ŚWIADEcTWA cHArAKTErYSTYKI ENErGETYczNEJ - Polska Izba ...

NR 1 NA WIECIEGMV jest najwikszym na wiecieproducentem hydrauliki do dwigów(wind) hydraulicznych.Ponad 650.000 dwigów nawiecie jest wyposaonychw hydraulik GMV.Ponad 50 lat na rynku!www.gmv.plinfo@gmv.plDWIG GREEN LIFT ® – TML ® PANORAMICZNYDWIG GPL ® SAMOCHODOWY, , , , , , , GLB-MRL ® , HOME-LIFT ®GREEN LIFT ® GL ® GLF ® TML ® FLUITRONIC ® GPL ® GEARLESS BELT-MRL ® s zastrzeonymi znakami towarowymi GMV w Polsce

spis treściSpis treści12010Na początku roku i przed kolejną kadencjąRozmowa Urszuli Kieller-Zawiszyze Zbigniewem Grabowskim – prezesem PIIBMoim zdaniemTrzeba walczyćz patologią w urzędach836Na czasieMagdalena Bednarczyk 34Ostatnia w 2009 r. Krajowa RadaUrszula Kieller-Zawisza 10O minimach programowych na uczelniachUrszula Kieller-Zawisza 123841Świadectwa charakterystyki energetycznej– sukces PIIB 1345 KalendariumAneta Malan-WijataJoanna SmarżStowarzyszenia popierają PIIBUrszula Kieller-Zawisza 16Normalizacja i normy49Janusz OpiłkaJak redaktor z redaktoremKrystyna Wiśniewska 1753Nowe władze ECECWojciech Radomski1858Nowa siedziba Wielkopolskiej OIIBDaniel Pawlicki, Mirosław Praszkowski 1963Przebieg postępowania kwalifikacyjnegoi egzaminu na uprawnienia budowlane 2068 Literatura fachowaJoanna SmarżWpływ wyrobów na bezpieczeństwoobiektów budowlanych – cz. I 2470Elżbieta Janiszewska-KuropatwaEkologiczna infrastrukturaBarbara Mikulicz-Traczyk 27Listy do redakcjiOdpowiadają: Rafał Golat, Anna Macińska, 287480Joanna SmarżCeny materiałów budowlanychw latach 2007– 2009Mariola Gala-VacqueretCzynniki efektywnego realizowaniaprojektów inwestycyjnychRafał PestaBudownictwo polskie w okresie renesansuBolesław OrłowskiInteligentne rozwiązania automatykiw budynkuPiotr Ruszniak, Beata GoździkUszkodzenia betonowych nawierzchnina przykładzie płyt lotniskowychArkadiusz KwiecieńBudowa hali wielofunkcyjnej w Bielsku-BiałejWojciech ZiemskiPraktyczne aspekty wzmacnianiazewnętrznych ścian warstwowychJanusz Krentowski, Rościsław TribiłłoBudynek do zadań specjalnychKrystyna Wiśniewska4INŻYNIER BUDOWNICTWA

13Świadectwa charakterystyki energetycznejna dobry początek...PIIB udało się wpłynać na znaczące zmiany wczesniejproponowanych przepisów ustawy – Prawobudowlane w zakresie sporządzania świadectw.Warto przypomnieć wyeliminowanie z projektuustawy przepisu, który z mocy prawa upoważniałosoby posiadające uprawnienia budowlane dosporządzania świadectw charakterystyki energetycznejbudynku tylko w okresie przejściowym, a także rozszerzenie kręguosób uprawnionych do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznejbudynków o legitymujące się tytułem inżyniera oraz posiadające uprawnieniabudowlane w zakresie wykonawstwa.58Inteligentne rozwiązaniaautomatyki w budynkuIntegracjainstalacjiprzekłada się nakomfort ich użytkowaniaoraz pozwalana znaczne obniżeniekosztów energiielektrycznej i cieplnej.Wykorzystując zestawPiotr RuszniakBeata Goździktzw. sensorów i aktorów (elektrycznych urządzen wykonawczych), możnauzyskać samoczynne sterowanie wyposażeniem technicznym budynkuw funkcji czasu, zmian warunków pogodowych, pojawienia się użytkownikówobiektu itp.63Uszkodzenia betonowych nawierzchnina przykładzie płyt lotniskowychW betonowych nawierzchniach z betonu cementowegoodnotowuje się wiele rodzajówuszkodzeń spowodowanych pojedynczymi lubzłożonymi przyczynami. Wiele z uszkodzeń płytlotniskowych ma charakter i uwarunkowania wystąpieniapodobne do tych, jakie spotykane są nanawierzchniach drogowych i posadzkach.ArkadiuszKwiecień

Wydawcaspis treściWydawnictwo Polskiej Izby InżynierówBudownictwa sp. z o.o.00-924 Warszawa, ul. Kopernika 36/40, lok. 110tel.: 0 22 551 56 00, faks: 0 22 551 56 01www.inzynierbudownictwa.pl,biuro@inzynierbudownictwa.plPrezes zarządu: Jaromir Kuśmiderstyczeń 10 [69]P o l s k aI z b aInżynierówBudownictwaNa okładkce: Most im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Krakowie na Wiśle, zw. także DrugimMostem, Mostem Tadeusza Kościuszki (1948–1990), dawniej Czwartym Mostem, a pot. Żółwiem.Zbudowany w latach 1926–33 wg projektu zespołu pod kierunkiem prof. Michała Pszenickiego,wysadzony przez wojska niemieckie w 1945 r., odbudowany w 1948 r. Most o konstrukcji stalowejkratownicowej nitowanej, podparty na 2 filarach; dł. 147,5 m, szer. 18,5 m.Fot. Adam WalanusRedakcjaRedaktor naczelna: Barbara Mikulicz-Traczykb.traczyk@inzynierbudownictwa.plRedaktor prowadząca: Krystyna Wiśniewskak.wisniewska@inzynierbudownictwa.plRedaktor: Magdalena Bednarczykm.bednarczyk@inzynierbudownictwa.plOpracowanie graficzne: Formacja, www.formacja.plSkład i łamanie: Paweł Pawiński,Jolanta Bigus-KończakBiuro reklamySzef biura reklamy: Marzena Sarniewicz– tel. 22 551 56 06m.sarniewicz@inzynierbudownictwa.plZastępca szefa biura reklamy: Łukasz Berko-Haas– tel. 22 551 56 22berko@inzynierbudownictwa.plZespół:Renata Brudek – tel. 22 551 56 14r.brudek@inzynierbudownictwa.plOlga Kacprowicz – tel. 22 551 56 08o.kacprowicz@inzynierbudownictwa.plAnna Niemiec – tel. 22 551 56 12a.niemiec@inzynierbudownictwa.plMariusz Pełszyński – tel. 22 551 56 20m.pelszynski@inzynierbudownictwa.plMałgorzata Roszczyk-Hałuszczak– tel. 22 551 56 11m.haluszczak@inzynierbudownictwa.plAgnieszka Wrońska – tel. 22 551 56 23a.wronska@inzynierbudownictwa.plDrukElanders Polska Sp. z o.o., Płońsk, ul. Mazowiecka 2tel.: 0 23 662 23 16, elanders@elanders.plOD REDAKCJIBarbara Mikulicz-Traczykredaktor naczelnaRok 2009 miał być dla branży budowlanej rokiem co najmniej złym. Okazało się jednak,że wbrew prognozom polska gospodarka, a wraz z nią budownictwo, ma się lepiej niżoczekiwano. Wskaźniki makroekonomiczne są najlepsze wśród krajów unijnych, a nasz ryneknadal pozostaje interesujący dla inwestorów zarówno polskich, jak i zagranicznych. Sektorprywatny odnotował wprawdzie skutki kryzysu na rynkach finansowych, ale równocześnieliczba rozpisywanych przetargów wciąż rośnie i perspektywy dla obszaru zamówieńpublicznych wydają się być dobre. Należy życzyć sobie jeszcze stabilizacji cen materiałówbudowlanych oraz stawek robocizny plus pełnego wykorzystania zasobów siły roboczej,a rok 2010 jawi się jako CAŁKIEM DOBRY CZAS DLA POLSKIEGO BUDOWNICTWA.Spójrzcie Państwo na prezentowaną na stronie 70 realizację hali widowiskowo-targowejw Bielsku-Białej – potrafimy budować obiekty skomplikowane, w trudnym terenie, stosującnietypowe rozwiązania – to tylko jeden z przykładów, które powinny napawać optymizmem.Rada ProgramowaPrzewodniczący: Zbysław KałkowskiZastępca przewodniczącego: Andrzej OrczykowskiCzłonkowie:Leszek Ganowicz – Stowarzyszenie Inżynierówi Techników Przemysłu Materiałów BudowlanychTadeusz Malinowski – StowarzyszenieElektryków PolskichBogdan Mizieliński – Polskie ZrzeszenieInżynierów i Techników SanitarnychKsawery Krassowski – Stowarzyszenie Inżynierówi Techników Komunikacji RPJacek Skarżewski – Związek Mostowców RPTadeusz Sieradz – Stowarzyszenie Inżynierówi Techników Wodnych i MelioracyjnychWłodzimierz Cichy – Polski Komitet Geotechniki6Nakład: 116 210 egz.Następny numer ukaże się: 24.02.2010 r.Publikowane w „IB” artykuły prezentują stanowiska, opinie i poglądy ich Autorów.Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji tekstów i zmiany tytułów.Stanisław Szafran – StowarzyszeniePrzedruki i wykorzystanie opublikowanych materiałów może odbywać sięNaukowo-Techniczne Inżynierów INŻYNIER BUDOWNICTWA za zgodą redakcji. Materiałów niezamówionych redakcja nie zwraca.i Techników Przemysłu Naftowego i GazowniczegoRedakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych reklam.

ELIXION ZAPEWNIADWUKROTNIE WY˚SZÑOSZCZ¢DNOÂåPALIWA NI˚ JEGOKONKURENCI.UDOWODNIONE.2.2%1.1%W przeciwieƒstwie do innych producentów Êrodków smarnych, Castrol prowadzi badania swoich produktów opierajàc si´ nie tylkona testach laboratoryjnych.W niezale˝nych testach drogowych obejmujàcych ponad 1,6 miliona przejechanych kilometrów przez okres 9 miesi´cy, udowodniono,˝e olej Castrol Elixion Low SAPS 5W30 w porównaniu ze zwyk∏ym olejem Low SAPS 10W40 podnosi oszcz´dnoÊç spalanego paliwa o 2,2%.To dwukrotnie wi´kszy wynik w porównaniu do produktu konkurencji.W pewnych warunkach Castrol Elixion dzi´ki unikalnej technologii Low Friction pozwala zaoszcz´dziç nawet do 4% paliwa. Zapewniawyjàtkowà ochron´, maksymalne osiàgi, przed∏u˝a trwa∏oÊç silnika i redukuje emisj´ szkodliwych substancji. W standardowych testach zu˝yciaoleju przekracza limity o ponad 10%. Oznacza to, ˝e stosujàc Castrol Elixion Twoje roczne zu˝ycie oleju, podobnie jak rachunek za paliwomo˝e si´ znaczàco zmniejszyç.Olej Castrol Elixion uzyska∏ rekomendacj´ m.in: Mercedes-Benz, MAN, Renault i Volvo.W celu uzyskania dodatkowych informacji o produkcie Castrol Elixion oraz testach zu˝ycia paliwa, zapraszamy na stron´www.castrol.pl*niezale˝ne testy drogowe zosta∏y przeprowadzone podczas regularnych przejazdów 28 samochodów ci´˝arowych spe∏niajàcych Euro4, które nale˝à do europejskiej firmy transportowej König.Nie wprowadzono, ˝adnych dodatkowych zmian, które mog∏yby wp∏ynàç na iloÊç spalanego paliwa w trakcie tych testów.

samorząd zawodowyZ prof. Zbigniewem Grabowskim,prezesem Krajowej RadyPolskiej Izby Inżynierów Budownictwarozmawia Urszula Kieller-Zawisza.Na początkuroku i przedkolejną kadencjąPanie prezesie, koniec i początek rokuto odpowiedni moment na refleksje:co udało się zrealizować, co należałobyzmienić w swoim działaniu, cojeszcze można osiągnąć. Oceniającmijającą w tym roku drugą kadencjęfunkcjonowania samorządu zawodowegoinżynierów budownictwa,czym chciałby się Pan pochwalić?– Pytanie jest bardzo obszerne, ale ograniczęsię tylko do niektórych refleksji. To, co udałosię zrealizować, to na pewno umocnieniepozycji samorządu zawodowego inżynierównie tylko wśród naszych członków, ale równieżwśród przedstawicieli władz państwowych,samorządowych, jak również w komisjachsejmowych. I to jest duże osiągnięciedla młodego samorządu, jakim przecieżjesteśmy. Do sukcesów można też zaliczyćdobrą organizację naszej pracy zarównow okręgach, jak i w biurze krajowym. Żadnezadanie nie może być dobrze zrealizowane,jeśli nie ma odpowiedniej organizacji.To, że nadajemy uprawnienia budowlane,jest już standardem naszych działań. Udałonam się uporządkować związane z tymprocesem kwestie przyczyniające się doprzejrzystości całego postępowania, m.in.zorganizowaliśmy egzaminy w jednymterminie w całym kraju, pytania egzaminacyjnesą ujednolicone i dostępne dlawszystkich na stronie internetowej. Wartoprzypomnieć, że co roku średnio nadajemyok. 4 tys. uprawnień.Ważną kwestią jest także samokształcenienaszych członków. Uważam, żedużym osiągnięciem jest to, że od kilkulat co roku ponad 30 tys. zrzeszonychw Izbie osób uczestniczy w jakimś szkoleniui stanowi to ok. 25% ogólnej liczbyczłonków. Chciałbym, aby z form kształcenia,jakie oferujemy obecnie, korzystałonie 20–30% naszego składu, ale 50–60%,a wtedy będziemy mogli powiedzieć,że osiągnęliśmy jedno z ustawowych wymagań– dbanie o poziom zawodowyczłonków Izby.Uważam także, że sukcesem nie tylkominionego roku, ale całości podjętychdziałań jest czasopismo „Inżynier budownictwa”.W ubiegłym roku mieliśmyjuż przykłady, że z tej formy kształceniakorzysta wielu naszych członków.Wprawdzie czasopismo nie miało łatwegostartu, ale obecnie dla większości należącychdo Izby osób stało się ono podstawowymźródłem informacji. Pozycjamiesięcznika na tyle się ugruntowała,że jest poszukiwany przez przedstawicieliinnych samorządów, z jego pomocykorzystają także przedstawiciele władzyterytorialnej. Jeśli już mowa o mediach,to warto wspomnieć o naszej stronieinternetowej. Jest dobrze zaprojektowana,a znacząca liczba wejść świadczyo potrzebie jej funkcjonowaniai powszechności wykorzystywania przyzdobywaniu informacji. Często jest tonajprostsza i najtańsza forma informowanianaszych członków.Jednak nie wszystkie plany udało sięzrealizować...– Tak, to prawda. Niestety, nie wszystkienasze założenia dało się doprowadzić dokońca. Mam tutaj na myśli takie sprawy,jak tematy związane z legislacją i potwierdzaniekwalifikacji zawodowych naszychinżynierów za granicą. Nie udało nam siędoprowadzić do tego, aby były one uznawanew drodze bilateralnych porozumień.W związku z kryzysem gospodarczymodczuwanym w różnych krajach europejskichcudzoziemcy chcą do nas przyjeżdżać,natomiast nasi inżynierowie są tampostrzegani jako silna konkurencja.Nie udało się wprowadzić pod obrady Sejmutakże zmian w Prawie budowlanym,czyli tzw. projektu resortowego, w którymzawarto wiele postulatów naszego samorządu,popartego dyskusjami organizowanymiprzez wiceministra Olgierda Dziekońskiegowe wszystkich województwach.Ubolewam nad tym, gdyż zgłosiliśmy wielepostulatów. Nasza wersja na razie pozostajew biurku, a Sejm przyjął swoją, niespełniającądo końca naszych postulatów.Wierzę, że uda się to zrealizować w 2010 r.Nie jest najlepiej także ze świadomościąpotrzeby działania w samorządzie, o czymmoże świadczyć dość niska frekwencjapodczas spotkań obwodowych.8INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyPostrzeganie zawodu inżyniera przezspołeczeństwo, na podstawie badańprzeprowadzonych przez Polską IzbęInżynierów Budownictwa dwa latatemu, nie było zbyt korzystne. Zaledwie3% ankietowanych kojarzyło tęprofesję z grupą zawodów zaufaniapublicznego. Jak jest obecnie?– Nie oceniam tych badań jako niekorzystnych.Sam fakt, że zostaliśmy przezspołeczeństwo nie tylko zauważeni,ale i docenieni jest pozytywnym objawem.Jako samorząd w takiej formie prezentowaliśmysię po raz pierwszy. Badaniewskazało nam, że zadaniem samorządubudownictwa jest konieczność uświadomieniaspołeczeństwu oczywistego dla nasfaktu, że od pracy inżyniera budownictwazależy m.in. bezpieczeństwo nas wszystkich.Mieszkamy w domu skonstruowanymprzez inżyniera, jeździmy mostami czytunelami wybudowanymi przez inżyniera,korzystamy bezpośrednio z wielu źródełenergii doprowadzonej do naszych mieszkańlub biur także przez inżyniera itd.O tych wszystkich aspektach zaczęliśmy szerokoinformować w dostępnych dla nas mediach.Jest to jednak długi proces, który stalestymulujemy przekazując społeczeństwuwiadomości o tym, że w znacznym stopniujakość życia każdego z nas zależy od inżynierabudownictwa. Przede wszystkim zaśpowinniśmy się czuć bezpieczni korzystającz efektów jego pracy. Do rzetelnego wykonywaniaswoich zadań, zgodnie ze sztuką budowlaną,zobowiązani są także inżynierowieskładający ślubowanie podczas uroczystościwręczania uprawnień budowlanych.Efekty tych dokonań będziemy mogli ocenićza kilka lata, powtarzając badanie.Na razie jest jeszcze za wcześnie.Wspominamy o zawodzie zaufania publicznego,o bezpieczeństwie, o prestiżu.Inżynier budownictwa to także odpowiedzialność.Orzeczenia rzecznikówdyscyplinarnych i rzeczników odpowiedzialnościzawodowej wskazują ostatnio,że nie zawsze idzie to w parze...– Jest to oczywiście przykre, ale muszęteż stwierdzić, że na razie nie jest takźle. Nasz młody samorząd liczy obecnieok. 112 000 członków i średnio mamydo czynienia z ponad 200 sprawamirocznie, wobec tego nie jest to wysokiprocent osób pracujących niezgodnie zesztuką budowlaną w odniesieniu do całejIzby. Są to jednak bolesne dla nas sprawyi szkoda tych osób, które zostały dotknięteniesolidnością pracy naszych inżynierów.Czasami samo życie zmusza naszychczłonków do ustępstw, ale jest granica,której nie wolno przekroczyć.Należy tutaj od razu dodać, że inżynierowienieprzestrzegający zasad są pociąganido odpowiedzialności zawodowej i dyscyplinarnej.Na straży stoją rzecznicy odpowiedzialnościzawodowej, którzy wszczynająpostępowania i oskarżają. Wyroki wydająsądy dyscyplinarne, bo któż może lepiejocenić wykroczenie zawodowe, jak nie osobytej samej profesji. Działania dyscyplinarnesą określone precyzyjnymi procedurami.Na straży rzetelnego wypełniania obowiązkówzawodowych stoi nasz Kodeksetyczny, który tworzy podwaliny dla młodegosamorządu w budowaniu pozytywnegowizerunku naszych członków.Wielu młodych inżynierów stara sięzdobyć uprawnienia budowlane umożliwiająceim pełnienie samodzielnychfunkcji technicznych w budownictwie,nadawane przez samorząd zawodowy.Izba włączyła się w proces opiniowaniaminimalnych wymagań programowych,dotyczących kształcenia zawodowegoinżynierów budownictwa,aby dopasować programy nauczaniauczelni wyższych do wymagań stawianychabsolwentom przez Izbę. Czyuda się pogodzić niezależność uczelniz programem Izby?– Nasz samorząd aktywnie współpracujez uczelniami kształcącymi kadry dla budownictwa.Spotkaliśmy się już z dziekanamiwydziałów: budowlanych, ochronyśrodowiska, elektrycznych i transportu, abyprzedyskutować sprawy związane z kształceniemna uczelniach wyższych. Czy udasię pogodzić niezależność uczelni z programemIzby? Na pewno. Nie zamierzamynaruszać autonomii szkół wyższych. Ustawao samorządzie zawodowym nakładana nas obowiązek opiniowania minimówprogramowych dla uczelni kształcącychinżynierów budownictwa. Jest to proces,który wspólnie rozpoczęliśmy. Postawadziekanów prezentowana w czasie spotkańzdecydowanie wychodzi naprzeciwnaszym postulatom, ale jest to proces, którybędzie trwał kilka lat.Oczywiście marzeniem jest to, aby liczbaspecjalności, w jakich kształcą uczelnie,była taka sama jak specjalności określonychw Prawie budowlanym i w którychabsolwenci uzyskują uprawnienia budowlane.Większość dziekanów wyraziłatakże poparcie dla proponowanego przeznas toku studiów, czyli: osiem semestrów– studia inżynierskie, cztery semestry– studia magisterskie.W tym roku przed nami zjazdy sprawozdawczo-wyborcze.Niektórzy z członkówbędą musieli odejść ze względu nato, że pełnili swoją funkcję przez dwiekadencje. Czy nie obawia się Pan, żemoże odejść wielu aktywnych i znającychideę samorządową ludzi...– Taka jest zasada demokracji. KrajowyZjazd uchwalił kadencyjność i w związkuz tym niektóre funkcje będą wymagałyzmian osobowych. Jesteśmy na toprzygotowani, zarówno Krajowa Rada,jak i okręgowe organy. Przez dwie kadencjetakże liczba osób kompetentnych,które nabyły doświadczenie i wiedzęo zadaniach oraz metodach pracy samorządu,znacznie wzrosła.Jestem optymistą i uważam, że zostanąwybrani delegaci oraz nowe władze,chcące dalej umacniać pozycję naszegosamorządu oraz zawodu inżyniera jakozawodu zaufania publicznego.styczeń 10 [69]9

samorząd zawodowyOstatnia w 2009 r.16 grudnia 2009 r. odbyło się w siedzibie PIIB w Warszawie ostatnie w minionym roku posiedzenieKrajowej Rady. Wziął w nim udział Olgierd Dziekoński, wiceminister infrastruktury, oraz Zbigniew Radomski,dyrektor Departamentu Rynku Budowlanego i Techniki w Ministerstwie Infrastruktury.W swoim wystąpieniu Olgierd Dziekońskiprzedstawił przede wszystkim problemylegislacyjne związane z Prawem budowlanymoraz pokrewnymi z nim ustawami.Jak zauważył wiceminister, los ustawyPrawo budowlane, która została przyjętaprzez Sejm i przed podpisaniem przezPana Prezydenta skierowana do TrybunałuKonstytucyjnego, pozostaje nadal nieznany.Na razie nie ma żadnych informacji,kiedy zostanie rozpatrzona przez TrybunałKonstytucyjny. Dziekoński przewiduje,że może to nastąpić w I kw. 2010 r.Związana z Prawem budowlanym ustawao zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniuprzestrzennym oraz niektórychinnych ustaw zostanie w styczniu2010 r. przekazana do Komitetu StałegoRady Ministrów. Wiceminister zakłada,że jeśli zostaną zachowane wszystkiesprawy proceduralne, to w 2011 r. weszłabyona w życie. Ustawa ta nie możebyć procedowana finalnie, jak ustalonona posiedzeniu Komitetu Rady Ministrów,dopóki nie zostanie rozstrzygniętyprzez Trybunał Konstytucyjny los ustawyPrawo budowlane. Wprawdzie projektustawy zmiany ustawy o planowaniui zagospodarowaniu przestrzennymwłaściwie nie dotyczy Prawa budowlanego,to jednak w niektórych tematachodnosi się do niego. Ma to miejsce np.w części dotyczącej zmiany sposobuużytkowania budynków. Ta częśćjest w całości przeniesiona do ustawyo planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennymwraz z innymi rozstrzygnięciami.Jest to ten element ustawy, który jestspójny z ustawą Prawo budowlane, znajdującąsię w Trybunale Konstytucyjnym.Inne ważne rozwiązania dotyczące Prawabudowlanego to zgłoszona do pracRady Ministrów ustawa dotycząca wprowadzeniaładu reklamowego. Ustawao planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennymw znacznym stopniu zawierabardzo istotne dla ładu reklamowegoinstrumenty, jak np. miejscowe przepisyurbanistyczne. Powiązane z nią są też inneustawy, które mogą ulec zmianie, jak np.ustawa o samorządzie gminnym czy teżustawa o opłatach i podatkach lokalnych.Chcemy wprowadzić opłatę za umieszczaniereklamy w miastach oraz rozszerzyćkompetencje straży miejskiej, która mogłabynp. zdejmować nielegalnie postawionereklamy – dodał Olgierd Dziekoński.10INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyKrajowa RadaWiceminister sporo uwagi poświęcił takżeproblemowi odpowiedzialności na rynkubudowlanym. Ważna kwestia to m.in.zakres i sposób egzekwowania odpowiedzialnościzawodowej od uczestnikówprocesu inwestycyjnego.Następny zasygnalizowany przez OlgierdaDziekońskiego problem dotyczący Prawabudowlanego to rola warunków technicznych.Instytut Techniki Budowlanejprzygotował odpowiedni projekt na podstawiezgłoszonych do niego uwag. Jestto propozycja techniczna, którą trzebazamienić na formułę normy prawnej.Trwa także cały czas dyskusja na temat samodzielnychfunkcji technicznych i samorządówzawodowych. Wiceminister podkreślił,że Izba staje się strażnikiem jakościwłaściwego postępowania. Nie ma terazw strukturach administracyjnych innej instytucjijak samorząd zawodowy. Dziekońskizauważył, że w kodeksie etyki zawodowejpowinny być zamieszczone obligatoryjnestandardy zawodowe, pozwalające ocenićpracę inżyniera jako zawodu zaufania publicznego.W stosunku do osób nie spełniającychtych wzorców należy wyciągać konsekwencjezawodowe.Na zakończenie swojego wystąpienia wiceministerzłożył życzenia dla środowiskabudowlanego z okazji Świąt Bożego Narodzeniai nadchodzącego Nowego Roku2010.Podczas posiedzenia w dn. 16 grudnia2009 r. Krajowa Rada zatwierdziła aktualizacjębudżetu PIIB na rok 2009, po wcześniejszymomówieniu przez Andrzeja Jaworskiegobudżetu. Piotr Korczak przedstawiłinformację dotyczącą realizacji wnioskówVIII Krajowego Zjazdu Polskiej Izby InżynierówBudownictwa. Została przyjęta uchwałazmieniająca uchwałę w sprawie regulaminupostępowania kwalifikacyjnego w sprawachnadawania uprawnień budowlanych.Zbigniew Radomski, dyrektor DepartamentuRynku Budowlanego i Technikiw Ministerstwie Infrastruktury, odniósłsię do wdrażania Eurokodów, czyli NormEuropejskich podających zasady projektowaniai wykonywania konstrukcji orazsposobów weryfikacji cech wyrobów budowlanycho znaczeniu konstrukcyjnym.Radomski zauważył, że do końca 2009 r.wszystkie normy będą przetłumaczone najęzyk polski.W czasie obrad Krajowej Rady zostałytakże omówione trwające w okręgachzebrania obwodowe. Niestety, zauważasię niewysoką frekwencję, zwłaszczaw większych ośrodkach miejskich. Dlategoteż należy mieć nadzieję, że podczasnastępnych zebrań, które zaplanowanona styczeń 2010 r., będzie ona większa.Krajowa Rada podjęła także uchwałęzwołującą w dn. 18 i 19 czerwca 2010 r.IX Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy PIIB.Urszula Kieller-Zawiszazdjęcia: Artur Wąsowskistyczeń 10 [69]11

samorząd zawodowyFot. K. WiśniewskaO minimachprogramowychna uczelniach20 listopada 2009 r. w siedzibie Polskiej Izby Inżynierów Budownictwaw Warszawie odbyło się spotkanie dziekanów kierunków:elektrotechnika i transport, poświęcone problematyce „Minimaprogramowe w specjalnościach uprawnień budowlanych nadawanychprzez PIIB”. Doskonalenie kwalifikacji zawodowychinżynierów odgrywa bardzo istotną rolę, dlatego tak ważne jestwspółdziałanie władz wyższych uczelni technicznych z PIIB. Jakzauważył podczas spotkania prezes PIIB prof. Zbigniew Grabowski,zaproponowana przez samorząd zawodowy współpracama na celu opracowanie standardów kształcenia zawodowegow budownictwie, zgodnie ze standardami obowiązującymiw krajach Unii Europejskiej. Dziekan Wydziału ElektrycznegoPolitechniki Warszawskiej prof. dr hab. inż. Stanisław Wincenciakpodkreślił chęć współpracy z PIIB oraz podjęcia dyskusji uwzględniającejwarunki, w jakich funkcjonują uczelnie, w zakresiezarówno standardów nauczania, jak i finansów. Dziekan WydziałuElektrycznego Politechniki Poznańskiej prof. Konrad Skowronekwskazywał natomiast na negatywne skutki wprowadzaniaProcesu Bolońskiego (programu zapoczątkowanego w 1999 r.,kiedy to 29 ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe29 krajów Europy podpisało dokument, który miał na celu utworzeniedo 2010 r. Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego)oraz na ograniczenia finansowe politechnik. Optował jednakżeza ewentualnym wprowadzaniem nadawania pełnych uprawnieńpo studiach podyplomowych.Aula Politechniki WarszawskiejUrszula Kieller-ZawiszaREKLAMASkładanie dokumentów – Politechnika INŻYNIER BUDOWNICTWA Warszawska, Wydział Inżynierii Lądowej, Zakład Inżynierii Produkcji i Zarządzania12Studia podyplomowe „ZARZĄDZANIE W BUDOWNICTWIE”Politechnika Warszawska (PW) uruchamia kolejną edycję Studiów podyplomowych „Zarządzaniew budownictwie”. Celem studiów jest przekazanie wiedzy z zakresu zarządzania przedsiębiorstwembudowlanym oraz projektami inwestycyjnymi w budownictwie. Studia będą uzupełniaływiedzę techniczną inżynierów budownictwa o kwalifikacje niezbędne do prowadzenia działalnościgospodarczej na rynku inwestycyjno-budowlanym. Zakres tematyczny studiów obejmuje następującezagadnienia z obszaru zarządzania przedsiębiorstwem budowlanym, 12 przedmiotów – w tym:podstawy ekonomii w budownictwie, prawo gospodarcze w działalności inwestycyjno-budowlanej, podstawy organizacjii zarządzania w budownictwie, marketing w budownictwie, zarządzanie potencjałem ludzkim, zarządzanie finansami w działalnościgospodarczej budownictwa, zarządzanie ryzykiem, przetargi na usługi budowlane, negocjowanie i zawieranie kontraktów,przegotowanie procesów realizacji budowy, sterowanie przebiegiem realizacji budowy, bezpieczeństwo pracy na budowie.Organizacja studiów obejmuje 192 godziny wykładowe zajęć, które odbywać się będą w formie 2-dniowych zjazdów,organizowanych w piątki i soboty – w sumie 12 zjazdów. Dyplom PW oraz Certyfikat ukończenia studiów – merytorycznyprofil studiów dostosowany został do zespołu kryteriów ubiegania się o członkostwo w Polskim Stowarzyszeniu MenedżerówBudownictwa (PSMB), które będzie realizowało nadzór merytoryczny nad programem nauczania.w Budownictwie, 00-637 Warszawa, Al. Armii Ludowej 16, pok. 525, nr tel. 022 234 65 15, e-mail – kipzb@il.pw.edu.pl.

samorząd zawodowyŚwiadectwa charakterystykienergetycznej – sukces PIIBIzbie udało się wpłynąć na znaczące zmiany proponowanych pierwotnie przepisów ustawy – Prawo budowlanew zakresie sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej.Wejście w życie przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r.o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz ustawy o gospodarcenieruchomościami (Dz.U. Nr 161, poz. 1279), które wprowadziłyistotne zmiany w zakresie sporządzania świadectw charakterystykienergetycznej, rozpoczęło ostrą dyskusję na temat ocenyprzepisów obowiązujących w tym zakresie.Niestety, najczęściej pojawiają się nieuzasadnione głosykrytyki, które nie uwzględniają pozytywnych aspektówzmian, które udało się osiągnąć dzięki staraniom międzyinnymi Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa. Dlatego, dlapełnego zrozumienia tej tematyki, warto przeanalizować ogólnieproces zmian w zakresie prac legislacyjnych, które doprowadziłydo obowiązującego stanu prawnego.Obowiązek sporządzania świadectw charakterystyki energetycznejbudynków wynika z przepisów dyrektywy 2002/91/WEParlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r.w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Dz.Urz.UE L 2003.1.65).Z założenia, określonego w pkt. 10 preambuły do wspomnianejdyrektywy, powszechne podejście do tego procesu, realizowaneprzez wykwalifikowanych i/lub akredytowanych ekspertówo niezależności gwarantowanej na podstawie obiektywnych kryteriów,przyczyni się do wyrównania reguł w zakresie wysiłkówczynionych przez państwa członkowskie w celu oszczędnościenergii w budynkach i wprowadzi przejrzystość dla przyszłychwłaścicieli i użytkowników w zakresie charakterystyki energetycznejna wspólnotowym rynku nieruchomości.Zatem już na wstępie przyjęto, że świadectwa charakterystykienergetycznej budynków sporządzać będą niezależni eksperci.Doprecyzowanie powyższego stanowi art. 10 dyrektywy, zgodniez którym certyfikacja budynków ma być wykonywana w sposóbniezależny przez wykwalifikowanych i/lub akredytowanychekspertów, niezależnie od tego, czy działają oni jako samodzielnifachowcy, czy też są zatrudnieni w publicznych lub prywatnychjednostkach.Konsekwencją powyższych zapisów dyrektywy było przygotowanieprojektu ustawy z dnia 25 sierpnia 2008 r., w świetle którego:Osoba sporządzająca świadectwo charakterystyki energetycznejbudynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącejsamodzielną całość techniczno-użytkową nie może:1. być uczestnikiem procesu budowlanego, w wyniku którego wybudowanoten budynek, lokal mieszkalny lub tę część budynkustanowiącą samodzielną całość techniczno-użytkową, lub2. być producentem wyrobów budowlanych wykorzystanychprzy robotach budowlanych wykonywanych w tym budynku,lokalu mieszkalnym lub tej części budynku stanowiącej samodzielnącałość techniczno-użytkową, lub3. być wykonawcą robót budowlanych wykonywanych w tymbudynku, lokalu mieszkalnym lub w tej części budynku stanowiącejsamodzielną całość techniczno-użytkową, lub4. być właścicielem lub zarządcą tego budynku, lokalu mieszkalnegolub tej części budynku stanowiącej samodzielną całośćtechniczno-użytkową, lub5. posiadać spółdzielczego własnościowego prawa do tego lokalumieszkalnego, lub6. mieć powiązań kapitałowych lub być związana umowami cywilnoprawnymiz osobami wymienionymi w pkt. 1–5, w sposób,który podważałby obiektywność i rzetelność sporządzeniaświadectwa charakterystyki energetycznej tego budynku,lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielnącałość techniczno-użytkową.Projekt ten spotkał się z natychmiastową ripostą Polskiej Izby InżynierówBudownictwa, która podjęła starania mające na celu zmianęzaproponowanych przepisów, twierdząc, że: …brak uzasadnienia dlaograniczeń określonych w pkt. 1–3 w stosunku do osób mającychsporządzać świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalumieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całośćtechniczno-użytkową, przez określenie, że osoba taka nie może:■ być uczestnikiem procesu budowlanego, w wyniku którego wybudowanoten budynek, lokal mieszkalny lub tę część budynkustanowiącą samodzielną całość techniczno-użytkową, lub■ być producentem wyrobów budowlanych wykorzystanychprzy robotach budowlanych wykonywanych w tym budynku,lokalu mieszkalnym lub tej części budynku stanowiącej samodzielnącałość techniczno-użytkową, lub■ być wykonawcą robót budowlanych wykonywanych w tymbudynku, lokalu mieszkalnym lub w tej części budynku stanowiącejsamodzielną całość techniczno-użytkową.O ile można zrozumieć ograniczenia określone w pkt. 4–6,to wydaje się, że ograniczenia z pkt. 1–3 są nieuzasadnione.styczeń 10 [69]13

