Iloko - philippinerevolution.net

a protected area iti Balbalasang-BalbalanNational Park. Paset ti panaglarga ti drillingexploration na iti tri-boundary ti Conner-Pinukpuk, ken Balbalan, ti panangitakderiti pasilidad idiay Tabuk, Kalinga nga awanti building permit ken pammalubos dagitiresidente. Nakaala met daytoy ti Free, Priorand Informed Consent (FPIC) iti maysa paynga aplikasyon para iti eksplorasyon babaeniti panagpasuksok ken panangikari kadagititrabaho ken proyekto a maipatungpal kanono mapalubosan ti eksplorasyon kadagiti lugar.Ti Phelps Dodge ken Malibato Inc,agpada a subsidyaryo ti Free Port Mc Moranket agtultuloy latta ti drilling operations daidiay Quirino, Ilocos Sur ken idiay Kalingaiti laksid ti panangsupyat ti umili iti lugar.Idiay Mankayan, Benguet maysa nga aldawkalpasan ti SONA ni Pnoy, simmangpet ti 22polis ken militar ken dua a bus a nagluganan tisecurity ti Lepanto a nanggandat a mangrakrakiti barikada sadiay. Ti barikada ket pito a bulana nakatakderen kas pananglaban ti umili itidrilling exploration ti Lepanto ken kasosyo daytoya kompanya a South-African.Kabayatan na, naaprubaran ti innem (iti 11 amaiplamplano) a geothermal plants a mangpatauditi nasurok a 280 megawatts iti Cordillera,kangrunaanen ti Chevron. Adda met naaprubaraniti Cordillera a 35 hydropower dam a mangpataud itikabuklan a 326.8 megawatts. Daytoy nga enerhiyaket saan a para kadagiti nakurapay nga awanan tikuryente kadagiti nasulinek a lugar ti Cordillerano di ket mailako kadagiti syudad iti dadduma paya paset ti Luzon iti uneg ti plano nga WholesaleElectricity Spot Market (WESM).Us-usaren ti gobyerno a rason ti pagsayaatan tiumili, panangaywan iti kalikasan, ken panangipangatoiti pastrek ti gobyerno para iti sustenable a panagdurasti ekonomya. Ngem iti esensya ket saan abalbaliwan daytoy ti oryentasyon a liberalisasyon itiindustriya ti panagminas ken panangted-wayawaya itipanagkontrol dagiti lokal nga agpupuonan. Nalawagnga iyun-una ti rehimen nga US-Aquino ti interesdagiti ganggannaet ken iwalwalin na dagiti lehitimoa panawagan iti karbengan iti daga, rekurso, kenpagbiagan ti nailian a minorya.Iti Politika: Risiris dagiti agturturay a pulitikoken kumarkaro a panaglabsing iti karbengan-taoIti yaasideg ti Eleksyon 2013, makitan tinadumaduma a wagas dagiti madama a nakatugawa politiko tapno agkalap ti butos para iti re-eleksyonda. Ti umad-adu nga al-alaen da a kaswal ngaempleyado manipud iti barbaryo, panangiruarti babassit a pondo para iti imprastruktura, kenpanangpili kadagiti benepisyaryo ti 4Ps basar iti nosiasino ti sigurado a pumabor iti panagtaray da, ketsumagmamano laeng kadagiti addang da. Dagiti metagam-ambisyon a makatugaw iti puesto ket agararikattotnga usaren amin a mabalin a wagas tapnomakaurnong ti suporta a kas iti panangmaksimisaiti intero a klan, dagiti kumare ken kumpare, kdpy.Ngem nakatugaw man iti poder wenno saan,agpapada nga agus-usar da ti panangallilawwenno panagranggas, wenno kombinasyon tidua. Agduduma laeng iti tukad ti panangusarkadagiti taktika basar iti rekurso da. Saan amailibak ti panagrimbaw ti armas ken goons,panagkukumplot dagiti politiko ken PNP/AFP,ken mismo a COMELEC kadagiti pagar-arian amunisipalidad dagiti politiko a warlord.8 DANGADANG HUNYO-HULYO 2012

Idiay Ilocos, agtaltalinaed ti panagar-ari dagitidati a dinastiya a Singson iti Ilocos Sur, dagitiMarcos iti Ilocos Norte, ken Ortega iti La Union.Namnamaen nga iggeman latta dagiti nabilegdagiti posisyon da isu nga isuda latta ti tumarayiti umas-asideg nga eleksyon. Naaweng ti damagnga agsinnukat ti puesto iti kina-gobernador kenkongreswoman ti agina nga Imee ken ImeldaMarcos inton 2013.Iti Cordillera, agtultuloy nga agpalpalawa kenagkunkonsolida ti Liberal Party (LP), ti partidoni Pnoy. Itay Hunyo ket nagsapata ti 300 baro amiembro daytoy. Iggem itan ti LP ti mayorya dagitipolitiko iti Cordillera a dati a domdominaran tiLakas-Kampi ni Gloria Arroyo. Kagudua dagitimayor ti munisipalidad, lima iti pito a kongresman,ken innem iti pito a gobernador ket adda iti unegti LP. Sisteman dagiti madama nga agturturayken dagiti agkalikagum a makatugaw iti puesto tipannakitipon iti agdama a dominante a partidogapu iti namnamaen da a pondo para iti kampanyaken akomodasyon.Bogus a Regional Autonomyken RepormismoKagiddan ti panagsagana dagiti politiko itiEleksyon 2013 ti panangiduron iti bogus a RegionalAutonomy (RA) babaen iti House Bill 5595 itiKongreso idi Disyembre 2011 ken Senate Bill 3115itay Pebrero 2012. Ti maikatlo a draft ket nagrikusenkadagiti probinsya ti Cordillera iti panangidauloti Regional Development Council ken ni MayorMauricio Domogan ti Baguio City.Iti kalkalpas a selebrasyon ti reaksyunaryo agobyerno iti bersyon da ti ‘Cordillera Day’ itay Hulyo2012, nangipaduyakyaken ti panagsuporta dagitikangrunaan a tradisyunal a politiko (trapo) iti RA.Maibilang kadagitoy da Gov. Eustaquio Bersamin tiAbra, Rep. Eleanor Bagtang ti Apayao, Gov. Elias BulutJr. ti Apayao, Rep. Maximo Dalog ken Gov. LeonardMayaen ti Mountain Province, Gov. Eugene Balitang tiIfugao, ken Acting Gov. Sonny Mangaoang ti Kalinga.Ti bogus nga RA kano ti sungbat iti nabuntogken saan a sustenido a panagdur-as ti ekonomyati Cordillera. Ngem ti regional autonomy nga iyababantedagiti oportunista a politiko, iti esensya,ket panangkamat laeng iti alokasyon ti badyet,DANGADANG HUNYO-HULYO 2012no adda, ken independyente nga istruktura kenpanangimaton. Nayon pay, aw-awisen daytoyti sumagmamano a propesyunal ken daddumapay nga akintengnga a puersa tapno tumulong itiad-adda a panagtakaw iti rehiyon. Ti gakat a bogusnga RA ket mangmangted laeng ti artipisyal arupa ti awtonomya bayat a saan a sungsungbatandaytoy dagiti pundamental a problema a ramutti panagrigrigat ken panangidadanes iti nailian aminorya.Kas iti panangusar iti bogus nga RA kas rupati panagdur-as, agtultuloy dagiti repormista aproyekto ken programa a kas iti Second CordilleraHighland Agricultural Resource ManagementProject (CHARMP 2), 4Ps, Peace Zone, Payapaat Masaganang Pamayanan (PAMANA) kenLocal Integration Program (LIP) ti Office of thePresidential Adviser on the Peace Process (OPAPP).Dagitoy ket pamuspusan tapno iyadayo ti umiliiti panangdaliasat iti dalan ti rebolusyonaryo apanagbalbaliw. Maibilang met kadagiti repormistaa grupo a mangitantandudo ti linya a kontrainsurhensyati Sulong-CARHRIHL, nga idiay Tubo,Abra, ket mangaw-awit ti panawagan a “dagitisibilyan ket maip-ipit iti gubat iti baet ti AFP kenNPA”. Itantandudo pay ti nasao a munisipalidad tiorganisasyon dagiti rebel returnees (Raemen Ka) kaspaset ti kampanya a panagpasuko.Ngem malaksid iti pudno a panggep daytoynga allilawen ti umili, dagitoy a programa ketagserserbi met a paggatasan dagiti ahensya tigobyerno, dagiti politiko, ti AFP ken PNP.Pananggundaway ken Panagkaroti Riri iti BaundariAgtultuloy ti maniobra dagiti politiko kendadduma a personalidad iti lokalidad tapnopagbabanggaen dagiti tribu kasilpo iti baundari itiinteryor ti Cordillera. Panangpadakkel ti InternalRevenue Allocation (IRA), innagaw ti rekurso akas iti padanum ken daga dagiti tribu, ken bukodnga interes dagiti lokal a personalidad babaen itipanangusar ti CLOA, CALT/CADC, bogus a miningclaims, ti mangsinsindi kadagiti riri iti baundari, amasansan a dumanon iti tribal war.Pagarigan ditoy ti riri iti daga iti baet ti tribu aBanao ken tribu a Salegseg idiay Balbalan, Kalinga.9

