30.07.2015 Views

daryacheh-urmiya

daryacheh-urmiya

daryacheh-urmiya

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

دریاچهيارومیهمهرداد مهرپور محمدیشورای دانشجويان و جوانان چپ ايران۱۳۹۱


ناشر:‏شناسنامهيِ‏ کتابعنوان:‏ دریاچهيِ‏ ارومیهنویسنده:‏ مهرداد مهرپور محمديبرگشمار:‏ 176نوبت چاپ:‏ اول-‏ تابستانِ‏ 1391(2012)شوراي دانشجویان و جوانان چپ ایرانویرایش،‏ صفحهبندي و طرح روي جلد:‏شوراي دانشجویان و جوانان چپ ایرانiranianfederation@gmail.comwww.shorayejavanan.comwww.facebook.com/shorayejavananwww.facebook.com/radicalvoicewww.youtube.com/ShorayeJavanan


پیشکشِ‏ محیطبانان و جنگلبانانِ‏صادق و بیباکی که زندهگیِ‏ خود رادر راه حفظ محیط زیست و منابعِ‏طبیعیِ‏ایران فدا نمودند.‏یادشانگرامی و خاطرهشان جاودانه باد!‏مهرداد مهرپور محمدي


عنوانپیشگفتارنامِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهپیشینهيِ‏ نامِ‏ دریاچهمفهومِ‏ نامِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهفهرست مطالبصفحه10 .............................................................13 ...................................................13 ..................................................14............................................مشخصات طبیعی و تقسیمات کشوريِ‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربیآشنایی با پارك ملی و دریاچهيِ‏ ارومیهحوضهيِ‏ آبریزدریاچهيِ‏ ارومیهزمینشناسیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهویژهگیها و ترکیبات شیمیاییِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهاکوسیستمِ‏ دریاچه152024...............................................................................27 .........................................3032.......................................................................3435353535424747505353565770................................................................کارکردها،‏ تولیدات و خدمات دریاچه1- اثرات دریاچه بر شرایط اقلیمیِ‏ منطقه2- تولیدات1-2- کشاورزي و دامداري2-2- ذخایرِ‏ آرتمیا3-2- مواد معدنی و ترکیبات شیمیاییِ‏ آب3- خدمات1-3- گردشگري2-3- بهرهبرداريهايِ‏ بهداشتی3-3- توسعهيِ‏ روابط اجتماعی4-3- ارتباطات و حمل و نقلِ‏ مسافر و کالادلایلِ‏ کاهشِ‏ حجمِ‏ آب و سطحِ‏ دریاچه1- جادهيِ‏ میانگذر2- کاهشِ‏ حجمِ‏ آبِ‏ ورودي


7577783- مصارف شهريِ‏ آب4- تخریبِ‏ جنگلها و مراتع در بالادست دریاچه5- تاثیرِ‏ عواملِ‏ آب و هواییآلودهگیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه و حوضهيِ‏ آبریز آنوضعیت کنونیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه81 .........................90......................................عوارضِ‏ کاهشِ‏ سطح و خشکشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهزمینخواري در محدودهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه98101................103105106106107108112119123138144آیندهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه و تاثیرِ‏ آن بر منطقهطرحهايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه1- انتقالِ‏ آبِ‏ رودخانهيِ‏ ارس به دریاچهيِ‏ ارومیه2- راهکارهايِ‏ پروفسور کریستین اوپ3- بارورسازيِ‏ ابرها...........................................................4- انتقالِ‏ مازاد آبِ‏ رودخانهيِ‏ زاب(کلاس)‏ به حوضهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهدولت و بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهمجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی و بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهاعتراضات مردمی برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیهوضعیت و احکامِ‏ معترضانِ‏ زندانیواکنشها و فعالیتهاي افراد و سازمانهايِ‏ مخالف حکومت................................................................................جمعبنديمنابع145150...........................................................................................................................منابعِ‏ عکسهايِ‏ کتابپیوستها155157.........................................................................................................پیوست 1- سدهايِ‏ حوضهيِ‏ ارومیه157پیوست 2-نامه اي براي ثبت در تاریخ162پیوست 3-نوشتههایی دربارهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه166


دریاچهيِ‏ ارومیهپیشگفتار17دریاچهيِ‏ ارومیه در شمالِ‏ غربیِ‏ ایران،‏ در منطقهيِ‏ آذربایجان و در کیلومتريِ‏ شرقِ‏شهرِ‏ ارومیه واقع گردیده است.‏ این دریاچه طبقِ‏ آخرین تقسیمات کشوري،‏ بینِ‏ دو استانِ‏آذربایجانِ‏ شرقی و آذربایجانِ‏ غربی تقسیم شده است.‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ در شرایط عادي،‏بزرگترین دریاچهيِ‏ داخلیِ‏ ایران و دومین دریاچهيِ‏ آبِ‏ شورِ‏ دنیا بوده است.‏ آبِ‏ این دریاچهبسیار شور است و به طورِ‏ عمده از رودهايِ‏ زرینهرود،‏ سیمینهرود،‏ گدار،‏ باراندوز،‏ شهرچاي،‏ نازلوو زولا تغذیه میشود.‏ تا پیش از بروزِ‏ بحران و خشکشدنِ‏ بخشِ‏ عمدهاي از دریاچه،‏ دریاچهيِ‏ارومیه بزرگترین آبگیرِ‏ دایمیِ‏ آسیايِ‏ غربی و پارك ملیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ از جمله زیستگاه-‏هايِ‏ طبیعیِ‏ مهمِ‏ جانوران در ایران به شمار میرفته است.‏رودخانههايِ‏ مهمِ‏ حوضهيِ‏ آبریزِ‏ دریاچه عبارتند از:‏ سیمینهرود،‏ زرینهرود،‏ مهاباد چاي،‏گدار چاي،‏ باراندوزچاي،‏ نازلوچاي،‏ روضهچاي،‏ زولاچاي و شهرچاي در آذربایجانِ‏ غربی وآجیچاي،‏ لیلانچاي،‏ آذرشهرچاي،‏ قلعهچاي،‏ صوفیچاي،‏ مردوقچاي در آذربایجانِ‏ شرقی وهفت رودخانهيِ‏ فصلی در آذربایجانِ‏ شرقی و غربی به نامهايِ‏ خرخرهچاي،‏ شیواسانچاي،‏سنیخچاي،‏ طسوجچاي،‏ دریانچاي و وگبیچاي که اغلب در زمستان و بهار جریان دارند.‏ سهمِ‏آبِ‏ ورودي به دریاچهيِ‏ ارومیه از رودخانههايِ‏ استان آذربایجان غربی به میزان درصد و ازرودخانههايِ‏ استانِ‏ آذربایجانشرقی درصد است.‏حوضهيِ‏ آبریزِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ در حدود کیلومترِ‏ مربع است که در حدود سهدرصد از کلِ‏ مساحت کشورِ‏ ایران را شامل میگردد.‏ این حوضه با داشتنِ‏ دشتهایی مانند دشتتبریز،‏ ارومیه،‏ مراغه،‏ مهاباد،‏ میاندوآب،‏ نقده،‏ سلماس،‏ پیرانشهر،‏ آذرشهر و اشنویه،‏ یکی ازکانونهايِ‏ مهمِ‏ فعالیت بخشِ‏ کشاورزيِ‏ ایران به شمار میآید.‏متاسفانه دریاچهيِ‏ ارومیه در طولِ‏ دورانِ‏ حکومت جمهوريِ‏ اسلامی،‏ آسیبهايِ‏ متعددي رامتحمل شده است و مدتهاست که در وضعیت بسیار نامناسبی قرار دارد.‏ با کاهشِ‏ شدید حجمِ‏آب،‏ بخشِ‏ بزرگی از دریاچه خشک گردیده است و میزانِ‏ غلظت نمک از گرَمدرلیتر(درحالت عادي)،‏ به حدود گرَمدرلیتر رسیده است.‏ به دلیلِ‏ ایجاد چنین موقعیتی،‏ آرتمیا‏(تنها موجود زندهيِ‏ درونِ‏ آبِ‏ دریاچه)‏ قادر به زادوولَد نیست.‏ در حالی که تعداد آرتمیا درشرایط عادي میبایست تا عدددرلیتر باشد،‏ در سالِ‏ که شدت بحران کمتر و میزانِ‏شوريِ‏ آبِ‏ دریاچه،‏ گرَمبرلیتر بود،‏ به یک تا دو عدددرلیتر رسیده بود!‏به هر روي،‏ آیندهيِ‏ نامعلومی پیشِ‏ رويِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه قرار دارد و با توجه به سیاستها وعملکرد حکومت جمهوريِ‏ اسلامی،‏ متاسفانه،‏ فرجامِ‏ خوشی برايِ‏ دریاچه پیشبینی نمیگردد.‏به طورِ‏ کلی،‏ ستم بر سرزمین و مردمِ‏ ایران،‏ به فراوانی در عملکرد رژیمِ‏ جمهوريِ‏ اسلامی بهچشم میخورد.‏ اوضاعِ‏ بحرانیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ یکی از ستمهايِ‏ پرشماري است که حکومتجمهوري اسلامی در حقِ‏ کشورِ‏ ما روا داشته است.‏851501388520001510 | U r m i y a L a k e154008340


11 | U r m i y a L a k eدریاچهيِ‏ ارومیهمجموعهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه و تالابهايِ‏ پیرامونیاش که مدتهايِ‏ طولانی،‏ نقشِ‏ بسیارمهمی در تعادلِ‏ شرایط آبوهواییِ‏ منطقه و شکوفاییِ‏ زندهگیِ‏ مردم داشتهاند،‏ رو به زوال ونابودياند و حکومت که خود مسببِ‏ بروزِ‏ چنینِ‏ وضعیتی بوده است،‏ اقدامات لازم را در راستايِ‏رفعِ‏ مشکلات انجام نمیدهد،‏ در حالی که انجامِ‏ این امور،‏ از وظایف بدیهیِ‏ هر حکومتی به شمارمیرود.‏چنانکه در این کتاب خواهید خواند،‏ دریاچهيِ‏ ارومیه قربانیِ‏ مطامعِ‏ اقتصادي و نیازهايِ‏امنیتیِ‏ رژیمِ‏ ضد انسانیِ‏ جمهوري اسلامی گردیده است.‏ نابوديِ‏ پوشش گیاهیِ‏ منطقه،‏استفادهيِ‏ سوء از منابعِ‏ آب و خاك،‏ غارت تولیدات دریاچه مانند ‏«آرِتمیا»،‏ احداث جاده درداخلِ‏ دریاچه و…‏ همهگی موارد زیانباري بودهاند که به طورِ‏ مستقیم و یا غیرِمستقیم توسطحکومت جمهوري اسلامی صورت گرفته است و پیآمدهايِ‏ منفیِ‏ آنها،‏ دریاچه و مجموعهتالابهايِ‏ پیرامونیاش را در شرایط بسیار نامناسب و بحرانی قرار داده است.‏در واقع آن چه امروز در خصوصِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به چشم میآید،‏ نتیجهيِ‏ عملکردسالیانِ‏ طولانیِ‏ غارت منابع و نابوديِ‏ اقلیم توسط حکومت است که چنین خود را نمایانده است.‏دریاچهيِ‏ ارومیه از جمله نمونههایی است که تفکرِ‏ حاکمانِ‏ رژیمِ‏ ضد انسانیِ‏ جمهوريِ‏ اسلامی ومشیِ‏ غارتگرانهيِ‏ آنها را در برخورد با پدیدههايِ‏ موجود و منابعِ‏ کشور،‏ نشان میدهد.‏ ضمنِ‏آن که،‏ ایجاد تغییرات شدید محیطی به منظورِ‏ وادارنمودنِ‏ بخشی از جمعیت ساکن در منطقهيِ‏شمالِغربِ‏ کشور به مهاجرت از آنجا،‏ دور از ذهن نیست.‏راهکارهايِ‏ مختلفی برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه از اوضاعِ‏ بحرانیِ‏ موجود پیشنهاد شده استکه انجامِ‏ موارد عملی و مثبت،‏ میتواند در جلوگیري از نابوديِ‏ دریاچه موثر افتد و اگر دریاچه بهشرایط مناسب و ایدهآلِ‏ خود در سالهايِ‏ دور و پیش از وضعیت بحرانی بازنگردد،‏ دستکم ازنابودي نجات خواهد یافت.‏ اما چارهيِ‏ اساسی برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ تمامیِ‏ ذخایرِ‏ زیست-‏محیطی و ایران،‏ سرنگونیِ‏ رژیمِ‏ جمهوريِ‏ اسلامی است؛ چنین باد!‏دربارهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه میتوان بسیار بیش از این کتابِ‏ کوچک نوشت اما من در اینکتاب تلاش نمودهام بیشتر به مسایلِ‏ مهم و اساسیِ‏ مربوط به دریاچهيِ‏ ارومیه و به ویژه عواملِ‏بروزِ‏ بحران و اوضاعِ‏ نابهسامانِ‏ دریاچه،‏ اشاره نمایم و نقشِ‏ حکومت جمهوري اسلامی را درایجاد مشکلات و روبهنابوديرفتنِ‏ دریاچه نشان دهم.‏ در عینِ‏ حال،‏ برايِ‏ آشناییِ‏ بهترِ‏خوانندهگانِ‏ گرامی با موضوع،‏ به مواردي همچون مشخصات طبیعیِ‏ منطقه نیز که ارتباطمستقیمی با بحث دارد،‏ پرداختهام؛ زیرا آگاهی از آنها به دریافت بهترِ‏ مسائل یاري میرساند.‏نکتهيِ‏ دیگر آن که،‏ در منابعِ‏ مختلف،‏ براي نامیدنِ‏ دریاچه،‏ از واژههايِ‏ متفاوتی چون ‏«ارومیه»،‏‏«اورمیه»‏ و ‏«اورومیه»‏ استفاده گشته است اما من،‏ براي یکدستیِ‏ متن،‏ از واژهيِ‏ ‏«ارومیه»‏ کهبیشتر مورد استفاده است،‏ بهره بردهام.‏ همچنین در مواردي،‏ توضیحاتی را در میانِ‏ دو قلاب‏(کروشه)‏ ارایه نمودهام تا در خواندنِ‏ متن خللی صورت نگیرد.‏مهرداد مهرپور محمدي


12 | U r m i y a L a k eدریاچهيِ‏ ارومیه


دریاچهيِ‏ ارومیهنامِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهپیشینهيِ‏ نامِ‏ دریاچهلغتنامهيِ‏ دهخدا در مورد دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ چنین توضیح داده است:‏‏«چیچستچیچست.‏مینویسد:‏‏[چی چِ]‏ ‏(اخ‏«چیچست(به ولایتنام باستانیِ‏ارومیه.‏ دریاچۀآذربایجان،‏ آن را دریايِ‏حمدااللهشور گویند.‏مستوفی درنزهۀ القلوببلادارومیه و اشنویه ودهخوارقان و طروج و سلماس بر ساحل اوست و در میانش جزیره و آنجاکوهی است که مدفنپادشاهان مغول است.»‏ محمدبن خلف تبریزي صاحب برهان مینویسد:‏ ‏«چیچست به لغت زندو پازند کوه را گویند و به عربی جبل خوانند»‏ اما گفته او درست نیست و شاید اشتباه وي از اینجا ناشی شده است که جزیره و کوه میانِ‏ دریاچه را به نامِ‏ چیچست میخواندهاند.‏ حمدااللهمستوفی در نزهۀ القلوب نام این دریاچه را کبودان مینویسد ومیگوید نام باستانیِ‏آنچیچست بوده و ارامنه آن را کپوتان یا کپوتان دزو میخوانند و آبهايِ‏ تغتو و جغتو و صافی وسراورود در او میریزد.‏ دورش چهل و چهار فرسنگ است.‏ مسعودي و ابن حوقل آن را بحیرةکبودان خواندهاند.‏ آقایپورداود در خرده اوستا حاشیۀ ص‎312‎ و ‎133‎مینویسند:‏ راجع به دریاچهچیچست که همانا رومیه باشد در تفسیرِ‏ پهلوي ‏(زند)‏ مندرج است ‏«از چیچست»‏ تا دریاچه‏«چیچست»‏ چهارفرسنگ است این دریاچه چهار فرسنگ درازا و پهنا دارد.‏ از این عبارت چنینبرمیآید که دریاچه به نامِ‏ شهرِ‏ مجاورِ‏ خود نامزد بوده است.‏ دریاچه چیچست در شمالِ‏ غربیِ‏ایران و نزد ایرانیانِ‏ باستان مقدس بوده است.‏ زیرا زرتشت در نواحیِ‏ این دریاچه به وجود آمد وجنبۀ تقدسِ‏ این دریاچه بدین مناسبت است.‏ آبِ‏ آن شور است و نزدیک ‎17‎درصد نمک دارد وهیچ جانداري جز کرمی ریز که مخصوصِ‏ همان آب است نمیتواند در آن زندگی کند…‏ نامچیچست در شاهنامه به غلط ناسخان ‏«خنجست»‏ آمده است.‏ آتشکده معروف ‏«آذرگشنسب»‏در کنارِ‏ این دریاچه قرار داشته است.‏هوایش از تبریز گرمتر است و به جهتقرب بحیرة چیچست به عفونت مایل و…‏ ‏(نزهۀالقلوب چ لیدن ص‎80‎‏)‏ و آبش از رود صافی است که از سهند برمیخیزد و در بحیرة چیچستریزد.‏ ‏(نزهۀ القلوب چ لیدن ص‎80‎‏)‏ برکنارِ‏ بحیره چیچست افتاده هوایش گرم است و به عفونتمایل و آبش از عیون آن جبال برمیخیزد و به بحیرة چیچست ریزد.‏ص‎80‎‏)‏کیخسرو در طلب او‏(افراسیاب ( از دریا بگذشت و او راگرد‏(نزهۀ القلوب چ لیدنجهان میگردانید تا13 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهآذربایجان در دریايِ‏ چیچست بر دست هوم اسیر شد.‏ ‏(تاریخ گزیده چ لندن صصنامِ‏ 95-94).شهري مجاورِ‏ دریاچۀ چیچست که نامِ‏ خود ظاهرا به دریاچه داده است.‏ ‏(از فرهنگ ایران باستان1ص‎252‎‏).»‏مفهومِ‏ نامِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه:‏نامِ‏ ارومیه نامی است که آشوریان به این دریاچه دادهاند.‏ اور در زبانِ‏ آشوري به معنايِشهراست ‏(همان واژهاي که در نامِ‏ اورشلیم ‏(شهرِ‏ آشتی)‏ هم وجود دارد)‏ و میه به معناي آب است‏(همریشه با مآء عربی).‏ پس اورمیه یا ارومیه به معنیِشهرِ‏ آب2است.‏14 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهمشخصات طبیعی و تقسیمات کشوريِ‏ آذربایجانِ‏ غربی15 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهبینِ‏وداشتنِ‏ آگاهیهایی از مشخصات منطقهاي که دریاچهيِ‏ ارومیه در آن واقع گردیده است،‏ضرورت دارد.‏ به ویژه آنکه مسئولینِ‏ مربوط در حکومت جمهوريِ‏ اسلامی،‏ اغلب در صددنسبتدادنِ‏ بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به عواملِ‏ طبیعی بوده و هستند و یا دستکم نقشِ‏ عواملِ‏طبیعی را بسیار بزرگ و عمده جلوه میدهند.‏استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی با وسعت37590کیلومترِ‏ مربع ‏(بدونِ‏ احتسابِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه)‏16 | U r m i y a L a k e44درجه و ‎3‎دقیقه تا47درجه و ‎24‎دقیقه طولِ‏ شرقی و ‎36‎درجه و39 دقیقه تا 546دقیقه عرضِ‏ شمالی،‏ در شمالِ‏ غربیِ‏ ایران واقع شده است.‏درجهاین استان از شمال به جمهوريِ‏ خودمختارِ‏ نخجوان و کشورِ‏ ترکیه،‏ از شرق به استانِ‏آذربایجانِ‏ شرقی،‏ از جنوب به استانِ‏ کردستان و از غرب به کشورهايِ‏ ترکیه و عراق محدودمیشود.‏ براساسِ‏ تقسیمات کشوريِ‏ سالِ‏،1387استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی دارايِ‏17بخش،‏ 4038 شهر،‏ 113دهستان و3031آباديِ‏ دارايِ‏ سکَنه است.‏شهرستان،‏ارتفاعات استان:‏ ناهمواريهايِ‏ عمده در استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی در قسمت غربیِ‏ آن یعنی درنواحیِ‏ مرزيِ‏ ایران و ترکیه و ایران و عراق واقع گردیده است.‏ این ارتفاعات که در واقع امتدادکوههايِ‏ ارمنستان میباشند،‏ از شمال به جنوب کشیده شده و در نهایت به سلسله کوههايِ‏شمالیِ‏ زاگرس منتهی میگردند.‏ ارتفاعات عمدهيِ‏ این ناحیه را کوههايِ‏ مرزيِ‏ ماکو،‏ قطور،‏خوي در شمال ‏(که عموماً‏ علایمِ‏ مرزي بر رويِ‏ آنها قرار دارد)‏ و کوههايِ‏ غربِ‏ ارومیه،‏ پیرانشهرو سردشت در جنوب تشکیل میدهند.‏ این کوهها در بیشترِ‏ اوقات سال پوشیده از برف بوده وتقسیمکنندهيِ‏ آبهايِ‏ مرزي میباشند.‏ آبهايِ‏ قسمت شرقی به دریاچهيِ‏ ارومیه و آبهايِ‏قسمت غربی به دریاچهيِ‏ وان در ترکیه منتهی میشود.‏ این کوهها که کمتر منظرهيِ‏ یکسلسله کوه ممتد را دارا میباشند از آرارات خطالراسِ‏ مرزِ‏ ایران و ترکیه شروع شده و در امتدادخود،‏ مرزِ‏ ایران و ترکیه را در غرب تشکیل میدهند تا به کردستان در ناحیهيِ‏ زاگرسِ‏ شمالیمیرسند.‏ بلندترین نقطهيِ‏ استان،‏ قلهيِ‏ اورین به ارتفاعِ‏3622متر در شهرستانِ‏ خوي وپستترین نقطهيِ‏ آن در محلِ‏ خروجِ‏ رودخانهيِ‏ زاب،‏ از ایران به عراق،‏ به ارتفاعِ‏شهرستانِ‏ سردشت واقع است.‏متر در 620دریاچهيِ‏ ارومیه:‏ دریاچهيِ‏ ارومیه گودالی مستطیلی است که در مغربِ‏ فلات آذربایجان ازشمال به جنوب کشیده شده و با ابعاد وسیعی،‏ آبهايِ‏ حوضهاي به مساحت35000کیلومترِ‏مربع از فلات آذربایجان را جذب نموده است و موجبات تقسیمِ‏ طبیعیِ‏ آذربایجان به دو قسمتشرقی و غربی را فراهم ساخته است.‏ این دریاچه تقریبا بین38 درجه و 37درجه و‎30‎ دقیقه


کزالَ‏دریاچهيِ‏ ارومیهعرضِ‏ شمالی،‏ و17 | U r m i y a L a k eدرجه و 45از سطحِ‏ دریايِ‏ آزاد قراردارد.‏46درجه طولِ‏ شرقی واقع شده و درارتفاعتالابهايِ‏ عمدهيِ‏ استان:‏ مساحت تالابهايِ‏ استان بیش از1278 تا 127470140متريکیلومترِمربع تخمین زده شدهکه برخی دارايِ‏ آبِ‏ شیرین و برخی دارايِ‏ آبِ‏ شور هستند.‏ این تالابها محلِ‏ زندهگیِ‏ بیش ازگونه از انواعِ‏ مختلف پرندهگانِ‏ آبزي میباشند و عمدهترینِ‏ آنها؛ تالابهايِ‏گل»،‏ » قآ‏«بورالان»،‏ ‏«یاریم قیه»‏ و ‏«کینگور»‏ در شهرستانِ‏ ماکو،‏ تالابِ‏ ‏«ناور»‏ در شهرستانِ‏ چالدران،‏» قآ تالابِ‏تالابهايِ‏سنگی»‏زیارت»‏‏«حسنلو»،‏در شهرستانِ‏در شهرستانِ‏‏«سولدوز»،‏نقده،‏ تالابِ‏سلماس،‏ تالابِ‏‏«یادگارلو»،‏‏«گرده‏«کانی برازان»،‏‏«جمالآباد»‏قیط »،‏«گروس»،‏‏«میمند شیطاندر شهرستانِ‏‏«گپی باباعلی»‏و آباد»‏و تالابِ‏ارومیه،‏‏«دورگه‏«سدانحرافی یوسف»‏ در شهرستانِ‏ مهاباد،‏ تالابِ‏ ‏«چنگیز باباعلی»‏ در شهرستانِ‏ میاندوآب و تالابِ‏‏«سد انحرافیِ‏ نوروزلو»‏ در شهرستانِ‏ شاهیندژ میباشند.‏رودخانههايِ‏ عمدهيِ‏ استان:‏ عمدهترین رودخانههایی که در حوضههايِ‏ سهگانه وجود دارندعبارتند از:‏الف-‏ حوضهيِ‏ غربیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه:‏ رودهايِ‏ باراندوز چاي،‏ زولاچاي،‏ نازلو چاي،‏ شهرچاي،‏زاب و گدار،‏ که همهگی جزو رودهايِ‏ دایمی میباشند.‏ب-‏ حوضهيِ‏ شمالیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه تا رود ارس:‏ رودهايِ‏ قطور،‏ آق چاي،‏ زنگبار و الند.‏ج-‏ حوضهيِ‏ جنوبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه:‏ رودخانههايِ‏ زرینهرود ‏(جغتاي)،‏ سیمینه رود ‏(تاتائو)،‏مهاباد رود و ساروق مهمترین رودخانههايِ‏ این حوضه میباشند.‏پوششِ‏ گیاهیِ‏ استان:‏ پوششِ‏ گیاهیِ‏ استان شاملِ‏ جنگل و مرتع است:‏الف-‏ جنگل:‏ تنها منطقهيِ‏ جنگلیِ‏ استان در شهرستانِ‏ سردشت و نواحیِ‏ اطراف آن واقعشده است که مساحتی بین‎60ِ‎ تا80هزار هکتار را پوشش میدهد و به دلیلِ‏ عدمِ‏ حفاظتمناسب،‏ با گذشت زمان از مساحت و کیفیت آنها کاسته شده است.‏ منطقهيِ‏ جنگلیِ‏ مزبورمیوهاي درختانِ‏ انواعِ‏ شاملِ‏‏(انگور،‏ پستهيِ‏وحشی،‏ زالبادامِ‏ ودرختیِ‏ غیرِ‏ میوهاي ‏(افرا،‏ سرخ دلیک و سیاه دلیک،‏ نارون،‏ خارِ‏ سفید و سیاه)‏ است.‏کوهی ( و گونههايِ‏ب-‏ مرتع:‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی به دلیل داشتن مراتعِ‏ وسیع از مناطقِ‏ مستعد برايِ‏ فعالیتدام پروري به حساب میآمده است.‏مراتعِ‏ استان به سه قسمت قشلاقی،‏ ییلاقی و میانبند‏(آران)‏ تقسیم میشوند،‏ که مراتعِ‏ ییلاقی در ارتفاعات استان و مراتع قشلاقی-که اغلب زیرِ‏


داندریاچهيِ‏ ارومیهکشت برده شده-در دشتهايِ‏ کمارتفاع واقع شدهاند.‏ حد فاصلِ‏ این دو مرتع را مراتعِ‏میانبند تشکیل میدهند.‏ از نظرِ‏ درجه و کیفیت مراتع،‏ با توجه به برآوردها؛ حدود‎1148405‎هکتار را مراتعِ‏ مناسب،‏345547هکتار را اراضیِ‏ مرتعیِ‏ نامناسب وهکتار را رویشگاه بالقوهيِ‏ اراضیِ‏ مرتعیِ‏ مناسب تشکیل میدهند.‏1030471آب و هوا:‏ به دلیلِ‏ واقعشدنِ‏ استان در عرضهايِ‏ جغرافیاییِ‏ بالا و ارتفاعِ‏ زیاد،‏ میانگینِ‏ سالانهيِ‏دمايِ‏آن نسبت به میانگینِ‏مناطقِ‏ اغلبِ‏ دمايِ‏ سالانهيِ‏18 | U r m i y a L a k eکشور کمتر است و جزءمناطقِ‏سردسیرِ‏ کشور به حساب میآید.‏ اختلاف دمايِ‏ حداقل و حداکثرِ‏ مطلقِ‏ آن زیاد است،‏ به طوري44 که دمايِ‏مشاهده شده است.‏درجه بالايِ‏ صفر در ایستگاه داشبند وهر قدر از نواحیِ‏میکنیم،‏ از میزانِ‏ دمايِ‏ هوا کاسته میشود.‏استانِ‏شرقیِ‏آذربایجانِغربی با توجه به موقعیت34استان به سمتجغرافیایی،‏درجه زیرِ‏ صفر در ایستگاه خويکوهستانهايِ‏تحت تاثیرِ‏متفاوتی در طیِ‏ سال میباشد که به طورِعمده به چهار توده تقسیم میشوند.‏الف-‏ تودهيِ‏ هوايِ‏ سرد شمالیغربی حرکتهواییِ‏ تودههايِ‏این تودهيِ‏ هوا،‏ از نواحیِ‏ قطبیِ‏ شمال ‏(نزدیکیِ‏ گرینلند)‏ منشا میگیرد و به طورِعمده درفصلِ‏ زمستان منطقه را تحت تاثیر قرار میدهد و در زمان نفوذ آن،‏ هوايِ‏ استان تا اندازهيِ‏زیادي سرد میگردد.‏ب-‏ تودهيِ‏ هوايِ‏ قطبیِ‏ سیبرياین تودهيِ‏ هوا از نواحیِ‏ شمالِ‏ سیبري سرچشمه میگیرد و در فصلِ‏ زمستان به صورتامواجِ‏ سردي از سمت شمالِ‏ شرقی به جنوبِ‏ غربی جریان پیدا میکند.‏ ورود این توده به استان،‏هوایی سرد با جوي صاف را به همراه داشته و به دلیلِ‏ گذر از دریايِ‏ خزر،‏ در برخی اوقاترطوبت مناسب برايِ‏ بارش را به همراه دارد.‏ج-‏ تودهيِ‏ هوايِ‏ قطبیِ‏ دریاییاین تودهيِ‏ هوا از سمت شمالِ‏ غربی وارد استان میشود و به دلیل جذبِ‏ رطوبت مناسب درهنگامِ‏ عبور از دریايِ‏ سیاه و مدیترانه،‏ باعث ایجاد بارشهایی در سطحِ‏ استان در خلالِ‏ فصولِ‏تابستان و زمستان میشود.‏ اکثرِ‏ بارشهایی که در فصلِ‏ تابستان روي میدهد ناشی از عملکرداین سیستم است.‏د-‏ تودهيِ‏ هوايِ‏ حارهيِ‏ دریاییمنشاء تشکیلِ‏ این تودهيِ‏ هوا،‏ قارهيِ‏ اروپا است و با داشتنِ‏ پایداريِ‏ قوي در لایههايِ‏ پایینیِ‏


دریاچهيِ‏ ارومیهخود،‏ نمونهيِ‏ بارزي از یک تودهيِ‏ هوايِ‏ گرم و دارايِ‏ سیستمِ‏ ابري است.‏متوسط بارندهگیِ‏ سالیانهيِ‏ استان،‏ بین‎300‎ تا400میلیمتر میباشد که با توجه به متوسطبارندهگیِ‏ ‎280‎میلیمتر در ایران،‏ در وضعیت خوبی قرار دارد و به همین دلیل،‏ استان دارايِ‏رودهايِ‏ دایمیِ‏ زیادي است.‏به دلیلِ‏کوهستانی بودن،‏ اکثرِ‏بارشهايِ‏استانبارش،‏ سه واحد جغرافیایی در استان میتوان تشخیص داد:‏الف-‏ حوضهيِ‏ غربِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهبه صورت برفمیباشد.‏میزانِ‏ از لحاظدر این حوضه هر چه از غرب به شرق حرکت میکنیم،‏ از میزانِ‏ بارشهايِ‏ جوي کاستهمیشود،‏ بهطوري که در کوههايِ‏میلیمتر میرسد،‏تادر اطراف ولیمرزي،‏ بهویژه در اطرافدریاچهيِ‏ارومیهبه حدودسردشت،‏ میزانِ‏800 بارش به300میلیمتر کاهش مییابد.‏بیشترین بارشهايِ‏ جوي در نیمهيِ‏ جنوبی این حوضه اتفاق میافتد و به همین دلیل،‏ تنهامنطقهيِ‏ جنگلیِ‏ آذربایجانِ‏ غربی در آن واقع شده است.‏ب-‏ حوضهيِ‏ شمالیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه تا رود ارسهر قدر از شمالِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به طرف رود ارس پیش میرویم،‏ به تدریج از ارتفاعِ‏ زمینکاسته شده و میزانِ‏ بارش نیز از‎400‎ میلیمتر بهج-‏ حوضهيِ‏ جنوبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهنواحیِ‏کوهستانیِ‏مرتفعِ‏250800این حوضه،‏ سرچشمهيِ‏میلیمتر کاهش پیدا میکند.‏شاخههايِ‏رودهايِ‏ اصلیِ‏مهمی چونسیمینهرود،‏ مهابادرود،‏ زرینهرود و قزلاوزن است.‏ میزانِ‏ بارندهگی در این سرچشمهها،‏ بین‎600ِ‎میلیمتر اندازهگیري شده است،‏ در حالیکه با نزدیکشدن به نواحیِ‏ پست دریاچهيِ‏ارومیه،‏ میزانِ‏ بارش به300جنوبِ‏ شرقی و در سمت تکاب نیز،‏ محسوسمیلیمتر کاهش مییابد.‏ این کاهشِ‏ میزانِ‏ بارندهگی،‏ در منطقهيِ‏3است.‏19 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهآشنایی با پارك ملی و دریاچهيِ‏ ارومیه20 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهدریاچهيِ‏ ارومیه یکی از مناطقِ‏ حافظتشدهيِ‏ مهمِ‏ جهان است که در مقیاسِ‏ جهانی،‏ درتداومِ‏ چرخهيِ‏ زیستیِ‏ گونههایی از پرندهگانِ‏ مهاجر،‏ نقش تعیینکنندهاي را ایفا کرده است وشاید در دنیا کمتر جایی بتوان یافت که به اندازهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه مورد توجه فعالینِ‏زیستمحیطیِ‏ بینالمللی قرار گرفته باشد.‏دریاچهيِ‏ ارومیه و حریمِ‏ آن،‏ به عنوانِ‏ یکی از چهارده پارك ملی مشمولِ‏ محدودیتهاییویژه است.‏ یونسکو در برنامهيِ‏ جهانیِ‏ ‏«انسان و بیوسفر»‏ یا ‏«انسان و زیستکُره»‏،(ManandBiospher«MAB») نُه نقطه را برايِ‏ حفاظت انتخاب کرده که یکی از آنهادریاچهيِ‏ ارومیه است.‏ کنوانسیونِ‏ رامسر،‏ که در سالِ‏ برگزار گردید و کشور به آنپیوستهاند،‏ تالابِ‏ پراهمیت را در دنیا برايِ‏ حفاظت خاص برگزیده که دریاچهيِ‏ اورمیه یکیاز آنها است.‏ بانک جهانی چند سالِ‏ پیش اعتباراتی برايِ‏ سازيِ‏ آبیاري»‏ در چهار نقطهيِ‏ایران و از جمله ‏«زرینه رود»‏ اختصاص داد.‏پس از کنفرانسِ‏ سازمانِ‏ مللِ‏ متحد دربارهيِ‏ توسعهيِ‏ زیست محیطی باشرکت کشور تحت عنوانِ‏ ‏«مجمعِ‏ سرانِ‏ زمین»‏ در شهرِ‏ ‏«ریودوژانیرو»‏ در سالِ‏ ودر سالِ‏ و فعالشدنِ‏ طرحِ‏ ‏«تسهیلاتصدورِ‏ اعلامیهيِ‏ ریومقرر شد که در قبالِ‏زیستمحیطیِ‏ جهانی»‏کوشش برايِ‏ حفاظت محیط زیست و رعایت مفاد اعلامیهيِ‏ ریو،‏ امکاناتی در اختیارِ‏ کشورهايِ‏مربوطه از ایران بازدیددرحالِ‏ توسعه قرار داده شود.‏ در چهارچوبِ‏ طرحِ‏کردند و اولین منطقهاي را که قابلِ‏ حفاظت دانستند،‏ حوضهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بوده است.‏120( UNCED)19921349» هب199421 | U r m i y a L a k e( Rio Declaration)(Global Environment Facilities«GEF»)،GEF کارشناسانِ‏20180