samorząd zawodowyŹródło: GUS2017,7180 2001–11.09 1–11.08167,71510150134,510545,910086,4 92,9640 5040-0,9 -50-5 Wzrost (w %) niektórych rodzajów produkcji budowlanej w okresie 1–11 2009 r. Mieszkania rozpoczynane (w tys.) w okresie 1–11 2009 r.Wydaje się bowiem, że osoby projektujące obiekt budowlanylub kierujące robotami budowlanymi przy realizacji obiektu lubbędące producentem wyrobów budowlanych wykorzystywanychprzy robotach budowlanych mają pełną wiedzę o obiekciebudowlanym, która powinna być wykorzystana przy sporządzaniuświadectwa charakterystyki energetycznej budynku.Nie możemy zakładać nieuczciwości i braku rzetelności przy sporządzaniuświadectwa charakterystyki energetycznej budynku,tym bardziej, że osoby wykonujące samodzielne funkcje technicznew budownictwie i zrzeszone w PIIB zobowiązane są dorzetelnego i bezstronnego wydawania swoich opinii.Należy wziąć również pod uwagę przepisy stanowiące o odpowiedzialnościza sporządzane świadectwa. Wydaje się zatem, żezastrzeżenia określone w art. 5² ust. 4 pkt. 1–3 są zbyt dalekoidące i należy z nich zrezygnować.I udało się. Ustawodawca, po licznych uwagach Izby w tym zakresie,ostatecznie zrezygnował z zakwestionowanych przepisów,pozostawiając jednak zgodnie z wymaganiami dyrektywy zastrzeżenie,że eksperci wykonujący świadectwa mają być niezależni.Taką niezależność ma zapewnić przepis ustawy uniemożliwiający sporządzanieświadectw przez właściciela budynku, lokalu lub będącejnieruchomością części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkowąoraz osobę, której przysługuje spółdzielcze własnościoweprawo do lokalu. Jednak przedmiotowe zastrzeżenie obowiązujewyłącznie w przypadku umów, na podstawie których następuje:1. przeniesienie własności:a) budynku,b) lokalu mieszkalnego, z wyjątkiem przeniesienia własnościlokalu na podstawie umowy zawartej między osobą, którejprzysługuje spółdzielcze prawo do lokalu a spółdzielniąmieszkaniową lubc) będącej nieruchomością części budynku stanowiącej samodzielnącałość techniczno-użytkową, albo2. zbycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu- zbywca przekazuje nabywcy odpowiednie świadectwocharakterystyki energetycznej;3. powstanie stosunku najmu budynku, lokalu mieszkalnego lub częścibudynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową- wynajmujący udostępnia najemcy odpowiednie świadectwocharakterystyki energetycznej.Natomiast w pozostałych przypadkach, w których nie zachodząwskazane powyżej okoliczności, świadectwo charakterystykienergetycznej budynku lub lokalu może być sporządzone przezjego właściciela.Jednocześnie należy podkreślić, że według informacji posiadanychprzez Izbę, przepis wprowadzający wskazane ograniczeniaobowiązuje również w innych państwach członkowskich jako zasada,iż nie można być ,,sędzią we własnej sprawie”.Dlatego też, zdaniem ustawodawcy, istnienie wskazanego zastrzeżeniajest uzasadnione i nie zgodził się on na jego usunięcie.Kolejną sprawą, którą udało się Izbie uzgodnić z pożytkiemdla jej członków, jest wyeliminowanie z projektu ustawyprzepisu, który z mocy prawa upoważniał osoby posiadająceuprawnienia budowlane do sporządzania świadectwcharakterystyki energetycznej budynku tylko w okresieprzejściowym, który trwałby wyłącznie do 31 grudnia 2011 r.Powyższe ustawodawca ujął w art. 4 ust. 3 i 5 projektu ustawyz dnia 25 sierpnia 2008 r. oraz w uzasadnieniu, w którym wprostpisał: Natomiast przepis ust. 3 dotyczy zachowania w dotychczasowymzakresie uprawnień przez osoby, które takie uprawnienia uzyskałyprzed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, z tym zastrzeżeniem,że uprawnienia do sporządzania świadectw wszystkich osóbposiadających je ze względu na posiadane uprawnienia budowlanedo projektowania w specjalności architektonicznej, konstrukcyjnobudowlanejlub instalacyjnej wygasają z dniem 31 grudnia 2011 r.W art. 4 projektu ustawy wprowadza się przepis, zgodniez którym automatyczne uprawnienia do sporządzania świadectwcharakterystyki energetycznej, które uzyskują osoby posiadająceuprawnienia budowlane do projektowania odpowiednich specjalności,z dniem 31 grudnia 2011 r. mają wygasnąć.W konsekwencji przyjęcia omówionych przepisów, upoważnienieosób posiadających uprawnienia budowlane do sporządzania14INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyświadectw charakterystyki energetycznej z mocy prawa wygasałybyz dniem 31 grudnia 2011 r. Zatem, chcąc kontynuowaćwykonywanie ocen energetycznych, osoby z uprawnieniami budowlanymimusiałyby albo przejść szkolenie i zdać egzamin lubodbyć studia podyplomowe na zasadach ogólnych.Powyższe rozwiązanie zostało skrytykowane przez Izbę, którauznała je za bardzo krzywdzące i niekonstytucyjne, ponieważprowadziłoby do nierównego traktowania obywateli oraz doodebrania praw nabytych.Swoje negatywne stanowisko do zaproponowanego rozwiązaniaIzba uzasadniła następująco: …nie można uznać, iż w okresieod 2 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2011 r. osoby posiadająceodpowiednie uprawnienia budowlane są kompetentne do sporządzaniaświadectw charakterystyki energetycznej budynku, apo tym okresie już nie i powinny spełnić takie same warunki,jak osoby bez uprawnień budowlanych, tj. odbyć szkolenie izłożyć egzamin lub ukończyć studia podyplomowe. Nie możnaw tym przypadku powoływać się na: „…dążenie do równegotraktowania wszystkich kandydatów ubiegających się o uzyskanieuprawnień do wykonywania oceny i sporządzania świadectwcharakterystyki energetycznej oraz zapewnienia odpowiedniegoprzygotowania merytorycznego i możliwości weryfikacji tegoprzygotowania”, na co powołuje się autor projektu w uzasadnieniu,ponieważ w tym przypadku z równym traktowaniem niemamy do czynienia.W wyniku interwencji Izby wskazane przepisy nie znalazły się wkolejnym projekcie z dnia 8 września 2008 r. i nie były przedmiotemdalszych uzgodnień. Jest to więc niewątpliwy sukcesIzby, której udało się wyeliminować przepis odbierający osobomposiadającym uprawnienia budowlane prawo do sporządzaniaświadectw charakterystyki energetycznej, o których mowa w art.5 Prawa budowlanego.Kolejnym sukcesem Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa,bardzo istotnym dla jej członków, było wynegocjowaniezapisów, które znacznie rozszerzyły krąg osób uprawnionychdo sporządzania świadectw charakterystyki energetycznejbudynków.Początkowo projekt ustawy z dnia 25 sierpnia 2008 r. przewidywał,iż do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej budynkuz mocy prawa będą upoważnione osoby:■ legitymujące się tytułem magistra oraz■ posiadające uprawnienia budowlane do projektowania w specjalnościarchitektonicznej, konstrukcyjno-budowlanej lub instalacyjnej.Polska Izba Inżynierów Budownictwa wystąpiła o zmianę przywołanegoprzepisu, dążąc do rozszerzenia kręgu osób uprawnionychdo sporządzania świadectw o osoby legitymujące się tytułeminżyniera oraz posiadające uprawnienia budowlane w zakresiewykonawstwa, a także wyeliminowanie wskazania, czy uprawnieniamają być bez ograniczeń, czy w ograniczonym zakresie.Zdaniem Izby, które zostało dwukrotnie przesłane do OlgierdaDziekońskiego, podsekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury:Nie uwzględnienie kwalifikacji osób posiadających uprawnieniawykonawcze wydaje się nieuzasadnione i krzywdzące dlalicznej rzeszy inżynierów posiadających odpowiednie przygotowaniedo sporządzania świadectw charakterystyki energetycznejbudynku, ale w świetle ustawy nie posiadających upoważnieniado ich wykonywania.W ocenie Izby należy rozważyć możliwość przyznania uprawnieńw zakresie sporządzania świadectw charakterystyki energetycznejbudynku osobom legitymującym się wykształceniem magisterskimoraz inżynierskim, posiadającym uprawnienia budowlanew zakresie projektowania i wykonawstwa.Głos Izby i tym razem został uwzględniony w ramach prac legislacyjnych.W konsekwencji powyższego uchwalone zostałyprzepisy, które znakomicie rozszerzyły krąg osób uprawnionychdo sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej o osobyz wykształceniem wyższym zawodowym i tytułem inżynieraoraz o osoby posiadające uprawnienia wykonawcze i projektowebez stwierdzenia, iż mają to być uprawnienia budowlane bezograniczeń.Jak widać, Izbie udało się wpłynąć na znaczne zmiany proponowanychpierwotnie przepisów ustawy – Prawo budowlanew zakresie sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej,o których mowa w art. 5 ustawy.Wszystkie działania PIIB podejmowane były w szeroko pojętyminteresie społecznym. Chodziło bowiem o niedopuszczenie dosytuacji, aby świadectwa charakterystyki energetycznej mogłasporządzać wyłącznie wąska, hermetycznie zamknięta grupaosób, zwykle po kursach, lecz wszystkie osoby posiadające odpowiedniekwalifikacje, w tym m.in. potwierdzone właściwymiuprawnieniami budowlanymi.Dlatego też niezrozumiałe jest oburzenie i krytyka obowiązującychprzepisów ustawy w omawianym zakresie. Obecne regulacjeprawne, jako optymalne, są wynikiem ogromnych starań zestrony Izby, która odniosła wielki sukces w zakresie uzgodnień.Natomiast obowiązujący zakaz sporządzania świadectw charakterystykienergetycznej budynku w określonych sytuacjach jest regulacjąprawną narzuconą przepisami dyrektywy, która obowiązujew większości państw członkowskich. Jednocześnie należy zwrócićuwagę na skalę zjawiska tych przypadków, kiedy właściciel nie będziemógł sporządzić świadectwa. Wydaje się, że będzie ona takmała, że nie powinno to być źródłem problemów.dr Joanna Smarżgłówny specjalista Krajowego Biura PIIBwww.inzynierbudownictwa.pl/forum13styczeń 10 [69]15

samorząd zawodowyPrzedstawiciele stowarzyszeń naukowo-technicznych,zrzeszających inżynierów i techników budownictwa,poparli stanowisko Polskiej Izby InżynierówBudownictwa oraz Polskiego Związku Inżynierówi Techników Budownictwa, dotyczące nadawaniauprawnień budowlanych technikom w ograniczonymzakresie. Opowiadają się za zmianami w ustawie „Prawobudowlane”, umożliwiającymi realizację tego postulatu.Stowarzyszeniapopierają PIIBPodczas dorocznego spotkania Prezydium Krajowej Rady PIIBz przewodniczącymi stowarzyszeń naukowo-technicznych,zrzeszających inżynierów i techników, dyskutowano o podnoszeniukwalifikacji inżynierów i techników budownictwaoraz nadawaniu uprawnień budowlanych technikom. ProfesorZbigniew Grabowski, prezes Krajowej Rady PIIB, przedstawił wswoim wystąpieniu obecną sytuację w samorządzie inżynierówbudownictwa oraz odniósł się do czekających w przyszłym rokuwyborów w inżynierskim samorządzie. Zaakcentował także, żepoziom i rozwój budownictwa w znacznym stopniu uzależnionyjest od profesjonalizmu jego kadr. Dlatego tak ważne jest dbanieo właściwy poziom edukacji na wyższych uczelniach oraz ustawicznekształcenie inżynierów i podnoszenie ich wiedzy.Ważnym tematem podjętym przez prezesa było przedstawieniestanowiska PIIB i PZITB w sprawie nadawania uprawnień wykonawczychtechnikom. Problem ten dokładnie omówił WiktorPiwkowski, przewodniczący Zarządu Głównego PZITB. Piwkowskipodkreślił, że na krajowym rynku budowlanym odczuwasię dotkliwy brak fachowców. Zauważył, że technicy posiadającyuprawnienia do wykonawstwa mogliby kierować mniejszymi budowani,co pozwoliłoby znacznie złagodzić braki kadry technicznej.Taka sytuacja zwiększyłaby aktywność mniejszych i średnichfirm budowlanych, funkcjonujących na polskim rynku.Przedstawiciele stowarzyszeń naukowo-technicznych uczestniczącyw spotkaniu poparli jednolite stanowisko PIIB i PZITB skierowanedo Ministerstwa Infrastruktury.Takie rozwiązanie jest słuszne i jak najbardziej na czasie, gdyżdotkliwie brakuje średniego personelu technicznego – podkreślałJerzy Barglik, prezes Stowarzyszenia Elektryków Polskich.Przedstawiciele stowarzyszeń poprali także stanowisko PIIB dotycząceustawicznego kształcenia inżynierów. Prof. WojciechRadomski przedstawił wnioski z obrad 55. Konferencji Naukowejw Krynicy. Stwierdził, że w wielu krajach świata istnieje obowiązekustawicznego kształcenia inżynierów. W Polsce należałobystworzyć od podstaw system obligatoryjnego podnoszeniakwalifikacji przez inżynierów budownictwa.Kształcenie ustawiczne jest wręcz nieodzowne – mówił JerzyPszczoła, wiceprezes Polskiego Zrzeszenia Inżynierów i TechnikówSanitarnych. – Istnieje także potrzeba skutecznego egzekwowaniaobowiązku podnoszenia kwalifikacji zawodowychprzez inżynierów budownictwa.Wszyscy zebrani, podczas spotkania 9 grudnia, byli zgodni co dotego, że technikom należy nadawać uprawnienia w ograniczonymzakresie oraz systematycznie podnosić kwalifikacje zawodowe.Urszula Kieller-Zawisza16INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyNowewładze ECEC14 listopada w Sofii odbyło się coroczne, szóste już, ZgromadzenieOgólne Europejskiej Rady Izb Inżynierskich (European Council of EngineersChambers – ECEC), w którym PIIB reprezentował jej wiceprezesprof. Wojciech Radomski. Poprzedniego dnia w Sofii obradowałZarząd ECEC, również z udziałem wymienionego przedstawiciela PIIB.Tegoroczne Zgromadzenie Ogólne miałoszczególny charakter, zbiegało się bowiemz końcem kadencji władz i wyboraminowych władz tej organizacji.Ustępujący prezydent Mirko Oreškovićz Chorwacji złożył obszerne sprawozdaniez działalności Zarządu ECEC, obejmującejlata 2007–2009. Zostało ono jednomyślnieprzyjęte. Na wniosek audytorów ECEC,Gabora Szőllőssy’ego z Węgier i WojciechaRadomskiego z Polski, zatwierdzono sprawozdaniefinansowe oraz uchwalono budżetECEC na rok 2010.Materiały dokumentujące podejmowaneprzez ECEC prace są do wglądu w BiurzeKrajowej Rady PIIB w Warszawie i na jejstronie internetowej http://www.piib.org.pl,jak również na stronie internetowej ECEChttp://www.ecec.net, dlatego nie będziemyich tu szczegółowo przedstawiać. W ostatniejkadencji ECEC znacznie zintensyfikowałoswe prace, między innymi przez:■ opracowanie i rozpowszechnienie KodeksuEtycznego Inżynierów (Code ofCoduct), obowiązującego wszystkiekraje członkowskie;■ opracowanie i wdrożenie proceduruznawania kwalifikacji zawodowychinżynierów w krajach członkowskich;■ zacieśnienie współpracy z innymi organizacjamiinżynierskimi i zawodowymi(np. z ECCE, CEPLIS, FEANI, EFCA) orazz Komisją Unii Europejskiej i innymi instytucjamiUnii w Brukseli;■ kontynuację i pogłębienie współpracyz państwami–członkami ParlamentuEuropejskiego;■ rozpoznanie (między innymi przez ankietyzację)stopnia wdrażania tzw. DeklaracjiBolońskiej w zakresie kształceniainżynierów budownictwa w krajachczłonkowskich ECEC;■ powołanie nowych Grup Roboczych:ds. Małego Biznesu (Small BusinessAct), z udziałem z ramienia PIIB WłodzimierzaSzymczaka, oraz ds. KodeksuJakości (Code of Quality), której przewodniczyWojciech Radomski;■ pozyskanie nowych krajów członkowskich:Bułgarii i Grecji oraz członkówobserwatorów: Turcji, Irlandii i Hiszpanii,a także obiecujące próby pozyskaniaMalty, Macedonii i Finlandii.O działalności ECEC w latach 2007–2009członkowie PIIB byli systematycznie informowanina łamach „IB” (nr.: 1/2007,1/2008, 12/2008, 4/2009, 10/2009). Powyższaskrócona informacja jest zatemtylko przypomnieniem.Najważniejszym punktem ZgromadzeniaOgólnego ECEC były, jak wspomniano nawstępie, wybory nowego zarządu na kadencję2009–2011. Przedstawiciel PIIB niekandydował na żadne stanowisko. W drodzetajnego głosowania zostali wybrani:Rudolf Robl z Austrii – na prezydenta,Hans-Ulrich Kammeyer z Niemiec,Dimitar Natchev z Bułgarii i CrtomirRemec ze Słowenii – na trzech wiceprezydentów,Efstahios Tsegos z Grecji– na sekretarza generalnego i GaborSzőllőssy z Węgier – na skarbnika. Ponadtona audytorów zostali wybrani:Mirko Orešković (po raz pierwszy)i Wojciech Radomski (po raz trzeci).Nadal pozostał przewodniczącym Grupy RoboczejCode of Quality, której członkami są:Vassilis P. Economopoulos z Grecji (prezydentEuropean Council of Civil Engineers – ECCE),Thomas Noebel z Niemiec i Gabor Szőllőssy.Oficjalnymi i pełnoprawnymi członkamiECEC jest obecnie 13 państw europejskich:Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czarnogóra,Czechy, Grecja, Niemcy, Polska, Serbia, Słowacja,Słowenia, Węgry i Włochy. Wkrótceprzybędą zapewne nowe państwa członkowskie,znaczenie ECEC w Europie możnauznać za stale wzrastające. Pozycję Polskiw tej organizacji bez żadnej taryfy ulgowejmożna ocenić jako silną.Wojciech Radomskiwiceprezes PIIBZdjęcia autora18INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyNowa siedzibaWielkopolskiejOkręgowejIzbyInżynierówBudownictwa15 grudnia odbyło się uroczyste otwarcie nowejsiedziby Wielkopolskiej OIIB w Poznaniuprzy ul. Dworkowej 14. Po latach wynajmowaniapomieszczeń w poznańskim NOT, wreszcie jesteśmyu siebie.Wśród licznie przybyłych członków Rady WOIIB oraz zaproszonychgości, w akcie przecięcia wstęgi uczestniczyli m.in.: Piotr Florek– Wojewoda Wielkopolski, Maciej Dąbrowski – radny SejmikuWielkopolskiego, który reprezentował Marszałka WojewództwaWielkopolskiego, Janusz Wojtkowiak – dziekan Wydziału BudownictwaPP, Zbigniew Sroka – dziekan Wydziału Melioracjii Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu,Przemysław Trawa – wiceprezes MTP, Ewa Ślęzak – dyrektor WydziałuInfrastruktury Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego,Jerzy Witczak – Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanegow Poznaniu, Paweł Łukaszewski – Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanegodla Miasta Poznania, Piotr Janicki – prezes Zarządu NOTw Poznaniu, Julian Gałęcki – prezes CUTOB-PZITB, Marek Czuryło– przewodniczący Rady Wielkopolskiej Okręgowej Izby Architektów,a także przewodniczący stowarzyszeń skupionych w Federacji StowarzyszeńNaukowo-Technicznych NOT w Poznaniu. Oczywiścieuroczystość nie mogłaby się odbyć bez twórców nowej siedzibyWOIIB: Jarosława Krzymińskiego – prezesa Przedsiębiorstwa ARIi wiodącego architekta Eugeniusza Skrzypczaka, który przygotowałkoncepcję przebudowy całej siedziby.Po uroczystości przecięcia wstęgi wszyscy goście zapoznali sięz nowoczesnymi rozwiązaniami technicznymi zastosowanymiw nowej siedzibie WOIIB. Podziwiali między innymi przestronnei funkcjonalne pomieszczenia pracowników biura Izby, a także panoramiczne,klimatyzowane windy dla niepełnosprawnych członkóworaz nowoczesne archiwum akt, które powinno obsługiwaćIzbę przez przynajmniej następnych 25 lat.Zakupiona przez Izbę nieruchomość to willa zbudowana w 1948 r.,położona w zabytkowej dzielnicy Poznania – Sołacz. Powierzchniaparceli, na której usytuowany jest obiekt, wynosi 113,5 m², natomiastpowierzchnia użytkowa budynku po adaptacji dla potrzebWielkopolskiej Izby – 823 m². W wyniku wykonania podczas remontuwszystkich zaleceń Konserwatora Zabytków oraz organówopiniujących, budynek jak i cała nieruchomość utrzymują klimat zabudowywillowej z elementami dodanymi, wskazującymi na nowefunkcje (winda panoramiczna) z pełnym przystosowaniem dla osóbniepełnosprawnych. W piwnicach budynku urządzono nowoczesnearchiwum. Obiekt ma łącznie ok. 30 stanowisk do parkowania naparkingu wewnętrznym i zewnętrznym.Daniel PawlickiMirosław PraszkowskiZdjęcia: Mirosław PraszkowskiWięcej na temat uroczystości otwarcia nowej siedziby, a takżeprac adaptacyjnych, wykonanych w związku z remontem obiektu,na stronie www.inzynierbudownictwa.pl.styczeń 10 [69]19

samorząd zawodowyPrzebieg postępowaniakwalifikacyjnegoi egzaminu na uprawnienia budowlaneW poprzednim numerze „Inżyniera budownictwa” omówiona zostałasprawa podstawowych warunków formalnych uzyskania uprawnieńbudowlanych w zakresie posiadania odpowiedniego wykształceniatechnicznego oraz odbycia wymaganej praktyki zawodowej.Po spełnieniu wskazanych warunków wnioskodawcapowinien wystąpić do okręgowejkomisji kwalifikacyjnej okręgowej izby inżynierówbudownictwa z wnioskiem o nadanieuprawnień budowlanych, który wszczynapostępowanie o nadanie uprawnieńbudowlanych. Przedmiotowe zagadnienie,jako bardzo istotne dla wnioskodawców, zostałoszczegółowo omówione w „Inżynierzebudownictwa” nr 12 z 2008 r., str. 13 i n.Wniosek o wszczęcie postępowania rozpoczynaprocedurę postępowania kwalifikacyjnego,którego wynik decyduje o dopuszczeniukandydata do egzaminu nauprawnienia budowlane. Natomiast wynikegzaminu warunkuje nadanie uprawnieńbudowlanych.Podstawa prawnaPostępowanie składające się z dwóch etapów,tj. z:1) kwalifikowania wykształcenia i praktykizawodowej,2) egzaminu na uprawnienia budowlane,prowadzi okręgowa komisja kwalifikacyjnaokręgowej izby inżynierów budownictwa,właściwa według miejsca zamieszkaniakandydata.Wskazane postępowanie prowadzonejest w oparciu o:1. przepisy rozporządzenia Ministra Transportui Budownictwa z dnia 28 kwietnia2006 r. w sprawie samodzielnych funkcjitechnicznych w budownictwie (Dz.U.Nr 83, poz. 578 z późn. zm.),2. przepisy regulaminu:■ postępowania kwalifikacyjnegow sprawie nadawania uprawnieńbudowlanych,■ przeprowadzania egzaminów i nadawaniauprawnień budowlanych,■ szczegółowego programu egzaminówna uprawnienia budowlanewraz z wykazem aktów prawnych,który określa obowiązujący zakresich znajomości na egzaminie nauprawnienia budowlane.Wszystkie wskazane regulaminy znajdują sięna stronie internetowej Polskiej Izby InżynierówBudownictwa www.piib.org.pl w zakładceKrajowa Komisja Kwalifikacyjna.Postępowanie kwalifikacyjneWszczęcie postępowania w sprawie nadaniauprawnień budowlanych następuje z chwilązłożenia wniosku o nadanie uprawnień budowlanychw okręgowej komisji kwalifikacyjnejokręgowej izby inżynierów budownictwa.Do wniosku o nadanie uprawnień budowlanychnależy dołączyć:1) odpis dyplomu ukończenia studiówmagisterskich albo dyplomu ukończeniawyższych studiów zawodowych;2) książkę praktyki zawodowej lub zaświadczeniepotwierdzające odbyciewymaganej praktyki zawodowej;3) dowód uiszczenia opłaty z tytułu kwalifikowaniawykształcenia i praktyki zawodowej,która jest równa 50% minimalnegowynagrodzenia za pracę.W przypadku stwierdzenia braków formalnychw dokumentach dołączonych downiosku, izba wzywa, w drodze postanowienia,osobę ubiegającą się o nadanieuprawnień budowlanych do uzupełnieniabraków w terminie 30 dni.Ponadto, w celu rzetelnego wyjaśnieniaewentualnych wątpliwości dotyczącychodbycia praktyki zawodowej, izba możeżądać od organu administracji architektoniczno-budowlanejlub nadzoru budowlanego,albo od autora projektu, lubinwestora przedstawienia prac projektowychwykonanych w ramach praktykizawodowej lub potwierdzenia zakresurobót budowlanych, w których uczestniczyłaosoba ubiegająca się o uprawnieniabudowlane (§ 7 ust. 5 rozporządzenia).W przypadku:■ bezskutecznego upływu terminu wyznaczonegona uzupełnienie dokumentów,■ uznania, że wykształcenie lub praktykazawodowa osoby ubiegającejsię o uprawnienia budowlane nie odpowiadawymaganiom stawianymprzez obowiązujące przepisy,■ stwierdzenia podania nieprawdziwychlub fałszywych danych w książce praktykizawodowej lub w zaświadczeniu,okręgowa komisja kwalifikacyjna wydajedecyzję o odmowie nadania uprawnień budowlanychbez przeprowadzania egzaminu.W konsekwencji, na tym etapie kończy siędla wnioskodawcy postępowanie w sprawieuzyskania uprawnień budowlanych.Natomiast w przypadku pozytywnegoprzejścia postępowania kwalifikacyjnego,okręgowa komisja kwalifikacyjnadopuszcza kandydata do egzaminu na20INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyuprawnienia budowlane, którego pozytywnywynik warunkuje nadanie uprawnieńbudowlanych wnioskodawcy.Egzamin na uprawnienia budowlaneEgzamin na uprawnienia budowlane składasię z części pisemnej, przeprowadzanejw formie testu, oraz części ustnej i obejmujesprawdzenie:1) znajomości procesu budowlanego;2) umiejętności praktycznego zastosowaniawiedzy technicznej.Egzamin na uprawnienia budowlane jestprzeprowadzany dwa razy w roku. Zazwyczajw maju organizowana jest sesjawiosenna, a w listopadzie – sesja jesienna.Egzamin pisemny organizowany jestw jednym dniu we wszystkich izbachokręgowych, w terminach ustalanychprzez Przewodniczącego Krajowej KomisjiKwalifikacyjnej, natomiast egzamin ustny– w terminach ustalanych indywidualnieprzez każdą izbę okręgową.O dopuszczeniu do egzaminu na uprawnieniabudowlane wnioskodawca, któryprzeszedł pozytywnie postępowaniekwalifikacyjne, jest zawiadamiany listempoleconym za potwierdzeniem odbioruco najmniej na miesiąc przed tym terminem.Nie ma więc obawy, że terminten umknie wnioskodawcy lub dowiesię o nim zbyt późno, co mogłoby uniemożliwićlub utrudnić właściwe przygotowaniesię do egzaminu. Jednocześniezaznaczyć należy, że terminy egzaminówustalane przez Krajową Komisję Kwalifikacyjnąpodawane są na stronie internetowejdużo wcześniej.W przypadku uzyskania pozytywnego wynikuna egzaminie pisemnym, kandydatzostaje dopuszczony do egzaminu ustnego,którego wynik decyduje o nadaniu lub o odmowienadania uprawnień budowlanych.W przypadku pozytywnego zdania równieżczęści ustnej, wnioskodawca uzyskuje decyzjęo nadaniu uprawnień budowlanych,która jest przekazywana automatycznie(tj. bez udziału kandydata) do GłównegoInspektora Nadzoru Budowlanego (GUNB),celem wpisania do centralnego rejestru osóbposiadających uprawnienia budowlane.Dopiero uzyskanie wpisu w GUNB i następniewpisu na listę członków izby inżynierówbudownictwa umożliwia osobie posiadającejuprawnienia budowlane wykonywaniesamodzielnych funkcji w budownictwie,wynikających z treści uzyskanej decyzji.Jeżeli jednak wnioskodawca uzyska negatywnywynik egzaminu pisemnego na uprawnieniabudowlane, to wówczas wydawana jestdecyzja odmawiająca nadania uprawnieńbudowlanych z uwagi na uzyskanie negatywnegowyniku egzaminu. Podobnie, jeżeliwnioskodawca uzyska wynik negatywnyz części ustnej egzaminu, z tą jednak różnicą,że w drugim przypadku kandydat powtarzawyłącznie część ustną egzaminu, natomiastw pierwszym przypadku powtarza cały egzaminpisemny i ustny.W decyzji o odmowie nadania uprawnieńbudowlanych izba określa termin, po upływiektórego osoba ubiegająca się o uprawnieniabudowlane może ponownie przystąpićdo części ustnej egzaminu. Terminten nie może być krótszy niż 3 miesiące.Znacznym ułatwieniem dla osób przygotowującychsię do egzaminu na uprawnieniabudowlane jest szczegółoweokreślenie zakresu egzaminu dla każdejze specjalności uprawnień budowlanych,który wynika z wykazu obowiązującychaktów prawnych. Przedmiotowywykaz aktualizowany jest przed każdąsesją egzaminacyjną i publikowany nastronie internetowej Polskiej Izby InżynierówBudownictwa, w zakładce KrajowaKomisja Kwalifikacyjna. Wykaz aktówprawnych określa obowiązujący zakresznajomości przepisów dla wszystkich specjalności,zakresów i rodzajów uprawnieńbudowlanych, co znacznie ułatwia kandydatomprzygotowanie się do egzaminu.Ponadto, zaglądając do pliku zawierającegoprzykładowe pytania na egzamintestowy na uprawnienia budowlane,który jest umieszczony również na stroniePIIB w zakładce Krajowa Komisja Kwalifikacyjna,można zorientować się, jak wyglądaprzykładowy test na egzaminie pisemnym.Kolejnym ważnym dokumentem, z którymwarto zapoznać się na etapie przygotowaniado egzaminu na uprawnieniabudowlane, jest szczegółowy programegzaminu na uprawnienia budowlane.Dokument ten precyzuje zasady, najakich odbywa się egzamin, ile pytań należysię spodziewać ubiegając się o konkretneuprawnienia budowlane, ile przysługujewnioskodawcy czasu na przygotowaniesię do udzielenia odpowiedzi na pytaniena egzaminie ustnym, ile punków należyzdobyć, aby zaliczyć egzamin itd.Specjalności i specjalizacjeuprawnień budowlanychUprawnienia budowlane nadaje się doprojektowania lub kierowania robotamibudowlanymi w specjalności:1. architektonicznej;2. konstrukcyjno-budowlanej;3. drogowej;4. mostowej;5. kolejowej;6. wyburzeniowej;7. telekomunikacyjnej;8. instalacyjnej w zakresie sieci, instalacjii urządzeń cieplnych, wentylacyjnych,gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych;9. instalacyjnej w zakresie sieci, instalacjii urządzeń elektrycznych oraz elektroenergetycznych.Natomiast w ramach wybranych specjalnościustawodawca przewidział możliwośćuzyskania specjalizacji techniczno-budowlanej,która nie cieszy się jednak dużymzainteresowaniem. Powyższe wynikagłównie z faktu błędnej interpretacji, iż jestto ograniczenie posiadanych uprawnieńbudowlanych. W rzeczywistości specjalizacjatechniczno-budowlana świadczy o fakcieposiadania szczególnej wiedzy w określonejdziedzinie budownictwa.O nadanie specjalizacji techniczno-budowlanejmoże ubiegać się wyłącznie osobaposiadająca uprawnienia budowlanebez ograniczeń w specjalności, w którejstyczeń 10 [69]21

samorząd zawodowyO specjalizację można ubiegać się w następujących specjalnościach:Lp. Specjalność uprawnień budowlanych Specjalizacja techniczno-budowlana do projektowania lub kierowania robotami budowlanymi1. konstrukcyjno-budowlana ■ geotechnika■ obiekty budowlane budownictwa ogólnego■ obiekty budowlane budownictwa przemysłowego■ budowle wysokościowe■ budowle hydrotechniczne■ obiekty budowlane melioracji wodnych■ rusztowania i deskowania wielofunkcyjne2. mostowa ■ drogowe obiekty inżynierskie■ kolejowe obiekty inżynierskie3. instalacyjna w zakresie sieci, instalacji i urządzeńcieplnych, wentylacyjnych, gazowych,wodociągowych i kanalizacyjnych4. instalacyjna w zakresie sieci, instalacji i urządzeńelektrycznych i elektroenergetycznych■ sieci, instalacje i urządzenia cieplne i wentylacyjne■ sieci, instalacje i urządzenia gazowe■ sieci, instalacje i urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne■ sieci, instalacje i urządzenia elektryczne i elektroenergetyczne powyżej 45 kV■ sieci, instalacje i urządzenia elektryczne i elektroenergetyczne w elektrowniach jądrowych■ trakcje elektryczneREKLAMAwyodrębniono tę specjalizację, z wyjątkiemosób legitymujących się wykształceniemuzyskanym na kierunku inżynierii środowiska.Osoby takie, wraz z uzyskaniemuprawnień budowlanych w ograniczonymzakresie w specjalności konstrukcyjno-budowlanej,uzyskują uprawnienia bez ograniczeńw zakresie obiektów budowlanychgospodarki wodnej i melioracji wodnych.Zatem w tym właśnie zakresie, mimo posiadaniageneralnie uprawnień w ograniczonymzakresie, mogą uzyskać specjalizacjętechniczno-budowlaną.Nadanie specjalizacji techniczno-budowlanejwymaga odbycia, po uzyskaniu uprawnieńbudowlanych, pięcioletniej praktyki wewłaściwej specjalności, w zakresie specjalizacji,przy sporządzaniu projektów, w przypadkuspecjalizacji do projektowania, lubna budowie, w przypadku specjalizacji dokierowania robotami budowlanymi.Do wniosku o nadanie specjalizacji techniczno-budowlanejnależy dołączyć:1) odpis posiadanych uprawnień budowlanych;2) oświadczenie potwierdzające odbyciepraktyki zawodowej, zawierającewyszczególnienie obiektów budowlanych,przy których projektowaniu lubbudowie brała udział osoba ubiegającasię o nadanie specjalizacji.Egzamin dla osoby ubiegającej się o nadaniespecjalizacji techniczno-budowlanejpowinien uwzględniać w szczególnościsprawdzenie umiejętności praktycznegozastosowania wiedzy technicznej w zakresietej specjalizacji.Decyzja o nadaniu uprawnień budowlanychszczegółowo określa specjalność,ewentualnie specjalizację oraz zakresuzyskiwanych uprawnień, wraz ze szczegółowymokreśleniem funkcji, jakie możepełnić osoba posiadająca taką decyzję.Opłaty za egzaminPostępowanie w sprawie nadania uprawnieńbudowlanych jest odpłatne. Opłataza postępowanie kwalifikacyjne:1) z tytułu kwalifikowania wykształceniai praktyki zawodowej jest równa 50%minimalnego wynagrodzenia za pracę,2) z tytułu przeprowadzenia egzaminu jestrówna 50% minimalnego wynagrodzeniaza pracę, a wnosi się ją co najmniej14 dni przed terminem egzaminu,3) z tytułu ponownego przeprowadzeniaczęści ustnej egzaminu jest równa 30%minimalnego wynagrodzenia za pracę– ustalonego na podstawie przepisówustawy z dnia 10 października 2002 r.o minimalnym wynagrodzeniu za pracę(Dz.U. Nr 200, poz. 1679 z późn. zm.).Opłata z tytułu kwalifikowania wykształceniai praktyki zawodowej, jako opłataza dokonanie czynności kwalifikacyjnychprzez członków komisji kwalifikacyjnej,nie podlega zwrotowi nawet, jeżeli wyniktego postępowania będzie negatywny dlawnioskodawcy. Natomiast opłata z tytułuprzeprowadzenia egzaminu i z tytułu ponownegoprzeprowadzenia części ustnejegzaminu podlega zwrotowi w przypadkuusprawiedliwionego niestawienia sięna egzamin lub usprawiedliwionego odstąpieniaod egzaminu.dr Joanna Smarżgłówny specjalista Krajowego Biura PIIB22INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowystyczeń 10 [69]23

prawoWpływ wyrobówna bezpieczeństwoobiektów budowlanych – cz.IWyroby zastosowane przy wznoszeniu obiektów budowlanych odgrywają decydującą rolę w spełnianiuprzez obiekt podstawowych wymagań, określonych w art. 5 ustawy – Prawo budowlane, w tymbezpieczeństwa konstrukcji, pożarowego oraz użytkowania.Przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. –Prawo budowlane [1] określiły w art. 5zakres podstawowych wymagań dotyczącychzapewnienia bezpieczeństwa, którepowinny zostać spełnione przez projektowany,realizowany i użytkowany obiektbudowlany. Do wymagań tych należą:■ bezpieczeństwo konstrukcji,■ bezpieczeństwo pożarowe,■ bezpieczeństwo użytkowania,■ zapewnienie warunków higienicznychi zdrowotnych oraz ochrony środowiska,■ ochrona przed hałasem,■ oszczędność energii i odpowiedniaizolacyjność przegród.Z kolei zapis art. 10 ustawy jednoznacznieustala, że w celu spełnienia powyższychwymagań podstawowych przez projektowany,realizowany i użytkowany obiekt budowlanypodczas jego realizacji mogą byćstosowane wyłącznie te wyroby budowlane,które zostały dopuszczone do obrotuna podstawie przepisów odrębnych. Przepisamiodrębnymi w tym zakresie są m.in.:■ ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r.o wyrobach budowlanych [2] – w odniesieniudo wyrobów budowlanych,■ ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemieoceny zgodności [3] – w odniesieniudo wielu innych wyrobów.Należy podkreślić, że do wybudowaniaobiektu i przy wykonywaniu robót budowlanychmają zastosowanie wyroby nietylko zakwalifikowane jako wyroby budowlanena podstawie przepisów powyższejustawy o wyrobach budowlanych.Przepisy te wskazują na znaczący i istotnyudział oraz wpływ wyrobów, zwłaszczabudowlanych, na zapewnienie bezpieczeństwaw budownictwie.Wymagania stawiane wyrobombudowlanym dopuszczonym do obrotuZgodnie z przepisami ustawy o wyrobachbudowlanych [2] do obrotu może być wprowadzonywyrób budowlany nadający się dostosowania przy wykonywaniu robót budowlanychi posiadający właściwości użytkowei przeznaczenie, które umożliwiają spełnieniewymagań podstawowych przez prawidłowozaprojektowane i wykonane obiekty budowlane,przy trwałym zastosowaniu w nichtego wyrobu. Wymagania podstawowe zostałyokreślone w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy– Prawo budowlane.Dopuszczone do stosowania przy wykonywaniurobót budowlanych, w rozumieniuprzepisów Prawa budowlanego,są wyroby budowlane wprowadzone doobrotu i stanowiące przedmiot obrotu naobszarze Polski, które zostały odpowiedniooznakowane przez producenta lubjego upoważnionego przedstawiciela:■ oznakowaniem CE, co oznacza dokonanieprzez producenta oceny zgodności wyrobuze zharmonizowaną specyfikacjątechniczną wyrobu (tj. z normą zharmonizowanąalbo europejską aprobatątechniczną bądź krajową specyfikacjątechniczną państwa członkowskiego UElub EOG, uznaną przez Komisję Europejskąza zgodną z wymaganiami podstawowymi),albo■ znakiem budowlanym, co oznacza dokonanieprzez producenta oceny zgodnościwyrobu ze specyfikacją technicznąwyrobu (tj. Polską Normą wyrobu,Od wejścia w życie ustawy o wyrobach budowlanychw 2004 r. organy nadzoru budowlanego skontrolowałyblisko 22 tys. wyrobów budowlanych wprowadzonychdo obrotu i stwierdzono wystąpienie nieprawidłowościw stosunku do ponad 1/3 z nich.niemającą statusu normy wycofanej,lub aprobatą techniczną).Wprawdzie przepisy ustawy o wyrobachbudowlanych przewidują również możliwośćwprowadzania do obrotu wyrobówumieszczonych w określonym przez KomisjęEuropejską wykazie wyrobów mającychniewielkie znaczenie dla zdrowia i bezpieczeństwa,dla których producent wydałdeklarację zgodności z uznanymi regułamisztuki budowlanej, jednak dotychczas takiwykaz nie został opublikowany.Regulacjom ustawy o wyrobach budowlanychpodlegają wyroby, które spełniająwymagania definicji określonej w art. 224INŻYNIER BUDOWNICTWA