Nagrugi ti riri idi minaniobra ni Vice GovernorSonny Mangaoang ti Kalinga ti panangaramiditi bogus a claim iti daga a dati a tagikua ti tribua Gubang. Sinupyat ti tribu a Gubang dagitidokumento a mangpaneknek kano iti panagtagikuani Mangaoang. Ti maitudtudo a daga ket titeritoryo a kapilitan a pinanawan dagiti Gubangidi dusaen ida ti lieutenant governor ti Kalingaidi a ni Walter F. Hale gapu iti panagkedked da itipilit a panagpatrabaho. Adu kadagiti Gubang tiagnanaeden idiay Salegseg ken ginatang kanon tisumagmamano kadagitoy ti adu a kelleng a daga.Maysa a makitkita a rason iti daytoy a maniobraket ti panangpalawa iti daga a mabalin nga inegosyoni Mangaoang iti nagan ti tribu a Banao, a kas itinapribatisa nga small scale mines a kontroladoti pamilya a Mangaoang, ken iti panagserrek tiLepanto iti erya.Adda met kaso idiay Mainit, Bontoc,Mountain Province no sadino nga inusar dagitioportunista a miembro ti klan ti nagan da kennangbukel ti Lumasok Clan Organization tapnosumrek iti maysa a Memorandum of Agreementiti maysa a ganggannaet a kompanya ti minas.Inusar da ti CALT/CADC ken ti baro a probisyoniti linteg ti minas tapno pasingkedan ti katulagan.Nabisto ti umili daytoy ket dagus a nagtignay dalaban iti katulagan.Kumarkaro a militarisasyoniti Ilocos-CordilleraIti maikadua a tawen ti Oplan Bayanihan, nakaroa militarisasyon ti sangsanguen ti Ilocos-Cordillera.Kasla asyendero a palpalubosan ken baybay-anni Pnoy dagiti panangabuso iti karbengan-tao itikalikagum a lapdan ti panagbaringkuas saan laenga dagiti mannalon no di ket amin nga umili aglalodagiti nailian a minorya.Agtultuloy ti panangrekrut kadagitinainsigudan nga umili iti mersenaryo a PhilippineArmy tapno mangibunga ti pannakaguduaguduadagiti umili, maburak ti mannakilaban apakinakem, ken mapalubosan ti panagari dagitiganggannaet nga agpupuonan. Dumanonen iti 250dagiti katurturpos a draftees a nainsigudan ngaumili idi Disyembre 2011 manipud idiay Kalinga.Malaksid pay daytoy iti dua a kompanya ti 77 thIB Cadre Battalion, ti Echo ken Foxtrot Coy, anakawaras iti 28 detatsment iti intero a probinsyano sadino nga addan 1,000 CAFGU. Kabayatan na,nadumaduma dagiti force multipliers a narekrut,maibilangen ti mabibiag manen a CPLA ken dagitiparamilitar a CAFGU.Tapno matulongan ti nabennat a puersa anakapauneg iti innem a batalyon ti 501 st ken 503 rdBrigade ken tallo a DRC a nakakampo iti rehiyon,temporaryo a naipuesto ti maysa a batalyon ti 7 th IDidiay Ilocos. Ngem gapu iti reklamo ti umili kadagitipanagabuso ti 3 rd IB, naisubli daytoy iti CentralLuzon ken simmukat ti 81 st IB.Agserserbi a palab-og ti P35 milyon a “livelihoodfund’ tapno makaawis ti agpampammarang a CPLAuray no awan met dagitoy iti orihinal a bunggoydagiti rebelde a walang ni Conrado Balweg. Itipanangtarawidwid ni Arsenio Humiding a piniliti Malacañang a “mangibagi” iti nagudua-guduaa grupo, naidiaya ti P50,000 iti kada CPLA akaipapanan na ket adda 740 kabuklan a rekrut amaawis, malaksid pay kadagiti integrees a manipudpay idi ket nakapaunegen iti reaksyunaryo a buyot.Maibilang kadagiti nadadakes nga elemento ti CPLAa pimmauneg ken nangato ti ranggo na iti militarket ni PA Capt. Danilo Lalin ti 86 th IB a nangramesiti dua a balasitang a taga-Mankayan, Benguet.Pigsa’t batalyon met dagiti operasyon ngainsayangkat ti 50 th , 41 st , ken 54 th IB idiay Abra,Ilocos, ken Mountain Province. Maibilang ditoyti napaay a panangraut iti kampo ti NPA idiayNatonin, Mountain Province itay Abril, ken ti seryedagiti labanan idiay Cervantes iti Ilocos Sur, kenidiay Tubo iti Abra idi napalabas a tawen.Kumarkaro dagiti pangmilitar a panagabusolaban kadagiti umili. Kalpasan ti panangtambangiti 86 th IBPA idiay Ifugao, sinublian ti militardagiti komunidad ken pilpiliten da ti umili ngaagkameng iti CAFGU. Kas idi panawen dagitimanagsakup a ganggannaet, impangta dagitimilitar a bugbogen da dagiti barangay captainkadagiti lugar nga awan ti agkameng iti CAFGU.Idiay Abra, nasaknap metten ti panagaremdagiti militar kadagiti kababaihan, maibilangdagiti addan asawa na. Maysa a soldado ti 50 th IBmaituloy iti PANID 2110 DANGADANG HUNYO-HULYO 2012

