Udhëpërshkrimi - Gazetaria

Dr. Bajram Kosumi / Zhanret E Gazetarisë II 2008/2009Udhërrëfyesi [Guide]Origjinalisht fjala guide tregon një a më shumë persona që udhëheqin njëgrup turistësh në një vend, e të cilët janë njohës të mirë të atij vendi.Zakonisht guide-t kanë shërbyer nëpër male e bjeshkë, vende këto tërrezikshme për turistin e paregjur, por kanë shërbyer edhe nëpër qytete,sidomos nëpër vendet e dalluar historike etj. Turistët angazhojnë guide-tpër t’i udhëhequr nëpër vende të caktuara, qoftë për shkak të mosnjohjes sëterrenit, qoftë për shkak të rrezikshmërisë së terrenit apo për shkak njoftimitme të dhëna të rëndësishme për vendin. Guide ju tregon për gjërat mëinteresante të vendit të vizituar, për monumentet kulturore, për historinëapo për ndodhi të tjera të rëndësishme. Fjala ka hyrë në përdorim ngaanglishtja mesjetare, e ardhur aty nga frengjishtja e vjetër “witan” nëkuptimin “show the way” [sheh rrugën]. Emërtimi guida tashmë ështëinternacional, por në shqip mund të përdoret saktë edhe emërtimiudhërrëfyes.Lindja e zhanrit të udhërrëfyesve. Nga ky aktivitet praktik iudhëheqjes së turistëve ka lindur një zhanër i veçantë libri, që quhet poashtu guida [udhërrëfyes], sipas emrit të udhëheqësve të fushataveturistike. Këta janë libra udhërrëfyes, përmbajnë të dhëna të shumta përfaktet esenciale në një vend apo rajon turistik. udhërrëfyeset kanë filluar tëshkruhen në Mesjetën e mesme, në dhe rreth botës arabe. Qysh në shekullinIX, për interesa të gjahtarëve të thesareve e të artefakteve, si dhe për interesatë alkimistëve të ndryshëm e të gjahtarëve të Egjiptit të lashtë etj.,aventurierët arabë kanë shkruar libra udhëzimi se si të arrihet deri tethesari. Këtu zë fill zhanri që më vonë do të konsolidohet si guide[udhërrëfyes].Librat guide modernë kanë filluar të shtypen në Angli dhe në Gjermani.Guidat e Karl Baedeker në Gjermani (1835) dhe të John Murray III në Angli(1836) kanë qenë shumë të popullarizuara, të ndërlidhura meudhëpërshkrime, dhe janë përdorë deri në shekullin XX. Mbas Luftës sëParë Botërore, sidomos mbas të dytës, është rritur numri i librave guide.Ato i shkruajnë autorë të ndryshëm, që nga udhëtarë të pasionuar e deri teushtarët që kanë marrë pjesë në luftëra dhe kanë mbajtur shënime, ndërsapas luftës rikthehen në ato vende dhe shkruajnë guidat e tyre.Me revolucionin informative është krijuar mundësia edhe për guidatelektronike.Tekst i autorizuar vetëm për përdorim të studentëve të Departamentit të Gazetarisë nëFakultetin e Filologjisë të Universitetit të Prishtinës6