REKLAMAprawoJeżeli:• jesteś osobą po 45 roku życia• chcesz podnieść swoją wiedzę oraz umiejętnościpraktyczne w zakresie sporządzania świadectwcharakterystyki cieplnej budynków• posiadasz uprawnienia budowlane do projektowaniaw specjalności architektonicznej, konstrukcyjno--budowlanej lub instalacyjnej• mieszkasz i pracujesz na terenie województwałódzkiegoZapraszamy do udziału w projekcie„ŚWIADECTWO KOMPETENCJI”.W ramach projektu oferujemy szkolenia z zakresusporządzania świadectw charakterystyki cieplnejbudynków prowadzoną przez doświadczoną kadrętrenerską.Szczegółowe informacje dotyczące projektuoraz warunków uczestnictwa dostępne sąna stronie internetowej:www.swiadectwokompetencji.pllub też bezpośrednio w Biurze Projektu:Centrum Doradztwa Gospodarczego Sp. z o.o.,ul. Rewolucji 1905 nr 49, pok. 214,90-215 ŁódźProjekt współfinansowany ze środkówUnii Europejskiej w ramachEuropejskiego Funduszu SpołecznegoProducent wyrobu budowlanego, przezwystawienie krajowej deklaracji zgodności,oświadcza na swoją wyłączną odpowiedzialność,że wyrób jest zgodny ze specyfikacjątechniczną. Krajową deklarację zgodnościproducent przedkłada organom kontroli naich żądanie. Wyroby oznakowane tylko znakiembudowlanym mogą być wprowadzanedo obrotu wyłącznie na rynek krajowy.Przepis art. 10 ustawy o wyrobach budowlanychuwzględnia dopuszczenie dojednostkowego zastosowania wyrobówbudowlanych wykonanych na podstawieindywidualnej dokumentacjitechnicznej. Dokumentacja ta, opracowanaprzez projektanta obiektu lub z nimuzgodniona, powinna zawierać: opis rozwiązaniakonstrukcyjnego, charakterystykęmateriałową i informację o projektowanychwłaściwościach użytkowych wyrobubudowlanego, oraz określać warunki jegozastosowania w danym obiekcie budowlanym,a także, w miarę potrzeb, instrukcjęobsługi i użytkowania.Ponadto wyrób budowlany wytwarzanytradycyjnie, na określonym terenieprzy użyciu metod sprawdzonychw wieloletniej praktyce, przeznaczony dolokalnego stosowania może być oznakowanyznakiem budowlanym regionalnegowyrobu budowlanego nawyłączną odpowiedzialność producenta,ale po uprzedniej decyzji wydanej przezwłaściwego wojewódzkiego inspektoranadzoru budowlanego, oraz po wydaniuoświadczenia przez producenta, że wyróbzostał wytworzony w ww. sposób i nadajesię do stosowania zgodnie z przeznaczeniem.W świetle przepisów ustawy o wyrobachbudowlanych i wydanych na jej podstawieaktów wykonawczych jedynie producent,przed wprowadzeniem wyrobudo obrotu, ma prawo i obowiązek napodstawie m.in. określonego przez siebiezastosowania wyrobu, w tym funkcji, jaką wyróbzastosowany w sposób trwały w obiekciebudowlanym ma spełnić, oraz jego składumateriałowego określić specyfikacjętechniczną, z którą będzie mógł dokonaćwymaganej oceny zgodności w celu wystawieniadeklaracji zgodności i odpowiedniegooznakowania wyrobu oznakowaniem CEalbo znakiem budowlanym.mgr inż. Elżbieta Janiszewska--KuropatwaGłówny Urząd Nadzoru BudowlanegoMateriał był publikowany wcześniejw „Wiadomościach Projektanta Budownictwa”.Bibliografia1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane(Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 118z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi.2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobachbudowlanych (Dz.U. Nr 92, poz.881 z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi.3. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemieoceny zgodności (Dz.U. z 2004 r.Nr 204, poz. 2087 z późn. zm.) wrazz aktami wykonawczymi.4. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawozamówień publicznych (Dz.U. Nr 19,poz. 177 z późn. zm.).5. Materiały analityczne GUNB dotyczącekontroli wyrobów budowlanych dopuszczonychdo obrotu.krótkoCentrum Logistyczne Reynaers na UkrainieW październiku br. Reynaers Ukraina otworzyłnowoczesne centrum logistyczne w miejscowościBrowary w obwodzie kijowskim,aby zaspokoić rosnące potrzeby odbiorcówz rynku krajowego oraz terenu Europy Wschodniej.Powierzchnia całkowita to 10 000 m²,z czego część magazynowa zajmuje 7000 m²,a część produkcyjna (specjalistyczna lakiernia)– 2000 m². Koszt całkowity projektu to 7 mlneuro.26Źródło: Reynaers AluminiumINŻYNIER BUDOWNICTWA

REKLAMAprawoEkologicznainfrastruktura17 grudnia w Poznaniu odbyła się pierwsza, organizowana wspólnieprzez Stowarzyszenie Polski Kongres Drogowy oraz Fojud Development,konferencja: „Koszty i korzyści rozwiązań środowiskowychw fazie przygotowania inwestycji infrastrukturalnych”.Zgodnie z deklaracją organizatorów postawionyzostał pierwszy krok w kierunkustworzenia platformy porozumienia dlatych grup, które w procesie inwestycyjnymczęsto stoją wobec siebie w opozycji.Organizacje ekologiczne, zarządcy dróg,projektanci, wykonawcy oraz przedstawicieleadministracji publicznej mieli okazjępodyskutować na tematy praktycznei starać się wypracować wspólne stanowisko.Jednak skala zagadnień, ich różnorodnośći stosunkowo krótki czas spotkaniapozwolił jedynie na zaawizowanienajważniejszych kwestii.Agnieszka Suchecka, radca prawny,omówiła aspekty prawne działań środowiskowychw procesie inwestycyjnym naprzykładach realizacji dróg publicznych.Odniosła się zatem do wymaganegoprzez przepisy postępowania o wydaniedecyzji, jego trybu i uzasadnienia,a następnie przedstawiła przypadki,gdy wymagana jest tzw. ponowna ocenaoddziaływania. W dalszej części zreferowałaprocedury odwoławcze od decyzjio uwarunkowaniach środowiskowych.Do referatu odniósł się uznany ekspertw zakresie ochrony środowiska i zrównoważonegorozwoju Tomasz Podgajniak.Uczestnicy konferencji, biorąc udziałw dyskusji, zwracali uwagę na aspektyOcena oddziaływania inwestycjina środowisko to postępowaniew sprawie oceny oddziaływaniania środowisko planowanegoprzedsięwzięcia, obejmującego:■ weryfikacje raportu o oddziaływaniuprzedsięwzięcia na sodowisko■ uzyskanie wymaganych ustawaopinii i uzgodnień■ zapewnienie mozliwości udziałuspołeczeństwa w postepowaniupraktyczne wynikające z regulacji prawnychoraz, nie dającej się przecież pominąć,ekonomiki określonych przedsięwzięćinwestycyjnych.Bardzo interesujące wystąpienie przedstawicielaStowarzyszenia dla Natury „Wilk”,bogato ilustrowane zdjęciami, przybliżyłoproblem projektowania i utrzymania korytarzymigracyjnych dla zwierząt.Wydaje się, że takich konferencji/seminariówpowinno odbywać się coraz więcej.Oczywista jest bowiem konieczność spotkaniai rozmowy wszystkich stron zainteresowanychkwestią proekologicznychrozwiązań w szeroko pojętym budownictwie.Barbara Mikulicz-TraczykZgodnie z artykułem 11a ust. 4 spec. ustawy: decyzja o zezwoleniu na realizacjęinwestycji drogowej (tzw. ZRID) może być wydana po uprzednim przeprowadzeniuoceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, jeżeli jest ona wymaganaprzepisami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowiskui jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie społeczeństwa orazo ocenach oddziaływania na środowisko.styczeń 10 [69]27

listy do redakcjiOdpowiada dr Joanna Smarż – główny specjalista Krajowego Biura PIIBUprawnienia a specjalnośćNa forum internetowym www.inzynierbudownictwa.pl pojawiłysię zastrzeżenia, że uprawnienia budowlane w swojejtreści nie zawierają odniesienia do specjalności, w którejosoba posiadająca uprawnienia może wykonywać samodzielnefunkcje techniczne w budownictwie.Zdaniem piszących w uprawnieniach jest mowa wyłącznie o upoważnieniudo projektowania lub kierowania robotami budowlanymiw odniesieniu do obiektu budowlanego, a nie w odniesieniu dokonkretnej specjalności, np. w odniesieniu do konstrukcji obiektubudowlanego. Powyższe zauważane jest jako precedens.Z przedstawionym powyżej poglądem nie można się jednak zgodzić.Specjalności, w jakich można uzyskać uprawnienia budowlane,ustawodawca określił w art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118z późn. zm.). Konkretyzacją zakresu uprawnień uzyskiwanychw powyższych specjalnościach są przepisy rozporządzenia MTiBz dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznychw budownictwie (Dz.U. Nr 83, poz. 578 z późn. zm.).Przywołane przepisy określają zakres uprawnień bez ograniczeńoraz w ograniczonym zakresie.Rzeczą oczywistą jest, że skoro ustawodawca pisze: Uprawnieniabudowlane w specjalności architektonicznej bez ograniczeńuprawniają do projektowania lub kierowania robotami budowlanymizwiązanymi z obiektem budowlanym w zakresie sporządzaniaprojektu architektoniczno-budowlanego w odniesieniudo architektury obiektu lub kierowania robotami budowlanymiw odniesieniu do architektury obiektu, to miał na myśli projektowaniei kierowanie robotami budowlanymi w specjalności architektonicznej.Natomiast pisząc: Uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanejbez ograniczeń uprawniają do projektowania lubkierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanymw zakresie sporządzania projektu architektoniczno-budowlanegow odniesieniu do konstrukcji obiektu, ustawodawca miał namyśli projektowanie i kierowanie robotami budowlanymi w specjalnościkonstrukcyjno-budowlanej itd.W ten sposób zdefiniowane zostały zakresy wszystkich dziewięciu specjalnościuprawnień budowlanych. Ponadto poszczególne przepisy od§ 16 do § 24 ww. rozporządzenia, określające zakres specjalności, nasamym wstępie wskazują, o jakiej specjalności jest mowa w danymmiejscu. Zatem sama nazwa specjalności wskazuje obszar budownictwa,w którym osoba posiadająca uprawnienia budowlane może wykonywaćsamodzielne funkcje techniczne w budownictwie.Odmienne odczytywanie tak sformułowanych zapisów prowadziłobydo błędnych wniosków i całkowitego chaosu w nadawanychuprawnieniach budowlanych. Nie jest to też żaden precedens, alesposób określania zakresu uprawnień budowlanych, który funkcjonujejuż wiele lat i nie budził dotychczas wątpliwości.Takie też zapisy, zgodnie z brzmieniem obowiązującego rozporządzenia,umieszczane są każdorazowo w treści decyzji o nadaniuuprawnień budowlanych.Jednocześnie należy nadmienić, że osoby posiadające uprawnieniabudowlane powinny znać dokładny ich zakres, ponieważprzekroczenie zakresu uprawnień podlega m.in. odpowiedzialnościzawodowej z art. 95 pkt 2 oraz odpowiedzialności karnejz art. 91 ust. 1 pkt 2 Prawa budowlanego.W związku z powyższym w przypadku wątpliwości co dozakresu posiadanych uprawnień budowlanych należyzgłosić się do okręgowej komisji kwalifikacyjnej w celuich wyjaśnienia.Zmiana wykształcenia a rozszerzenie uprawnieńNabyłem uprawnienia budowlane jako technik w 1984 r.,a w 1992 r. uzyskałem tytuł inżyniera. Czy muszę zdawaćegzamin, aby mieć uprawnienia z tytułem inżyniera?Decyzja o nadaniu uprawnień budowlanych jest indywidualnymrozstrzygnięciem administracyjnym, które z wyjątkiem sytuacjiszczególnych określonych przepisami kodeksu postępowaniaadministracyjnego nie może ulec zmianie.Zmiana wykształcenia z całą pewnością nie jest podstawą dozmiany już wydanej decyzji. Tym bardziej że rodzaj posiadanegowykształcenia decyduje i decydował zawsze o zakresie posiadanychuprawnień budowlanych. Zgodnie z powyższym w opisanym czasieosoby legitymujące się wykształceniem średnim technicznym mogłyuzyskać uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie. Natomiastosoby z wykształceniem wyższym technicznym mogły uzyskaćuprawnienia budowlane bez ograniczeń.Z uwagi na brak możliwości dokonania zmiany wyłącznie w zakresieposiadanego wykształcenia zmiana, o jakiej mowa w pytaniu,wiązałaby się z koniecznością zmiany zakresu nadanychuprawnień budowlanych, co nie może mieć miejsca w opisanymprzypadku.28INŻYNIER BUDOWNICTWA

listy do redakcjiW związku z powyższym należy wyjaśnić, że aby uzyskaćuprawnienia budowlane jako inżynier, należy przejść całąprocedurę dotyczącą uzyskania uprawnień budowlanych,a więc postępowanie kwalifikacyjne, oraz zdać egzamin.Należy jednak podkreślić, że do przedmiotowego postępowaniabędą miały zastosowanie przepisy obecnie obowiązujące,w świetle których osoba z wykształceniem wyższym zawodowymi tytułem inżyniera może uzyskać uprawnienia budowlanew ograniczonym zakresie. Chyba że spełnione są warunki umożliwiającezastosowanie przepisu art. 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz o zmianie niektórychinnych ustaw (Dz.U. Nr 163, poz. 1364 z późn. zm.). Zgodniez powyższym w stosunku do osób ubiegających się o uprawnieniabudowlane, które przed dniem wejścia w życie ustawy (tj. przed 1stycznia 2006 r.) uzyskały wykształcenie wymagane na podstawieprzepisów dotychczasowych oraz rozpoczęły odbywanie wymaganejpraktyki, stosuje się przepisy dotychczasowe.W opisanej sytuacji, aby uzyskać uprawnienia budowlane bez ograniczeń,osoba, o której mowa w pytaniu, powinna udokumentowaćpraktykę zawodową odbytą do 1995 r. w formie zaświadczenia lubw okresie od 1 stycznia 1995 r. do 1 stycznia 2006 r. rozpocząćdokumentowanie praktyki w książce praktyki zawodowej.W przypadku braku możliwości spełnienia wskazanych warunkówosoba legitymująca się wykształceniem wyższym zawodowymi tytułem inżyniera mogłaby uzyskać uprawnienia wyłączniew ograniczonym zakresie.Z uwagi na złożoność sytuacji w celu uzyskania szczegółowychinformacji należy zgłosić się do okręgowej komisji kwalifikacyjnejokręgowej izby inżynierów budownictwa jako organu właściwegow sprawie. .Odpowiada Rafał Golat – radca prawnyCzy inwestor może dowolnie dysponowaćmoim projektem budowlanym?Wykonałem projekt przebudowy mostu na zlecenie firmy X,która otrzymała zlecenie w drodze przetargu. W trakcie wykonywaniaprac okazało się, że zakres opracowania będzieznacznie szerszy od przyjętego w umowie. Firma X nie wystąpiłaz wnioskiem o przedłużenie umowy. Ze względu nazwiększony zakres robót oraz czasochłonność uzgodnień projektbudowlany został przekazany z opóźnieniem ponad roku.Inwestor nie podpisał protokołu odbioru projektu budowlanego,natomiast uzyskał na jego podstawie pozwolenie nabudowę. Projekt wykonawczy został ukończony z opóźnieniemokoło 1,5 roku od planowanej daty przekazania. Firma Xpodpisała mi aneks terminowy oraz protokół odbioru i z projektemwykonawczym pojechałem (razem z przedstawicielemfirmy X) na spotkanie z inwestorem. Stanowisko inwestorabyło takie, że naliczy nam kary zgodnie z umową (0,2% zadzień). Ze względu na to, że w tej sytuacji musielibyśmy dopłacićdo projektu, dokumentację zabraliśmy ze sobą. Sprawajest nierozwiązana, lecz inwestor planuje zlecić wykonanieprojektu wykonawczego (wykonanego na podstawie mojegoprojektu budowlanego) innej firmie.Czy inwestor może dowolnie dysponować moim dziełem(projekt budowlany), w sytuacji gdy w umowie pomiędzyfirmą X a inwestorem jest zapis o tym, że prawa autorskiepozostają przy wykonawcy, a w umowie pomiędzy mnąa firmą X nie ma zapisu dotyczącego przechodzenia prawautorskich.■ Czy mogę powołać się na art. 2 pkt 2, art. 17, art. 52 pkt 1ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych?■ Czy inwestor może mi zlecić wykonanie projektu wykonawczegoz wolnej ręki na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 1ustawy – Prawo zamówień publicznych?Choć z przepisów ustawowych wyraźnie to wynika, projekt wykonawczymoże być traktowany jako utwór zależny w stosunkudo wyjściowego projektu budowlanego, na bazie którego jestsporządzany, czyli jako opracowanie w rozumieniu art. 2 ustawyz 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych(Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.). Oznacza to, że doprojektu wykonawczego znajduje zastosowanie ust. 2 powyższegoartykułu, zgodnie z którym korzystanie z opracowania, czyli w tymwypadku z projektu wykonawczego, zależy od zezwolenia twórcyutworu pierwotnego, czyli wyjściowego projektu budowlanego.Inwestor może wobec tego zamówić sporządzenie projektuwykonawczego przez inną osobę niż projektant pierwotnegoprojektu i samo sporządzenie takiego projektu bezzaangażowania projektanta pierwotnego będzie legalne.Przed zastosowaniem projektu wykonawczego do realizacjiokreślonej inwestycji inwestor powinien jednak uzyskaćwskazane wcześniej zezwolenie na zastosowanie tego projektuod projektanta pierwotnego, stąd też z punktu widzenia inwestoranajkorzystniejszym rozwiązaniem jest zaangażowanie tegostyczeń 10 [69]29

listy do redakcjiostatniego projektanta jak najwcześniej, przy rozpoczynaniu pracynad projektem wykonawczym przez innego projektanta. W przeciwnymbowiem wypadku trudno uwzględnić w toku prac projektowychewentualne uzasadnione zastrzeżenia, które projektant pierwotnymoże zgłaszać do wykonawczej realizacji jego autorskiej koncepcji.Jeśli w umowie między projektantem pierwotnym a firmą realizującązamówienie na wyjściowy projekt budowlany brak postanowieniadotyczącego zbywania majątkowych praw autorskich do tego projektu,zastosowanie znajduje na zasadzie domniemania art. 61 ustawyo prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodnie z którym, jeżeliumowa nie stanowi inaczej, nabycie od twórcy egzemplarza projektuarchitektonicznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednejbudowy. Przy projektancie zostają wówczas nie tylko majątkowe prawaautorskie do projektu, ale także prawo zezwalania na wykonywaniezależnego prawa autorskiego, którego przeniesienie przez projektantana drugą stronę umowy wymaga wyraźnego zapisu w umowie(zgodnie z art. 46 powyższej ustawy).Firma, zamawiająca realizację projektu budowlanego u konkretnegoprojektanta, może przenieść na inwestora, z którym zawarłastosowną umowę, tylko te uprawnienia, które sama nabyła.Jeśli zatem firma ta nie nabyła od projektanta ani majątkowychpraw autorskich do projektu, ani też prawa zezwalania na wykonywaniezależnego prawa autorskiego, nie może praw tych skutecznieprzenieść na inwestora. Gdyby zatem w umowie międzyfirmą zamawiającą projekt u projektanta, który nie wyzbył sięumownie swoich praw do projektu, a inwestorem pojawiło siępostanowienie o przeniesieniu majątkowych praw autorskich doprojektu, postanowienie to nie będzie skuteczne, czyli udostępnionyprzez firmę inwestorowi projekt będzie wadliwy prawnie.Inwestor ma prawo w takiej sytuacji zastosować art. 55 ust. 2ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodniez którym, jeżeli utwór ma wady prawne, zamawiający może odumowy odstąpić i żądać naprawienia wyrządzonej szkody.Brak wystarczających podstaw do uznania, że inwestor może zamówiću projektanta projektu budowlanego sporządzenie projektuwykonawczego w trybie zamówienia z wolnej ręki na podstawieart. 67 ust. 1 pkt 1 Prawa zamówień publicznych. Co prawda,z jednej strony przyjąć można, że projektant projektu budowlanegojest najbardziej predestynowany do sporządzenia w oparciuo ten projekt projektu budowlanego i realizacja przez jednegoprojektanta obu projektów jest o tyle korzystna, że unika się wówczasewentualnych rozbieżności między dwoma projektantami.Z drugiej jednak strony tryb z wolnej ręki na podstawie art. 67ust. 1 pkt 1 Prawa zamówień publicznej może zostać zastosowanytylko wtedy, gdy brane pod uwagę zamówienie, w tym zamówienietwórcze, może być zrealizowane tylko przez jednegowykonawcę. Niestety, przy pracach projektowych w budownictwieograniczenie to nie występuje, gdyż nie ma przeszkód, aby projektbudowlany i projekt wykonawczy wykonane zostały przez dwóchróżnych projektantów. W związku z tym zastosowanie przez inwestoratrybu z wolnej ręki z powołaniem się na powyższyprzepis w celu zamówienia u projektanta projektu budowlanegosporządzenia projektu wykonawczego należałobyuznać z formalnych względów za niewłaściwe.Inwestor może określić przedmiot zamówienia jako wykonaniezarówno projektu budowlanego, jak i projektu wykonawczegoi wtedy oczywiście np. projektant, którego oferta zostanie wybrana,realizował będzie oba projekty, z tym że wyłonienie projektantaw takiej konfiguracji również nie powinno odbywać sięw trybie zamówienia z wolnej ręki, z tych samych przyczyn, cowskazane powyżej.Tryb zamówienia z wolnej ręki jest natomiast właściwy do uzyskaniaod projektanta projektu budowlanego zezwolenia naskorzystanie (zastosowanie) z opracowanego na jego podstawieprojektu wykonawczego przez innego projektanta. W tym przypadkubowiem zachodzi przesłanka z art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. b)Prawa zamówień publicznych, a więc sytuacja, w której zamówieniew postaci udzielenia przedmiotowego zezwolenia możebyć wykonane tylko przez jednego wykonawcę, czyli projektantawyjściowego projektu budowlanego, ze względu na ograniczeniawynikające z ochrony praw wyłącznych, jakimi są majątkoweprawa autorskie, oraz prawo zezwalania na wykonywanie zależnegoprawa autorskiego.Działania inwestora sprzeczne z prawami projektantaPracując na podstawie umowy o pracę w firmie X, wykonałemprojekt budowlany przebudowy mostu. Po tym zwolniłemsię z pracy w tej firmie. Ze względu na znaczne opóźnieniainwestor postanowił zlecić innej firmie wykonanieprojektu wykonawczego.W umowie pomiędzy firmą X a inwestorem był zapiso przejściu praw autorskich na inwestora.Czy w tej sytuacji mogę oczekiwać od inwestora wystąpieniado mnie o akceptację wykonawcy projektu wykonawczegona podstawie art. 46 ustawy o prawie autorskim i prawachpokrewnych?Jakie działania mogę podjąć w obu wyżej opisanych sprawach,aby dochodzić swoich praw, w przypadku gdybyinwestorzy podjęli działania sprzeczne z przysługującymimi prawami autorskimi? Czy mam prawo wpisem do dziennikabudowy wstrzymać prace, żądając cofnięcia działańsprzecznych z prawem, oraz czy nadzór budowlany możepodjąć takie działania na mój wniosek?30INŻYNIER BUDOWNICTWA

listy do redakcjiJeśli projektant wykonuje projekt w ramach realizacji swoichpracowniczych obowiązków, a umowa o pracę z firmą, w którejjest zatrudniony, nie zawiera szczególnych postanowieńdotyczących majątkowych praw autorskich do pracowniczychprojektów, prawa te pracodawca nabywa na podstawie art.12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z chwiląprzyjęcia branego pod uwagę projektu. Pracodawca projektanta,który dzięki zastosowaniu powyższego przepisu nabyłmajątkowe prawa autorskie do projektów, stworzonych przezprojektanta w efekcie wykonywania jego pracowniczych obowiązków,może wobec tego skutecznie przenieść te prawa nainwestora.Należy jednak zauważyć, że w powyższym artykule mowa jesto przejściu z pracownika na pracodawcę wyłącznie majątkowychpraw autorskich. Prawa te określa art. 17 ustawy o prawieautorskim i prawach pokrewnych w powiązaniu z regulującympola eksploatacji utworów art. 50 powyższej ustawy. Prawa teodróżnić należy od wyłącznego prawa zezwalania na wykonywaniezależnego prawa autorskiego, które nie jest majątkowymprawem autorskim w jego ustawowym rozumieniu. Stwierdzićwobec tego trzeba, że mechanizm nabywania przez pracodawcówmajątkowych praw autorskich do pracowniczych utworów,uregulowany w art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawachpokrewnych, nie odnosi się do uzyskiwania przez pracodawcówuprawnień w zakresie korzystania i rozporządzania przez pracodawcówopracowaniami pracowniczych utworów, w tym projektówwykonawczych, realizowanych według pracowniczychprojektów budowlanych.Pracodawca, który chce mieć swobodę w zakresie korzystaniai rozporządzania z opracowań pracowniczychprojektów, powinien poza umową o pracę uregulowaćtę kwestię w odrębnym porozumieniu z zatrudnionymina podstawie umowy o pracę projektantami, np. nabywającod nich prawo zezwalania na wykonywanie autorskiegoprawa zależnego, czyli na stosowanie projektów wykonawczychrealizowanych na podstawie pracowniczych projektów budowlanych.W przypadku braku takiej regulacji pracodawca nie możeskutecznie dysponować uprawnieniami w tym „zależnym” zakresiena rzecz zainteresowanych korzystaniem z projektów wykonawczychinwestorów, czyli powinien powiadomić inwestora,że skorzystanie w ramach określonej inwestycji z projektu wykonawczego,stworzonego przez innego projektanta niż pracownikzatrudniony przez pracodawcę, wymaga skontaktowania sięz tym pracownikiem – projektantem – w celu uzyskania od niegozezwolenia określonego w art. 2 ust. 2 ustawy o prawie autorskimi prawach pokrewnych.Jeśli ani pracodawca, ani inwestor nie wzięli pod uwagę powyższychuprawnień projektanta, dotyczących sfery autorskich prawzależnych, projektant jako podmiot uprawniony ma oczywiścieprawo kwestionowania legalności takich pomijających jego osobędziałań. Pewien problem polega w tym przypadku na tym,że przepisy ustawy o prawie autorskim, dotyczące odpowiedzialnościza naruszenie cudzych praw autorskich (por. art. 78 i 79powyższej ustawy), mówią wyraźnie o roszczeniach przysługującychw związku z naruszeniem osobistych praw autorskich albomajątkowych praw autorskich, którymi uprawnienia z obszaruautorskich praw zależnych (prawo udzielania zezwoleń na wykonywaniezależnego prawa autorskiego) nie są. Wobec tegouprawniony projektant nie może w takiej sytuacji, gdy naruszeniedotyczy wyłącznie jego pozycji jako twórcy projektu pierwotnegow relacji do korzystania z zależnego projektu wykonawczego,powoływać się na zasady ochrony wynikające z powyższychprzepisów.Nie oznacza to jednak, że projektant jest bezradny. Po pierwszebowiem może powołać się na ogólne zasady ochrony, wynikającez kodeksu cywilnego (por. art. 23 i 24 k.c.), dotyczące ochronydóbr osobistych, do których zaliczona została wszelkiego rodzajutwórczość, niezależnie od szczególnych zasad ochrony, określonychw przepisach prawa autorskiego.Po drugie bardzo często przy realizacji utworów zależnych(projektów wykonawczych) dochodzi do naruszenia osobistychpraw autorskich, np. ze względu na brak uzgodnieniaz autorem wyjściowego projektu budowlanego zmian w pierwotnejkoncepcji projektowej, którym wprowadzeniu pierwotnyprojektant miałby słuszną podstawę się sprzeciwić, a niesą one spowodowane oczywistą koniecznością (por. art. 16pkt 3 i art. 49 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawachpokrewnych). Naruszenie osobistych praw autorskich, takżedo twórczych projektów, jest zaś już wyraźnie uregulowanepod względem grożących z tego tytułu roszczeń w art. 78powyższej ustawy.Jeżeli chodzi o uprawnienia projektanta związane z wpisamido dziennika budowy w powyższym kontekście, to określają jeprzepisy ustawy – Prawo budowlane. Zgodnie z art. 21 pkt 1 lit.b) tej ustawy projektant w trakcie realizacji budowy ma prawożądania wpisem do dziennika budowy wstrzymania robót budowlanychw razie wykonywania ich niezgodnie z projektem.Z kolei zgodnie z art. 26 pkt 2 Prawa budowlanego inspektornadzoru inwestorskiego ma prawo żądać od kierownikabudowy lub kierownika robót m.in. wstrzymania dalszychrobót budowlanych, w przypadku gdyby ich kontynuacjamogła spowodować niedopuszczalną niezgodnośćz projektem lub pozwoleniem na budowę. .styczeń 10 [69]31

listy do redakcjiOdpowiada Anna Macińska – dyrektor Departamentu Prawno-Organizacyjnego GUNBProwadzenie robót budowlanych na działkachzarządzanych przez wspólnoty mieszkanioweChciałbym prosić o wyjaśnienie sprawy wydawania pozwoleńna budowę w kontekście własności nieruchomości wewspólnotach mieszkaniowych.W ostatnim czasie powstało wiele wspólnot mieszkaniowych,z których nie wszystkie mają prawo do dysponowanianieruchomością na cele budowlane. W praktyceoznacza to, że wykonując prace na działce, na której stoibudynek posiadający kilkudziesięciu właścicieli, musimyuzyskiwać zgodę wszystkich właścicieli i trudno rozpocząćnp. remont.Zgodnie z art. 32 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawobudowlane (Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) pozwoleniena budowę może być wydane wyłącznie temu, kto złożyłoświadczenie, pod rygorem odpowiedzialności karnej, o posiadanymprawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.W myśl art. 3 pkt 11 ustawy – Prawo budowlane prawo dodysponowania nieruchomością na cele budowlane jest tytułemprawnym wynikającym z prawa własności, użytkowania wieczystego,zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunkuzobowiązaniowego, przewidującego uprawnienia do wykonywaniarobót budowlanych. Zgodnie z ww. przepisem prawo to możeposiadać także osoba niebędąca właścicielem nieruchomości, np.jeśli uzyska zgodę właściciela bądź wszystkich współwłaścicieli nawykonanie robót budowlanych na ich nieruchomości. W przypadkunieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności inwestorw oświadczeniu o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomościąna cele budowlane wskazuje imię, nazwisko lub nazwęoraz adres współwłaścicieli, oraz ich zgodę na wykonywanie robótbudowlanych, objętych wnioskiem o pozwolenie na budowę.Należy zauważyć, że dla nieruchomości wspólnych znajdującychsię we władaniu wspólnot mieszkaniowych decyzje w sprawachnieruchomości wspólnej, przekraczające zwykły zarząd, podejmująwłaściciele lokali w uchwale. Natomiast decyzje mieszczącesię w granicach zwykłego zarządu podejmuje, gdy jestustanowiony, zarząd lub zarządca. Jeżeli właściciele lokalibezpośrednio sprawują zarząd nieruchomością wspólną(co może mieć miejsce w małych wspólnotach mieszkaniowych),to sami podejmują decyzje mieszczące się w granicachzwykłego zarządu.Zgodnie z art. 22 ust. 3 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r.o własności lokali (Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 z późn. zm.)do czynności przekraczających zwykły zarząd należą: zmianaprzeznaczenia części nieruchomości wspólnej, udzielenie zgodyna nadbudowę lub przebudowę nieruchomości wspólnej, naustanowienie odrębnej własności lokalu powstałego w następstwienadbudowy lub przebudowy i rozporządzenie tym lokalemoraz na zmianę wysokości udziałów w następstwie powstaniaodrębnej własności lokalu nadbudowanego lub przebudowanego.Przy czym wykaz czynności przekraczających zakres zwykłegozarządu, określony w art. 22 ust. 3 ustawy o własności lokali,nie jest zbiorem zamkniętym. Właściciele mogą (w umowie lubuchwale) określić, które czynności, z wyjątkiem wymienionychw art. 22 ust. 3 ustawy o własności lokali, są dla nich ważnei z tego względu będą, w odniesieniu do ich nieruchomościwspólnej, traktowane jako czynności przekraczające zakres zwykłegozarządu.W myśl art. 22 ust. 2 ustawy o własności lokali do podjęciaczynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, np.wykonania ww. robót budowlanych, potrzebna jest uchwaławłaścicieli lokali, wyrażająca zgodę na dokonanie tej czynnościoraz udzielająca zarządowi pełnomocnictwa do zawieraniaumów stanowiących czynności przekraczające zakres zwykłegozarządu w formie prawem przewidzianej. W takim przypadkuuprawnienie zarządu do złożenia oświadczenia o posiadanymprawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlanepowinno wynikać ze zgody wszystkich współwłaścicieli, wyrażonejw uchwale.Natomiast, jeżeli w obrębie nieruchomości wspólnej mają byćwykonywane roboty budowlane, które nie powodują trwałychzmian funkcji nieruchomości wspólnej, nie są związane zezmianami we własności i nie są równoznaczne z zadysponowaniemnieruchomością lub jej częścią, to wyrażenie zgody naprzeprowadzenie tych czynności mieści się w granicach zwykłegozarządu nieruchomością wspólną i wobec tego decyzjęmoże samodzielnie podjąć zarząd lub zarządca we wspólnotach,w których zarząd nie jest sprawowany bezpośrednio przezwłaścicieli lokali.W celu uzyskania szczegółowych informacji dotyczących przepisówustawy o własności lokali należy zwracać się do DepartamentuStrategii Budownictwa i Mieszkalnictwa MinisterstwaInfrastruktury.Niniejszy tekst nie stanowi wykładni prawa i nie jest wiążący dla organówadministracji publicznej orzekających w sprawach indywidualnych.32INŻYNIER BUDOWNICTWA

listy do redakcjiREKLAMAForma zatrudnienia inspektora nadzoruinwestorskiegoProszę o wyjaśnienie, czy inspektor nadzoru inwestorskiegomoże być zatrudniony na umowę o dzieło. Stawiamto pytanie, ponieważ wielu prawników różnie tointerpretuje.Z punktu widzenia ustawy – Prawo budowlane (Pb) nie jestsprawą istotną, jaką formę prawną przybiera stosunek prawnyłączący inwestora z ustanowionym przez niego inspektoremnadzoru inwestorskiego (np. umowa o pracę, umowa zlecenia,umowa o dzieło). Ważne jest, aby osoba sprawująca samodzielnąfunkcję techniczną w budownictwie posiadała odpowiednieuprawnienia budowlane, natomiast wybór umowy zależy oduznania stron. Przy czym stosunki zobowiązaniowe zachodzącepomiędzy stronami umów nie są przedmiotem regulacji przepisówPb. Ponadto należy pamiętać, aby inwestor zawiadomiło zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych, naktóre jest wymagane pozwolenie na budowę, właściwy organnadzoru budowlanego oraz projektanta sprawującego nadzórnad zgodnością realizacji budowy z projektem, co najmniej na7 dni przed ich rozpoczęciem, dołączając na piśmie w przypadkuustanowienia nadzoru inwestorskiego oświadczenie inspektoranadzoru inwestorskiego, stwierdzające przyjęcie obowiązkupełnienia nadzoru inwestorskiego nad danymi robotamibudowlanymi, a także zaświadczenie wydane przez właściwąizbę samorządu zawodowego potwierdzające wpis na listę jejczłonków (art. 41 ust. 4 pkt 2 Pb).Niniejszy tekst nie stanowi wykładni prawa i nie jest wiążący dla organówadministracji publicznej orzekających w sprawach indywidualnych.styczeń 10 [69]33

na czasieNowy budynek Gamma we WrocławiuBudynek biurowo-usługowy Gamma w zachodniej części Wrocławia będzie miał 14 tys. m²powierzchni użytkowej o standardzie B+. Inwestor: Vantage Development. Projekt: APA Markowskioraz Projektor Architekci. Zostanie ukończony do 2011 r.ZIMOBET 334Polski producent plastyfikatorów do betonuLUBANTA S.A. wprowadził na rynek nowoczesnądomieszkę na okres niskich temperaturZIMOBET 334. Domieszka ta znacznie upłynniamieszankę betonową i przyspiesza twardnieniebetonu. ZIMOBET 334 znalazł uznaniewielu producentów betonu w kraju jak równieżna Litwie i Ukrainie.O lepsze wykorzystanieciepła w budownictwieOrganizacja ekologiczna WWF Polska zorganizowała1 grudnia konferencję prasową pt.„Polska podgrzewa klimat zamiast ogrzewaćbudynki. Jakie korzyści odniesiemy z lepszegowykorzystania ciepła w budownictwie”.Mniejszy zwrot VATza materiały budowlaneFiskus będzie zwracał mniej pieniędzy za materiałybudowlane inwestorom. Jest to wynikniższych cen na rynku. GUS podał, że cena1 m² powierzchni użytkowej budynku mieszkalnegospadła z 3924 zł w II kwartale do3783 zł w III kwartale. Mniej dostaną osoby,które budują lub remontują mieszkania czydomy i chcą wykorzystać w całości zwrot VATza materiały budowlane.Źródło: Dziennikbudowy.pl, Gazeta WyborczaNowy konkursdla branży budowlanejRusza I edycja konkursu dla producentówmateriałów budowlanych i wykończeniowych– MUR BETON Nagroda Rynku Budowlanego.Nagrody w konkursie przyznawane będąw oparciu o badania realizowane na grupiesprzedawców sklepów i hurtowni budowlanychprzez instytut Millward Brown SMG/KRC.Zgłoszeń produktów dokonywać można dopołowy lutego 2010 r., a wyniki ogłoszonezostaną na początku kwietnia 2010 r. Więcej:www.mur-beton.pl.Tubolit AR Fonowave®Firma Armacell wprowadza na rynek nowy produktzwiązany z szeroko pojętym tematem izolacjiplastikowych rur kanalizacyjnych i deszczowych.Tubolit AR Fonowave to kompletny systemizolacyjny, zapewniający znaczną poprawę komfortuakustycznego, jednocześnie chroniący ruryprzed agresywnymi materiałami budowlanymii uszkodzeniami mechanicznymi.YTONG na stadionieLegii w WarszawieBloczki z betonu komórkowego YTONG zostanąwykorzystane do budowy ścian pomieszczeńpod trybunami stadionu oraz do obudowyinstalacji sanitarnych. Wysokość koronystadionu wyniesie ok. 20,5 m. Zadaszeniemiejsc siedzących z tkaniny z włókna szklanegoz powłoką teflonową oraz częściowo z płytpoliwęglanowych powstanie na wysokościok. 29 m i będzie opierało się na przestrzennychdźwigarach stalowych.Fot. Xella/YTONGKonferencja w AutorskimParku Technologicznym2 grudnia w Autorskim Parku Technologicznymdr inż. Wojciecha Nawrota w Warszawieodbyła się konferencja pt. „Młodzi – kreatywnii innowacyjni”. Organizatorami konferencjibyli: Akademia Inżynierska w Polsce we współpracyz Radą Główną Jednostek Badawczo-Rozwojowychi Naczelną Organizacją Techniczną.Zainaugurowano także działanie drugiejczęści Parku Technologicznego o powierzchniużytkowej 3700 m 2 .34INŻYNIER BUDOWNICTWA