Seksyon Kultural1989, idiay Mountain Province, panawenti naulpit nga Oplan Nakilala, kagiddandagiti operasyon ket mangisaysayangkatmet laeng dagiti berdugo nga AFP tipananglipit kadagiti masa.Kitam,natiliw kamet laeng!Ina WayawayaApay, aglemlemMengakaya?Ania ngay ti kasok?Pilit a sineRrekyo ti balay koken inarestarDak nga awan tisearch ken arrestwarrant!Sika gayam….Ket agsusueldoka itattan….…Ken dakayo met laeng! makipangpangankayo met kadakami! Apay,kaso aya iti ugali tayo ngaIgorot a pakanen ti sinno mana sumangbay iti balay tayo?Mangmangwa kayo…Adda pammaneknek mi apakpakanem ken patpaturogemdagiti NPA iti balay mo!Daytoy ni Ka Joey…Kunak man no korteti akinmandar itipannakatiliw ko.. Nokasta a maibaludakpay ditoy ketibilin ko kadagitikakailiak nga iyegda amin ditoydagiti tarakenko a baboy, manok,pato ken aso taawan ti agtarakenidiay balay…Bayadamngarud amin nga impakanko kenka manipud umunanga aldaw a nagdagus ka itibalay ko!Ala sige ngarud,agawid kan….DANGADANG HUNYO-HULYO 2012 11

Martir ti RebolusyonNaindaklan a Panangidaton ti Biagmaikapat a pasetITI MAUDI A PASET TI PANANGBIGBIG KADAGITInadayaw a martir ti Tineg 8, isarsarming da KaRecti, Ka Bunso, ken Ka Omeng ti kinapursigidodagiti Nalabaga a mannakigubat nga agmuli-iti-bagiken agpakalaing iti laksid dagiti nakairuaman ngaugali a bunga ti maysa a bulok a gimong. Maysadaytoy a nalatak a pagpapadaan da iti laksid tiagduduma a dasig a nagtaudan da.Ni Edgardo “Ka Recti” Balbin ket nagtaud itidasig a petiburgesya. Naipasngay idiay Bangued,Abra, bayat a pana-panawen nga agaw-awid idiayGuinguinabang, Lacub, Abra. Idiay Bangued,naguyod isuna kadagiti anti-sosyal nga aramid. Itimet bangir na, napigsa ti guyod ti rebolusyonaryoa tignayan kenkuana, gapu iti impluwensyati rebolusyonaryo a dangadang ti umili kenrebolusyonaryo a pakasaritaan ti probinsya.Nagbalin a kameng ti rebolusyonaryo ngaorganisasyon dagiti kabataan iti baryo ni Ka Recti.Tawen 2001 idi iyaramid dagiti NPA ti culturalcaravan manipudT i n e g a g i n g g aidiay Malibcong,Abra, no sadinoa pimmaset daKa Recti kadagitipanagsagana kentreyning para itiNi Edgardo“Ka Recti”BalbinNi Rodel“Ka Bunso”Corpus.daytoy. Sakbay analpas ti caravan,imbaga na ken tidadduma pay a padana a kabataan asumampa da iti NPA.Ngem gapu kadagitinakairuaman a bisyoken sumagmamanoa madi nga aramid,saan a dagus a naawat isuna. Naikkan, kagiddan timaysa pay a kabataan, ti tallo agingga’t innem abulan tapno rimbawan dagiti saan a nasayaat ngaugali. Nakita ti kinapursigido da nga agbalbaliwisu a kalpasan ti naikeddeng a panawen ketnairekomendan ti panagsampa da.Iti intero a panawen na iti NPA, pana-panawenlatta a rumrummuar dagiti burges-dekadentenga aramid ken kapanunotan ni Ka Recti. Ngembabaen iti tuloy-tuloy a panangtarabay ti kakaduaket naikarigatan na ti nagilinteg ken nagmuli.Nabigbig ti potensyalidad na a mapadur-as kaskadre a pangpolitiko-militar. Naipauneg ngaruditi Yunit Komand ti larangan. Nabaknang tikapadasan na kas Nalabaga a mannakigubat kenmangidadaulo ti yunit.Iti laksid ti pannakakubkob ti yunit daidi Oktubre 2011, natured latta a sinango niKa Recti dagiti kabusor. Agingga iti maudinga anges na ket inkagumaan na latta tilumaban.12 DANGADANG HUNYO-HULYO 2012

Naipasngay idiay Sinait, Ilocos Sur ni Rodel“Ka Bunso” Corpus. Nagtaud isuna iti pamilyaa nakurapay a mannalon isu a makitaltalon da.Gapu iti daytoy, namulat isuna iti nakaro a pyudala panaggundaway ken kinaulpit ti dakes a gimong.Agprotprotesta isuna iti kinabulok ti gimong ngemawan ti direksyon, isu a naiduron isuna kadagitiaramid nga anti-sosyal.Idi maammuan na ti ilablaban tirebolusyonaryo a tignayan, naguyod a permi tiinteres na aglalo iti NPA, nga iti daydi a panawenket rumegregta manen iti lugar da. Ngem gapu tasaan a direkta a sakup ti NPA ti ayan na, saan anadalapus ti panagorganisa ni Ka Bunso. Gapu itidaytoy, isu mismo ti nagbirok kadagiti kakaduatapno sumampa.Tawen a 2006 idi sumampa ni Ka Bunso. Urayno kabarbaro a kameng, dagus a naisabak isunakadagiti labanan, sumagmamano kadagitoy ketdepensiba. Iti laksid ti nairteng nga atake tikabusor, nagtalinaed a nangato ti mannakilabana pakinakem na. Maysa a rinnupak idi 2007ti nakaro a nakasugatan ti ima na. Nabayag tiproseso ti panagpaimbag na a nangpakaro itigagar na nga agsubli iti yunit. Napalalo ti ragsakna a tumipon ken agakem kadagiti rebbengenkas hukbo. Idi makasubli iti Hukbo, determinadoa mangpapartak iti panagimbag ti ima natapno dagus a makaiggem ti armas. Kabayatanna, imbukbok ni Ka Bunso ti panawen na itipanangipatungpal iti dadduma a trabaho a kasiti panaggawaing masa ken kadagiti teknikal atrabaho ti hukbo. Nalatak met kenni Ka Bunsoti gagar a kanayon a makipulapol iti masa.Ni Melvin“Ka Omeng”DehikasyonPermi ti ayat na a makiistorya ken agpropagandaiti masa.Ni Ka Bunso ket nalaing nga S4 manipud ititukad tim, iskwad, platun agingga iti kompanya.Impatungpal na a nasayaat ti naited a rebbengenna kas S4 iti naipaunegan na a yunit bayat ngaagpapaimbag.Ni Melvin “Ka Omeng” Dehikasyon ket nagtauditi Metro Manila. Manipud iti maysa a pamilya tinakurapay-iti-syudad, ni Ka Omeng ket maysa amala-mangmangged. Numan pay baro pay laeng itirebolusyonaryo a tignayan, dagus a naagsep na tikinahusto ti armado a pannakidangadang manipudkadagiti bukod a kapadasan iti nakaibilangan akomunidad. Kinapudno na, idi sumampa iti hukbo,nakalayat a mademolis ti komunidad da tapno ikkand a l a n d a g it i d ad a k k e l a proye k to d a g it i a g t u r t u r aya dasig.Saan a nakaturpos iti hayskul ni Ka Omeng.Sakbay a mamulat, maysa isuna a kabataan ngaawan ti direksyon ti biag na ken nairaman kadagitidakes nga aramid. Ngem manipud idi mamulatket signipikante ti panawen nga inusar nan itipanangorganisa kadagiti pada na a nakurapay-itisyudad,saan laeng nga iti komunidad da no di ketpati kadagiti kabangibang a purok.Pebrero 2011 idi damo na ti sumrek iti sonaa gerilya. Nagaget nga inadal ken impraktika nana ti estilo ti panagbiag iti kaaw-awayan. Nupayagkamkamali idi damo, pursigido latta met amakasursuro no kasano ti panagbiag iti uneg tihukbo. Isarsarming ti kinaalerto ni Ka Omengti panangannatop na iti pangmilitar a moda tipanagtignay ti hukbo.Da Ka Recti, Ka Bunso, ken Ka Omengket pammaneknek iti kinahusto a lumaok itipanagrebolusyon dagiti amin a demokratikoa dasig. Iti laksid dagiti agduduma a galad ngaimpluwensya ti maysa a bulok a gimong, pudno ngaadda latta lugar ti tunggal maysa nga agmuli-itibagiken agpakalaing iti panagserbi iti umili. Isudaa tallo, kakuyog da Ka Dindo, Ka Likot, ken ti limapay iti Tineg 8 ket saan a paayen ti rebolusyonaryoa tignayan. Adu a dadduma pay ti agdaliasat itirebolusyonaryo a dalan ken agiggem ti armas.Agtultuloy nga umirteng ti gubat ti umili aginggaiti naan-anay a balligi.DANGADANG HUNYO-HULYO 2012 13