دریاچهيِ‏ ارومیهویژهگیهايِ‏ پارك ملیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهدریاچهيِ‏ ارومیه داراي 102جزیرهيِ‏ کوچک و بزرگ است که هریک تامینکنندهيِ‏ بخشی از نیازهايِ‏زیستیِ‏ دریاچه به شمار میروند.‏جزایرِ‏ قویون داغی ‏(کبودان)‏ به وسعتهکتار کیلومتر مربع)،‏ ائشک داغی بهوسعت هکتار،‏ اسپیر با وسعت هکتار وآرزو به وسعت هکتار از مهمترین ایستگاههايِ‏حیاتِ‏ وحشِ‏ دریاچهاند که به دلیلِ‏ برخورداري ازویژهگیهايِ‏ زیستی و جاذبههايِ‏ گردشگري،‏ دارايِ‏ارزشِ‏ جهانی میباشند.‏ پوششِ‏ گیاهیِ‏ جزایر وزمینهايِ‏ ساحلی از منابعِ‏ مهمِ‏ تامینکنندهيِ‏ غذايِ‏حیات وحش و دامهايِ‏ اهلی به شمار میرفتهاند،‏ در تثبیت زمینها تاثیرِ‏ قابل توجه داشتهاند وبا ایجاد مناظرِ‏ زیبا،‏ جاذبههايِ‏ گردشگري را افزایش میدادهاند.‏ منابعِ‏ آبِ‏ جزایر،‏ که مورداستفادهيِ‏ حیات وحش قرار میگرفته محدود است و فقط در سه جزیرهيِ‏ قویون داغی،‏ ائشکداغی و اسپیر؛ چشمههایی با آبدهیِ‏ محدود موجود است.‏درجزایرِ‏ پارك ملیِ‏ ارومیه،‏ چند نوع از پستاندارانِ‏ بزرگ شاملِ‏ قوچ،‏ میش،‏ گوزن،‏ پلنگوهمچنین پستاندارانی که در کنترلِ‏ بیولوژیکیِ‏ حشرات نقش دارند ‏(نظیرِ‏ خفاش و موش)‏وجود داشتهاند.‏ خزندهگان و پرندهگان نیز در جزایر و تالابهايِ‏ ساحلی زندهگی میکنند کهبخشی از پرندهگانِ‏ بومی و بخشی دیگر مهاجرند.‏ تاکنون حدود نوع پرندهيِ‏ خشکزي وبیش از نوع از انواعِ‏ پرندهگانِ‏ مهاجر شناسایی شدهاند که از آن جمله میتوان کبک بومیِ‏خشکزي و پرندهگانِ‏ آبزي و آبچرِ‏ مهاجر نظیرِ‏ فلامینگو،‏ پلیکان،‏ اردك نوك قاشقی،‏ آنقوت،‏کاکاییِ‏ معمولی و کاکاییِ‏ صورتی را نام برد که در دورهاي از سال،‏ از جزایرِ‏ دریاچه به عنوانِ‏پناهگاهی مطمئن برايِ‏ لانهگزینی،‏ استفاده مینمودهاند.‏ بررسیهایی که به منظور آشنایی بازندهگیِ‏ این پرندهگان،‏ با حلقهگذاري انجام گرفته است،‏ اهمیت جهانیِ‏ این زیستگاهها را نشاندادهاند و حکایت از آن دارد که این پرندهگان در سطحِ‏ وسیعی از کرهيِ‏ زمین پراکنده میشوند.‏از جمله،‏ فلامینگوهايِ‏ حلقهگذاري شده را در محدودهاي که از شمالِ‏ روسیه تا انتهايِ‏ جنوبِ‏سودان،‏ سومالی و اتیوپی و از شرقِ‏ هندوستان تا غربِ‏ لیبی گسترده است،‏ مشاهده کرده وگرفتهاند.‏2712502/3) 317525505003322 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهدر آبِ‏ شورِ‏ دریاچه چند نوع جلبک از جمله جلبکی به نامِ‏ ‏«آنترو مورفا»‏زندهگی میکنندو نوعی از سختپوستانِ‏ آبزي به نامِ‏ ‏«آرتمیا اورمیانا»‏که جلبکهايِ‏ مزبور صرف تغذیهيِ‏ آرتمیا و آرتمیا خود صرف تغذیهيِ‏ پرندهگانِ‏ مهاجر نظیرِ‏فلامینگو میشده و این روند در طیِ‏ سدههايِ‏ متوالی چنان نظمی یافته بود که چرخهيِ‏زندهگیِ‏ این زیستمندان تداوم یابد.‏ به طورِ‏ بدیهی،‏ بههمخوردنِ‏ چرخهيِ‏ زندهگیِ‏ هر یک از(Enteromorpha)(ArtemiaUrmiana)این آبزیان میتواند چرخهيِ‏ زندهگیِ‏ سایرِ‏ زیستمندان را مختل کند؛جزایرِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه4که چنین نیز شده است.‏102دریاچهيِ‏ ارومیه به هنگامِ‏ برخورداري از شرایط مناسب،‏ دارايِ‏ جزیرهيِ‏ بزرگ وکوچک بوده است.‏ نامِ‏ جزایرِ‏ مزبور به شرحِ‏ زیر است:‏آتش،‏ آذر،‏ آذین،‏ آرام،‏ اردشیر،‏ آرزو،‏ آرش،‏ اسپیر،‏ اسپیرك،‏ اسپیرو،‏ اشک،‏ اشکسر،‏ اشکو،‏ امید،‏ایراننژاد،‏ برد،‏ بردك،‏ بردین،‏ برز،‏ برزو،‏ برزین،‏ بستور،‏ بن،‏ بناشک،‏ بهرام،‏ پناه،‏ پنهان،‏ پیشوا،‏تخت،‏ تختان،‏ تشبال،‏ تک،‏ تنجک،‏ تنجه،‏ توس،‏ تیر،‏ جودره،‏ جوزار،‏ جوین،‏ چاكتپه،‏چشمهکنار،‏ خرسک،‏ دي،‏ زاغ،‏ زرتپه،‏ زرکمان،‏ زرکنک،‏ زیرآبه،‏ سامانی،‏ سپید،‏ سرخ،‏ سروش،‏سریجه،‏ سنگان،‏ سنگو،‏ سهران،‏ سیاهتپه،‏ سیاهسنگ،‏ سیاوش،‏ شاهی(اسلامی)،‏ شاهین،‏ شبدیز،‏شمشیران،‏ شورتپه،‏ شوشتپه،‏ کاظمداشی،‏ کاکایی بالا،‏ کاکایی پایین،‏ کاکایی میانه،‏ کام،‏ کامه،‏کاوه،‏ کبودان،‏ کرکس،‏ کریوه،‏ کفچهنوك،‏ کَلسنگ،‏ کمان،‏ کنارك،‏ کوچکتپه،‏ گرده،‏ گرز،‏گریوك،‏ گلگون،‏ گیو،‏ ماغ،‏ مرکید،‏ مشکین،‏ مهدیس،‏ مهر،‏ مهران،‏ مهرداد،‏ مهوار،‏ میانه،‏ میدان،‏5ناخدا،‏ نادید،‏ ناهید،‏ ناوي،‏ ناویان،‏ نهان،‏ نهفت.‏23 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهحوضهيِ‏ آبریزِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه24 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهدریاچهيِ‏ ارومیه که دومین دریاچهيِ‏ شورِ‏ دنیا بعد از دریاچهيِ‏ مرده ‏(بحرالمیت)‏بهشمار میرود و بینِ‏ استانهايِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی و آذربایجانِ‏ غربی واقع شده است،‏ باکیلومترِ‏ مربع دررقوم 88/1277، زمانی بیستمین دریاچهيِ‏ جهانمساحتی بالغ بر به حساب میآمده است.‏ حجمِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در مساحتاز لحاظ وسعت میلیارد مترِ‏ مکعب تخمین زده شدهمتر،‏ بالغ بر کیلومترِ‏ مربع و باعمقِ‏ متوسط بود.‏رودخانههايِ‏ مهمِ‏ حوضهيِ‏ آبریزِ‏ دریاچه عبارتند از:‏ سیمینهرود،‏ زرینهرود،‏ مهاباد چاي،‏گدار چاي،‏ باراندوز چاي،‏ نازلو چاي،‏ روضه چاي،‏ زولا چاي و شهر چاي در آذربایجانِ‏ غربی وآجی چاي،‏ لیلان چاي،‏ آذرشهر چاي،‏ قلعه چاي،‏ صوفی چاي و مردوق چاي در آذربایجانرودخانهيِ‏ فصلی در آذربایجانِ‏ شرقی و غربی به نامهايِ‏ خرخره چاي،‏ شیواسانشرقی و چاي،‏ سنیخ چاي،‏ طسوج چاي،‏ دریان چاي و وگبی چاي؛ که اغلب در زمستان و بهار جریاندارند.‏ سهمِ‏ آبِ‏ ورودي به دریاچهيِ‏ ارومیه از رودخانههايِ‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی به میزانِ‏درصد است.‏درصد واز رودخانههايِ‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی کیلومتر متغیر بوده و عرضِ‏ دریاچه در پهنترین قسمتتا طولِ‏ دریاچه از کیلومتر و در کمعرضترین قسمت آن که در محلی بینِ‏ کوه زنبیل ‏[زمبیل]‏ و جزیرهيِ‏ اسلامیکیلومتر میباشد.‏ وسعت حوضهيِ‏ آبریزِ‏ دریاچه‏[شاهیِ‏ سابق]‏ واقع شده است،‏ حدود کیلومترِ‏ مربع وسعت خود دریاچه،‏ بهکیلومترِ‏ مربع است که از این مقدار،‏ حدود طورِ‏ مستقیم با ارتفاعِ‏ آبِ‏ دریاچه رابطه داشته و با افزایش یا کاهشِ‏ حجمِ‏ آب،‏ تغییر مییابد.‏درصدي،‏در میانِ‏ رودخانههايِ‏ تامینکنندهيِ‏ آبِ‏ دریاچه،‏ رودخانهيِ‏ زرینه رود با سهمِ‏ درصد،‏ آجیچاي بابیشترین سهم را دارد و پس از آن رودخانههايِ‏ سیمینهرود با درصد،‏ قرار دارند.‏درصد و گدارچاي با 855861058224111315822151525 | U r m i y a L a k e5/414658221308752355نمودارِ‏ سهمِ‏ جریانهايِ‏ ورودي به دریاچه از رودخانهها


دریاچهيِ‏ ارومیهموقعیت جغرافیاییِ‏ حوضهيِ‏ آبریزِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه876 515110حوضهيِ‏ آبریزِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه با وسعتی معادلِ‏ هزار و کیلومترِ‏ مربع،‏ در محدودهيِ‏تقسیمات کشوريِ‏ سه استان قرار دارد،‏ بهطوري که درصد از حوضهيِ‏ آبریز در استانِ‏آذربایجانِ‏ غربی،‏ درصد در استانِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی و درصد در استانِ‏ کردستان واقعاست و حدود26 | U r m i y a L a k e394میلیون نفر در این حوضه ساکن هستند.‏7البته ارقامِ‏ دیگري نیز ‏(با اختلاف اندك)‏ برايِ‏ مساحت دریاچه و حوضهيِ‏ آبریزِ‏ آن ذکر نموده-‏اند.‏ از جمله،‏ مساحت حوضهيِ‏ آبگیرِ‏ آن را،‏ حدود کیلومترِ‏ مربع و مساحت خوددریاچه را حدود کیلومترِ‏ مربع نیز نوشتهاند.‏ همچنین حدود کیلومترِ‏ مربع ازحوضهيِ‏ آبریز،‏ مساحت حوضهيِ‏ رودخانهاي است که به این دریاچه میریزد و حدودکیلومتر مربعِ‏ آن شاملِ‏ باتلاقها،‏ مراتع و سواحلِ‏ پست اطراف دریاچه و حدودکیلومترِ‏ مربعِ‏ آن نیز سطحِ‏ حوضهيِ‏ مسیل میباشد.‏ متوسط عمقِ‏ دریاچه حدود متر و8حداکثرِ‏ آن تا متر نیز گزارش شده است.‏58006351205145021405750224600


دریاچهيِ‏ ارومیهزمینشناسیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه27 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهبه باورِ‏ فورون دورهيِ‏ پلیو پلیستوسن،‏ دریاچهيِ‏ ارومیه تا تبریز و مراغهگسترش داشته است.‏ این دریاچه در یک فرونشست کمژرفاىِ‏ وسیع،‏ با میانگینِ‏ ژرفاىِ‏ متر،‏قرار گرفته است،‏ ولى ژرفترین نقطهيِ‏ آن با متر عمق در گوشهيِ‏ شمالِ‏ غربی جاى دارد.‏سطح آن نسبت به سطحِ‏ آبِ‏ دریاهاىِ‏ آزاد،‏ متر بالاتر قرار دارد.‏ در این دریاچهجزیره وجود دارد که شکل و اندازهيِ‏ آنها با میزانِ‏ بارشِ‏ سالانه تناسب دارد.‏ در بینِ‏ این جزایرِ‏کوچک و بزرگ،‏ شبه جزیره اسلامى ‏(شاهى)‏ بزرگترینِ‏ آنها است که در سالهاىِ‏ پربارش بهصورت جزیره درمیآید.‏ برخلاف جزیرهيِ‏ اسلامى که از سنگهاىِ‏ آتشفشانىِ‏ پلیوسن است،‏دیگرِ‏ جزایر،‏ نهشتههاىِ‏ فلیشگونهيِ‏ کرتاسهيِ‏ زیرین و یا سنگآهکهاىِ‏ ریفىِ‏ زمانِ‏ میوسن‏(سازند قم)‏ هستند.‏ اگرچه در گزارشهاىِ‏ قدیمى ‏(گونتر،‏ و بوبک،‏ارومیه را باقیماندهيِ‏ دریاىِ‏ مدیترانه دانستهاند ولى از نگاه زمینشناسى،‏ این حوضه حاصلِ‏عملکرد سامانههاىِ‏ گسلهاىِ‏ فشارى،‏ مانند گسلِ‏ تبریز و زرینهرود،‏ است که در سیستمآبگیرىِ‏ آن نقشِ‏ اساسى داشتهاند.‏ از نگاه زمینساختىِ‏ صفحهاى،‏ به باورِ‏ مکنزى ودریاچهيِ‏ ارومیه،‏ در قسمتى از پهنهيِ‏ خُرد شدهيِ‏ بین صفحههاىِ‏ عربستان و ایران وریزصفحههاىِ‏ ایران و ترکیه قرار گرفته و میتوان آن را نوعى دریاچهيِ‏ زمینساختى دانست کهکوههاىِ‏ بلندى آن را در برگرفته است.‏10261934)، دریاچهيِ‏1972)189913130028 | U r m i y a L a k e(1941)، در5004035(1976حدود تا متر نهشتههاىِ‏ نرمِ‏ دریاچهاى بر روىِ‏ پیسنگ سختشدهيِ‏ کرتاسهيِ‏زیرین و یا سنگآهکهاىِ‏ مارنى میوسن ‏(سازند قم)‏ قرار گرفته که با ویژهگیهاىِ‏ کنونى،‏ سنِ‏دریاچه را تا هزار سال تعیین میکند.‏ ولى براساسِ‏ پادگانههاىِ‏ دریاچهاىِ‏ پیرامونِ‏ آن،‏سن دریاچه را تا هزار سال برآورد میکنند.‏نمونههاىِ‏ گرفته شده از رسوبات نرمِ‏ بستر،‏ نشانگرِ‏ ردیفى از رسوبات هولوسن است که40 30400قسمتهاىِ‏ زیرینِ‏ آن بازگوىِ‏ محیطهاىِ‏ دیرینه(Paleoenviroment)از نوعِ‏ کویرى(Playa)(Mud flat)و یا کفهگلى است.‏ بررسىيِ‏ دانههاىِ‏ گردهيِ‏ موجود در رسوبات دریاچه نشانمیدهد که در طول عمرِ‏ دریاچه،‏ شرایط خشک اقلیمى نیز وجود داشته است.‏بیشترِ‏ نهشتههاىِ‏ دریاچه از نوعِ‏ شیمیایى است.‏ وجود بعضى لایههاىِ‏ نازك تخریبى‏(کوارتز،‏ کلسیت،‏ پلاژیوکلاز،‏ کائولینیت ( نشانگرِ‏ تغییرِ‏ موقتىيِ‏ آب و هوا و شورىِ‏ دریاچهاست.‏ از رسوبهاىِ‏ شیمیایىِ‏ دریاچه،‏ آراگونیت بیشترین مقدار را دارد که به صورت تیغههاىِ‏نازك و منظم و یا نامنظم است.‏ ژیپس به صورت لایههاىِ‏ مستقل و بلورهاىِ‏ درشت در گلولاىرشد کرده و تشکیلِ‏ آن در زمانى بوده که سطحِ‏ آب به حداقل رسیده است.‏ کلسیتهاىِ‏ موجودآوارى است و همراه آبِ‏ رودها به دریاچه رسیدهاند و تغییرِ‏ مقدارِ‏ آن نسبت به کوارتز،‏ نمایانگرِ‏تغییرات آب و هوایى است.‏ گاهى در رسوبات دریاچهاى گلولاىِ‏ دولومیتى هم وجود دارد کهممکن است به شیوهيِ‏ جانشینى تشکیل شده باشند.‏ نمک خوراکی و فلدسپارهاىِ‏ پتاسیمدار


فکَ‏دریاچهيِ‏ ارومیه،6/72/7کانىِ‏ فرعى هستند.‏ اگرچه در نهشتههاىِ‏ ائولیت دیده نشده،‏ ولى در کرانهيِ‏ غربیِ‏ دریاچه،‏ائولیت در حالِ‏ تشکیل است.‏ در این نهشتهها،‏ اثرى از خاکسترهاىِ‏ آتشفشانى دیده نشدهاست.‏ در ضمن نمک مجزا هم دیده نشده که نشان میدهد دریاچه هیچگاه به طورِ‏ کامل خشکنشده است.‏آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه با PH از تا از نوعِ‏ کلریدسدیم،‏ منیزیم و سولفات سدیم و درحالت زیرقلیایى است.‏ تغییرِ‏ شوريِ‏ آب،‏ رابطهيِ‏ عکس با ژرفاىِ‏ دریاچه دارد و با افزایشِ‏ ژرفا،‏شورى کمتر میشود.‏ میزانِ‏ شوريِ‏ آن در هنگامِ‏ پرآبى گرم در لیتر و در تابستان تاگرم در لیتر افزایش مییابد.‏ سطحِ‏ آب در فصولِ‏ مختلف تا یک متر در نوسان است و به همیندلیل در مواقعِ‏ پرآبى بخشهایى از ساحلِ‏ آن به زیر آب میرود.‏ به رغمِ‏ شوريِ‏ زیاد،‏ جلبکهاىِ‏و باکتريها از موجودات زندهيِ‏ دریاچهسبز مانندهستند.‏ این جانداران در دوامِ‏ دریاچه نقش مؤثر دارند و از نابوديِ‏ آن جلوگیرى میکنند.‏مطالعات اکتشافیِ‏ انجام شده براىِ‏ استحصالِ‏ نمک از دریاچهيِ‏ ارومیه نشان داده است کهمجموعِ‏ تهنشست جامد دریاچه به بیش از میلیارد تُن میرسد.‏ در این میان،‏ پتاسیم بر حسبِ‏حدود میلیون تُن و بر حسبِ‏ سولفات پتاسیمِ‏ حدود میلیون تُن،‏ منیزیامیلیون تُن،‏ برومید حدود تُن و لیتیم حدود تُن برآورد شده است ‏(سازمانِ‏ صنایع ومعادنِ‏ آذربایجانِ‏ غربى،‏‎1380‎‏)‏ بنابراین،‏ پس از مطالعات فرآورى،‏ استحصالِ‏ نمکهاىِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه با احداث حوضچههايِ‏ تبخیرِ‏ خورشیدى و کارخانهيِ‏ فرآورى امکانپذیر است.‏ 928024460220Artemia salina سختپوستان ،Dundella25052827K ٢ O29 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهویژهگیها و ترکیبات شیمیاییِ‏ آبِ‏ دریاچه30 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهاز نظرِ‏ طبقه بنديِ‏ شیمیایی،‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه تیپِ‏ کلره داشته و باقیماندهيِ‏ خشکعناصرِ‏ محلول درآبِ‏ آن ،(T.D.S) در دورانِ‏ پرآبی در حدودحدود180420گرم در لیتر بوده است.‏ اسیدیتهيِ‏ آببودنِ‏ دما و بارشِ‏ بارانهايِ‏ اسیدي درمحدودهيِ‏الکتریکیِ‏سانتیمترِ‏آب،‏ بسته به وضعیت6مربع متغیر بوده است.‏آبِ‏ حجمِ‏(PH)8-6دریاچه ازگرم و در زمانِ‏ کمآبی دردریاچه درفصلِ‏ بهار،‏ به دلیلِ‏ پایینو در فصلِ‏ تابستان8-7600000 تا 200000است.‏ هدایتمیکروموس برسالقسمت عمدهيِ‏ املاحِ‏ دریاچه ارومیه را نمک خوراکی تشکیل میدهد،‏ بنابر این از نظرشیمیایی و نوع نمکهايِ‏ محلول در آب از تیپ دریاچههايِ‏ کلره میباشد.‏ متوسط شوري در31 | U r m i y a L a k e36 زا(‏ 1374ایستگاه)‏ حدود163گرم در لیتر بود اما متوسط شوري در سالِ‏138512ایستگاه)،‏ به320زا(‏گرم در لیتر رسید.‏ درجهيِ‏ سختی و قابلیت هدایت الکتریکیِ‏ آبِ‏ ایندریاچه نیز بالا است.‏تغییرات سطحِ‏ آبِ‏ دریاچه در فصول و ماههايِ‏ مختلف سال و حتا در یک دورهيِ‏ چند روزههم یکسان نیست و بیشترین تغییرات در بهار ‏(افزایش)‏ و تابستان ‏(کاهش)‏ صورت میگیرد.‏مهمترین عواملِ‏ این تغییرات را ‏[بدونِ‏ لحاظنمودنِ‏ نقشِ‏ جادهيِ‏ میانگذر]‏ کاهشِ‏ میزانِ‏آبهايِ‏ ورودي از رودخانهها و مسیلها،‏ بارشهايِ‏ مستقیم بر دریاچه و تبخیر دانستهاند.‏دمايِ‏ آب در فصول مختلف و در ماههاي مختلف متغیر بوده و در زمستان بینِ‏ صفر تازیرِ‏ صفرو در تابستان هم بین‎35ِ‎ تا2040درجهدرجهيِ‏ سانتیگراد در تغییر است.‏ رنگ آبِ‏ نزدیکساحل که در تماس با لجن میباشد،‏ تیره رنگ است و مزهيِ‏ آبِ‏ دریاچه شور و تلخ میباشد.‏وزنِ‏ مخصوصِ‏ آبِ‏ دریاچه113/1 تا 28/1بوده است.‏


دریاچهيِ‏ ارومیهاکوسیستمِ‏ دریاچه32 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهاکوسیستمِ‏ دریاچههايِ‏ نمک نسبت به سایرِ‏ اکوسیستمها ساده بوده و شامل اجزايِ‏ زیر میباشد:‏-1-2-3-4-5فلامینگو و سایرِ‏ پرندگان؛آرِتمیا،‏ حشرات و سایرِ‏ ژئوپلانکتونها؛فیتوپلانکتون؛باکتریوپلانکتونها؛پودههايِ‏ گیاهی یا جانوري یا دیتریتوس-‏ها که توسط ریزشِ‏ رودخانهها به داخلِ‏اکوسیستم آورده شده و یا با پیشرويِ‏دریاچه در خشکی،‏ به آن افزوده میگردند.‏آبِ‏فلامینگوفیتوپلانکتونها در واقع تولیدکنندهگانِ‏ اصلیِ‏این اکوسیستم هستند و به همراه آرتمیابخشِ‏ اصلیِ‏ این اکوسیستم را تشکیل می-‏دهند،‏ ولی باکتریوپلانکتونها و مواد متلاشیشدهيِ‏ گیاهی و جانوري نقشِ‏ بسیار مهمیمیتوانند داشته باشند.‏آرِتمیادر ارزیابیِ‏ کلیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ شفافیت بالايِ‏ آب که اغلب تا چندین متر میرسد،‏ نشاناز تولید اولیهيِ‏ پایین ‏(فیتوپلانکتونها)‏ در دریاچه دارد و دریاچه در شمارِ‏ دریاچههايِ‏ کمپروریا اولیگوتروف به شمار میرود.‏ گونههايِ‏ محدودي از جلبکهايِ‏ تکسلولی که به طورِ‏ عمده ازفلاژلهها و دیاتومهها هستند،‏ در دریاچه وجود دارند که از سه خانواده و6جنس شاملِ:‏ جنسِ‏اوسیلاتوریا از ردهيِ‏ سیانوفیسه،‏ جنسِ‏ دونالیلا ازردهيِ‏ کلروفیسه و جنسهايِ‏ نیتشیا،‏ ناویکلا،‏8سیمبلا و سیکلوتلا از باسیلاریوفیسه شناسایی و ثبت گردیدهاند.‏33 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهکارکردها،‏ تولیدات و خدمات دریاچه34 | U r m i y a L a k e


يجادریاچهيِ‏ ارومیه35 | U r m i y a L a k e-1اثرات دریاچهيِ‏ ارومیه بر وضعیت اقلیمیِ‏ منطقهاز دیدگاهبیوکلیماتولوژیک‏[اقلیمشناسیِ‏زیستی]،‏ سواحلِ‏شمالی و شرقی و جنوبیِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه توسط اقلیمِ‏ مدیترانهاي گرم و خشک و سواحلِ‏ غربیِ‏ آن توسط اقلیمِ‏ استپیِ‏سرد،‏ احاطه شده است.‏ افزون بر سطحِ‏ دریاچه که مقدارِ‏ متوسط تبخیرِ‏ سالانهيِ‏ آن در حدود1200میلیمتر میباشد،‏ در وضعیت طبیعی،‏ ضلعِ‏ جنوبِ‏ شرقی و به ویژه جنوبِ‏ دریاچه راتالابهایی گسترده پوشانده بودند که هر یک به سهمِ‏ خود میکروکلیمایی خاص را به وجودمیآوردند.‏ مقدارِ‏ تبخیر و تعرق در تالابها نیز قابل توجه بوده است.‏ با توجه به دادههايِ‏ آماريآب و هوايِ‏ منطقه و نیز نتایجِ‏ به دست آمده از مطالعات اقلیمیِ‏ حوضه ارس-ارومیه،‏ دریاچهيِ‏ارومیه و تالابهايِ‏10دارند.‏-2-2-1تولیداتپیرامونِ‏کشاورزي و دامداريآن نقش مهمی در تعدیلِ‏وضعیتاقلیمی در منطقه داشته ودریاچهيِ‏ ارومیه علاوه بر اهمیت زیست محیطی،‏ از نظرِ‏ اقتصادي هم بسیار ارزشمند است.‏در روستاهايِ‏ اطراف دریاچه،‏ فعالیتهايِ‏ کشاورزي صورت میگیرد.‏ وسعت زمینهايِ‏ کشاورزيساحلی در حدود180از فعالیتهايِ‏ روستانشینان)‏ صورت میگیرد.‏در گذشتهيِ‏هزار هکتار است.‏ دامداري نیز ‏(اغلب به صورت سنتی و به عنوانِ‏ بخشینه چندان دور،‏ در سواحلِ‏دریاچه و در درههايِ‏جنگلهايِ‏ طبیعی وجود داشته است که متاسفانه از آنها بدونِ‏دور و نزدیک به ساحل،‏گزینی،‏ برايِ‏ تهیهيِ‏ ذغالاستفاده کرده و جنگلها را تخریب کردهاند.‏ بنا به گفتهيِ‏ معمرینِ‏ منطقه،‏ شغلِ‏ تولید و فروشذغال تا زمانِ‏ متداول شدن تولید و مصرف فرآوردههايِ‏ نفتی،‏ یکی از مشاغلِ‏ شناخته شده و‏«دره اجاره کردن»‏یکی از فعالیتهايِ‏اقتصاديِ‏عمدهيِ‏منطقه بوده است.‏تولیدکنندهگانِ‏ذغال،‏ درههايِ‏ جنگلی را برايِ‏ این منظور اجاره مینمودند و ذغالِ‏ تولیدي را در میدانِ‏ بزرگی بهنام ‏«کومورمیدانی»‏ ‏(میدانِ‏ ذغال)‏ عرضه میکردند که از آن میدان،‏ کوچهاي به همین نام درارومیه باقی مانده است.‏-2-2ذخایرِ‏ آرتمیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهآرتمیا آبزيِ‏ کوچک و ظریفی است که به شاخه بند پایان تعلق دارد.‏ به آرتمیا خرچنگلبشور و میگويِ‏ آبِ‏ شور نیز گفته میشود.‏ اولین گزارشِ‏ مربوط به وجود آرتمیا در دریاچهيِ‏ارومیه،‏ توسط گانتر(Gunther)1899 در سالمیلادي ارایه شد و پژوهشگران آن را آرتمیا-‏


رتَ‏هدهددریاچهيِ‏ ارومیهسالینا نامیدند.‏ اما در سال36 | U r m i y a L a k eو در 1368پیِ‏ بررسیهايِ‏ جدید،‏ مشخص شد کهآرتمیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه ، گونهاي ویژهو مخصوصِ‏ این دریاچه است.‏ از این رواین گونه آرتمیا،‏ آرتمیا اورمیانا(Artemia Urmiana)براي تعیینِ‏دریاچهيِ‏میزانِ‏ارومیه ، قراردادنامیده شد.‏آرتمیايِ‏ ذخایرِ‏پژوهشی ازسوي شیلات ایران با دانشگاه ‏«گنت»‏بلژیک منعقد گردید و کارهايِ‏آن در سال1373اجراییشروع شد.‏ نتایجِ‏ پژوهش نشان داد که میانگینِ‏ میزانِ‏ کلِ‏ تولیدات تودهيِ‏زنده و تخم مقاوم آرتمیا اورمیانا در طی یک سال حدود400است.‏ ‏(بیومس (این مقدار تولیدسالانه،‏ حداقل نزدیک به10اساسِ‏ پژوهشها اگر تنها یکدرصد آرتمیايِ‏ بالغ به صورت زنده یامنجمد و یانزدیک بهتوسط100کارشناسانِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه سال8تخمین زده شده بود.‏هزار تُن به صورتوزنِ‏میلیارد دلار ارزش دارد.‏ بردرصدآن به صورتدرصد به شکلِ‏ تخمِ‏ مقاومِ‏ تولید شده مورد بهرهبرداري قرار گیرد،‏ رقمی حداقل4میلیون دلار در سال درآمد ارزي خواهد داشت.‏ بر اساس مطالعات انجامگرفتهداخلی و خارجی و گزارشِ‏،1997کاهشِ‏ میزانِ‏ تولید آرتمیا:‏در حدود ده سال بعد ‏(در ديگذشته در دریاچهيِ‏ ارومیهگذشتهطرحِ‏ نهاییِ‏میزانِ‏ سیست آرتمیا ‏(وزنِ‏ خشک)‏ارزیابیِ‏تا 20ذخایرِ‏30(138563010درصد افزایش و نسبت بهموارد استفادهيِ‏ آرتمیا:‏آرتمیاارومیانا درهزار تن در هر سالرییسِ‏ مرکزِ‏ تحقیقات آرتمیايِ‏ کشور گفت:‏ در ‎9‎ماهتُن سیست آرتمیا تولید شد.‏ این میزان در مقایسه با ‎5‎سالِ‏گذشته 10 سالِ‏ارزشِ‏ غذاییِ‏ آرتمیا در حد مطلوب است و بیش ازو ترکیب و میزان اسیدهايِ‏آمینه و اسیدهايِ‏- Artemia Urmiana 605211درصد کاهش نشان میدهد.‏درصد پروتئین و4آرتمیا اورمیانادرصد چربی داردچرب آن در حدي است که نیازهايِ‏غذاییِ‏آبزیانِ‏ آبهايِ‏ شیرین را به این مواد،‏ به طور کامل برآورده میسازد.‏ آرتمیا موجودي کوچک وگرانقیمت است و در صنایعِ‏ مختلف مانند پرورشِ‏ ماهی و میگو مورد استفاده قرار میگیرد.‏


دریاچهيِ‏ ارومیهآرتمیاي دریاچهيِ‏ ارومیه یکی ازگذشته و تا پیش از دهه12شمار میآمده است.‏71380، دریاچهيِ‏گونه شناخته شده آرتمیايِ‏ دو جنسی در جهان است.‏ درارومیه یکی از غنیترین منابعِ‏ آرتمیا در جهان بهآرتمیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه یک گونهيِ‏ استثنایی در سطحِ‏ دنیا بوده و از نظر کیفیت و تولیدسیست و بیومس ‏(توده زنده)‏ جزو گونههايِ‏مرغوب به حساب میآید.‏ از آرتمیايِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه محصولاتی چون کتین و کیتوزان ‏[دو مادهيِ‏ کمیاب و باارزش که در صنایعِ‏ نساجی،‏پزشکی،‏ کشاورزي،‏ غذایی،‏ داروسازي،‏ تصفیه مواد هستهاي و نفتی کاربرد دارد]‏ به دست میآیدو نیز فرآوردههایی نظیرِ‏ دکپسوله]11شود.‏کپسولزداییشده]،‏ محصولِ‏ پولکی و پودرِ‏ آرتمیا تولید می-‏درآمد فروشِ‏ آرتمیا:‏در سالهایی که دریاچه در شرایط بحرانیِ‏فعلی قرار نداشت و پر آب بود،‏ سالانه مقادیرِ‏فراوانی آرتمیا صید و با قیمتهاي بالا صادر میشد یا براي مصارف داخلی در صنعت شیلاتمورد استفاده قرار میگرفت.‏ کارشناسانِ‏ اقتصادي،‏ آرتمیا را به عنوانِ‏ یک منبعِ‏ مهمِ‏ اقتصاديبرايِ‏ منطقهيِ‏ آذربایجان میدانستند،‏ اما اکنون آرتمیا به ندرت دیده میشود و آرتمیا با خطرِ‏نابودي مواجه شده است و زودتر از دریاچهيِ‏ارومیه،‏ مرگ را به خودشرایطی که به گفتهيِ‏ یک عضو هیات علمیِ‏ پژوهشکدهيِ‏ آرتمیا،‏ در سالمیانگینمیبیند.‏،137710میلیارد دلار درآمد از فروش آرتمیا به دست آمده است.‏آن هم دربه طورتوقف زاد و ولد آرتمیا:‏در حالِ‏ حاضر،‏ ادامهيِ‏ زندهگیِ‏ این موجود ارزشمند،‏ از شرایط دشوار به شرایط غیرممکنرسیده است و زاد و ولد آرتمیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به دلیلِ‏ شوريِ‏ بیش از حد آبِ‏ این دریاچه،‏متوقف شده است.‏رییسِ‏ موسسهيِ‏ تحقیقات شیلات ایران دراینباره ‏(در آذرگفت:‏ ( 1388‏«باید اذعان کرد که آرتمیا این غذايِ‏ اصلیِ‏ فلامینگوها ‏(مرغهايِ‏ حسینی)‏ در وضعیت مناسبیقرار ندارد و میزانِ‏ ذخایر آرتمیاي دریاچهيِ‏ ارومیه طبقِ‏ آخرین تحقیقات حتا به یک تا دو عدددر لیتر رسیده است!‏شوريِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه هماکنونعادي باید شوريِ‏ آبِ‏ دریاچه340150میلی گرم در لیتر است در حالی که در شرایطمیلی گرم در لیتر و تعداد آرتمیا،‏15 تا 8عدد در لیتر باشد.‏با توجه به این که زاد و ولد سختپوستانِ‏ آرتمیا در دریاچهيِ‏ ارومیه جز مناطقِ‏ حاشیهاي و37 | U r m i y a L a k e


هددریاچهيِ‏ ارومیهوروديِ‏ رودخانهها،‏ به دلیل شوريِ‏ مفرط آب ممکن نیست،‏ باید تصریح کرد که شرایط بدي دراین دریاچه حاکم است.‏ ذخایرِ‏ آرتمیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بهجايِ‏ هشدارِ‏ جدي دارد.»‏400تُن کاهش یافته و این پدیدهرییسِ‏ پژوهشکدهيِ‏ آرتمیا و جانورانِ‏ آبزيِ‏ دانشگاه ارومیه هم در باره وضعیت دریاچه وآرتمیا گفته است:‏‏«وضعیتدریاچه،‏ نامطلوب و ناامید کننده است.‏در صورتروند ادامهيِ‏فعلی،‏ مرگ دریاچه حتمی است،‏ با این که کارشناسان،‏ رسانهها و به ویژه مطبوعات استانیمرگ دریاچه را فریاد میزنند،‏ اما فریادرسی نیست و کسی باور نمیکند که این دریاچه روزيخشک شود.‏ با برگشتنِ‏ دریاچه به زندهگی،‏ اولین موجودي که زندهگیِ‏ خود را بازمی یابد،‏12آرتمیا است.»‏بودهخوب است بدانید که درآمد کشور از محلِ‏ فروشِ‏ نفت در سال1377، مبلغِ‏میلیارد دلار13است.‏ یعنی درآمد حاصل از فروشِ‏ آرتمیايِ‏ برداشت شده از دریاچهيِ‏ ارومیه در سال1377، با درآمد حاصل از فروشِ‏ نفت برابر بوده است.‏ اما این درآمد نصیبِ‏ چه کسانی شدهاست؟صید غیرقانونیِ‏ آرتمیا:‏به رغمِ‏ آنکه دریاچهيِ‏ ارومیه و منابع و تولیدات آن همچون آرتمیا متعلق به ملت ایراناست،‏ اما درآمد حاصل از فروشِ‏ آن-که همچون اغلبِ‏ منابعِ‏ درآمدي دیگرِ‏ کشور به طورِ‏ بی-‏رحمانهاي موردغارت قرار گرفته است-‏نصیبِ‏مردم نشد و توسط38 | U r m i y a L a k eغارتگرِ‏ رژیمِ‏ مقاماتجمهوريِ‏ اسلامی چپاول گردید.‏ در برخی منابع،‏ به صراحت به موضوعِ‏ برداشت غیرمجازِ‏ آرتمیااز دریاچه اشاره شده است.‏ هر چند در صورت برداشت آرتمیا به طورِظاهراً‏ قانونی نیز،‏ ملت ازدرآمد آن بهرهاي نمی برد و منافعِ‏ به دست آمده نصیبِ‏ مقامات حکومت و باندهايِ‏ مافیاییِ‏درونِ‏ آن میگردید؛ اما شیوهيِ‏ کار به خوبی نشان میدهد حکومت ضمنِ‏ آنکه کوچکترینارزشی برايِ‏مردم قایل نیست،‏ ازغارتگستردهيِ‏منابعِ‏کشور دریغ نمیکند و با تکیه برنیروهايِ‏ سرکوبگرِ‏ خود،‏ از هیچ اقدامی ابایی ندارد.‏ به هر روي،‏ وضعیتی برايِ‏ غارت ثروت ملیفراهم بود و افراد،‏ گروهها و سازمانهايِ‏ مختلف،‏ هر یک سعی میکردند کلاهی از این نَمد برايِ‏خود دست و پا کنند.‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در دیدگاه همهيِ‏ مسئولینِ‏ حکومت جمهوري اسلامیمانند خمرهاي انباشته از طلا و جواهر بوده است که می بایست به فوریت سهمی از آن برايِ‏‏«خود»‏ بردارند،‏ وگرنه فرصت برايِ‏ دزدي از کفشان خواهد رفت.‏ پس از آنکه برداشت آرتمیابه ظاهر قانونی نیز گردید،‏ گزارشی از شرایط قراردادها،‏ میزانِ‏ برداشت و چهگونهگیِ‏ فعالیتها