na czasieNowoczesny szpital w krainie wulkanówSzpital Nouvel Hôpital d’Estaing, wkomponowany we francuski wulkaniczny krajobraz Owernii, to obiekt o powierzchni 70 000 m 2 , a koszt jego powstaniazamknie się w kwocie ponad 138 mln euro. Elewację o powierzchni prawie 8000 m 2 wykonano z czarnego kamienia z Chin, paneli z kolorowej żywicykompozytowej Trespa, paneli z blach stalowych, powierzchni malowanych, surowego betonu i ścian osłonowych z aluminium i szkła. Przy budowie obiektuwykorzystano systemy Reynaers Aluminium. Architektura: Groupe-6, Paryż. Konstruktorzy: Jacobs France. Inwestor: CHU de Clermont-Ferrand/Hôtel Dieu.Fot. Reynaers AluminiumPrzepusty i przejściadla zwierząt w infrastrukturzekomunikacyjnej9 grudnia odbyła się X Jubileuszowa ŚwiątecznaDrogowo-Mostowa Żmigrodzka Sesja Naukowa.Tradycyjnie dotyczyła ona aktualnych spraw infrastrukturydrogowo-mostowej i już po raz trzecipoświęcona była zagadnieniom przepustóww infrastrukturze komunikacyjnej. Zgromadziłaponad 130 specjalistów z branży drogowo-mostowej,w tym przedstawicieli inwestorów, projektantów,wykonawców i administracji. Organizator:Infrastruktura Komunikacyjna Sp. z o.o.Fot. WikipediaZmiany w Hünnebeck Polska26 listopada firma Hünnebeck Polska dokonałaotwarcia nowej siedziby głównej w Łubnej(gmina Góra Kalwaria). Powierzchnia nowychbiur i magazynów wynosi 40 000 m 2 . Budynekzostał wykonany przez firmę KARMAR S.A. Firmadziała też pod nową nazwą Harsco InfrastructurePolska Sp. z o.o.Największe domy na świeciesą w AustraliiPrzeciętna powierzchnia australijskich domówi mieszkań wynosi 214,6 m². W Europie największedomy i mieszkania buduje się w Danii.Przeciętnie mają one 137 m² powierzchni. Kolejnemiejsca zajmują Grecja z 126 m² i Holandiaze 115,5 m².Źródło: PAP, Bryla.plJakim rokiem dla Pani (-a)składu budowlanego był 2009 r.?6%Bardzo złyRaczej zły]17,2%32,8%Ani dobry ani zły]]Sytuacja składówbudowlanych na rynku[6,4%Bardzo dobryFirma BCMM przeprowadziła sondaż wśródskładów budowlanych mających w ofercie materiaływznoszeniowe i wykończeniowe. W opiniiblisko połowy respondentów (47%) rok 2009był dobrym okresem w działalności ich składubudowlanego na rynku. Co piąty badany wskazuje,iż w 2009 r. sytuacja ich składu była zła.Źródło: BCMM – badania marketingowe sp. z o.o.[40,2%Raczej dobry© Velocista – Fotolia.comRozbudowa MiędzynarodowegoPortu LotniczegoKraków – BaliceModernizacja krakowskiego portu lotniczegojest planowana na lata 2008–2015 i obejmierozbudowę infrastruktury portu lotniczegowraz z terminalem pasażerskim. Tebodin SAP--Projekt podpisał kontrakt dotyczący projektubudowy drogi kołowania z płaszczyzn postojowych(Łącznik) i objął funkcję Inwestora Zastępczego.Wykonawcą będzie firma Warbud S.A.THERMOPANEL SNowość firmy Elektra. Płyta i kątownik na baziepolistyrenu ekstradowanego, wzmocnionesiatką z włókna szklanego i pokryte elastyczną,dwuskładnikową, szarą zaprawą klejową z nafrezowanymibruzdami pod przewód grzejny.Wykorzystywane pod ogrzewanie podestówi schodów zewnętrznych za pomocą elektrycznychprzewodów grzejnych. Zwiększają efektywośćgrzania systemu antyoblodzeniowego.OpracowałaMagdalena BednarczykWIĘCEJ NAwww.inzynierbudownictwa.plstyczeń 10 [69]35

moim zdaniemTrzeba walczyćz patologią w urzędachChcę się odnieść do listu („IB” nr 11/2009, str. 26) dotyczącego traktowaniaprojektantów. W pełni się zgadzam i dodam tylko, że inżynierowiewykonawcy są podobnie traktowani. Posiadam kilkuletniedoświadczenie w branży budowlanej i bardzo mnie dziwi podejścieurzędników do pracy inżynierów, szczególnie w kilku tematach.1. Inżynier praktycznie ponosi odpowiedzialność za wszystkichuczestników procesu budowlanego, mimo że każdego obowiązujenależyta staranność, to w większości przypadków tylko inżynierma pojęcie o tym, co do niego należy. Bardzo często wykonujęinwestycje dla gmin, powiatów. Aby budowa się rozpoczęła, potrzebnajest praca wielu osób. Projektant, aby wykonać projekt,musi mieć odpowiednie wykształcenie, uprawnienia, inżynier również.Kiedy przechodzi czas budowy, często okazuje się, że urzędnicywiedzą wszystko lepiej. Ustawiają, poprawiają, krytykują,robią wrażenie, że najlepiej się na rzeczy znają. Wielokrotnie miałemdo czynienia z sytuacją, kiedy urzędnik bez najmniejszejznajomości zagadnień budowlanych nakazywał (!) projektantowizmianę projektu i dostosowanie go do wytycznychurzędu. Chodziło o pieniądze. Inwestor nie miał pieniędzyna wykonanie inwestycji według projektu i kazał przerobić projekttak, żeby pieniędzy wystarczyło. Nakazywał nawet odchudzaniekonstrukcji drogi, zamianę jej na dużo tańsze rozwiązania itd.Na szczęście projektant tego nie zrobił. W zamian za to urzędnikokroił kosztorys i sam „odchudził” inwestycję, bo on wie lepiej...Oczywiście wykonawca musiał dać kilkuletnią gwarancję.2. Przychodząc na budowę, zawsze jest niepewność, ktobędzie inspektorem. Bywa, że przetargi na inspektora wygrywająludzie, którzy tak jak urzędnicy nie mają pojęcia o budowie.Kilka razy spotkałem inspektora, który szczerze mi mówił, że onnie jest z tej branży, na robocie w ogóle się nie zna.3. Inny przykład. Zakończyłem inwestycję (nieskomplikowaną), naktórą nawet projektu nie było, o pozwoleniu nie wspominając.Po zakończeniu inwestycji urzędnik poprosił o obmiari na podstawie tego zrobił projekt (!), i pozałatwiał wszystkiepapiery. Jedyny plus, że inwestycja w stu procentach zgadzała sięz projektem. Boli mnie jednak co innego. Urzędnik na takich ludziachjak ja wyrobi sobie uprawnienia projektowe, nie mając pojęciao tym, co robi. W tej sytuacji praktycznie projekt był mój.4. Dużo mówiło się w zeszłym roku o praktykach wymaganychdo uprawnień budowlanych. Wszedł w życie przepis,z którego wynika, że pracując w nadzorze, można uzbieraćpraktykę. Z nr. 11/2009 str. 16 cytuję „nadzór przede wszystkimkontroluje dokumentację”. Nie rozumiem, jak osoba po studiach(lub jeszcze studiująca) i pracująca w nadzorze, czyli niemającabezpośredniego kontaktu z budową, która budowy nigdy nie„poczuła”, może uzyskać praktyczną wiedzę o sprawach budowlanychi później otrzymać uprawnienia. Do tego jak takaosoba może kontrolować (!) osoby, które niejednokrotnie „zjadłyzęby” na budowie. Czy nie można tego w jakiś sposób ograniczyć.Według mnie w nadzorze, jak sama nazwa wskazuje,powinny pracować osoby z naprawdę dużym doświadczeniem,oczywiście odpowiednio wynagradzane.Inżynier jest zawodem zaufania społecznego, więc weryfikacjapowinna być na najwyższym poziomie, w związkuz tym nasza jedyna nadzieja w Izbie, aby dalej dbała o naszedobre imię i starała się walczyć z patologią w urzędach.W.S.GUNB na swojej stronie internetowej informuje:SKARGI I WNIOSKIObywatele mogą składać skargi i wnioski do GłównegoUrzędu Nadzoru Budowlanego (patrz „działalność”:na www.gunb.gov.pl)Skargi i wnioski niezawierające imienia i nazwiska (nazwy)oraz adresu wnoszącego pozostawia się bez rozpoznania (..).Przedmiotem skargi, zgodnie z treścią art. 227 kodeksu postępowaniaadministracyjnego, może być w szczególności:• zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przezwłaściwe organy albo przez ich pracowników,• naruszenie praworządności lub interesów skarżących,• przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.Przedmiotem wniosku, zgodnie z treścią art. 241 k.p.a., mogąbyć w szczególności sprawy:• ulepszenia organizacji,• wzmocnienia praworządności,• usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom,• ochrony własności, lepszego zaspokajania potrzeb ludności.Skarga powinna być załatwiona bez zbędnej zwłoki, najpóźniejw terminie 1 miesiąca od daty wpływu do organu.36INŻYNIER BUDOWNICTWA

Samochód po prostu trzeba ubezpieczyćDokonując wyboru ubezpieczyciela, warto zwrócić uwagę na zakres ubezpieczeniai jakość likwidacji szkód. Allianz jest znany ze sprawnego i szybkiego wywiązywania sięze swoich zobowiązań - jesteśmy trzykrotnym laureatem nagrody "Złoty Zderzak"dla najlepszej firmy w zakresie likwidacji szkód.Sprawdź naszą ofertę.Infolinia: 0 801 10 20 30, www.allianz.plU B E Z P I E C Z E N I A | I N W E S T Y C J E | B A N K O W O Ś Ć

ekonomika w budownictwieCeny materiałów budowlanychw latach 2007–2009W okresie trzech kwartałów 2009 r. produkcja budowlano-montażowa wzrosła o 4,7% do analogicznegookresu roku poprzedniego, co było rezultatem wysokiej dynamiki w budowie obiektów inżynierii lądoweji wodnej. Budownictwo mieszkaniowe, które w tym okresie wykazywało spadki produkcji, ma niewielki,bo ok. 20-procentowy udział w produkcji budowlanej ogółem. Korzystnie kształtowały się na krajowymrynku budowlanym ceny czynników produkcji.Według badań systemu Sekocenbud w IV kwartale 2009 r. następowaładalsza stabilizacja, a nawet spadek cen podstawowychmateriałów budowlanych.W 2007 r. – kiedy popyt na roboty budowlane był najwyższy –materiały zużywane w budownictwie ogółem podrożały średnioo 17,6%, w tym budowlane o 19,5%, elektryczne o 12,4%, instalacyjneo 8,1% (tabela 1).Od początku 2008 r. badania Sekocenbudu wskazywały na zmianętrendu wzrostowego. Wzrost cen materiałów budowlanychogółem w całym roku już nie był tak wysoki jak w 2007 r. i wyniósłzaledwie 2,2%. Przy czym wysoki spadek zanotowały materiałyelektryczne – o 24,3%, natomiast nieznacznie wzrosły cenymateriałów budowlanych o 4,6%, a materiałów instalacyjnycho 4%. Tendencja spadkowa tych wskaźników utrzymywała sięrównież w 2009 r. W IV kwartale 2009 r. ceny materiałów zużywanychw budownictwie w stosunku do IV kwartału 2008 r.spadły o 3,9%, w tym najwięcej materiały budowlane o 4,9%.Minimalnie wzrosły ceny materiałów elektrycznych o 1,1%, a instalacyjnycho 1,2% (tabela 1). Narastająco w kolejnych kwartałachprocentowe zmiany cen materiałów według rodzajówobrazuje wykres 1.Według danych systemu Sekocenbud w analizowanym okresieznaczne odchylenia zmian cen w materiałach budowlanychwystąpiły w grupach materiałów ceramicznych oraz wyrobówhutnictwa żelaza. W tej pierwszej po wysokich wzrostach cenw 2007 r. (prawie 80%) nastąpiła ich korekta w 2008 r. (spadeko 4,2%) oraz w 2009 r. (spadek o 7,1%), natomiast w drugiejgrupie (wyroby hutnictwa żelaza) w 2007 r. odnotowano prawie10-procentowy wzrost, w 2008 r. nieco mniejszy o 5,3%. Odpoczątku roku 2009 obserwowaliśmy stały spadek cen przedewszystkim stali zbrojeniowej, kształtowników i blach stalowych(23,1% w IV kw.). Zmiany cen w pozostałych znaczących grupachmateriałów budowlanych, instalacyjnych i elektrycznychprzedstawione są w tabeli 2 oraz na wykresie 2.Jak wynika z „Informacji o cenach materiałów budowlanych(IMB), elektrycznych (IME) oraz instalacyjnych (IMI)” systemuSekocenbud, największe zmiany cen odnotowały takie materiały,jak: stal zbrojeniowa (prawie 30% spadku w IV kw. 2009 r.Zmiany w %MateriałyIV kw. 07 r.IV kw. 06 r.IV kw. 08 r.IV kw. 07 r.IV kw. 09 r.IV kw. 08 r.Materiały budowlane ogółem 19,5 4,6 -4,9Materiały instalacyjne ogółem 8,1 4,0 1,2Materiały elektryczne ogółem 12,4 -24,3 1,1Ogółem materiały 17,6 2,2 -3,9Tab. 1 | Zmiany cen [%] materiałów zużywanych w budownictwie ogółemi według rodzajów125,5140Źródło: „Zagregowane wskaźniki waloryzacyjne – ZWW”Materiały budowlaneMateriały instalacyjne130Materiały elektryczne125,0122,3122,1120119,7 119,5120,5120,3 118,7 118,8113,8112,4110,4111,3112,3 112,1 112,4 112,8 113,6110109,3 109,9105,7103,6108,0106,6100,0100104,4101,796,299,4101,097,5Zmiany w %Zmiany w %908070IV kw. 20069080706050403020100-10-20-30I kw. 20079,6II kw. 2007Wyroby hutnictważelazaIII kw. 2007IV kw. 20074 kw. 07 r. / 4 kw. 06 r.4 kw. 08 r. / 4 kw. 07 r.4 kw. 09 r. / 4 kw. 08 r.5,3-23,913,8I kw. 20086,7II kw. 2008Surowce mineralne,kruszywaIII kw. 2008Okres zmian1,584,9IV kw. 2008I kw. 2009Materiały ceramiczne,wapienno-piaskowe80,9 81,0II kw. 2009Wyk. 1 | Zmiany cen [%] materiałów budowlanych zużywanychw budownictwie według rodzajów83,8III kw. 200986,7IV kw. 2009Źródło: „Zagregowane wskaźniki waloryzacyjne – ZWW”78,5-4,2-5,434,14,5-1,4Elementy i wyrobybetonoweWyk. 2 | Zmiany cen [%] materiałów budowlanych w wybranych grupach38INŻYNIER BUDOWNICTWA

ekonomika w budownictwie170164,68Źródło: „Informacja o cenach materiałów budowlanych – IMB”Źródło: „Informacja o cenach materiałów budowlanych – IMB”Cena zł/m3160150140130152,28136,26158,55153,40149,41144,47130,75Cena zł/szt.1,51,41,31,21,11,01,301,441,351,301,311,261,241,181,161,131,121200,9116,290,8110100I kw. 2007II kw. 2007III kw. 2007IV kw. 2007I kw. 2008II kw. 2008Wyk. 3 | Zmiany cen styropianu [zł/m 3 ]III kw. 2008Okres zmianIV kw. 2008I kw. 2009108,54101,67II kw. 2009III kw. 2009100,17IV kw. 20090,70,670,6I kw. 2007II kw. 2007III kw. 2007IV kw. 2007I kw. 2008II kw. 2008III kw. 2008IV kw. 2008Okres zmianWyk. 4 | Zmiany cen cegieł budowlanych [zł/szt.]I kw. 2009II kw. 2009III kw. 2009IV kw. 2009Źródło: „Informacja o cenach materiałów budowlanych – IMB”70Źródło: „Informacja o cenach materiałów elektrycznych – IME”2,82,62,732,642,502,5165605558,1363,2158,0564,89Cena zł/kg2,42,22,02,252,462,382,222,11 2,111,98Cena zł/m5045403540,8442,63 42,3735,3341,291,953028,4426,4328,591,8I kw. 2007II kw. 2007III kw. 2007IV kw. 2007I kw. 2008II kw. 2008III kw. 2008Okres zmianIV kw. 2008I kw. 2009Wyk. 5 | Zmiany cen prętów stalowych żebrowanych [zł/kg]II kw. 2009III kw. 2009IV kw. 200925I kw. 2007II kw. 2007III kw. 2007IV kw. 2007I kw. 2008Wyk. 6 | Zmiany cen kabli [zł/m]II kw. 2008III kw. 2008Okres zmianIV kw. 2008I kw. 2009II kw. 2009III kw. 2009IV kw. 2009w stosunku do IV kw. 2008 r.), cegła budowlana,pustaki ceramiczne (prawie 3-cyfrowewzrosty w 2007 r.), przewody i kable elektroenergetyczne(spadki o 45,1% w 2007 r.i 39,8% w 2008 r.). W IV kwartale 2009 r.w porównaniu z IV kwartałem 2008 r. spadkicen nastąpiły dla tak znaczących w robotachbudowlanych materiałów, jak: styropiano ponad 20%, cegła budowlana o ponad10%, pręty stalowe żebrowane od 24 do28%, przewody elektryczne o 17,5%, natomiastwzrosły ceny rur miedzianych prawieo 10%, kabli o 24%. Wykresy 3–6 przedstawiajązmiany cen tych materiałów w kolejnychkwartałach od I kwartału 2007 r. doIV kwartału 2009 r.Należy pamiętać, że ceny materiałów (równieżstawek robocizny, cen pracy sprzętu) kształtująsię na różnym poziomie w zależnościGrupa materiałowaIV kw. 07 r.IV kw. 06 r.Zmiany w %IV kw. 08 r.IV kw. 07 r.IV kw.09 r.IV kw.08 r.Materiały budowlaneWyroby hutnictwa żelaza 9,6 5,3 -23,1Surowce mineralne, kruszywa 13,8 6,7 2,0Elementy żelbetowe budownictwa kubaturowego 23,7 4,3 -0,8Materiały ceramiczne, wapienno-piaskowe 78,5 -4,2 -7,1Elementy i wyroby betonowe 34,1 4,5 -2,1Materiały instalacyjneRury stalowe, stalowe preizolowane 6,4 5,3 1,0Kształtki żeliwne 11,9 12,1 6,6Rury cementowe, betonowe oraz elementybetonowe prefabrykowane9,3 7,3 2,0Rury i kształtki oraz elementy instalacyjne z metalinieżelaznych i tworzyw sztucznych13,1 2,7 1,2Materiały elektryczneAparatura elektrotechniczna niskiego napięcia 19,8 10,5 7,2Przewody elektroenergetyczne 16,6 -45,1 -6,3Kable energetyczne, teletechniczne i sygnalizacyjne 14,1 -39,8 14,6Tab. 2 | Zmiany cen materiałów budowlanych w wybranych grupachstyczeń 10 [69]39

ekonomika w budownictwieod regionu kraju, co potwierdzają prowadzone od wielu lat notowaniaSekocenbudu (Biuletyn cen regionalnych w budownictwieBCR). I tak na przykład w II kwartale 2009 r. styropian najtaniejmożna było kupić w regionie podlaskim i pomorskim, najdrożej– w Małopolsce i Warszawie. Regionalne zróżnicowania cenczynników produkcji znajdują odbicie w cenach obiektów, powodując,że ceny identycznych obiektów są różne. Ceny obiektówkubaturowych w Warszawie (ceny najwyższe) są o 18–27%wyższe w stosunku do cen obiektów w województwie świętokrzyskim(ceny najniższe).Wyczerpujące informacje dotyczące poziomu cen i wskaźnikówich wzrostu znajdują się w następujących wydawnictwach systemuSekocenbudu:– Informacja o cenach materiałów budowlanych IMB,– Informacja o cenach materiałów elektrycznych IME,– Informacja o cenach materiałów instalacyjnych IMI,– Zagregowane wskaźniki wzrostu ZWW,– Informacja o cenach w budownictwie w latach 2007–2009– Raport Sekocenbud.Mariola Gala-VacqueretPatronem cyklu „Ceny w budownictwie” jest OWEOB Promocjawww.sekocenbud.plkrótkoBranża dociepleń w 2010 r.Zdecydowana większość ekspertów Stowarzyszenia na RzeczSystemów Ociepleń (76%) uważa, że sprzedaż materiałów dociepleniowychnie spadnie w przyszłym roku. Specjaliści nie przewidująrównież znaczących zmian w cenach materiałów ociepleniowych.Według członków stowarzyszenia wzrost kosztów energii jest czynnikiemnajbardziej stymulującym rozwój branży systemów dociepleń(prawie 1/4 wskazań), zaś spadek inwestycji budowlanych w największymstopniu tenże rozwój spowalnia (niemal 1/3 wskazań).Specjaliści podkreślają istotną dla branży rolę wykonawcy, ponieważto on najczęściej dostarcza inwestorom wiedzy nt. systemówociepleń oraz decyduje o wyborze materiałów ociepleniowych.Do pozytywnych prognoz ekspertów przyczyniło się z pewnościąspojrzenie w przeszłość. Rok 2009, ogłoszony rokiem znacznychspadków w branży budowlanej, wcale nie okazał się tak niekorzystnymdla sektora ociepleń.Aż 43% badanych jest zdania, że to wykonawca najczęściej]14%sprzedawca,hurtownik materiałówbudowlanych37%inwestor6% ]architekt/projektant]Kto najczęściej decyduje o wyborze systemu ociepleń?[43%wykonawca302520151050wykonawcainternet (fora, portale budowlane,media tradycyjne (prasa, radio, telewizja)doradztwo internetowe) rekomendacja rodziny, znajomych, sąsiadówproducent systemów dociepleńsprzedawca materiałów budowlanycharchitektSkąd inwestorzy czerpią najczęściej wiedzę o systemach ociepleńdecyduje o wyborze systemu ociepleń. Nieco mniej (37%) wskazujew tym kontekście na inwestora.Zdaniem członków SSO, styropian i wełna mineralna pozostanąw najbliższych latach dominującym rozwiązaniem dociepleniowym.Branża będzie inwestować w nowe odmiany styropianu,np. z obniżonym współczynnikiem lambda. Wzrośnie zapotrzebowaniena produkty trwałe, odporne na czynniki zewnętrzne,mające coraz lepsze parametry izolacyjności termicznej i akustycznej.W opinii ekspertów SSO wykonawca jest także dla inwestoragłównym źródłem wiedzy o systemach ociepleń.Jednym z kierunków rozwoju technologii systemów ociepleństanie się ulepszanie wierzchnich wypraw elewacyjnych, którezapewnią większą trwałość rozwiązań i, w efekcie, rzadszą potrzebęrenowacji. W obszarze zainteresowań znajdą się też takierozwiązania, jak ściany jedno- i trójwarstwowe.Źródło: Stowarzyszenie na Rzecz Systemów OciepleńWięcej: www.systemyocieplen.pl40INŻYNIER BUDOWNICTWA

zarządzanieCzynniki efektywnegorealizowania projektów inwestycyjnychNowoczesny kierownik projektu to osoba o umiejętnościach z wieludyscyplin, takich jak: ekonomia, finanse, zarządzanie, a nawetpsychologia, o technice nie wspominając.Zachodzące na rynku zmiany oraz gospodarkarynkowa wymuszają efektywnezarządzanie budowlanymi projektami inwestycyjnymi,a zróżnicowane realia, w jakichte projekty są realizowane, sprawiają,że ważnym czynnikiem staje się dobórodpowiedniej kadry, która będzie zarządzałai osiągała postawione przed niącele. Nowoczesne technologie stwarzająmożliwości wykorzystania systemów informatycznychdo wsparcia zarządzania, dziękiktórym powstają warunki do wdrożeniasystemów: planowania, harmonogramowania,budżetowania i rozliczania projektówinwestycyjnych, a także poprawianiaich sprawności realizacji, co przyczynia siędo zwiększenia ich efektywności.Nieodpowiednia kadra inżynieryjno-techniczna,nieprawidłowo zarządzana, bezjasno określonych ścieżek rozwojowych,nie będzie stanowiła wartości dodanejprzy realizacji budowlanych projektówinwestycyjnych i będzie stanowiła zagrożeniedla powodzenia projektu.Dla budowlanych projektów inwestycyjnycho złożonej strukturze organizacyjneji trudnych technologicznie organizuje sięzespół projektowy na potrzeby ich realizacji,którego zasoby po jego zakończeniuulegają oddelegowaniu do innych zadańlub projektów. Doświadczony zespółprojektowy tworzony przez kadręinżynieryjno-techniczną, która stworzyławartościowe relacje interpersonalne,potrafi usprawnić organizacjęcałego budowlanego projektu inwestycyjnego– wskazując kierunki usprawnieńi skracając harmonogram realizacjiposzczególnych etapów – w stopniuwpływającym na poprawę jego efektywnegorealizowania.Zdiagnozowanie, które z czynnikówi w jakiej fazie realizacji projektu inwestycyjnegomogą mieć na niego wpływ, jestkluczem do podejmowania właściwychdecyzji. Te z kolei są w zakresie obowiązkówkadry kierowniczej.Kadra inżynieryjno-techniczna to osoby odpowiedzialnebezpośrednio za realizowaniezadań związanych z prowadzeniem procesubudowlanego. Wdrożone w firmach systemyorganizacyjne budowy oraz systemyinformatyczne wspomagające zarządzanieprzedsięwzięciami pozwalają osobom odpowiedzialnymza poszczególne aspektymonitorować przebieg projektów w czasierzeczywistym, identyfikować zagrożeniai prognozować przebieg projektu.Powierzenie zarządzania projektem inwestycyjnymi delegowanie uprawnień to dla14% ]Podwykonawca16%Dostawca technologii]4% ]Architekt/projektant6% ]Inwestor zastępczykażdej organizacji strategiczny elementw całym cyklu projektowym.Opinie osób uczestniczącychw realizacji projektówinwestycyjnych. Wyniki badaniaPrzeprowadzono badania (w ramachopracowania „Determinanty efektywnegorealizowania projektów inwestycyjnych”),których tematem wiodącym było występowanieczynników wpływających narealizację budowlanych projektów inwestycyjnych.Narzędzie badawcze stanowiłkwestionariusz ankietowy skonstruowanyw celu otrzymania opinii od ekspertów.Badanie ankietowe skierowane zostało doosób biorących bezpośredni udział w przygotowaniu,zarządzaniu projektami lubnadzorowaniu procesów inwestycyjnych.Zostało przeprowadzone na próbie 68 respondentówz co najmniej kilkuletnim doświadczeniemuzyskanym przy realizacjiprojektów budowlanych. Ponad połowapodczas realizowanego badania należałado PIIB.[1%Nadzór budowlany[32%Inwestor[27%Generalny wykonawcaWyk. 1 | Uczestnicy projektu inwestycyjnego biorący udział w badaniu ankietowym przeprowadzonymna grupie ekspertów reprezentujących kadrę inżynieryjno-technicznąŹródło: opracowanie własne na podstawie wytypowanej grupy badawczej7%styczeń 10 [69][4%Projektant41

zarządzanie© mearicon - Fotolia.comOsoby zaproszone do udziału w badaniuto grupa reprezentowana przez inwestorów,wykonawców, użytkowników, państwowynadzór budowlany oraz dostawcówtechnologii (wykres 1), pełniły oneróżne funkcje zawodowe (wykres 2).Naturalną drogą do uzyskania funkcji kierownikaprojektu jest przejście przez szczeblestanowisk w branży budowlanej i uzyskanieuprawnień budowlanych. Respondenciw przeważającej większości je posiadali.Na podstawie badań zarysował się pogląd,że kadra inżynieryjno-techniczna dokonujenieformalnego podziału inwestycyjnychprojektów budowlanych na finansowaneze środków publicznych oraz projektykomercyjne. O ile respondenci nie wskazująna wiele różnic w stopniu trudnościprowadzenia projektu w którejkolwiekz wymienionych wcześniej grup, o tylew przypadku projektu publicznego biurokracjai skomplikowane procedury kontrolietapów projektu budowlanego odwracająuwagę i pochłaniają czas kosztemaspektów technicznych i organizacyjnych.Respondenci są podzieleni w opinii o stopniutrudności prowadzenia obu rodzajówprojektów inwestycyjnych (51% zauważaróżnice, 49% nie). Jeśli jednak rozważanejest prognozowanie i harmonogramowanieprzebiegu projektu, to 69% respondentówwskazuje, że bardziej przewidywalnyjest projekt komercyjny.Zdecydowana większość bezpośrednichuczestników budowlanych projektówinwestycyjnych wskazywała,że największy wpływ na sprawnośćrealizacji tych projektów mają osobypełniące w nich samodzielne funkcjetechniczne w budownictwie oraz kadrazarządzająca projektem.Warto zwrócić uwagę, że respondenciwskazali inwestora jako uczestnika projektumającego znaczny wpływ na sprawnąkomunikację (wskazania na poziomie42%) oraz na płynny przepływ środkówfinansowych pomiędzy uczestnikamiprojektu (90%). Zdarza się, że brak jasnowprowadzonych procedur, wymagającychod kolejnych wykonawców w łańcuchupłatności regulowania wzajemnych należności,doprowadza do zatorów płatniczychniezależnych od inwestora. Największąszkodę ponoszą tu podwykonawcy.W ocenie 67% respondentów funkcja inwestorazastępczego usprawnia przebiegprojektu inwestycyjnego. Osoba na tymstanowisku bywa najbardziej z wszystkichuczestników projektu zainteresowanajego przebiegiem zgodnie z poczynionymizałożeniami.Przekraczane założenia budżetowe przyrealizacji obiektów budowlanych (naweto więcej niż 50%) według 29% respondentówwydają się konsekwencją brakustosowania metod prognozowania i kontrolizałożeń budżetowych. Potwierdzająto odpowiedzi i komentarze ekspertów.Podsumowanie i wnioskiWnioski wynikają bezpośrednio z komentarzyekspertów w części otwartej każdegoz pytań, jak też indywidualnej ocenyautora będącej konsekwencją doświadczeńuzyskanych w trakcie pełnienia funkcjikierowniczych przy realizacji budowlanychprojektów inwestycyjnych.Nadmierna dbałość o detale proceduralnei przesadne dążenie do skompletowaniawszelkiej dokumentacji, pozwalającejw przyszłości odeprzeć zarzuty o niego-42INŻYNIER BUDOWNICTWA

[27%Generalny wykonawcazarządzanie9% ]Kierownik budowy12%Pełnomocnik inwestora]7% ]Kierownik robót14%Kierownik projektu]spodarnym realizowaniu publicznegoprojektu inwestycyjnego, angażuje zasobyw projekcie zarówno po stronie inwestora,jak i wykonawcy. Uproszczone proceduryformalne oraz stworzenie regulacjipozwalających na swobodę przy takichzadaniach w zakresie organizacji i systemuraportowania zapewne usprawniłybypracę oraz uczyniły realizację projektu budowlanegobardziej efektywnym.W projektach komercyjnych decyzjeo formie komunikacji, dokumentowaniai raportowania podejmuje kierownik projektu.Częstą praktyką jest upraszczanieprocedur do tych, które organizacyjniewymagane są przez inwestoralub generalnego wykonawcę, a takżetych wymaganych regulacjami ustawowymi.W wielu przypadkach niezbędne procedurysprowadzają się do dyscyplinowaniageneralnego wykonawcy w zakresieumownym, a także robót dodatkowychi zamiennych. Zauważalny jest wzrostprzejrzystości w procedurach przetargowychi realizacji zadań w świetle ustawyo zamówieniach publicznych. Jednym zesprawnych narzędzi, powstałych w ostatnichlatach, są m.in. strony internetowez ogłaszanymi na nich postępowaniamiprzetargowymi.[4%Projektant[16%Inne[21%Doradca techniczny[17%Inspektor nadzoruWyk. 2 | Funkcje pełnione w budowlanym projekcie inwestycyjnym reprezentowane przez ekspertówbiorących udział w badaniu ankietowym przeprowadzonym na grupie respondentówreprezentujących kadrę inżynieryjno-technicznąŹródło: opracowanie własne na podstawie wytypowanej grupy badawczejZatory płatnicze są powiązane z ogólnąsytuacją gospodarczą. Jednak gdy jednoz ogniw łańcucha przepływu środkówfinansowych zaczyna mieć kłopoty z terminowymregulowaniem zobowiązań(pomimo regularnych przychodów z tytułuprac na przedmiotowym zadaniuinwestycyjnym), pojawia się zagrożenienieterminowego realizowania poszczególnychetapów zadania występującychw harmonogramie budowy.Inwestor zastępczy, wykorzystywanyjako nadzorca ze strony inwestora, to wygodnai opłacalna forma w przypadku jednostkowychinwestycji oraz braku własnejkomórki organizacyjnej z odpowiednią kadrąinżynieryjno-techniczną. Jeżeli jednakinwestor w planach ma ekspansję i przewidujewiele inwestycji budowlanych, powinienrozważyć możliwość utworzeniawłasnego zespołu, który będzie mógł prowadzićkilka inwestycji równocześnie, copozwoli zredukować koszty obsługi.W praktyce, gdy inwestor nie posiada własnejkadry, nie wydelegował uprawnieńi obowiązków do wewnętrznej komórkiorganizacyjnej i nie zatrudnił inwestora zastępczego,dochodzi do nieporozumień pomiędzyprzedstawicielem inwestora a wykonawcami.Decyzje kluczowe powinienpodejmować w takim przypadku inspektornadzoru. W praktyce taka polaryzacja w decyzyjnościnie poprawia efektywności realizacjiprojektu, ponieważ inspektor nadzorupowinien przede wszystkim nadzorowaćzgodność wykonania prac budowlanychz dokumentacją techniczną.Przypadek, w którym inwestor zastępczydziała na rzecz i rachunek inwestora,charakteryzuje wydłużona proceduraprotokolarnego akceptowania i rozliczaniaprzejściowego prac. Jest to kolejnyelement w łańcuchu przepływu środkówfinansowych w projekcie. Kontraktowapłynność przepływu środków finansowychbywa wtedy zachwiana, ale zmniejszanejest ryzyko zaakceptowania płatności niepopartychfaktycznym stanem zaawansowaniaprac budowlanych. Należy (szczególniew przypadku gdy inwestor będziezarządcą lub użytkownikiem końcowymzrealizowanego obiektu budowlanego)wziąć to pod uwagę, negocjując kontraktowytermin płatności za wykonane, zaakceptowanei poprawnie zafakturowaneprace budowlane.Stosowanie zabezpieczeń w postaci obowiązkuzłożenia przez uczestników projektuinwestycyjnego gwarancji należytego wykonaniakontraktu zapewnia tylko kwoty napokrycie ewentualnego kolejnego procesuprzetargowego lub naboru ofert. Jest to dośćduże obciążenie finansowe dla wykonawcówi powinno być kalkulowane na etapiewstępnego szacowania kosztów inwestycji.Praktyka pokazuje, że koszty te są pomijanewe wstępnej kalkulacji, a naliczone po uruchomieniuprojektu obciążają od razu jegowynik finansowy. Osobą odpowiedzialną,wskazywaną w pierwszej kolejności, za obniżeniemarży przyjętej w projekcie po stroniewykonawcy bywa kierownik projektu.Zapisy umowne oraz przyjęta strukturakosztów w budowlanych projektach inwestycyjnychprzewidują, że ryzyko przekroczeńzałożeń budżetowych nie znajduje siępo stronie inwestora. Jest ono przeniesionena generalnego wykonawcę, co pozwala naosiągnięcie dobrego wyniku finansowegostyczeń 10 [69]43