PanniriganNI SIMON “KA FILIW” NAOGSAN, SR.TAGAPAGSARITA, CPDFDalan nga US-Aquino,Dalan a KilloPARA KADAGITI NAILIAN A MINORYAken umili ti rehiyon nga Ilocos-Cordillera,ti “nalinteg a dalan” ni Pnoy ket ti nakaroa panaggamrud dagiti imperyalista kadagitikinabaknang ti pagilian. Ti met “awanen tiwangwang” ket ti panangilimed iti umili itinakadakdakkel nga ak-akupen a ganansya dagitidadakkel a pagminasan ken dagiti proyekto amangpataud iti enerhiya. Iti nagan ti panagduras,lallalo a lumlumned dagiti nailian a minorya itigayong-gayong ti kinarigat.Pakpakaruen pay ti rehimen nga US-Aquinoti panangala iti natural a rekurso kadagitikabambantayan, kabakiran, ken baybay tiAmianan a Luzon. Para kadagiti maidaddadanesa nailian a minorya, ad-adda a kinarigat tisangsangoen da a lallalo pay a mangpakpakaroiti sagsagabaen da a nailian a panangidadanes.Kalpasan ti dua a tawen, awan ti panagbaliw itipatakaran ti gobyerno para kadagiti nakurapay amannalon iti Ilocos ken maidaddadanes a nailiana minorya iti Cordillera.Ad-adda a Panangtakaw iti Kinabaknangti Ilocos-CordilleraMaibilbilang pay latta ti rehiyon a pagtaudan tinatural a rekurso ken dakkel a ganansya iti naganti panagdur-as, ken saan a kas pagnaedan dagitinainsigudan nga umili nga addaan ansestral a daga.Tapno ilemmeng ti dakkel nga interes dagiti higante akompanya ti minas, nadumaduma a nagan ken alyasti us-usaren da a kas iti pito nga alyas ken subsidyaryoti Lepanto-Goldfields ken innem nga subsidyaryo tiCanadian a kompanya a Solfotara/Canex.Kasla uong nga apagdarikmat a simmaknapken pimmuskol ti magnetite mining iti igid ti baybaymanipud Pangasinan ken La Union agingga itiIlocos Sur, Ilocos Norte ken Cagayan. Kabayatan na,agtultuloy nga agsagsagaba dagiti mannalon gapuiti monopolyo ti Philip Morris-Fortune TobaccoCorp. iti industriya ti tabako. Agtultuloy ti nalataka panagraira dagiti pyudal ken mala-pyudal apanaggundaway iti Ilocos.Kasta met iti vegetable belt ti Cordillera,nailansa iti bagsak a presyo dagiti nateng kadagitipagtagilakuan ken iti trading post iti La Trinidadno panawen ti panagapit. Bayat a ngumatngatomet ti presyo ti abono, pestisidyo ken dadduma paynga farm inputs. Kontrolado ti San Miguel Corp.(SMC) ti bagsak a presyo ti Bt Corn iti lowland areasken foothills ti Cordillera bayat a nakangatngatoti presyo ti bin-i a suicide seeds ken herbicide ngaagpada a partuat wenno produkto ti Monsanto.Ti nasaknap a panagmula ti Bt Corn ti nangkalbokadagiti kabambantayan iti Akinlaud a Daya tiKalinga, iti Akindaya a paset ti Ifugao ken Akindayaa paset ti MP.Dagitoy a paspasamak ket kongkreto apakakitaan ti panaguneg ti mala-pyudalismo, tipanagrimbaw dagiti kapitalista nga empresa ken tikapital iti konteksto ti agtultuloy a batayan a pyudala kasasaad iti Ilocos ken Cordillera. Ti kaipapanandaytoy ket ti panagraira ken panagrimbaw dagitidadakkel a burgesya-kumprador, a masansan ketdadakkel nga apo’t daga met laeng a kakumplotdagiti ganggannaet a dadakkel a kapitalista iti pangekonomyaa pananggundaway ken panangidadaneskadagiti umili iti rehiyon. Saan a nakaskasdaaw a14 DANGADANG HUNYO-HULYO 2012

