mostanado farhang (2).indd

ویژه نامه مستند و فرهنگصدا در فیلم مردم نگارصدا در مستند مردم شناسى مثل خیلى از ژانرهاى دیگر مستند باید کاملاً‏ مستند باشد و هیچ دخالتى در صدا نباید انجام داد مثل تقویت صدا ،صدا سازى یا صداى آرشیوى نباید استفاده شود ‏(فرهاد ورهرام،‏ ارتباط شخصى،‏ 11 اسفند 88). صدا،‏ بخشى از واقعیت موجود در جهان تاریخى است.‏اما در شیوه هاى مختلف انواع استفاده هاى مختلف از صدا وجود دارد.‏ حتى گاردنر گفته است که در فیلم جنگل سعادت صداهاى خاص را در انبوهصداهاى محیط برجسته تر کرده است.‏ هم چنان که صداى سگ ها که در دوردست به سگى دیگر حمله کرده اند کل صداهاى صحنه را مى پوشاند.‏ درپرندگان مرده،‏ صدا تفسیر بخشى از واقعیت بدست نیامده را بیان مى کند.‏ در شبیه زمان مقدس،‏ من بخشى از واقعیت هاى تاریخى و یا اسطوره اىواقعه کربلا را به مدد گفتار بیان کردم.‏ آواز زنان در ابتداى فیلم بلوط افشار نادرى شنیده مى شود.‏ انتقال آن به نما هاى دیگر حالت زیبایى شناختىدارد.‏ در فیلم مخمصه دوکا بیشترین ارزش فیلم به دو دسته صدا است:‏ یکى صداى سر صحنه که زنى در راهى خاکى بیرون از خانه در حال وضعحمل است و اطرافیانش براى تشویق بچه به بیرون آمدن،‏ جملاتى را ‏(از جمله:‏ سگ بیا بیرون)‏ بر زبان مى رانند.‏ دوم صداى سازنده فیلم است که بهما مى گوید این صحنه کاملاً‏ با رضایت افراد مورد مطالعه فیلم بردارى شده است ‏(محمد تهامى نژاد،‏ ارتباط شخصى،‏ 7 دى‎89‎‏).‏دومین مشخّ‏ صه محیط بعد از داشتن رنگ طبیعى صداى آن است،‏ محیط و اعمال انسانى،‏ باید با صداى خودش تصویر شود.‏ این فیلم ها لزوماً‏ باید باصداى سرصحنه و با صداى طبیعى تولید شوند ‏(احمد ضابطى جهرمى،‏ ارتباط شخصى،‏ 8 دى 89).موسیقى در فیلم مردم نگاردر زمینه موسیقى نیز،‏ چون این فیلم مردم شناسى یک کار علمى است موسیقى نباید خارج از موضوع به فیلم اضافه شود یعنى اگر موسیقى در فیلماتفاق بیفتد،‏ ضبط مى شود و گرنه موسیقى اضافه نمى شود.‏ ممکن است در تیتراژ یا پایان فیلم از یک موسیقى استفاده کنید اما به هر حال در مستندمردم شناسى که کاربرد علمى دارد ساختن و یا استفاده موسیقى آرشیوى به نظر من غلط است و اکثراً‏ هم استفاده نمى شود.‏ ‏(فرهاد ورهرام،‏ ارتباطشخصى،‏ 11 اسفند 88)موسیقى نباید ‏«افزودنى»‏ باشد مگر این که موسیقى خودش موضوع مطالعه باشد و در صحنه اجرا یا شنیده شود.‏ مثلاً‏ موضوع فیلم،‏ اتنوموزیکولوژىباشد،‏ یا افراد حاضر در فیلم،‏ سازى را اجرا کنند یا آن که در مراسم یا مناسکى ، موسیقى به اجرا درآید.بنابراین موسیقى مستقیماً‏ باید از خود موضوعیا محیط و یا از خود زندگى در فیلم منعکس شود.‏ نباید موسیقى بیگانه از موضوع را مستقلاً‏ ساخت و به فیلم اضافه کرد،‏ چون در این فیلم ها قائلبه اصالت تصویر هستم،‏ این اصالت را براى صدا نیز قائلم.