REKLAMANowe programywedług EurokodówWyniki badania są częścią szerszego opracowania pt. „Determinantyefektywnego realizowania projektów inwestycyjnych”. Konsultacjenad poprawnością narzędzia badawczego były podejmowane kilkakrotniew ramach seminarium doktorskiego prowadzonego w KatedrzeInwestycji i Nieruchomości Wydziału Nauk Ekonomicznych i ZarządzaniaUMK w Toruniu pod kierunkiem dr hab. Ewy Siemińskiejprof. UMK, oraz dr hab. Włodzimierza Karaszewskiego, prof. UMK.w realizowanej inwestycji. Zbytnia zachowawczośći brak skłonności do poniesieniaminimalnego ryzyka mogą wyeliminowaćofertę na etapie postępowania przetargowego.Bezpieczeństwo finansowe, jakiemimo wielu wad gwarantuje inwestor zlecającypubliczny budowlany projekt inwestycyjny,pozwala na szukanie dodatkowegozlecenia w ramach poszerzenia kontraktulub robót uzupełniających.Stanowisko inwestora komercyjnegojest bardzo jednoznaczne w tej kwestii. Podkreślaon obowiązywanie rozliczenia ryczałtowegowynikającego z zapisów kontraktowych.Zasadność kalkulowania kosztów,związanych z nieprzewidzianymi elementamirobót na etapie przygotowania projektuinwestycyjnego, jest podyktowana specyfikąprojektu. Generalny wykonawca inwestycjizakłada dodatkowy procent kosztów, któryma ewentualnie pokryć nieprzewidziane wydatki(każdy kierownik projektu, zaczynającjego realizację, zaczyna „wypracowywać”dodatkowy budżet projektowy). Przyjmujesię różne bufory na potencjalne koszty związanez realizacją. W zależności od tego, czysą to budowlane projekty infrastrukturalne,budynki czy też specjalistyczne budowle.Zarządzanie budowlanymi projektamiinwestycyjnymi – z zastosowaniemodpowiedniej metodyki oraz powszechniedostępnym oprogramowaniem – stajesię bardzo ważnym czynnikiem, mającymwpływ na sprawność realizacji projektów.Jeżeli inwestor nie postanowi inaczej, togeneralny wykonawca wskazuje i narzucastandardy harmonogramowania orazpracy operacyjnej z oprogramowaniem.Wymagania rynkowe oraz postęp technologicznyskracają czas realizacji projektu,głównie fazy wykonawstwa. Kilkunastomiesięczneterminy realizacji, narzuceniedyscypliny finansowej oraz duża złożonośćprojektów w aspekcie technologicznymi organizacyjnym pozwalają stwierdzić,że doświadczony kierownik projektunie wyda zgody na kontynuację projektubez stałej możliwości monitorowania stanujego zaawansowania.O tym, że budowlany projekt inwestycyjnyw fazie wykonawczej jest zarządzanyw sposób dynamiczny, świadczy fakt, żeharmonogram zmienia się praktycznie codzienniei po aktualizacji z nowymi założeniami– adekwatnymi do występującychczynników – jest dystrybuowany do wszystkichuczestników projektu budowlanego.Narzucenie sprawdzonej w praktyce procedurypozwala efektywnie wykorzystywaćdostępne zasoby, prognozować potencjalneopóźnienia i przekroczenia budżetoweoraz w możliwie najszybszym terminie zredukowaćpowstałe odchylenia.Powstaje konieczność posiadania przezuczestników budowlanych projektów inwestycyjnychumiejętności obsługi oprogramowaniawspierającego zarządzanieprojektem. Wymagania inwestorów orazinstytucji zapewniających zewnętrznefinansowanie wymuszają powszechnestosowanie metod zarządzania i wspierającegozarządzanie oprogramowania.Zastosowanie i ścisłe powiązanie ze sobąsystemów planowania, harmonogramowania,budżetowania oraz rozliczaniabudowlanych projektów inwestycyjnychstaje się niezbędne do zarządzania nimiw sposób efektywny.Rafał Pesta

prawoKalendariumlistopad10.11.2009 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 10 listopada 2009 r., sygn. aktII SA/Ol 885/09Sąd orzekł, że decyzja w sprawie wycinki drzew zależy od uznania organu, którego obowiązkiem jest dbałośćo przyrodę, jednak nie można przyjąć, że jest to uznanie bezgraniczne. Organ zobowiązany jest do poszukiwaniarozwiązań korzystnych zarówno dla interesu publicznego, jak i dla inwestora. Sąd stwierdził także, że fakt uprzedniegowydania pozwolenia na budowę nie przesądza o konieczności wydania zezwolenia na wycinkę drzew. Nie maprzepisu prawa, który wskazywałby na taką zależność.17.11.2009 Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2009 r., sygn. akt III CZP 89/09Sąd Najwyższy stwierdził, że notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia także wtedy, gdy jeden zespadkobierców powołanych do dziedziczenia nie żyje.Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2009 r., sygn. akt III CZP 81/09Sąd Najwyższy stwierdził, że w sprawie o podział majątku wspólnego wartość lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnegowybudowanego z udziałem środków z Krajowego Funduszu Mieszkaniowego (art. 121 ust. 2 ustawy z dnia15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) – ustalaną podniu 31 lipca 2007 r. – stanowi kwota wkładu mieszkaniowego, jaką zobowiązany byłby wnieść członek spółdzielnizawierający w chwili podziału umowę o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do tego lokalu. Wartośćta może być podwyższona lub obniżona stosownie do szczególnych okoliczności.18.11.2009ogłoszonoObwieszczenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2009 r. w sprawie wysokości normatywumiesięcznych spłat kredytu mieszkaniowego za 1 m 2 powierzchni użytkowej lokalu (MP Nr 73,poz. 919)Zgodnie z obwieszczeniem wysokość normatywu miesięcznych spłat kredytu mieszkaniowego w 2010 r. będzie wynosiła3,0 zł za m² powierzchni użytkowej lokalu. Podstawę obwieszczenia stanowi art. 7 ust. 2a ustawy z dnia 30 listopada1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacjibankom wypłaconych premii gwarancyjnych (Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1115 z późn. zm.).19.11.2009weszło w życieRozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2009 r. w sprawie gmin i miejscowości,w których stosuje się szczególne zasady odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanychzniszczonych w wyniku działania żywiołu (Dz.U. Nr 193, poz. 1492)Rozporządzenie określa gminy i miejscowości, w których stosuje się szczególne zasady odbudowy, remontów i rozbiórekobiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku powodzi, osunięcia ziemi, wiatru lub intensywnychopadów atmosferycznych, które miały miejsce w 2008 r. i w miesiącach od stycznia do sierpnia 2009 r. Wykaztakich gmin i miejscowości określa załącznik do rozporządzenia. Przepisy rozporządzenia stosuje się przez 12 miesięcyod dnia jego wejścia w życie.20.11.2009ogłoszonoObwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 13 listopada 2009 r. w sprawie górnych i dolnych granicstawek opłat eksploatacyjnych na rok 2010 (MP Nr 74, poz. 927)W załączniku do obwieszczenia określono górne i dolne granice stawek opłat eksploatacyjnych na rok 2010.Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 13 listopada 2009 r. w sprawie stawek opłat za działalnośćpolegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu złóż kopalin, magazynowaniu substancji orazskładowaniu odpadów na rok 2010 (MP Nr 74, poz. 928)W załączniku do obwieszczenia określono stawki opłat na rok 2010 za działalność polegającą na: 1) poszukiwaniuzłóż kopalin dla poszczególnych grup kopalin za kilometr kwadratowy; 2) rozpoznawaniu złóż kopalin oraz łącznie naposzukiwaniu i rozpoznawaniu złóż kopalin dla poszczególnych grup kopalin za kilometr kwadratowy; 3) bezzbiornikowymmagazynowaniu substancji w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych; 4) składowaniuodpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych.styczeń 10 [69]45

prawoUchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2009 r., sygn. akt III CZP 95/09Sąd Najwyższy stwierdził, że składnikiem nieruchomości wspólnej, o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 24 czerwca1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.), nie może być udział we współwłasności nieruchomościsąsiedniej.24.11.2009weszło w życieRozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 października 2009 r. w sprawie rodzajów programówi projektów przeznaczonych do realizacji w ramach Krajowego systemu zielonych inwestycji(Dz.U. Nr 187, poz. 1445)Rozporządzenie zawiera listę rodzajów programów i projektów przeznaczonych do realizacji w ramach Krajowegosystemu zielonych inwestycji. Programy i projekty dotyczą m.in. poprawy efektywności energetycznej, zmniejszenia energochłonnościpolskiej gospodarki i zapotrzebowania na energię, czystych technologii węglowych, odzysku i wykorzystaniametanu, odnawialnych źródeł energii. Realizacja tych programów i projektów ma przyczynić się do zmniejszeniazapotrzebowania na energię cieplną i elektryczną. Stanowią one także element wdrażanego w Polsce pakietu energetyczno-klimatycznego,który zakłada redukcję emisji gazów cieplarnianych do 2020 r.Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 października 2009 r. zmieniające rozporządzeniew sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. Nr 187, poz. 1446)Zmiany dotyczą rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 2004 r. w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych(Dz.U. Nr 128, poz. 1334 oraz z 2007 r. Nr 35, poz. 220). Znowelizowane przepisy określają docelową sieć autostradi dróg ekspresowych w północno-wschodniej Polsce. Powstanie nowa droga S61, tzw. Via Baltica z trasą: S8 (Ostrów Mazowiecka)– Łomża – Stawiski – Szczuczyn – Ełk – Raczki – Suwałki – Budzisko – granica państwa (Kowno). W nowelizacjirozporządzenia zmieniono także przepisy dotyczące przebiegu drogi ekspresowej S8 i S19. Trasa przebiegu drogi S8 to:Wrocław (Psie Pole) – Kępno – Sieradz – A1 (Łódź) – A1 (Piotrków Trybunalski) – Rawa Mazowiecka – Warszawa – OstrówMazowiecka – Zambrów – Choroszcz (S19). Natomiast trasa przebiegu drogi S19 to: Grodno (granica państwa) – Kuźnica– Sokółka – Korycin – Knyszyn – Dobrzyniewo Duże – Choroszcz – Siemiatycze – Lublin – Nisko – Rzeszów – Barwinek –Preszow (granica państwa).grudzień7.12.2009ogłoszonoUstawa weszław życie7 stycznia2010 r.Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianieniektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 206, poz. 1590)Wprowadzone zmiany w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz.2603 ze zm.) dotyczą m.in. przepisów regulujących kwestie: pierwszeństwa w nabywaniu lokali przez ich najemców lubdzierżawców, trybu zawierania umów użytkowania, najmu lub dzierżawy na czas dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony,wyrażania zgody na udzielanie bonifikat od ceny nieruchomości zbywanych przez podmioty publiczne. Zmiany obejmujątakże przepisy o wywłaszczaniu nieruchomości. Wprowadzono obligatoryjność wszczęcia przez starostę postępowaniao wywłaszczenie po bezskutecznym upływie dwumiesięcznego terminu do zawarcia umowy o nabycie praw do nieruchomości,obligatoryjność nadawania przez starostę rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji o niezwłocznym zajęciunieruchomości oraz obligatoryjność wydania decyzji o niezwłocznym zajęciu nieruchomości, w przypadkach gdy wywłaszczeniebędzie polegać na czasowym ograniczeniu korzystania z nieruchomości. Rozszerzono katalog przesłanek uprawniającychdo wydania decyzji o niezwłocznym zajęciu nieruchomości o przypadki uzasadnione interesem gospodarczym. Określonozasady dokonywania przez organizację zawodową rzeczoznawców majątkowych oceny prawidłowości sporządzeniaoperatu szacunkowego. Skrócono okres sporządzania oceny do 2 miesięcy oraz określono skutki wydania negatywnej ocenyoperatu szacunkowego.Niniejszą ustawą wprowadzono zmiany także w ustawie z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługującychSkarbowi Państwa (Dz.U. Nr 106, poz. 493 ze zm.) oraz ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawaużytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (Dz.U. Nr 175, poz. 1459 oraz z 2007 r. Nr 191, poz. 1371).Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz ustawyo kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 206, poz. 1591)Zmiany uchwalone w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655z późn. zm.) mają na celu dostosowanie systemu zamówień publicznych do obecnej sytuacji gospodarczej. Oddzielonowarunki udziału w postępowaniu (art. 22 ust. 1) od przesłanek wykluczenia wykonawców z postępowania (art. 24). Zamawiającybędą mieli możliwość zastrzeżenia w ogłoszeniu, że o udzielane zamówienie będą się mogli ubiegać wyłączeniewykonawcy, których ponad 50% zatrudnionych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne (art. 22).46INŻYNIER BUDOWNICTWA

prawoUstawa weszław życie7 stycznia2010 r.,z wyjątkiemart. 1 pkt 5i art. 3 ust. 2,które weszływ życie z dniemogłoszenia.Wykluczono z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wykonawców będących osobami fizycznymi, spółkamiosobowymi prawa handlowego oraz osobami prawnymi, którzy albo których odpowiednio wspólnicy, partnerzy,członkowie zarządu, komplementariusze albo urzędujący członkowie organu zarządzającego zostali prawomocnie skazaniza przestępstwo przeciwko środowisku (art. 24 ust. 1 i 2). Doprecyzowano przepis dotyczący wskazania momentu,którym wykonawca zobowiązany jest potwierdzić spełnianie warunków udziału w postępowaniu (art. 26 ust. 2a). W celupotwierdzenia spełniania warunków udziału w postępowaniu wykonawca będzie mógł polegać na wiedzy i doświadczeniu,potencjale technicznym, osobach zdolnych do wykonania zamówienia oraz zdolnościach finansowych innychpodmiotów, niezależnie od charakteru prawnego łączących go z nim stosunków, przedstawiając w tym celu pisemnezobowiązanie takich podmiotów (art. 26 ust. 2b). Umożliwiono wykonawcom alternatywne, do zakładanego przez zamawiającego,potwierdzenie znajdowania się w odpowiedniej sytuacji ekonomicznej lub finansowej przez przedstawienieinnych dokumentów, jeżeli wykonawca z uzasadnionej przyczyny nie może przedstawić dokumentów wymaganychprzez zamawiającego (art. 26 ust. 2c). Wykonawcy będą mogli składać wnioski o wyjaśnienie treści specyfikacji istotnychwarunków zamówienia nie później niż do końca dnia, w którym upływa połowa wyznaczonego terminu składaniaofert. Zamawiający zobowiązany będzie udzielić wyjaśnień niezwłocznie, jednak nie później niż w terminach określonychw przepisie (art. 38 ust. 1). Uchylono obowiązek zamieszczania ogłoszenia o zamówieniu w dzienniku lub czasopiśmieo zasięgu ogólnopolskim, jeżeli wartość przedmiotu zamówienia na roboty budowlane jest równa lub przekracza wyrażonąw złotych wartość kwoty 20 milionów euro, a na dostawy lub usługi 10 milionów euro. Zamawiający będziezwracał wadium wszystkim wykonawcom niezwłocznie po wyborze oferty najkorzystniejszej lub unieważnieniu postępowania,z wyjątkiem wykonawcy, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza (art. 46 ust. 1). Zakaz zmianyumowy o zamówienie publiczne dotyczyć będzie wyłącznie istotnych postanowień umowy (art. 144 ust. 1). Uchylonoprzepisy dotyczące obligatoryjnego zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Zniesiono konieczność zabezpieczanianależytego wykonania umowy w okresie gwarancji (art. 151 ust. 2 i 3). Dopuszczono możliwość udzielania zaliczekna poczet wykonania zamówienia (art. 151a).Zmiany w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 z późn.zm.) dotyczą opłat od skarg wnoszonych w postępowaniach w sprawie udzielenia zamówień publicznych (art. 34). Odskargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych pobierana będzie opłatastała w wysokości pięciokrotności wpisu wniesionego od odwołania w sprawie, której skarga dotyczy. Jeżeli skargadotyczyć będzie czynności podjętych w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego podjętych po otwarciuofert, pobierana będzie opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości przedmiotu zamówienia w postępowaniu, któregoskarga dotyczy, jednak nie więcej niż 5 000 000 złotych.8.12.2009weszła w życieUstawa z dnia 24 września 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego(Dz.U. Nr 195, poz. 1501)Ustawa wprowadza zmianę w art. 27 ustawy z dnia 16 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego(t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.), polegającą na wyłączeniu członka samorządowego kolegium odwoławczegood udziału w postępowaniu w sprawie o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeżeli brał udział w wydaniu decyzjiobjętej wnioskiem. Ustawa stanowi wykonanie obowiązku wynikającego z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia15 grudnia 2008 r. (sygn. akt P 57/07), który stwierdził niezgodność z konstytucją art. 24 § 1 pkt 5 w związku z art. 27 § 1i art. 127 § 3 ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego w zakresie, w jakim nie wyłącza członka samorządowegokolegium odwoławczego z postępowania z wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, gdy członek ten brał udziałw wydaniu zaskarżonej decyzji.10.12.2009 Uchwała składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 grudnia 2009 r.,sygn. akt II OPS 3/09Uchwała dotyczy opłaty planistycznej. Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jednorazowąopłatę z tytułu wzrostu wartości nieruchomości w związku z uchwaleniem planu miejscowego pobiera się w razie zbyciatej nieruchomości. NSA stwierdził, że pobieranie opłaty z tytułu wzrostu wartości nieruchomości, o której mowa w art. 36ust. 4 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 ze zm.),nie obejmuje sytuacji, gdy nieruchomość została darowana osobie bliskiej.11.12.2009weszło w życieRozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 2 listopada 2009 r. w sprawie stażu adaptacyjnegooraz testu umiejętności w toku postępowania o uznanie kwalifikacji do wykonywania niektórychzawodów regulowanych należących do działu gospodarka (Dz.U. Nr 199, poz. 1533)Rozporządzenie określa warunki, sposób i tryb odbywania stażu adaptacyjnego oraz przeprowadzania testu umiejętnościw toku postępowania o uznanie nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwachczłonkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronach umowy o Europejskim ObszarzeGospodarczym kwalifikacji do wykonywania niektórych zawodów regulowanych należących do działu gospodarka. Wykazzawodów regulowanych, do których mają zastosowanie przepisy rozporządzenia, zawiera załącznik do rozporządzenia.styczeń 10 [69]47

prawoWśród zawodów wymienionych w załączniku są m.in.: obsługujący dźwigi i dźwignice, operator sprzętu do robót ziemnychi urządzeń pokrewnych, operator maszyn i urządzeń do produkcji betonu, asfaltobetonu, elementów betonowych, kamiennychi pokrewnych, monter rusztowań.16.12.2009weszła w życieUstawa z dnia 24 września 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych(Dz.U. Nr 202, poz. 1550)Ustawa wydłuża okres, który spółdzielnia zobowiązana jest zachować przy powiadamianiu osób, o których mowa w art. 4ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, o ustaleniu nowej opłaty przypadającej odzajmowanych przez nie lokali. O zmianie wysokości opłat spółdzielnia jest obowiązana zawiadomić co najmniej na 3 miesiącenaprzód na koniec miesiąca kalendarzowego. Zmiana wysokości opłat wymaga uzasadnienia na piśmie. W przypadkunatomiast zmiany wysokości opłat na pokrycie kosztów niezależnych od spółdzielni, w szczególności energii, gazu, wodyoraz odbioru ścieków, odpadów i nieczystości ciekłych, spółdzielnia jest obowiązana zawiadomić osoby, o których mowaw ust. 1, 2 i 4, co najmniej na 14 dni przed upływem terminu do wnoszenia opłat, ale nie później niż ostatniego dniamiesiąca poprzedzającego ten termin. Ustawa stanowi wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 maja2006 r. (sygn. akt K 33/05) stwierdzającego niezgodność z konstytucją art. 8a ust. 5, ust. 6 pkt 1 i ust. 7 pkt 1 i 2 orazart. 9 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianiekodeksu cywilnego (Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 z późn. zm.).19.12.2009weszło w życieRozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 27 listopada 2009 r. zmieniające rozporządzeniew sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz.U. Nr 205, poz. 1584)Nowelizacja dotyczy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawiewarunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz.U. Nr 74, poz. 836). Wprowadzono przepisstanowiący, że na budynku mieszkalnym wielorodzinnym mogą być instalowane urządzenia i nośniki reklamowe orazinne urządzenia niezwiązane z użytkowaniem budynku lub mieszkania, jeżeli nie ograniczają oświetlenia dziennegomieszkania. Przepis nie ma zastosowania w przypadku wykonywania robót budowlanych dotyczących elewacjitego budynku. Do urządzeń i nośników reklamowych oraz innych urządzeń niezwiązanych z użytkowaniem budynkulub mieszkania, zainstalowanych przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, będą miały zastosowanieprzepisy dotychczasowe, nie dłużej jednak niż przez 18 miesięcy od dnia wejścia w życia rozporządzenia.31.12.2009weszły w życiePrzepisy art. 5 ust. 4a oraz art. 5² ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane(Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) wprowadzone ustawą z dnia 27 sierpnia 2009 r. o zmianieustawy – Prawo budowlane oraz ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. Nr 161, poz. 1279)Przepis art. 5 ust. 4a ustawy – Prawo budowlane wprowadza zakaz sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznejprzez właściciela budynku, lokalu lub części budynku, która stanowi samodzielną całość techniczno-użytkową,oraz osobę, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Natomiast przepis art. 5² ust. 1 pkt 3ustawy – Prawo budowlane nakłada na osoby sporządzające świadectwa charakterystyki energetycznej obowiązekzawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku ze sporządzeniem świadectwacharakterystyki energetycznej.Pozostałe przepisy wprowadzone ustawą z dnia 27 sierpnia 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz ustawy o gospodarcenieruchomościami weszły w życie 15 października 2009 r. (zmiany omówione w kalendarium w listopadowym „IB”).Aneta Malan-WijataZ ostatniej chwili31.12.2009weszło w życieRozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczeniaodpowiedzialności cywilnej osoby sporządzającej świadectwa charakterystyki energetycznej budynku,lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową(Dz.U. Nr 224, poz.1802)Rozporządzenie określa szczegółowy zakres obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej osoby sporządzającejświadectwa, termin powstania obowiązku ubezpieczenia oraz minimalną sumę gwarancyjną ubezpieczenia.Wszystkie osoby sporządzające świadectwa energetyczne mają obowiązek wykupienia polisy OC. Minimalna suma gwarancyjnaubezpieczenia OC w stosunku do jednego zdarzenia musi wynieść co najmniej równowartość 25 tys. euro.Rozporządzenie przewiduje, że ubezpieczeniem OC jest objęta jedynie odpowiedzialność za szkody wyrządzone działaniemlub zaniechaniem certyfikatora w związku ze sporządzaniem świadectwa energetycznego. Polisa nie obejmienatomiast szkód wyrządzonych osobom bliskim, np. współmałżonkowi, a także powstałych na skutek działań wojennych,rozruchów i zamieszek oraz aktów terroru. Odszkodowanie nie zostanie też wypłacone, jeżeli szkoda powstaniepo utracie uprawnień do sporządzania świadectw, lub gdy zostanie naprawiona poprzez zapłacenie kary umownej.48INŻYNIER BUDOWNICTWA

normalizacja i normyNajnowsze opublikowane: Polskie Normy, zmiany i poprawki z zakresu budownictwa(w okresie: od 13 października do 15 grudnia 2009 r.)Lp. Numer i tytuł normy, zmiany, poprawki Norma zastępowana Data publikacji KT*12345678910111213141516171819202122PN-EN 1991-1-4:2008/AC:2009Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje– Część 1–4: Oddziaływania ogólne – Oddziaływania wiatruPN-EN 14617-1:2009Konglomeraty kamienne – Metody badań– Część 1: Oznaczanie gęstości objętościowej i nasiąkliwościPN-EN 14617-6:2009Konglomeraty kamienne – Metody badań– Część 6: Oznaczanie odporności na szok termicznyPN-EN 14617-13:2009Konglomeraty kamienne – Metody badań– Część 13: Oznaczanie rezystywności elektrycznejPN-EN 14617-8:2009Konglomeraty kamienne – Metody badań– Część 8: Oznaczanie odporności na zamocowanie (otwór na kołek)PN-EN 1090-2:2009Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych – Część 2: Wymaganiatechniczne dotyczące wykonania konstrukcji stalowychPN-EN 1993-4-2:2009***Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalowych – Część 4-2: ZbiornikiPN-EN 1125:2009 **Okucia budowlane – Zamknięcia przeciwpaniczne do wyjść uruchamianeprętem poziomym, przeznaczone do stosowania na drogachewakuacyjnych – Wymagania i metody badańPN-EN 13119:2009Ściany osłonowe – TerminologiaPN-EN ISO 13790:2009Energetyczne właściwości użytkowe budynków– Obliczanie zużycia energii na potrzeby ogrzewania i chłodzeniaPN-EN 1634-1:2009Badania odporności ogniowej i dymoszczelności zestawów drzwiowychi żaluzjowych, otwieralnych okien i elementów okuć budowlanych– Część 1: Badania odporności ogniowej drzwi, żaluzji i otwieralnych okienPN-EN 14353:2009 **Metalowe narożniki i profile specjalne do stosowania z płytamigipsowo-kartonowymi – Definicje, wymagania i metody badańPN-EN 14566:2009 **Łączniki mechaniczne do konstrukcji z płyt gipsowo-kartonowych– Definicje, wymagania i metody badańPN-EN 15283-1:2009 **Płyty gipsowe zbrojone włóknami – Definicje, wymagania i metodybadań – Część 1: Płyty gipsowe ze zbrojeniem w postaci matPN-EN 15283-2:2009 **Płyty gipsowe zbrojone włóknami – Definicje, wymagania i metodybadań – Część 2: Płyty gipsowo-włóknowePN-EN 572-5:2009Szkło w budownictwie – Podstawowe wyroby ze szkła sodowo--wapniowo-krzemianowego – Część 5: Wzorzyste szkło walcowanePN-EN 13163:2009 **Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie – Wyroby ze styropianu(EPS) produkowane fabrycznie – SpecyfikacjaPN-EN 1172:2009Wyroby do izolacji cieplnej – Ocena zgodnościPN-B-03262:2002/Ap1:2009Silosy żelbetowe na materiały sypkie – Obliczenia statyczne,projektowanie, wykonawstwo i eksploatacjaPN-EN 1052-3:2004/A1:2009Metody badań murów – Część 3: Określenie początkowejwytrzymałości muru na ścinaniePN-EN 12566-3+A1:2009 **Małe oczyszczalnie ścieków dla obliczeniowej liczby mieszkańców(OLM) do 50 – Część 3: Kontenerowe i/lub montowane na miejscuprzydomowe oczyszczalnie ściekówPN-EN 12566-4:2009 **Małe oczyszczalnie ścieków dla obliczeniowej liczby mieszkańców(OLM) do 50 – Część 4: Osadniki gnilne montowane na miejscuz zestawów prefabrykowanych– 2009-11-13 102PN-EN 14617-1:2005 (oryg.) 2009-11-25 108PN-EN 14617-6:2005 (oryg.) 2009-11-25 108PN-EN 14617-13:2005 (oryg.) 2009-11-27 108PN-EN 14617-8:2007 (oryg.) 2009-12-03 108PN-EN 1090-2:2008 (oryg.) 2009-11-30 128PN-EN 1993-4-2:2007 (oryg.) 2009-10-08 128PN-EN 1125:2008 (oryg.) 2009-11-06 169PN-EN 13119:2007 (oryg.) 2009-11-09 169PN-EN ISO 13790:2008 (oryg.) 2009-11-06 179– 2009-12-15 180PN-EN 14353:2008 (oryg.) 2009-11-12 194PN-EN 14566:2008 (oryg.) 2009-11-10 194PN-EN 15283-1:2008 (oryg.) 2009-12-02 194PN-EN 15283-2:2008 (oryg.) 2009-12-11 194PN-EN 572-5:2005 (oryg.) 2009-11-24 198PN-EN 13163:2009 (oryg.) 2009-12-08 211PN-EN 13172:2008 (oryg.) 2009-12-03 211– 2009-11-02 213– 2009-11-04 252PN-EN 12566-3+A1:2009 (oryg.) 2009-12-08 278PN-EN 12566-4:2007 (oryg.) 2009-12-02 278styczeń 10 [69]49

normalizacja i normy232425Normy Europejskie zmiana i poprawka uznane (w języku oryginału) za Polskie Normy, zmianęi poprawkę (w okresie: od 13 października do 15 grudnia 2009 r.)Lp. Numer i tytuł normy, zmiany, poprawki Norma zastępowana12345678910PN-EN 14989-1:2009 **Kominy – Wymagania i metody badań metalowych kominówi kanałów doprowadzających powietrze, wykonanych z dowolnegomateriału, przeznaczonych do urządzeń z zamkniętą komorąspalania – Część 1: Pionowe nasady powietrzno-spalinowe kominówprzeznaczonych do urządzeń gazowych typu C6PN-EN 14989-2:2009 **Kominy – Wymagania i metody badań metalowych kominów ikanałów doprowadzających powietrze, wykonanych z dowolnegomateriału, przeznaczonych do urządzeń z zamkniętą komorą spalania– Część 2: Kanały spalin i kanały doprowadzające powietrze dozamkniętych komór spalaniaPN-EN 15316-1:2009Systemy ogrzewcze w budynkach – Metoda obliczaniazapotrzebowania na energię i sprawności systemów – Część 1:Wymagania ogólnePN-EN 15129:2009Urządzenia antysejsmiczne (oryg.)PN-EN 1998-1:2005/AC:2009Eurokod 8: Projektowanie konstrukcji poddanych oddziaływaniomsejsmicznym – Część 1: Reguły ogólne, oddziaływania sejsmicznei reguły dla budynków (oryg.)PN-EN 12978+A1:2009Drzwi i bramy – Urządzenia zabezpieczające do drzwi i bramz napędem – Wymagania i metody badań (oryg.)PN-EN 15269-7:2009Rozszerzone zastosowanie wyników badań odporności ogniowej i/lubdymoszczelności zestawów drzwiowych i żaluzjowych oraz otwieralnychokien, łącznie z elementami okuć budowlanych – Część 7: Odpornośćogniowa stalowych przesuwnych zestawów drzwiowych (oryg.)PN-EN 15269-20:2009Rozszerzone zastosowanie wyników badań odporności ognioweji/lub dymoszczelności zespołów drzwiowych i żaluzjowych orazotwieralnych okien, łącznie z elementami okuć budowlanych – Część 20:Dymoszczelność rozwieranych zespołów drzwiowych stalowych,drewnianych i profilowych przeszklonych w ramach metalowych (oryg.)PN-EN 13501-1+A1:2009Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków– Część 1: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień (oryg.)PN-EN 13501-2+A1:2009Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków– Część 2: Klasyfikacja na podstawie badań odporności ogniowej,z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej (oryg.)PN-EN 13501-3+A1:2009Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków– Część 3: Klasyfikacja na podstawie badań odporności ogniowejwyrobów i elementów stosowanych w instalacjach użytkowychw budynkach: ognioodpornych przewodów wentylacyjnychi przeciwpożarowych klap odcinających (oryg.)PN-EN 13501-4+A1:2009Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków– Część 4: Klasyfikacja na podstawie badań odporności ogniowejelementów systemów kontroli rozprzestrzeniania dymu (oryg.)PN-EN 13501-5+A1:2009Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków– Część 5: Klasyfikacja na podstawie wyników badań oddziaływaniaognia zewnętrznego na dachy (oryg.)PN-EN 14989-1:2007 (oryg.) 2009-11-04 279PN-EN 14989-2:2008 (oryg.) 2009-11-13 279PN-EN 15316-1:2007 (oryg.) 2009-12-10 279* Numer komitetu technicznego.A – zmiana europejska do normy. Wynika z pomyłek merytorycznych popełnionych w trakcie wprowadzania Normy Europejskiej, zauważonych po jejopublikowaniu. Jest wprowadzana jako identyczna do zbioru Polskich Norm lub włączana do treści normy podczas jej tłumaczenia na język polski.AC – poprawka europejska do normy (wynika z pomyłek niemerytorycznych popełnionych w trakcie wprowadzania Normy Europejskiej, zauważonych pojej opublikowaniu). Jest wprowadzana jako identyczna do zbioru Polskich Norm. Poprawka taka może być również włączona do treści normy podczasjej tłumaczenia na język polski.Ap – poprawka krajowa do normy (wynika z pomyłki popełnionej w trakcie wprowadzania Normy Europejskiej do zbioru Polskich Norm, np. błędytłumaczenia lub niemerytorycznych pomyłek powstałych przy opracowaniu normy krajowej, zauważone po jej publikacji).** Norma zharmonizowana z Dyrektywą 89/106/EWG Wyroby budowlane (ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej – OJ 2009/C 152/9z 4 lipca 2009 r.).+A1; +A2; +A3… – w numerze normy tzw. skonsolidowanej informuje, że na etapie końcowym opracowania zmiany do Normy Europejskiej do zatwierdzeniaskierowano poprzednią wersję EN z włączoną do jej treści zmianą: A1; A2; A3....*** Informacja o tej normie została pominiętaw numerze 11.09 „IB”Data ogłoszeniauznaniaKT*– 2009-12-09 102– 2009-10-29 102PN-EN 12978:2006 2) 2009-10-15 169– 2009-12-15 180– 2009-12-15 180PN-EN 13501-1:2008 3) 2009-10-15 180PN-EN 13501-2:2008 3) 2009-10-15 180PN-EN 13501-3:2007 3) 2009-10-15 180PN-EN 13501-4:2008 3) 2009-10-15 180PN-EN 13501-5:2006 3)PN-EN 13501-5:2006/2009-10-15 180AC:2008 3)50INŻYNIER BUDOWNICTWA

normalizacja i normyPN-EN 15080-8:200911 Rozszerzone zastosowanie wyników badań odporności ogniowej– Część 8: Belki (oryg.)PN-EN 15254-5:2009Rozszerzone zastosowanie wyników badań odporności ogniowej12– Ściany nienośne – Część 5: Konstrukcje z płyt warstwowychw okładzinach metalowych (oryg.)PN-EN 13693+A1:200913Prefabrykaty z betonu – Specjalne elementy dachowe (oryg.)PN-EN 12966-1+A1:200914 Pionowe znaki drogowe – Drogowe znaki informacyjne o zmiennejtreści – Część 1: Norma wyrobu (oryg.)PN-EN 15597-1:200915 Sprzęt do zimowego utrzymania dróg – Piaskarki – Część 1:Wymagania dotyczące dozowania (oryg.)PN-EN 338:200916Drewno konstrukcyjne – Klasy wytrzymałości (oryg.)PN-EN 15736:200917 Konstrukcje drewniane – Metody badań – Nośność na wyciąganiekolców płytek kolczastych (oryg.)PN-EN 15737:200918 Konstrukcje drewniane – Metody badań – Wytrzymałość na skręcaniei opór wkręcania wkrętów (oryg.)PN-EN ISO 3822-3:2001/A1:2009Akustyka – Badania laboratoryjne emisji hałasu armatury i wyposażenia19stosowanych w instalacji wodnej – Część 3: Warunki montażu i pracyzaworów przepływowych i urządzeń (oryg.)PN-EN 480-10:200920 Domieszki do betonu, zaprawy i zaczynu – Metody badań – Część 10:Oznaczanie zawartości chlorków rozpuszczalnych w wodzie (oryg.)PN-EN 480-13:2009Domieszki do betonu, zaprawy i zaczynu – Metody badań – Część 13:21Wzorcowa zaprawa do murów przeznaczona do badania domieszekdo zapraw (oryg.)PN-EN 934-3:2009Domieszki do betonu, zaprawy i zaczynu – Część 3: Domieszki do22zapraw do murów – Definicje, wymagania, zgodność, oznakowaniei etykietowanie (oryg.)PN-EN 1822-1:200923 Wysokoskuteczne filtry powietrza (EPA, HEPA i ULPA) – Część 1:Klasyfikacja, badanie parametrów, znakowanie (oryg.)PN-EN 1822-2:2009Wysokoskuteczne filtry powietrza (EPA, HEPA i ULPA) – Część 2:24Wytwarzanie aerozolu, przyrządy pomiarowe, statystyka zliczaniacząstek (oryg.)PN-EN 1822-3:200925 Wysokoskuteczne filtry powietrza (EPA, HEPA i ULPA) – Część 3:Badanie płaskiego materiału filtracyjnego (oryg.)PN-EN 1822-4:200926 Wysokoskuteczne filtry powietrza (EPA, HEPA i ULPA) – Część 4:Określanie przecieku filtru (metoda przeszukiwania) (oryg.)PN-EN 1822-5:200927 Wysokoskuteczne filtry powietrza (EPA, HEPA i ULPA) – Część 5:Określanie skuteczności filtru (oryg.)* Numer komitetu technicznego.1)Norma ważna do 31 maja 2010 r.2)Norma ważna do 31 stycznia 2010 r.3)Norma ważna do 31 marca 2009 r.4)Norma ważna do 28 lutego 2009 r.5)Norma ważna do 30 kwietnia 2009 r.– 2009-12-09 180– 2009-12-09 180PN-EN 13693:2005 (oryg.) 2) 2009-10-29 195PN-EN 12966-1:2009 1) 2009-12-09 212– 2009-12-09 212PN-EN 338:2004 5) 2009-12-15 215– 2009-10-15 215– 2009-10-15 215– 2009-12-09 253PN-EN 480-10:1999 2) 2009-10-15 274PN-EN 480-13:2004 3) 2009-12-15 274PN-EN 934-3:2004 4)PN-EN 934-3:2004/AC:2005 4) 2009-10-15 274PN-EN 1822-1:2001 1) 2009-12-09 279PN-EN 1822-2:2001 1) 2009-12-09 279PN-EN 1822-3:2001 1) 2009-12-09 279PN-EN 1822-4:2002 1) 2009-12-09 279PN-EN 1822-5:2002 1) 2009-12-09 279Ankieta powszechnaPełna informacja o ankiecie dostępna jest na stronie: www.pkn.pl/index.php?pid=b8f80c2e987Przedstawiony wykaz projektów PN jest oficjalnym ogłoszeniem ich ankiety powszechnej.Uwagi do prPN-prEN należy zgłaszać na specjalnych formularzach, których szablony, instrukcje ich wypełniania są dostępne na stronieinternetowej PKN, w czytelniach PKN oraz w czytelniach Punktów Informacji Normalizacyjnej (PIN). Adresy ich są dostępne na stronieinternetowej PKN www.pkn.pl.Ewentualne uwagi prosimy przesyłać wyłącznie w wersji elektronicznej na adres poczty elektronicznej Zespołu Budownictwa: zbdsekr@pkn.pl.Ankieta obejmuje projekty Polskich Norm – tłumaczonych na język polski (wcześniej uznane za Polskie Normy w oryginalnej wersjijęzykowej), w których opiniowaniu na etapie projektu Normy Europejskiej Polska nie brała udziału (prPN-EN), oraz projekty NormEuropejskich, które są traktowane jako projekty przyszłych Polskich Norm (prEN = prPN-prEN).Janusz Opiłkadyrektor Zespołu BudownictwaPolski Komitet Normalizacyjnystyczeń 10 [69]51

