese.5.3.1 Masa për siguri, planet interne për situatatë jashtëzakonshme për raportimPër sistemet në të cilat substancat e rezikshme janëprezente në kuadër të kufive të lejuar, operatori duhettë përgadis raport për masat e sigurisë me të cilat vërtetohetse janë përgaditur planet interne për situata tëjashtëzakonshme dhe se janë siguruar informacione metë cilat mundësohet përgaditja e planit ekstern për situatatë jashtëzakonshme. Operatori është i obliguar që këtëraport dhe planin intern për situata të jashtëzakonshmet’i dorëzojë në MAJPH dhe deri tek prefekti i vetqeverisjeslokale edhe ate:në afat prej tre muajve para fillimit me ndërtim ose tëfillimit të sistemeve të reja për punë;më së voni deri në 01.01.2010, për sistemet ekzistuese.Operatori është i obliguar që planin e përgaditur internpër situata të jashtëzakonshme, i cili duhet t’i përmbajëmasat të cilat duhet të ndërmeren brenda në sistem nërast të havarisë, t’i dorëzojnë në vetqeverisjen lokale nëteritorin e së cilës është vendosur sistemi i tij në afat prej30 ditëve nga dita e aprovimit.Raportin për masat e sigurisë duhet t’i vihet në dispozicionopinionit.Operatori është i obliguar që havarinë e ndodhur si dhemasat e parapara për zbutje të pasojave afatmesme dheafatgjate nga havaria dhe parandalimin e mundësive përpërsëritje të havarisë, menjëher ta njoftojë MAJPH, prefektinsi dhe organet tjera të cilat me ligj janë përgjegjëse28për ndërmarjen e aktiviteteve në kuadër të sistemit përmbrojtje dhe shpëtim.1.6.2 Planet eksterne për situata të jashtëzakonshmeNë bazë të planeve interne të operatorëve, komunat janëtë obliguara që më së voni deri më 01-01-2011 të përgadisinplan ekstern për situata të jashtëzakonshme në afatprej 15 ditëve nga dita e aprovimit dhe ta dorëzojnë derinë MAJPH.Prefekti i vetqeverisjes lokale është i obliguar që t’i mundësojopinionit qasje në përbërjen e planeve interne dheeksterne për situatë të jashtëzakonshme.Operatori, prefekti i vetqeverisjes lokale dhe MAJPH janëtë obliguara që në periudhë jo më të gjatë se tre vite ngadita e aprovimit të planeve interne dhe eksterne për situatatë jashtëzakosnhme, të njejtat t’i analizojnë, testojnë,dhe atje ku është nevoja t’i përmisojnë, revidojnë, dukembajtur llogari për zhvillimet e reja teknologjike në fushëne menaxhmimit me havaritë.Planet interne dhe eksterne për situata të jashtëzakonshmejanë pjesë e sistemit të përgjithshëm të mbrojtjesdhe shpëtimit të Republikës së Maqedonisë.Gjatë përgaditjes së planeve hapsinore dhe urbanistike,vetqeverisjet lokale janë të obliguara që të mbajnë llogaripër distancën ndërmjet sistemeve të cilat implementojnëdhe krijojnë substanca të rrezikshme dhe vendbanimet,vendet të cilat i viziton opinioni dhe rajonet e mbrojturaekologjike. Njëashtu, ato duhet të mbajnë llogari që sistemetekzistuese të inkorporojnë masa plotësuese teknikepër mbrojtje me qëllim që të mos ritet rreziku për jetëndhe shëndetin e njerëzve dhe të ambientit jetësor.

5.3.2 KonkluzionePasqyrë e aktiviteteve të vetqeverisjes lokale në lidhje me parandalimin dhe kontrollin e havarive me prezencëtë substancave të rezikshmeTë përgadisin plan ekstern për situata të jashtëzakonshme në bazë të planeve interne të cilat i kanë dorëzuar operatorëvepër sistemet të cilat përdoren për prodhimin e substancave të rezikshme, më së voni deri më 01.01.2011godina;Planin ekstern për situata të jashtëzakonshme ta dorëzojnë deri tek MAJPH në afat prej 15 ditëve nga dita e aprovimit;T’i mundësojnë qasje opinionit deri në përbërjen e planeve eksterne dhe interne për situata të jashtëzakonshme;Planet eksterne për situata të jashtëzakonshme t’i analizojnë, testojnë, dhe aty ku është nevoja t’i revidojnë dhe përmisojnë(duke mbajtur llogari për të ariturat e reja teknologjike në fushën e menaxhimit me havaritë) në periudhë jomë të gjatë se tre vite nga dita e aprovimit;Gjatë përpunimit të planeve hapsinore dhe urbanistike, të mbajë llogari për distancën ndërmjet sistemeve të cilatimplementojnë/prodhojnë substanca të rrezikshme në vendbanime, vende të vizituara nga njerëzit dhe rajonet erëndësishme ekologjike.29