شپیدریاچهيِ‏ ارومیهدر دست نیست که نشاندهندهيِ‏ فعالیتهايِ‏ صورت گرفته و درآمدهايِ‏ حاصل از فروشِ‏ آرتمیاباشد.‏در جلسهيِ‏ هفتاد وهشتمِ‏ دورهيِ‏ ششمِ‏ مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی (1379/11/11)، در ادامهيِ‏رسیدهگی به گزارشِ‏ کمیسیونِ‏ تلفیق در مورد لایحهيِ‏ بودجهيِ‏ سالِ‏138039 | U r m i y a L a k eکلِ‏ کشور،‏ درمورد درآمد حاصل از فروشِ‏ آرتمیايِ‏ برداشت شده از دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ بحثهایی درگرفت کهناشی از بررسیِ‏نهادي در بارهيِ‏ تغییرِ‏ سهمِ‏ دستگاههايِ‏ دولتی از درآمد فروشِ‏ آرتمیابود.‏ پیشنهاد دهندهگان خواستارِ‏ افزایشِ‏ سهمِ‏ استانداريهايِ‏ آذربایجانِ‏ غربی و شرقی از محلِ‏فروشِ‏مشکلاتآرتمیا بودند[که البته هیچیک ازدریاچهانجام ندادند].‏ضمنِ‏دستگاههايِ‏بحثهايِ‏آرتمیا،‏ از جمله بهرهبرداري و برداشت غیرِقانونی از سالاست:‏‏«اجازه داده میشود در سالِ‏مربوطه اقدامِ‏مزبور،‏ به برخی مسایلِ‏تا سالِ‏ 1374خاصی در راستايِ‏مربوط13791380رفعِ‏به برداشتنیز اشاره شدهبراساسِِ‏ تعرفههایی که به پیشنهاد وزارتجهادکشاورزي به تصویبِ‏ هیاتِ‏ وزیران میرسد،‏ درآمد حاصل از صدورِ‏ مجوزِ‏ بهرهبرداريو استحصالِ‏ آرتمیا در پاركزیست انجام میشود،‏ به حسابِ‏ درآمد عمومی ردیفقانون واریز گردد.‏ملیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه که با نظرِ‏ سازمانِ‏ حفاظت محیط(410521)قسمتسومِ‏ اینمعادلِ‏ صددرصد وجوه واریزي فوقالذکر حداکثر تا سی میلیارد ریال از محلِ‏ اعتبارِ‏ردیفجهانبخش( 503545)سهامی شیلات ایران،‏قانون این چهارمِ‏ قسمتبهنسبتهايِ‏5334استانداريِ‏ آذربایجانِ‏ غربی ومییابد…»‏درصد برايِ‏ سازمانِ‏ حفاظت محیط زیست،‏درصد برايِ‏85محبینیا:‏ …شرکتدرصد برايِ‏درصد برايِاستانداريِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی اختصاصدر این دریاچه ‏[دریاچهيِ‏ ارومیه]،‏ خداوند نعمتی مجهول و ناشناختهبهنامِ‏ آرتمیا را ارزانی بخشیده که به شرطِ‏ مدیریت نوین و بهینه قطعاً‏ میتواند برايِ‏ مملکتموجبِ‏ بهدستآمدنِ‏ منابعِ‏ مهمِ‏ ارزي و ریالی باشد…‏ این منبعِ‏خوبی اتکايِ‏استانداريِ‏برايِ‏آذربایجانِ‏اقتصادشرقی،‏نفتِ‏ بدونِ‏ما باشد،‏ باید حقیقتا موردآذربایجانِ‏ غربی،‏ شیلاتو محیطناشناختهايحمایتزیستکه میتواند یکملیقرار بگیرد.‏از مراکز و نهادهاییهستند که در رابطه با این دریاچه نظرات خاصی را داشتهاند که طبیعتا تا به حال هم متاسفانهمملکت و نظام نتوانسته است از این منبع به اندازهيِ‏ کافی استفاده خودش را ببرد.‏ فلذا ما بهو برايِ‏ انگیزه تقویتِ‏ خاطرِ‏تحركبخشیدنفعالیتهايِ‏ بهاستانداريِ‏آذربایجان شرقی


روادریاچهيِ‏ ارومیهوهمچنین استانداريِ‏ آذربایجانِ‏ غربی پیشنهاد دادهایم که رقمهايِ‏5340 | U r m i y a L a k e8 ،20 به 34 ،35 به15 به 5 و 30سیدماشاءاالله شکیبیبهعنوانِ‏اینیکدرصد تغییر پیدا بکند…‏درآمد‏(مخالف):‏ …که و ارزشی ملیبهدر سالهايِ‏ گذشته توافقاتی انجام شده و براساسِ‏ آن توافقاین بیشتر بایستیزیستمحیطی هزینه بشود نه در رابطه با مسائلِ‏ منطقهاي،‏ چون این یکدرآمد در چارچوبِ‏مسائلِ‏بحثِ‏ ملی است و بهخاطر در لایحهيِ‏ دولت آمده که ما با تغییراتی که درکمیسیون و توافقی که بینِ‏ شیلات ومحیط زیست داشتیم،‏ این پیشنهاد و مصوبهيِ‏ کمیسیونِ‏ تلفیق این جا آمده که دقیقا سهمِ‏استانها را هم آنجا مشخص کرده و اگر این را به هم بزنیم مطمئنا مشکلاتِ‏ زیادي برايِ‏مسایلِ‏ زیستمحیطی ایجاد خواهد شد و مطمئن باشید که آنجا بیش از ظرفیتی که از نظرِ‏فنی و علمی مورد توافقِ‏ دو دستگاه قرار گرفته برداشت خواهد شد…‏شهربانو امانیانگنه ‏(موافق):‏ ‏…آرتمیا تنها موجود زندهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه است که در واقعغذايِ‏ اصلیِ‏ بچهمیگوست و یکی از منابعِ‏ بسیار غنی و ملیست که اخیرا مجوزِ‏ بهرهبرداريِ‏ آن راسازمانِ‏ محیط زیست به این دلایل داده است.‏79 تا سالِ‏ 74 از سالِ‏غیرقانونی بهرهبرداري میشد که ما طرحی را تقدیم کردیمکه انشااالله به موقعِ‏ خودش صحبت میکنیم.‏ ولی برادرانِ‏ بزرگ، خواهرانِ‏بسیار غنیِ‏ ملی که بدونِ‏ این که شیلات توجهاي داشته باشد و دوستانمحترم!‏ یک منبعِ‏مستحضرندکه درکمیسیونِ‏ تلفیقِ‏ بند ‏«ه»،‏ هم از خزانهداريِ‏ کل و هم از دیوانِِ‏ محاسبات،‏ عدد و رقم خواستهبودم که با توجه به این که قراردادها را شیلات بسته و شیلات ذینفع هست و قراردادهایی کهبسته،‏را30درصد آن را ارزي از شرکتها گرفته وهیچگونه نظارتی را مسئولینِ‏ منطقه ندارند،‏مستحضر هستید که دستور و اجازه و مجوزِ‏ بهره برداري را صرفا براي این که2درصد از منابعِ‏موجود،‏ بهرهبرداري بشود دادهاند و با توجه به این که امسال،‏ سالِ‏ اول بوده و امسال دانشِ‏ فنی‏(اکثرِ‏ کشورهایی که قرارداد داشتند ( میخواستند به ایران وارد بکنند،‏ به خاطرِ‏ پسرويِ‏دریاچهيِ‏ارومیهاگر توجهویژهاينشود و اگر شیلات،‏قانونی و غیرقانونی بهرهبرداري بکندمستلزمِ‏ این خواهد شد که دریاچهيِ‏ ارومیه به یک گنداب و تالابِ‏ غیرِ‏ قابلِ‏ استفاده و غیرِ‏ قابلِ‏بهرهبرداري تبدیل بشود.‏ ولی اگرچنانچه مسئولینِِ‏ منطقه،‏ خصوصا چون سایتهايِ‏ تحقیقاتیدر ارومیه هست،‏ باتوجه به این که کمیسیونِ‏ اقتصادي هم به استانِ‏ آذربایجانغربی و شرقیتوجهداشته،‏ به خاطرِ‏ این که یک همکاري بکنند تا اولا شرکتهايِ‏ خارجی احیانا اگر طرفقرارداد هستند،‏ حیثیت ملیِ‏ ما زیرِ‏ سوال نرود.‏ ثانیا با توجه به این که اینها بتوانند نظارت


دریاچهيِ‏ ارومیهبکنند،‏ غیرقانونی بهرهبرداري نشود و درآمد حاصله کهمنطقه برايِ‏ حفظ اکوسیستم،‏ برايِ‏ حفظقابلِ‏ استفاده است)‏ نظارت بکند.‏صفاییمحیطِ‏فراهانیزیست‏(مخبرِکمیسیونِ‏استتلفیق،‏تمامِ‏ آن 3 میلیارد تومان است بتواند دربقايِ‏ زیستِ‏ آرتمیا ‏(که تخمِ‏ آرتمیا قابلِ‏ بهرهبرداري ومخالف):‏و استانداريها معمولا راجعحفاظتِ‏بهمحیطپاركهايِ‏زیستملیبه عهدهيِ‏هیچگونهسازمانِ‏مسئولیتیندارند…‏ آنچه که در بودجهيِ‏ امسال به عنوانِ‏ درآمد ازمحلِ‏ آرتمیا آمده اولین سال است کهدارد مطرح میشود و در این مورد هم بینِ‏ سازمانِ‏ حفاظت محیط زیست و شیلات که دومتولیِ‏ اصلیِ‏ این موضوع هستند،‏ توافق شده برايِ‏ اینکه هم به محیطِ‏ زیست لطمه نخورد و همشیلات بتواند بهرهبرداريِ‏ مناسب بکند و این بسترِ‏ طبیعی از بین نرود،‏ تقسیمِ‏ این منبع را‏(برايِ‏ این که بتوانیم دوباره کمک به این فعالیت بشود)‏ به همین نحو تقسیم کردهاند؛ یعنیدرصد و5334درصد…‏ کمیسیون درخواست دارد که به این پیشنهاد کمیسیونِ‏ اقتصادي رايداده نشود وهمان درصدهایی را که بینِ‏ شیلات و سازمانِ‏ حفاظتِ‏ محیط زیست انجام شده،‏ بهقوت خودش باقی بماند…‏30 آنعارف ‏(رییسِ‏ سازمانِ‏ مدیریت و برنامهریزي،‏ مخالف):‏ درآمدي که از این محل هست که کلِ‏تقسیممیلیارد ریال87 است،‏درصد آن قرار بر این است که بینِ‏ شیلات و محیط زیستبشود که صرفِ‏ خود حفاظت از محیطِ‏ زیست و خود دریاچه بشود.‏ برايِ‏ همآهنگی با دواستان و مشارکتی که استانها دارند،‏ به آذربایجانِ‏ غربیتعلق گرفت…‏ ما با این پیشنهاد جدید که8درصد و آذربایجانِ‏ شرقی545مخالفیم.‏ رئیس-‏ پیشنهاد را براي رايگیري قرائت بفرمایید.‏درصددرصد از درآمد به دو استانداري داده بشودمنشی به انتهايِ‏ سطرِ‏ پنجمِ‏ بند ‏«ه»‏ اضافه بشود:‏ ‏«زمان و مکانِ‏ صید آرتمیا توسطِ‏ شرکتسهامیِ‏ شیلات مشخص میشود»‏ درصدهايِ‏ مذکور در پاراگرافِ‏ دومِ‏ بند ‏«ه»‏ هم به شرحِ‏ زیراصلاح بشود.‏درصد به «53تغییر پیدا بکند.‏رئیسدرصد،‏ 3514 ‏…تصویب شد.»‏درصد 15 درصد به 5 درصد،‏ 30 درصد به 8 درصد،‏ 20 درصد به 34در قضیهيِ‏ صید غیرقانونیِ‏ آرتمیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ به دستداشتنِ‏ برادرِ‏ استاندارِ‏ وقتآذربایجانِ‏ غربی ‏(پاسدارِ‏ سپاه،‏ سید محمود میرلوحی)‏ اشاره گردیده است.‏ البته فعالیت مزبور41 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهدرآمد کلانی تولید مینموده است و میتوان گفت غیرممکن است که افراد و نهادهايِ‏ بانفوذ وحاکمیت درونِ‏ قدرتمند‏(از رهبرِ‏حکومتسپاه مسئولینِ‏ تا دولت و رییسِ‏پاسداران ودستگاههايِ‏ اطلاعاتی و…)‏ در این قضیه دخیل نبوده و از منافعِ‏ غارت ذخایرِ‏ آرتمیا بهرهنبرده باشند.‏ به ویژه آنکه درآمد آن در یک سال،‏ برابر با کلِ‏ درآمد فروشِ‏ نفت در همان سالبوده است.‏ به هر روي،‏ غارت ذخایرِ‏ آرتمیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ از جمله شاخصترین اتفاقاتدورانِ‏ استانداريِ‏ سید محمود میرلوحی عنوان شده است که گفته میشد برادرِ‏ وي در آندست داشته است.‏سید محمود میرلوحی که پاسدارِ‏ سپاه در شهرستانِ‏ خمین بود و گفته می شد از بستهگانِ‏نوابِ‏ صفوي است،‏ پلههايِ‏ ترقی را خیلی زود پیمود.‏ از آنجا که درجریانِ‏ انتخابات ریاستجمهوريِ‏ سالِ‏1376، مسئولِ‏انتظامات ساختمانِ‏ ‏«به آفرین»‏ ‏(ستاد مرکزيِ‏ انتخاباتیِ‏ سیدمحمد خاتمی)‏ بود و نیز به دلیلِ‏ ارتباط نزدیکاش با عبداالله نوري و مرتضی حاجی،‏ ابتدا در76 آبانماهآذربایجانِ‏موسويِ‏به عنوانِ‏ استاندارِ‏ سمنان انتخاب شد وماه بعد 19(5/4/78)بهعنوانِ‏ استاندارِ‏غربی منصوب شد.‏ وي با شروعِ‏ چهار سالِ‏ دومِ‏ ریاست جمهوريِ‏ خاتمی،‏ از طرفلاري به سمتدورهيِ‏ ریاست جمهوريِ‏-2-3امورِ‏ معاونِ‏حقوقی و پارلمانیِ‏15خاتمی در این سمت باقی ماند.‏مواد معدنی و ترکیبات شیمیاییِ‏ آبطرحهايِ‏ برداشت نمک ‏(املاحِ‏ گوناگون)‏ از دریاچهبنا به یک گزارش،‏ سالیانه در حدود2/5 تا 2وزارتکشور برگزیده شد و تا پایانِ‏میلیون تُن نمک واردمیشود.‏ دریاچههماکنون،‏ برداشت نمک از دریاچه به طورِ‏ محدود،‏ به روشِ‏ حوضچههايِ‏ تبخیرِ‏ سنتی صورتمیگیرد ولی در مقامِ‏ مقایسه با مقدار نمکی که میتوان از دریاچه برداشت کرد،‏ نمک جمع-‏آوري شده به روشِ‏ سنتی،‏ بسیار کم است.‏مطالعات و کارهايِ‏ اجراییِ‏ انجام گرفته براي بهدستآوردنِ‏ نمک به صورت مدرن و صنعتیاز دریاچهيِ‏ ارومیه بدین شرح است:‏ شرکت پتروشیمیِ‏ ایران در سالِ‏1335بررسیِ‏ ترکیبشیمیاییِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه را به منظورِ‏ تامینِ‏ نمک مورد نیاز انجام داد.‏ در سالِ‏وزارت صنایع و معادنِ‏ وقت از یک متخصصِ‏ تاسیسات برداشت املاحِ‏ بحرالمیت به نام1338Blockجهت بررسیِ‏ منابع وتعلیمِ‏ کادرِ‏ فنی برايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه دعوت به عمل آورد و وي تولیدسالانهاملاحِ‏50هزار تُن پتاس را از دریاچهيِ‏ ارومیه پیشنهاد کرد.‏ پس از انقلابِ‏با ارزشِ‏دریاچهيِ‏ارومیه باحمایتبنیاد سازمانِ‏ مالیِ‏57، طرحِ‏بررسیِ‏مستضعفان و توسط مهندسینِ‏42 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهمشاورِ‏ انرژي و صنعت در سالِ‏1367-1-2-3-4انجامگرفت.‏ نمونه برداري از آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه وبررسیِ‏ نظريِ‏ روشهايِ‏ استحصالِ‏ املاحِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه طرحِ‏ اصلیِ‏ عملیات طرحِ‏ مزبوربوده است.‏املاحِ‏ قابلِ‏ استحصالِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بعد ازطیِ‏ فرآیندهايِ‏ تبخیرِ‏ خورشیدي و تصفیه؛شاملِ‏ نمک خوراکی،‏ پتاس،‏ ترکیبات منیزیم،‏سدیم و برم است که هر کدام از املاحِ‏ مذکورخود طیِ‏ فرآیندهايِ‏ تکنولوژیکی میتوانند بهتولید سایرِ‏ مواد شیمیاییِ‏ باارزش نظیرِ‏ اکسیدمنیزیم،‏ منیزیمِ‏ فلزي،‏ اسید کلریدریک،‏ کلر وغیره منتهی شوند.‏پتاس در دریاچهيِ‏ ارومیه به صورت کانی-‏هايِ‏ کاینیت و کارنالیت قابلِ‏ استحصال است.‏کاینیت بعد از طیِ‏ پروسههايِ‏ شیمیاییِ‏ معدنی به سولفات پتاسیم تبدیل میشود.‏ البته فراینداستحصال میتواند طوري طراحی شود که کلرو پتاسیم نیز از شورابِ‏ ارومیه به دست آید.‏مصرف سولفات پتاسیم بهعنوانِ‏ کود شیمیایی برايِ‏ کشاورزان به مراتب بیشتر از کلروپتاسیممیباشد.‏سولفات دوسود از دیگر املاحِ‏ قابلِ‏ کسب از شورابِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه است.‏ سولفات دوسودبه صورت کانیِ‏ میرابیلیت در حوضچهها تشکیل شده و طیِ‏ فرآیندهايِ‏ شیمیاییِ‏ خاصی بهسولفات دوسود تبدیل میشود.‏ سولفات دوسود درصنایعِ‏ کاغذسازي و شویندههايِ‏ صنعتی مورداستفاده قرار میگیرد.‏ترکیبات منیزیمِ‏ موجود در شورابِ‏ ارومیه را میتوان مستقیما به صورت سولفات و کلرومنیزیم به دست آورد.‏ واحد تولید سولفات و کلرو منیزیم درکشور وجود ندارد.‏برم از شورابِ‏ پتاس بعد از طیِ‏ فرآیند شیمیاییِ‏ خاص تولید میشود.‏ برم و مشتقات آن درصنایعِ‏ رنگسازي،‏ عکاسی،‏ چاپ،‏ ضدعفونی و تصفیهيِ‏ آب و فاضلاب،‏ صنایعِ‏ دارویی،‏باتريسازي و بهعنوانِ‏ روتاردر(Retarder)مورد استفاده قرار میگیرد.‏ واحد تولید برم در کشور43 | U r m i y a L a k e


وژئدریاچهيِ‏ ارومیهآید.‏وجود ندارد.‏ شورابِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه میتواند به عنوانِ‏ مهمترین منبعِ‏ تولید برمِ‏ کشور به شمار44 | U r m i y a L a k e-5نمک خوراکی یا کلرورِ‏ سدیم مهمترین و از نظرِ‏ کمی بیشترین محصولِ‏ فرآیند استحصالِ‏املاح از دریاچهيِ‏ ارومیه میباشد.‏ گرچه تصورِ‏ عموم از کاربرد کلرورِ‏ سدیم مربوط به مصرفخوراکیِ‏آن است اما امروزه در کشورهايِ‏صنعتیشیمیایی مورد استفاده قرار میگیرد و تاکنون بیش از5514000مصرفی،‏ نمک درصد ازدر صنایعِ‏مورد مصرف برايِ‏ نمک خوراکیشناخته شده است.‏ نمک خوراکی علاوه بر مصارف خوراکی و طبی؛ در تهیهيِ‏ کلر،‏ سدیم،‏ فلزِ‏سدیم در صنایع سرامیک،‏ تهیهيِ‏ مواد دارویی،‏ عکاسی و غیره،‏ دارايِ‏مواد معدنیِ‏ باارزش16اهمیت است.‏مدیر کلِ‏ معادن و فلزات آذربایجانِ‏ شرقی ‏(در آذر‎1375ِ‎‏)‏ از اجرايِ‏ طرحِ‏ استحصالِ‏ املاحِ‏ معدنیاز آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه خبر داد و گفت:‏ در مرحلهيِ‏ اولِ‏ طرح که در سطحِ‏شرقِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه اجرا میشود،‏ استحصالِ‏ سالانهتُن پتاس و پانصد تن برم پیشبینی شده است.‏ مبلغِ‏17اختصاص یافت.‏نایبرییسِ‏ خانهيِ‏ معدنِ‏ ایران نیز ‏(در سالِ‏ترکیبِ‏کلرورِسدیم،‏شیمیایی در ردیف152002(1384(so4)-cl-naهکتار در سواحلِ‏هزار تُن نمک خوراکی،‏ چهار هزارمیلیارد ریال نیز در آن سال به این طرحگفته بود:‏ شورابِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه ازنظرِ‏تقسیمبنديمیشود و دارايِ‏203درصد سولفات منیزیم،‏‎2‎ درصد کلرورِ‏ پتاسیم و02/0درصددرصد برم است.‏ پتاس،‏سولفات دوسود،‏ سوداش،‏ ترکیبات منیزیم،‏ برم وکلروسدیم املاحِ‏ با ارزشی است که میتواند ازدریاچهيِ‏منطقهايِ‏ارومیه استحصال شود و دربازارهايِ‏معادنِ‏آذربایجان به عنوانِ‏تولید‎50 هزار تُن سولفات پتاسیم،‏ششهزار تُن برم و بیش از200500مجريِ‏داخلی و خارجی به فروش برسد.‏شرکتطرح و سرمایهگذار در نظر دارد،‏ تا نسبت بههزار تُن سولفات دو سود،‏‎60‎ هزار تُن کلرورِمنیزیم،‏هزار تُن کلرورِسدیم اقدام نماید.‏ هماکنون سولفات پتاسیم وبرم در کشور تولید نمیشود و این درحالی است که کشورِ‏ ما سالانه نزدیک بهسولفات پتاسیم200) هبهزار تنعنوانِ‏ کودشیمیایی)‏ نیاز دارد،‏ که با بهرهبرداري از طرحِ‏ استحصالِ‏ املاحِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه علاوهبر تامینِ‏ نیازِ‏ کشور با توجه به قیمت این مواد در بازارهايِ‏ جهانی،‏ صرفه-‏جوییِ‏ ارزي و ارزآوري را به همراه خواهد داشت.‏ هماکنون مطالعات و ارزیابیِ‏ فنی واقتصاديجهت بهرهبرداري از شورابهايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به عمل آمده است و پیشبینی میشود باسرمایهگذاريِ‏ بیش از100میلیون دلاري توسط بخشِ‏ خصوصی،‏ سالانه نزدیک بهمیلیون 6/1


دریاچهيِ‏ ارومیهتن انواعِ‏ ‏[مواد‏]‏ معدنیِ‏ باارزش از دریاچهيِ‏ ارومیه استخراج شود و زمینهيِ‏ اشتغالِ‏ یکهزارودویست نفر فراهم شود.‏شیشهسازيمنیزیم و برداشت آنمعدنیِ‏ مواد18و داروسازي کاربرد دارد.‏مزبور در صنایعِ‏کشاورزي،‏مطالعات زمینشناسی به منظورِ‏ دستیابی به ذخایرِ‏ منیزیمِ‏ موجود:‏رییسِ‏ سازمانِ‏ صنایع و معادنِ‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربى ‏(در سال(1386شیمیایی،‏ کاغذسازي،‏با اشاره به ذخایرِ‏ بسیارغنىِ‏ منیزیمِ‏ موجود در دریاچهيِ‏ ارومیه گفت:‏ شورابههاىِ‏ نهفتهيِ‏ موجود در دریاچهيِ‏ مذکوربالغ بر یک میلیارد تُن پیشبینى شده که امید است اجازهيِ‏ انجامِ‏ عملیات مطالعاتى در آن بهکارشناسانِ‏ مربوطه و با نظارت سازمانِ‏ صنایع و معادنِ‏ استان داده شود.‏ با معرفىِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه به عنوانِ‏ تالابِ‏ بینالمللى از سوىِ‏ سازمانِ‏ حفاظت محیط زیست،‏ در حالِ‏ حاضر اجازهيِ‏انجامِ‏ عملیات مطالعاتى در خصوصِ‏ ذخایرِ‏ غنىِ‏ منیزیم به کارشناسان سازمانِ‏ صنایع و معادنِ‏آذربایجانِ‏ غربى داده نشده است که امیدواریم با همآهنگىهاىِ‏ صورت گرفته این مشکل هر چهزودتر برطرف شود.‏ اکسید منیزیم یکى از مواد افزودنى و بسیار پراهمیت در صنایعِ‏ ذوبآهن وفولاد است.‏ در حالِ‏ حاضر این مادهيِ‏ معدنى با قیمت بالا و خروجِ‏ منابعِ‏ ارزى از خارج تامینمىشود که امیدواریم با تکمیلِ‏ مطالعات در خصوصِ‏ شورابههاىِ‏ نهفته در این دریاچه بتوانیمبخشى از این ثروتمصارف و کاربردهايِ‏ عمدهيِ‏ منیزیم19بالقوه را به بالفعل تبدیل کنیم.‏منیزیم و ترکیبات آن مصارف بسیاري دارد.‏ از جمله،‏ آلیاژهايِ‏ منیزیم به عنوانِ‏ اجزايِ‏ سازندهيِ‏ساختاريِ‏اتومبیلها و ماشین آلاتمنیزیم در فرآیند کرول،(Kroll) بهعنوانِ‏‏(دستگاهها ( و آجرهايِ‏منیزیم-کربن استفاده میشود.‏یک کاهندهيِ‏ فلوئورید یا کلرید در تولید بریلیوم،‏تیتانیوم،‏ زیرکونیوم،‏ هافنیوم و اورانیوم عمل میکند.‏ همچنین برايِ‏ جلوگیري از زنگزدن وخوردهگیِ‏ فولاد در لولههايِ‏ زیرزمینی،‏ مخازن،‏ آبگرمکنها و سلولهايِ‏ منیزیم،‏ دياکسیدمنگنز استفادهمیشود.‏آلیاژهايِ‏منیزیم برايِ‏ریختهگريِ‏تحتفشار،‏ کارهايِ‏سازه،‏ صنایعِ‏سبک گوناگون،…‏ به کار میروند.‏ آلیاژهايِ‏ مغناطیسیِ‏ مبتنی بر منیزیمِ‏ ریخته شده به صورتقوطیشکل در راکتورهايِ‏ هستهايِ‏ خنک شده با گازِ‏(calder Hall)استفاده میشوند،‏ چونموادي هستند که جذبِ‏ نوترونِ‏ آنها کم است.‏ همچنین دراحیايِ‏ فلورید اورانیم به اورانیمِ‏فلزي و تولید بریلیم و هافنیم استفاده میشود.‏45 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهمنیزیت درداروسازي،‏ صنایعِ‏تهیهيِ‏کودهايِ‏شیمیایی،‏ ابریشمِ‏ساختمانی،‏ رنگسازي،‏ کاغذسازي،‏ پلاستیک و...‏مصنوعی،‏ شیشهسازي،‏ سرامیکسازي،‏کاربرد دارد.‏همچنینبهعنوانِ‏ عاملِ‏ اضافی برايِ‏ مواد مولد فشارِ‏ متداول و تولید گرافیتهايِ‏ ندولار در چدن است وعاملِ‏ بهعنوانِ‏احیا برايِ‏و فلزات خالص اورانیومِ‏ تولیددیگر از نمکهايِ‏میباشد.‏ آنهاهیدروکسید منیزیم به عنوانِ‏ سد در برابرِ‏ انتشارِ‏ زبانههايِ‏ اکسیژن ‏(تاخیراندازِ‏ آتش)‏ و در تولیدترموپلاستیکهایی مانند پلی پروپیلنونمکخواصِ‏ درمانیِ‏ نمک دریاچهيِ‏ ارومیهدریاچهيِ‏ نمک20پلیآمید کاربرد دارد.‏ارومیه با برخورداري از مقادیرِ‏زیادي موادمختلف،‏ معدنیِ‏در درمانِ‏بیماريهايِ‏ متعدد،‏ از جمله بیماريهايِ‏ قارچی و پوستی،‏ دردهايِ‏ عضلانی و مفصلی موثر بودهاست.‏ اثرات درمانیِ‏ نمک دریاچهيِ‏ ارومیه از گذشتههايِ‏ دور کشف شده بود،‏ به طوري کهبیماران مسافتهايِ‏ طولانی را برايِ‏ رسیدن به این دریاچه و آبتنی در آن طی میکردهاند.‏مشخص شده است که نمک دریاچهيِ‏ ارومیه دارايِ‏ مقادیرِ‏ بسیاري از مواد معدنی از جملهکلر،‏ سدیم،‏ پتاسیم،‏ منزیم،‏ کلسیم،‏ برم،‏ سولفاتها و دیگر مواد معدنی به همراه کتون میباشندکه هریک به تنهایی دارايِ‏خواصِ‏بسیاري هستند و در درمانِ‏ بیماريهايِ‏ متعدد ازجملهبیماريهايِ‏ قارچی و پوستی،‏ دردهايِ‏ عضلانی و مفصلی،‏ رفعِ‏ خستهگی و استرس،‏ همچنینبهبود پینه و ترك پا و دست،‏ موثربرداشت نمک از دریاچهيِ‏ ارومیه21میباشند.‏رییسِ‏ سازمانِ‏ صنایع و معادنِ‏ آذربایجانِ‏ غربی ‏(در سالِ‏مناطقِ‏ ساحلیِ‏ تبت،‏ انگنه و قالقاچی ارومیه هر سال(138620گفت:‏ برداشتکنندهگان درهزار تن نمک را به شکلِ‏ سنتی ازدریاچهيِ‏ ارومیه برداشت میکنند.‏ نمک طعامِ‏ موجود در دریاچهيِ‏ ارومیه به لحاظ برخوردارياز رنگ سفید و شفاف و داشتنِ‏ عناصرِ‏ مفیدي همچون ید از غنیترین نمکهايِ‏ جهان بهشمارمی رود اما با وجود معادنِ‏ غنیِ‏ نمک در آذربایجانِ‏ غربی،‏ صنایعِ‏ فرآوري و بستهبنديِ‏ این عنصرمفید و ارزشمند،‏ متناسب با این منابع ایجاد نشده و صادرات نمک از این استان به سایرِ‏ مناطقبهصورتخام صورت میگیرد.‏هماکنون در زمینهيِ‏استحصالِ‏ایجاد شده که در صورت وجود منابعِ‏ تبدیلی این میزان قابلِ‏نمک برايِ‏22افزایش است.‏250نفر اشتغال46 | U r m i y a L a k e


‎3‎دریاچهيِ‏ ارومیهمسایلِ‏ برداشت نمک به صورت صنعتیعلی کامیارنمایندهيِ‏ارومیه در مجلس،‏ در جلسهيِ‏مجلس چهارمِ‏ دورهيِ‏ 139(25/5/1372)، که در مخالفت با نعمت زاده بهعنوانِ‏ وزیرِ‏ پیشنهاديِ‏ صنایع صحبت میکرد،‏ بهصدورِ‏ موافقت اصولیِ‏ برداشت نمک از سوي ادارهيِ‏ کلِ‏ صنایعِ‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی و مخالفتمحیط ادارهيِ‏ بعديِ‏زیست اشارهنمود و گفت:‏‏«مسالهيِ‏بعدي صدورِ‏موافقتهايِ‏اصولیِ‏بیرویه است و عدمِ‏ توجه به قوانین در آذربایجانِ‏ غربی،‏ ادارهيِ‏ کلِ‏ صنایعِ‏ ما آمده موافقتاصولی صادر کرده که از دریاچهيِ‏ ارومیه برداشت نمک صنعتی بشود،‏ چند موافقت اصولی همصادر شده.‏ بعضیها به امید آنکه قانون خیلی منظم است رفتهاند سرمایهگذاري کردهاند،‏ کلیسرمایه هزینه کردهاند الان که آمدند به محیط زیست،‏ محیط زیست میگوید که نه من نمی-‏دهم،‏ اینجا جزوِ‏ منابعِ‏ ملی است،‏ باید اکوسیستمِ‏ منطقه همینطور هست بشود،‏ از دریاچهيِ‏ارومیه نباید برداشت بشود.‏ آیا وزارت صنایع به کسی که میخواهد از بخشِ‏ خصوصی سرمایه-‏گذاري کند نباید کلِ‏ قوانینِ‏ مصوبِ‏ هیأت دولت را در اختیارِ‏ این قرار بدهد که آقا شما که می-‏خواهید این کار را انجام بدهید با این اشکالات مواجه هستید،‏ این اشکالات را برو ببین میتوانیرفع کنی بعدا،‏ میآید یک پولی از او میگیرد و موافقت23اصولی صادر میکند.»‏خدمات-3-1گردشگري و دریاچهيِ‏ ارومیهبدونِ‏ شک جزایرِ‏ دریاچه و اطراف آن ‏(هرچند محروم از امکانات لازم)‏ یکی از مراکزِ‏ تفریح واستراحت گردشگران بوده است.‏ با توجه به سابقهيِ‏ تاریخیِ‏ دریاچه و زیستگاههايِ‏ باستانیِ‏اطراف آن،‏ که متاسفانه تاکنون ناشناخته ماندهاند،‏ شرایط اولیه برايِ‏ رشد صنعت توریسم درمنطقه موجود بوده است.‏جزیرهيِ‏ کبودان:‏ یکی از بزرگترین جزایرِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ جزیرهيِ‏ کبودان است که چشمه ورا علفهايِ‏ آن گیاهیِ‏ پوششِ‏ عمدهيِ‏ قسمت دارد.‏ کوچک قناتیکوتاه،‏ درختانِ‏پستهيِ‏وحشی،‏ سروِ‏ کوهی،‏ بادامِ‏ وحشی،‏ شیرِخشت و گوجهفرنگی تشکیل میدهد.‏ این جزیره در شرقِ‏ارومیهبا وسعتِ‏3175هکتار و در ارتفاعِ‏متري 1521و سنگی آن ساحلِ‏ نوعِ‏ قرار دارد.‏ماسهاي است و برايِ‏ شنا و ورزشهايِ‏ آبی امکاناتِ‏ مناسبی داشته است.‏ درجزیرهيِ‏ کبودانهزاران حیوان از انواعِ‏ گوناگون زندهگی می کرده اند که از عمدهترینِ‏ آنها می توان به قوچ ومیش اشاره کرد.‏47 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهجزیرهيِ‏ اشک:‏ این جزیره با2115هکتار وسعت در قسمت جنوبیِ‏ کبودان و درکیلومتريِ‏ 40بندرِ‏ گلمانخانه قراردارد.‏ جزیرهيِ‏ اشک دارايِ‏ چشمهيِ‏ آبِ‏ شیرین بوده و یکی از زیستگاه-‏هايِ‏ پرندهگانِ‏ بومی و مهاجر از جمله فلامینگو و تنجه به شمار میرفته است.‏ از نظرِ‏ پوششِ‏گیاهی شبیه به جزیرهيِ‏ کبودان است و گوزنِ‏ زرد ایرانی که یکی از نادرترین گوزنهايِ‏ جهاناست در آن زندهگی میکند.‏جزایرِ‏ اسپیر:‏ این جزیره با1151هکتار وسعتدر غربِ‏بندرِ‏ کیلومتريِ‏ 27 و در کبودانگلمانخانه واقع شده و همهساله پذیرايِ‏ پرندهگانی همانندِ‏ فلامینگوها،‏ پلیکانها،‏ کاکاییها وغازها بوده است.‏جزایرِ‏ کبودان،‏ اشک،‏ اسپیر،‏ آرزو و جزایرِ‏ نهگانه از امکانات مناسب برايِ‏ شنا و ورزشهايِِ‏آبی برخوردار بودهاند.‏ از زمانهايِ‏ قدیم آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بهدلیلِِ‏ املاحِ‏ داخلِ‏ آن،‏ مورد توجهبیمارانِ‏ پوستی و پزشکانِ‏ محل بوده است.‏ گلهايِ‏ طبی در درمانِ‏ بیماريهايِ‏ درد بندها،‏ پیهاو ماهیچهها ‏(بر اثرِ‏ رماتیسم یا عفونت)‏ و بعضی از بیماريهايِ‏ زنانه و نیز در درمانِ‏ ضربههايِِ‏به واردهاستخوانها،‏ بندها و قسمتهايِ‏استفاده مورد اندام نرمِ‏قرار میگرفته است.‏فصلِ‏آبتنی به طورِ‏ معمول از اوایلِ‏ تیر تا نیمهيِ‏ دومِ‏ مرداد طول میکشد و از این زمان به بعد آبِ‏دریاچه سرد میشود.‏در میانِ‏اکوسیستمهايِ‏خشکی و آبی،‏ جزایر و شبه جزایرِ‏دریاچهيِ‏ارومیه ازدیدگاهچشماندازهايِ‏ خاص،‏ ارزشهايِ‏ اکولوژیکی و قابلیتهايِ‏ اکوتوریسمی و زیستگاهی،‏ بینظیربوده و ارزشهايِ‏ زیستگاهیِ‏ منحصر به فردي در جهان دارد.‏دریاچهيِ‏ ارومیه بزرگترین دریاچهيِ‏ داخلیِ‏ کشور،‏ پناهگاه و محلِ‏ عبورِ‏ هزاران پرندهيِ‏رنگینپر بوده و مرهمی برايِ‏ چشمانِ‏ خستهيِ‏ مسافرانی بوده است که از سواحلِ‏ دریاچه گذرمینمودند.‏پرندهگانِ‏جاذبههايِ‏جذبِ‏مهاجرتوریستیِ‏طبیعتگردانِ‏‏(در زمانیخارجی و داخلی برايِ‏که دریاچه ازموقعیتاین دریاچه میتوان برشمرد.‏تماشايِ‏دستههايِ‏چنددههزارتاییِ‏مناسبی برخوردار بود ( را نیز از دیگرزیبايِ‏ ساحلِ‏این دریاچه در فصلِ‏سالانه دهها هزار نفر را برايِ‏ شنا و استفاده از زیباییهايِ‏ روحنوازِ‏ آن به خود جذب مینمود.‏گرما،‏48 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهبا وجوددلپذیر،‏بهرهبرداريِ‏فراهم بودنِ‏زیرساختهايِ‏عمومِ‏ مناسبِ‏شرایطموردطبیعیِ‏نیاز برايِ‏مردم از شرایطمنطقه،‏ فراهم نبوده است.‏ نارساییهايِ‏ زیاديدر ارایهيِ‏ خدمات وجود داشته است و مردمبرايِ‏ استفاده از دریاچه،‏ دشواريهايِ‏ زیاديرا تحمل مینمودند.‏ در سالهايِ‏ اخیر،‏ افزونبر آن،‏دریاچه بهمنفیِ‏ تغییراتوجود آمده استزیادي در وضعیتو بخشهايِ‏وسیعی از دریاچه خشک گردیده است،‏ درنتیجهشرایطدریاچه و محیطمناسبِ‏پیرامونیِ‏خود را برايِ‏هم،‏ آنجذبِ‏گردشگران از دست داده است،‏ و مردم دیگرمانند گذشته تمایلی برايِ‏ روي آوردن به آنمنطقه ندارند.‏سید سلمان ذاکر نمایندهيِ‏ ارومیه در مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی ‏(در سالِ‏(138849 | U r m i y a L a k eگفت:‏ ‏«اینکهما اعلام میکنیم وضعیت دریاچه بحرانی است ممکن است تاثیرِ‏ منفی در اذهانِ‏ عمومی درزمینهيِ‏ جذبِ‏ گردشگر داشته باشد.»‏ وي مناسب نبودنِ‏ راهها،‏ ارایه نشدنِ‏ امکانات مناسب بهمنظورِ‏ سرویسدهی به گردشگران،‏ عدمِ‏ سرمایهگذاريِ‏ مناسب و توزیعِ‏ ناعادلانهيِ‏ سرمایه را ازجمله مشکلات گردشگريِ‏ استان،‏ بیان کرد.‏زیرساختهايِ‏ گردشگريمعاونِ‏(1388سرمایهگذاريِ‏در سالِ‏ گفت:‏گردشگران انجام شدهمیراث سازمانِ‏گذشته اقداماتیاست و البته همچنان ناکافی بوده است.‏بحران در صنعت گردشگريفرهنگی و گردشگريِ‏در راستايِ‏افزایشِ‏آذربایجانِ‏امکاناتغربیرفاهیِ‏‏(در سالِ‏مسافران و16است.‏ اقداماتی که پس از رو به خشکی نهادنِ‏ دریاچه انجام گرفتهخبرگزاريِ‏ آسوشیتدپرس در گزارشی که در سالِ‏1390تهیه نموده است به برخی ازمسایلی که صنعت گردشگري در پیِ‏ بروزِ‏ بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه با آن مواجه گردیده است،‏