Patronat medialny:artykuł sponsorowanyInstytut Badawczy Dróg i MostóworazPolskie Stowarzyszenie Geosyntetycznezapraszają na seminarium„Skarpy Drogowe”Seminarium odbędzie się 3 marca 2010 r. w Warszawskim Domu Technika NOT,ul. Czackiego 3/5, Warszawa.Celem Seminarium jest popularyzacja wiedzy o projektowaniu i budowie skarp drogowych.Tematyka seminarium skierowana jest do projektantów, wykonawców i inwestoróworaz pracowników administracji, związanych z procesem decyzyjnym. Pierwszaczęść seminarium poświęcona będzie skarpom i konstrukcjom oporowym a drugazabezpieczeniom przeciwerozyjnym.W wystąpieniach będą poruszone w szczególności następującetematy:• Nowy rodzaj prefabrykowanych ścian oporowych.• Programy obliczeniowe wykorzystywane w Polsce do obliczeństatycznych konstrukcji ziemnych z gruntu zbrojonego.• Ważne czynniki niezawodności konstrukcji oporowychi przyczółków z gruntu zbrojonego w praktycznychprzykładach.• Skarpy gwoździowane.• Zapobiegania erozji skarp – praktyczne przykłady rozwiązań.• Gospodarka wodna na skarpach i obiektach drogowych.• Agrogeotechniczne wymogi w projektowaniu, budowiei eksploatacji skarp i poboczy drogowych.• Instrukcja zakładania i utrzymania zieleni przydrożnej.Dla członków PIIB – ZNIŻKA wysokości 50 zł od standardowej opłaty za seminariumAdres Komitetu Organizacyjnego:Instytut Badawczy Dróg i MostówZakład Geotechniki i Fundamentowaniaul. Jagiellońska 8003-301 Warszawatel. (22) 698 06 06 w. 183, tel./fax (22) 675-43-75Szczegółowy program i warunki uczestnictwa są dostępne nastronie www.ibdim.edu.plUWAGA!Specjalnie dla czytelników Inżyniera Budownictwa dostępnesą jeszcze materiały z poprzedniego seminarium “FundamentyPalowe 2009” (lgorecki@ibdim.edu.pl)REKLAMAVIII Międzynarodowe Targi SprzętuElektrycznego i Systemów ZabezpieczeńELEKTROTECHNIKA 2010Warszawa 4–6 marca, EXPO XXITargi ELEKTROTECHNIKA na stałe wpisały się w kalendarzimprez targowych w Polsce. Przeznaczonesą dla producentów i dystrybutorów sprzętu niskiegoi średniego napięcia, systemów alarmowychoraz rozwiązań umożliwiających instalację przewodówelektrycznych w nowoczesnych budynkach.Miejscem targów jest nowoczesne WarszawskieCentrum Wystawiennicze EXPO XXI. Równolegleodbywają się Targi Sprzętu OświetleniowegoŚWIATŁO (www.lightfair.pl). Targom towarzyszySalon Czystej Energii CENERG 2010.Targom towarzyszą liczne konferencje, szkoleniai warsztaty przeznaczone dla instalatorów, inżynierówelektryków, projektantów. Niewątpliwienajważniejszym wydarzeniem będzie cykl szkoleńdla inżynierów elektryków, organizowanywspólnie z PIIB. Targi ELEKTROTECHNIKA 2010połączone będą z kilkunastoma konferencjami,warsztatami i szkoleniami skierowanymi do inżynierówbudownictwa, inżynierów elektryków,inspektorów nadzoru, instalatorów, a także inwestorówi deweloperów.Wystawcy Targów ELEKTROTECHNIKA 2010 mająmożliwość współprowadzenia konferencji, warsztatówi szkoleń skierowanych do 2000 specjalistów– inżynierów budownictwa, inżynierów elektryków,inspektorów nadzoru oraz instalatorów.Wykłady prowadzone przez fachowcówz ośrodków z całej Polski uzupełnione są o prezentacjefirm reprezentujących najnowszerozwiązania i technologie w branży elektrotechnicznej.Każdego dnia trwania targów organizatorzyzapewniają 4–5 szkolenia dla 150osób każde. Taki sposób prowadzenia szkoleńdaje ich uczestnikom możliwość zwiedzaniatargów w sposób praktycznie nieograniczony.Gwarantuje to również wystawcom kontaktz dużą ilością odbiorców ich produktów, bezpośredniozwiązanych z branżą.Tematyka szkoleń:Ochrona odgromowa budynków; Instalacje elektrycznew budownictwie; Programy obliczeniowedo projektowania instalacji elektrycznych, oświetlenieLED, informacja dla projektanta; Systemyobniżania kosztów za energię elektryczną; Miejskasieć rozdzielcza; Charakterystyka energetycznabudynku. Zmiany w Prawie budowlanym.„Współpraca z takimi organizacjami i stowarzyszeniamijak PIIB i SEP mobilizuje nas dodziałań zapewniających najwyższy profesjonalizmi gwarantuje dotarcie z ofertą do ponad 40tysięcy profesjonalistów” – mówi Marek Orłowski,komisarz targów.Szczegółowe programy szkoleń i kartyzgłoszeniowe będą dostępne na stroniewww.elektroinstalacje.pl w styczniu 2010 r.Patronat nad Targami ELEKTROTECHNIKA 2010objął wiceprezes Rady Ministrów, minister gospodarkiWaldemar Pawlak, który przyzna nagrodynajbardziej innowacyjnym produktom i technologiomprezentowanym na targach.Organizator: Agencja SOMAul. Bronikowskiego 102-796 Warszawatel. 22/649 76 69, fax: 22/649 76 83e-mail: office@elektroinstalacje.plINŻYNIER BUDOWNICTWA52

dawno, dawno temuBudownictwo polskiew okresie renesansuFot. WikipediaWyspa Spichrzów w GdańskuNadrobiwszy w okresie piastowskim zaległościw stosunku do bezpośrednich spadkobiercówcywilizacji rzymskiej, pod panowaniemJagiellonów Polska – w ścisłymzwiązku z Wielkim Księstwem Litewskim– stała się największym państwem ówczesnejEuropy. Był to okres naszej wielkiejekspansji, dzięki której pod koniec XVI w.osiągnęliśmy najwyższy w dziejach narodupoziom kultury i cywilizacji w stosunku doreszty świata. Terytorium naszego państwaw 1582 r. wynosiło 815 tys. km 2 , a jegoludność ocenia się na ponad 7 milionów.W granicach Rzeczypospolitej panowałwówczas dobrobyt. Znaczna część jejobszaru cieszyła się trwałym pokojem,nie tylko ze względu na potęgę państwa,ale – co zasługuje na podkreślenie właśniew tym okresie, kiedy Europą Zachodniąwstrząsały wojny religijne – także z powoduszeroko pojętej tolerancji w stosunkachwewnętrznych. Było to ważne, gdyż krajbył bardzo zróżnicowany narodowościowoi wyznaniowo. Polacy stanowili tylkookoło 40% ludności – reszta składała sięz Rusinów (20%), Litwinów (10%), Niemców(10%), a także Żydów, Ormian, Łotyszów,Flamandów, Włochów, Francuzów,Holendrów. Ten tygiel sprzyjał wymianiekulturalnej i cywilizacyjnej.Powstały korzystne warunki dla rozwojumiast, przemysłu i rzemiosła. Szlachtawszakże widziała w urbanizacji krajuzagrożenie swego monopolu władzyw dziedzinie gospodarczej,dlategoforsowała ustawywymierzoneprzeciw miastom.Obiektem szczególnychjej atakówbyły organizacje cechowe.Jednak cechy przetrwały i w drugiejpołowie XVI w. osiągnęły największy w naszychdziejach rozwój.Złoty Wiek był okresem wzmożonego, interesującegorozwoju budownictwa. W miastachwznoszono coraz więcej budynkówmurowanych, a gmachy publiczne byłyniemal wyłącznie wykonywane z cegły lubDo wciągnięcia na wieżękatedry wawelskiejdzwonu Zygmuntaw 1521 r. użytowielokrążkówi kołowrotów korbowych.kamienia. W ciągu XV stulecia budownictwogotyckie dotarło do linii Bugu, a jegopodstawa – cegła – rozpowszechniła siędalej na wschód aż poza granice państwa.Mury miejskie od drugiej połowy tegowieku opatrywano basztami wysuniętymipoza linię murów oraz wielobocznymilub okrągłymi barbakanami (krakowskipowstał w latach 1498–1499) wyposażonymiw strzelnice. Jednocześnie sięgniętoponownie, tym razem na nieporównaniewiększą skalę, po budulec kamienny. Napółnocy kraju wykorzystywano też polodowcowegłazy narzutowe.Osobną sprawą był rozwój eksploatacjikamieniołomów, związany ze wzrostemzapotrzebowania na budulec kamienny.Na początku XVI w. zaczęto wyłamywaćpiaskowiec w rejonie Myślenic i Dobczyc,a pod koniec tego stulecia – w Szydłowcui Kunowie. Wykonywano z niego m.in.płyty posadzkowe. W tym okresie podjętoteż na szeroką skalę eksploatację wapieniw rejonie Krakowa i Kielc, tzw. krajowychmarmurów: marmur czarny wydobywanow Dębniku, a różnobarwny – w okolicachChęcin. Ważną rolę odgrywały kamieniołomywapieni w Pińczowiei Trzonowie.Od drugiej połowyXV w. coraz silniejwyciskają na naszymbudownictwieswe piętnonowe, renesansowewpływy docierające bezpośrednioz Włoch, szczególnie silne w Polsce południowej(północ kraju znalazła się w zasięguoddziaływania Niderlandów). Prowadziłoto do dalszego pogłębiania sięzróżnicowania zabudowy miejskiej.Osobnym rozdziałem wczesnego polskiegorenesansu jest zamek królewski na Wawelu,styczeń 10 [69]53

dawno, dawno temuWawel, Fot. A. Walanuswzniesiony z inicjatywy Zygmunta Staregopo spłonięciu w 1499 r. zamku gotyckiego.Przedsięwzięcie to podjął Zygmunt jeszczejako królewicz, sprowadzając w 1502 r.z Florencji architekta Francesco de la Lore,zwanego u nas Franciszkiem Włochem,i powierzając mu budowę rezydencji godnejwładców najpotężniejszego państwaówczesnej Europy.Z górą ćwierć wieku trwała budowa renesansowegoWawelu. Prowadzili ją budowniczowiei kamieniarze sprowadzeniz Italii. Jako siłę roboczą zatrudnianomiejscową ludność z okolic Krakowa i Śląska,a nawet jeńców tatarskich. W 1517 r.kierownictwo prac objął Bartolomeo Berecci,a w latach 1524–1529 sprawowałje Benedykt Sandomierzanin. Tak wielkiei długotrwałe przedsięwzięcie budowlanestało się również siłą napędową rozmaitychgałęzi lokalnej wytwórczości.Przemianom – w porównaniu ze średniowieczem– uległa technika budowlana.Stosowano rusztowania nowoczesnegotypu, często bardzo kunsztowne, zespołowąpracę murarzy oraz coraz więcejmaszyn opartych na działaniu wielokrążków,dźwigni, klinów i przekładni zębatych,napędzanych kołowrotami, kabestanami,a niekiedy kołami deptakowymi.Były to głównie dźwigi do transportu pionowegomateriałów. Wielokrążków i kołowrotówkorbowych użyto na przykład w 1521 r.do wciągnięcia na wieżę katedry wawelskiejdzwonu Zygmunta. Warto też wspomniećpróbę ujednolicenia wymiarów cegły podjętąprzez Zygmunta Augusta, który w bodajpierwszej polskiej normie budowlanej ustaliłje na 3 x 6 x 12 cali.W XVI w. powstało wiele renesansowychbudowli uważanych do dzisiaj za arcydziełaarchitektury, takich jak np. ratuszew Poznaniu, Sandomierzu czy Tarnowie,kamienice mieszczańskie w Krakowie,Gdańsku, Jarosławiu czy Kazimierzu. Wielemiast rozrosło się poza obręb dawnych,średniowiecznych murów, niektóre wzniosłyniebawem nowe, przestronniejszelinie obronne typu bastionowego, innerezygnowały z obwarowywania swoichprzedmieść. Ten proces przebudowy układuprzestrzennego miast oraz towarzyszącamu często rekonstrukcja poszczególnychbudowli, których gotycką surowość przesłanianopogodnymi renesansowymi fasadami,osiągnęły pełnię dopiero w pierwszejpołowie XVII w. Jednocześnie pod koniecXVI w. zaczęły powstawać w całości nowezałożenia urbanistyczne spełniające podstawowezasady renesansowe. Koronnymich przykładem jest Zamość, ufundowanyprzez kanclerza Jana Zamoyskiego – perłapolskiego renesansu. Miasto to wzniósłwedle wszelkich reguł sztuki i otoczyłfortyfikacjami bastionowymi architektz Padwy Bernardo Morando w latach1581–1586. Ważne renesansowe rezydencjemagnackie powstały też w Nieświeżui Książu Wielkim. Nowa architekturawywarła istotny wpływ na budowanew tym czasie dwory szlacheckie (zaczętom.in. stosować – na wzór włoski – układy54INŻYNIER BUDOWNICTWA

dawno, dawno temuamfiladowe), a przede wszystkim kościoły.Wiek XVI zapoczątkował zwyczaj szkleniaokien. Używano w tym celu niewielkich,oprawnych w ołów prostokątnych płyteko wymiarach kilkunastu centymetrów. Byłto jeden z przejawów wzrastającego stosowaniaszkła. Od połowy XV w. działałow Polsce kilka hut szkła, pod koniec XVI w.liczba ich doszła do 45. Produkowały szkłopotasowe niskiej jakości, na szyby okiennei proste naczynia.Renesans różnił się od średniowiecza m.in.większą dbałością o potrzeby ciała, w tymo potrzeby związane z higieną. Przejawiałosię to m.in. zakładaniem wodociągów.W okresie Złotego Wieku liczba miast wyposażonychw te urządzenia osiągnęłana terytorium Rzeczypospolitej blisko 50.Głównie były one zlokalizowane w południowejczęści kraju, gdzie grawitacyjnemudoprowadzaniu wody ze źródeł sprzyjaływarunki terenowe. Tam, gdzie nie byłotakich możliwości, trzeba było instalowaćurządzenia do podnoszenia wody; niektórez nich przypominały podnośniki wody stosowanew ówczesnym górnictwie. Takiewymyślne urządzenie – paternoster, podnoszącywodę na wysokość ponad 20 m, napędzanykołem wodnym – niesłusznie dośćuporczywie w późniejszych czasach przypisywaneMikołajowi Kopernikowi, zbudowałwe Fromborku w latach 1571–1572 WalentyHendell, rurmistrz z Wrocławia. Napędwodny zastosowano podobno równieżw wodociągu warszawskim, ale po śmiercikonstruktora tej skomplikowanej instalacjiwodę podnoszono kieratem poruszanymsiłą ludzką, m.in. przez jeńców tatarskich.W Poznaniu posługiwano się w tym celuślimacznicą, znaną już w starożytności, opisanąw dziele Witruwiusza, która w epoceodrodzenia przeżywała okres ponownejpopularności. W Krakowie już w pierwszejpołowie XVI w. pracował tzw. rurmus pompowy.Nadal używano powszechnie rurdrewnianych, stosując niekiedy elementyżelazne lub ołowiane tylko na łączach i zgięciach.Jedynie we Lwowie i Drohobyczuinstalowano rury miedziane i ołowiane.Rozbudowywano także istniejącą w niektórychmiastach od XIV w. sieć kanalizacyjną.Osiągano jednak na ogół mierne wyniki.Miasta były z reguły nadal brudne i pełnefetoru od wszelkiego rodzaju odpadków.Ścieki zanieczyszczały miejscowe rzeki,nierzadko te, z których czerpano wodędla wodociągów. Nawierzchnia ulic wciążpozostawiała wiele do życzenia pomimousiłowań niektórych władz miejskich, nakazującychna przykład właścicielom wykonywaniebruków przed swym domem lubpobierających na ten cel specjalne podatkibrukowe od przejeżdżających wozów.Jednym z najwybitniejszych dzieł inżynierskichpolskiego odrodzenia był pierwszystały most przez Wisłę w Warszawie, zbudowany(1568–1573) z inicjatywy ZygmuntaAugusta przez Erazma z Zakroczymia,o którym niedawno pisaliśmy.prof. Bolesław OrłowskiInstytut Historii Nauki PANstyczeń 10 [69]55

artykuł sponsorowanySzkolenia dofinansowanez Europejskiego Funduszu SpołecznegoObecnie doskonalenie umiejętności pracowników nie sprowadza się wyłącznie do poszerzenia ichdoświadczenia zyskiwanego podczas codziennych czynności w pracy, ale przede wszystkim na poszerzaniuwiedzy teoretycznej i praktycznej zdobywanej na różnorodnych szkoleniach.Dlatego też, wychodząc naprzeciw Państwa oczekiwaniom, SEKA S.A. zapraszana szkolenia dofinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego.Komputerowe wspomaganie projektowaniaw firmie budowlanej – IntelliCADSzkolenie to prowadzone jest w programie ArCADia-IntelliCAD 2009.Jest to funkcjonalny, wielodokumentowy edytor graficzny wspomagającyprojektowanie 2D i 3D. ArCADia-IntelliCAD 2009 to program specjalniededykowany branży budowlanej. Ma standardowo opcje ułatwiającetworzenie dokumentacji budowlanej (opcja rysowania ścian, wstawianiedrzwi, okien, wykazy stolarki). Jest zgodny z AutoCAD-em zarówno w filozofiidziałania, jak i zapisie oraz odczycie plików w formacie dwg. Narynku powstało wiele programów, które oferują podobne możliwości coAutoCAD, ale ich główną wadą jest niedoskonała obsługa formatu dwg.Współpracując z innymi firmami posługującymi się AutoCAD-em niemożna sobie pozwolić na wadliwą wymianę danych. Właśnie dlatego,dzięki zgodności formatu (dwg), program IntelliCAD odniósł ogromnysukces zdobywając ponad 50% udział na rynku amerykańskim.Każdy uczestnik szkolenia weźmie udział w 24-godzinnym szkoleniu,odbywającym się w ciągu 3 dni roboczych i dotyczącym następującychzagadnień: podstawy pracy z programem, obsługa programu(otwieranie, zamykanie projektów), podstawowe narzędzia rysunkowe,modyfikacja elementów, bloki rysunkowe, rastry, wydruki, pracaw obszarze papieru, podstawy rysunku 3D itd.Plan BIOZ – wzmocnienie bezpieczeństwa firmbudowlanychProjekt „Plan BIOZ – wzmocnienie bezpieczeństwa firm budowlanych”skierowany jest do pracowników przedsiębiorstw, osób fizycznychprowadzących działalność gospodarczą, ze szczególnym uwzględnieniemkierowników budów, osób odpowiedzialnych za prawidłoweprzygotowanie planu BIOZ i zapewnienie właściwych warunków BHPna budowie, a także do kierowników firm budowlanych oraz inwestorówodpowiadających za realizację przedsięwzięcia budowlanego.Szkolenie odbywa się w ciągu 2 dni roboczych i trwa w sumie 16 godzin.Obejmuje następujące zagadnienia: zmiany nowelizacyjne w prawiebudowlanym, zagrożenia na placu budowy, dokumentacja placubudowy, obowiązki inwestora, projektanta, kierownika budowy, ocenaryzyka zawodowego, sporządzenie przykładowego planu BIOZ.Szkolenie w ramach projektu umożliwia prawidłowe przygotowanieplanu BIOZ z wykorzystaniem narzędzi komputerowych. Każdyuczestnik kursu otrzyma materiały szkoleniowe + płytę CD z programemkomputerowym do sporządzania planu BIOZ.Nowoczesny kosztorysant w firmie budowlanej– szkolenia z obsługi programu do kosztorysowaniaZUZIAGłównym celem projektu jest podniesienie oraz dostosowanie do wymogówgospodarki opartej na wiedzy kwalifikacji kadry inżynierskiejz przedsiębiorstw sektora budowlanego w zakresie kosztorysowaniaza pomocą oprogramowania Zuzia.Szkolenia organizowane w całej Polsce w ramach projektu skierowanesą do pracowników przedsiębiorstw z branży budowlanej, a także osóbfizycznych, prowadzących działalność gospodarczą, ze szczególnymuwzględnieniem kosztorysantów budowlanych, architektów oraz rzeczoznawcówbudowlanych. Głównym wymogiem jest znajomość podstawkosztorysowania oraz podstawowa znajomość obsługi komputera.Każdy uczestnik weźmie udział w 24-godzinnym szkoleniu, odbywającymsię w ciągu 3 dni roboczych i dotyczącym następujących zagadnień:podstawy prawne dot. kosztorysowania, metody kosztorysowania,funkcje programu Zuzia, sporządzanie ofert kosztorysowych – ichmodyfikacja i weryfikacja, zaawansowane funkcje programu. Powyższezajęcia będą odbywać się z wykorzystaniem programu komputerowego56INŻYNIER BUDOWNICTWA

artykuł sponsorowanyUWAGA!W związku z tym, że projekty są współfinansowane ze środkówUnii Europejskiej istnieje możliwość bezpłatnego udziałuw szkoleniu.(Przeszkoliliśmy już ponad 2500 osób z czego ok. 85% z naszychkursantów wzięło udział w tych szkoleniach bezpłatnie!)Dla osób fizycznych, prowadzących działalność gospodarczą,płacących składki na ubezpieczenie zdrowotne, szkoleniasą bezpłatne.Dla pracodawców i pracowników* przedsiębiorstw istniejemożliwość bezpłatnego udziału w szkoleniu (80% dotychczasprzeszkolonych kursantów), jednak ostateczna opłatajest uzależniona od wielkości przedsiębiorstwa oraz wysokościmiesięcznych zarobków.*z jednego przedsiębiorstwa może wziąć udział w szkoleniachnieograniczona liczba pracowników (jedna osobamoże wziąć udział w każdym z trzech szkoleń)Przykład:Aby dane szkolenie było bezpłatne, osoba zgłaszająca deklaruje(w tym celu do podpisu dostarczamy specjalny dokument),że w ciągu 3 (Kosztorysant i Projektowanie KomputeroweCAD) lub 2 dni (Plan BIOZ) wysokość wynagrodzeniabrutto (!) będzie równa lub wyższa podanym w umowiekwotom. Gdy zarobki są niższe, kursanci dopłacają jedynieróżnicę, która brakuje do danej kwoty, np. koszt kursu245,16 zł, osoba zarabia za 3 dni 200 zł brutto – dopłata zacały kurs 45,16 zł.Szkolenia są realizowane w każdym mieściewojewódzkim kraju, w oddziałach SEKA S.A.Zapraszamy do współpracy również związki, stowarzyszeniaoraz izby, które chcą przeszkolić swoich członków wgw/w kryteriów.W przypadku zorganizowanych grup (13–15 osób) istniejemożliwość przeprowadzenia kursu w innym miejscu.Terminy szkoleń, informacje i zapisy:SEKA S.A.www.efs.seka.pltel. 22/517 88 00infolinia: 0 801 555 888e-mail: budowlaneefs@seka.plZuzia i będą głównie obejmować zajęcia praktyczne na komputerach.Uczestnikami szkoleń mogą być przedsiębiorcy, w tym osoby fizyczne,prowadzące działalność gospodarczą oraz pracownicy wydelegowaniprzez swoich pracodawców na szkolenie.Każda osoba uczestnicząca w szkoleniu otrzyma materiały szkoleniowe,obiad oraz zimne i ciepłe napoje. Na zakończenie uczestnicyotrzymają zaświadczenie ukończenia szkolenia.SEKA S.A. ma wieloletnie doświadczenie w realizacji dużych projektówszkoleniowych dofinansowanych ze środków unijnych, w tym:■ BHP w Budownictwie(okres realizacji: 08.2006–03.2008),w ramach projektu przeszkolono 9834 osoby■ Samodzielny księgowy bilansista(okres realizacji: 06.2005–06.2008),w ramach projektu przeszkolono 1380 osób■ Kurs specjalistów personalnych i działów kadr(okres realizacji: 06.2005–06.2008),w ramach projektu przeszkolono 3500 osób■ Wzmocnienie bezpieczeństwa pracy i usług zdrowotnych(okres realizacji: 12.2007–12.2008),w ramach projektu przeszkolono 800 osóbNasi stali klienci to ok. 600 firm zatrudniających ponad 250 000 osób.Takiej liczbie pracowników zapewniamy przestrzeganie przepisów prawai ochrony pracy. Dotychczas przeszkoliliśmy ponad 450 000 osób i dziękinam kilkadziesiąt tysięcy z nich zdobyło nowy zawód. Stale zwiększającasię liczba klientów oraz wysoka dynamika rozwoju sprawiły, że nadzień dzisiejszy SEKA S.A., oprócz centrali w Warszawie, ma oddziałyoraz przedstawicielstwa handlowe w ponad 30 największych miastachPolski. Wysokie standardy naszych usług zostały potwierdzone przezuzyskanie Certyfikatu Systemu Jakości PN-EN ISO 9001:2001. Ponadtootrzymaliśmy wyróżnienie w konkursie Mazowiecka Firma Roku 2002,tytuł Partnera Ośrodka Szkoleniowego PIP, Certyfikat CIOP-PIB, a w latach2003–2008 zostaliśmy zaliczeni do prestiżowego grona Gazel Biznesu– przedsiębiorstw, które osiągają bardzo dobre wyniki finansowe,dynamicznie się rozwijają oraz są rzetelnymi partnerami biznesowymi.Nasze główne obszary działania, oprócz szkoleń dofinansowanychz EFS, to outsourcing w zakresie nadzoru nad warunkami pracy, doradztwow zakresie prawa pracy oraz sprawach personalnych, szkoleniaz zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, zarządzaniazasobami ludzkimi, bezpieczeństwa i higieny pracy, rachunkowościi podatków oraz szkolenia zawodowe.W obecnej perspektywie budżetowej UE realizujemy 7 ogólnopolskichoraz kilka regionalnych projektów szkoleniowych (księgowość, finanse,kadry itp.), współfinansowanych z EFS w ramach Programu OperacyjnegoKapitał Ludzki. Mamy nadzieję, że będą one dla Państwa stanowiłyciekawą ofertę oraz przyczynią się do podniesienia kwalifikacji.Pełna oferta:SEKA S.A.www.seka.plProjekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.styczeń 10 [69]57

technologieInteligentne rozwiązaniaautomatyki w budynkuTemat inteligentnego budynkuczęsto powraca na łamachpism i portali branżowych.Nie sposób zaprzeczyć,że wizje automatyzacjiinstalacji elektrycznychsą bardzo atrakcyjne.Systemy klimatyzacji, oświetlenia, ogrzewania,rolety, alarmy i kontrola dostępu sąpowszechnie instalowane w apartamentach,domach, biurach, salach konferencyjnych,hotelach, kinach, centrach handlowych,basenach i wielu innych. Jednakdopiero integracja tych instalacji przełożysię na komfort ich użytkowania, pozwolina znaczne obniżenie kosztów energiielektrycznej i cieplnej, a budynek będziemożna nazwać inteligentnym. Jednak pojawiasię pytanie: czym tak naprawdę jestinteligentny budynek i dlaczego warto zainwestowaćw taką instalację.Wiemy, że konwencjonalnie stosowaneinstalacje elektryczne, służące do sterowaniaogrzewaniem, oświetleniem,klimatyzacją i wentylacją, systemamibezpieczeństwa, jak system alarmowySSWiN, system nadzoru wizyjnego CCTV,system kontroli dostępu KD, system DSO– dźwiękowy system ostrzegawczy, SAP– system sygnalizacji pożaru, system telewizjihotelowej, system antenowy, systemwideodomofonowy i wiele innych, to siećkabli i niezliczona liczba wyłączników. Budynekinteligentny opanowuje ten chaosi co więcej może samodzielnie zarządzaćtymi systemami. System KNX, nazywanywcześniej EIB, to inteligentny systemsłużący do załączania, sterowania, regulacjii nadzoru urządzeń technicznych.Inteligentna instalacja pozwala na znaczne ograniczenie zużycia energiielektrycznej. Oszczędności w kosztach eksploatacji budynku są możliwedo wygenerowania głównie dzięki systemom zarządzania ogrzewaniem,oświetleniem oraz klimatyzacją. Przykładowo, w sytuacji kiedy systemsterowania temperaturą automatycznie zarządza ogrzewaniem pomieszczeń,zmniejszenie kosztów ogrzewania może sięgać nawet 40%.Jednak nie dajmy się zwieść obietnicom, że nakłady poniesione na takąinwestycję mają szansę zwrócenia się w perspektywie kilku–kilkunastulat. To zbyt krótki czas.Fot. 1 | Panele sterujące systemem EIB/KNX wraz z czujnikiem ruchu firmy Schneider i systememaudio firmy NuVo, zdjęcie z archiwum firmy IRA-Inteligentne Rozwiązania AutomatykiWykorzystując zestaw tzw. sensorów i aktorów,można uzyskać samoczynne sterowaniewyposażeniem technicznym budynkuw funkcji czasu, zmian warunkówpogodowych, pojawienia się użytkownikówobiektu itp. Sensor to urządzenieprzetwarzające parametry środowiskowena wielkości elektryczne, natomiast aktorto elektryczne urządzenie wykonawcze,realizujące polecenie otrzymane od sensorów.Komunikacja odbywa się zazwyczajw obrębie jednej linii. Sensory nadajątelegramy, które rozchodzą się po całejlinii. Jego zastosowanie w budynku obniżaw znaczny sposób ilość przewodówi kabli zainstalowanych w budynku, przyzachowaniu poprzednich funkcji urządzeńlub rozszerzenia ich funkcji. Na przykładjeden kabel jest odpowiedzialny za oświetlenie,ogrzewanie i klimatyzację. SystemEIB jest systemem zdecentralizowanym– nie ma wydzielonego sterownika, któryzarządzałby całą instalacją. Gdybyśmyzastosowali system magistralny KNX/EIB58INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologietylko do sterowania oświetleniem, byłbyon droższy od konwencjonalnej instalacji.Jeśli natomiast chcemy, aby różne systemywspółpracowały ze sobą, tak jak to siędzieje w budynku inteligentnym, to systemKNX/EIB jest już najlepszym rozwiązaniem.Wtedy, na przykład, sensor badający natężenieświatła słonecznego wysyła sygnałynie tylko do aktorów oświetlenia, alerównież ogrzewania i wentylacji. W tensposób poza komfortem pracy w inteligentnymbudynku zyskujemy kontrolęnad zużyciem energii.Inteligentny system zastosowanyw budynku biurowym pozwala naszerokie zastosowanie zarówno funkcjicentralnych, jak i automatycznych.W praktyce oznacza to, że po otrzymaniujednego rozkazu wykonanych może byćwiele działań lub część funkcji może byćrealizowana przez system automatyczniepo otrzymaniu odpowiedniego sygnałuz sensora. Możliwość dozoru zdalnegojest dużym ułatwieniem, kiedy zarządzamybudynkiem wielopoziomowym o dużejpowierzchni. Na przykład gaszenieświateł może być wykonywane zdalnielub automatycznie i nie ma potrzebystandardowego obchodzenia biura. Dziękiinteligentnej instalacji wzrasta równieżstandard budynku. Biuro już na pierwszyrzut oka sprawia wrażenie nowoczesnegoi zaawansowanego technicznie. Przyciskii panele sterujące wyróżniają się oryginalnymdesignem.Nie ma też potrzeby dublowania czujnikówi systemów sterujących, ponieważ jedensensor obsługuje kilka instalacji. W takimprzypadku ilość kabli w ścianach zostajezredukowana do minimum, co wiąże sięz obniżeniem kosztów wykonania okablowaniabudynku, dlatego warto zadbaćo przygotowanie odpowiedniego okablowaniapod wszystkie systemy. Nie jest onodrogie, kosztuje zazwyczaj ułamek procentainwestycji, a pozwoli nam w przyszłościrozszerzyć instalacje o kolejne elementy,bez potrzeby przebudowy budynku i dodatkowychremontów. W każdej chwilimożemy rozbudowywać istniejącą instalację,dostosowując ją do własnych potrzeb,co jest ważną cechą, jeżeli mówimy o zastosowaniutakich rozwiązań w biurachczy hotelach, ponieważ częsta zmianaaranżacji wnętrz nie wymaga dodatkowychremontów. Wszystkie przewody czujników,przycisków, elementów oświetleniowych,kotła, grzejników, klimatyzatorów, domofonu,kamer itp. połączone są z centralnąjednostką sterującą. Można zastosować teżrozwiązania bezprzewodowe, by komunikacjamiędzy poszczególnymi elementamiinstalacji odbywała się drogą radiową. Jestto wygodne w przypadku częstych rearanżacjiwnętrz.Dlaczego warto zainwestować w inteligentnąinstalację? W czasach gdy rośnieświadomość ekologiczna, rośnie zainteresowaniei popyt na rozwiązania, któreopierają się na efektywnym wykorzystaniuenergii i zaoszczędzeniu naszego czasu –inteligentna instalacja doskonale spełniawszystkie oczekiwania. Dzięki inteligentnejinstalacji możliwe jest istotne ograniczeniezużycia energii elektrycznej.Powiedzmy jednak wyraźnie, że nie tylkoperspektywa oszczędności jest powodem,dla którego decydujemy się na inteligentnąinstalację. W głównej mierze chodzio podniesienie komfortu życia i standardubudynku. Po pierwsze, zintegrowanesystemy dają możliwość dozoru lokalnegoi zdalnego, co niewątpliwie jestprzydatnym rozwiązaniem. Sterowaniebudynkiem może odbywać się za pomocąkomputera, palmtopa, telefonu komórkowego,co pozwala na kontrolę budynkuw każdym miejscu, w jakim się znajdujemy.Po drugie, inteligentne rozwiązania mająszerokie zastosowanie funkcji centralnychi automatycznych. W praktyce oznacza to,że po otrzymaniu jednego rozkazu wieledziałań czy funkcji może być wykonanychautomatycznie. Przykład? Gdy pada deszcz,automatycznie zapali się światło w budynku,okna zostaną samoczynnie zamknięte,włączy się wentylacja. Gdy na dworze sięściemni, oświetlenie może zmienić swójFot. 2 | Przycisk sterujący Busch-priOn, BUSCH-JEAGER, zdjęcie z archiwum firmy ABBFot. 3 | Panel dotykowy Comfort Touch, BUSCH-JEAGER, zdjęcie z archiwum firmy ABBtryb, z przyciemnionego na pełne, a roletyzasunąć automatycznie. Nie ma potrzebykoordynowania wszystkich tych procesówosobno, nie jest konieczne włączanie i wyłączaniewszystkich tych czynności z różnychprzycisków, mamy możliwość dowolnejprogramowalności systemu oraz sterowanianim z jednego przycisku bądź panelustyczeń 10 [69]59

technologieFot. 4 | Biometryczny czytnik palca EKEY-TOKA, zdjęcie z archiwum firmy EMATECHdotykowego. To komfort najwyższej klasy, sygnały do centrali, automatycznie zamykanyjest odpowiedni zawór odcinającyidący w parze z poczuciem bezpieczeństwai zwiększoną funkcjonalnością.wodę w pomieszczeniu. Cały system pracujenad tym, by zapewnić pracownikomPożytecznym dopełnieniem inteligentnychinstalacji w budynku są systemy alarmowe.Na wzrost bezpieczeństwa w inteli-w sytuacjach krytycznych, takich jak wła-i gościom maksymalne bezpieczeństwogentnym biurze przekładają się zarówno manie, pożar, zalanie. Obecnie na rynku sąrozwiązania stosowane powszechnie, jak dostępne najnowocześniejsze rozwiązaniatelewizja przemysłowa, system sygnalizacjiwłamania i kontrola dostępu, jak rów-nadzór wizyjny, nowoczesne kamery ko-w dziedzinie bezpieczeństwa, takie jaknież czujniki dymu, gazu, tlenku węgla. lorowe z możliwością rejestrowania wydarzeńdostosowane do pory dnia.Czujniki dymu, poza uruchomieniem alarmuw chwili wykrycia niebezpieczeństwa, Pojęcie kontroli dostępu nieodzownieregulują wentylację i zamykają okna, tak łączy się z inteligentnymi instalacjamiby ogień nie był podsycany. Zraszacze załącząsię tylko w tych pomieszczeniach, niki kart, zamki szyfrujące pozwalają naw budynku. Czytniki biometryczne, czyt-gdzie wybuchł pożar, tak aby nie uszkodzić ograniczony dostęp do budynku i kontrolęosób wchodzących i wychodzących.mienia całej firmy czy biura. Detektor stężeniatlenku węgla zainstalowany w budynkuzasygnalizuje niezgodność wartości linii papilarnych podłączone do elektroza-Najnowszej generacji termiczne skanerypowietrza z normą i automatycznie załączawentylację. Gdy sytuacja jest opa-sprawdzają się w ograniczaniu dostępuczepu lub zamka elektrycznego świetnienowana, system wyłącza przewietrzanie. zarówno do budynku (drzwi wejściowe),jak i poszczególnych pomieszczeń,Detektory gazu LPG czy metanu działająw analogiczny sposób. Sprawdzą się jednakraczej w domach mieszkalnych, gdzie księgowość, pomieszczenie serwerowni,np. sejfy biurowe, gabinet dyrektora,istnieje większe prawdopodobieństwo gdzie przechowywane są ważne dokumenty,wartościowe przedmioty, serwery.np. włamania z użyciem chloroformu czyulatniania się gazu ziemnego z nieszczelnejkuchenki gazowej. Czujniki zalania mogą mieć również zastosowanie przyWysokiej klasy skanery linii papilarnychumieszczone w pralniach, kotłowniach zabezpieczaniu komputerów, co eliminujepotrzebę ciągłego wpisywania czy toaletach w razie zagrożenia wysyłająhasła.Rozwiązanie charakteryzuje się prostotąobsługi i montażu oraz łatwym zapisywaniemi kasowaniem użytkowników. Dajeto możliwość rezygnacji z kluczy, kartmagnetycznych czy konieczności zapamiętywaniai chronienia kodów dostępu.Pozwala również w łatwy sposób na kontrolępracowników, ich czasu pracy, bezdodatkowej pracy papierkowej.Kontrola dostępu to również bramkiobrotowe otwierane kartą, kodem lubskanerem linii papilarnych. Pozwalają nakontrolę ruchu osobowego oraz opcjonalnie– kontrolę czasu pracy. Jeśli decydujemysię na integrację tego systemuz systemem alarmowym, to w przypadkuogłoszenia ewakuacji bramki obrotowezostaną automatycznie otworzone, abyumożliwić bezpieczne opuszczenie terenu.Jednak miejsca, gdzie niepowołaneRealizowaliśmy bardzo skomplikowaneprojekty systemówbezpieczeństwa, nawet zaczerpniętez sił wojskowych.Kiedyś zainstalowaliśmy nawetzabezpieczenie niemożliwe dowykrycia dla oczu, zakopującpod ziemią kabel sensorycznyi układając go w nieregularnekształty. Wytwarzał on niewidocznepole magnetyczne, cosprawiało, że żaden intruz niemiał szans przejścia niezauważonym.Kabel programowopodzieliliśmy na kilkumetrowestrefy i zintegrowaliśmyz systemem kamer szybkoobrotowychz dużym zoomem.W przypadku naruszenia danejstrefy kamera sama ustawiałasię na obszar, z którego nadchodziłintruz.Marcin Klepacz60INŻYNIER BUDOWNICTWA

