Pełen tekst (PDF) - Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera

394 A. Potocka, D. Merecz-Kot Nr 4WSTĘPPraca stanowi kontynuację prezentacji zebranego materiałuna temat psychospołecznych zagrożeń zawodowych.W pierwszej z publikacji wyjaśniono podstawowepojęcia i przedstawiono podstawy teoretyczne, na którychoparto badania na temat wiedzy pracownikówo psychospołecznych zagrożeniach obecnych w środowiskupracy, w tej części przedstawione są wyniki.W związku z tym, że pojęcia wiążące się z omawianymtematem zostały szczegółowo wyjaśnione w częścipierwszej tutaj przypomniana zostanie jedynie definicjazawodowych zagrożeń psychospołecznych. Zgodniez nią są to „te aspekty organizacji i zarządzania w pracy,wraz z ich kontekstem społecznym i środowiskowym,które potencjalnie mogą powodować szkody psychiczne,społeczne lub fizyczne” (1). Szkoda fizyczna skutkujezmianami w stanie zdrowia (zazwyczaj pogorszeniemzdrowia fizycznego), psychiczna obejmuje zmianyna poziomie psychicznym i behawioralnym (zmianyw funkcjach poznawczo-percepcyjnych, w zachowaniu,np. podejmowanie zachowań ryzykownych, pogorszeniestanu zdrowia psychicznego). Ostatnia z wymienionychszkód obejmuje także koszty społeczne, np. pogorszenierelacji, konflikty zarówno w pracy, jak i w domu.Oddziaływanie zawodowych zagrożeń psychospołecznychma charakter psychofizjologiczny, za pośrednictwemstresu (2–4). Można więc powiedzieć, żezagrożenia psychospołeczne to „stresory zawodowe”lub inaczej — „źródła stresu w pracy” (1,2,5–8).Stan wiedzy pracujących na tematzagrożeń psychospołecznych — badaniaW związku z realizacją projektu „Opracowanie kompleksowychprogramów profilaktycznych — zagrożeniapsychospołeczne” (WND-POKL.02.03.01-00-001/08)w Zakładzie Psychologii Pracy Instytutu MedycynyPracy im. prof. J. Nofera w Łodzi trwają prace nadopracowaniem standardów opieki profilaktycznej dlazawodowych zagrożeń psychospołecznych. Pierwszymetapem prac było badanie ankietowe, na podstawiektórego szacowano poziom wiedzy respondentówo psychospołecznych zagrożeniach występującychw środowisku pracy.Celem badań była ocena wiedzy osób czynnychzawodowo na temat potencjalnych zagrożeń psychospołecznychobecnych w miejscu pracy. Poszukiwanoodpowiedzi na następujące pytania:• Jakie przyczyny stresu zawodowego znane są respondentom?• Jakie skutki według badanych niesie praca w nadmiernymstresie?• Kto według respondentów odpowiada za profilaktykęantystresową w miejscu pracy?• Czy według badanych osób w polskim prawie pracyistnieją regulacje dające podstawę do zwalczaniazjawiska stresu zawodowego?W dalszej perspektywie uzyskane wyniki oraz wysnutena ich podstawie wnioski będą stanowiły podstawędo opracowania programów profilaktycznychprzystosowanych do potrzeb poszczególnych gruppracowników ukierunkowanych na redukcję źródełi przyczyn stresu tkwiących w środowisku pracy. Działaniaprofilaktyczne — które polegać będą między innymina podniesieniu wiedzy specjalistów związanychz ochroną zdrowia oraz na zwiększeniu świadomościzdrowotnej pracujących — pozwolą chronić zdrowiepracujących przed negatywnymi skutkami narażeniana czynniki psychospołeczne w miejscu pracy.MATERIAŁ I METODYDzięki przyjętemu założeniu, że grupa badanych powinnabyć jak najbardziej zróżnicowana, uzyskanowypowiedzi od przedstawicieli różnych zawodów i specjalności.Ponieważ celem badań nie było rozstrzyganie,czy poziom wiedzy na temat psychospołecznychzagrożeń w miejscu pracy jest zależny od takich zmiennych,jak płeć, wiek czy staż pracy, respondenci nie byliproszeni o podanie takich danych. Jedynym zastosowanymkryterium doboru do grupy badanych była aktywnośćzawodowa.Analizy dokonano na grupie 210 respondentów. Spośródwszystkich przebadanych zdecydowaną większośćstanowiła grupa osób wysoko wykwalifikowanych zatrudnionychna różnych stanowiskach (m.in. lekarze,kadra zarządzająca, ekonomiści itd.) (n = 172). Pozostałych38 respondentów to pracownicy zatrudnienina stanowiskach wykonawczych (robotnicy, pracownicyniewykwalifikowani, pracownicy handlu i usług).Wśród wszystkich badanych dominowały osoby z wykształceniemwyższym (129 osób) i średnim (53 osób).Ich charakterystykę przedstawiono w tabeli 1.W pracy posłużono się ankietą PsychospołeczneZagrożenia w Miejscu Pracy, która została opracowanaspecjalnie dla potrzeb niniejszych badań. W pierwotnejwersji składała się ona z siedmiu szczegółowych pytańdotyczących m.in. warunków i cech pracy mogącychwywoływać stres zawodowy. Po przeprowadzonympilotażu okazało się, że dla większości respondentów