دریاچهيِ‏ ارومیهاشاره دارد:‏امسالافرادمحلی که مسافران را با قایق بر رويِ‏ این دریاچه میچرخانند میدانند کهدیگر نمیتوانند صدها گردشگر و مسافر راگردشگريِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در این دریاچه حرکت دهند.‏با قایق برايِ‏لذتبردن از جاذبههايِ‏دو سالِ‏ پیش برخی مردمِ‏ محلی بخشِ‏ مهمی از درآمد خود را از راه تورهايِ‏ مسافرتی برايِ‏گردشگرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به دست میآوردند.‏ ولی از زمانی که خشکسالی دریاچهيِ‏ ارومیهتشدید شده و شوريِ‏ آبِ‏ این دریاچه بهشدت افزایش یافته است،‏ قایقها تنها10دقیقه قادر بهحرکت در دریاچه هستند و بنابراین آنها این شغل را بهزودي از دست خواهند داد.‏ یک فردمحلی گفت:‏ مسافران و گردشگران از این سفر و تورِ‏ خستهکننده لذت نمیبرند.‏ مسافران بایدصدها متر را از کف شورهزارِ‏ دریاچه بگذرند تا به قایق برسند.‏ بسیاري از قایقرانان قایقهايِ‏خود را پارك کرده و در خانههايِ‏ خود هستند.‏در ماهآوریل مقامهايِ‏ارومیه فعالیتاسکلهيِ‏گلمانخانه را به علتمتوقف کردند.‏ عمقِ‏ آب در عمیقترین مناطقِ‏ این اسکله به کمتر از2آب شدید کمبودمتر رسیده بود.‏ وضعیتدر اسکلههايِ‏ شرفخانه و اسلامی نیز به همین ترتیب بوده است.‏ خشکسالیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیههمچنین تاثیرِ‏ منفیِ‏ شدیدي بر فعالیت هتلها و سایرِ‏ فعالیتهايِ‏ مربوط به گردشگري داشتهاست.‏ از زمانی که مسافران و گردشگرانِ‏ داخلی و خارجی تمایلِ‏ چندانی برايِ‏ سفر به دریاچه-‏24يِ‏ ارومیه ندارند،‏ پروژههايِ‏ ساخت هتل در ارومیه متوقف شده است.‏ذاکر،‏ نمایندهيِ‏ ارومیه در مجلس نیز ‏(در مرداد(1390گفت:‏ صنعت گردشگريِ‏ شهرِ‏ ارومیهواقع در استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی با بحران روبهرو شده است.‏ عقبنشینیِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهپیآمدهايِ‏ بسیار منفی بر رويِ‏ صنعت گردشگريِ‏ شهرِ‏ ارومیه داشته است،‏ زیرا سرمایهگذارانبا این وضعیت تمایلی برايِ‏ سرمایهگذاري در صنعت گردشگريِ‏ شهرِ‏ورود کاهشِ‏25.ارومیه ندارندبه هر روي،‏ خشکشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه پیآمدهايِ‏ ناگواري داشته و خواهد داشت کهگردشگران به منطقه و صدمهدیدنِ‏صنعتگردشگري در منطقه،‏ از جملهبیاستفاده ماندنِ‏ پلاژها و مجتمعهايِ‏ گردشگري در حوضهيِ‏ دریاچه از جمله آنهاست کهاین اتفاق خود به از دست رفتنِ‏گردشگري خواهد انجامید.‏-3-2تعدادبهرهبرداريهايِ‏ بهداشتی-درمانیاز دیرباز،‏ اهالیِ‏آذربایجان متوجهيِ‏زیادي از مشاغلِ‏خاصیتدرمانیِ‏مربوطه و بیکاريِ‏آب و لجنِ‏بخشِ‏ فعالینِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه وچشمههايِ‏ معدنیِ‏ اطراف دریاچه بودند و از آنها استفاده مینمودند و حتا در برخی نقاط نظیرِ‏50 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهبندرِ‏ شرفخانه،‏ تاسیساتی ابتدایی برايِ‏ این منظور احداث کرده بودند.‏ بیمارستانِ‏ شوروي درتهران در سالهايِ‏اگر با رعایتضوابط1340و 1350، با استفاده از لجنِ‏ دریاچه به معالجهيِ‏ بیماران میپرداخت.‏بهداشتی و زیستمحیطی،‏ مراکزِ‏درمانیدریاچه ساخته میشدند،‏ میتوانست منبعِ‏ درآمد قابلِ‏ ملاحظهاي برايِ‏مصارفدههيِ‏و ساناتوریومهایی در سواحلِ‏4منطقه باشد.‏عدمِ‏ توجه به وضعیت و شرایط اسکانِ‏ مردمِ‏ استفاده کننده از لجن و نمک دریاچه برايِ‏درمانی،‏ پیشینهاي طولانی دارد.‏1330خورشیدي‏(مهندسِ‏یکی از نمایندهگانِ‏اردبیلی در دورهيِ‏نوزدهمِ‏مجلسِ‏مجلسِ‏شورايِ‏شورايِ‏ملی،‏ در اواخرِ‏ملی ( در اینخصوص گفت:‏ ‏«دریاچهيِ‏ رضاییه که امروز طرف توجه اشخاصی که رماتیسم یا امراضِ‏ جلديدارند واقع شده،‏ باور بفرمایید از مشهد،‏ رشت،‏ پهلوي،‏ اصفهان،‏ اغلب مرضی به دریاچهيِ‏ رضاییههجوم میآورند ولی وضعشان به قدري خراب است که من خجالت میکشم.‏ اولا محلی برايِ‏سکونت نیست،‏ ثانیا برايِ‏ استحمام جایی که شایسته باشد وجود ندارد یا چادر زدهاند،‏ یا زیرِ‏درختان هستند،‏ مستراح نیست،‏ بهداشت نیست،‏ آبِ‏ خوردن نیست.‏ بعدا که میروند به دریاچهلجن به تنشان میمالند،‏ با آبِ‏ شور شستوشو میکنند،‏ اقلا آبِ‏ شیرین نیست که استحمامکنند.‏ حالا که این آب،‏ مورد توجه مردم واقع شده است،‏ من ازجنابِ‏ آقايِ‏ وزیرِ‏ بهداري تقاضامیکنم دراین امر توجه بفرمایید برايِ‏ اینکه درهرسال درحدودآنجا جلويِ‏ آفتاب با نبودنِ‏ وسایلِ‏ بهداشت خیلی درالی 3026زحمت هستند.»‏40هزار نفر مریضهايِ‏البته مشکلات در بهرهبرداريِ‏ مناسب از آب و لجنِ‏ دریاچه محدود به مقطعِ‏ زمانیِ‏ مذکورنبوده است و برايِ‏ بخشِ‏ بزرگی از مراجعهکنندهگان،‏ همواره وجود داشته است که در برخینوشتهها به این موضوع اشاره شده است.‏مسایلِ‏ بهرهبرداري از لجنهايِ‏ طبیمدرسِ‏ یکدانشگاه و عضوِ‏هیات مدیرهيِ‏انجمنِ‏بیوتکنولوژيِ‏‏(در سالِ‏ ایران(1388گفت:‏ ‏«لجن درمانی از سالهايِ‏ گذشته در دنیا مورد توجه بوده است،‏ اما در سالهايِ‏ اخیر بهصورت علمی مورد بحث و بررسی و تحقیقِ‏ کارشناسان و محققان قرار گرفته و پروتکلهايِ‏درمانیِ‏ مدرن تدوین گردیده است.‏ با انجامِ‏ آزمایش از لجن و نمک طبی دریاچهيِ‏ ارومیه ومقایسهيِ‏ آن با مواد محصولات تولید شده از دریاچهيِ‏ بحرالمیت به این نتیجه رسیدهایم کهخواصِ‏ طبی و درمانیِ‏ لجن و نمک دریاچهيِ‏ ارومیهيِ‏ ایران،‏ بسیار مشابه با خواصِ‏ لجن و نمکدریاچهيِ‏ بحرالمیت اردن ‏(اسراییل)‏ است که کشورهايِ‏ خارجی به ویژه فرانسه و انگلیس وآلمان،‏ استفادهيِ‏ فراوانی از آن میکنند،‏ ولی متاسفانه از این ظرفیت ایران بهرهيِ‏ شایانی برده51 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهنمیشود.‏ اینجانب با وجود پیگیريهايِ‏ مستمرِ‏ چهارساله هنوز نتوانستهام این مبحث علمی وتحقیقاتی را که میتواند نتایجِ‏ بسیار مثبتی برايِ‏ کشور داشته باشد،‏ به سرمنزلِ‏ مقصود برسانم.‏میتوانیم با ساخت یک فیلد و مرکزِ‏ تحقیقاتی و ایجاد کلینیک لجندرمانی،‏ آموزشی و پرداختنبه این علم درچنین مرکزي،‏ هم از لحاظ جذبِ‏ توریسمدرمانی و ارزآوري و تولید علم برايِ‏کشور مفید باشیم وهم از صادرات این لجن و نمک طبیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ سود سرشاري راعاید کشورمان بکنیم.‏ امکانِ‏ برداشت لجن و نمک از دریاچهيِ‏ ارومیه هماکنون وجود ندارد.‏لجن و نمک‏«پسوریازیس»‏دریاچهيِ‏و«‏پوستی،‏ با مصرفویتلیکو»‏داروهايِ‏ارومیه در درمانِ‏و سایرِ‏بسیاري از بیماريهايِ‏موارد،‏ بسیار مفید است.‏پوستی و مفصلی،‏ از جملهدرمانِ‏بسیاري از بیماريهايِ‏شیمیایی قطعی نبوده و تا حدودي از ادامه و پیشرويِ‏بیماريجلوگیري میشود،‏ در حالی که با استفاده از خواصِ‏ طبیِ‏ لجن و نمک دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ میتوانانتظارِ‏ درمانِ‏ قطعیِ‏ این بیماريها را داشت.‏ از دیگر خاصیتهايِ‏ درمانیِ‏ نمک و لجنِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه می توان از اثرات مفید درمانیِ‏ آن در درمانِ‏ بیماريهايِ‏ تنفسی مثلِ‏ آسم و سینوزیت27نام برد.»‏به گفتهيِ‏میراث سازمانِ‏ رییسِ‏فرهنگی،‏ صنایعِ‏دستی و گردشگريِ‏استانِ‏آذربایجانِ‏غربی:‏ ‏«دریاچهيِ‏ ارومیه دارايِ‏ خاصیت درمانیِ‏ فراوانی است و هماکنون گردشگران از آب ولجنِ‏ آن استفاده میکنند و بدین وسیله بیماريهايِ‏ روماتیسم و پوستیِ‏ آنها درمان میشود.‏مردمِ‏ منطقه نیز در آغازِ‏ فصلِ‏ تابستان به سواحلِ‏ این دریاچه آمده و از لجنِ‏ آن استفاده می-‏52 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهکنند.‏ در این فصل،‏ مردمِ‏ منطقه خود را در ماسههايِ‏ اطراف دریاچه میپوشانند و برايِ‏ رفعِ‏بیماريهايِ‏ روماتیسمی و جلدي،‏ حمامِ‏ شن میگیرند.‏ ازسویی به منظورِ‏ لجندرمانی،‏ لجنِ‏ اینمنطقه را بر سطحِ‏ پوست خود قرار داده و ساعتها در آفتاب میخوابند.‏ از املاحِ‏ موجود در‏«وان»‏ به نامِ‏ نمکی دریاچهاستخراج و به دیگر کشورها نیز صادر53 | U r m i y a L a k eمیشود.‏این نمک دردسترسِ‏ افرادي که در حالِ‏ درمانهايِ‏ پوستی هستند قرار گرفته و میتوانند آن را در وانِ‏16حمامِ‏ خود استفاده کنند.»‏-3-3توسعهيِ‏ روابط اجتماعی:‏ شهرهايِ‏ اطراف دریاچه از طریقِ‏ بنادرِ‏ کوچک و بزرگدریاچه،‏ با بندرِ‏ شرفخانه در گوشهيِ‏ شمالِ‏ شرقیِ‏ دریاچه و از آنجا،‏ با استفاده از راهآهنِ‏شرفخانه-رازي ‏(که به راهآهنِ‏ اروپا متصل بود)‏ و راه آهنِ‏ تبریز-جلفا ‏(که به قفقاز و شورويمتصل بود)،‏ با شهرهايِ‏ اروپا و قفقاز ارتباط داشتهاند.‏ آسانیِ‏ مسافرت از این راه به خارج ازکشور در گذشته،‏ به ویژه به کشورهايِ‏ اروپایی،‏ تبادلِ‏ فرهنگها را میسر ساخته و سطحِ‏ فرهنگعمومیِ‏منطقه را بالا برده بود.‏بهطوري که بیش از یک قرنِ‏پیش،‏ اقدام به ایجادسازمانِ‏آموزشِ‏ عالی در منطقه گردیده بود.‏ این ارتباط،‏ علاوه بر ارتقايِ‏ فرهنگی،‏ بر حرفهها و صنعتشهرهايِ‏ کنارِ‏ دریاچه نیز اثرگذار بود،‏ به طوري که گفته میشود،‏ دانشِ‏ فنیِ‏ ساخت شیشهيِ‏جام از ونیز به ارومیه منتقل شده و ساخت شیشهيِ‏ جام،‏ در محلی به نامِ‏ ‏«شیشهگرخانه»‏ کهدر کنارِ‏ ‏«کومورمیدانی»‏ قرار داشته و هنوز هم به این نام خوانده میشود صورت عملی بهخود گرفت.‏-3-4ارتباطات و حمل و نقلِ‏ مسافر و کالا:‏ بهرغمِ‏ کمبودنِ‏ نسبیِ‏ عمقِ‏ آب،‏ دریاچهيِ‏ ارومیهبرايِ‏ کشتیرانی مناسب بوده و از دیرباز با وسایلِ‏ نقلیهيِ‏ آبی،‏ بینِ‏ شهرهايِ‏ ساحلیِ‏ دریاچه،‏حملِ‏ مسافر و کالا صورت میگرفته است.‏ درواقع تا قبل از احداث جادههايِ‏ شوسهيِ‏ مناسببینِ‏ تبریز و ارومیه از شمال و جنوبِ‏ دریاچه و ساختنِ‏ راهآهنِ‏ میانه–مراغه–تبریز،‏ کشتیرانیِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه مناسبترین وسیلهيِ‏ ارتباطی میانِ‏آبادترین مناطقِ‏ آذربایجان و حمل و نقلو مبادلهيِ‏ کالا با داخل و خارجِ‏ کشور بوده است.‏ به ویژه کشتیرانی بینِ‏ بندرِ‏ شرفخانه واقع درشمالِ‏ شرقِ‏ دریاچه،‏ که با راهآهن به تبریز و جلفا متصل میشده و بندرِ‏ گلمانخانه واقع درساحلِ‏ غربیِ‏ دریاچه،‏ که با جادهيِ‏ شوسه به ارومیه و از آنجا به موصل و ترابوزان مرتبط بودهاست،‏ در تجارت داخلی و خارجی و اعتلايِ‏ اقتصاد و ارتقايِ‏ سطحِ‏ زندهگی در منطقه نقشِ‏بزرگی ایفا میکرده است.‏ اگرچه به تدریج با احداث جادههايِ‏ ارتباطی،‏ از اهمیت کشتیرانی دردریاچه کاسته شد ولی همچنان عدهاي از این طریق کار و زندهگی مینمودند.‏ در دههيِ‏،1330


دریاچهيِ‏ ارومیهادارهيِ‏ کشتیرانیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در شرفخانه مستقر بود و حملِ‏ کالا و مسافر در بینِ‏ بنادرِ‏دریاچه را با استفاده از شش فروند کشتیِ‏ یدكکشِ‏ موتوردار و13فروند کشتیِ‏ باديِ‏ بدونِ‏موتور که با یدكکش کشیده میشدند،‏ اداره میکرد.‏ این کشتیها هفتهاي دو بار به طورِ‏ منظمبینِ‏ بندرِ‏ شرفخانه و گلمانخانه و به طورِ‏ غیرِ‏ منظم،‏ بسته به نیاز،‏ به بنادرِ‏ دیگر رفت و آمد4مینمودند.‏آمارِ‏ حمل ونقل در دریاچهيِ‏ ارومیهجدولِ‏ زیر که آن را از چند جدول‎28‎ در مورد حمل و نقل در دریاچهيِ‏ ارومیه گردآوردهام،‏ حمل و نقل در دریاچهيِ‏ ارومیه را در یک دورهيِ‏ بیستساله در سالهايِ‏ پیش از57 انقلابنشان میدهد.‏حمل و نقلِ‏ مسافر و بار در دریاچهيِ‏ ارومیه ‏(رضائیه)‏ در سالهايِ‏ 1335 تا 1355سالدفعاتِ‏ رفت وآمدِ‏ كشتیمسافربریتعدادِ‏ مسافردفعاتِ‏ رفت و آم ‏ِدكشتیباربریوز ‏ِن بار ‏(تن)‏دامِ‏ حمل شده‏(رأس)‏٣٢٠۶٣٢۶۴٣۶٢٩٣٣۶٣۵٨٨٨٣۶۶٨٩٣٣٠١٣٢۶٣۴٣۴٨۴۵٠٣٣٩٠٣٣٢۴۵٩٢١٨۴۴٣٢۴۵٩٢٩٢٠۴٢١۶۶۵١٢٧٩٧۶٧٨٠٢۵٢٢٨٢۵٨٢٣۴۶٣٢۵١٨٨٩٨۴٢٢٠١۶٣١٨١٨۵٨۴٢٣۵١۵٢۴٩٨٢۴۵٩٢۵۵۵١٣۴۵۶٢٢۴۵١۶٢٢٩٢۶١١٠٢٨٧٧٧١۴۶٠١١٨٢١۵٣۵١۶٩٩١٨١۴٢١۴۴٠٠٠٠٠٠٠٠٠١۶۴١۴٠١۶٠٢٠٨٢٢٠١٢٢٩٠۵٢٩٠١٣۶١٣۶١١٢١٢٠٣٧۴٠۴٢۴٨٠٠٠١٩٠۶٢١٩٧٨۵١٧٧٣٢١٢٣٧١١۶٩٠٠١۴۶۵٩١١٧٩٠١١١٨١١١٢١۶١٠٨٨٨١١٧۵۴١٠٨٨٨۶۴٢٨٣۴٧٢٧١۴۴٣٧٧۴۶٢١٢٢۶٧٠۴۵١۴٢٨۵٢٩۶۵۴٩۴٠٨٣۶۵٨۵(١)(٢)٠٠٠٠٠٠٠٠٠١٠٢١۴٠١١٨١٠٢١۴۶٢١٠٢٠۴٢١۶٢٠۴٩۴٢٨١۶٩۵٢٨٨٨۵٢۴۵٢۴١١۶۴٣٩٠٠٠٠١٣٣۵١٣٣۶١٣٣٧١٣٣٨١٣٣٩١٣۴٠١٣۴١١٣۴٢١٣۴٣١٣۴۴١٣۴۵*١٣۴۶١٣۴٧١٣۴٨١٣۴٩١٣۵٠١٣۵١١٣۵٢١٣۵٣١٣۵۴١٣۵۵54 | U r m i y a L a k e


‎1‎‎2‎در سالنامهيِ‏1339همین رقم و در سالنامهيِ‏تعداد 1338،مأخذ نشریههايِ‏ سالانهيِ‏ ‏«آمارِ‏ فعالیتهايِ‏ راهآهنِ‏ دولتیِ‏ ایران.»‏افزایشِ‏ تعداد رفت و برگشت کشتیهايِ‏ مسافري در سالِ‏تفریحی در تابستان بوده است.‏ماخذ سازمانِ‏ بنادر و کشتیرانی.‏367371353*سالتوضیحِ‏ نگارنده:‏ آمارِ‏ سالِ‏1346نقلِ‏ مسافر و بار در دریاچهيِ‏ رضاییه متعلق به سالهايِ‏دریاچهيِ‏ ارومیهدرج شده است.‏به علت برقراريِ‏ کشتیهايِ‏که در جدولِ‏ بالا درج گردیده است،‏ از جدولِ‏ آماريِ‏ حمل و1346 تا 1335جدولِ‏ حمل و نقلِ‏ مسافر و بارِ‏ دریاچهيِ‏ رضاییه متعلق به سالهايِ‏دیگري براي سالگرفته شده است اما در1350، آمارِ‏ تا 13461346١٣۴۶مسافربریدفعاتِ‏ رفت و آم ‏ِدکشتیلحاظ گردیده است که در زیر آورده میشود:‏تعدادِ‏مسافردفعاتِ‏ رفت و آم ‏ِدکشتیباربریوزنِ‏ بار‏(تن)‏دامِ‏ حمل شده‏(راس)‏٢۵۴٧٠١٧۵۴٨٨٣٠٢٧٠۵٨۶55 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهکاهشِ‏ حجمِ‏ آب و سطحِ‏ دریاچه و دلایلِ‏ آن56 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهاز نیمهيِ‏ دههيِ‏57 | U r m i y a L a k e1370به اینسو،‏ دریاچه در شرایط نامساعدي قرار گرفته و میزانِ‏ آب وسطحِ‏ دریاچه بهشدت کاهش یافته است،‏ به طوري که تا سال‎1390ِ‎‏،‏ بخشِ‏ عمدهيِ‏ دریاچهخشک گردید،‏ شوريِ‏ آب به طور بی سابقهاي افزایش یافت و زندهگیِ‏ تنها جاندارِ‏ آبزيِ‏دریاچه و پرندهگان و...-1نیز مختل گردید که در ادامه بدان پرداخته خواهد شد.‏جادهيِ‏ میانگذر:‏نخستین بار ایدهيِ‏ برقراريِ‏ ارتباط میانِ‏ شهرستانهايِ‏ ارومیه و تبریز از طریقِ‏ عبور ازدریاچهيِ‏ ارومیه،‏ در سالِ‏1326شکل گرفت.‏ سپس در برنامهيِ‏ چهارمِ‏ عمرانی در سالِ‏بهعنوانِ‏ یک طرحِ‏ منطقهاي مورد اشاره قرار گرفت.‏ اما تا سالِ‏13461358، اقدامِ‏عملی در مورد ایده-‏ها و طرحهايِ‏ مزبور انجام نپذیرفت.‏کاهشِ‏ خطرِ‏ آسیبپذیريِ‏ راههايِ‏ ارتباطیِ‏ ارومیه و برونشد آن از حصارِ‏ کوههايِ‏ اطراف،‏ ازضرورتهايِ‏ اجرايِ‏ این طرح عنوان شده که همزمان با تحولات اجتماعی و سیاسی در منطقه،‏توسط موسی کلانتري مدیرِ‏ کلِ‏ راه و ترابريِ‏ استانِ‏ آذربایجانِغربی صورت اجرایی به خودگرفت.‏


دریاچهيِ‏ ارومیهعملیات خاكریزي22کیلومتر از مسیرِ‏ ابتداییِ‏ این پروژه در سالِ‏1358به دستورِ‏کلانتري و با هدف اتصالِ‏ شرق و غربِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ با سنگریزيِ‏ ساحلِ‏ غربی آغاز شد.‏پس از انتصابِ‏ موسی کلانتري به سمت وزیرِ‏ راه و ترابري،‏ امکانات بسیار بیشتري برايِ‏سرعتبخشیدن به کارِ‏ ساخت میانگذر بسیج شد و سنگریزي از ساحلِ‏ شرقی نیز آغاز شد.‏اما به تدریج و با پیشرويِ‏ عملیات سنگریزي و وارد شدن به مناطقِ‏ میانی و عمیقترِ‏دریاچه؛ سستیِ‏ بستر و مشکلات اجرایی و جریانِ‏ آبِ‏ حاصل از تنگشدنِ‏ دهانهيِ‏ ارتباطیِ‏ بینِ‏دو طرف خاكریز،‏ باعث کاهشِ‏ سرعت ساخت میانگذر و در نهایت توقف کار شد.‏ این در حالیبود که از سمت ارومیهبود و115/1کیلومتر و از سمت تبریز سه کیلومتر از این میانگذر ساخته شدهکیلومتر از بخشِ‏ میانی باقی مانده بود.‏با توقف عملیات خاكریزي،‏ فکرِ‏ اتصالِ‏ دو سويِ‏ خاكریزي شده توسط یک پل،‏ جايگزینِ‏اتمامِ‏ خاكریزي شد.‏ بر همین اساس،‏ در سالِ‏ 1368، یک پلِ‏ فلزيِ‏ کابلی،‏ دو سويِ‏ خاكریز رابه هم متصل کرد و عبور و مرورِ‏ خودروها از طریقِ‏ دریاچه ممکن شد.‏ ولی به دلیلِ‏ عدمِ‏ رعایتاصولِ‏ فنی در ساخت پل و همچنین در نظر نگرفتنِ‏ وضعیت اقلیمیِ‏ دریاچه،‏ این اتصال دیرينپایید و پس از4ماه بهرهبرداري،‏ با وقوعِ‏ یک توفان،‏ درهم شکست.‏ بلافاصله در دو سويِ‏ پلِ‏یاد شده،‏ ساخت اسکله و راهاندازيِ‏ شناور برايِ‏ تردد میانِ‏ دو بخش آغاز شد و عبورِ‏ خودروها دراین محور از رويِ‏ مسیرِ‏ خاکریزي شده و بخشِ‏ دیگر که همان مسیرِ‏ باقیماندهيِ‏ اصلی است،‏ ازطریقِ‏ شناورهايِ‏ حملِ‏ اتومبیل صورت میگرفت.‏پس از تخریب پلِ‏ اولیهاي که در سالِ‏ساخت پلی مقاوم وجود داشت که در سالِ‏پل،‏ جدي شد.‏ در سالِ‏136813771379رويِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه احداث شده بود،‏ فکرِ‏با آغازِ‏ عملیات و تهیهيِ‏ طرحِ‏ اولیهيِ‏ احداثاقدام در خصوصِ‏ ساخت پل با برگزاريِ‏ مناقصهيِ‏ پلِ‏ اصلیِ‏58 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهمیانگذر ادامه یافت و طرحِ‏ شرکت صنایعِ‏ دریاییِ‏ ایران ‏(صدرا)‏ به عنوانِ‏ طرحِ‏ برتر،‏ برنده اعلامگردید.‏سالِ‏طرحِ‏ یادشده در شهریورماه سالِ‏1381به امضايِ‏ وزارت راه و ترابري ‏(کارفرما)‏ و شرکتصنایعِ‏ دریایی ایران ‏(صدرا)‏ رسید و در اولِ‏ بهمنِ‏ همان سال به پیمانکار تنفیذ و در شهریورماه59 | U r m i y a L a k e1382پروژه نیز در بهمنِ‏ سالپس از تدوینِ‏ مطالعات طرح،‏ عملیات تجهیزِ‏ کارگاه شروع شد و عملیات اجراییِ‏1382آغاز گردید.‏ قرارداد اولیهيِ‏ ساخت این میانگذر در ابتدا شاملِ‏یک مسیرِ‏ رفت و یک مسیرِ‏ برگشت سوارهرو بود که با تحقیقات انجام شده،‏ چنین عنوان شد12 که با عرضِ‏متر،‏ این میانگذر در افقِ‏1400 جوابگويِ‏100نیازهايِ‏ منطقه نخواهد بود.‏بهدنبالِ‏ پیگیريهایی که به عمل آمد،‏ رییس جمهورِ‏ وقت ‏(محمود احمدي نژاد)‏ طیِ‏ نامه-‏اي به رییسِ‏ وقت سازمانِ‏ برنامه و بودجهيِ‏ کشور،‏ خواستارِ‏ تامینِ‏ اعتبارِ‏ مورد نیاز و تخصیصِ‏درصد بودجهيِ‏آن برايِ‏یکی از دلایلِ‏ تاخیرِ‏ این پروژه پس از سالِ‏با پنجبانده شدنِ‏ این پل بود که تا شهریورِ‏ سالِ‏مورد29نیاز باقی بود.‏تکمیل و بهرهبرداري از چهار خط1381، مخالفت1385پل شد.‏سازمانِ‏ مدیریت و برنامهریزيِ‏ وقتمشکلِ‏ اصلاحِ‏ موافقتنامهيِ‏ تامینِ‏ اعتبارِ‏


‎1‎دریاچهيِ‏ ارومیهشدهيِ‏تامینِ‏ اعتبارات مالی،‏ یکی از مشکلات پیشِ‏ رو در اجرايِ‏ پروژه بوده است.‏ سیاست تصویبقبلی برايِ‏بودجهيِ‏ تامینِ‏تکمیلِ‏میانگذر،‏ جلبِ‏مشارکتسرمایهگذارانِ‏داخلی وخارجی بود که در عمل با عدمِ‏ موفقیت روبهرو شد.‏ عاملِ‏ بسیار مهمِ‏ دیگر،‏ عدمِ‏ شناخت کافی ازکیفیت آب و رسوبات دریاچه،‏ تغییرات ترازِ‏ آب و شرایط هیدرولیکی و ژئوتکنیکیِ‏ دریاچه بودکه تکمیلِ‏ میانگذر را نیازمند مطالعات دقیق نمود.‏معرفیِ‏ طرحِ‏ اقلیمیبسترِ‏ دریاچه تا عمقِ‏ بیش از چهل متر از تودهيِ‏ لجنی با ترکیبات خاص تشکیل شده کهفاقد مقاومتهايِ‏ لازم براي بارگذاري است.‏اجراییویژهگیهايِ‏ اقلیمی موجب گردید که امکانِ‏ استفاده از روشهايِ‏ معمولِ‏ اجرایی در موردمیانگذرِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه ناممکن گردد و از شیوههايِ‏ خاص که تاثیرِ‏ فاحشی بر اقتصاد کاردارد،‏ استفاده شود.‏ شناورهايِ‏ مورد استفاده در مرحلهيِ‏ اجرا اعم از بارجها و یدكکشها بهدلیلِ‏راه نداشتن به آبهايِ‏آزاد بایستی در محل ساخته میشدند.‏بسترِ‏لجنی و ناپایدارِ‏دریاچه،‏ روشِ‏ استفاده از شمعهايِ‏ متعدد،‏ طویل و مورب با زوایايِ‏ مختلف را الزامی کرد.‏پیشبینیِ‏ عبورِ‏ شناورها تا ارتفاع ده متر،‏ دهانهيِ‏ میانی را عریض و مرتفع ساخته که منجربه استفاده از آرك شده است.‏ تفاوت ارتفاعِ‏ دهانهيِ‏ میانی و خاكریزها موجبِ‏ شیبدار شدنِ‏پل شده است.‏ به دلیلِ‏ خاكریزيِ‏ انجام شده در مرحلهيِ‏ قبلی بر بسترِ‏ لجنیِ‏ دریاچه،‏ نشستیدایمی و تدریجی وجود دارد که اتصالِ‏ پلِ‏ تثبیت شده با شمعهايِ‏ عمیق و خاكریزها را بامشکل مواجه نمود.‏کیفیبرايِ‏ حلِ‏ پیچیدهگیهايِ‏ خاصِ‏ اقلیمی و اجراییِ‏ طرح،‏ مطالعات گستردهاي ضرورت یافتکه برايِ‏ انجامِ‏ این مطالعات از شرکتهايِ‏ متعدد خارجی و دانشگاههايِ‏ کشور استفاده شد.‏جزئیات طرحطرحِ‏ کلانتري در قالبِ‏ دو پروژه تعریف گردید:‏پروژهيِ‏ میانگذرِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه که شاملِ‏ سه بخش است:‏60 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیه61 | U r m i y a L a k e-پلِ‏ اصلی:‏ این پل با مسیرهايِ‏ رفت و برگشت جداگانه هرکدام به عرضِ‏5/95متر و مسیرِ‏راهآهن نیز به عرضِ‏ متر در وسط پلهايِ‏ سوارهرو،‏ طراحی و منظور شده است.‏ طولِ‏ این پلبا احتسابِ‏ کولههايِ‏ متصلکنندهيِ‏ آن به خاكریز معادلِ‏ کیلومتر است.‏ شیبِ‏ طولیِ‏ پل بهعلت عبورِ‏ راهآهن به درصد محدود شده و ارتفاعِ‏ آزاد در زیرِ‏ دهانهيِ‏ وسط،‏ جهت عبورِ‏شناورها،‏ در پرآبترین وضعیت دریاچه حدود متر خواهد بود.‏2102/1-پلِ‏ آبگذر:‏ به طولِ‏ تقریبیِ‏500--2متر.‏خاكریز:‏ شاملِ‏ اقداماتی جهت حفاظت و بهسازيِ‏ خاكریز.‏راه تبریز-‏ ارومیهطولِ‏ کلِ‏ مسیر در حدود کیلومتر است که اجرايِ‏ آن در4130-------معرفیِ‏ کوتاه پروژهيِ‏ پلِ‏ میانگذرِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه:‏قطعه پیشبینی شد.‏نتُ‏مدیریت طرح:‏ شرکت خدمات مدیریتیِ‏ ایرانیاننروژ و AAS-JAKOBSENپیمانکار:‏ شرکت صدرا ‏(صنایعِ‏ دریایی ایران)‏ و دانمارك و IREMCO و مهندسینِ‏ مشاورِ‏ طرحِ‏ نواندیشانمشاور:‏ شرکت مترطولِ‏ پل:‏ مترعرضِ‏ پل:‏ باند رفت و برگشت و یک باند راهآهنباند:‏ مترماکزیممِ‏ ارتفاع از سطحِ‏ دریا:‏ جمعِ‏ کلِ‏ کارهايِ‏ فلزيِ‏ پل:‏(IREMCO)NGI1230000COWI12767/262-


دریاچهيِ‏ ارومیهبرخی مراحلِ‏ ساخت پل1- اجرايِ‏ خاكریزهابرايِ‏ احداث جاده،‏ سنگهايِ‏ بسیار ارزشمند سیلیسی را از کوههايِ‏ کنارِ‏ دریاچه طرفارومیه تراش داده و پس از حمل،‏ به درونِ‏ دریاچه ریختند.‏ حجمِ‏ سنگهایی که به این شکلدرونِ‏ دریاچه ریخته شد،‏ بسیار زیاد است،‏ فکر کنید جادهاي که رويِ‏ آب متر عرض دارد،‏ درزیرِ‏ آب حدود متر عرض دارد،‏ چون وقتی سنگها درونِ‏ آب ریخته شدند،‏ به شکلِ‏مخروطی ناقص و مقطعِ‏ ذوزنقه در آمدند.‏ یک شرکت ژاپنی گفته بود:‏ شما سنگهایی که داخلِ‏دریاچه میریزید را به ما بدهید،‏ ما برايتان پل میزنیم!!‏ دلیلِ‏ استفاده از سنگهايِ‏ سیلیسی،‏شوريِ‏ بیش از حد آب بود که میبایست سنگها در مقابلِ‏ آن دوام میآوردند.‏ در اثرِ‏ ریختنِ‏حجمِ‏ عظیمی سنگ درونِ‏ دریاچه،‏ ارتباط آبِ‏ دریاچه در دو سويِ‏ جاده يِ‏ میانگذر،‏ تا حدودزیادي قطع گردید و اکوسیستمِ‏ دریاچه به هم خورد.‏2- شمع کوبی762 | U r m i y a L a k e4242080شمعها ‏[به تعداد عدد]‏ از درونِ‏ محلهايِ‏ از قبل تعیین شده کیسونها ‏[کیسونعبارت است از صندوقهايِ‏ حجیمِ‏ بتنی که در حوضچههايِ‏ خشک بهطورِ‏ پیشساخته تهیهمیگردند و سپس در آبِ‏ دریا غرق و در کنارِ‏ یکدیگر قرارداده میشوند]‏ از آن عبور کرده و بهته دریاچه رسیدهاند.‏ جنسِ‏ شمعها از فولاد ضدزنگ میباشد و از ایتالیا وارد شده است.‏ قطرِ‏شمعها حدود سانتیمتراست و ارتفاعِ‏ آنها متغیر ولی به طورِ‏ میانگین متر ارتفاعداشتند که در هر کیسون شمع که شمع به صورت عمودي از گوشه،‏ و شمعِ‏ دیگربا زاویهيِ‏ درجه در دریاچه کوبیده شدهاند.‏ شمعها توسط جرثقیل و چکشهايِ‏ انفجاري،‏ درخاك زیرِ‏ دریاچه فرو رفتهاند.‏ یکی ازمهندسینِ‏ پروژه میگفت:‏ در موقعِ‏ عملیات شمع کوبی،‏مردمِ‏ روستاهايِ‏ اطراف دریاچه،‏ ماهها خواب و استراحت نداشتهاند،‏ چون کار شبانهروزي بود وعلاوه بر صدايِ‏ چکشهاي انفجاري،‏ روستاهايِ‏ واقع تا شعاعِ‏ کیلومتريِ‏ دریاچه،‏ بر اثرشمعکوبیها میلرزیدند.‏8016430420453- ساخت پایههابعد از اتمامِ‏ شمع کوبی،‏ در سه مرحله داخلِ‏ کیسونهايِ‏ خالی را پر از بتن کرده وآرماتورهايِ‏ انتظار را برايِ‏ قرار گرفتن ستونهايِ‏ پایهيِ‏ پل نگه میداشتند.‏ شبکهيِ‏ پرآرماتورِ‏پایهها به صورت پیشساخته،‏ در محل نصب شد که در موقعِ‏ بتنریزي از فوقِ‏ روانکنندهها و باتوجه به شرایط آب و هواییِ‏ منطقه،‏ از ضد یخ و کندگیر و تندگیر و سایرِ‏ افزودنیها استفادهشده است.‏