kaaduan kadagiti nakatugaw iti poder iti lokal agobyerno kadagiti probinsya ken munisipalidaditi Ilocos ken Cordillera ket nagtaud ken/wennomangitantandudo iti dasig a dakkel a burgesyakumpradorken apo’t daga, nga agkonkonsolida metlaeng iti kontrol da iti pulitika.Saywar ken Pananglabsing iti Karbengan-taoiti Uneg ti Oplan Bayanihan (OpBay)Tapno isigurado a natalged ti puonan dagitigamrud a ganggannaet ken dagiti kakumplot da itipanagtakaw ti kinabaknang ti pagilian, palpalawaenpay ti rehimen nga US-Aquino ti operasyon timersenaryo nga AFP iti rehiyon. Saanen a makaanayti panagpampammarang tiOplan Bayanihan. Sipaparangitatta ti panangipasaknapda iti buteng iti umilibabaen iti taktika a saywarwenno panangallilaw, kasiti panagpammarang dagitiespesyal a tropa a nagsanay kennagkawes a kas NPA. Uray dagitiregular a tropa ket agar-aramatiti nadumaduma a kinaulbod kenpanangallilaw a mangpabaawiti palaban a pakinakem dagitinailian a minorya ken umili.Iti bangir na, saan a mailibakti atiddog a listaan dagitikinaranggas ken panaglabsing daiti karbengan-tao.Pursigido nga agrekrekrutti AFP kadagiti nailian aminorya tapno agserbi apangbala iti kanyon dagiti heneral itinadumaduma a paset ti pagilian. Maisigsiguradoa manipud iti opisyal a militar (karamanen dagitidadaulo iti 5th Infantry Division a pakaibilangan niMaj. Gen Rommel Gomez ken ti tagapagsarita na ani Col. Miguel Puyao, Jr., iti 501st ken 503rd Brigadeken iti amin a batalyon ken Coy) agingga kawal ketnalaokan kadagiti nailian a minorya, wenno saanket pakamang kadagiti tribu. Iyar-aramid daytoyti rehimen nga US-Aquino tapno magudua-guduadagiti nainsigudan a komunidad. Malaksid kadagitikagurgura a CPLA integrees ken regular a tropa,pilpiliten da dagiti opisyal ti barangay nga agkamengiti CAFGU ken dadduma pay a paramilitar a puersa.Tapno lallalo pay a magudua-gudua dagiti nailiana minorya, ibulbulos da dagiti ahente a militar anagtaud met laeng iti intar dagiti nailian a minoryatapno agipasaknap iti buteng ken pannakaguduaguduadagiti umili. Iti adu a gundaway, daytoydivide-and-rule a taktika da ket agpatpataud payiti nauneg a risiris iti nagbabaetan dagiti tribu kenmangsindi iti tribal war.Ita a tawen, adun dagiti kapadasan iti Cordilleraa dagiti dadaulo ti barangay ken dagiti agtutubo agapu laeng ta atiddog ti buok da ket bugbugbogenida dagiti abusado a militar. Saan a maiduma daytoykadagiti napasamak idi kasisipngetan a panawenti Martial Law.Nasaknap met ti panangluko kenpanangrekrut kadagiti agtutubo a menorde-edad,no sadino a kangrunaan atarget da ket dagiti babbainga estudyante iti hayskul.Ar-aramaten da ida kasapprentice informer kasukatlaeng iti load ti selpon. Kastamet nga aremen da dagitoy amenor-de-edad a babbai nga itiadu a gundaway ket agturong itipanangreyp da kadakuada.Dagiti Baro a Linteg tiPanagtakaw ken Pananglipitkadagiti Nailian a MinoryaTapno lallalo pay a takawanken lipiten dagiti nailian aminorya ken umili, inruarti rehimen nga US-Aquinoidi Hulyo 8, 2012 ti baro nga Executive Order No.79 a para iti panagminas. Pakaruen laeng daytoyti panangilako iti patrimonya ti pagilian kadagitiganggannaet ken lokal a manggamgamgam itinatural a kinabaknang, ti pannakadadael itiaglawlaw, pagbiagan, ken mangisarang iti dakkel apeggad iti biag ken masakbayan dagiti umili.Panangkillo ti EO No. 79 ti pananglinis til istaan dagiti aplikasyon tapno waknitan ti dalanpara iti panagserrek dagiti dadakkel a ganggannaet anegosyo nga al-allukoyen ti rehimen nga US-Aquino.Ngem saan met a naikkat ti 300 a siguden a katulaganDANGADANG HUNYO-HULYO 2012 15

ken kontrata a mangsaksakup iti nasurok 600,000ektarya iti Cordillera..Iparit met ti nasao nga EO dagiti small-scalemines (SSM) malaksid no nakarehistro daytoy itiuneg ti linteg iti minahang bayan (RA 7076). Gapuditoy, ik-ikkatenen ti EO ti lapped iti panaglawadagiti LSM kadagiti sigud a lugar a pangal-alaan tipagbiagan dagiti adu a nailian a minorya.Namnamaen ti rehimen a mapadakkel ti maakup apastrek ti gobyerno iti porma ti 5% a nayon iti royalties.Ngem saan nga ipakpakita daytoy iti publiko nga itiagdama, nakaad-adu ti insentibo nga agraraira parakadagiti LSM. Karamanen ditoy ti saan a panagbayaditi aniaman a buwis iti uneg ti umuna a lima a tawenti eksplorasyon, panangkissay kadagiti gastos a kasiti sueldo, imported a ramramit ken naitakder ngaimprastruktura, ken dadduma pay nga insentibo.Pabpaboran ti EO 79 ti panagtakaw dagitiganggannaet babaen iti panangwaswas kadagiti lokalnga ordinansa a nailaban dagiti umili a mangiparit itipanagminas kadagiti adu a luglugar.Kagiddan dagitoy a linteg ti panangiduron tirehimen nga US-Aquino, iti maikatlo a gundaway,nga ipatungpal ti bogus a Regional Autonomy (RA).Panggep daytoy a gakat, a dua a darasen nga imbasuraidi napalabas dagiti umili ti Cordillera, nga itakder timaysa a pang-rehiyon nga asembleya dagiti kongresista;allukoyen ti suporta dagiti propesyonal a nailian aminorya a mangpataray iti mekanismo ti panagtakaw;ken kas met iti bogus nga Autonomous Region inMuslim Mindanao (ARMM), papigsaen ti panagaridagiti manmano a pulitiko nga agturturay iti rehiyonkas baro a warlord. Daytoy ket saan na a waknitan tidalan ti pudno a panangrissut iti problema ti nailiana panangidadanes kadagiti nailian a minorya. Imbes,mangidalan daytoy iti ad-adda pay a panangiluas itikinabaknang ti rehiyon ken panangipatungpal itinasaknap a panaggamgam iti ansestral a daga.Iti SONA ni Pnoy, dinawat na kadagitikongresista nga ikkan-prayoridad dagiti gakatnga ad-adda a mangpapigsa iti panagminas,mangpadakkel iti ganansya dagiti gamrud aganggannaet, ken mangpapigsa iti pangseguridada puersa dagitoy iti porma ti mersenaryo nga AFPken paramilitar. Saan da pay a napnek kadagitiprobisyon ti Mining Act of 1995, isu nga ita paylaeng ket maipatpatokaren ti Charter Change(Cha-Cha) tapno isigurado a maipalubos ti 100%a panagtagikua dagiti ganggannaet kadagitimanagdadael nga LSM iti pagilian.Awan iti adyenda ti rehimen nga US-Aquino, itinapalabas ken iti masakbayan, nga ipatungpal ti pudnoa nailian nga industriyalisasyon a mangisigurado a tipanagminas ket agturong iti panagdur-as ti umili kenti pagilian. Ken saan nga iluas ti kinabaknang manipuditi pagilian tapno padur-asen ti industriya ti sabalia pagilian. Idi ken ita, maiwalwalin ti pagtalgedanken pagbiagan ti ad-adu nga umili ken ti aglawlaw itinagan ti ganansya. Kasta met iti panangbayad ni Pnoyiti utang na a naimbag a nakem iti Makati BusinessClub a simmuporta iti panangabak na idi 2010, ken itiamo na nga imperyalista nga US.Pukkaw dagiti Nailian a Minorya ken Umili a Pilipino:Labanan ti Nailian a Panangidadanes, Iyabanteti Nailian-Demokratiko a PannakidangadangSungbat tayo iti Malacanang: Huston, nalabesunayen! Gibusanen ti nailian a panangidadaneskadagiti nailian a minorya ken iti naruay nga umili!Rumbeng a salakniban dagiti agkaykaysa a nailiana minorya ti ansestral a daga, pagbiagan, ken natural akinabaknang. Naimpanawenan ti panagdudupudop itikalsada ti amin a maidaddadanes a nailian a minoryatapno labanan ti panaggamrud ken kumarkaro amilitarisasyon. Patibkeren tayo dagiti barikada a rinugiannga itakder laban iti Lepanto-Goldfields ken iti Royalcoidiay Benguet ken laban iti Chevron idiay Kalinga.Palawaen tayo ti panagtignay agingga a dumanonkadagiti situtured a panaglaban nga agkasapulan itinaranggas ngem epektibo a panagtignay no kasapulan.Itakder ken papigsaen tayo dagiti milisyang bayanken dagiti self-defense corps wenno kor para iti depensaiti bukod a bagi. Isagana tayo dagiti kasayaatan ngaannak tayo para iti armado a pannakidangadang.Agsagana tayo iti ad-adda a panagabante tilabanan kagiddan ti panagabante ti nainkalintegana gubat ti umili agturong iti nangatngato a tukad.Salakniban ti Ansestral a Daga, Pagbiagan,ken Natural a Kinabaknang!Iyabante ti Nailian-Demokratiko a Rebolusyon!Paayen ti Oplan Bayanihan!Fetad! Rebolusyon Kayet!16 DANGADANG HUNYO-HULYO 2012