‏ ‏(احمد ضابطى جهرمى،‏ ارتباط شخصى،‏ 8 دى 89)گفتار متن در فیلم مردم نگارگفتار متن در فیلم مردم شناسى ‏(که کاربرد علمى دارد)‏ این است که اطلاعاتى را که به وسیله تصویر منتقل نمى شود،‏ انتقال دهد.‏ معمولاً‏ در گفتارمتن این نوع فیلم ها از صفت استفاده نمى شود و هم چنین از توصیفى که در صحنه دیده مى شود،‏ هم استفاده نمى شود.‏ اطلاعاتى که بتواند به دركو تفسیر تصاویر کمک کند تا به تماشاگر بهتر منتقل شود،‏ مفید است.‏ معمولاً‏ در بعضى فیلم ها گفتار از قبل نوشته مى شود و تمام اطلاعات گفتارىاز دل تحقیقى که از قبل آماده شده بیرون مى آید.‏ بخشى از تحقیق به تصویر درمى آید و بخش دیگر آن با گفتار مطرح مى شود تا گفتار مکمل تصویرباشد و موضوع را شرح دهد،‏ نه تصویر را.‏ مثلاً‏ ‏«اکنون شب است»‏ در تصویر دیده مى شود،‏ گفتار باید چرا شب است و یا این که چرا در شب این اتفاقمى افتد و در روز نمى افتد را توضیح دهد.‏ پس به طور خلاصه خصوصیات گفتار این است که توصیفى نباشد،‏ از صفت استفاده نکرده باشد،‏ اطلاعاتجغرافیایى،‏ ارتفاع،‏ مسافت،‏ جمعیت و ... که در تصویر دیده نمى شود و یا قدمت مراسم یا تغییر و تحول آن را منتقل کند.‏ اما متأسفانه یکى از معضلاتسینماى مستند و نه فقط مستندهاى مردم شناسى در ایران گفتار متن است ‏(فرهاد ورهرام،‏ ارتباط شخصى،‏ 11 اسفند 88).در حیطه صدا،‏ گفتار متن هم مطرح است:‏ گفتار این گونه فیلم ها نیز نباید ‏«بیان گرا»‏ باشد،‏ یعنى نکته اى را به تصویر چنان بیفزاید که معنى متفاوتبا معنى تصویر یا معنى جدیدى بدهد.‏ در این فیلم ها چنانچه معنى مورد نظر باشد،‏ باید تماشاگر خودش بتواند از درون تصاویر این معنى را کشفکند.‏ اما مواردى هست که تصویر نمى تواند همه چیز را بیان کند و ‏«نشان»‏ دهد،‏ نیاز است که از گفتار کمک گرفته شود،‏ در اینجا نقش گوینده ىفیلم باید چنان باشد که چیزى را براى ما - صرفاً‏ آنچه که در تصویر هست نه آنچه که انتظار ایجاد مى کند و در فیلم نیست-‏ را توضیح دهد.‏ نقشراوى در این فیلم ها یک نقش ‏«هنرى»‏ نیست،‏ نقشى ا ست که در مقام یک گزارشگر-‏ ناظر ‏(شارح)‏ قرار مى گیرد و گوینده مجاز نیست تعبیر شخصىبه فیلم ‏(موضوع)‏ اضافه کند.‏ بنابراین در اینجا نباید گفتار فیلم چیزى به واقعیت اضافه کند که در واقعیت موضوع ‏(فیلم)‏ نیست ‏(احمد ضابطىجهرمى،‏ ارتباط شخصى،‏ 8 دى 89).تدوین در فیلم مردم نگارتدوین در همه حال یک تخصص است و کسى که مى خواهد فیلم مردم نگارى تدوین کند باید در خدمت توجهات مردم نگار هم باشد.‏ براى مثال اگرمردم نگار با روش هالیستیک کار مى کند تدوین گر نمى تواند این روش را نادیده بیانگارد و از قطع هاى پیاپى در هر لحظه براى روایت و سازمان دهىفضا استفاده کند.‏ بنابراین کم کم بین فیلم ساز مردم نگار و تدوین گر هم رابطه علمى به وجود مى آید هم ارتباط زیبایى-‏ شناختى.‏ همان طور که عباسیوسف پور در موسسه مردم نگارى آلمان به خوبى جا افتاده و براى پروفسور هوسمان فیلم هاى مردم نگارى تولید و مونتاژ مى کند ‏(محمدتهامى نژاد،‏ارتباط شخصى،‏ 7 ى‎89‎‏).‏14