دریاچهيِ‏ ارومیهنقشِ‏ میانگذر در بروزِ‏ بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهمشکلِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به خشکسالی و حفرِ‏ چاههايِ‏ کشاورزي و…‏ محدود نمیشود،‏بلکه احداث میانگذر در بروزِ‏ بحرانِ‏ موجود نقشِ‏ بسیار مهمی داشته و دارد.‏ برخی ‏(از جملهوزارت راه و ترابري که کارفرما و حامیِ‏ پروژهيِ‏ ساخت پلِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بوده است)‏ ادعامیکنند بحرانِ‏ به وجود آمده در اکوسیستمِ‏ دریاچه،‏ ربطی به این پروژه ندارد.‏ این در حالیاست که این پل دریاچه را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم کرده و در نتیجه،‏ وضعیتطبیعیِ‏ آبِ‏ آن،‏ از جمله جریانات آبیِ‏ بستر و غلظت نمکیِ‏ دریاچه را بر هم زده است.‏ نتیجهيِ‏این تغییرات،‏ افزایشِ‏ غلظت آب و شورتر شدنِ‏ آبِ‏ دریاچه بوده که شرایط محیطیِ‏ زیستجانورانِ‏ بومی و آبزیانِ‏ این دریاچه را مختل کرده و پهنهزاري از نمک در جاي جايِ‏ آن به30وجود آورده است.‏توجیه اقتصاديِ‏ پلِ‏ میانگذرِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهپیش از احداث پلِ‏ میانگذرِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ تردد میانِ‏ دو مرکزِ‏ استان ‏(تبریز و ارومیه)‏ ازمسیرِ‏ شمالِ‏ دریاچه به نامِ‏ جادهيِ‏ سلماس به مسافتاز دریاچهيِ‏ ارومیه فاصلهيِ‏ بینِ‏ این دو شهر به میزانِ‏24512063 | U r m i y a L a k eکیلومتر انجام میگرفت که با عبورکیلومتر کوتاهتر شده است.‏ بنا به


هدنبدریاچهيِ‏ ارومیهیک گزارش و بر اساسِ‏ مطالعات طرحِ‏ جامعِ‏ حمل و نقلِ‏ کشور و ترازنامهيِ‏ انرژيِ‏ وزارت نیرو،‏میانگذر در توسعهيِ‏ اقتصاديِ‏ منطقه،‏ تاثیر دارد و با توجه به شرایط جغرافیاییِ‏ منطقه،‏ موجبِ‏افزایشِ‏ ایمنیِ‏ دسترسی،‏ کاهشِ‏ مصرف سوخت،‏ کاهشِ‏ زمانِ‏ سفر و جلبِ‏ رضایت کاربران می-‏31شود.‏برخی مقامات رژیم،‏ تاثیرِ‏ میانگذر بر بهبود مبادلات تجاري را بهعنوانِ‏ انگیزهيِ‏ احداثجادهيِ‏ میانگذرعنوان نمودهاند.‏ از جمله،‏ سید محمد جهرمی وزیرِ‏ کار و امورِ‏ اجتماعیِ‏ رژیم‏(در سالِ‏دارد و مرکزِ‏(1387گفت:‏ ‏«میانگذرِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در توسعهيِ‏ مبادلات تجاري نقشِ‏ بهسزاییکشور را به بازارهايِ‏اروپایینزدیکتر میکند.‏با ایجادگاههايِ‏زودبازدهيِ‏اقتصادي در آذربایجانِ‏ غربی،‏ تولیدات این بازارها در داخل و خارج از کشور مورد استفاده قرارمیگیرد و توسعهيِ‏ راهها یکی از شاخصهايِ‏ توسعهيِ‏ مبادلات تجاري است که باید مورد توجه32قرار گیرد.»‏انگیزههايِ‏ سیاسی و امنیتی در احداث میانگذرواقعیت این است که در اینجا،‏ مسایلِ‏ امنیتی نیز نهتنها دخیل بود،‏ بلکه شاید مهمترینعلت ساخت میانگذر نیز همین عامل بوده است.‏جادهيِ‏ میانگذر سببِ‏سرعت و آسانیِ‏دسترسی به بخشِ‏ غربی دریاچه میگردد و این امر-چه در رویارویی با مخالفانِ‏ داخلِ‏ کشور وچه در جنگ با عراق-‏ برايِ‏ حکومت اهمیت فراوانی داشته است و مقامهايِ‏ مختلف سیاسی ومذهبی و…‏ پیگیرِ‏ ساخت و اتمامِ‏ آن بودهاند.‏ در ادامه به نقشِ‏ این عامل در ساخت میانگذرمیپردازم.‏ادارهيِ‏ کلِ‏ راه و ترابريِ‏ آذربایجانِ‏ غربی،‏ در یکی از بندهايِ‏گانهاي که به مزایايِ‏ احداثمیانگذرِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه اختصاص داده است،‏ به نقشِ‏ این میانگذر در ایجاد ثبات سیاسی وامنیتی چنین اشاره مینماید:‏ثبات سیاسی و امنیتیگردنههايِ‏ قوشچی درشمالِ‏ ارومیه و ایلانیِ‏ قرهتپه و عجبشیر در جنوبِ‏ آن شهر،‏ راههايِ‏ارتباطیِ‏ ارومیه را بسیار آسیبپذیر ساخته است.‏ بارشِ‏ برفی سخت که در فصلِ‏ سرد سال درمنطقه امري عادي است،‏ میتواند موجبِ‏ انسداد گردنههايِ‏ ذکر شده شود و با وقوعِ‏ این امرشهرِ‏ ارومیه عملا در بنبست قرار میگیرد.‏ با احداث میانگذر این مشکل برطرف شده و راهارتباطیِ‏ ارومیه با سایرِ‏ نقاط از ثبات33امنیتی برخوردار خواهد شد.»‏64 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهبیانِ‏ ضرورتهايِ‏ امنیتیِ‏ ساخت جادهيِ‏ میانگذر توسط نمایندهگانِ‏ مجلسدري نجفآبادينمایندهيِ‏مجلس در دورهيِ‏نخست65 | U r m i y a L a k e‏(جلسهيِ‏،(9/3/1360-153دربحث پیرامونِ‏ لایحهيِ‏ اجازهيِ‏ انجامِ‏ هزینههايِ‏ کشور در چهارماههيِ‏ اولِ‏ سال‎1360ِ‎‏،‏ گفت:‏‏«مسالهيِ‏ راه دریاچهيِ‏ ارومیه مطرح شد.‏ بعد حسِ‏ تفحصم جویا شد از جنابِ‏ آقايِ‏ قرهباغیسراغ120گرفتم که آقا مسالهيِ‏ جادهيِ‏ ارومیه که مطرح شد و نمیدانم کوه خراب بکنیم و بریزیمداخلِ‏ دریا و پل میخواهد و اینها چیست؟ یا چه مقدار صحت دارد؟ اگر خودم رفته بودم ودیده بودم میتوانستم بدونِ‏ تخصص اظهارِ‏ نظر بکنم ولی متاسفانه موفق نشده بودم که بروم وببینم.‏ ایشان گفت:‏ آقا اگر این کار را دولت هم انجام نمیداد،‏ ما انجام میدادیم.‏ مسایلِ‏ مختلفرا مطرح کردند،‏ مسایلِ‏ سوقالجیشی،‏ غیره وغیره.‏ از جمله گفتند این راه تبریز به ارومیه راکیلومتر میکند در حالی که راه به ارومیه از تبریز اگربخواهیم با جادهيِ‏ عادي برویمکیلومتر است.‏سنگهايِ‏جلبِ‏بعد گفت خدا ساخته است،‏ تپهيِ‏34آهکی و غیره مرتب برمیدارند و میریزند.»‏خاکی آماده هم در آنجااست و از500اینافزون بر اشاره به ‏«مسایلِ‏ سوقالجیشی»،‏ نکتهيِ‏ دیگري که در سخنانِ‏ دري نجفآباديتوجه مینماید،‏ این قسمت از گفتهيِ‏میتوانستم بدونِ‏تخصص اظهارِ‏نظر بکنماو است:‏ولی متاسفانه‏«اگر خودم رفته بودم و دیدهبودمموفق نشده بودم که بروم وببینم»!!!‏ ببینید ادارهيِ‏ امورِ‏ کشور در اختیارِ‏ چه آدمهايِ‏ بیسواد و پرمدعایی بوده و هست و باچنین دیدگاههایی،‏ چه بر سرِ‏ کشور آمده است؟بیتاالله جعفري ‏(نمایندهيِ‏ ارومیه)‏ در جلسهيِ‏ بحث و بررسیِ‏ تقاضايِ‏ استیضاحِ‏ سعیدي-‏کیا وزیرِ‏ راه و ترابري ‏(در اسفند1371)، گفت:‏‏«مطلبی که خیلی قابلِ‏ توجه است نقیصهاياست که در راهاندازي و احداث جادهيِ‏ شهید کلانتري رضوان االله تعالی علیه مشاهده میشود.‏شما ملاحظه بفرمایید که شهید موسی کلانتري،‏ چه وقت به شهادت رسیده از آن موقع تا حالااین جاده در دست مطالعه ودر دست احداث است.‏ در حالی که از نظرِ‏ ملی،‏ دو تا استانِ‏ مهم وعمده و اصلیِ‏ کشور را به همدیگر وصل میکند و از نظرِ‏ اقتصادي و از نظرِ‏ نظامی و انتظامیمهم است و از هرنظر شما حساب بکنید یک طرحِ‏ ملی و قابلِ‏ اهمیت میباشد که هنوز آنطوريکه باید و شاید جواب نداده و چهقدرمخارج و هزینهها در اینجا به باد فنا رفته،‏ به صورتپلهايِ‏ شناور و به صورت پلهايِ‏ نظامی رويِ‏ این قسمت بسته شده و الان آهنپارههايِ‏ آنهادرسواحلِ‏دریاچهيِ‏ارومیه مشاهده میشود.‏استانِ‏ راههايِ‏آذربایجانِ‏تمامِ‏ بر غربی علاوهمزیتهایی که در استانهايِ‏ مرکزي دارند،‏ جنبهيِ‏ امنیتیِ‏ مخصوصی دارند که عدمِ‏ توجه بهاینها باعث تلفاتی به نیروهايِ‏ ما میشود،‏ یعنی وقتی که جادههايِ‏ میانبر واستراتژیک از نظرِ‏


دریاچهيِ‏ ارومیهنظامی و انتظامی موجود نیست،‏ نیرورسانی و کمکرسانی به پايگاهها و به آن مراکزِ‏ انتظامیکه امنیت مرزي را تامین میکنند،‏ باعث میشود که ما شهدايِ‏ بیشتري بدهیم.‏ من بهعنوانِ‏نمونه به غائلهيِ‏ نقده اشاره میکنم:‏ در غائلهيِ‏ نقده که احزابِ‏ وابستهيِ‏ کثیف،‏ کیان و نوامیسِ‏مردمِ‏ نقده را اعم از کرد و ترك تهدید میکردند،‏ توسط احزابِ‏ وابسته جادهيِ‏ ارومیه به نقدهبسته شد،‏ تنها راه میانبري که بینِ‏ ارومیه نقده بود و نزدیکترین راه کهجادهيِ‏دیگر،‏ نزدیکتر است،‏ جادهيِ‏نقده به حیدرآبادبود که نیروهايِ‏25سلحشورِ‏کیلومتر از آنارومیه وجوانانِ‏ پیروِ‏ حضرت امام از آن جاده توانستند خودشان را برسانند و برايِ‏ همیشه توطئهيِ‏احزابِ‏ منحلهيِ‏ فاسد را دفن بکنند و اینها را چنان سرکوب بکنند که در تاریخ بهعنوانِ‏ سندافتخار به نیروهايِ‏ مسلمان علیه گروههايِ‏نصرت صمد زاده( 1371 گفت:‏‏«اتمامِ‏نمایندهيِ‏بزرگراه35وابسته،‏ ثبت شده است.»‏ارومیه در نطقِ‏دریاچهيِ‏از ارومیهقبل از دستور در مجلساهمیتخاصی برايِ‏‏(دردو استانِ‏اردیبهشتآذربایجانبرخوردار است و فاصلهيِ‏ فعلی را تا یکسوم تقلیل میدهد از طرفی چون خط راهآهن از وسطبزرگراه پیشبینی شده است حیاتیترین پروژه برايِ‏ کشور محسوب میشود بهخاطرِ‏ مسایلِ‏امنیتی و اقتصادي بودنِ‏36پروژه.»‏نقشِ‏ امام جمعهيِ‏ ارومیه در ساخت جادهيِ‏ میانگذرمحمود احمدي نژاد به هنگامِ‏ افتتاحِ‏ باند اولِ‏ پلِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه ‏(در(27/8/1387گفت:‏‏«زمانی در آغازِ‏ عملیات اجراییِ‏ این طرح،‏ کوه زمبیل را میکندند و با آن دریاچه پر میشد.‏ بهیاد داریم که حاج آقا حسنی ‏[امام جمعهيِ‏ مرتجع و جنایتکارِ‏ ارومیه و نمایندهيِ‏ ولیِ‏ فقیهدر استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی]‏ در روزهايِ‏ آغازِ‏ اجرايِ‏ این طرح،‏ نخستینِ‏ نمازِ‏ جمعه را در کنارِ‏محلِ‏ احداث این پل برگزار کرد و مردم در حرکتی نمادین،‏ با انداختنِ‏ سنگپارهها حمایت خود37را از اجرايِ‏ این طرح اعلام کردند.»‏پیگیريِ‏ نمایندگانِ‏ مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی برايِ‏ تکمیلِ‏ بزرگراه دریاچهيِ‏ ارومیه:‏اغلبِ‏ نمایندهگانِ‏ ارومیه در دورههايِ‏ مختلف مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی،‏ پیگیرِ‏ احداث جادهيِ‏میانگذر بودهاند.‏ از آن جمله میتوان به افراد زیر اشاره نمود:‏علی کامیار،‏ نصرت صمد زاده،‏ بیت االله جعفري،‏ علیرضا غنیزاده،‏ محسن خادمعربباغی،‏ میرمحمود یگانلی،‏ شهربانو امانی انگنه،‏ عابد فتاحی،‏ جواد جهانگیرزاده و محمد38عباسپور.‏66 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهاحداث میانگذر بدونِ‏ همآهنگی با سازمانِ‏ برنامه و بودجه:‏نقشِ‏علی اکبر معینفر در دورهيِ‏ نخست مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی ‏(در خرداد،(136067 | U r m i y a L a k eدر بحثپیرامونِ‏ لایحهيِ‏ اجازهيِ‏ انجامِ‏ هزینههايِ‏ کشور در چهارماههيِ‏ اولِ‏ سال‎1360ِ‎گفت:‏ ‏«در موردبرنامهریزيِ‏برنامهریزي صحبتی کردم و توضیح دادم که ما خواه ناخواه،‏ نیاز بههمآهنگ کنندهيِ‏کارها داریم و نمیتوانیم از آن فرار کنیم ویک دستگاهایرادي که بربرادرانمان در دولت هستند داشتم و دارم این ایراد است که بر رويِ‏ سازمانِ‏ برنامه پل میزنند.‏برنامه سازمانِ‏را عملا در کارها حذف میکنند.‏ناهمآهنگ است هرکس در هرجاالان کارهايِ‏میکند و از سازمانِ‏ برنامه و وزارت دارایی فقط پول میخواهددوسالی که با حسن نیت هم این کار انجام شدهعمرانی،‏ اقتصاديِ‏مملکتبدونِ‏ اینکه سایرِ‏ عوامل را مد نظر داشته باشد شروع به کارمن یک موردي را که در همینبرايِ‏ خاطرِ‏ اینکه کسی که انجام داده ازبرادرانِ‏ عزیزِ‏ خود من است،‏ ولی کنار گذاشتنِ‏ سازمان برنامه به یک شکلی است.‏ این پروژه،‏پروژهاي است که بررويِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه الان در دست اجرا است وارد این مطلب هم بندهنمیشوم که این پروژه اساسا از نظرِ‏ اقتصادي خوب است یا خوب نیست،‏ وارد این بحث نمی-‏شوم.‏ این را درسالِ‏ مدیر کلِ‏ راه استانِ‏ آذربایجان وقتی که نگاه میکند که یک فاصلهيِ‏1358کوتاهی است که میتواند راه تبریز به ارومیه را نزدیک بکند و از رويِ‏ دریاچه برود کوهی هماین طرف هست میگوید خوب،‏ این کوه را باید خراب کرد و در این دریاچه ریخت و راه را ماکوتاه کنیم که این14کیلومتر راه چهقدر اثر دارد به جهت اینکه راه دو شهرِ‏ مهم را که ازنظرِ‏اقتصادي هم ‏(البته مطالعات رويِ‏ آن نشده)‏ ولی از نظرِ‏ اقتصادي هم میدانید چه مقداري بارحمل می شود،‏ به هم نزدیک میکند چرا این کار را نکنیم؟ قاعدتا این نوع پروژه اگر بخواهدانجام بشود یک مدتی برنامهریزي میخواهد،‏ یعنی به صرف اینکه به نظرِ‏ یک آدمی هرچهقدرهم متخصص باشد و هرچهقدر هم دانا باشد برسد،‏ این را قاعدتا نباید انجام بدهد.‏ از نظرِ‏ محیطزیست مطالعاتی میخواهد،‏ مطالعاتی از نظرِ‏ خود آبهایی که به دریاچه میریزد.‏ آثارِ‏ جانبی کهباید داشته باشد این مطالعات را باید انجام بدهید حداقلی هم حالا فرض بفرمایید مطالعات اگرهمه جا دو سال طول می کشد،‏ یک سال طول می کشد اینجا مثلا فرض کنیدماهه این 7-8کار را انجام بدهند.‏ و بعد نگاه کنند پولی که مصرف این کار میکنند این پول اگر به کارِ‏ دیگرمثلا ریخته بشود مصلحت است یا به این کار؟ ولی به هرحال آن شورِ‏ انقلابی باعث میشود کهمیگویند ما یک اتوبانی،‏ بزرگراهی،‏ بر رويِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بکشیم.‏ من در شورايِ‏ انقلاببودم،‏ البته وزیرِ‏ سازمانِ‏ برنامه نبودم.‏ آن موقعی که این مساله مطرح شده بود دیدم تعداديعکسِ‏ رنگی و خیلی جالب از کارهایی که دارد انجام میشود،‏ ماشینآلاتی که دارند این کار را


دریاچهيِ‏ ارومیهانجام میدهند برادرمان آقايِ‏ کلانتري وزیرِ‏ راه چون بعدا ایشان وزیرِ‏ راه شدند،‏ آن موقعمدیرِکلِ‏ راه استانِ‏ آذربایجان بودند،‏ ایشان دادند و گفتند داریم این کار را انجام میدهیم.‏ منیک سوالِ‏ سطحی کردم،‏ چون به هرحال به طورِ‏ عادي آدم نمیتواند زود تصمیمی بر روي اینبگیرد که ببیند این کارصحیح است یا صحیح نیست.‏ اولاش همه را شیفته میکند و میگویدصحیح است.‏ اصلا کارِ‏ به این خوبی،‏ یعنی کوه در اینجا موجود،‏ وسایلِ‏ خاكبرداري هم موجود،‏آدمش هم موجود،‏ خوب یک68 | U r m i y a L a k e10 متري یا 7-8متري در داخلِ‏ دریاچه میریزیم و این راه رامیکشیم و اتوبانی میسازیم،‏ بنابراین در نظرِ‏ اول تردید حتا برايِ‏ کسانی که اطلاعِ‏ فنی نداشتهباشند خصوصا پیش نمیآورد.‏ برايِ‏ کسی که کمی اطلاعات فنی داشته باشد یک تردیدي پیشمیآید که آن را مطالعه کردهاید؟ شما الان کشتیرانیِ‏ این دریاچه را چه کار میکنید؟ جواب بهمن دادند که مانعی ندارد7-8متر آن را باز میگذاریم که یک قایقی یا چیزي از آن رد شود.‏حالا کشتیرانی هم هر نوعی خواستیم بکنیم دنبالِ‏ آن نباشیم که چنین پروژهاي راکناربگذاریم.‏بعد بحث دیگري در جلسه مطرح بود که من ضمنِ‏ صحبتم آقايِ‏ بنیصدر هم در آن موقعرییسِ‏ جلسه بودند ضمن صحبتم گفتم بعضی از دوستان کوهی از مشکلات را میآورند جلويِ‏آدم میگذارند و آدم همان اول وحشتزده میشود در اینکه بخواهد مشکل راحل کند.‏ درحالیکه اگر مسایل را به طورِ‏ سیستماتیک و دانه دانه آمد طرح بکند خیلی سادهتر میشود جلورفت.‏ آقايِ‏ بنی صدر به من اعتراض کرد و گفت این حرفها چیست؟ کوه را دارند میکنند ومیریزند داخلِ‏ دریا،‏ کوه مشکلات را تشبیه به کوه سنگی که در آنجا است و بر رويِ‏ دریاچهریخته میشود،‏ کرد و گفت:‏ در هرحال ملانقطی زیاد نباشید.‏ باید بولدوزروار زد و رفت.‏ مقصوداینکه این روحیه حتا برايِ‏ آقايِ‏ بنیصدر هم وجود داشت.البته اتوبان بود،‏ اتوبان باید میآمددر سازمانِ‏ برنامه،‏ جزوِ‏ برنامههايِ‏ سازمانِ‏ برنامه مطالعه میشد.‏ یک راه روستایی و یک راهفرعیِ‏ درجهيِ‏ چندمی نبود در یک جا،‏ که اصلا ساده بشود کشید و رفت،‏ حق این بود که بهسازمانِ‏ برنامه میآمد،‏ حق بود که مطالعاتی میشد که آیا اولا صحیح است یا صحیح نیست؟اگر مشکلات دارد،‏ مشکلات را به چه نحوي میخواهند حل کنند؟ بعد ازمدتی سرو کلهيِ‏سازمانِ‏ محیط زیست پیدا شد و گفت این که دارید دو طرف دریاچه را از هم جدا میکنید،‏درحالی که قسمت شمالیِ‏ دریاچه،‏ آبی که به آن ریخته میشود،‏ در حدود نهصد وسی میلیونمترِ‏ مکعب در سال است و سطحِ‏ آن هم چهقدر وسیع است و تبخیرِ‏ زیاد دارد،‏ و درحالی کهسطحِ‏ قسمت جنوبیِ‏ آن دریاچه که ایجاد میشود کوچکتر است و قسمت اعظمِ‏ رودخانههاییکه به دریاچهيِ‏ ارومیه ریخته میشود از جنوب است،‏ یک اختلاف سطح دارد ایجاد میکند.‏ این


دریاچهيِ‏ ارومیهاختلاف سطحی که ایجاد میکند چه مشکلاتی دارد.‏ بعد از مدتی،‏ قسمتی از دریاچهيِ‏ شمالیتبدیل میشود به یک اراضیِ‏ بایر و شورهزار،‏ برايِ‏ خاطرِ‏ این که آن حدودي که حساب کردهبودند سالی مثلا‎50‎ سانت یا‎60‎سانت دارد میرود پایین،‏ و این طرف الان میانِ‏ دوآب خودشباتلاق است.‏ با اضافه شدنِ‏ آبِ‏ این مرتب سالیانه در حدود4069 | U r m i y a L a k eسانت آبِ‏ این طرف بالا خواهدرفت و مقدارِ‏ باتلاقِ‏ این طرف زیادتر خواهد شد.‏ این یک مشکل و ایراد است.‏ ایراد دیگر این کهآن جزیرهاي که در داخلِ‏ دریاچه است که نام جزیرهيِ‏ اسلامی رويِ‏ آن گذاشتهاند ‏(قبلا اسمشجزیرهيِ‏ شاهی بوده است)‏ موجوداتی که در آن هستند و از نظرِمحیط زیست چه تاثیراتی می-‏گذارد.‏ به هرحال ما دیدیم و برخورد کردیم به مقدارِ‏ زیادي ازاین ایرادها،‏ که ممکن است غیرِ‏منطقی هم باشد،‏ من کاري ندارم.‏ ممکن است بعضی از آنها را بتوانیم رد بکنیم ولی این نتیجهرا به ما می داد که نیاز به یک مطالعهيِ‏ قبلی داشت.‏ گفته شد کاري ندارد حالا که اینطورياست کاري میکنیم آن میزان آبِ‏ زیادي که این طرف میآید دایما برود آن طرف و یک پلِ‏بزرگی بزنیم.‏ در نظرِ‏ اول الان پلی که طولاش در حدود نیم کیلومتر باشد باید زده بشود کهاین آب را فعلا این طرف و آن طرف کنیم.‏ شاید آخرش وقتی که حساب بکنیم منطقی باشد،‏که رويِ‏ آن هیچ بحث نمیکنم.‏ شاید از نظرِ‏ اقتصادي صرف بکند.‏ حالا از نظرِ‏ اولویت،‏ درحالیکه روستاهايِ‏ ما راه ندارند،‏ در حالی که دهات ما اصلا در بخشها متصل نیستند،‏ صحیح استکه این اتوبان را بر رويِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بزنیم؟ آیا اولویت دارد یا نه؟ آنجا آن علامت سوالباقی میماند.‏ ولی شاید از نظرِ‏ اقتصادي هم صحیح باشد،‏ که باید این را بررسی کنند.‏ به هرحالاین پروژهيِ‏ خاصی که من مثال آوردم بهعنوانِ‏ یک مثال بود که الان تمامِ‏ دستگاههايِ‏ راه-‏سازيِ‏ آذربایجانِ‏ غربی و آذربایجانِ‏ شرقی درگیرِ‏ این کار باشند که این کار احتمالا هم ممکناست خوب باشد.‏ کاري ندارم من فقط ایرادم به عدمِ‏ مطالعهيِ‏ اولیه است،‏ چون شاهدش بودمدر جلسهاي که وقتی که بنده سوال کردم،‏ آن هم سوالِ‏ خیلی عوامانه و سطحی این سوال راکردم نه از روي تخصص،‏ که این دو طرف چه خواهد شد از نظرِ‏ کشتیرانی؟ به من گفتندمتر باز میگذاریم.‏ رويِ‏ اینموقفزمانی،‏ الان ملاحظهمجرد در هرجا تصمیم گرفته7-87-8متر باید الان نیم کیلومتر پل باشد،‏ الان که رسیدهایم به اینبفرمایید وقتی که کارها بهصورت٣٩بشود.»‏جادهيِ‏ میانگذر،‏ مهمترین دلیلِ‏ خشکیدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهدکتر دهزاد،‏ کارشناسِ‏ محیط زیست ‏(در شهریورِ‏در دریاچهيِ‏ ارومیه احداث شده باعث تقسیمِ‏ دریاچه به(13902موضعی پیش برود،‏ به صورتگفت:‏ ‏«جادهيِ‏ میانگذري کهقسمت و ساکن شدنِ‏ آبِ‏ دریاچهشده است.‏ این میانگذر از گردشِ‏ آب جلوگیري کرده و تبخیرِ‏ سریعِ‏ آن را باعث میشود.‏


دریاچهيِ‏ ارومیهوي با اشاره به صحبتهايِ‏ استاندارِ‏ آذربایجانِ‏ غربی گفت:‏ ایشان میگفت میانگذر در گردشِ‏آب تاثیر داشته اما در کاهشِ‏ آب نه،‏ درحالی که عدمِ‏ گردشِ‏ آب باعث تبخیر و درنتیجه باعثکاهشِ‏آب میشود.‏ تحقیقات نشان میدهد که تغییرات اقلیمی تنها10درصد در کاهشِ‏ آبِ‏دریاچه موثر است.‏ استفاده از آبِ‏ منطقه برايِ‏ کشاورزي دومین دلیلِ‏ کمآبیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهتغییرات است.‏غیرِواقعی خواندنِ‏ رقمِ‏آمارِ‏اقلیمی و ایجاد3/1سدها عواملِ‏دیگرِ‏کمآبی به شمار میآیند.دکتر دهزاد بامیلیارد مترِ‏ مکعب نیازِ‏ آبیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه یادآورشد:‏ حدود11سال پیش تحقیقی صورت گرفت که در این تحقیق بهصورت تخمینی و غیرِمستند اعلام شدنیازِ‏ آبیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه این میزان است،‏ در حالی که تالابِ‏ هامون اینقدر آب میخواهد.‏متاسفانه از آن زمان تاکنون هیچ تحقیقی در این زمینه صورت نگرفته و مسئولان مدام به این40غیر مستند تکیه میکنند.»‏در یک مقالهيِ‏علمی-کهبه مسالهيِ‏معلّق مواد واکنشِ‏ پر و پیرامونی مرزِ‏ نوساناتدردریاچهيِ‏ ارومیه پرداخته است-‏ به یافتههايِ‏ پژوهشگران در بارهيِ‏ تاثیرِمنفیِ‏ احداث میان-‏گذر بر دریاچه نیز اشاره گردیده است:‏ ‏«علوي پناهوخدائی با استفاده از تصاویرِ‏ماهوارهايِ‏(2002)سنجندهيِ‏ TMمیزانِ‏ غلظت رسوب و شوريِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه را مطالعه کرده ونشان دادند که میانگذرِ‏ بینِ‏ دو شهرِ‏ تبریز و ارومیه در رويِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه اثراتی بر جریانِ‏آب و میزانِ‏ رسوبگذاري در کنارهيِ‏ میانگذر داشته است.‏ برزگر و صدیقیاناستفاده از دادههايِ‏ ماهوارهايِ‏ لندست( 1991)MSS و SPOTبانشان دادند که اثرِ‏ احداث بزرگراه برمیانهيِ‏ دریاچه باعث تغییراتی در میزانِ‏ رسوبگذاري در نیمهيِ‏ شمالی و جنوبی شده است.‏ کهاین امر منجر به تغییراتی در وضعیت تعادلِ‏ زیستمحیطیِ‏ دریاچه خواهد شد.‏ تاریخیبا استفاده از تصاویرِ‏(2000)TM و لندست SPOTنشان داد که احداث بزرگراه بر میانهيِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه تغییراتی را در وضعیت و تمرکزِ‏ مواد رسوبی در آبِ‏ دریاچه ایجاد کرده41است.»‏-2کاهشِ‏ حجمِ‏ آبِ‏ ورودي به دریاچهيِ‏ ارومیهنقشِ‏ سدها در بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهدر جلسهاي که با حضورِ‏ جواد جهانگیرزاده نمایندهيِ‏ ارومیه و عضوِ‏ کمیسیونِ‏ امنیت ملی وسیاستمعاونِ‏خارجیمنابعِ‏ سابقِ‏در مجلس،‏ دکترسازمانِ‏ محیط زیست ‏(در شهریورِ‏اسماعیلِ‏کهرمکارشناسِ‏زیست،‏ محیطدلاور نجفیطبیعیِ‏ سازمانِ‏ محیط زیست و باقرزاده کریمی کارشناسِ‏ تالابها در(1390برگزار شد،‏ در مورد مشکلات دریاچهيِ‏ ارومیه بحث70 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیه دریاچهي ارومیه ‏(سمت راست)‏ و دریاچهي وان ‏(سمت چپ)‏ با فاصلهي 150 کیلومترو بررسی گردید.‏ مروري بر بخشی از گفتهها در این جلسه،‏ ضمنِ‏ اشاره به نقشِ‏ سدها در بروزِ‏مشکلِ‏ به وجود آمده برايِ‏ دریاچه،‏ موضعِ‏ نمایندهگانِ‏ سازمانِ‏ حفاظت محیط زیست را نیزنشان میدهد که تلاش مینمایند نقشِ‏ عواملِ‏ طبیعی را در بروزِ‏ وضعیت کنونیِ‏ دریاچه عمدهجلوه دهند:‏ ‏«دلاورنجفی:‏ تا آنجا که ما تحقیق و کارِ‏ کارشناسی انجام دادیم پلسازي،‏سدسازي و جادهسازي در دریاچهيِ‏ ارومیه تنها3071 | U r m i y a L a k eدرصد عاملِ‏ خشکی محسوب میشود و70درصد مابقی را میتوان به عواملِ‏ طبیعی مانند تبخیر نسبت داد و البته عدمِ‏ بارشِ‏ کافیِ‏ باراندر این حوضه.‏ من به یاد دارم که در سالِ‏2000 تا سالِ‏ 1980هم همین وضعیت را داشتیم وسطحِ‏ آبِ‏ دریاچه پایین آمده بود درواقع خیلی زودتر از آن که حتا کارشناسان بخواهند هشداردهند.‏سوال آقاي دکتر کهرم آیا شما این رقمِ‏قبول دارید؟30درصد عاملِ‏ انسانی و70درصد عاملِ‏ طبیعی رااسماعیل کهرم:‏ من معتقد هستم که اگر در حالِ‏ حاضر بتوان دریاچهيِ‏ ارومیه را با دستهايِ‏انسان نجات داد،‏ پس حتما این انسان است که برايِ‏ از بین رفتنِ‏ دریاچه مرتکبِ‏ خطا شدهاست.‏باقرزاده کریمی:‏ همچنان ما بر سرِ‏ تحقیقات و کارِ‏ کارشناسیِ‏ خود هستیم و سازمانِ‏ حفاظتاز محیط زیست معتقد است که عواملِ‏ انسانی تنها33درصد دلایلِ‏ خشکیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه


دریاچهيِ‏ ارومیهاست و72 | U r m i y a L a k e67درصد دیگر به دلیلِ‏ کاهشِ‏ نزولات آسمانی و عواملِ‏ طبیعی است.‏ ما در تفاهمنامهکارِ‏ کارشناسی انجام دادهایم نه کارِ‏ کارشناسی که فقط مختص به سازمانِ‏ حفاظت از محیطزیست باشد بلکه همهيِ‏ کارشناسانِ‏ ذیربطحتا در دستگاههايِ‏ دیگر بر سرِ‏ این مساله اتفاقِ‏نظر داشتهاند و هنوز هم این نظریه به قوت خود باقی است.‏ اما من معتقد هستم رويِ‏ این اعدادتوقف نکنیم بهتراست،‏ خیلی توقف کردن رويِ‏ این اعداد راهگشا نخواهد بود من به انتقالِ‏ آب ازرودخانهها معتقد هستم و به نظرِ‏ بنده این راهکار مناسبترین راهکار است و اکوسیستم هم سیرِ‏طبیعی خود را طی خواهد کرد.‏ دریاچهيِ‏ ارومیه300میلیمتر متوسط حوضهيِ‏ آبریزشهست و بارندهگی دارد و بالايِ‏ ‎1200‎‏[میلی]‏ متر تبخیر دارد!‏ این بالانس اگر اتفاق نیافتد خبطبیعتا دچارِ‏ مشکل میشویم.‏ پس اگر رودخانهاي بدان وارد نشود طبیعتا آب پایین خواهد آمد.‏اتفاقی که الان افتاده و با آن مواجه هستیم،‏ که حدود 7 سانتیمتر آبِ‏ دریاچه پایین آمده است.‏این دریاچه به حوضهيِ‏3آبخیزش وابسته است و رودخانههايِ‏بالادستاش،‏ نه به بارانِ‏مستقیمی که بررويِ‏ آن میبارد و من به شما عرض میکنم که تزِ‏ دکترايِ‏ من دریاچهيِ‏ ارومیهاست و فرايِ‏ از شغل من پیگیرِ‏مسالهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه هستم.‏ باید اظهار کنم که ما آنجا ازسالِ‏ پیش تا کنون مشکلِ‏ خشکسالی نداریم و بارشِ‏ باران به حد کافی بوده است.‏ منهفته پیش از آنجا بازدید کردم.‏همه جا آب است.‏اینکه میگویند به دلیلِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه خشک شده است تنها دلیلِ‏ خشکشدنِ‏ این دریاچه نیست.‏دلاورنجفی:‏ پس باید آن عدد367خشکسالیدرصد عاملِ‏ طبیعی تغییر کرده باشد.‏ وزنها تغییر کردهاست و شاید در حالِ‏ حاضر به پنجاه پنجاه هم رسیده باشد.‏ باید بازنگري بشود.‏باقرزاده کریمی:‏ درواقع درحالِ‏ حاضر نه آمار چنین چیزي را نشان می دهد و نه مشاهدات.‏اسماعیل کهرم:‏ باز هم نمیتوان این موضوع را نادیده انگاشت،‏ این که دریاچهيِ‏ ارومیه کهروزي نگینِ‏ فیروزهاي رنگ انگشتريِ‏ ایران بود در حالِ‏ حاضر به رنگ سرخ در بیاید و شورهزارِ‏نمک تنها حاصلِ‏ قدمت و عمرِ‏ دریاچهاي بدان عظمت باشد.‏ دریاچهيِ‏ ارومیه آبی شور داشتاما در حالِ‏ حاضر آبِ‏ آن به تلخی میزند و این تاسفبرانگیز است.‏باقرزاده کریمی:‏ ما آبِ‏ رودخانهها و منابعِ‏ آبیِ‏ این بخش را صرف باغات و زمینهايِ‏ کشاورزيمیکنیم که کسی محصولِ‏ آن را نمیچیند و از محصولات باغات استفاده نمیشود.‏ در بسیارياز مواقع ملاحظه شده است در فصلِ‏ برداشت محصولات تا هفتهها سیبها رويِ‏ درختها می-‏مانند.‏جواد جهانگیرزاده:‏ با آنکه شما معتقد هستید که برايِ‏ حلِ‏ این مشکل باید از انتقالِ‏ آب ازرودخانهها بهره جست،‏ اما با مخالفتهايِ‏ بسیاري مواجه هستیم.‏