REKLAMAosoby wstępu mieć nie powinny, nadalbędą aktywnie chronione przez systemalarmowy.W przypadku nieoczekiwanego zagrożenia,wtargnięcia na teren, system DSO– dźwiękowy system ostrzegawczy – pozwolina szybkie wykrycie intruza. Całysystem zgodnie pracuje, by zapewnićochronę w sytuacjach niespodziewanych,jak również niebezpiecznych.W obecnych czasach coraz większy naciskjest kładziony na ochronę środowiska,zwiększając przy tym popyt na nowoczesnerozwiązania oparte na ekonomicznymwykorzystaniu energii – cojest podstawowym założeniem inteligentnejinstalacji budynku. Inteligentne rozwiązaniato również system nagłośnieniastrefowego i kino domowe. Przykłademzastosowania obu systemów są nowoczesnesale konferencyjne wyposażonew zaawansowane systemy sterowaniai audiowideo. Istnieje możliwość sterowaniaświatłem, dźwiękiem i obrazem z jednejkonsoli. Takie pomieszczenie, wyposażonew system składający się z ekranui rzutnika oraz wysokiej jakości urządzeńnagłaśniających, pozwoli na profesjonalneprowadzenie spotkań i konferencji.W małych salach można zastosowaćniewielkie estetyczne mikrofony, głośnikiukryte w ścianach czy sufitach. W dużychpomieszczeniach zaawansowany systemnagłośnienia umożliwi tłumaczeniesymultaniczne dla uczestników obcojęzycznych.Dodatkowo istnieje możliwośćintegracji z systemem ogrzewania, klimatyzacji,rolet oraz wieloma innymi.Jak widać, możliwości techniczne są w zasadzienieograniczone i można w łatwysposób dostosować je do potrzeb klienta.Piotr RuszniakBeata GoździktechnologieFirma M5 to najwyższej klasy specjaliściz zakresu consultingu informatycznego.Dzięki ustalonym regułom, lojalności,terminowości oraz rzetelności spełniamyoczekiwania naszych klientów. Kilka latsolidnej pracy na rynku polskimprzyniosło nam licznegrono zadowolonych kontrahentów.Stosując najnowsze,ale jednocześniesprawdzone technologiewciąż poszukujemy nowychrozwiązań. Potwierdzeniemjest nawiązanie współpracyz MikroprzedsiębiorcąRoku 2009 firmą NexwellM5 Przemysław CebulskiUl. Na Uboczu 10/4702-791 WarszawaTel. 667 555 020NIP: 9511911641,REGON: 141269520E-mail: biuro@m5.net.plwww.m5.net.plEngineering, polskim producentem systemów automatykidomowej. Integracja wszelkich urządzeń elektrycznychw jeden modny i przede wszystkim funkcjonalny systeminteligentnego domu.Dążymy do tego, aby nasze produkty nie tylko spełniaływymagania klientów, ale także były najwyższej jakości.Celem, który przyświeca działalności naszej firmy jestdostarczenie nowoczesnych narzędzi informatycznych.Posiadamy szeroki zakres systemów zabezpieczeńelektronicznych. Wdrażamy systemy informatyczneoraz specjalistyczne oprogramowania a także oferujemyusługi serwisowe. Dopasowując się do potrzebklientów indywidualnych rozpoczęliśmy sprzedaż wysyłkowąproduktów z wielu branż m.in. systemy telewizjiprzemysłowej, systemy sygnalizacji i napadu czy systemykontroli dostępu. Poszerzyliśmy także naszą ofertę o systemidentyfikacji produktu przed, w trakcie lub po jegowydrukowaniu – etykiety.krótkoPod ziemię zamiast w powietrzeMinisterstwo Środowiska przygotowuje ustawę zawierającą zasady zatłaczaniadwutlenku węgla pod ziemię (w tym, gdzie będzie można zatłaczaći jak monitorować składowanie). Ustawa ma dostosować polskieprawo do wymogów UE i pozwolić na realizację do 2015 r. dwóch „demonstracyjnychprojektów” – w Bełchatowie i Kędzierzynie.Technologia CCS (Carbon Capture and Storage) znana jest już od latw górnictwie. Umożliwia wyłączenie z obiegu znacznych ilości dwutlenkuwęgla na bardzo długi czas, co może ograniczyć skutki globalnego ocieplenia.Dla Polski, opierającej energetykę głównie na spalaniu węgla, mato wielkie znaczenie.Zdaniem niektórych naukowców nasz kraj ma doskonałe warunki geologicznedla składowania dwutlenku węgla.Efekty działania zakładów w Bełchatowie i Kędzierzynie zdecydowałybyo podjęciu decyzji o skali wdrożenia technologii CCS w Polsce.Projekt ministerstwa przyjmuje, że działalność z zakresu podziemnego składowaniadwutlenku węgla byłaby dozwolona wyłącznie w wyznaczonychczęściach kraju oraz na polskich obszarach morskich, jeżeli nie spowodowałabyzagrożenia środowiska i nie naruszyłaby wymagań bezpieczeństwa.Podziemne składowiska dwutlenku węgla będą lokalizowane w formacjachstanowiących naturalną nieprzepuszczalną barierę geologiczną, w obrębiektórej zostanie uwięziony zatłoczony dwutlenek węgla.Poszukiwanie, rozpoznawanie i podziemne składowanie dwutlenku węglabędzie działalnością koncesjonowaną. Koncesji udzielałby ministerśrodowiska.Źródło: Ministerstwo Środowiska, PIGstyczeń 10 [69]61

artykuł sponsorowanyNaprawa i zabezpieczenienawierzchni betonowychw technologiach StoCretecNawierzchnie betonowe spotykane są tam, gdzie odbywa się z regułyduży ruch samochodów, samolotów, wózków widłowych, ciężkichsamochodów ciężarowych czy też innych pojazdów, nacechowanydużymi obciążeniami przy jednocześnie małych prędkościach. Betonyniestety podlegają wszechobecnej w polskich warunkach klimatycznychkorozji mrozowej oraz chlorkowej, co wraz z obciążeniami użytkowymi,czynnikami temperaturowymi oraz tarciem płyt o podłoże tworzy zbiórwyjątkowo niekorzystnych warunków dla nawierzchni betonowych.Fot. 1 | DPG Dorohusk. Układanie pielęgnująceji wzmacniającej żywicy epoksydowejStoPox FBS-LF na świeżym betonienawierzchniowymDo najczęściej wykonywanych napraw betonu,będących konsekwencją wspomnianych warunków,zaliczyć można:■ naprawę złuszczeń korozyjnych powierzchniowych,■ naprawę pęknięć skrośnych płyty,■ naprawę odłamań krawędzi i naroży płyt,■ naprawę i uzupełnianie masy zalewowejw szczelinach dylatacyjnych.Naprawa złuszczeń powierzchniowych jest bodajnajwiększym problemem służb utrzymaniaruchu. W przypadku np. lotnisk wojskowychistotne znaczenie ma niskie zawieszenie silnikówsamolotowych, których siła ciągu zasysa wszelkieciała obce lub odspojone fragmenty nawierzchnizalegające na płycie lotniska. Koszty remontuwirników są niebagatelne. Prewencyjnie stosujesię tu, jak też na betonach o innym przeznaczeniu,preparaty hydrofobizujące na bazie silanówi siloksanów do uszczelniania ich przed wnikaniemwody. Badania środków hydrofobizującychw Instytucie Technicznym Wojsk Lotniczych wykazałyspadek nasiąkliwości betonu lotniskowegoprzy zastosowaniu środków z grupy StoCretec ażo 75%. Niestety ten sposób zabezpieczenia, zewzględu na rozpad łańcuchów polimerowychpod wpływem warunków atmosferycznych,nie jest trwały, a sukces gwarantuje tylko jegocykliczna powtarzalność. Obsługa technicznalotniska, wg wytycznych z lat ubiegłych, winnaco roku dokonać hydrofobizacji 1/3 powierzchnidróg startowych, kołowania i płyt postojusamolotów. Głębokość złuszczeń sięgająca ok.4 cm kwalifikuje płytę betonową ze względówekonomicznych do wymiany. Naprawa złuszczeńprowadzona jest najczęściej przy pomocymateriałów na bazie epoksydów z wypełniaczamikwarcowymi (czasami grubsze kruszywołamane, np. bazalt, ruda chromitowa, wprowadzającejeszcze większą szorstkość nawierzchni).Zastosowanie żywic chemoutwardzalnychgwarantuje szybkie, ponowne użytkowanie nawierzchni,co jest szczególnie ważne w przypadkulotnisk i autostrad. Nie trzeba tu tak długichokresów sezonowania, jak przy materiałach nabazie cementu. Dodatkowo firmy wykonawczew trakcie remontu, wypalając palnikami zanieczyszczeniaolejopochodne, podgrzewają płytę,powodując szybsze utwardzanie się układanej naniej warstwy epoksydowej.Tę właśnie technologię StoCretec zastosowanow roku 2007 na drogowym przejściu granicznymw Dorohusku, gdzie w rezultacie słabej jakościbetonu drogowego i korozji mrozowej należałowyremontować ok. 25 000 m 2 powierzchni płytnawierzchniowych. Prace wykonywane były podruchem z częściowym wydzielaniem powierzchnido napraw. Betony, po uprzednim wyjęciudylatacyjnej masy zalewowej, ze względu namocno posuniętą korozję frezowano maszynamidrogowymi do grubości ok. 1–1,5 cm. W następnejkolejności dokonano reperacji krawędzipłyt betonowych przy pomocy betonu żywicznegoukładanego na wyciętych „w półkę” naprawianychpowierzchniach. Finalnie zaaplikowanodwie warstwy żywicy epoksydowej StoPoxIHS-BV z przesypem piaskiem kwarcowym frakcji0,8–1,2 mm. Pierwsza warstwa wyrównywałaślady po frezach, a druga wyprowadzała odpowiedniągrubość warstwy ścieralnej. Łącznie grubośćobu warstw wyniosła ok. 5–6 mm.Wyburzono również kilka „klawiszujących” płytpękniętych skrośnie i zabetonowano ponowniestosując na wierzchu specjalny grunt epoksydowyStoPox FBS na świeży beton (po 4–5h odułożenia mieszanki betonowej). Grunt ten pielęgnowałoraz utwardził nawierzchnię betonową.Przesypany kwarcem polepszył jej szorstkość.Problematyczna z początku decyzja o wkroczeniufrezarek drogowych (możliwość uszkodzeniakrawędzi płyt i przedłużenie naprawy)okazała się jednak słuszna.Fot. 2 | DPG Dorohusk. Układana na frezowanymbetonie pierwsza warstwa żywicy StoPoxIHS-BV z zasypem piaskiem kwarcowymW okresie gwarancyjnym wprawdzie naprawianojeszcze, doraźnie, niewielkie zakresy zniszczonychkrawędzi dylatacji, które ujawniły sięw trakcie intensywnej eksploatacji przez ciężkiepojazdy, ale finalnie po dwuletnim okresie eksploatacjiprzejścia granicznego zastosowanerozwiązanie znalazło uznanie w oczach inwestorai użytkownika.Podobne naprawy złuszczeń i zabezpieczaniepowierzchni w technologii StoCretec prowadzonebyło w latach ubiegłych na lotnisku „Okęcie”,wagach dla pojazdów ponadnormatywnychw sieci dróg krajowych, nawierzchniach przy magazynachna przestrzeniach otwartych itp. Pracetego typu zawsze jednak wymagają indywidualnegopodejścia i uwzględniania różnych ryzyk,np. kapilarnego podciągania wilgoci. Zagrażaono warstwom wierzchnim żywicznym, które sąw bardzo dużej mierze szczelne dla migracji wilgociod gruntu. Tam, gdzie ryzyko kapilarnegopodciągania wilgoci nie występuje, technologiaz zastosowaniem żywic epoksydowych stanowiskuteczne i sprawdzone już rozwiązanie.Paweł DanielewiczSto-ispo Sp. z o.o.www.stocretec.pl; www.sto.plINŻYNIER BUDOWNICTWA62

technologieUszkodzeniabetonowychnawierzchnina przykładziepłyt lotniskowychMożliwie krótkie wyłączenia nawierzchni z użytkowania na czas naprawy,uszkodzenia powstające wkrótce po remoncie, nietrwałe naprawy– oto niektóre z problemów pojawiających się w trakcie eksploatacji płytlotniskowych.Nawierzchnie betonowe należą do sztywnychukładów konstrukcyjnych, wykorzystywanychw budowie lotnisk, drógi autostrad oraz posadzek w halach przemysłowych.Stosowane są zwłaszcza tam,gdzie występują duże obciążenia i wymaganajest odporność na odkształceniatrwałe. Nawierzchnie te podlegają ciężkimi bardzo ciężkim klasom obciążenia.Równoczesne działanie obciążenia eksploatacyjnegoi niekorzystnych czynnikówatmosferycznych są powodem powstawaniauszkodzeń nawierzchni betonowych.Nawierzchnie lotniskowe należą do grupybudowli najsilniej obciążonych działaniemcyklicznie zmiennych (dobowo i rocznie)pól termicznych i występujących okresowowód opadowych (powodującychdestrukcję podłoża gruntowego) orazpodlegających statycznym i dynamicznymobciążeniom zmiennym. Te ostatniepochodzą od lądujących i kołującychstatków powietrznych, przekraczającychnierzadko masę 200 ton. Pasy startowe,drogi kołowania i płaszczyzny postojowesą pod względem nośności określane klasąPCN, w której podstawą klasyfikacji jestocena sztywności nawierzchni lotniskowej.Jest ona porównywana z klasą ACNlądującego statku powietrznego, wytwarzającegosiły dynamiczne działające napłyty betonowe swobodnie podparte napodłożu sprężystym.W betonowych nawierzchniach z betonucementowego odnotowuje się wielerodzajów uszkodzeń spowodowanychpojedynczymi lub złożonymi przyczynami.Wiele z nich ma charakter i uwarunkowaniawystąpienia podobne do tych,jakie spotykane są na nawierzchniachdrogowych i posadzkach. Ze względu naobszerność zagadnienia, opisywanegow wielu publikacjach, ograniczono siędo zaprezentowania i skomentowaniajedynie wybranych rodzajów uszkodzeńoraz przyczyn ich powstania, stwarzającychzagrożenie dla bezpieczeństwa ruchulotniczego.Budowa i uwarunkowaniaeksploatacyjne nawierzchnibetonowychDo najbardziej popularnych betonowychnawierzchni lotniskowych wykonywanychw Polsce należą układy dwuwarstwowez warstwą poślizgową, wykonywane jakopłyta ciągła z nacięciami skurczowymi(JPCP – Jointed Plain Concrete Pavements).Nacięcia te wykonuje się w świeżo ułożonymbetonie na szerokość 5–10 mm i nagłębokość kilku centymetrów, najczęściejw module 5 x 5 m. W wyniku skurczu betonudochodzi do pęknięcia płyty ciągłejna regularny układ płyt pojedynczych,pracujących jako swobodnie podparte napodłożu sprężystym. Dalszy skurcz powodujerozwarcie się nowo utworzonychpęknięć do poziomu ok. 3 mm (przy modulenacięcia 5 x 5 m). Powstałe pomiędzypłytami szczeliny uszczelnia się, abyzabezpieczyć konstrukcję i jej podbudowęprzed penetracją wody opadowej i środkówchemicznych ochrony lotnisk, którychdziałanie powoduje destrukcję podłoża.Typowym stosowanym materiałemuszczelniającym są masy bitumiczne.Prawidłowo zaprojektowana i wykonananawierzchnia betonowa nie powinnaulegać przedwczesnym uszkodzeniom,jednak jak pokazują obserwacje, występowanieuszkodzeń na nawierzchniachlotniskowych w Polsce jest zjawiskiempowszechnym. W większości przypadkówza ich powstanie odpowiada nałożeniesię działań destrukcyjnych. Z jednej stronyjednoczesne efekty działania negatywnychczynników nie zawsze są uwzględnionew pracach projektowych, alez drugiej – w znaczącej liczbie przypadkówpowstanie uszkodzeń wynika z błędówwykonawczych (technologicznych)lub eksploatacyjnych.Przy uszkodzonych nawierzchniach lotniskowychdo standardowo realizowanychzadań służb technicznych zabezpieczenialotniska (odśnieżanie, odladzanie) dochodzidodatkowo usuwanie skutków pęknięćw postaci wykruszonych fragmentówstyczeń 10 [69]63

technologieabFot. 1 | Występujące na krawędzi płyty lotniskowej wykruszone (luźne) fragmenty betonu – a)i uskok – b)ac d eFot. 2 | Koncentracja naprężeń: a) wpływ temperatury montażu, b) rozłupana płyta,c) analiza numeryczna docisku, d) odłupany narożnik pod wpływem docisku,e) wykruszenie narożników sklejonych żywicą [1]P2P4P3P5P7P8betonu (fot. 1a). Fragmenty te stanowiąbezpośrednie zagrożenie dla statkówpowietrznych, gdyż zassanie ich do silnikasamolotu może spowodować katastrofęlotniczą lub w najlepszym razie kosztownąnaprawę. Innym zagrożeniem sąuskoki przekraczające kilkanaście milimetrówwysokości, występujące nakrawędziach szczelin dylatacyjnych lubw miejscu pęknięcia. Powstają one w wynikuklawiszowania sąsiednich płyt lubPrzemieszczenia w mm1.51.00.50.0-0.5-1.0-1.5-2.09:30 10:30 11:30 12:3013:30 14:30 15:30 16:3017:30 18:30 19:30 20:3021:30 22:30 23:30 0:301:30 2:30 3:30 4:305:30 6:30 7:30 8:300 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5P2Odlegoci w mP8Rys. 1 | Zmiany przemieszczeń pionowych pojedynczej płyty betonowej nawierzchni lotniskowej(5 x 5 m), zaobserwowane w pomiarze dobowym [1]bich uszkodzonych fragmentów, a utworzoneprogi o wysokości 2–3 cm powodująpowstanie niebezpieczeństwa dla ruchukołowego (fot. 1b) i dlatego muszą byćeliminowane z powierzchni nawierzchnilotniskowej. Przedstawione przykładyuszkodzeń nie powstają w sposób nagły,lecz są pochodną działania procesówdestrukcyjnych rozłożonych w czasie,których mechanizm jest najczęściejzłożony.Skutki oddziaływania koncentracjinaprężeńJedną z najczęstszych przyczyn występowaniauszkodzeń w płytach betonowychjest występowanie efektu koncentracjinaprężenia w skali makro. Z reguły występujeon tam, gdzie w nawierzchniachlotniskowych dochodzi do punktowegodocisku sąsiednich elementów betonowych.Naprężenia ściskające skupionew jednym punkcie osiągają wartości przekraczającewytrzymałość betonu, prowadząctym samym do rozłupania płyty nadwie części (fot. 2b) lub do odłupaniajej fragmentu (fot. 2d i e). Koncentracjenaprężeń lokalizują się najczęściej w narożachpłyt (fot. 2c). Wzajemny dociskpłyt wywołany jest głównie rozszerzaniempłyt betonowych pod wpływemjednoczesnego działania równomiernegoi nierównomiernego ogrzewania,które powoduje zamknięcie się szczelinydylatacyjnej (w warunkach polskichczęsto wykonanej w temperaturze znacząconiższej od projektowanej ze względuna długi cykl przetargowy i opóźnienieprac) – fot. 2a.Wygenerowana tym samym na górnejkrawędzi płyt siła pozioma (działającana mimośrodzie) wprowadza w płytachdodatkowe momenty zginające (fot. 2a).Zdarza się także, że powodem zamknięciaszczeliny dylatacyjnej jest wypełniający jąmateriał obcy, pochodzący z wykruszonychkrawędzi płyt (fot. 1a i 2b) lub niewłaściwanaprawa – wypełnienia dylatacjiżywicą epoksydową podczas renowacjinawierzchni (fot. 2e).Praca płyt betonowychpod obciążeniem termicznymi eksploatacyjnymPłyty betonowe nawierzchni lotniskowychpoddane są działaniu zmian temperaturyw cyklach dobowych i rocznych. Tepierwsze pochodzą od zmian temperaturyw dzień i w nocy o znacznym gradiencie,zwłaszcza gdy nawierzchnia poddanajest silnemu nasłonecznieniu, natomiast64INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologiedrugie związane są ze zmianami pór roku.Dobowe pomiary przemieszczeń pionowychbetonowych płyt lotniskowych swobodniepodpartych potwierdziły, że przynagrzaniu powierzchni płyty (w dzień)unosi się jej część środkowa, natomiastpodczas oziębienia powierzchni (w nocy)unoszą się narożniki (rys. 1). Podobnezachowania obserwowane są w cyklulato–zima.Działanie ciężaru własnego konstrukcji(G) oraz zmiennych w czasie eksploatacyjnychobciążeń (S) statkami powietrznymi(statyczne i dynamiczne) powoduje zmęczenioweosłabienie betonu nawierzchniw wyniku powtarzalności ruchu nakładającegosię na cykliczne odkształceniatermiczne (rys. 1). W dłuższym czasieprowadzi to do powstawania zarysowańprzekroju krytycznego w płytach, a dalszecykliczne obciążenia zmieniają zarysowaniew pęknięcie, wokół którego następnietworzą się wykruszenia, spowodowanedziałaniem koncentracji naprężeń w strefachkontaktu ziaren betonu – fot. 3.Przeciążenie uniesionych narożników płytskutkuje powstaniem pęknięć o kształciewycinka koła (fot. 4a), natomiast przeciążeniepłyty w środku rozpiętości powodujepowstanie pęknięcia w poprzek płyty (fot.4b). Uszkodzenia te powstają z reguływ miejscach, gdzie statki powietrzne poruszająsię jednym torem (fot. 5a). Niezabezpieczonew sposób właściwy pęknięciestanowi źródło kolejnych uszkodzeń(działanie koncentracji naprężeń), którew dłuższym czasie prowadzą do całkowitejdestrukcji nawierzchni lotniskowejwymagającej usunięcia zdegradowanegoelementu (fot. 5b).Uszczelnienia masamibitumicznymiMateriałem tradycyjnie stosowanym douszczelniania szwów dylatacyjnych oraznowo powstałych pęknięć (fot. 5 i 2d) sąmasy bitumiczne. Uszczelnianie szczelini pęknięć ma na celu zabezpieczeniepodbudowy lub podłoża przed wodąoraz niedopuszczenie do klinowaniasię ziaren kruszywaw szczelinach. Niestety, materiałybitumiczne nie zapewniająprawidłowegouszczelnienia w dłuższymokresie, gdyż ulegają degradacjitermicznej i mechanicznej.W lecie pod wpływem wysokichtemperatur bitum wypływa zeszczelin (fot. 6a) lub jest z nichwyciskany przez rozszerzającesię elementy betonowe (fot. 6b),natomiast w zimie pod wpływemniskich temperatur stajesię kruchy oraz łatwo pęka podobciążeniem (fot. 6c). Szczelinazabezpieczona masą bitumicznąwymaga wymiany już poniedługim okresie eksploatacjii w żaden sposób nie zabezpieczapodłoża przed penetrującąwodą, przyczyniając się do dalszejdestrukcji uszkodzonej płytybetonowej. Woda dostająca sięprzez nieszczelności pod płytywywołuje przewilgocenie gruntówskutkujące osłabieniemnośności podłoża, czego efektemsą osiadania lub wysadziny(w zimie). Masy bitumiczne nieposiadającenośności na ścinanienie zapobiegają temu zjawisku(fot. 6d).Działanie zjawiskahydrodynamicznegopompowaniaDostawaniu się wody pod płytynawierzchni towarzyszy zjawiskohydrodynamicznego pompowania(fot. 7a) wywołanegoprzejazdem koła samolotu. Jegomechanizm polega na transporcieokruchów przez wodępod ciśnieniem. Zjawisko to jestodpowiedzialne za uszkodzeniauszczelnień i klawiszowanie płyt(fot. 7b, c).Fot. 3 | Kolejne fazy uszkodzenia płyty betonowej poddanejcyklicznie zmiennym obciążeniomFot. 4 | Uszkodzenia pasa startowego: a) pęknięcie narożnikapłyty, b) pęknięcie płyty w poprzekaFot. 5 | Regularny układ uszkodzeń narożników w osi ruchugoleni głównej samolotu – a), zaawansowanadestrukcja narożnika niezabezpieczonego w sposóbwłaściwy – b)adFot. 6 | Obraz negatywnej pracy mas bitumicznychuszczelniających betonowe nawierzchnie lotniskoweaFot. 7 | Schemat działania hydrodynamicznego pompowania– a) [2], wypychanie masy bitumicznej przez wodępod ciśnieniem – b), wciąganie masy bitumicznej podpłytę spowodowane klawiszowaniem – c)abbFot. 8 | Uszkodzenia spowodowane błędamitechnologicznymi: a) złuszczenia powierzchniowe,b) odspojenie powierzchniowej warstwy naprawczej,c) pęknięcia wywołane punktowym przesztywnieniemnawierzchnibbceccstyczeń 10 [69]65

technologieZAREZERWUJTERMIN„Ochrona budynkówprzed wilgocią i korozją”Kurs mykologiczno-budowlanyTermin: 01.02–19.03.2010Miejsce: WrocławKontakt: tel. +48 71 344 80 12e-mail: biuro@psmb.wroclaw.plwww.psmb.wroclaw.plAQUA-THERM MOSKWAMiędzynarodowa wystawa systemówgrzewczych, wentylacji, klimatyzacji,technologii sanitarnych i ochronyśrodowiskaTermin: 02–05.02.2010Miejsce: MoskwaKontakt: tel. +7 495 935 73 50e-mail: expo2@crocus-off.ruINTERBUD 2010 – TargiBudownictwaTermin: 11–14.02.2010Miejsce: ŁódźKontakt: tel. +48 42 637 12 15e-mail: biuro@interservis.plwww.interservis.plKievbuild 2010Międzynarodowe Targi BudowlaneTermin: 23–26.02.2010Miejsce: KijówKontakt: tel. +3 044 496 86 45Nowe technologie w sieciach iinstalacjach wodociagowych ikanalizacyjnychTermin: 24.02–26.02. 2010Miejsce: Ustroń /Beskid ŚląskiKontakt: tel. +48 32 237 21 73e-mail: nowe.technologie@polsl.plXXV Jubileuszowe Ogólnopolskie„Warsztaty Pracy ProjektantaKonstrukcji – Beskidy-Gliwice 2010”Termin: 10–13.03.2010Miejsce: SzczyrkKontakt: tel. +48 32 231 13 27e-mail: pzitb.gliwice@vp.plwww.pzitb.gliwice.plBłędy technologiczneCzęstym powodem powstania uszkodzeńw nawierzchniach betonowych są błędypopełnione przy budowie lub naprawie.Niezachowanie reżimu technologicznegoprzy budowie powoduje, że spękania płytmogą powstawać w wyniku działania skurczubetonu lub wysokiego ciepła hydratacji.Uszkodzenia powierzchniowe w postacikawern, włosowatych spękań (fot. 3)lub złuszczeń (fot. 8a) są najczęściej spowodowaneniewłaściwym doborem materiałulub nieodpowiednią pielęgnacjąbetonu przy niekorzystnych warunkachatmosferycznych. Niewłaściwie dobranatechnologia naprawy uszkodzeń możebyć na przykład przyczyną wykruszaniai odpadania faktury wierzchniej płyt(źle ułożona nawierzchnia epoksydowa– fot. 8b), a punktowe wzmocnieniepodłoża mikropalami może powodowaćpękanie wiotkiej nawierzchni pasa startowegopod obciążeniem (fot. 8c).Osobnego komentarza wymaga uszczelnianiepęknięć masami bitumicznymi.Technologia ta jedynie powierzchniowomaskuje uszkodzenia, gdyż po krótkimczasie degradacja bitumu pozwala na ponownąpenetrację wody (fot. 5b). Płytkienacięcie pęknięcia i wypełnienie go bitumemnie zapobiega koncentracjom naprężeńpod „zabezpieczeniem”, co skutkujepojawieniem się nowych uszkodzeńw sąsiedztwie (fot. 2d, 6e).PodsumowanieWystępowanie uszkodzeń oraz ich skuteczneusuwanie z nawierzchni lotniskowychjest zagadnieniem poważnym, gdyżstanowi o bezpieczeństwie ruchu statkówpowietrznych. Zaprezentowane wybranerodzaje uszkodzeń nawierzchni i przyczynyich powstawania (najczęściej złożone)pokazują, że naprawa tego rodzaju obiektównie jest zadaniem banalnym. Świadczyo tym liczba uszkodzeń występującychna polskich lotniskach, często pojawiającychsię w krótkim czasie poremoncie nawierzchni lotniskowych.Zasadniczym problemem przy naprawietego rodzaju obiektów jest krótki czaswyłączenia nawierzchni z użytkowania(często jest to jedynie kilka godzinw ciągu doby), spowodowany koniecznościąutrzymania stałego ruchu lotniczego.W niewielu przypadkach można sobiepozwolić na zamknięcie lotniska na kilkamiesięcy w celu wykonania kapitalnegoremontu nawierzchni i dlatego właśniesankcjonuje się stosowanie napraw prowizorycznych(maskujących uszkodzenia– wypełnianie powierzchniowe pęknięćmasami bitumicznymi) i nietrwałych,które zamiatają problem pod dywan,nie eliminując go.Obecnie alternatywą dla nieskutecznychtechnologii napraw jest rozwiązanieoparte na polimerowych złączachpodatnych, opracowane pod kątemnapraw betonowych nawierzchni lotniskowychi drogowych. Zastosowaniew praktyce polimerowych złączy podatnychpozwala zrealizować maksymę zawartąw mantrze napraw lotniskowych:„Wejdź jak najszybciej; Wykonaj to porządnie;Zejdź tak szybko jak to możliwe;Pozostań daleko jak najdłużej”.dr inż. Arkadiusz KwiecieńPolitechnika KrakowskaKonsorcjum Naukowo-Przemysłowe PK-NTBZdjęcia 1, 3–5 i 7 – Bogusław ZającTekst oparty na referacie wygłoszonympodczas konferencji Awarie Budowlane’09.Literatura1. A. Kwiecień, Uszkodzenia betonowychnawierzchni lotniskowych, XXII KonferencjaNaukowo-Techniczna „Awarie Budowlane’09”,Szczecin–Międzyzdroje 2009.2. A. Szydło, Nawierzchnie drogowe z betonucementowego. Teoria, wymiarowanie,realizacja, Polski Cement Sp. z o.o.,Kraków 2004.66INŻYNIER BUDOWNICTWA

Modyfikacja właściwości mechanicznych materiałówkruchych poprzez dodatek różnego rodzajui pochodzenia włókien znana jest od bardzodawna. W dziedzinie technologii betonu zabiegwzmacniania struktury rozproszonymi w całejobjętości materiału włóknami obserwowany jestod kilkudziesięciu lat. Dzisiejszy stan wiedzy i zaawansowaniatechnologii FRC (Fibre reinforcedconcrete) wskazują, że jest to jeden z podstawowychkierunków modyfikacji betonu zwykłego.Dynamiczny rozwój obserwowany jest przedewszystkim dla makrowłókien polimerowych.W niniejszym opracowaniu ogólnie przedstawionoich klasyfikację i wymagania zgodnie z aktualnąnormą oraz mechanizmy decydujące o dwóchkierunkach podstawowych zastosowań.Podstawy formalno-prawneZgodnie z [2] włókna te klasyfikujemy jako włóknapolimerowe klasy II: makrowłókna (średnica> 0,30 mm). Stosowane są zazwyczaj w celupodwyższenia tzw. wytrzymałości resztkowej nazginanie. W takim przypadku mówimy o zastosowaniukonstrukcyjnym, czyli dodatku włókienmających wpływ na nośność elementu betonowego.Stąd jednym z podstawowych parametrówdeklarowanych przez producentów włókienjest wpływ na wytrzymałość betonu. Określanyjest on jako dozowanie makrowłókien [kg/m 3 ] dlauzyskania określonego poziomu naprężenia rozciągającego(wartość wytrzymałości resztkowejna zginanie) przy określonym przemieszczeniubelki – szerokości rozwarcia rysy CMOD, [1], [3].Podstawą formalno-prawną stosowania włókienjest zgodność z rozdziałami załącznika ZA[3], spełniających wymagania mandatu M/128„Wyroby związane z betonem, zaprawą i zaczynem”,udzielonego z kolei na podstawie DyrektywyUE Wyroby budowlane (89/106/EWG).Włókna podlegają oznakowaniu CE.Efektywność makrowłókienpolimerowych przy zastosowaniuw posadzkach przemysłowychEfektywność tą charakteryzuje odporność fibrobetonuna pękanie, w tym głównie wytrzymałośćrównoważna na zginanie. Dotychczasowapraktyka wymiarowania posadzek przemysłowychna podłożu gruntowym, oparta na teoriisprężystości, nie wykorzystywała możliwościkompozytu, jakim jest beton zbrojony włóknami.Charakterystyczne zachowanie fibrobetonu podobciążeniem wykorzystuje już tzw. metoda liniizałomów (linie uogólnionego przegubu plastycznego),oparta na założeniach teorii plastyczności.Podstawową różnicą między betonem zwykłyma fibrobetonem jest charakter zniszczenia przywystąpieniu naprężeń rozciągających (rys. 1).Beton zwykły wykazuje tzw. kruche zniszczenie,w przeciwieństwie do ciągliwego zachowaniabetonu zbrojonego makrowłóknami polimerowymi.Po wystąpieniu zarysowania fibrobetonmoże przenosić jeszcze znaczne obciążenie,mimo dużych odkształceń.Wytrzymałość równoważna na zginanie jestwprost proporcjonalna do tzw. pracy zginania,której interpretacją jest pole pod wykresemobciążenie – odkształcenie do odciętej równejugięciu o określonej wartości. Wynika stąd,że beton o niższej wartości wytrzymałości nazginanie f flmoże mieć większą odporność napękanie dzięki wysokiej wytrzymałości równoważnejna zginanie f eq.Odporność na działanie ogniai wysokiej temperaturyIstotny wpływ włókien syntetycznych na ognioodpornośćelementów z betonu odkryty zostałpo części przypadkowo jako „efekt uboczny”.Wyniki ekspertyz awarii budowlanych i późniejszych,zakrojonych na szeroką skalę badań wykazałyzaskakującąpoprawę odpornościbetonu na działanieognia, gdy stosowaneartykuł sponsorowanyWłókna do betonu:makrowłókna polimerowe (cz. I)Charakterystyka i wybrane kierunki zastosowańf fl,2f fl,1Obcienie (sia zginajca)Beton zwykyBeton zbrojonymakrowóknamipolimerowymiOdksztacenie (ugicie)Praca zginania =pole podwykresemRys. 1 | Siła Rysunek zginająca 1. Sia zginajca w funkcji w funkcji ugięcia ugicia dla betonu zwykego zwykłego i fibrobetonu i fibrobetonubyły włókna polimerowe.Stwierdzono,że w betonie o wysokiejwytrzymałości,charakteryzującym siębardzo gęstą i małoprzepuszczalną mikrostrukturą,możliwośćparowania wodywolnej i pochodzącejz faz C-S-H, C-A-H czy Ca(OH) 2(dehydratacja)jest znacznie ograniczona w czasie działania wysokiejtemperatury. Para zawarta w matrycy, popodwyższeniu temperatury do ~550°C, wywieraciśnienie znacznie przekraczające wytrzymałośćbetonu, powodując jego destrukcję. Paradoksalnie,im wyższej wytrzymałości zastosowany jestbeton (HSC – VHSC), tym niższa temperatura paryzamkniętej w strukturze wymagana jest do osiągnięciakrytycznego ciśnienia.O ile w przypadku włókien stalowych nie zaobserwowanospodziewanej poprawy ognioodpornościbetonu HSC, o tyle doskonałe rezultatyuzyskuje się przy użyciu włókien polimerowych.Włókna te, jako materiał organiczny, ulegają dekompozycjiw wysokiej temperaturze. Efekt tenzwiązany jest z temperaturą topnienia włókienpolimerowych, wynoszącą typowo 160÷170°C.Po stopieniu włókien, powstają równomierniew całej strukturze pustki, stanowiące rodzaj buforudla wzrastającego ciśnienia pary wodnej.Firma Chryso Polska Sp. z o.o. oferuje szerokiasortyment włókien do betonu, spełniającychwymagania [3]. Na szczególną uwagęzasługuje gama makrowłókien polimerowychCHRYSO®Fibre S. Obejmuje ona włókna o długościdostosowanej do zróżnicowanego uziarnieniakruszywa oraz zastosowań: posadzekprzemysłowych, elementów prefabrykowanych,betonu natryskowego i innych.Literatura:1. PN-EN 14845-1:2008 Metody badań włókienw betonie. Część 1: Betony wzorcowe2. PN-EN 14845-2:2007 Metody badań włókienw betonie. Część 2: Efekt oddziaływaniana beton3. PN-EN 14889-2:2007 Włókna do betonu.Część 2: Włókna polimerowe. Definicje, wymaganiai zgodnośćstyczeń 10 [69]67

literatura fachowaInfrastruktura transportu kolejowegoKazimierz TopikWyd. 2 poprawione, str. 262, oprawa broszurowa,Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2009.W publikacji omówiono infrastrukturę drogi kolejowej, zasady projektowania linii i stacji kolejowych,a także problemy diagnostyki oraz utrzymania nawierzchni kolejowej i podtorza. Książkazawiera wiele ilustracji.Ogrzewnictwo praktyczne – PROJEKTOWANIE, MONTAŻ, EKSPLOATACJApod redakcją Haliny KoczykWyd. 2 poprawione, str. 525, oprawa broszurowa, Wydawnictwo Systherm, Poznań 2009.Poradnik zawiera informacje m.in. na temat: wymagań ochrony cieplnej budynków wraz z obliczeniamicieplnymi i wilgotnościowymi przegród, obliczania zapotrzebowania pomieszczeńna moc cieplną, doboru kotłowni, zasad projektowania sieci przewodów, doboru grzejników,armatury i automatyki, zasad certyfikacji budynków. Zaletą publikacji są przykładowe projektyinstalacji wraz z kosztorysami. Można ją polecić studentom i praktykom zajmującym się projektowaniem,wykonawstwem i eksploatacją instalacji wodnych centralnego ogrzewania.Garaże wielostanowiskowe. Projektowanie i realizacjaHanna MichalakWyd. 1, str. 264, oprawa twarda, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2009.Książka przedstawia zagadnienia związane z budową garaży (ze szczególnym uwzględnieniemgaraży podziemnych): kształtowanie architektoniczne (powierzchnie stanowisk postojowych, wjazdy,wyjazdy, komunikacja wewnętrzna), projektowanie konstrukcji z różnych materiałów, właściwewyposażenie instalacyjne oraz samą realizację obiektów. Publikacja zainteresuje projektantów,wykonawców, inwestorów oraz studentów uczelni technicznych.Raport o oddziaływaniu na środowisko dróg i autostradPoradnik prawno-metodycznyTomasz Nowakowski, Marta Podedworna-ŁuczakWyd. 1, str. 200, oprawa broszurowa, Wydawnictwo Seidel-Przywecki, Warszawa 2009.Publikacja przedstawia podstawowe regulacje prawne (w prawodawstwie polskim i europejskim)dotyczące raportów o oddziaływaniu na środowisko dróg krajowych i autostrad oraz opis zakresui metodyki ich sporządzania. Poradnik przeznaczony jest przede wszystkim dla pracowników organówadministracji publicznej (GDDKiA, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, starostwa), inwestoróworaz konsultantów sporządzających raporty o oddziaływaniu dróg i autostrad na środowisko.68INŻYNIER BUDOWNICTWA

artykuł sponsorowanyJasna Góra– montaż rusztowań– tajemnicze odkrycieWykonanie projektu i montażu rusztowania we wszystkich kościołachto prawdziwe wyzwanie, ze względu na ich specyficzną architekturę.W przypadku Jasnej Góry to dodatkowo zaszczyt, ze względu na symbolikętego miejsca.Rusztowania produkcji ALTRAD-Mostostalbyły już wykorzystywane w przeszłości dorenowacji zabytkowego sanktuarium na JasnejGórze. W 2009 r. firma ALTRAD-Końskieustawiła konstrukcję zbudowaną z rusztowańramowych Mostostal Plus w Prezbiterium Bazyliki.Rusztowania zostały wykorzystane dorenowacji ścian i sklepienia oraz ołtarza głównegoi organów.Całość prac była nadzorowana przez konserwatorazabytków, który czuwał, aby żadenz eksponatów nie ucierpiał w czasie montażu.Prace montażowe na Jasnej Górze odbyłysię w atmosferze tajemniczego odkrycia archeologicznego.W czasie prac przygotowującychBazylikę do renowacji przypadkowoodkryto katakumby, o których istnieniu dotądnikt nie wiedział. Wydarzenie to wstrzymałoprace montażowe na ponad czterymiesiące.Gdy archeolodzy zakończyli prace badawcze,konserwator zezwolił na prace montażowe.Ekipa mogła przystąpić do swoich zadańi zbudować zaplanowaną konstrukcję,na którą składały się dwa ciągi rusztowania,ustawione przy przeciwległych ścianach.Elementem dodatkowym konstrukcji byływsporniki, zamontowane tak, aby ułatwićdostęp do wnęk okiennych. Oba ciągi rusztowaniazostały spięte dźwigarami, na którychna całej długości nad prezbiterium ułożonopomosty. W ten sposób uzyskano dostęp,dla konserwatorów, do sklepienia. Podłogaplatformy roboczej, dla zapewnienia bezpieczeństwapracującym konserwatorom, wyposażonazostała w specjalną siatę ochronną,zamontowaną pod pomostami.Rusztowania ramowe Mostostal Plus, wspartew newralgicznych miejscach rusztowaniamirurowymi, doskonale wpisały się w skomplikowanąarchitekturę ołtarza (znaczna ilość rzeźbi figur, które ograniczały możliwość manewrukonstrukcją rusztowania). Jednocześnie konstrukcjazapewniła dostęp do każdego elementuołtarza, który wymagał renowacji.Ciekawe rozwiązanie zastosowano przy zabudowierusztowaniami zabytkowych organów.Wokół organów ustawiono konstrukcjęna wzór klatki, okalającej ze wszystkichstron zabytkowy instrument, nie ingerującw jego strukturę.Realizacja na Jasnej Górze nie jest jedynymmontażem z tajemniczym odkryciem. Podobnewydarzenie miało miejsce w 2007 r.w Tarnowie. W czasie renowacji Bazyliki Katedralnej,do której użyto rusztowań ALTRAD--Mostostal, w zabytkowej kuli wkomponowanejw konstrukcję dachu odkryto dawnemonety oraz list „do przyszłych pokoleń”,datowany na 10 września 1891 r.Prace montażowe przebiegały sprawniei zgodnie z projektem, dzięki doświadczonejekipie montażowej.Do montażu użyto: ramy standardowe, ramywyrównawcze, poręcze, poręcze czołowe,krawężniki, rury, złącza krzyżowe i obrotowe,pomosty: 1,09; 1,57; 2,57; 3,07 m, pomostykomunikacyjne, dźwigary aluminiowe6,24 m, trawersy pomostowe, wspornikistalowe: 0,36; 0,73; 1,09 m.Marek LasotaALTRAD-KońskieMałgorzata ChojeckaALTRAD-MostostalALTRAD-Mostostal Spółka z o.o.ul. Starzyńskiego 1, 08-110 Siedlcetel. 0 801 ALTRAD, tel. +48 25 644 82 93,fax +48 25 644 62 62www.altrad-mostostal.pl,e-mail: handlowy@altrad-mostostal.plstyczeń 10 [69]69