Damag ken AdalKumarkaro a panaglabsing ti AFPiti karbengan-tao idiay KalingaTUNGGAL AGIRUSSUAT KADAGITI PANGmilitarnga operasyon dagiti puersa ti 21 stIBPA ken 53 rd DRC kadagiti nadumadumaa barangay idiay Kalinga, adu a panaglabsing timaidokdokumento.Idi Hunyo 5, 2012, simrek ti Charlie Company ti21st IB nga idadauluan ni 1st Lt. Jesselito Alatraca idiayBarangay Dao-angan, Balbalan, Kalinga. Nagkampoda iti balay ti maysa a masa. Pinilit da pay ti maysaa residente nga ipausar ti balay na kadagiti soldado.Iti panagsangpet da, tuloy-tuloy tipanangipadanon ti masa ti dillawmaipanggep iti panangriribukdagiti soldado uray tipanangiyaramid kadagiti“mock operation”wenno sinsinan nga operasyon ngainmandar mismo ti nabartek a Commanding Officer(CO) da. Kalpasan a nagtataray dagiti residente,sinurot dagiti soldado ti karayan ken innala dadagiti ramit a kas kadagiti panganan, badbado,kdpy. Kalpasan na ket impresentar da dagitoy itimidya kagiddan ti maysa a riple nga M16 a na-“klining” da kano idi makaengkuentro da ti NPA.Nagresulta met ti “mock operation”iti pannakaabutabutti atep ti balay ti maysa a residente.Iti maysa a miting ti barangay ken dagiti militaridi Hunyo 12, inreklamo dagiti residente dagitipaspasamak iti lugar da.Kalpasan daytoy, dagitiramit a kukua kanodagiti NPA ket nalimednga insubli dagiti militarkadagiti residenteken sinukatan damet ti naabutan ngaatep. Inlawag ditoyni Lt. Alatraca nga idi Hunyo14 ket natamaan kano ti maysanga NPA a naka-sibilyan ngemarmado iti asideg ti rangtay ngaisu’t makagapu iti “engkuentro.”Innayon na pay a pito nga NPA kanoti natay iti daytoy a labanan.Dagitoy a paspasamak ket sumagmamano laengkadagiti nakairuamanen dagiti soldado tunggalmangisayangkat da ti operasyon. Dagiti aramid daket direkta a pananglabsing iti karbengan-tao urayiti internasyunal a linteg a kas iti InternationalHumanitarian Law (IHL) ken ComprehensiveAgreement on the Respect for Human Rights andanti-sosyal ngaaktibidad.Idi Hunyo 12iti alas-8:00 ti rabii,bigla a nagpaputok itinadumaduma a direksyonti sumagmamano asoldado manipud itipagdagdagusan da abalay. Naammuan dagiti residente anabartek dagitoy idi mapasamak ti panagpaputok.Naawanan ti puot ti akinkukua ti balay gapu iti daytoy.Kalpasan ti dua nga aldaw, Hunyo 14, iti alas-4:00 ti parbangon, nagpappaputok dagiti soldadoa nagpaut iti maysa nga oras idiay Supak, Bin-ac,Dao-angan. Pinaputokan da met ti M203 dagitiresidente nga agtartarimaan ti rangtay ken uraydagiti agbarbarkis iti karayan. Nagtataray dagitoynga umili idi madlaw da a nakaturong iti ayan dadagiti putok ti paltog. Segun kadagiti nakakita,daytoy kano a panagpappaputok ket maysa a International Humanitarian Law (CARHRIHL).maituloy iti PANID 21DANGADANG HUNYO-HULYO 2012 17

Seksyon MedikalTi manangallilaw nga Adyendaa Pangsalun-at ni AquinoTI IPAMPANNAKKEL TI REHIMEN NGA US-Aquino nga Aquino Health Agenda (AHA)ket maysa a programa a pangsalun-at anakaturong iti panangiyabante ti ad-adda pay apribatisasyon ti serbisyo a pangsalun-at ken lalo abumasbassit a badyet a pangsalun-at para iti umili.Ti pudno a panggep ti AHA ket mailinglinged itipropaganda ti Department of Health (DOH) aPangsapasap a Salun-at (Universal Health Care forAll Filipinos). Ikarkari kano ni Pnoy a gun-oden ti(1) nasalun-at nga umili a Pilipino, nawaya kadagitisakit wenno diperensya ti bagi ken panunot, ken (2)dagiti Pilipino a makagaw-at ti de-kalidad a serbisyoa pangsalun-at.Dua nga adigi ti Adyenda a Pangsalun-at niAquino: Pribatisasyon ken PhilhealthTi umuna nga estratehiya ti AHA ket tiPRIBATISASYON a mailinglinged iti maaw-awagana Public-Private Partnerships (PPP). Ti pribatisasyonket ti panangikkat iti panagtagikua ken/wennokontrol ti gobyerno kadagiti sansanikua, ahensya,empresa wenno serbisyo a pangpubliko tapno ilukatiti panagnegosyo dagiti ganggannaet a kapitalistaken lokal nga agar-ari a dasig. Iti uneg ni Pnoy,maiyar-aramid daytoy iti nadumaduma a porma:(1) Panangilako kadagiti ospital ken kadagitiserbisyo ti ospital iti uneg ti PPP –iluklukat tirehimen a Pnoy dagiti pangpubliko nga ospital akas iti Philippine Orthopedic Center (POC), SanLazaro Hospital, ken Research Institute for TropicalMedicine (RITM) kadagiti agpupuonan kadagitibaro a pasdek ken ramramit. Ti kasukat ket ti kari apanagbingay iti pastrek ti ospital.(2) Korporatisasyon ti 26 a pangpubliko ngaospital – Segun kenni Bayan Muna CongressmanTeddy Casiño, inkamakam a pinagbalin a lintegdaytoy babaen iti House Bill 6060 ken 6069, kenSenate Bill 3130. Saan man laeng a nailista daytoykas adyenda ti miting ti Komite ti Salun-at itiKongreso idi naipasa daytoy. Iti uneg ti plano akorporatisasyon, dagiti ospital ket patarayen kaspribado a korporasyon nga addaan karbengan ngaagpuonan, umutang, ken umawat ti donasyontapno agganansya. Tallo kadagiti nadakamat ngaospital ket adda iti rehiyon nga Ilocos-Cordillera—ti Baguio General Hospital (BGH), Ilocos Trainingand Regional Medical Center (ITRMC) idiay SanFernando, La Union, ken ti Region 1 Medical Centeridiay Dagupan City, Pangasinan.(3) Direkta a panangilako kadagiti daddumapay a pangpubliko nga ospital – Karaman itinabayagen a kayat ti gobyerno nga ilako ti dagaa pagtaktakderan ti National Center for MentalHealth idiay Mandaluyong, Metro Manila.(4) Panangingato iti presyo dagiti serbisyo apangsalun-at kadagiti pangpubliko nga ospital kaspaset ti panangpadakkel iti pastrek da (revenueenhancement) – Dagiti dati a libre a serbisyoken ramramit ket nakedngan ti kanya-kanya apresyo a bayadan ti pasyente. Dagiti sumaganad ti18 DANGADANG HUNYO-HULYO 2012