دریاچهيِ‏ ارومیهدلاورنجفی:‏ نمایندهيِ‏ مردمِ‏ اردبیل گفته که دغدغهيِ‏ نمایندهگانِ‏ مردم در مجلسِ‏ شورايِ‏اسلامی برايِ‏ موضوعِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه قابلِ‏ قبول است اما باید قبول کرد که انتقالِ‏ آب از سدارس و عمارت به دریاچهيِ‏ ارومیه به صلاح نیست و متاسفانه به حق و حقوقِ‏ مردمِ‏ اردبیل درکشاورزي و آبِ‏ شرب اشاره کرده است.‏ در حالی که دریاچهيِ‏ ارومیه از بین برود حتا خطر برايِ‏مردمِ‏ استانِ‏ اردبیل و کشاورزيِ‏ ایشان هم دور از ذهن نخواهد بود.‏ چون خشکسالی رويِ‏ اینخطه هم تاثیر خواهد داشت.‏باقرزاده کریمی:‏ ما در این میان هرچهقدر هم منابعِ‏ آبی داشته باشیم بازهم متضرر هستیم.‏چرا که در بخشِ‏ کشاورزي و باغداري بیش ازحد با مصرف آب مواجه هستیم.‏ من از وزارت نیرواستدعا دارم حالا که خود به عددنماید.‏1/3تخصیصِ‏ منابعِ‏ آبی رسیده است،‏ برايِ‏ احقاقِ‏ آن اقدامسوال راه حلی که بتوان بدان تکیه کرد و بر پایهيِ‏ آن دریاچهيِ‏ ارومیه را از مرگ نجات دادچیست؟ و تاثیراتی که میتواند مرگ این دریاچه و خشکسالیِ‏ آن بر جامعه بگذارد چیست؟جواد جهانگیرزاده:‏ ما به دنبالِ‏ راهکاري عملیاتی هستیم.‏ باید بخواهیم که اینمنابعِ‏ آبی در1/373 | U r m i y a L a k e6ماه اتفاق بیافتد یعنی از مهر تا فروردین یعنی6تخصیصِ‏ماه دومِ‏ سال که بخشِ‏کشاورزي هم دچار آسیب نشود.‏ ببینید سالهاست که آبِ‏ زرینهرود فقط برايِ‏ تبریز صرف می-‏شود.‏ اما نه برايِ‏ کشاورزي و آبِ‏ شرب،‏ که اي کاش اینچنین بود.‏ این آب سالهاست که برايِ‏نیروگاه تبریز مصرف میشود.‏ به نظر میرسد نباید عواملِ‏ انسانی را در خشکیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهنادیده گرفت که اتفاقا سهمِ‏ زیادي هم در این فاجعه دارند.‏ پس ما انسانها بیش از آن33درصد که شما میفرمایید مقصر هستیم.‏باقرزاده کریمی:‏ دمايِ‏ زمین بالارفته است و بارش کم شده است.[!]‏اسماعیل کهرم:‏ در باراندوز،‏ من در همان سالهایی که شما میفرمایید،‏ با لندرورِ‏ سازمانِ‏محیط زیست به آنجا آمدم و باران ماشینِ‏ ما را برد.‏ شما تاثیرِ‏ آب و هواییِ‏ آن دوره بر رويِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه را نمیتوانید با حال مقایسه کنید.‏ من از سالِ‏1352به دریاچهيِ‏ ارومیهعلاقهيِ‏ زیادي پیدا کردم و سالی چند بارمسیرِ‏ تهران تا ارومیه را برايِ‏ حلقهگذاريِ‏ فلامینگوهاطی میکردم.‏ طبقِ‏ آمارِ‏ ما در آن سال40هزار فلامینگو،‏20هزار پلیکان و پرندهگانِ‏ دیگر دراین دریاچه و اطراف آن زندهگی میکردند و لانهگذاري کرده بودند در تاکستانها،‏ تازیرِزمین به آب میرسیدیم و حضور و زندهگیِ‏24مترنوع پرنده در دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ نشانهيِ‏ سلامتاین دریاچه بود.‏ اما الان شاهد پدید آمدنِ‏ گیاه شورگز دراین منطقه هستیم که یعنی مرگبرايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه.‏ چهگونه است که دریاچهيِ‏ وان در ترکیه با فاصلهاي نه چندان زیاد،‏


دریاچهيِ‏ ارومیههمانگونه فیروزهاي باقی مانده است؟ اما ما همچنان کاهشِ‏ نزولات آسمانی را دستآویز کرده-‏ایم تا بسیاري از خطاهايمان دیده نشود؟ پیش از این رودخانهيِ‏ دایمی به دریاچهيِ‏ ارومیهسرازیر میشد که تاکنون حدودساخت1536سد بر رويِ‏ این رودخانهها ساختهاند.‏ در حالِ‏ حاضر با74 | U r m i y a L a k e70 سددر رويِ‏ این رودخانهها مواجه هستیم.‏در حالی که در آمریکا کتاب چاپ میکنند که چهگونه سدها را خراب کنیم و محیط زیستمانرا نجات دهیم ما همچنان به ساخت سدهايمان افتخار میکنیم.‏ بهطورِ‏ کلیسد مانع از 88ورود آب به این دریاچه شدند.‏ سدها اثرات مخرب و منفی بررويِ‏ محیط زیست و اجتماع می-‏گذارند.‏ در حالِ‏ حاضر گروهی زیستمحیطی در امریکا توانستهاند دولت مرکزي و مقامات محلیرا متقاعد نمایند که430سد کوچک و بزرگ را از رويِ‏ رودخانههايِ‏ امریکا بردارند.‏ چهگونه مانمیبینیم و مهندسانِ‏ ما نمیشنوند که در امریکا از دههيِ‏70میلادي دیگر سدي ساخته نشدهاست.‏ بیاییم بهعنوانِ‏ راهحل به این موضوع بیاندیشیم که اکوسیستم را به حالِ‏ اولیهيِ‏ خودبرگردانیم و این اولین گام باشد.‏ ما اشتباهات زیادي کردیم.‏ من در جلسهاي حضور داشتم کهیکی از کارشناسان عنوان کرد سد هیچ تاثیري بر این بحران نگذاشته است و نخواهد گذاشت.‏بعد از جلسه من متوجه شدم این فرد خود کارمند وزارت نیرو است.‏ میخواهم بگویم که کمیمنصف باشیم و به نجات اکوسیستم و محیط زیستمان بیاندیشیم نه آنکه خود و یاوزارتخانهمان را از یک اتهامِ‏ وارده مبرا نماییم.‏سوال آقايِ‏ دکتر کهرم با این حساب شما نظریهيِ‏ آقایان نجفی و کریمی را مبنی بر اینکهعاملی مانند تبخیر باعث خشکسالی دریاچه شده است را نمیپذیرید؟اسماعیل کهرم:‏ ببینید ما داریم از یک نعمت بیانتها،‏ از یک دریاچهيِ‏ عظیم حرف میزنیم کهاگر به حالِ‏ خود رها میشد یقینا هماکنون چنین مشکلی نداشتیم.‏ این دریاچه از10064در صد آن پایین است و36درصد،‏درصد آن بالاست.‏ ما از یک مخزنِ‏ عظیم حرف میزنیم.‏ اگراین مخزن همان میزانِ‏ آبی را دریافت میکرد که سابقا دریافت میکرد چرا باید از بین میرفت؟جلويِ‏ ریزشِ‏ آب را ما با ساخت سدها گرفتیم،‏ ما عاملهايِ‏ انسانی.‏ چرا وزارت نیرو با اینحرفها اتهام را به گردنِ‏ وزارت راه میاندازد و بحران را ناشی از احداث جادهيِ‏ شهید کلانتريمیداند و بعد هم میگوید کشاورزيِ‏ ناپایدار و بعد عدمِ‏ بارشِ‏ باران،‏ در انتها هم در گزارشِ‏خود‎27‎ درصد را ساخت سد عنوان میکند.‏جواد جهانگیرزاده:‏ این موضوع را در گزارشِ‏ رسمیِ‏ خود اعلام کرده است؟اسماعیل کهرم:‏ بله.من میخواهم اتفاقا به آقايِ‏ نجفی که اظهار میکنند که باید نمازِ‏ بارانخواند و همهيِ‏ تقصیرها به گردنِ‏ کاهشِ‏ بارشِ‏ باران است بگویم که بیاییم در برنامهها تخریبِ‏


رابدریاچهيِ‏ ارومیهسدها را قرار دهیم که عملیاتیترهم هست و ما میتوانیم به نتیجهيِ‏ آن اطمینان داشته باشیم.‏خودمان آمدهایم خراب کردهایم بعد از خداارومیه را باید وزارت نیرو پرداخت کند.‏وزارت نیرو جلويِ‏ این ریزش را گرفت.‏75/5میخواهیم که درستاشمیلیارد مترِ‏از رودخانهها بوده است،‏کند؟حقآبهيِ‏ دریاچهيِ‏مکعب آب به دریاچه ریزش میشد و5/0میلیارد مترِ‏ مکعب ازچشمهها و یک میلیارد از نزولات آسمانی،‏ چرا که حوضهيِ‏ آبگیر خیلی بزرگ است.‏ با اینآمار میخواهم دو پاسخ بدهم،‏ یکی به شما آقايِ‏جهانگیرزاده که از بارورکردنِ‏کردید و دیگر به وزارت نیرو ودیگرِ‏ دوستان.‏ درواقع سدهايِ‏ ما از آن5/5ابرها سوالمیلیارد ریزشِ‏ آب بهدریاچه جلوگیري کردهاند یعنی بخشِ‏ عمده و بهسزایی که،‏ بارورکردنِ‏ ابرها و یا بارشِ‏ باران1 میتواند تنهااینقدر چاه زدند برايِ‏جریانِ‏میلیارد مترِمکعبِ‏ آن را جبران نماید.‏ وزارت جهاد کشاورزي پاسخ بدهد،‏ چراکشاورزي و از دریاچه آب کشیدند؟ جادهيِ‏ شهید کلانتري هم گردشِ‏آب و هوا که مانند عقربههايِ‏ ساعت در دریاچه دور میزد را دچارِ‏ اختلال کرده است.‏وجود این جاده هم در حد خود بسیار تاثیرگذار بوده و هست.‏ درضمن عدهاي هم میگویند ازارس آب به دریاچه بریزیم که با این اقدام هم کشاورزيِ‏ دشت مغان مختل میشود و یکجریانِ‏ طبیعیِ‏ دیگررا نیز از بین میبریم.‏ من بازهمیادآور میشوم که بارور کردنِ‏ها همنمیتواند چارهساز باشد برايِ‏ آن که ما با گسترهاي عظیم مواجه هستیم و من راه سدها را بهتر42میدانم.»‏3- تاثیرِ‏ مصارف شهريِ‏ آبنادر قاضیپور نمایندهيِ‏ ارومیه در مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی ‏(در مرداد،(1390در خصوصِ‏دلیلِ‏ کاهشِ‏ آبهايِ‏ ورودي به دریاچهيِ‏ ارومیه گفت:‏ در حالِ‏ حاضر در هر ثانیه دو مترِ‏ مکعبآبِ‏ سهمِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به آبِ‏ شربِ‏ تبریز اختصاص مییابد.‏ وي از عدمِ‏ اجرايِ‏ طرحِ‏ انتقالِ‏آب از رودخانهيِ‏ ارس به دریاچهيِ‏ ارومیه خبر داد و گفت:‏ در صورت اجرايِ‏ طرحِ‏ انتقالِ‏ آب ازرودخانهيِ‏ ارس به دریاچهيِ‏ ارومیه نیز،‏ آبِ‏ شربِ‏ شهرهايِ‏ تبریز ‏[آذربایجانِ‏ شرقی]‏ تامین می-‏شود و آب به دریاچهيِ‏ ارومیه سرازیر نمیشود.‏ پیشنهاد میکنم سهمِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه ازرودخانهيِ‏ زرینهرود در میاندوآب نیز که هم اکنون به آبِ‏ شربِ‏ شهرِ‏ تبریز اختصاص داده شدهبه دریاچهيِ‏ ارومیه سرازیر شود.‏ اگر سهمِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه از رودخانهيِ‏ زرینهرود اختصاصداده شود،‏ مشکلی به وجود نمیآید،‏ تبریز ‏[آذربایجانِ‏ شرقی]‏هم میتواند حقآبهيِ‏ شهرهايِ‏خود را از رودخانهيِ‏ ارس تامین کند.‏ اجازه نمیدهیم با توجه به شرایط بحرانیِ‏ به وجود آمده75 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهبراي دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ عملیات اجرايِ‏ کانالِ‏ دومِ‏ انتقالِ‏ آب از زرینهرود به آذربایجانِ‏ شرقیاجرایی شود.‏گفتههايِ‏قاضی پور در حالیزرینهرود به تبریز در منطقهيِ‏بیان گردیدکه عملیاتشاهین فولاد بناب از سالِ‏اجراییِ‏1389دومِ‏ خطآغاز شده وآب از انتقالِ‏به گفتهيِ‏مدیرعاملِ‏ شرکت آبِ‏ منطقهايِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی برايِ‏ اجرايِ‏ این طرح درمدت پنج سال،‏ سه600 هزار ومیلیارد ریال اعتبار پیشبینی شده است و طولِ‏ عملیات لولهگذاريِ‏ این خط187کیلومتر است و با بهرهبرداري از آن به همراه طرحِ‏ انتقالِ‏ آبِ‏ ارس به دشت تبریز،‏‎60‎ درصد آبِ‏آشامیدنیِ‏ مورد نیازِ‏ تبریز و واحدهايِ‏ صنعتی مسیر تامین خواهد شد.‏ ظرفیت خط دومِ‏ انتقالِ‏آب به تبریز پنج مترِمکعب درثانیه اعلام شده است.‏ زرینهرود48درصد از آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهرا تامین میکرد ولی امروز بخشی از آبِ‏ این رودخانه برايِ‏ آبِ‏ شربِ‏ شهرهايِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی43اختصاص داده میشود.‏رد تاثیرِ‏ مصارف شهري در بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهدر پاسخ به گفتههايِ‏ نادر قاضی پور،‏ بیوك رئیسی مدیرِکلِ‏ حفاظت محیط زیست آذربایجانِ‏شرقی،‏ اظهارنظرهایی از این دست را غیرِ‏ کارشناسی دانست و گفت:‏ ‏«سهمِ‏ آبِ‏ شرب و مصارفشهريِ‏تبریز از منابعِ‏7060آبریزِ‏ حوضهيِ‏ آبیِ‏دریاچهيِ‏کمتر ارومیهاز یک درصد است.‏برابرِ‏آمارهايِ‏ رسمی آبِ‏ مورد استفاده از منابعِ‏ آبیِ‏ حوضهيِ‏ آبریز دریاچهيِ‏ ارومیه در بخشهايِ‏کشاورزي،‏ صنعت و شهري به ترتیب نود،‏ هفت و سه درصد است که بخشی از آبِ‏ شربِ‏ تبریزاز طریقِ‏ انتقالِ‏ آبِ‏ زرینهرود به مرکزِ‏ استان صورت میپذیرد که این میزان در مقایسه با مصارفبسیار بالايِ‏ بخشِ‏ کشاورزي غیرِ‏ محسوس و بیاثر است.‏ میزانِ‏ کلِ‏ آبِ‏ انتقالی از زرینهرود بهتبریز با استناد به اظهارات منتقدانِ‏ موضوع که میزانِ‏ آن را دو مترِ‏ مکعب در ثانیه اعلام نموده-‏اند،‏ بینِ‏ تا میلیون مترِمکعب در سال میشود که در مقایسه با نیازِ‏ آبیِ‏ سالانهيِ‏دریاچهيِ‏ارومیه،‏زیست در مطالعاتمصارفآبیِ‏رقمیطرحِ‏کمتراز دو درصد را شامل میشود.‏بینالمللیِ‏غیرِمجاز و برداشتهايِ‏حفاظت از تالابِ‏غیرقانونی و هدر رفتدریاچهيِ‏منابعِ‏حفاظت سازمانِ‏ تلاشِ‏ارومیه در جهتآب در بهرهبرداريِ‏محیطشناساییِ‏بخشهايِ‏مختلف از منابعِ‏ آبیِ‏ حوضهيِ‏ آبریز بوده است که سالانه بیش از دو میلیارد مترِمکعب از منابعِ‏دریاچهيِ‏آبریز حوضهيِ‏ارومیه حدوددریاچهيِ‏ارومیه را شامل میشود.‏هفت میلیارد مترِمکعب است.‏حوضهيِ‏ آبخیزِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ از کلِ‏ منابعِ‏ آبیِ‏ حوضهبرابرِ‏میزانِ‏3/7منابعِ‏مصوبهيِ‏آبیِ‏ستادحوضهيِ‏اجراییِ‏آبریزمدیریتمیلیارد مترِمکعب بایستی مورد76 | U r m i y a L a k e


‎4‎دریاچهيِ‏ ارومیهبهرهبرداري و مصارف مختلف قرار گرفته ورهاسازي گردد که آبِ‏شهرهايِ‏ شربِ‏3/1مختلف44کشاورزي و صنعت در آن پیشبینی شده است.»‏تخریبِ‏ جنگلها و مراتع در بالادست دریاچهمیلیارد مترِمکعب نیز به عنوانِ‏ حقآبِ‏ دریاچهاستانهايِ‏77 | U r m i y a L a k eهمجوار به همراهبخشِ‏ مصارفیک کارشناسِ‏ محیط زیست،‏ عاملِ‏ دیگرِ‏ تخریبِ‏ محیطِ‏ زیست دریاچهيِ‏ ارومیه را تخریبِ‏جنگلها و مراتع در بالادست دریاچه دانسته و پیشنهاد نموده است که موضوع بهدقت موردبررسی قرار گیرد و با انجامِ‏ اقدامهايِ‏ کارشناسی،‏ تلاش شود تاسوء مدیریت در حوزهيِ‏ آب و خاكبنا به گزارشی ‏(در شهریورِ‏صراحت دریاچهيِ‏ارومیه را بحرانی1390)، قانونِ‏و در معرضِ‏45دریاچه پایداريِ‏ خود را بازیابد.‏برنامهيِ‏ پنج سالهيِ‏ چهارم و پنجم هر دو بهخطر توصیف کردهاند و از دولت خواستندبراساسِ‏ مصوبهيِ‏ قانونی،‏ برايِ‏ حلِ‏ بحرانِ‏ بودجهيِ‏ لازم را برايِ‏ نجات این زیستبومِ‏ منحصر بهفرد ایران منظور کند،‏ اما با پایانِ‏ برنامهيِ‏ چهارم و تمدید یک سالهيِ‏ آن و گذشت ماههايِ‏متمادي از برنامهيِ‏صورت نگرفته است.‏5سالهيِ‏ پنجم،‏ هنوز کارِ‏ چندانی برايِ‏ حلِ‏ مشکلِ‏ این دریاچهيِ‏ استثناییمسعود باقر زاده کریمی،‏ مشاورِ‏ سازمانِ‏ محیط زیست میگوید:‏ همهيِ‏ طرحهایی کهتاکنون برايِ‏ نجاتبخشیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه دادهاند در صورتی اثربخش خواهند بود که بتوانیمدولت را در حلِ‏ مشکلِ‏ بیکفایتیِ‏ وزارت کشاورزي در مدیریت آب و خاك،‏ یاري کنیم وگرنهمشکل باز هم به قوت خود باقی و طرحها به صورت مسکن عمل خواهند کرد.‏وي با انتقاد از تصمیمِ‏ مجلس برايِ‏ کنار گذاشتنِ‏ طرحِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه و انتقالِ‏ آباز ارس به این زیستبوم گفت:‏ وقتی نمایندهاي میگوید آبِ‏ شورِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به چه دردمردم میخورد؟ نشاندهندهيِ‏ این است که پارلمان به عنوانِ‏ مهمترین مرجعِ‏ قانونگذاري،‏ ازدرك زیستمحیطی و اهمیت این دریاچه برايِ‏ اکوسیستمِ‏ شمالِ‏ غربِ‏ کشور اطلاعِ‏ کافی ندارد.‏اگر وزارت کشاورزي برايِ‏ منابعِ‏ آب و خاكبرنامهریزيِ‏ لازم را میداشت،‏ مردم در اشنویهسیبهايِ‏ تابستانی را به حالِ‏ خود رها نمیکردند و از آب بهعنوانِ‏ نعمت و ثروت ملی استفادهيِ‏بهینه میکردند و کشاورزيِ‏آبهايِ‏ دادنِ‏ هدر رغمِ‏ ما-‏ هبزیرزمینی و سطحی-‏به این روزنمیافتاد.‏ معلوم نیست مسئولان در کاخِ‏ وزارت کشاورزي چه کار میکنند؟ آبها را پشت سدهاانباشته کردهایم و با تبخیر از دست میدهیم،‏ در حالی که برايِ‏ حلِ‏ مشکلات کشاورزان و نیزتالابهايِ‏حاشیهيِ‏دریاچهيِ‏ارومیه این آب میتواند حیاتبخش باشد.‏چرا مثلا سد


‎5‎دریاچهيِ‏ ارومیهسیمینهرود باید پر از آب باشد ولی کشاورزيِ‏ ما در بهرهبرداريِ‏ روزآمد مشکل داشته باشد وچرا نتوانیم با مدیریت علمی از قربانیشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه جلوگیري کنیم؟وزارت نیرو سهمِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه را از آبهايِ‏ سطحیِ‏ منطقه بیش ازدر سال تصویب کرده اما وزارتمشکلاتمیشود.‏فعلی به علمی نبودنِ‏3میلیارد مترِ‏ مکعبکشاورزي این آب را به دریاچهيِ‏ ارومیه نمیدهد و همهيِ‏کشاورزي و منابعِ‏طبیعی در مدیریتآب و خاك مربوطواقعیت این است که دولت نتوانسته است چیدمانِ‏ توسعه را در حوضهيِ‏ آبریزِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه متناسب با توانِ‏ اکولوژیک یا بومشناختیِ‏ منطقه تعریف کند و تا این اتفاق نیفتد مشکلرفع نخواهد شد.‏ حوضهيِ‏ آبخیزِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در سالهايِ‏ اخیر به شکلِ‏ حسابنشدهاي بهبخشِ‏320 قبلاکشاورزي اختصاص یافته است.‏هزار هکتار بود و اکنون بهبیرویهيِ‏ زمینهايِ‏ زراعی و هدردادنِ‏تاثیرِ‏ عواملِ‏ آب و هواییزمینهايِ‏680کشاورزي حوضهيِ‏آبریزِ‏هزار هکتار رسیده و این نشاندهندهيِ‏46آب در منطقه است.‏این دریاچهرشدحکومت جمهوريِ‏ اسلامی همواره سعی میکند نقش و عملکرد خود را در بروزِ‏ مشکلات وبحرانها،‏ از جمله مشکلات دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ هیچ یا بسیار اندك جلوه دهد و تمامیِ‏ تقصیرها رابه عهدهيِ‏ عواملِ‏ طبیعی بگذارد.‏ بهعنوانِ‏ نمونه،‏ شرکت سهامیِ‏ آبِ‏ منطقهاي آذربایجانِ‏ غربی،‏با ارایهيِ‏ برخی آمارها،‏ چنین ادعا نموده است که عواملِ‏ جوي بیشترین نقش را در کاهشِ‏سطحِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه داشتهاند.‏ بارش،‏ جریانِ‏ رودخانهها،‏ تبخیر و دما به عنوانِ‏ عواملِ‏اثرگذار در بروزِ‏ بحران برايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ قلمداد گردیدهاند:‏بارش:‏متوسط بارندهگی در ایستگاههايِ‏ بارانسنجی حاشیهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در یک پریود25ساله در حدود ‎250‎میلیمتر برآورد شده است که با شروعِ‏ دورهيِ‏ خشکسالی،‏ بارندهگی برسطحِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به حدودبارندهگیِ‏ پریود100میلیمتر در سالِ‏ آبیِ‏40 ‏(معادلِ‏ -79 78رسید.‏ 25 ساله)‏کمترین مقدارِ‏ بارندهگیِ‏ ثبت شده در سالِ‏ آبیِ‏87-86104درصد متوسطدر بینِ‏ ایستگاههايِ‏ مبنا به میزانِ‏میلیمتر در ایستگاه بارانسنجیِ‏ موش آباد در حاشیهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه میباشد.‏78 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهجریانِ‏ رودخانهها:‏مجموعِ‏ حجمِ‏ کلِ‏ تخلیهيِ‏ رودخانههايِ‏ اصلی در طیِ‏ سه سالِ‏ آبیِ‏78-7779 | U r m i y a L a k e79-78 و80-79‏(خشکسالی)‏ به میزانِ‏1146میلیون مترِمکعب بوده که درحدود64ودرصد نسبت بهمیانگینِ‏ درازمدت کاهش نشان میدهد.‏ همچنین حجمِ‏ کلِ‏ تخلیهيِ‏ رودخانههايِ‏ اصلی در طیِ‏سالِ‏ آبیِ‏81-80و درسالِ‏ آبیِ‏کاهشی در حدود52درصد و درسالِ‏ آبیِ‏82-8149 درحدود13 معادلِ‏ 83-82درصد درسالِ‏ آبیِ‏84-8332 درحدود85-8446 درحدوددرصد و در سالِ‏ آبیِ‏86-8511 در حدودحجمِ‏ کلِ‏ تخلیهيِ‏ رودخانههايِ‏ منتهی به دریاچهيِ‏ ارومیه در سالِ‏ آبیِ‏میلیون مترِ‏ مکعب بوده که این مقدار نسبت به سالِ‏ آبیِ‏به میانگینِ‏ دراز مدت در حدودتبخیر:‏درصد افزایشدرصد و در سالِ‏ آبیِ‏درصد کاهش را نشان میدهد.‏87-86504 در حدود86-8582 در حدود84درصد کاهش را نشان میدهد.‏درصد و نسبتبا بررسیِ‏ آمارِ‏ ایستگاههايِ‏ تبخیرسنجیِ‏ موجود درغربِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه ‏(یالقوزآغاج،‏ بندرِ‏گلمانخانه،‏ داشخانه،‏ تازه کند،‏ آباجالو سفلی ( چنین نتیجهگیري گردیده است که متوسطتبخیر از مقدارِ‏1156میلیمتر درسالِ‏ آبیِ‏75-741586 به مقدارِ‏میلیمتر در سالِ‏ آبیِ‏-8079رسیده است.‏ درسالِ‏ آبیِ‏نسبت به سالِ‏ آبیِ‏81-8080-79افزایش داشته است متوسط ارتفاعِ‏ تبخیر درسالِ‏میزانِ‏ تبخیر در حدود‎1420 میلیمتر مشاهده شده کهدرحدود‎10 درصد کاهش و نسبت به میانگین در حدود5/282-811442 درحدودو در سالِ‏درصد،83-821535سالِ‏ آبیِ‏میلیمتر و درسالِ‏ آبیِ‏84-831435 درحدودو در سالِ‏85-841440 در حدود1435 درحدود 86-85میلیمتر و در سالِ‏ آبیِ‏87-86است.‏ این مقدار نسبت به میانگینِ‏ درازمدت افزایش داشته است.‏دما:‏1629 در حدودو درمیلیمتر بودهبررسیِ‏ میانگینِ‏ سالانهيِ‏ دمايِ‏ سهگانه ‏(حداقل،‏ حداکثر و میانگین)‏ ایستگاهها درحوضهيِ‏آبریزِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه نشاندهندهيِ‏ نوسانات سالانهيِ‏ دما در حولوحوشِ‏ میانگینِ‏ دورهيِ‏آماري تا سالِ‏1374میباشد.‏ بهطوري که دربعضی از سالها میانگینِ‏ دماها از میانگینِ‏ دورهيِ‏آماري بیشتر ودربعضی سالها کمتر بوده است.‏ ازاین سال به بعد سیرِ‏ صعوديِ‏ دماهايِ‏ سالانهنسبت به میانگینِ‏ دورهيِ‏ آماري شروع شده است.‏ البته تا سالِ‏ ‎1376‎افزایشِ‏ دما کند بوده،‏ ولیاز سالِ‏ آبیِ‏77-76که این افزایش در سالِ‏ آبیِ‏به بعد افزایشِ‏ شدید دما در کلیهيِ‏ ایستگاهها مشاهده میشود بهطوري78-779/6 در حدوددرصد نسبت به میانگینِ‏ درازمدت میباشد.‏


دریاچهيِ‏ ارومیهمیانگینِ‏ متوسط سالانهيِ‏ دما درسالِ‏ آبیِ‏درصد افزایش یافته و این افزایش تا سالِ‏ آبیِ‏سالانه درسالِ‏ آبیِ‏78 -7980-79نسبت به میانگینِ‏ درازمدت درحدود2/1281-808/12 به میزانِ‏و درسالِ‏ آبیِ‏ادامه داشته است.‏ میانگینِ‏ دمايِ‏ متوسط82-812/12 به میزانِ‏83-824/12 به میزانِ‏و در سالِ‏ آبیِ‏84-8312 به میزانِ‏و در سالِ‏ آبیِ‏85-847/1286-85 آبیِ‏ و در سالِ‏متوسط سالانه در سالِ‏ آبیِ‏آبیِ‏1/11 به میزانِ‏87-869/11 به مقدارِ‏86-857 در حدود6درصد افزایش را نشان میدهد.»‏درجهيِ‏ سانتیگراد میباشد.‏و سالِ‏ آبیمیانگینِ‏به میزانِ‏دمايِ‏درجهيِ‏ سانتیگراد بوده که نسبت به سالِ‏ذکرِ‏ نکاتی را دربارهيِ‏ سطورِ‏ بالا ضروري میدانم.‏ البته دلیلِ‏ اصلیِ‏ ایجاد وضعیت بحرانیِ‏دریاچهيِ‏پیشین نیز نظراتارومیه و خشکشدنِ‏برخی کارشناسانِ‏بخشهايِ‏همچنین،‏ برابرِ‏ آمار و اطلاعات ‏«سالنامهيِ‏ آماريِ‏ سالِ‏وسیعی از آن،‏ کاهشِ‏بارشها نیست.‏در سطورِ‏امر را آوردم که اشارهاي به این موضوع نموده بودند.‏1387استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی»‏ ‏(که دربخشهايِ‏ پیشینِ‏ این نوشته به آن اشاره گردیده است):‏ ‏«متوسط بارندهگیِ‏ سالیانهيِ‏ استان،‏بین‎300‎ تا‎400‎میلیمتر میباشد که با توجه به متوسط بارندهگیِ‏280میلیمتر در ایران،‏ دروضعیت خوبی قرار دارد.»‏ در گزارشِ‏ سازمانِ‏ آب،‏ در خصوصِ‏ تاثیرِ‏ شرایط جوي بر وضعیتدریاچهيِ‏ ارومیه،‏ از جمله پایینبودنِ‏ میزانِ‏ بارش در حاشیهيِ‏ دریاچه عنوان گردیده و آمارِ‏ایستگاههايِ‏ بارانسنجیِ‏ واقع در حاشیهيِ‏ دریاچه نیز بهعنوانِ‏ شاهد ادعا ارایه گردیده است؛در حالی که میزانِ‏ بارش در حاشیهيِ‏ دریاچه بهطورِ‏ معمول در همین حد بوده است و اگر قراربر این میبود که به علت بارندهگی در حد مزبوررسیده باشد،‏ این اتفاق250)میبایست سالها پیش میافتاد.‏میلیمتر)،‏ دریاچه به شرایطبارندهگی در کلِ‏حوضهيِ‏بحرانیآبریزِ‏دریاچه میباید معیارِ‏ بررسی قرار گیرد که حاشیهيِ‏ دریاچه نیز در زمرهيِ‏ آن قرار میگیرد.‏همچنین،‏ میانگذرِ‏ دریاچه نقشِ‏ بسیار مهمی در افزایشِ‏ تبخیرِ‏ دریاچه دارد که در گزارش بداناشارهاي نشده است.‏ افزایشِ‏ دما نیز تاثیرِ‏ مستقیمی با شرایط پوششِ‏ گیاهیِ‏ منطقه و منابعِ‏ آبیدارد که در اثرِ‏ تخریب کاهش یافته است.‏ نتایجِ‏ سوء تخریبهايِ‏ به عمل آمده توسط عواملِ‏انسانی،‏ به اشکالِ‏ مختلف و از جمله تاثیر بر شرایط آب و هوایی،‏ خود را نشان میدهد.‏80 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهآلودگیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه و حوضهيِ‏ آبریزِ‏ آن81 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهورود آلایندههايِ‏ کشاورزي و خانهگی به داخلِ‏ آبهايِ‏ سطحی و زیرزمینی،‏ جانِ‏ ساکنانِ‏استانهايِ‏ شمالِغربیِ‏ کشور را تهدید میکند.‏ بافت شهريِ‏ استانهايِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی و غربیو استانِ‏ اردبیل به گونهاي است که فاضلابهايِ‏ شهري و روستایی وارد آبهايِ‏ سطحی وزیرزمینی میشود و جانِ‏ بسیاري از اهالیِ‏ این مناطق را به خطر انداخته است.‏ زمینهايِ‏ زیاديدر این استانها،‏ مزارع و زمینهايِ‏ کشاورزي است که به علت عدمِ‏ توانِ‏ کنترلِ‏ خروجی وپسآبهايِ‏ کشاورزي،‏ سمومِ‏ کشاورزي و آلودهگیها وارد آبها و رودخانهها شده و به آلایندهيِ‏آبِ‏ شربِ‏ منازل تبدیل شدهاند.‏ آلایندهها با نفوذ به منابعِ‏ آبهايِ‏ زیرزمینی،‏ آنها را آلودهمیسازند و همچنین،‏ رودهایی که دچارِ‏ آلودهگی هستند و به دریاچهيِ‏ ارومیه میریزند،‏آلودهگیها را به دریاچه منتقل مینمایند.‏مرگ رودخانههابه گفتهيِ‏ یک کارشناسِ‏ محیط زیست:‏ در استانهایی که کشاورزي رونق دارد،‏ شاهد هستیمکه بخشِ‏ عمدهاي از آلودهگیها به ورود سمومِ‏ آفات گیاهی و کودها و مواد شیمیایی خطرناكاز طریقِ‏ آبهايِ‏ برگشتیِ‏ زمینهايِ‏ کشاورزي به داخلِ‏ رودخانهها باز میگردد.‏ در مناطقی کهرودخانهها از روستاها عبور میکنند و حتا برخی مناطقِ‏ شهري نیز،‏ به دلیلِ‏ نبود سیستمِ‏جمعآوريِ‏ فاضلاب و آبهايِ‏ سطحی،‏ فاضلابهايِ‏ خانهگی نیز به داخلِ‏ رودخانهها هدایتمیشود،‏ بهطوري که در مناطقِ‏ پایین دست،‏ به جايِ‏ رودخانه شاهد جریان داشتنِ‏ فاضلابِ‏روانی مملو از انواع و اقسامِ‏ مواد آلی و شیمیایی به جز هیدروژن و اکسیژن هستیم.‏4782 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیه مدفنِ‏ پسآبهايِ‏ صنعتی:(138783 | U r m i y a L a k eدریاچهيِ‏ ارومیهبراساسِ‏ یک گزارش ‏(منتشر شده در ديِ‏ ‏«مجتمعِ‏ صنعت كیِ‏ ‏.س ‏[کاوه سودا]‏ واقعدر محدودهيِ‏ میانِ‏ شهرستانهايِ‏ مراغه و بناب که تولیدکنندهيِ‏ کربنات سدیم ‏(مادهيِ‏ اولیهيِ‏صنایعِ‏ شیشه،‏ شوینده و کاغذ)‏ است،‏ افزون بر مصرف حجمِ‏ زیادي آبِ‏ شیرین،‏ به دلیلِ‏ نداشتنِ‏تصفیه خانه و عدمِ‏ ایزولاسیون حوضچههايِ‏ تبخیر،‏ همواره پسآبهايِ‏ خطرناك شیمیاییشاملِ‏ مقادیرِ‏ زیادي آمونیاك و نمک و نیکل را نیز به محیط زیست منطقه سرازیر نموده استکه به آبهايِ‏ زیرزمینی نفوذ کرده و بارها به زمینهايِ‏ کشاورزيِ‏ منطقه آسیب رسانده است.‏صدورِ‏ پسآبهايِ‏ خطرناك از سويِ‏ این مجتمع به حدي بوده است که رییسِ‏ سازمانحفاظت محیط زیست در سالِ‏ دستورِ‏ پیگیريِ‏ موضوع را صادر کرد و ضمنِ‏ تاکید برآلایندهگیِ‏ مجتمعِ‏ یاد شده،‏ مدیرکلِ‏ محیط زیست استانِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی را مامورِ‏ تعطیلیِ‏ اینواحد صنعتی کرد،‏ اما نهتنها اقدامی مناسب برايِ‏ رفعِ‏ این مشکل صورت نگرفت بلکه راهکاريتاسفبار برايِ‏ ادامهيِ‏ فعالیت کارخانهيِ‏ یاد شده ارایه شد.‏ بدین صورت که رییسِ‏ سازمانِ‏حفاظت محیط زیست آذربایجانِ‏ شرقی ضمنِ‏ اشاره به مشکلات به وجود آمده در زمینهايِ‏کشاورزيِ‏ مراغه و بناب بر اثرِ‏ نفوذ پسآبهايِ‏ کارخانهيِ‏ یاد شده،‏ انتقالِ‏ پسآبِ‏ کارخانهيِ‏ك.س ‏[کاوه سودا مراغه]‏ به حاشیهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه را راهکارِ‏ حلِ‏ بحرانِ‏ زیست محیطیِ‏ اینکارخانه عنوان کرد و گفت:‏ برنامهریزي برايِ‏ تخلیهيِ‏ پسآبِ‏ تولیديِ‏ کارخانهيِ‏ یاد شده بهحاشیهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه آغاز شده است و با انتقالِ‏ پسآبِ‏ این کارخانه به حاشیهيِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه آثارِ‏ سوء فعالیت این کارخانه بر محیط زیست به کمترین حد ممکن خواهد رسید.‏وي در خصوصِ‏ آثارِ‏ مخربِ‏ پسآبهايِ‏ صنعتیِ‏ این کارخانه گفت:‏ پسآبِ‏ کارخانه كيِ‏ ‏.س‏[کاوه سودا]‏ مراغه به دلیلِ‏ داشتنِ‏ قابلیت هدایت الکتریکی بالا به هنگامِ‏ نفوذ به خاك آثارِ‏مخربی بر رويِ‏ منابعِ‏ آبهايِ‏ زیرزمینیِ‏ منطقه دارد.علاوه بر تاثیرِ‏ سوء پسآبِ‏ این کارخانه برمنابعِ‏ آبِ‏ زیرزمینی،‏ برخی از عناصرِ‏ سنگین نظیرِ‏ نیکل و مواد خطرناکی مانند آمونیاك بهصورت پسآب از این کارخانه خارج و در زمینهايِ‏ اطراف جاري میشود.‏تعطیلیِ‏ کارخانه امکانپذیر نیست1386فرماندارِ‏ مراغه-که کارخانهيِ‏ کاوه سودا در محدودهيِ‏ این شهرستان قرار دارد-‏ ‏(در سالِ‏در خصوصِ‏ تعطیلیِ‏ کارخانه گفت:‏ ‏«نمیتوان به راحتی نسبت به تعطیلیِ‏ یک کارخانه-‏يِ‏ صنعتیِ‏ بخشِ‏ خصوصی حکم داد.‏ تعطیلیِ‏ این کارخانه تبعات اجتماعی و اقتصادي در منطقهو حتا کشور دارد.‏ این مجموعه یکی از معدود مراکزِ‏ تولید مواد اولیهيِ‏ صنایعِ‏ شوینده و نیزصنعت شیشه در ایران بوده و تعطیلیِ‏ آن موجبِ‏ گرانیِ‏ چنین محصولاتی در کشور خواهد بود.‏تعطیلیِ‏ این کارخانه تنها پاكکردنِ‏ صورت مساله است.‏ سوالِ‏ اساسی اینجاست که چرا(1387