ciekawe realizacjeBudowa haliwielofunkcyjnejW Bielsku-Białej przy ul. Karbowej realizowana jest budowa hali wielofunkcyjnej (sportowo-widowiskowej,wystawienniczej) z przekryciem konstrukcją z drewna klejonego. Budowana hali będzie częścią kompleksu,w skład którego wejdą także: bliźniacza hala wystawiennicza (targowa), łącznik stanowiący komunikacjępomiędzy dwoma halami, drogi dojazdowe, parkingi, chodniki, oczko wodne.Funkcja i architekturaGłównym walorem hali jest możliwość jejadaptacji dla wielu funkcji. Hala będzie wyposażonaw składane trybuny, co pozwoliw sposób elastyczny wykorzystywać jejpowierzchnię. W trakcie zawodów sportowych(np. mecze piłki siatkowej, ręcznej,koszykówki) będzie mogła pomieścić naskładanych trybunach 3073 widzów. Podczaswystępów artystycznych możliwe będziewykorzystanie 2381 miejsc siedzącychna trybunach oraz ustawienie na parkiecie2112 krzeseł na płycie areny (w sumie4493 widzów). Natomiast w trakcie imprezwystawienniczych, po złożeniu trybun,powstanie powierzchnia wystawienniczawynosząca 6712,10 m² (na dwóch poziomach).Warto dodać, że w hali będą mogłyodbywać się przez prawie 3 miesiące w rokuzawody w łyżwiarstwie figurowym na rozkładanympełnowymiarowym lodowisku.Źródłem chłodu dla hali sportowej będziesprężarkowy kompaktowy agregat chłodni-Fot. 1 | Dźwigar przygotowany do podniesieniaczy umieszczony nazewnątrz budynkuw opcji wyciszonej.Z agregatu chłodniczegomożliwy będzieodzysk ciepłaskraplania.Bryła hali składasię z części wysokiejcentralnejmieszczącej arenęoraz dwóch nawniskich z pomieszczeniamipomocniczymi.Rzut halistanowi wyoblonyprostokąt, z wypuszczonymiczterema klatkamischodowymi. Dachnad każdą z częścijest w kształciewycinka walca,Hala wielofunkcyjnaInwestor – Urząd Miasta w Bielsku-BiałejGeneralny wykonawca – Bielskie PrzedsiębiorstwoBudownictwa Przemysłowego SAPowierzchnia zabudowy 6 610,5 m 2Powierzchnia użytkowa 9 708,1 mKubatura 124 997,0 m 3Fot. 2 | Podnoszenie pierwszego elementu dźwigaraprzy czym okap z elewacji, oprócz elewacji południo-zachodni części wo-wschodniej, którą w znacznej częścicentralnej hali jest przeszklono, uzyskując w ten sposóbobniżony o ok. reprezentacyjny charakter. Dłuższe boki7 m w stosunkudo okapu wschodniego.hali zostały podzielone regularnymi pionowymipasami żaluzji stałych, zaznaczającw ten sposób wejścia boczne. KlatkiDo doświetleniaschodowe obudowano w części fasadąpomieszczeń szklaną.w obiekcie zastosowanopodłużne Rozwiązania konstrukcyjnepasma stolarki Posadowienie obiektuokiennej, zlokalizowanePosadowienie wszystkich fundamentówna każdej hali przyjęto na jednakowym poziomieod70INŻYNIER BUDOWNICTWA

ciekawe realizacjeFot. 3 | Posadowienie pierwszego segmentu dźwigara na niższym słupie,gdzie przewidziano łożysko stałeFot. 4 | Scalanie segmentu skrajnego z segmentem środkowym420,70 m n.p.m. Deniwelacja terenu przeznaczonegopod projektowaną halę sięgała10 m i wynosiła od 418,5 m n.p.m.do 428 m n.p.m. Na podstawie badań geologicznychprojektant przyjął występowaniegruntów nośnych na poziomie 417,50 mn.p.m. do 420,35 m n.p.m. Z powodu występowaniagruntów nośnych poniżej projektowanegoposadowienia fundamentów posadowieniebudynku przewidziano wykonaćna nasypie budowlanym. Nasyp wykonanoKształt zewnętrznybryły charakteryzuje sięmiękką linią nawiązującądo otaczającego,górzystego krajobrazu.z kruszywa mineralnego łamanego, zagęszczanegowarstwami do uzyskania wskaźnikazagęszczenia I s≥ 0,98 oraz modułu pierwotnegoodkształcenia E 0≥ 40 MPa.o szerokości 60i 120 cm oraz wysokości40 i 50 cm.Całość ław fundamentowychhaliwykonano jakomonolityczne niedylatowane.Dylatacje,które dzieląobiekt na trzyczęści, zaprojektowanopowyżej ławfundamentowych.Fundamenty orazściany fundamentowepokrytoizolacją przeciwwodnąw postacidwóch warstwpapy na lepiku lubmatami bentonitowymi.Fot. 5 | Scalone dwa segmenty podwieszone na dwóch żurawiachFundamentyPosadowienie elementów konstrukcjiobiektu wykonano w postaci żelbetowychstóp oraz ław fundamentowych.Fundamenty posadowiono na głębokości1,28 m poniżej poziomu terenu.Pod słupy głównej konstrukcji nośnej dachuzaprojektowano stopy fundamentoweo wymiarach 420 x 330 cm i wysokości 80cm. Pod ściany zewnętrzne i wewnętrznezaprojektowano ławy fundamentoweŚciany konstrukcyjneŚciany zewnętrznestykające się Fot. 6 | Posadowienie trzeciego segmentu dźwigara na łożysku przesuwnymna wyższym słupie haliz gruntem, ścianyszczytowe w osiach 2 i 14 oraz część wykonywane są z pustaków ceramicznychścian wewnętrznych spełniających funkcjęusztywnienia zaprojektowano i wy-grubości 25 i 30 cm.konano jako monolityczne z betonu B30 Stropyzbrojonego stalą A-III. Pozostałe ściany Cały ustrój nośny w budynku zaprojektowanojako konstrukcję płytowo-słupową. zewnętrzne i wewnętrzne konstrukcyjneStro-styczeń 10 [69]71

ciekawe realizacjeFot. 7 | Zmontowany dźwigar. Po założeniu płatwi łączących dźwigar ześcianą szczytową możliwe będzie zluzowanie zawiesi dźwigówFot. 10 | Łożysko przesuwneFot. 8 | Połączenie dwóch dźwigarów z widocznym wzmocnieniemnakładkami ze sklejki typu kertoFot. 9 | Łożysko stałepy zaprojektowano jako żelbetowe – krzyżowoi jednokierunkowo zbrojone. Wyjątekstanowią (ze względu na rozpiętość powyżej10 m) stropy międzykondygnacyjneczęści niższej zaprojektowanejakom o n o l i t y c z n e j ,układane na płytachprefabrykowanychtypu filigran o grubości30 cm.Usztywnienie konstrukcjiścian (tarcz)szczytowych zapewniająm.in. stropymonolityczne,poprzeczne ścianyusztywniające grubości25 cm, klatkischodowe oraz żebrausztywniającew postaci słupówzmonolityzowanychz konstrukcją ściany.SłupyW zewnętrznychścianach nośnych,w osiach dźwigarówkonstrukcjinośnej hali, zaprojektowanosłupyżelbetowe o przekroju80 x 200 cm.DachGłówną konstrukcję nośną dachu stanowiądźwigary drewniane pełne łukowe,jednoprzęsłowe o promieniu krzywiznyR = 90,0 m. Rozpiętości dźwigarów głównychkonstrukcji nośnej dachu wahają sięod 62,30 m do 69,80 m, a rozstaw dźwigarówwynosi 1,80 i 5,40 m. Konstrukcjędachu usztywniają płatwie z drewnaklejonego, tężniki podłużne oraz stężeniapołaciowe.Nad niższymi częściami budynku hali równieżzaprojektowano konstrukcję nośnądachu z dźwigarów pełnych łukowych7-przęsłowych o promieniu krzywiznyR = 60,12 m. Elementy konstrukcji wykonywanesą z drewna klejonego warstwowo(świerk).Dźwigary główne wykonano z drewnaklejonego klasy GL28c o wymiarach28 x 172 cm oraz 24 x 172 cm. Każdyz dźwigarów posiada podwójny ściągstalowy Ø70 mm ze stali S355. Dźwigaryzostały wykonane z powiększonym wygięciem,tzn. strzałką odwrotną, uwzględniającąugięcie od ciężaru własnego orazobciążeń stałych.Ze względów produkcyjnych, transportowychi montażowych każdy z dźwigarówgłównych konstrukcji zaprojektowanoz trzech elementów, każdydługości ok. 25 m. Dźwigary docelowoscalono złączami sprężonymi o konstrukcjistalowej. W miejscu łączeniaprzewidziano nakładki na dźwigary zesklejki typu kerto. Z tych samych powodówściągi stalowe podzielono nakrótkie odcinki.72INŻYNIER BUDOWNICTWA

REKLAMAciekawe realizacjeTransport dźwigarów konstrukcjidachuWszystkie elementy drewniane dachuprzywieziono z Austrii. Transport ponadgabarytowychelementów wymagał specjalnychzezwoleń, gdyż długość zestawówtransportowych przekraczała prawiedwukrotnie dopuszczalne długości pojazdówczłonowych wynoszące w Austrii,Czechach i Polsce 16,50 m. Transportdźwigarów odbywał się specjalnymi samochodamiposiadającymi skrętne osienaczep. Dla takich transportów koniecznebyło przygotowanie na budowie specjalnejdrogi o odpowiednich parametrachwysokościowych i w rzucie.stanowiskach pracy w marki i ściągi, następniesegmenty dźwigarów z podwieszonymisegmentami ściągów kolejnopodnoszone były za pomocą dźwigówsamojezdnych w miejsce ich wbudowania.Scalanie sąsiednich segmentów orazpodwieszonych do nich ściągów odbywałosię z podnośników samochodowych,a zamocowanie do słupów żelbetowych– z przestawnych rusztowań. Montaż 22dźwigarów trwał 10 tygodni.Opracowałmgr inż. Wojciech ZiemskiZdjęcia autoraMontaż konstrukcji dachuMontaż dźwigarów odbywał się od stronywnętrza hali za pomocą trzech dźwigóworaz dwóch podnośników samochodowych.Każdy z trzech elementów dźwigarabył okuwany na przygotowanychkrótkoBurj Dubai – najwyższy cud świataW Dubaju otwarto właśnie najwyższy wieżowiec świata. Budowatego 828-metrowego budynku pochłonęła w sumie ponad1 mld 100 mln euro. Do końca nie wiadomo było, jak wysokabędzie to konstrukcja.W efekcie powstało 169 pięter z 900 luksusowymi mieszkaniamii 144 apartamentami projektu Giorgio Armaniego. Wybudowanomeczet (158 piętro) oraz basen (76 piętro). Temperatura pomiędzydołem a najwyższym punktem wieżowca będzie się różnićo ok. 10ºC.Zatrudniano tanią siłę roboczą, a inwestorzy nie skąpili pieniędzy,wierząc, że robią dobry interes. Pierwsze niepokoje związanez przedsięwzięciem ujawniły się już w zeszłym roku, kiedy to cenynieruchomości w Dubaju spadły niemal dwukrotnie. „Wieża Dubaju”jest obecnie obciążona długiem w kwocie 100 mld dolarówi może okazać się najwyższą porażką inwestycyjną na świecie.Źródło: Onet.pl, Gazeta WyborczaFot. Emaar Propertiesstyczeń 10 [69]73

technologiePraktyczne aspektywzmacniania zewnętrznychścian warstwowychZdaniem Stanisława Wierzbickiego, wieloletniego dyrektora ITB, „mówienie, że domy z wielkiej płyty będąsię rozpadać, jest uogólnieniem i jest niesłuszne”.Zewnętrzne ściany osłonowe stosowanew typowych systemach prefabrykowanychbudownictwa mieszkaniowego u schyłkuXX wieku kształtowano z betonowej warstwykonstrukcyjnej, izolacji cieplnej zestyropianu lub wełny mineralnej o zmiennychgrubościach oraz warstwy betonufakturowego [2].Warstwy izolacyjne oraz warstwy fakturowemocowano do płyt konstrukcyjnychza pośrednictwem stalowych łącznikówokreślanych terminem wieszaki, a więco trwałości tak ukształtowanej przegrodyzewnętrznej decyduje skuteczność realizacjipołączenia warstw betonowych.Elewacje przykładowego budynku, zrealizowanegow technologii prefabrykowanejWk-70, przedstawiono na fot. 1.a)b)Fot. 2 | Przykłady połączeń elementówścian zewnętrznych: a) mechaniczneuszkodzenia krawędzi płytprefabrykowanych, b) próba wadliwejnaprawy złącza poprzez wypełnienieszczeliny pianką poliuretanowąFot. 1 | Fragmenty elewacji budynku wykonanego w technologii Wk-70Analiza stanu warstwowych ścian łączników metalowych, nieposiadającychsystemu Wk-70ochrony przeciwkorozyjnej w strefie przejściaprzez izolację termiczną.Badania stanu technicznego budynkówzlokalizowanych na jednym z dużych Warstwa fakturowa jest zbrojona siatkąstalową z prętów ∅3 lub ∅4,5 mm,osiedli mieszkaniowych, zrealizowanychw technologii wielkopłytowej systemu ze stali klasy A-I, o oczkach 20 x 20 cm.Wk-70, przeprowadzono po 25 latach W celu zabezpieczenia przed korozjąeksploatacji przed planowaną przez użytkownikatermorenowacją obiektu [7]. o grubości co najmniej 2,5 cm. W począt-siatka powinna być otulona betonemW systemie Wk-70 grubości warstwy fakturoweji ocieplenia są jednakowe i wynokopłytowychnie określano jednoznaczniekowym okresie stosowania systemów wielszą6 cm. Grubość warstwy konstrukcyjnej rodzaju stali przeznaczonej na wieszaki.w elementach ścian szczytowych jest równa15 cm, ale w płytach osłonowych ścian wadzonych w ITB, zalecono realizacjęW latach 80., w wyniku badań przepro-podłużnych już tylko 8 cm (rys. 1). Z uwagi wieszaków ze stali H13N4G9. W praktycena bezpieczeństwo osób znajdujących się stosowano łączniki wykonywane ze staliw strefie obiektów istotna jest stabilność St3SX, a na podstawie odkrywek w niektórychbadanych elementach stwierdzo-warstwy fakturowej, podlegającej bezpośredniemuoddziaływaniu czynników no występowanie prętów ocynkowanychatmosferycznych, oraz stan i nośność ze stali St0S [8].74INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologieRys. 1 | Konstrukcja prefabrykowanego elementu warstwowegoWieszaki usytuowane są tak, iż po montażuelementu nie ma możliwości ich konserwacjilub wymiany. Są one częściowozabetonowane w warstwie fakturoweji konstrukcyjnej, a środkowa część wieszakaznajduje się w warstwie ocieplenia.W niesprzyjających warunkach, głównieśrodowiska atmosferycznego oraz w przypadkuzawilgocenia izolacji termicznej,stal ulega korozji sprzyjającej rozwojowizjawisk elektrochemicznych. W miejscachlokalnych ubytków betonu inicjowane sąprocesy ługowania.W agresywnym środowisku budynkówusytuowanych w okręgach przemysłowychw przypadku nieszczelności warstwyfakturowej do przestrzeni izolacyjnejprzedostają się wody opadowe, zawierającerozpuszczone substancje przyspieszająceprocesy korozji.Podczas badań przeprowadzonych przezautorów pracy potwierdzano, że do wykonaniałączników wykorzystywano niewłaściweklasy stali, a wieszaki realizowaneProcesowi zawilgocenia sprzyjały zjawiskauszkodzenia krawędzi płyt prefabrykowanychw strefach złączy pionowychi poziomych. Próby wypełniania szczelinmateriałami odkształcalnymi i tworzywami,takimi jak pianka poliuretanowa, niepoprawiały stanu technicznego i bezpieczeństwa,ponieważ eliminowały poprawneprocesy wentylowania przestrzeniw złączach (fot. 2a i b).Dodatkowo stwierdzono, że grubość betonuw warstwach elewacyjnych niejednokrotnieprzekraczała wartości systemowe,zwiększając obciążenie wieszaków,z jednoczesnym zmniejszeniem grubościwarstwy izolacji termicznej. Efektem tegojest zmniejszenie izolacyjności termicznejprzegrody oraz zwiększenie naprężeńw wieszakach, spowodowane zarównowiększym obciążeniem ciężarem warstwyfakturowej, jak i odkształceniami termicznymipłyty elewacyjnej narażonej na bezpośredniedziałanie czynników atmosferycznychi obciążenie temperaturą [6].ze stali nierdzewnej, lecz zbyt kruchejrównież nie spełniają założonych wymagań.Stwierdzano błędy w rozmieszczeniu,liczbie i średnicach zastosowanychwieszaków. Analogiczne zjawiska potwierdzanow pracach [4 i 5].Kształtowanie i badaniaprototypowych rozwiązańkonstrukcji wzmacniającychW celu analizy bezpieczeństwa eksploatacyjnegoelementów ścian warstwowychNa powierzchni warstwy fakturowej sformułowano oryginalną koncepcję ichstwierdzano spękania umożliwiające zespolenia, bez ingerencji do wnętrzapenetrację wody opadowej w głąb konstrukcjiściany i niekiedy przenikającejdo wnętrza pomieszczeń mieszkalnych.budynku. W wyniku oceny stanu rzeczywistegoistniejących przegród uznano,iż stadium bezpiecznej eksploatacjimożna zapewnić za pomocą dodatkowychelementów mocujących,którymi powinny być stalowe łączniki kotwionezarówno w warstwie fakturowej,jak i konstrukcyjnej [1].W efekcie prac nad konstrukcją elementówprototypowych do badań wytypowanodwa rodzaje indywidualnychkotwi, przystosowanych do wzmocnieniaszczytowych i podłużnych ścianzewnętrznych. Na etapie kształtowaniałączników analizowano rozkłady naprężeńdocisku w trzpieniu oraz w strefiemocowania prętów w płytach warstwowycho małych grubościach, o wytrzymałościodpowiadającej klasom B15(C12/15) i B20 (C16/20), z których realizowanoelementy ścian osłonowych.W trakcie badań zwiększano sukcesywniepowierzchnie docisku poprzez wprowadzeniepierścieni oporowych o średnicachoznaczonych na rys. 2 jako D 1i D 2.Ostatecznym efektem prac studialnychi badań elementów prototypowych byłoskonstruowanie nieodkształcalnych łącznikówo odpowiedniej sztywności i wytrzymałości,a dodatkowo efektywnychpod względem montażowym.Problemem praktycznej realizacji montażuprototypowych kotwi było wykonaniewszelkich robót bez ingerencji w wewnętrznepowierzchnie ścian w mieszkaniachużytkowników. Koszty remontówi potencjalnych odszkodowań zaszkody byłyby znaczne w porównaniuz zyskiem z eksploatacji budynku poddanegopracom naprawczym. Ponadtoprace zabezpieczające powierzchnie ścianzewnętrznych można byłoby realizowaćFot. 3 | Kotwie typu „L”i „C” zrealizowane dobadań w skali naturalnejstyczeń 10 [69]75

technologieFot. 4 | Elementy zestawu wykorzystywanedo wykonywania otworów w płytachfakturowychpod warunkiem uzyskania dostępu dowszystkich lokali w budynku.W wyniku przeprowadzonych prac nadzastosowaniem łączników typu „L” i typu„C” w skali laboratoryjnej i naturalnejskonstruowano prototypy umożliwiająceocenę technologii i nośności konstrukcjizespolonej. Opracowano dwa oryginalnerozwiązania, odmiennie dla płyty ścianyszczytowej, w której grubość warstwykonstrukcyjnej wynosi 15 cm, oznaczonesymbolem „C”, oraz dla elementów,z których zrealizowano podłużne ścianyosłonowe, oznaczone symbolem „L”.Sposób sytuowania łączników typu ciężkiego„C” i lekkiego „L” oraz technologięrealizacji wzmocnienia ściany warstwowejilustrują rys. 3 i 4.Łączniki wykonano ze stali trudnordzewiejącejznaku 10HAVP, zastosowaniejej można uznać za współczesny, zapobiegawczyśrodek techniczny wdrażanyw celu wyeliminowania skutków korozjiw okresie trwałości obiektu (fot. 3).Szczególne wymagania określono dlałączników typu „L”, mocowanych w warstwiekonstrukcyjnej o grubości 8 cm. Napodstawie badań nieniszczących [3], potwierdzonychnastępnie wynikami badańlaboratoryjnych [10, 11], stwierdzono,że gwarantowana wytrzymałość betonuw kontrolowanych elementach konstrukcyjnychjest podstawą kwalifikowania doklasy B20 (C16/20). Natomiast wytrzymałośćbetonu w warstwach fakturowychnie gwarantowała takiej klasy. W efekciedostatecznie uzasadnionych wyników badańelementy fakturowe zakwalifikowanodo klasy B15 (C12/15).Przed opracowaniem techniki osadzaniałączników w warstwie fakturowej realizowanootwory o średnicy ∅80–100 mm.W elementach konstrukcyjnych wierconootwory o przekroju adekwatnym dośrednic nagwintowanych prętów kotwiących.Po montażu i stabilizacji pierścienioporowych w warstwach konstrukcyjnychprzestrzeń termoizolacyjną uzupełnianopianką poliuretanową i wykonywano korkibetonowe z szybkowiążącej zaprawycementowej o wytrzymałości odpowiadającejklasie B40, typu CERESIT CX 15.W efekcie prawidłowo zrealizowanychprac wzmacniających konstrukcja ścianyprefabrykowanej zostanie przygotowanado wykonania termorenowacji obiektujedną z metod dopuszczonych do stosowaniana podstawie obowiązującychaprobat technicznych.Elementy zestawu przeznaczonego dowykonywania otworów o średnicach∅80–100 mm w warstwie fakturowejprefabrykowanych płyt ściennych pokazanona fot. 4.Badania uzupełniająceUzupełnieniem przedstawionego zakresubadań było ustalenie głębokości karbonatyzacjibetonu warstwy fakturowej poponad dwudziestoletnim okresie eksploatacji.Badaniom poddano przede wszystkimbeton zlokalizowany w sąsiedztwiewieszaków lub prętów zbrojeniowych, zewzględu na koncentracje naprężeń krawędziowychw strefach docisku, wzorującsię na zaleceniach instrukcji [8], gdziezalecono wykorzystywanie alkoholowegoroztworu fenoloftaleiny. W proponowanejmetodzie głębokość karbonatyzacjibetonu określa się poprzez nawilżenieRys. 2 | Konstrukcja elementów wzmacniających połączenie warstw w prefabrykowanych płytachściennych76INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologieRys. 3 | Konstrukcja wzmocnienia połączenia warstwy fakturowej ściany szczytowejpowierzchni betonu roztworem i analizęzmiany zabarwienia. Beton zobojętnionynie zmienia barwy, a niezobojętniony zabarwiasię na czerwono.W trakcie badań zrealizowanych przez autorówstan zaawansowania zjawiska karbonizacjibetonu w warstwie fakturowej określanow wyciągach wodnych, uzyskiwanychprzez ługowanie rozdrobnionego betonuwodą destylowaną [9]. W instrukcji ITB zaleconorównież określenie stopnia zobojętnieniawarstwy fakturowej od strony izolacjitermicznej, lecz nie wskazano sposobu realizacjibadań tego typu. Na fot. 5 pokazanozestaw przeznaczony do badań stopniapH w zawiesinie wodnej oraz przykładowąpróbkę uzyskaną z warstwy konstrukcyjnejprefabrykowanej płyty ściennej.Próbki z zewnętrznych elementów elewacyjnychpobierano przez odkucie ręczne,a głębiej zlokalizowane struktury drążonometodą penetracyjną, poprzez wykonanieodwiertów techniką końcówek diamentowych.Próbki betonu rozdrabnianow moździerzach porcelanowych, usuwanoziarna kruszywa grubego, mielonoi przesiewano. Przesiany produkt zalewanowodą destylowaną i uzyskiwano zawiesinywodne. Oceny stanu przydatnościbetonu jako warstwy ochronnej i nośnejdokonano na podstawie badań mikroprocesoremHI 9025, wyposażonym w elektrodyzapewniające dokładność pomiaruw zakresie ± 0,01 pH.Dokładność pomiarów okazała się istotna,ponieważ przedział wartości pH zawierasię zaledwie w kilku stopniach. Dla wartościpH = 11–13 środowisko określono jako zasadowe,a pręty zbrojeniowe pokryte byływarstwą pasywną złożoną z Fe 2O 3i Fe 3O 4i nie ulegały wpływom korozji. WartośćpH ≈ 10 oznaczała początek procesówkorozyjnych łączników i prętów zbrojeniowychw warunkach ługowania betonu.Uzyskane wyniki badań próbek pobranychz warstwy fakturowej, w zakresiepH 9,36–9,58, potwierdzające występowaniezaawansowanych procesów karbonatyzacjii niższą wytrzymałość betonu,należy uwzględniać w procesie kształtowaniakonstrukcji prototypowych.Praktyczne aspekty diagnostykiprzegród warstwowychWskutek wad systemów prefabrykowanychbudynków mieszkalnych i małejdbałości wykonawców o jakość robótkonstrukcyjnych po kilkunastu latach eksploatacjizewnętrzne ściany warstwowegenerują stadium degradacji.Przyczyną występujących zagrożeń stałysię procesy destrukcji stalowych elementówzłączy. Objawami, które mogąświadczyć o rozwoju zjawisk korozyjnych,a w konsekwencji zagrożeniu bezpieczeństwaeksploatacyjnego, są:■ przecieki przez warstwę elewacyjną,w strefach nadproży lub połączeń płyt;■ spękania i zarysowania betonu, rozszczelniająceprzegrody, spowodowane wadamizbrojenia warstw konstrukcyjnychi fakturowych oraz metod ich zespolenia;■ objawy zjawisk przemarzania, powodującychzmiany parametrów technologicznychi wytrzymałościowych materiałówprzegród zewnętrznych;■ niedostateczna wytrzymałość betonu,szczególnie warstw zewnętrznych,wrażliwych ze względu na niewielkągrubość i wymaganą szczelność.Doraźne działania prewencyjne użytkownikówobiektów powinny zmierzaćw kierunku ochrony węzłów i połączeńelementów prefabrykowanychprzed przeciekami, co pośrednio wpływana eliminację zjawiska kondensacji parywodnej i ochronę łączników przed korozją.Docieplanie budynków nie eliminujewad konstrukcyjnych, a przy wadachtechnologicznych może spowodowaća)b)c)Fot. 5 | a) struktura próbki betonu warstwyfakturowej, b) zawiesiny wodneprzygotowane do badań stopnia pH,c) zestaw mikroprocesorowy do badaństopnia pHstyczeń 10 [69]77

technologieRys. 4 | Konstrukcja wzmocnienia połączenia warstwy fakturowej ściany osłonowejzwiększenie zagrożenia wskutek dodatkowegoobciążenia.Diagnostyka okresowa elewacji budynkównarażonych na szkodliwe wpływyagresywnego środowiska atmosferycznego[12], przeprowadzana co najmniej jedenlub dwa razy w ciągu roku, powinnaw efekcie powodować decyzje i działaniazmierzające do likwidacji stwierdzonychwad, ograniczenie procesów destrukcjioraz postępu degradacji elementów.Kompleksowa diagnostyka [6, 7] warstwowychelementów żelbetowych przeprowadzanajest w przypadku pojawienia się objawówwskazujących możliwość zagrożeniabezpieczeństwa. Należy przeprowadzaćwówczas dokładne badania wad i uszkodzeńelewacji wynikających z wystąpieniawarunków stymulujących degradację połączeńwarstw w elementach ściennych.Niezbędne jest wykonanie badań, które pozwoląokreślić rzeczywiste wartości obciążeńwynikające z grubości warstw i zmianyrelacji równowagi między elementami.Przed przystąpieniem do zabiegóweliminacji wad konstrukcyjnychi ewentualnej termorenowacji obiektuniezbędne jest określenie stosownejtechnologii mocowania dodatkowejwarstwy izolacji termiczneji warstw elewacyjnych.Opracowana przez autorów koncepcjawzmocnień łącznikami typu „L” i „C”uwzględnia rozwiązania systemowe połączeniawarstw elementów prefabrykowanychścian oraz rzeczywisty stan bezpieczeństwawadliwie montowanych obiektów.Przedstawiona koncepcja znajduje się obecniew trakcie diagnostyki w skali rzeczywistej.Badaniom poddawane są elementywarstwowych ścian zewnętrznych, zlokalizowanena kondygnacji przyziemia budynkuo konstrukcji wielkopłytowej systemuWk-70. W efekcie prowadzonego monitoringuautorzy ocenią praktyczną przydatnośćopracowanej metody wzmocnieniaprefabrykowanych ścian warstwowych,skutkującej wzmocnieniem strefy połączeńwarstwy fakturowej i konstrukcyjnej prefabrykowanejściany osłonowej i przygotowaniemelementu konstrukcyjnego doprzeniesienia dodatkowego obciążenia wynikającegoz faktu termomodernizacji.dr inż. Janusz Krentowskiprof. dr hab. inż. Rościsław TribiłłoKatedra Mechaniki Konstrukcji,Politechnika BiałostockaBibliografia1. K. Konieczny, Dodatkowe połączeniawarstwy fakturowej z warstwą konstrukcyjnąwielkopłytowych ścian zewnętrznych.Budynki wielkopłytowe– wymagania podstawowe, zeszyt 4,Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa2002.2. A. Ostańska, Stan techniczny i analizaenergetyczna jako podstawoweaspekty rewitalizacji osiedli z budynkamiwielkopłytowymi, „Przegląd Budowlany”nr 9/2009.3. L. Runkiewicz, Metody nieniszczącestosowane do oceny właściwości materiałówbudowlanych w diagnostycebudowlanej, „Inżynieria i Budownictwo”nr 9/2005.4. L. Runkiewicz, Błędy i uszkodzeniaw budownictwie wielkopłytowym.Błędy i uszkodzenia budowlane orazich usuwanie, WEKA WydawnictwoInformacji Zawodowej, Warszawa2002.5. Z. Ściślewski, O trwałości łącznikóww ścianach warstwowych, „Inżynieriai Budownictwo” nr 8/98.6. I. Woyzbun, M. Wojtowicz, Metodykaoceny stanu technicznego wielkopłytowychwarstwowych ścian zewnętrznych.Budynki wielkopłytowe– wymagania podstawowe, zeszyt 4,Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa2002.7. Zasady oceny bezpieczeństwa konstrukcjiżelbetowych, Instrukcja nr361/1999, Instytut Techniki Budowlanej,Warszawa 1999.8. Badania i ocena betonowych płytwarstwowych w budynkach mieszkalnych,Instrukcja nr 360/1999, InstytutTechniki Budowlanej, Warszawa1999.9. PN-86/B-01810 Antykorozyjne zabezpieczeniaw budownictwie. Właściwościochronne betonu w stosunkudo stali zbrojeniowej. Badania elektrochemiczne.10. PN-EN 12390-3:2002 Badania betonu– Część 3: Wytrzymałość na ściskaniepróbek do badania.11. PN-EN 12504-1:2002 Badania betonuw konstrukcjach – Część 1: Odwiertyrdzeniowe – Wycinanie, ocena i badaniewytrzymałości na ściskanie.12. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawobudowlane t.j. Dz.U. z 2006 r., Nr 156,poz. 1118 z późn. zm.www.inzynierbudownictwa.pl/forum1478INŻYNIER BUDOWNICTWA

Sąd Rejonowyi Prokuratura Rejonowaw SzamotułachtechnologieInwestor: Sąd Okręgowy w Poznaniu, PoznańGeneralny wykonawca: Budimex Dromex SAOddział Zachodni, PoznańKierownicy budowy: mgr inż. Marek Nitka,mgr inż. Sławomir DowczyńskiInspektorzy nadzoru: mgr inż. Wiesław Wojciechowski,mgr inż. Kazimierz GrzędaGłówni projektanci: dr inż. arch. Eugeniusz Skrzypczak(architektura), mgr inż. Katarzyna Starzecka (konstrukcja)Powierzchnia: działki – 8513 m 2 , zabudowy – 1561 m 2 ,użytkowa budynku – 3513 m 2Kubatura: 19 271 m 3Nagroda III stopnia w Konkursie Budowa Roku 2008styczeń 10 [69]79Źródło: Konkurs Budowa Roku

ciekawe realizacjeBudynekdo zadańspecjalnychUniwersytet w Southamptonw Wielkiej Brytaniiwzbogacił się w 2008 r.o nowoczesny budynekMountbattena dla WydziałuElektroniki i Informatyki(ECS) oraz Centrum BadańOptoelektronicznych (ORC),prowadzących specjalistycznebadania w dziedzinienanotechnologii i fotoniki.Nanotechnologia zajmuje się strukturamio rozmiarach od 0,1 do 100 nanometrów,czyli na poziomie pojedynczychatomów i cząsteczek. Od lat 70-tych narozwój nanotechnologii wydano na świecieprawie bilion dolarów. Budownictwunanotechnologia oferuje materiały o zupełnienowych, niespotykanych wcześniejwłaściwościach – np. niezwykle wytrzymałe,ultralekkie spieki metali, farby i tynkio szczególnych właściwościach (bardzoodporne na brud, np. samoczyszczące siętynki, których nanopory są mniejsze niżcząstki brudu i osadzanie się cząstek zanieczyszczeńjest bardzo utrudnione).Fot. Andy VowlesBudynek Mountbattena powstał w miejscuobiektu zniszczonego w 2005 r. przezpożar. Nowy budynek jest czterokondygnacyjny,ma konstrukcję betonową szkieletowąi jest energooszczędny (m.in. dziękizastosowaniu ogniw słonecznych) – zużywao 65% energii mniej niż podobne budynkitego typu.Oprócz tradycyjnych sal seminaryjnychi pokojów biurowych budynek (nosi imięlorda Louisa Mountbattena) ma ponad800 m 2 pomieszczeń typu „clean room”,czyli o kontrolowanych parametrach środowiskowych,pozbawionych w maksymalnymstopniu zanieczyszczeń (pyłui kurzu), bakterii, oparów chemicznych,celem uzyskania jak najbardziej sterylnegośrodowiska. Powietrze do sterylnychpomieszczeń mieszczących specjalistycznyi bardzo drogi sprzęt do prac nad obiektami80INŻYNIER BUDOWNICTWA

ciekawe realizacjeFot. Andy Vowlesnanotechnologicznymi jest tłoczone przezspecjalny układ filtrów, filtrowaniu podlegatakże powietrze wewnątrz pomieszczeń,zaś pracownicy wchodzą do „cleanrooms” przez śluzy powietrzne. Wszystkiepomieszczenia sterylne mogą być oświetlaneświatłem naturalnym. Ponieważ badaniaprzeprowadzane w nanoskali wymagająśrodowiska wolnego od drgań, projektancizastosowali odpowiednie rozwiązania, poprzedzonem.in. wykonaniem badań modelowych.Budynek Mountbattena pomieścił takżelaboratoria do badań optycznych nanomateriałówi te właśnie badania zainspirowałyarchitektów (spółka Jestico + Whiles)do umieszczenia wzorów na elewacji przypominającychfraktale.W 2009 r. budynek Mountbattena otrzymałprestiżową nagrodę z Royal Instituteof British Architects (RIBA), przy czym podkreślanopiękne „proste, dynamiczne formy”konstrukcji.Więcej na: http://www.ecs.soton.ac.uk/about/mountbatten.phpKrystyna WiśniewskaFot. Peter Cookstyczeń 10 [69]81

NR 11 (67) | LISTOPADPL ISSN 1732-3428MIESIĘCZNIK POLSKIEJ IZBY INŻYNIERÓW BUDOWNICTWAJAK STOSOWAĆ WARUNKI KONTRAKTOWE FIDIC ■ USZKODZENIA KANAŁÓW SANITARNYCHIB_11_2009_cz1.indd 1 2009-10-22 18:01:07112009Prezentujemy wyniki sondy zamieszczonejna www.inzynierbudownictwa.pl: Jak oceniasz zagospodarowanie placu budowy, na której jesteś/ostatnio byłeś?poprawne 32.65 %złe, stwarzaniebezpieczeństwo wypadków 26.53 %niezbyt dobre, widziałemistotne niedociągnięcia 26.53 %bardzo dobre 14.29 %Zachęcamy do wzięcia udziału w kolejnej sondzie na naszej stronie internetoweji odpowiedzenia na pytanie: Czy uważasz, że Polska powinna rozpocząć budowę elektrowni jądrowej?WYKOŃCZENIEPODŁOGI PRZEMYSŁOWEJZapraszamy do prenumeraty miesięcznika„Inżynier Budownictwa”.Aby zamówić prenumeratę prosimy wypełnić poniższyformularz. Ewentualne pytania prosimy kierowaćna adres: prenumerata@inzynierbudownictwa.plZamawiamPrenumeratę roczną na terenie Polski(11 zeszytów w cenie 10) od zeszytu:_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _w cenie 99 zł (w tym VAT)Prezent dla prenumeratorówOsoby, które zamówią roczną prenumeratę„Inżyniera budownictwa” otrzymająbezpłatny Katalog Inżyniera – proszęo zaznaczenie wybranego tomu(opcja dla każdej prenumeraty): „KATALOG INŻYNIERA Budownictwo Ogólne”edycja 2010/2011(wysyłamy 12/2010) „KATALOG INŻYNIERA Instalacje”edycja 2010/2011 (wysyłamy 10/2010)Numery archiwalne:_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _w cenie 9,90 zł za zeszyt (w tym VAT)UWAGA! Warunkiem realizacji prenumeraty studenckiej jestprzesłanie na numer faksu 0 22 551 56 01 lub e-mailem(prenumerata@inzynierbudownictwa.pl) kopii legitymacji studenckiejImię:Nazwisko:Nazwa firmy:Numer NIP:Ulica:miejscowość:Telefon kontaktowy:e-mail:nr:Adres do wysyłki egzemplarzy:Kod:Prenumeratę roczną z wysyłką za granicę(11 zeszytów w cenie 10) od zeszytu:_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _w cenie 160 zł (w tym VAT)Wyliczoną kwotę prosimy przekazać na konto:54 1160 2202 0000 0000 9849 4699Prenumerata będzie realizowana po otrzymaniunależności. Oświadczam, że jestem płatnikiem VAT i upoważniamWydawnictwo Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa Sp. z o.o.do wystawienia faktury bez podpisu. Oświadczam, że wyrażamzgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przezWydawnictwo Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa Sp. z o.o.dla potrzeb niezbędnych z realizacją niniejszego zamówieniazgodnie z ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danychosobowych (Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926).Prenumeratę roczną studencką(50% rabatu) od zeszytu_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _w cenie 54,45 zł (w tym VAT)Z pierwszym egzemplarzem otrzymają Państwo fakturę.Wypełniony kupon proszę przesłać na numer faksu022 551 56 0182INŻYNIER BUDOWNICTWA

ciekawe realizacjeZmieniamy nazwę naHarsco InfrastructurePocząwszy od stycznia 2010, Hünnebeck łączy siły ze spółkami powiązanymi- Patent w USA oraz SGB w Wielkiej Brytanii i rozpoczyna ogólnoświatowądziałalność pod nazwą Harsco Infrastructure.1853Harsco InfrastructureHarsco Infrastructure to część Harsco Corporation,światowego lidera wśród dostawców usług dla przemysłu,Powstanie firmyPowstanie firmy19191909Powstanie firmydysponującego bogatym doświadczeniem i wiedząspecjalistyczną, zdobytymi podczas realizacji projektówna całym świecie. Naszym priorytetem jest wykorzystanietej sprawdzonej na budowach całego świata wiedzy,z myślą o zapewnieniu przewagi konkurencyjnejwszystkim Klientom.Szczegółowe informacje znajdą Państwo na stroniewww.harsco-i.pl19291964Powstanie firmyHarsco Infrastructure stanowi dla swoich Klientówna całym świecie jedno źródło zaopatrzenia w deskowania,rusztowania, systemy wsporcze oraz szeroki zakreszaawansowanych rozwiązań dostępowych dla przemysłui budownictwa. Prowadzimy działalność w 36 krajach,zatrudniamy 8200 pracowników, a obroty firmyprzekraczają 1,5 miliarda $.20002005Połączenie z Harsco2010Połączenie z HarscoPołączenie z HarscoDalsze informacje na temat Harsco Infrastructuresą dostępne na stronie: www.harsco-i.plHarsco Infrastructure Polska Sp. z o.o.Łubna 55, 05-532 Baniocha, Tel. +48 22 231 23 00, Fax +48 22 231 23 90www.harsco-i.plKierunek – przyszłośćDziałając pod jedną międzynarodową marką,Harsco Infrastructure styczeń będzie 10 [69] nadal służyć Klientom na całymświecie, zapewniając im najwyższy poziom świadczonych usług.83