sumagmamano a dati ket libre ngem ita ket masingiriti pasyente - kapas, herringilya, ken instrumento apangdalus ti sugat.(5) Integrasyon ti uppat a dadakkel ngaospital a mapatpataray kas Government-Ownedand Controlled Corporations (GOCCs) ken ti EastAvenue Medical Center iti maymaysa a NationalCenter for Specialized Services – Daytoy ket maysamet a porma ti korporatisasyon.Ti maikadua nga estratehiya ti manangallilawnga AHA ket ti panangpadakkel iti kaadu ti umilinga agbaybayad iti Philippine Health InsuranceProgram wenno Philhealth. Ipampannakkel ti DOHa saan a problema ti panagadu ken panagngatodagiti mabaybayadan kadagiti pangpubliko ngaospital gapu ta dagitoy ket bayadan ti Philhealth.Ngem ti agpayso, umili met laeng timanamnama nga agbayad iti binulan a premiumwenno singir ti Philhealth. Bumassit ti direkta abayadan da iti pangpubliko nga ospital ngem tipaset a bayadan ti Philhealth ket agtaud met laengiti binulan a premium a bayadan ti umili.Manipud itay Hulyo 2012, ti binulan a bayadaniti Philhealth ket nagdoble ken dumanonen iti P200wenno nasursurok pay. No adda premium a saan anabayadan iti uneg ti syam a bulan sakbay nga agsakit,saanen a bayadan ti Philhealth dagiti gastos iti ospitalken masayang amin a dadduma a naibayaden.Segun iti gobyerno, dagiti marigrigat ket saan amasapul nga agbayad ti bukod da a binulan a premium.Ngem ti target daytoy a maitipon iti Philhealth ti limaa milyon a marigrigat a pamilya a Pilipino agingga iti2015 ket nakabasbassit met a porsyento ti kabuklana populasyon ti Pilipinas a nasurok a 94 milyon. Tipanangbayad ti premium ti dadduma pay a marigrigatket ipaspasa da met kadagiti Local GovernmentUnits (LGU) a saan a sigurado nga adda pondo dapara iti daytoy. Iluklukat met daytoy ti panangusarti panangi-enrol iti Philhealth tapno panggatang tibutos, a kas iti inaramiden ti dati a Presidente GloriaMacapagal-Arroyo.Kagiddan ti pribatisasyon ti panagsalimetmetiti badyet a pangsalun-atKagiddan ti pribatisasyon, ti badyet apangsalun-at ket nailansa met iti 2-3% ti kabuklana badyet ti kada rehimen. Para iti 2012, ti badyetti DOH ket $979.66M (awan pay $1 bilyon), wennonakabasbassit a P1.25 kada Pilipino kada aldaw.Nakabasbassit ti badyet a pangsalun-at no rukodeniti ibagbaga ti World Health Organization (WHO) a5% ti Gross Domestic Product (kabuklan a napartuatiti uneg ti pagilian) ti rumbeng a mailatang tapnomasigurado ti salun-at ti amin nga umili. Ti 5% tiGDP iti agdama ket pumatak koma iti $10.2 bilyon.Kasta met a nakabasbassit ti badyet apangsalun-at no ikompara iti badyet nga ilatlatang tirehimen para iti pagbayad iti utang iti ganggannaet($16.92B) ken iti badyet ti militar ($2.44B).Impannakkel pay ni Pnoy a ti badyet apangsalun-at para iti 2012 ket dimmakkel iti $232milyon. Ngem no amirisen, ti pondo ket mapaniti PPP ken iti Philhealth Indigency Program.Kabayatan na, innem a dadakkel a pangpublikonga ospital idiay Manila ket nakissayan (manen)ti badyet. Dagitoy ket ti Dr. Fabella MemorialHospital, National Center for Mental Health,Philippine Orthopedic Center wenno POC, SanLazaro Hospital, Tala Leprosarium, ken LasPinas General Hospital. Ti POC ken ti San LazaroHospital ket agpada a nakatarget a maipauneg itiPPP. Kabayatan na, adda lima nga ospital idiay NCRken 18 ospital iti nadumaduma a probinsya a saana nanayonan ti badyet da para iti Maintenance andOther Operating Expenses (MOOE). Ti pondo paraiti Personnel Services (sueldo dagiti mangmanggeda pangsalun-at) ket agarup saan met a nanayonanken nakissayan pay ketdi iti dadduma a pangpublikonga ospital.Imperyalismo ti pudno nga agnumnomar itiAdyenda a Pangsalun-at ni AquinoTi patakaran ti pribatisasyon dagitipangpubliko a serbisyo ket patakaran a nabayagennga idurduron ti imperyalista nga US ken daddumapay nga imperyalista a pagilian kadagiti neokolonyaa kas iti Pilipinas. Kas iti nadakamaten iti ngato, tipanggep ti pribatisasyon ket ilukat dagiti serbisyoa pangpubliko tapno pagganansyaan. Iti panawen anakaron ti sakit, mapilitan a mangiruar ti bukod akuarta ti agmirmiraut nga umili tapno makagatangti agas ken makabayad iti pribado a doktor kenospital. Iti kastoy a wagas, pati iti serbisyo apangsalun-at ket pagganansyaan ti imperyalistanga US ken dagiti lokal nga agturturay a dasig.DANGADANG HUNYO-HULYO 2012 19