دریاچهيِ‏ ارومیهمسئولانِ‏ وقت محیط زیست و دیگر ارگانهايِ‏ مسئول در آن زمان مجوزِ‏ تاسیسِ‏ چنین واحديرا دادهاند؟ نباید از ابتدا چنین مجوزي داده میشد.‏ در حالِ‏ حاضر نمیتوان بدونِ‏ در نظر داشتنِ‏خسارات اجتماعی و اقتصاديِ‏ ناشی از تعطیلیِ‏ این کارخانه در خصوصِ‏ عدمِ‏ فعالیت آن تصمیمگرفت.‏ البته پسآبهايِ‏ این مجتمع برايِ‏ کشاورزيِ‏ منطقه بسیار مضر است اما برايِ‏ رفع اینمشکل باید چارهاي اساسی اندیشه شود در جلساتی که با مسئولانِ‏ محیط زیست،‏ صنایع و…‏در استانداري تشکیل شده،‏ مقرر گردیده پسآبِ‏ این واحد از طریقِ‏ لوله به دریاچهيِ‏ ارومیهمنتقل شده و تمامیِ‏ حوضچههاي آن نیز ایزوله شود.‏وي با بیانِ‏ اینکه تاکنون کیلومتر از لولهگذاريِ‏ این کارخانه به سويِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهبه اتمام رسیده است،‏ افزود:‏ تنها کیلومترِ‏ دیگر برايِ‏ رسیدن به منطقهيِ‏ مورد نظر باقیماندهاست.‏ امیدواریم رسانهها با این مساله به گونهاي برخورد نکنند که ضمنِ‏ ایجاد نگرانی براي مردمو کشاورزان،‏ باعث فرارِ‏ سرمایهگذارانِ‏ بخشِ‏ خصوصی از منطقه گردد.»‏حجمِ‏ بسیار بالايِ‏ آبِ‏ مصرفی در کارخانهيِ‏ کاوه سودا نیز مشکلِ‏ دیگري برايِ‏ منطقه ایجادنموده بود.‏ بر اساسِ‏ اعلامِ‏ کارشناسان،‏ روزانه هشت هزار مترِ‏ مکعب آبِ‏ شیرین از سد علویان بهکارخانهيِ‏ مزبور پمپاژ شده و در عوض،‏ روزانه شش هزار مترِ‏ مکعب پسآبِ‏ خطرناك از آنمجتمع خارج میگردید.‏ پسآبهايِ‏ منتشر شده حاويِ‏ آمونیاك و سرشار از نمک بوده و طیِ‏سالهايِ‏ گذشته بخشِ‏ عمدهيِ‏ زمینهايِ‏ منطقه را به کویر تبدیل کرده است.‏مقایسهيِ‏ میزانِ‏ آبِ‏ مصرفی،‏ میزانِ‏ خسارات وارده به محیط زیست و نیز اشتغالزایی اینمجتمع با دیگر واحدهايِ‏ صنعتیِ‏ منطقه،‏ شرایط فعالیت آن را مورد سوال قرار داده بود.‏ یککارشناسِ‏ محیط زیست در این خصوص گفت:‏ در مقایسهيِ‏ میزانِ‏ مصرف آب و نیز صدورِ‏پسآبِ‏ این واحد با اشتغالِ‏ نفر باید گفت مجتمعِ‏ پتروشیمی تبریز با اشتغالزاییِ‏ پنج هزارنفري،‏ روزانه با این مقدار آبِ‏ مصرفی،‏ تنها مترِ‏ مکعب پسآ ب می دهد.‏ پسآبهايمجتمعِ‏ مورد بحث به هیچ عنوان قابلِ‏ تصفیه نیست اما پسآبهايِ‏ پتروشیمی تصفیه شده ودوباره در چرخهيِ‏ محیط زیست مورد مصرف قرار میگیرد.‏ طبقِ‏ محاسبات انجام شده،‏ درصورت مصرف روزانه هشت هزار مترِ‏ مکعب آب در زمینهايِ‏ بسیار حاصلخیزِ‏ منطقه،‏ برايِ‏حدود یک هزار نفر ایجاد اشتغال خواهد شد.‏4800254300ضیاءاالله اعزازي نمایندهيِ‏ بناب در مجلس نیز گفت:‏ شهرستانِ‏ بناب از نظرِ‏ ارتفاع،‏پایینتر از این کارخانه قرار دارد و تمامِ‏ پسآبهايِ‏ موجود در حوضچههايِ‏ غیرِاصولیِ‏ اینکارخانه ‏[کاوه سودا]‏ در آبهايِ‏ زیرزمینیِ‏ شهرستانِ‏ بناب نفوذ کرده است.‏ ادامهيِ‏ فعالیت اینکارخانه،‏ کشاورزيِ‏ منطقه را به کلی از بین برده و سلامتیِ‏ مردمِ‏ منطقه را به مخاطره میاندازد.‏کارشناسانِ‏ زیست محیطی بهصورت آشکار با انتقالِ‏ پسآبهايِ‏ کارخانهيِ‏ یاد شده به دریاچهيِ‏84 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهارومیه مخالف هستند اما نمیدانیم چرا برخی از مسئولانِ‏ منطقه بازهم بر اجرايِ‏ این پروژهاصرار دارند؟براساسِ‏ هشدارِ‏ مسئولانِ‏ محلی در صورت ادامهيِ‏ روند ورود پسآب به آبهايِ‏ زیرزمینی،‏احتمالِ‏ شیوعِ‏ بیماريهايِ‏ گوارشی و پوستی برايِ‏ مردم و نیز بیماريهايِ‏ حیوانی و گیاهی درمنطقه،‏ دور از ذهن نیست.‏ از سويِ‏ دیگر در حالی انتقالِ‏ پسآبِ‏ این واحد به دریاچهيِ‏ ارومیهبهعنوانِ‏ یک راهکارِ‏ عمده مطرح شد که این دریاچهيِ‏ بختبرگشته خود با مشکلات زیستمحیطیِ‏ بسیاري دست به گریبان بوده است.‏ با این اوصاف این که چرا چنین کارخانهاي کهاغلب در مناطقِ‏ کویري و غیرقابلِ‏ کشت تاسیس میشود،‏ در منطقهاي حاصلخیز راهاندازيشده و زمینهايِ‏ اطراف را به کویر تبدیل میکند،‏ سوالی است که مسئولانِ‏ وقت باید پاسخگويِ‏آن باشند.»‏48ورود فاضلابِ‏ کارخانهيِ‏ نمک مراغه(1388معاونِ‏ محیط طبیعیِ‏ سازمانِ‏ حفاظت محیط زیست ‏(در خرداد از تدارك برنامهايبراي ریختنِ‏ فاضلابِ‏ کارخانهيِ‏ نمک صنعتیِ‏ شهرِ‏ مراغه به دریاچهيِ‏ ارومیه خبر داد و آن راکابوسی برايِ‏ نابوديِ‏ کاملِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه توصیف کرد.‏وي گفت:‏ دنبالِ‏ این هستند که حجمِ‏ پسآبهايِ‏ صنعتیِ‏ این کارخانه که بالايِ‏ مترمکعب در ثانیه است را وارد دریاچهيِ‏ ارومیه کنند که اگر چنین اتفاقی بیفتد دیگر نمیتوان بهبازگشت حیات آرتمیايِ‏ دریاچه امیدوار بود و قطعا فرایند نابوديِ‏ کاملِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه رافراهم میآورد.‏ اگر این کار انجام شود و فاضلاب با این حجم در دریاچه رها شود،‏ با توجه بهحجمِ‏ املاحِ‏ کارخانه مثلِ‏ ین و کلر،‏ نابوديِ‏ ریزموجودات و حیات زیستیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهبهخصوص آرتمیا قطعی خواهد بود.‏وي در تشریحِ‏ ابهامِ‏ زمانِ‏ فعالیت و تولید پسآبهايِ‏ این کارخانه و اینکه تا امروز در چهمکانی تخلیه شده،‏ به استفاده از گالنهايِ‏ مخصوص برايِ‏ جمعآوريِ‏ فاضلابِ‏ این کارخانه اشاره49کرد که دیگر جوابگويِ‏ حجمِ‏ این فاضلابِ‏ خطرناك نیست.‏ورود آلودهگی از طریقِ‏ تلخهرود20تلخهرود یا آجی چاي ‏(در زبانِ‏ ترکی،‏ آجی به معنايِ‏ تلخ و چاي به معنايِ‏ رود است)،‏هزار وکیلومتر در آذربایجانِ‏ شرقی است که از ارتفاعِ‏ رودي دایمی به طولِ‏ حدود کیلومتريِ‏ شمالِ‏ شرقیِ‏ سراب سرچشمه میگیرد و با عبور ازمتريِ‏ کوه سبلان و حدود متري به دریاچهيِ‏ ارومیه میریزد.‏ حوضهيِ‏ آبریزِ‏ تلخهرودشمالِ‏ تبریز،‏ در ارتفاعِ‏ هزار و کیلومترِ‏ مربع وسعت دارد.‏ وجه تسمیهيِ‏ تلخهرود به عبورِ‏ این رودخانه ازهزار و حدود 400326533270200985 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهگنبدهايِ‏ نمکیِ‏ واقع در بالادست دشت تبریز برمیگردد که از نظرِعلمِ‏ محیط زیست در ردهيِ‏آلودهگیهايِ‏ طبیعی قرار میگیرد،‏ اما از دیدگاه کارشناسان نمیتوان به آن آلودهگی اطلاقکرد.‏ورود انواعِ‏ فاضلابهايِ‏ شهري،‏ صنعتی و کشاورزي به تلخهرود علاوه بر ایجاد بحرانِ‏زیستمحیطی،‏ سلامت مردمِ‏ منطقه را به خطر انداخته و به علت متصاعد شدنِ‏ بويِ‏ نامطبوع ومشمئزکننده،‏ اسبابِ‏ نارضایتیِ‏ ساکنانِ‏ حریمِ‏ این رودخانه و گردشگران را فراهم کرده است.‏یک کارشناسِ‏ محیط زیست و آب ‏(در سال گفت:‏ فاضلابهايِ‏ شهري به لحاظ کمیت،‏مهمترین منبعِ‏ آلایندهيِ‏ تلخهرود محسوب میشوند.‏ متاسفانه تلخهرود کارکرد رودخانهايِ‏ خودرا از حیث پالایشِ‏ آلایندهها از دست داده و به بسترِ‏ هدایت فاضلاب و انواعِ‏ پسآب به پایین-‏دست دشت تبریز تبدیل شده است.‏وي سرازیر شدنِ‏ شیرابهيِ‏ زبالههايِ‏ انباشت شده در قسمتهایی از تبریز به تلخهرود را یکیاز شدیدترین و سمیترین انواعِ‏ فاضلابهايِ‏ شهريِ‏ آلایندهيِ‏ این رودخانه میداند و میگوید:‏در طولِ‏ تلخهرود،‏ ورود فاضلابهايِ‏ خانهگیِ‏ مناطقی مانند خلیلآباد و ارم و در ادامه ورودبخشی از فاضلابِ‏ واحدهايِ‏ مسکونیِ‏ پايگاه هواییِ‏ تبریز باعث آلودهگیِ‏ تلخهرود شده است.‏او با اشاره به فعالیت واحدهايِ‏ صنعتی در منطقهيِ‏ غربِ‏ تبریز و تولید پسماندهايِ‏ بسیارخطرناك و سنگین مانند جیوه،‏ کارنیوم و سرب میگوید:‏ فاضلاب و پسآبِ‏ این واحدهايِ‏صنعتی پس از ورود به تلخهرود باعث آلودهگیِ‏ زیست محیطیِ‏ آن میشوند و پس از انباشت درکنارِ‏ لجنها،‏ بويِ‏ تعفن ایجاد میکنند.‏ از عواملِ‏ مهمِ‏ دیگر ایجاد بويِ‏ مشمئزکنندهاي که مشامِ‏هر رهگذري در اطراف تلخهرود را میآزارد،‏ نقص در سامانهيِ‏ تصفیهخانه پسآبِ‏ یکی ازکارخانههايِ‏ فرآوريِ‏ لبنیات و نیز تولید پسآبهايِ‏ بدبو در منطقهيِ‏ چرمشهر تبریز است،‏ضمن این که لجنِ‏ تخلیه شدهيِ‏ لجنکشها عاملِ‏ دیگرِ‏ ایجاد این بويِ‏ نامطبوع است.‏لجنکش در تبریز به طورِ‏ مستمر چاهکشی میکنند که همهيِ‏ آنها در جادهيِ‏ کنارِ‏ تلخهرودتخلیه میشود و همین عامل باعث شده است ضمنِ‏ ایجاد آلودهگیِ‏ شدید،‏ بويِ‏ بسیارمشمئزکنندهاي نیز منطقه را فرا گیرد.‏ با بروزِ‏ خشکسالی سالهايِ‏ گذشته،‏ غلظت آلایندههاافزایش یافته و تلخهرود به بستري برايِ‏ هدایت فاضلابهايِ‏ خام تبدیل شده است.‏ اگر فرضکنیم که مصرف آبِ‏ شرب،‏ صنعتی و بهداشتیِ‏ شهروندانِ‏ تبریزي چهار مترمکعب در ثانیه باشدو براساسِ‏ همین فرض درصد این آب به فاضلاب تبدیل شود،‏ میتوان مشخص کرد کهمیلیون مترِمکعب فاضلابِ‏ خام وارد محیط و در نهایت به زهکشِ‏ اصلیِ‏ دشت تبریز یعنی تلخه-‏رود وارد میشود.‏ این در حالی است که فقط میلیون مترِمکعب از فاضلابها را سامانههايتصفیه،‏ بازپالایش میکنند.‏14063(1389477586 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهوي تاثیرِ‏ آلایندهگیِ‏ تلخهرود بر دریاچهيِ‏ ارومیه را نیز محتمل میداند و خاطر نشانمیکند:‏ اگرچه به ظاهر در زمانهايِ‏ کمآبی،‏ تلخهرود به دریاچهيِ‏ ارومیه نمیرسد،‏ اما با هدایتهمهيِ‏ پسآبها و فاضلابهايِ‏ زیرقشري آلوده به دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ خطراتی مانند به همخوردن زیستبومِ‏ این دریاچه و از بین رفتنِ‏ تنها موجود زندهيِ‏ آن به نامِ‏ آرتمیانیز روي می-‏دهد.‏ ورود فاضلابها و پسآبهايِ‏ تلخهرود به دریاچهيِ‏ ارومیه میتواند پیآمد خطرناكدیگري همچون از بین رفتنِ‏ پدیده ‏«لجندرمانی»‏ شود چرا که فلزهايِ‏ سنگینِ‏ راه یافته بهدریاچهيِ‏ ارومیه از طریقِ‏ تلخهرود،‏ لجندرمانی را از بین میبرد.‏علاوه بر آسیبِ‏ زیستمحیطیِ‏ ناشی از آلودهگیِ‏ تلخهرود،‏ نباید از کنارِ‏ پیآمدهايِ‏ بهداشتیِ‏آن نیز به راحتی گذشت،‏ چرا که کارشناسان دربارهيِ‏ به مخاطره افتادنِ‏ سلامت انسان درچنین محیط آلودهاي هشدار میدهند.‏ یک کارشناسِ‏ بهداشت محیط مرکزِ‏ بهداشت آذربایجانِ‏شرقی میگوید:‏ تداومِ‏ وضعیت کنونی،‏ تبعات بهداشتیِ‏ جدي دارد و سلامت انسان را بهشدت بهمخاطره میاندازد.‏ علاوه بر بروزِ‏ برخی مشکلات روانی،‏ به علت انتشارِ‏ بويِ‏ بد و مشمئزکنندهيِ‏ناشی از تجزیهيِ‏ میکروارگانیسمها در تلخهرود،‏ احتمالِ‏ آلودهگیِ‏ محصولات کشاورزي اطرافاین رودخانه نیز وجود دارد.‏ با وجود نظارت نهادهايِ‏ مسئول بر برداشت آب از چاههايِ‏ مجاز،‏ امانمیتوان منکرِ‏ برداشتهايِ‏ غیرِمجازي شد که هر از چند گاهی گزارش میشود.‏این کارشناسِ‏ بهداشت محیط،‏ انتقالِ‏ بیماريهايِ‏ واگیر مانند التور و دیگر بیماريهايِ‏رودهاي و انگلی را از دیگر پیآمدهايِ‏ احتمالیِ‏ آلودهگیِ‏ این رودخانه اعلام نمود و گفت:‏ در87 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهصورت آبیاريِ‏ محصولات کشاورزي با آبهايِ‏ آلودهيِ‏ شیمیایی،‏ احتمالِ‏ جذبِ‏ این آلودهگیدر گیاهان و محصولات تولیدي و در نهایت انتقالِ‏ آن به انسان وجود دارد.‏ مهمترین راهکارِ‏ رفعِ‏آلودهگی و بويِ‏ تعفنِ‏ تلخهرود ساماندهیِ‏ فاضلابِ‏ مسکونی و صنعتی است که به این رودخانهسرازیر میشود.‏مدیرعاملِ‏ آب و فاضلابِ‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی نیز گفته است:‏ دفعِ‏ پسآبِ‏ کارخانهيِ‏ پنیرواقع در مجاورت تلخهرود همراه با دفعِ‏ فاضلابِ‏ مناطقی مانند پايگاه دومِ‏ شکاريِ‏ تبریز کهخارج از حوزهيِ‏ خدمترسانیِ‏ این شرکت است،‏ از عواملِ‏ ایجاد بويِ‏ بد در این منطقه محسوبمیشود.‏مدیرکلِ‏ حفاظت محیط زیست آذربایجانِ‏ شرقی گفته است:‏ بر اساسِ‏ تحقیقات سه عامل درآلودهگیِ‏ این رودخانه مهم دخالت دارد.‏ نخستین عامل بیش از یکسومِ‏ فاضلابِ‏ مناطق حاشیهنشینِ‏ شمال و شمالِ‏ غربِ‏ تبریز است که به صورت سنتی و غیربهداشتی وارد آبریز اینرودخانه میشود.‏ عاملِ‏ دیگرِ‏ آلودهگیِ‏ تلخهرود،‏ نشت فاضلابِ‏ برخی واحدهايِ‏ تولیدي و واحد-‏هايِ‏ کوچک صنعتیِ‏ حاشیهيِ‏ رود است.‏ عاملِ‏ سوم،‏ تخلیهيِ‏ روزانه حدود‎140 تانکرِ‏ تخلیه چاهبه آبریزِ‏ تلخهرود و حواشیِ‏ آن است.‏قابلِ‏ ذکر است که تلخهرود و سرشاخههايِ‏ آن،‏ در مسیرِ‏ خود،‏ قسمتهایی از زمینهايِ‏50شهرستانهايِ‏ سراب،‏ بستان آباد،‏ هریس،‏ تبریز،‏ اسکو،‏ شبستر و آذرشهر را سیراب میکند.‏ورود آلودهگی از طریقِ‏ زرینهرود230زرینهرود ‏(جغاتو)‏ رودي است در شمالِ‏ غربیِ‏ ایران که در جنوبِ‏ شرقیِ‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏غربی قرار دارد.‏ این رودخانه با طولِ‏ کیلومتر طولانیترین رود استان است که طولِ‏شهرستانِ‏ شاهین دژ و میاندوآب را میپیماید و سرانجام به دریاچهيِ‏ ارومیه میریزد.‏ زرینهرودکه یکی از رودخانههايِ‏ دایمی به شمار میآید و زیستگاه گونههايِ‏ زیادي از ماهیان بوده است،‏در فصولِ‏ کمآبی به علت غلظت بیش از حد آلایندهها و تخلیهيِ‏ فاضلابها،‏ مرگومیرِ‏ ماهیان راباعث میشود.‏ قبل از پدیدهيِ‏ بحرانِ‏ خشکسالی،‏ براثرِ‏ این آلایندهها بهمدت چندین سالمرگومیرِ‏ پرندهگان در محلِ‏ ریزشِ‏ این رودخانه به دریاچهيِ‏ ارومیه رخ داده است.‏شصت درصد از فاضلابهايِ‏ شهري و پسآبِ‏ واحدهايِ‏ صنعتی از جمله کارخانهيِ‏ قند،‏کشتارگاه و…‏ در حالی به زرینهرود بهعنوانِ‏ مهمترین رودخانهيِ‏ آذربایجانِ‏ غربی سرازیر می-‏شود که مسئولان،‏ آلودهگیِ‏ رودخانهها را امرِ‏ طبیعی تلقی میکنند.‏ واقع شدنِ‏ کارخانهيِ‏ قند وکشتارگاه میاندوآب در کنارِ‏ زرینهرود سبب شده که فاضلابِ‏ این واحدها بدونِ‏ تصفیهيِ‏ موثر بهزرینهرود تخلیه شده و محیط زیست و زندهگیِ‏ اهالیِ‏ ساکن در روستاهايِ‏ پاییندست اینرودخانه که از آبِ‏ آن برايِ‏ آشامیدن استفاده میکنند با تهدید جدي مواجه شود.‏88 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهبا این حال،‏ معاونِ‏ محیط انسانیِ‏ ادارهيِ‏ کلِ‏ محیط زیست آذربایجانِ‏ غربی میزانِ‏ آلودهگیدرتمامی رودخانههايِ‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی را طبیعی و نرمال دانسته است.‏گفتههايِ‏ معاونِ‏ محیط انسانیِ‏ محیط زیست آذربایجانِ‏ غربی در حالی صورت میگیرد کهدر خرداد ماه سالِ‏ رییسِ‏ ادارهيِ‏ محیط زیست میاندوآب از ورود شصت درصد ازفاضلابِ‏ شهريِ‏ این شهرستان به رودخانهيِ‏ زرینهرود و عوارضِ‏ ناشی از این امر خبر داد وگفت:‏ به دلیلِ‏ تکمیلنشدنِ‏ سیستمِ‏ جمعآوريِ‏ فاضلاب،‏ هم اکنون درصد از فاضلابِ‏ اینشهر به رودخانهيِ‏ زرینهرود سرازیر میشود.‏ ورود این میزان فاضلاب به رودخانهيِ‏ زرینهرود بهویژه در ماههایی از سال که حجمِ‏ آبِ‏ رودخانه پایین است،‏ مشکلات زیست محیطیِ‏ متعددي ازجمله مرگومیرِ‏ آبزیان را به همراه دارد…‏ علاوه بر این میزان فاضلابِ‏ شهري که از نقطه-‏يِ‏ مختلف وارد رودخانه میشود،‏ فاضلابِ‏ واحدهايِ‏ صنعتیِ‏ دیگر از جمله کارخانهيِ‏ قند،‏کشتارگاه و فاضلابِ‏ بیمارستانِ‏ عباسی نیز به زرینه رود میریزد.‏معاونِ‏ امورِ‏ بهداشتیِ‏ دانشگاه علومِ‏ پزشکی آذربایجانِ‏ غربی نیز ‏(در تیرماه گفت:‏متاسفانه بسیاري از رودخانههايِ‏ استان،‏ به دلیلِ‏ هدایت فاضلابهايِ‏ شهري و روستایی به14(139060،1390رودخانهها،‏ پشم شویی،‏ فضولات حیوانی و...،‏ آلوده شدهاند.‏5189 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهوضعیت کنونیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه90 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهایجاد شورهزارمدیرِکلِ‏ حفاظت محیط زیست استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی ‏(در اردیبهشت سالِ‏طیِ‏ دو سه سالِ‏ اخیر بیش از(1387120شورهزار شده که این امر تهدیدي جدي برايِ‏باغداري و گردشگري محسوب میشود.‏گفت:‏هزار هکتار از سطحِ‏ پارك ملیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه تبدیل بهسایرِ‏کاربريهايِ‏ترازِ‏ آبِ‏ پارك ملیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه هماکنون نسبت به ماکزیممِ‏ آنترازِ‏ اکولوژیکسالِ‏ جاريمنطقه از جمله کشاورزي،‏47/540/1[1387]متر و نسبت بهمتر پایینتر است.‏ سطحِ‏ آبِ‏ پارك ملیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در فروردینماهنسبت به زمانِ‏ مشابه سالِ‏ گذشته2912 سالِ‏سانتیمتر کاهش نشان میدهد.‏ ازپیش تا کنون نمودارِ‏ ترازِ‏ آبِ‏ پارك ملیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه رو به پایین است.‏وصل شدنِ‏ برخی از جزایر به خشکی،‏ از کار افتادنِ‏ اسکلهها و سختی در تردد شناورها،‏افزایشِ‏ شوريِ‏ آب و رسیدنِ‏ املاح به330گرم در لیتر،‏ توقف زادآوريِ‏ آرتمیا،‏ گرفتار شدنِ‏پرندهگان در نمک،‏ ضعیفشدنِ‏ پوششِ‏ گیاهیِ‏ جزایر و کاهشِ‏ میزانِ‏ آبدهی چشمههايِ‏ آبِ‏شیرینِ‏ موجود در داخلِ‏ جزایر از مهمترین مشکلات پارك ملیِ‏ دریاچهيِ‏52ارومیه است.‏91 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهدریاچهيِ‏ ارومیه تا 3 سالِ‏ دیگر خشک میشودمدیرِکلِ‏ حفاظت محیط زیست آذربایجانِ‏ غربی ‏(در مرداد سالِ‏با ادامهيِ‏ روند فعلیِ‏ بحرانِ‏ زیست-‏محیطیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ تا سه سالِ‏آینده و در حالت خوشبینانه تا پنج سالِ‏آینده شاهد نابوديِ‏ این زیستبومِ‏ باارزشخواهیم بود.‏ارزشمند روزهايِ‏میکند وزیستمحیطیِ‏ادامهيِ‏هماکنون این تالابِ‏زیاديارمغان خواهد آورد.‏تبخیرِ‏ بالا بودنِ‏ دلیلِ‏بسیار بحرانی را طیاین روند مشکلاترا برايِ‏در حالِ‏بالايِ‏منطقه بهحاضر بهآب،‏ شصتدرصد از مساحت این دریاچه شاملِ‏ سههزار کیلومترِ‏مربع،‏شورهزار شده است.‏خشک و تبدیل بهمیزانِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه به بیش ازنمک غلظت(139092 | U r m i y a L a k eگرم بر 360لیتر رسیده است و متاسفانه عمیقتریننقطهيِ‏دریاچهيِ‏دو متر آب دارد.‏اکسیژنِ‏ارومیه در حالِ‏محلول در آبِ‏حاضردریاچهيِ‏ارومیه بهشدت کاهش یافته است که اینامر موجب شدهزندهگیِ‏تنها موجودزندهيِ‏ این تالاب ‏(آرتمیا اورمیانا)‏ با خطرِ‏جدي مواجه شود،‏ به گونهاي که در حالِ‏حاضر میزانِ‏آرتمیا در آبِ‏دریاچهيِ‏ارومیه به صفر رسیده است.‏ تمامیِ‏ جزایرِ‏دریاچهيِ‏ارومیه به هم چسبیدهاند وسواحلِ‏ این دریاچه نیز به خشکی متصلشده است.‏گفت:‏


کلبدریاچهيِ‏ ارومیهنباید انتظار داشت این تالابِ‏ ارزشمند در عرضِ‏ یک یا دو سال از حالت بحرانی خارج شود.‏کلِ‏ آبِ‏ موجود دریاچهيِ‏ ارومیه در شرایط نرمال میلیارد مترِمکعب است که در این مدتمیلیارد مترِمکعب آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه از بین رفته است و براي جبرانِ‏ کمآبی به همانمیزان آب نیاز است.‏345320سرخ شدنِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهسرخ شدنِ‏ آبِ‏ دریاچه از جمله مسایلی بود که به علت تغییرِ‏ شرایط دریاچه روي داد.‏‏«اسماعیل کهرم»‏ استاد محیط زیست دانشگاه تهران ‏(در شهریورِ‏ سالِ‏ در اینبارهگفت:‏ ‏«در دریاچهيِ‏ ارومیه حدود گونه جلبک زیست میکنند که هر کدامِ‏ ازآنها در شوريِ‏ویژه،‏ بهترین شرایط را برايِ‏ رشد دارند.‏ رشد سریعِ‏ ج ها که ‏«بلوم»‏ نام دارد هنگامی رخمیدهد که در نتیجهيِ‏ مساعد شدنِ‏ شرایط محیطی،‏ یک سري از جلبکها به طورِ‏ ناگهانی درمحیط زیاد میشوند.‏ جلبکی که هماکنون موجبِ‏ قرمز شدنِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه شده درشوريِ‏ حدود میلیگرم در لیتر نمک شروع به رشد میکند و مواد ناشی از ترشحِ‏ آن سمیاست که موجب میشود باقیماندهيِ‏ آرتمیاها نیز در دریاچهيِ‏ ارومیه از بین برود.‏ این پدیدهيِ‏تغییرِ‏ رنگ به دلیلِ‏ شکوفاییِ‏ جلبکی به نام ‏«دونالیدا سالینا»‏ است که یکی از چندین گونهيِ‏فیتوپلانکتونِ‏ این دریاچه است.‏ با افزایشِ‏ شوري در حد اشباع و فوقِ‏ اشباع،‏ برايِ‏ سازگاري بامحیط،‏ مقدارِ‏ رنگیزهيِ‏ بتاکاروتن در این جلبک بیشتر میشود که افزایشِ‏ رنگیزهها جلبک رادر مقابلِ‏ مقدارِ‏ زیاد غلظت نمک حفاظت میکند.‏ همچنین وقتی کریستالِ‏ برخی از کلرورها ویدورها در اثر بالا رفتنِ‏ غلظت،‏ بهصورت متراکم در میآید،‏ رنگ ارغوانی و قرمز به خود میگیردو این امر موجبِ‏ قرمزي دریاچه میشود.‏ تاکنون درصد از دریاچهيِ‏ ارومیه نابود شده است و(1390601440093 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهبا توجه به اینکه بیش از نصف دریاچهيِ‏جلبکها به اکوسیستمِ‏ آن لطمه بزند.»‏ارومیه از بین رفته دیگر دریاچهاي نمانده که این54وضعیت تالابها:‏ تالابهايِ‏ اقماريِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بر وضعیت منطقه و از جمله بر شرایطدریاچه تاثیرات مثبتی دارند اما به دلایلِ‏ متعدد،‏ از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند.‏از جمله عواملی که به تالابها آسیب رساندهاند،‏ این موارد را میتوان برشمرد:‏ توسعهيِ‏زمینهايِ‏ کشاورزي در مناطقِ‏ تالابی،‏ معرفیِ‏ لاروِ‏ ماهیان غیرِبومی به تالابها توسط شیلات،‏تخلیهيِ‏ فاضلابهايِ‏ روستاییِ‏ تصفیه نشده در حوضهيِ‏ تالابها،‏ احداث جادهها و شبکههايِ‏آبیاري در داخلِ‏ تالابهايِ‏ اقماري،‏ بهرهبرداريِ‏ بیش از حد از منابعِ‏ آبیِ‏ تالابها،‏ نفوذ آبهايِ‏زیرزمینی به درونِ‏ تالاب،‏ انفجار در معادنِ‏ پیرامونِ‏ تالابها،‏ انفجارِ‏ مهمات فاسد شده در کنارِ‏تالابها،‏ احداث ساختمان در چراگاههايِ‏ اطراف و کنارِ‏ تالابها،‏ توسعهيِ‏ روزافزونِ‏ کشاورزي وصنعت و شهرنشینی که باعث افزایشِ‏ رقابت بر سرِ‏ آب و کاهشِ‏ آبِ‏ تخصیص یافته به دریاچه و55تالابها میشود.‏در مهر ماه سالِ‏94 | U r m i y a L a k e1390، گزارشیگسترشِ‏ خشکی ثبت نموده است:‏از سويِ‏ یک خبرنگار منتشر شد که وضعیت دریاچه را در پیِ‏


‎1‎‎2‎‎3‎‎4‎تلاشِ‏ خبرنگاري که میخواست به بزرگترین جزیرهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه برسد95 | U r m i y a L a k e«9 خوانِ»‏دریاچهيِ‏ ارومیهگذر از دریاچهيِ‏ ارومیهنخستین هدف ما از سفر دریاچهيِ‏ ارومیه دیدنِ‏ حیات وحشِ‏ جزیرهيِ‏ کبودان ‏(بزرگترینجزیرهيِ‏ دریاچه)‏ بود.‏ اما این روزها رسیدن به جزیره به این آسانی نیست.‏ خواندنِ‏ این گزارش،‏همراه شدن در سفري است که داغی بزرگ از آنچه بر محیط زیست کشور رفته را بر دلِ‏همسفران میگذارد.‏اسکلهيِ‏ گرمخانهاینجا اسکلهيِ‏ گرمخانه است.‏ روزگاري گرمخانه محلِ‏ بارگیريِ‏ کشتیهايِ‏ تجاريِ‏ روسیهبود.‏ کشتیهايِ‏ تجاري وتفریحیِ‏ ایرانی رويِ‏ بلندترین موجِ‏ اینجا پهلو میگرفتند.‏ حالاتراکتورهايِ‏ کوچک کشاورزي جايِ‏ کشتیهايِ‏ غولپیکر را گرفتهاند.‏ البته تا رسیدن به اینتراکتور باید پهنهيِ‏ نمکیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه را با چکمههايِ‏ بلند رفت.‏ هیچ راه دیگري هم برايِ‏رسیدن به ابتدايِ‏ آبی که در آن تراکتوري کوچک منتظرِ‏ مسافران است وجود ندارد.‏ تراکتوريکه روستايِ‏ متروك گرمخانه را که روزگاري میزبانِ‏ گردشگران و مسافران بود را دور میزند وبه نقطهاي میرسد که آبِ‏ دریاچه از چکمههايِ‏ بلند و سیاه مسافران بالاتر میرسد.‏در قلبِ‏ ارومیه با تراکتورسوارشدن به تراکتور ابتدايِ‏ راه است.‏ یک کیلومتر را با تراکتور از رويِ‏ صخرههايِ‏ نمکهاییکه هر روز بزرگتر میشود و در میانِ‏ آبی که شوريِ‏ آن بینهایت است آرام آرام باید رفت.‏ ازساحل سهکیلومتر که فاصله طی شود کمکم تصویرِ‏ کوهی که پشت اسکلهيِ‏ گرمخانه است درمیانِ‏ آبی کمعمق نقش میگیرد.‏قایقِ‏ بدونِ‏ موتور4اینجا کیلومتر با دریاچه فاصله دارد.‏ تراکتور تا به اینجا کاربرد دارد.‏ موتورِ‏ تراکتور کهخاموش میشود،‏ قایقی به انتظارِ‏ مسافران نشسته که هیچ هراسی از موجهايِ‏ دریاچه ندارد.‏البته مسافران براي اینکه بتوانند سوارِ‏ قایق شوند نزدیک به دقیقه باید قایق را داخلِ‏ آببکشند تا به نقطهاي برسند که قایق بتواند در آب حرکت کند.‏ اینجا موتورِ‏ قایق بیمصرف استو کوچکترین برخورد آن با بلورهايِ‏ نمکی به نابوديِ‏ کاملِ‏ موتور منجر میشود.‏در لا به لايِ‏ بخارِ‏ ارومیه10اگر دیروز پهنهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه زیر کشتیهايِ‏ غولپیکر به سیطرهيِ‏ موجها درمیآمد اماامروز حتا یک قایق بیش از چهارپنج نفر را نمیتواند از دلِ‏ دریاچه گذر دهد.‏ لذت دریانورديدر دریاچهيِ‏ امروز بهطورِ‏ کامل معنیِ‏ خود را از دست داده است.‏ در میانِ‏ آبِ‏ کمی که باقیمانده و میانِ‏ نمکهايِ‏ دریاچه و شعلههايِ‏ آفتاب تقسیم میشود در زیرِ‏ نورِ‏ خورشید باید بهانتظارِ‏ رسیدن به عمقی از دریاچه نشست که بتوان موتورِ‏ قایق را روشن کرد.‏


‎5‎‎6‎‎7‎دریاچهيِ‏ ارومیهعمقِ‏ دریاچه:‏ نصف دستهبیل1814قایق کیلومترها را باید طی کند تا به جایی برسد که بتواند خستهگیِ‏ خود را به رويِ‏موتورش بیندازد و بالاخره موتورش را روشن کند.‏ موتورِ‏ قایق درست در نقطهاي به کار میآیدکه روزي روزگاري بینِ‏ تا متر عمق داشت اما الان عمقِ‏ دریاچه به نصف یک دستهبیلمیرسد.‏ تلاشها بیهوده است.‏ با هر توانی که بیل را به دلِ‏ دریاچه بکوبند عمقاش به بیشتراز نصف بیل نخواهد رسید.‏صخرههايِ‏ نمکیموتور که روشن میشود قایق به نخستین صخره میخورد و آبِ‏ نمک سرتا پاي سرنشینانرا در لایهاي سفید فرو میبرد تا زخمهاي ناپیدايِ‏ دریاچه سرباز کنند.‏ اینجا اگر کسی قایقبانرا راهنمایی نکند ممکن است صخرههایی که هر روز با رنگ قرمز-نارنجی بزرگتر میشوند قایقرا واژگون کنند.‏ صخرههایی که تا پیش از خشکشدنِ‏ دریاچه و تهنشین شدنِ‏ نمکها،‏ خبرياز آنها نبود.‏ صخرهها همانند کابوسهايِ‏ نارنجی قایقها را دوره میکنند و برايِ‏ گذر از میانِ‏آنها باید مدام مسیر عوض کرد.‏ قایق صخرهها را رد میکند تا پس از کیلومتر قایقرانیمسافرانِ‏ خود را نزدیک جزیرهيِ‏ زیبايِ‏ کبودان پیاده میکند.‏ اینجا باز هم باید چکمههايِ‏ بلندپوشید و دریاچه را قدم زد.‏ در این مسیر نه خبري از فلامینگوها که تعداد سالانهيِ‏ آنها بهگفتهيِ‏ ‏«اسماعیل کهرم»‏ پرندهشناس،‏ روزگاري به هزار فلامینگو میرسید است نه خبرياز پلیکانها که در سالهايِ‏ سرخوشیِ‏ دریاچه تعدادشان به هزار میرسیدند و نه حتا خبرياز لانهگذاريِ‏ پرندهگانِ‏ دیگر در تاکستانهايِ‏ اطراف دریاچه و تاکستانهایی که مرگ زودرسآنها فرا رسیده است.‏کبودانِ‏ دیروز!‏402040قبل از اینکه دریاچهيِ‏ ارومیه به سراشیبیِ‏ خشکسالی برسد،‏ جزیرهيِ‏ کبودان یکی ازپرطرفدارترین جزایرِ‏ دریاچه بود.‏ دو اقامتگاه زیبا که پیش از انقلاب ساخته شدهاندواستراحتگاهی برايِ‏ کسانی که میانِ‏ جزیرهيِ‏ آرزو و کبودان را شنا میکردند از آن روزگارانِ‏نهچندان دورباقی مانده است.‏به گفتهيِ‏ حاج حسنی محیط بان،‏ تا چند سالِ‏ پیش دانشآموزانِ‏ زیادي در قالبِ‏ اردوهايِ‏دانشآموزي با کشتیهايِ‏ بزرگ به اینجا میآمدند و بعد از گذراندنِ‏ یک بعدازظهرِ‏ زیبا دوبارهبه ارومیه برمیگشتند.‏ اما حال میانِ‏ اشک و آرزو تنها یک کویرِ‏ نمکی دیده میشود که درروزهايِ‏ نخست به مرگ گونههايِ‏ حیوانی منجر شده است.‏ در روزهايِ‏ نخست خشکسالیعکسهایی از گیر کردنِ‏ گوزنهايِ‏ زرد و همچنین پلیکانها در باتلاقهايِ‏ نمکی منتشر شد کهنشان از شرایط بد دریاچهيِ‏ ارومیه داشت.‏ حیواناتی که البته محیط بانان و کارشناسانِ‏ سازمانِ‏96 | U r m i y a L a k e