Kagiddan ti pribatisasyon tipanangpabassit iti badyet a pangsalun-at keninteramente a panangtallikud ti gobyerno itiresponsibilidad na nga aywanan ti salunatti umili. Pabor la unay daytoy kadagitiimperyalista gapu ta isigsiguradodagiti aso-aso a rehimen tipangbayad ti utang kadakuada. Itiporma ti Official Development Aid(ODA), pati ti DOH ket papautanganda pay ti kuarta nga usaren tapnomasigurado a dagiti patakaran ken programadaytoy ket nakasilpo iti patakaran ti pribatisasyon.Nalatak kadagitoy ti Health Development Projecta pinonduan ti World Bank ti $70 milyon idi 1989,Health Sector Development Program a pinonduan tiAsian Development Bank ti $200 milyon idi 2004,ken National Sector Support for Health Reform apinonduan ti World Bank ti $110 milyon idi 2006.Ipaspasaknap met dagiti imperyalista apagilian ti maysa a sistema a pangsalun-at anakasentro iti ospital, agas-botika, ken doktor. Titalmeg ket iti panangagas iti panawen nga addasakiten (curative) imbes nga iti panangpapigsati resistensya (promotive) ken kadagitipangmabayagan ken nasaknap a panangliklik itisakit (preventive). Iti kastoy a sistema, dakkel tiganansya dagiti korporasyon a multinasyunal itipanangilako kadagiti agas-botika ken ramit itimedikal, kasapulan man a talaga wenno saan.Manipud pay idi panawen ti diktadura aMarcos, paseten ti pribatisasyon kadagiti kondisyona mainaynayon iti Structural Adjustment Program(SAP) a masapul a maipatungpal tapno makautangmanipud iti International Monetary Fund ken WorldBank (IMF-WB). Idi panawen ti rehimen a CoryAquino ket naitakder ti Committee on Privatizationken Asset Privatization Trust – dagiti mekanismoti burukrasya tapno ipatungpal ti pribatisasyon.Idi 1991 ket impasa a linteg ni Cory ti LocalGovernment Code ken ti patakaran a devolutiona nangipasa kadagiti LGU ti responsibilidad kenmagastos para kadagiti pangpubliko a pasilidad apangsalun-at manipud tukad probinsya agpababa.Idi panawen ni Ramos a naitakder ti Philhealthken naibuelo ti panangilako iti dadduma pay asansanikua ti gobyerno a kas iti Manila Waterworksand Sewerage System(MWSS), Petron, ManilaHotel, ken PhilippineNational Bank.Idi panawen tirehimen nga US-Estrada,iti uneg ti patakarana pangsalun-at ti DOHa naawagan ti HealthSector Reform Agenda,naipatungpal ti ExecutiveOrder 102 a nagresulta iti adu a pannakaikkatti empleyado ti Central Office ti DOH kenpannakaungaw ti adu a programa a pangsalun-at. Itimet uneg ti islogan a Fourmula One (F1) for Health niGMA, ginandat da manen nga ilako ti Welfarevillea karaman iti daga a nakaitakderan ti NationalCenter for Mental Health ken ti korporatisasyon ti68 pangpubliko nga ospital.Kaano man ket saan a simmayaat, no di ket lalopay a kimmaro ti kasasaad a pangsalun-at ti umilia Pilipino iti uneg ti patakaran a pribatisasyon—nagdumaduma man ti awag ken porma dagitoy.Maisupadi iti propaganda ti gobyerno, lallalo asaan a mabaelan dagiti marigrigat ti gastos noagsakit da. Nalatak a makita daytoy kadagitipangpubliko nga ospital nga immunan a napribatisawenno natransporma kadagiti korporasyon: Kaspagarigan, iti Philippine Heart Center, ti singir tidoktor kadagiti operasyon iti puso ket dumanon itiP150,000 inggana P300,000. Iti National Kidneyand Transplant Institute, ti dialysis ket dumanoniti P3,500 idinto a P2,500 laeng ti singir itisumagmamano a pribado nga ospital. Iti PhilippineGeneral Hospital, P1,500 ti singir iti panangusar tiOperating Room. Agtultuloy pay ti panangakup tiganansya ti dadakkel a negosyo iti uneg ti ospitala kas iti Radiology Department ti Jose ReyesMemorial Medical Center a patpatarayen ti Himex;Dietary ken Laundry Departments ti Lung Center ofthe Philippines a patpatarayen met ti Carte Blancheken Fabricare.Nakaro met a magunggundawayan dagitimangmangged a pangsalun-at nga agtrabtrabahokadagiti napribatisa nga ospital. Maawawanti seguridad da iti panagtrabaho; maadaddaanti nasaknap a panagikkat iti panawen a20 DANGADANG HUNYO-HULYO 2012

makorkorporatisa wenno mapagtitipon dagitiospital. Lalo a maipaspasaknap ti kontraktwalisasyonti nadumaduma a trabaho iti ospital. Adu kadagitibenepisyo a nagun-od dagiti mangmangged babaeniti sangsangkamaysa a panagtignay ti naibabawiwenno saanen a mait-ited.Rebolusyon laeng ti makapagbaliw iti agdamaa sitwasyon a pangsalun-atBayat nga agraraira ti mala-kolonyal kenmala-pyudal a sistema iti pagilian, saan met ngaagbalbaliw ti nakaay-ay-ay a kasasaad a pangsalunat.Maisupadi iti ipampannakkel ti rehimen ngaUS-Aquino, kaano man ket saan a magun-od tiUniversal Health Care wenno serbisyo a pangsalunata mabaelan ti amin, iti uneg ti agdama a sistemaa pagturturayan ti imperyalismo. Kontra iti interesti imperyalista nga US ken lokal nga agturturay adasig ti panangpasayaat iti sistema a pangsalun-at;ginabgabsuon a ganansya ti makikkikil da bayata pagtaltalinaeden da a bulok ti pangpubliko aserbisyo a pangsalun-at.Ti panagbalbaliw iti sistema a pangsalunatket magun-od laeng kas paset ti kabuklan apanangiyabante iti dua a tukad ti rebolusyon tayo –ti nailian demokratiko a rebolusyon nga agtultuloyiti panangibangon iti sosyalista a gimong. Magunodlaeng ti pudno nga Universal Health Care wennosistema a mabaelan ti amin ti serbisyo a pangsalunatkas paset ti kabuklan a politikal a programa ngailablaban ti rebolusyon tayo.Kumarkaro a panaglabsing ti AFP ...manipud iti PANID 17Sumagmamano pay kadagiti kaso anaidokumento idiay Kalinga ket ti panagtakaw timilitar kadagiti taraken a dinguen, panangdadaelkadagiti ramit, ken panangirason a dagitoyket kukua ti NPA uray no dagitoy ket kukuadagiti sibilyan ken kasapulan da dagitoy para itipanagtrabaho. Adda met dagiti kaso no sadino ngailigal a serken da ti balbalay tapno rikisaen. Kalpasanna ket ikalintegan da babaen iti panangibaga ngaadda us-usar ti NPA iti balbalay. Kagiddan daytoydagiti arbitraryo nga interogasyon a kakuyogti pammutbuteng. Gapu iti nakaro a buteng,maiduron dagiti residente nga akseptaren dagitiipabpabasol dagiti soldado. Mabiktiktima metdagiti mangnganup iti kabakiran a masuspetsa ngaTi pudno a kasasaad ...NPA babaen iti panangpaltog kadakuada wennopanangtsekpyont ken panangpa-amin nga NPA da.Uray ti panagtrabaho iti talon ket mataktak gapuiti panangiparit dagiti soldado a mapan dagiti masaiti talon ken uma da.Nakaro ti epekto iti pagbiagan ken inaldawaldawa biag dagiti umili ti ibungbunga tipanagoperasyon dagiti soldado iti barbaryo.Naparang ken masansan a pagrasrason ti militar itipanagabuso da ti panangpabasol a simpatisador itirebolusyonaryo a tignayan dagiti masa. I ti kasansandagitoy a paspasamak, kasla gagangay mettenkadagiti sibilyan a tunggal adda operasyon dagitimilitar ket matakawan da ti manok ken daddumapay a taraken a dinguen.manipud iti PANID 10ti nakasuan itay nabiit idi makirelasyon iti maysaa siaasawa a babai. Idi Pebrero sinikogan met timaysa a tropa ti 50 th IB ti maysa a balasang ngaina idiay Sallapadan, ngem kakaskasar laeng tinasao a militar iti sabali. Iti maysa pay a kaso tipanagrames a pakaseknan ti maysa a soldado ti41 st IB, naiyakar daytoy iti 21 st IB ken inlemmengda isuna idiay Kalinga.Agtultuloy a kumkumpet dagiti reaksyunaryoiti turay. Dagiti patakaran ken linteg ngaipatpatungpal da iti tay-ak ti ekonomya, politika,ken militar ket mangisarsarming iti desperasyonda a pagtalinaeden ti agraraira a bulok a sistemaiti gimong. Iti bangir na, pumigpigsa ken agalallungoganti panaglaban ti umili tapno baliwandaytoy a mananggundaway ken manangidadanes asistema. Agtultuloy a lumawlawa ken tumibtibkerti panagkaykaysa da nga iyabante ti nailiandemokratikoa rebolusyon iti nangatngato a tukadti pannakidangadang.DANGADANG HUNYO-HULYO 2012 21

komiks