‎8‎‎9‎حفاظت محیط زیست با کمک مردمِ،‏بسیاري از آنها را از دامِ‏ نمکهارهانیدند و بعد از شستوشو آنها را بهتالابهايِ‏ اقماريِ‏ دریاچه مثلِ‏ حسنلوو…‏ بردند.‏کبودانِ‏ امروز!‏دریاچهيِ‏ ارومیهجزیرهيِ‏ کبودان همچنان مملو اززندهگی است.‏ میشها و قوچهايِ‏ ارمنیدر کنارِ‏ غرابها و کبکها بیخبر ازبلایی که سرشان آمده میچرخند ومیچرند.‏ خرتخرت نشخوارهايِ‏ آنهانشان میدهد که بیآبی هنوز به جزیرهنرسیده است.‏ البته زنگ خطر رامحیطبانان حس کردهاند و برايِ‏ همیناست که در نهایت دقت دو چشمهيِ‏ آبِ‏ شیرین کبودان را استتار کردهاند تا آبِ‏ چشمهبهوسیلهيِ‏ پرندهگان وسایرِ‏ جنبندهگان آلوده نشود.‏به گفتهيِ‏ شیرپنجه،‏ آب را به وسیلهيِ‏ لوله به حوضچه میبرند و در انبار نگهداريمیکنند.‏ شیرِ‏ این آب بهاندازه در اختیارِ‏ حیات وحش قرار داده میشود تا اسراف نشود.‏ هرچندهم او،‏ هم حاج حسنی و ایمانی خوب میدانند که این آب هم بهزودي تمام میشود و آنها بایدآب را بهصورت دستی به حیوانات جزایر برسانند.‏ نگرانی که دوست ندارند زیاد دربارهاشصحبت کنند اما نگاه نگرانِ‏ این محیطبانانِ‏ عاشق آنها را لو میدهد.‏جزایرِ‏ نُهگانه‏«بهزاد شیرپنجه»‏ یکی دیگر از محیط بانانِ‏ دریاچه از دلِ‏ دوربین نگاهی به جزایرمیاندازد و زیرلب میگوید:‏ ‏«جزایرِ‏ نُهگانه هم به چسبیدهاند.»‏ روزگاري برايِ‏ بازدید در جزایر باقایق و کشتی استفاده میکردند و امروز صدايِ‏ موتور است که آرامشِ‏ حیات وحشِ‏ جزایرِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه را به هم میزند.‏ جزایر به هم چسبیدهاند.‏یکی از جزایرِ‏ نُهگانه همین کبودان است.‏ تا کنون جزیره از جزایرِ‏ نُهگانهيِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه شاملِ‏ کبودان،‏ اشک،‏ آرزو و اسپیر در اثرِ‏ کم آبی و کاهشِ‏ نزولات به یکدیگر وصلشدهاند.»‏55697 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهعوارضِ‏ کاهشِ‏ سطح و خشکشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه98 | U r m i y a L a k e


توفانِ‏ نمک99 | U r m i y a L a k eدریاچهيِ‏ ارومیه( 13905710جهانگیرزاده نمایندهيِ‏ ارومیه در مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی ‏(در شهریورِ‏ سالِ‏ گفتهاست:‏ به جا ماندنِ‏ میلیارد تن نمک و توفانِ‏ نمکی نتیجهيِ‏ خشکیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه و تحتتاثیر قرار گرفتنِ‏ زندهگیِ‏ ‎14‎میلیون نفر است.‏ بهدلیلِ‏ اینکه جهت وزشِ‏ باد از غرب به شرقاست،‏ در صورت خشکشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ آسیبهايِ‏ بیشتر و جديتري به زمینهايِ‏آذربایجانِ‏ شرقی وارد خواهد شد.‏آسیبدیدهگیِ‏ زمینهايِ‏ کشاورزي( 1389300رییسِ‏ سازمانِ‏ جهاد کشاورزي آذربایجانِ‏ شرقی ‏(در آبان ماه سال از آسیبدیدهگیِ‏هزار هکتار اززمینهايِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی تحت تاثیر شرایط دریاچهيِ‏ ارومیه خبر داد وگفت:‏ زمینهايِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی بهدلیلِ‏ شرایط بسیار نامناسبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه آسیب دیدهاست که ضروريست هرچه سریعتر با ساز و کارهايِ‏ لازم در راستايِ‏ بهبود وضعیت حاکم براراضیِ‏ کشاورزي اقدام شود.‏ کلِ‏ اراضیِ‏ کشاورزي آذربایجانِ‏ شرقی و استانهايِ‏ واقع در شمالِ‏غربِ‏ کشور،‏ تحت تأثیرِ‏ پسرويِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه قرار دارند.‏ خشکشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏کشاورزي و باغات منطقه را در آستانهيِ‏ نابوديِ‏ کامل قرار داده و در صورت نبود راه حلیاورژانسی،‏ شاهد فاجعهيِ‏ زیست محیطی،‏ اقتصادي ، اجتماعی و کشاورزيِ‏ عظیمی در منطقهخواهیم بود.‏ پسرويِ‏ آبِ‏ دریاچه در وضعیت فعلی،‏ نهتنها بزرگترین چالشِ‏ بخشِ‏ کشاورزي درشمالِ‏ غربِ‏ کشور،‏ بلکه در سطحِ‏ منطقه و کشور است.‏ در صورت ادامه یافتنِ‏ روند فعلیِ‏دریاچه و خشکیِ‏ آن با وزیدنِ‏ بادهايِ‏ حاويِ‏ املاح و نمک به سمت اراضی کشاورزي و درختان،‏نهتنها در استانِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی و غربی بلکه با نفوذ در نقاط دوردست میتواند کشاورزيسایرِ‏ مناطق را تحت تاثیر و تهدید جدي خویش قرار دهد.‏شورتر شدن آبهايِ‏ زیرزمینی(1390585259رییسِ‏ سازمانِ‏ جهاد کشاورزي آذربایجانِ‏ شرقی ‏(در فروردینِ‏ سالِ‏ گفت:‏ با پسرويِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ آبِ‏ چاههايِ‏ کشاورزي روز به روز شورتر شده و باغات شهرستانِ‏ شبستر راتهدید میکند.‏ باید توجه کرد که درصد از اهالیِ‏ شهرستانِ‏ شبستر در بخشِ‏ کشاورزياشتغال دارند.‏وي ‏(در خرداد سال در خصوصِ‏ آسیبِ‏ بادهايِ‏ نمکی نیز هشدار داد و گفت:‏ بادهايِ‏نمکی زمینهايِ‏ کشاورزيِ‏ استان بهویژه در شهرستانهايِ‏ شبستر،‏ عجبشیر و آذرشهر راتهدید کرده و به باغهايِ‏ این مناطق خسارت وارد میکند.‏بادهايِ‏ نمکی،‏ هزار هکتار از زمینهايِ‏ کشاورزيِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی در اطراف دریاچهيِ‏ارومیه را بهطورِ‏ مستقیم تهدید میکند.‏ همچنین هزار هکتار از زمینهايِ‏ کشاورزيِ‏ آبی و600(1390205


دریاچهيِ‏ ارومیه60دیم در آذربایجانِ‏ شرقی بهطورِ‏ غیرِمستقیم در معرضِ‏ خطرِ‏ بادهايِ‏ نمکیِ‏ ناشی از خشکشدنِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه قرار گرفتهاند.‏مهاجرت ساکنانِ‏ اطراف دریاچهيِ‏ خشکیدهيِ‏ ارومیه( 1390مدیرِ‏ کلِ‏ محیط زیست استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی ‏(در مرداد ماه سالِ‏ درخصوصِ‏مشکلات زیستمحیطیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه گفت:‏ برخی از روستاهايِ‏ شرقیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهبهدلیلِ‏ مشکلاتی که وجود داشت به شهرهايِ‏ اطراف این دریاچه مهاجرت کردند.‏ در حالِ‏ حاضرنگرانیِ‏ ما از خشکشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه است و اینکه در پیِ‏ آن ریزگردهايِ‏ نمکی به وجودمیآیند که بر اثرِ‏ آن دشتهايِ‏ حاصلخیزِ‏ منطقه آسیب میبیند و درواقع وجود این ریزگردهابرايِ‏ مردمِ‏ این منطقه مشکلات زیانباري به دنبال دارد.‏ نزدیک استان درگیرِ‏ مشکلاتدریاچهيِ‏ ارومیه هستند که طبیعتا مشکلات بر زندهگیِ‏ مردمِ‏ منطقه تاثیر میگذارد بهطوريکه مردمِ‏ برخی از روستاها در قسمت شرقیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به دیگر شهرهايِ‏ اطراف آنمهاجرت کردند.‏1061اثرات منفی بر گردشگري1390)، افراد1062به گزارشِ‏ خبرگزاريِ‏ آسوشیتدپرس ‏(در سالِ‏ محلی که مسافران را با قایق بررويِ‏ این دریاچه میچرخانند،‏ میدانند که امسال دیگر نمیتوانند صدها گردشگر و مسافر را باقایق برايِ‏ لذتبردن از جاذبههايِ‏ گردشگريِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در این دریاچه حرکت دهند.‏یک فرد محلی در این باره میگوید:‏ نگاه کنید قایق گیر کرده است.‏ قایق دیگر بیشتر از ایننمیتواند حرکت کند.‏ وي در عینِ‏ حال به کف دریاچهيِ‏ ارومیه اشاره میکند که مملو از نمکو شورهزار شده است.‏براساسِ‏ این گزارش،‏ دو سالِ‏ پیش برخی مردمِ‏ محلی بخشِ‏ مهمی از درآمد خود را از راهتورهايِ‏ مسافرتی برايِ‏ گردشگران دریاچهيِ‏ ارومیه به دست میآوردند.‏ ولی از زمانی کهخشکسالیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه تشدید شده است و شوريِ‏ آبِ‏ این دریاچه بهشدت افزایش یافتهاست،‏ قایقها فقط دقیقه قادر به حرکت در دریاچه هستند و بنابراین آنها این شغل را بهزودي از دست خواهند داد.‏ بسیاري از قایقرانان قایقهايِ‏ خود را پارك کرده و در خانههايِ‏خود هستند.‏خشکسالیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه همچنین تاثیرِ‏ منفیِ‏ شدیدي بر فعالیت هتلها و سایرِ‏فعالیتهايِ‏ مربوط به گردشگري داشته است.‏ از زمانی که مسافران و گردشگرانِ‏ داخلی وخارجی تمایلِ‏ چندانی برايِ‏ سفر به دریاچهيِ‏ ارومیه ندارند،‏ پروژههايِ‏ ساخت هتل در ارومیهمتوقف شده است.‏100 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهفراگیر شدنِ‏ عوارضِ‏ خشکیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهیک عضوِ‏ کمیسیونِ‏ برنامه و بودجهيِ‏ مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی ‏(در سالِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه خشک شود،‏ پیآمدهايِ‏ آناگر گفت:‏ 1390)استانِ‏ 1863کشور را متاثر خواهد کرد.‏زمینخواري در محدودهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهکاهشِ‏ سطحِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه و خشکیِ‏ آن برايِ‏ گروهی نهتنها زیانی در پی نداشته است،‏بلکه سودآور نیز بوده است.‏ تصرف بخشی از زمینهايِ‏ خشک شده دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ از جملهيِ‏این موارد است.‏کلِ‏ رییسِ‏دادگستري استانِ‏آذربایجانِ‏ غربی‏(در خرداد101 | U r m i y a L a k eسالِ‏( 1390 گفت:‏‏«در حالِ‏حاضر بخشی از اراضیِ‏ خشک شدهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به تصرف زمینخواران و سودجویاندرآمده و قسمتی از تصرفاتسید سلمان ذاکر نمایندهيِ‏64هم در آذربایجانِ‏ شرقی واقع شده است.»‏ارومیه در مجلسِ‏اسلامی شورايِ‏1390)، سالِ‏ ‏(در خردادمساحت زمینهاي خشکشدهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه که به وسیلهيِ‏ افراد حقیقی و حقوقی تصرفشده است راهکتار 650065اعلام نمود.‏در حالی که رییسِ‏ کلِ‏ دادگستريِ‏ استان آذربایجانِ‏ غربی و یک نمایندهيِ‏ مجلس،‏ از تاراجِ‏بخشی از زمینهايِ‏ خشکشدهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه از سويِ‏ زمینخواران و سودجویان خبر دادهبودند،‏ نمایندهيِ‏ دیگري در مجلسِ‏ رژیم منکرِ‏ این امر شد.‏


دریاچهيِ‏ ارومیهتانادر قاضی پور نمایندهيِ‏ ارومیه در مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی که عضوِ‏ هیئت مدیرهيِ‏ انجمنِ‏صنفی انبوهسازانِ‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی نیز هست،‏ در این خصوص ‏(در خردادگفت:‏ 1390)تاکنون خبري مبنی بر تصرف زمینهايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه دریافت نشده است.‏ زمینهايِ‏ اطرافاین دریاچه شورهزار است و قابلِ‏ استفاده نیست.‏ با پیشرويِ‏ آبِ‏ دریاچه در طولِ‏ سالهايِ‏7376، زمینهايِ‏مزروعیِ‏ اطراف دریاچه از دست کشاورزان خارج شد و آنها اکنون نیز قادر بهباز پس گیريِ‏ زمینهايِ‏ خود نیستند.‏اما یک عضوِ‏ دیگرِ‏ هیئت مدیرهيِ‏ انجمنِ‏ صنفیِ‏ انبوهسازانِ‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی در اینخصوص گفت:‏ اخبار حاکی از این است که عده اي سودجو،‏ زمینهايِ‏ عمومیِ‏ مربوط به مراتع وپاركهايِ‏جنگلی را دخل و تصرف میکنند و با کاغذبازي و جعلِ‏ساخت و ساز انجام میدهند یا این زمینها را تفکیک کرده و به فروش میرسانند.‏مدرك،‏ در این زمینهاوي در بارهيِ‏ نوعِ‏ استفادهيِ‏ افراد سودجو از زمینهايِ‏ اطراف دریاچه گفت:‏ از آنجا کهاحتمالِ‏ افزایشِ‏ میزانِ‏ بارندهگی و بالا آمدنِ‏ آبِ‏ دریاچه وجود دارد،‏ ساخت واحدهايِ‏ مسکونیدر این زمینها به دلیلِ‏ مسافتاین زمینها احداث میشود.‏خشکسالی،‏ شاهدکاهشِ‏17طیِ‏وسعتکیلومتري با شهر انجام نمیشود،‏ اما شهركهايِ‏ صنعتی درسالهايِ‏اخیر بهدلیلِ‏میزانِ‏ کاهشِ‏دریاچه بودهایم و بعضا افرادي که قبلا صاحبِ‏بارندهگی و بروزِ‏زمینهايِ‏زراعی و باغ در این محدوده بودهاند،‏ دوباره در حالِ‏ تصرف این زمینها هستند.‏ برخورد و اقدامِ‏قانونی با66زمینخواران در این زمینه ناکافی است.‏مدیرِ‏ امورِ‏ اراضیِ‏ سازمانِ‏ جهاد کشاورزي استانِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی نیز ‏(در مرداد سالِ‏(1390گفت:‏ ‏«بحث زمینخواري در استان و از جمله اطراف دریاچهيِ‏ ارومیه مورد توجه است و حتادر مناطقِ‏ خشک شدهيِ‏ اطراف67دریاچه این مساله با جدیت دنبال میشود.»‏102 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهآیندهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه و تاثیرِ‏ آن بر منطقه103 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهتشکیلِ‏ یک تالابِ‏ کوچک!‏مدیرکلِ‏ حفاظت محیط زیست آذربایجانِ‏ غربی ‏(در شهریور سال(1390گفت:‏ ‏«در صورتادامهيِ‏ روند فعلی تا سه سالِ‏ آینده وضعیت دریاچهيِ‏ ارومیه بحرانیتر میشود.‏ البته هیچوقتدریاچهيِ‏ ارومیه بهصورت کامل خشک نشده و تنها تبدیل به یک تالابِ‏ کوچک میشود.‏ اینوضعیت در صورت عدمِ‏ تامینِ‏1/3میلیارد مترِمکعبی آبِ‏ مورد نیازِ‏ دریاچه در هر سال رويمیدهد.‏ در حالِ‏ حاضر فصلِ‏ تبخیرِ‏ دریاچه بوده و میزانِ‏ آبِ‏ ورودي به دریاچه صفر است.‏سالانه به طورِ‏ متوسط960میلیمتر تبخیر در سطحِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه اتفاق میافتاد که امسالبا توجه به افزایشِ‏ 85 سانتیمتر به ارتفاعِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه میزانِ‏ ورود آبِ‏ دریاچه افزایش یافتهو باعث کاهشِ‏ میزانِ‏ تبخیر شده است.‏ مطالعات مدیریت زیستبومِ‏ حوضهيِ‏ آبریز دریاچهيِ‏ارومیه که با همکاريِ‏بانکدومین دریاچهيِ‏ شورِ‏ جهان تا کمتر ازوضعیت افتادنِ‏ خطرجهانی به اتمام رسیده،‏ نشان میدهد دریاچهيِ‏20این دریاچه علاوه بر تهدیداتباارزش و نادرِ‏ کشور از جمله گوزنِ‏ زرد ایرانی و…‏دبیرکلِ‏ خانهيِ‏ کشاورز نیز ‏(در خردادارومیه بهعنوانِ‏سالِ‏ آینده با بحرانِ‏ شدیدي مواجه خواهد شد.‏ با به(1390زیستمحیطیِ‏استان،‏ حیات68نیز به خطر خواهد افتاد.»‏گونههايِ‏گفته است:‏ ‏«حوضهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه ازکوههايِ‏ مرزِ‏ ترکیه تا سبلان را شامل شده و این گسترهيِ‏ آبی تاثیرِ‏ بهسزایی در تنظیمِ‏ درجهيِ‏حرارت منطقه دارد.‏ بدونِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه محیط زیست منطقه معنیِ‏ دیگري پیدا خواهد کردو اصولا ادامهيِ‏دریاچهيِ‏ ارومیهقابلِ‏زندهگی40در استانهايِ‏همجوار بهشدت زیرِ‏سوال میرود.‏نمک در غلظتدرصد است.‏ این به مفهومِ‏ آن است که آبِ‏ دریاچه به گلی از نمک تبدیلشده و در واقع درونِ‏ دریاچه آب وجود ندارد بلکه محلولِ‏ اشباع شدهاي از نمک در آن جریاندارد.‏ دو سومِ‏ سطحِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه خشک شده و اگر دریاچهيِ‏ ارومیه بهطورِ‏ کامل خشکشود،‏ اهالیِ‏ منطقه ناچار به کوچ میشوند.‏ با خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه توفانی که از مدیترانهوارد ایران شده و به سمت شرق حرکت میکند،‏ حتا ممکن است نمکها را به اردبیل،‏ زنجان وقزوین نیز برساند.‏ با خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ شهرهايِ‏ تبریز،‏ میاندوآب و غیره مجبور بهتخلیه خواهند شد.‏ تغییرِ‏ رفتارهايِ‏ جمعیت ساکن در آذربایجان،‏ هزینههايِ‏ سنگینی بر کشوروارد خواهد کرد.‏ این هزینهها صدها برابر بیشتر از مبالغی است که باید برايِ‏ احیايِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه پرداخت شود.‏ اثرات سوء اکولوژیکی و زیستمحیطی در حوضهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه غیرِ‏69پیشبینی است.»‏104 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهطرحهايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه105 | U r m i y a L a k e


‎1‎‎2‎دریاچهيِ‏ ارومیهانتقالِ‏ آبِ‏ رودخانهيِ‏ ارس به دریاچهيِ‏ ارومیه(1390معاونِ‏ وزیرِ‏ نیرو در امورِ‏ آب و آبفا ‏(در شهریورِ‏ گفت:‏ وزارت نیرو تدابیرِ‏ ویژهاي رابرايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه با کمک دستگاههايِ‏ ذیربط در نظر گرفته است که بهصورت یک طرحِ‏بلندمدت عملیاتی خواهد شد.‏ انتقالِ‏ آب از حوضهيِ‏ ارس و آذربایجانِ‏ غربی در درازمدتراهکاري است که وزارت نیرو برايِ‏ حلِ‏ مشکلِ‏ خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در نظر گرفته106 | U r m i y a L a k e70است.‏ناکارآمديِ‏ طرحِ‏ انتقالِ‏ آبِ‏ ارس به دریاچهيِ‏ ارومیهیک عضوِ‏ هیات علمیِ‏ موسسهيِ‏ تحقیقات جنگلها و مراتع،‏ این راه حل را کارساز نمیداند:‏‏«ارتفاعِ‏ رودخانهيِ‏ ارس از دریاچهيِ‏ ارومیه کمتر است،‏ یعنی اگر ما بخواهیم آب را از ارس بهدریاچهيِ‏ ارومیه انتقال بدهیم باید آن را بر خلاف نیرويِ‏ ثقلِ‏ زمین پمپاژ کنیم که این عملیاتبسیار پرخرج و طولانی خواهد بود.‏ در صورتی که مشکلِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بسیار حاد و عاجلاست و باید به سرعت آن را حل کرد.‏ از طرف دیگر چون ارس رودخانهاي مرزي است،‏ برداشتآب از آن مشکلاتی حقوقی دارد.‏ در مورد دریايِ‏ خزر یا مازندران هم ما همین مشکل را داریم.‏دریايِ‏ خزر یا مازندران فقط متعلق به ایران نیست که بتوان هر دخل و تصرفی در آبِ‏ آن کرد.‏افزون بر این اگر قرار باشد چنین طرحی اجرا شود دست کم سال وقت لازم دارد که در اینمدت دریاچهيِ‏ ارومیه عملا به کویرِ‏ ارومیه بدل شده و این طرح نمیتواند مشکلِ‏ سونامیِ‏ نمک108میلیارد تنی را حل کند.»‏71راهکارهايِ‏ پروفسور کریستین اوپ برايِ‏ نجات دریاچهOpp) ( Christian متخصصِ‏آب و خاك و استاد دانشکدهيِ‏پروفسور کریستین اوپجغرافیا در دانشگاه ماربورگ آلمان،‏ که در اردیبهشت سالِ‏ به ایران سفر نمود و ازدریاچهيِ‏ ارومیه و مناطقِ‏ اطراف بازدید به عمل آورد،‏ طیِ‏ سخنرانیِ‏ خود در رابطه با خطرات وعللِ‏ خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ آرال و عواقبِ‏ وخیمِ‏ آن،‏ راهکارهایی در جهت حفاظت و جلوگیري ازتخریبِ‏ بیشتر دریاچهيِ‏ آرال ارائه نمود که به عقیدهيِ‏ برخی کارشناسان،‏ در حفاظت ازدریاچهيِ‏ ارومیه نیز میتواند راهگشا باشد:‏افزایشِ‏ راندمانِ‏ آب در سطحِ‏ حوضه و در تمامِ‏ بخشهايِ‏ موجود ‏(کشاورزي،‏ صنعتی و…).‏اجرايِ‏ طرحِ‏ یکپارچهيِ‏ مدیریت حوضهيِ‏ آبخیزِ‏ دریاچه.‏عدمِ‏ انتقالِ‏ آب بینِ‏ حوضههايِ‏ همجوار ‏(ورود آب یا خروجِ‏ آب از حوضه بهصورتغیرِطبیعی،‏ از نکته نظرِ‏ اکولوژیکی و هیدرولوژیکی صحیح نیست).‏1390-1»-2-3-4برنامهریزيِ‏ دقیق و مدون برايِ‏ جلوگیري از بیابانزایی در سطحِ‏72حوضه.»‏


‎3‎بارورسازي ابرها؟دریاچهيِ‏ ارومیهدر حالیکه مسئولان از افزایشِ‏ سطحِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بر اثرِ‏ بارورسازيِ‏ ابرها خبرمیدهند،‏ منتقدان این افزایش را حاصلِ‏ شرایط خاصِ‏ زمانی میدانند.‏ آنها این روش رانامطمئن تلقی میکنند و همچنان نسبت به نابوديِ‏ دریاچه هشدار میدهند.‏فناوري است که در آن از طریقِ‏ شلیک و تزریقِ‏ مواديبارورسازيِ‏ ابرهامانند بلورهايِ‏ یدید نقره یا یخِ‏ خشک به داخلِ‏ ابرها ساختمانِ‏ آنها را تغییر داده و بارش ایجادمیکنند.‏ این مواد را میتوان از سطحِ‏ زمین یا سطوحِ‏ بالاتر توسط هواپیما به درونِ‏ ابرها تزریقکرد.‏در نیمهيِ‏ اولِ‏ اردیبهشتماه سالِ‏ 1390، برخی مسئولان از افزایشِ‏ 40 تا 70 سانتیمتريسطحِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه خبر دادند.‏ از جمله مدیرعاملِ‏ شرکت آبِ‏ منطقهايِ‏ آذربایجانِ‏شرقی،‏ این افزایش را حدود سانتیمتر عنوان کرد.‏ مدیرِ‏ ‏«مرکزِ‏ ملی تحقیقات و بارورسازيابرها»‏ گفت:‏ ‏«عملیات باروريِ‏ ابرها که بر رويِ‏ حوضهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه انجام شد بارشهايِ‏این حوضه را بینِ‏ تا درصد تشدید کرد.»‏ اما منتقدان معتقدند که فروردین تااردیبهشت هر سال اوجِ‏ بارندهگیهايِ‏ منطقهيِ‏ آذربایجان بوده و افزایشِ‏ سطحِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه در این محدودهيِ‏ زمانی امري طبیعی است.‏یک عضوِ‏ هیات علمیِ‏ موسسهيِ‏ تحقیقات جنگلها و مراتع،‏ در این مورد گفت:‏ ‏«درستاست که در اردیبهشت ماه سطحِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه نسبت به ماه فروردین چیزي حدودسانتیمتر افزایش پیدا کرد ولی اگر ما اردیبهشت را با اردیبهشت مقایسه کنیم میبینیمکه سطحِ‏ آبِ‏ دریاچه حدود سانتیمتر کاهش پیدا کرده و مساحت آن حدود کیلومترمربع کم شده است.‏ پس نباید بگوییم که چون ابرها را بارور کردیم باعث شدیم که وضعیتدریاچهيِ‏ ارومیه بهتر شود.‏ کلِ‏ این ماجرا از نظرِ‏ طرفدارانِ‏ محیط زیست مورد سوال است.‏یعنی ما با توجه به اینکه میدانیم مجموعِ‏ آبِ‏ کرهيِ‏ زمین ثابت است،‏ اگر با ترفندي کاريکنیم که در یکجا آبِ‏ بیشتري ببارد به این معنا است که ما حقِ‏ یک منطقهيِ‏ دیگر راگرفتیم.‏ اصولا بارورسازيِ‏ ابرها کاري است بر خلاف قوانینِ‏ طبیعت.‏ کمتر کشوري در دنیا رامیتوانیم نام ببریم که توانسته باشد از این روش برايِ‏ مقابله با خشکسالی و افزایشِ‏ بارشاستفاده کرده باشد،‏ حتا کشورهايِ‏ ثروتمندي مثلِ‏ عربستانِ‏ سعودي یا بخشهايِ‏ مرکزيِ‏کالیفرنیا در آمریکا که الان به شدت با کمبود بارندهگی و خشکسالی و افت سطحِ‏ آبِ‏زیرزمینی مواجه هستند و بخشهایی از کشورِ‏ چین.‏ هیچکدام از این کشورها که از نظرِ‏تکنولوژیکی وضعیت بهتري از ما دارند نتوانستند از این تکنیک استفاده کنند برايِ‏ اینکهبارندهگیِ‏ بیشتري در سرزمینشان داشته باشند و به نظر میرسد که این موضوع بیشتر از این1550245158990(cloud seeding)50312015107 | U r m i y a L a k e


‎4‎دریاچهيِ‏ ارومیه2که بتواند مشکلِ‏ خشکسالی را در کشورِ‏ ما حل کند مشکلِ‏ برخی از عزیزانی که این وسایل راوارد کردند و میخواستند به سودي برسند را حل میکند.»‏یک کارشناسِ‏ آب در دانشگاه تبریز و از دیگر منتقدانِ‏ این طرح،‏ روشِ‏ بارورسازي را دور ازتوانمنديهايِ‏ منطقه دانست و ‏«افراد متولیِ‏ اجرايِ‏ این روش»‏ در ایران را ‏«فاقد دانشِ‏ کافی»‏خواند.‏ وي به کاستیهايِ‏ تکنولوژيِ‏ بارورسازيِ‏ ابرها در ایران اشاره کرد و گفت:‏ ‏«پیش از ایننیز در کویرهايِ‏ یزد و استانهايِ‏ شمالی این روش آزمایش شده ولی موفق نبوده است.»‏کارشناسان معتقدند که بارورسازيِ‏ ابرها در شرایط خاصی جواب میدهد و نوعِ‏ ابرهايِ‏ منطقهيِ‏71آذربایجان یعنی ابرهايِ‏ پنبهاي براي این کار مطلوب نیست.‏طرحِ‏ انتقالِ‏ مازاد آبِ‏ رودخانهيِ‏ زاب ‏(کلاس)‏ به حوضهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه4برابرِ‏ اطلاعات موجود،‏ کارفرمايِ‏ این پروژه شرکت سهامیِ‏ آبِ‏ منطقهاي آذربایجانِ‏ غربی وپیمانکارِ‏ آن قرارگاه سازندهگیِ‏ خاتم الانبیاء ‏(موسسهي کعبه)‏ بوده است.‏در معرفیِ‏ طرحِ‏ مزبور،‏ طرحِ‏ انتقالِ‏ آبِ‏ مازاد رودخانهيِ‏ زاب ‏(کلاس)‏ به حوضهيِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه،‏ مناسبترین راه براي حفظ شرایط اکوسیستمِ‏ منطقه و همچنین بهبود وضعیت دریاچه-‏يِ‏ ارومیه،‏ عنوان شده است.‏ اهمیت این طرح را به ویژه در جلوگیري از خروجِ‏ سالیانهيِ‏ بیش ازمیلیارد مترِمکعب آبِ‏ با کیفیت مناسب توسط رودخانهيِ‏ زاب از کشور عنوان نمودهاند.‏رودخانهيِ‏ زاب از به هم پیوستنِ‏ رودخانههايِ‏ آواجرچاي و لاوینچاي تشکیل میشود.‏ دراین طرح آبِ‏ مازاد سرشاخههايِ‏ رودخانهيِ‏ زاب به حوضهيِ‏ آبریزِ‏ رودخانهيِ‏ گدار و در نهایتبه دریاچهيِ‏ ارومیه منتقل خواهد شد.‏ به این منظور آبِ‏ رودخانهيِ‏ بادینآباد با احداث بندانحرافیِ‏ بادینآباد و کانالی به طولِ‏ تقریبیِ‏ کیلومتر به مخزنِ‏ سد کانیسیب منتقل میشود.‏در این بین آبیاريِ‏ هکتار از زمینهايِ‏ کشاورزيِ‏ بادینآباد نیز از طریقِ‏ این بند صورتخواهد گرفت.‏ برآورد میانگینِ‏ سالانهيِ‏ رودخانه هفتصد میلیون مترِ‏ مکعب و حجمِ‏ کلِ‏ مخزنِ‏سدکانیسیب میلیون مترِ‏ مکعب میباشد.‏سد مخزنیِ‏ کانیسیب بر رويِ‏ رودخانهيِ‏ زاب در کیلومتريِ‏ بالادست روستايِ‏ کانی-‏سیب در حالِ‏ احداث میباشد.‏ با آبگیريِ‏ مخزنِ‏ این سد،‏ آب توسط کانالی به طولِ‏ کیلومتر،‏به دهانهيِ‏ وروديِ‏ تونلی با قطرِ‏ متر وارد میشود و پس از طیِ‏ مسافتی به طولِ‏کیلومتر در داخلِ‏ تونل از میانِ‏ مناطقِ‏ آبرفتی و کوهستانی،‏ از حوضهيِ‏ آبریزِ‏ زاب بهحوضهيِ‏ آبریزِ‏ گدار منتقل شده و در نهایت به دریاچهيِ‏ ارومیه خواهد ریخت.‏ بدین ترتیبحدود3035/15/56200373800میلیون مترِمکعب آبِ‏ رودخانهيِ‏ زاب به این حوضه منتقل میگردد.‏73108 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیه3577دیدگاه یک کارشناسِ‏ محیط زیست در مورد راهکار نجات دریاچهيِ‏ ارومیه:‏ دکتر کهرم استاددانشگاه و کارشناسِ‏ محیط زیست در گفتوگویی ‏(در شهریورِ‏ 1390)، در پاسخ به پرسشِ‏ هب«‏نظرِ‏ شما،‏ در وضعیت کنونی،‏ برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه چه باید کرد؟»‏ گفت:‏ ‏«متأسفانه ماسد را پیشبینی کردیم و سد را بر رويِ‏ رودخانههايِ‏ مشروبکننده زدیم و همانطورکه گفتم،‏ دریاچهيِ‏ ارومیه را از آبی که حقاش بود محروم کردیم.‏ در حالِ‏ حاضر هم سددیگر در حالِ‏ ساختمان هستند.‏ بنابراین سدسازي را باید متوقف کنیم.‏ باید حقآبِ‏ دریاچهيِ‏اورمیه را بدهیم.‏ الان مقدارِ‏ زیادي آب در پشت سدها ذخیره شده است.‏ ما میتوانیم از هر سدحدود درصد از آب را رها کنیم.‏ وزارت نیرو تعهد کند که این آب را تحویلِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهبدهد که وسط راه از آن پمپاژ نشود و آنوقت منتظر بمانیم،‏ ببینیم امسال در پاییز و زمستان ونیز بهارِ‏ سالِ‏ آینده آبی خواهد آمد تا دریاچه نفسی بکشد؟»‏وي در پاسخ به پرسشِ‏ ‏«آیا هنوز امکانِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه هست یا کار از کار گذشتهاست؟»‏ گفت:‏ ‏«خیر!‏ کار از کار نگذشته و هنوز اگر ما اقدامی را که توضیح دادم انجام بدهیم.‏البته طرحهایی مانند بارور کردنِ‏ ابرها،‏ یا انتقالِ‏ آب از جایی دیگر و یا بهبود سیستمهايِ‏آبیاري نیز هستند که من با آخرینِ‏ آن موافق هستم.‏ چون باعث میشود در بالادست آب کمترمصرف بشود و در نتیجه آبِ‏ بیشتري در اختیارِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه قرار بگیرد.‏ اگر این کارها1020109 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیه110 | U r m i y a L a k e20-25انجام بگیرد،‏ اگر درصد آبِ‏ ذخیره شده در هر سد،‏ به دریاچهيِ‏ ارومیه تعلق بگیرد،‏ من74مطمئنام دریاچهيِ‏ ارومیه جانِ‏ دوباره خواهد یافت.»‏تامینِ‏ حقآبه و تغییر شیوهي کشاورزي،‏ راهکارِ‏ نجات دریاچهتعدادي از کارشناسانِ‏ محیطِ‏ زیست مهمترین راهکارِ‏ تامینِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه و نجات آناز خشک شدنِ‏ کامل را ورود حقآبهيِ‏ این دریاچه و بازکردنِ‏ سدها و همچنین تغییرِ‏ شیوهيِ‏کشاورزيِ‏ منطقه برايِ‏ کاهشِ‏ مصرف آب دانستهاند.‏ دکتر برهان ریاضی،‏ طرحِ‏ انتقالِ‏ آب ازرودخانهيِ‏ ارس و پمپاژِ‏ آب از رودخانهيِ‏ سیلوه در پیرانشهر به دریاچهيِ‏ ارومیه را طرحیمغایر با معیارهايِ‏ زیستمحیطی عنوان نموده و گفته است:‏ انتقالِ‏ آب از یک حوضه به حوضهيِ‏دیگر ممکن است حلکنندهيِ‏ مشکلِ‏ حوضهيِ‏ مقصد باشد ولی درواقع جابهجا کردنِ‏ مشکلاست.‏ مساله این است که ما در حوضهيِ‏ محدودهيِ‏ بالادست دریاچهيِ‏ ارومیه رويِ‏ تمامِ‏رودخانههايِ‏ آبِ‏ شیرین سد زدهایم.‏ این سدسازيها باعث شده از بعضی از این رودخانهها حتایک قطره آب هم به دریاچه راه پیدا نکند.‏ سدسازي و بستنِ‏ دریچهيِ‏ سدها به رويِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه مهمترین دلیلِ‏ کاهشِ‏ سطحِ‏ آبِ‏ این دریاچه است.‏ از یک سو ما هر جا که رودخانهايبوده رويِ‏ آن سد ساختهایم و از سويِ‏ دیگر،‏ تمامِ‏ اراضیِ‏ منطقه را زیرِ‏ کشت آبی و دیم بردهایم،‏آن هم با راندمانِ‏ درصد،‏ در حالی که این راندمان قابلِ‏ افزایش به درصد است.‏دکتر کهرم،‏ به سد احداث شده رويِ‏ رودخانههايِ‏ منتهی به ارومیه اشاره مینماید ومیگوید:‏ با ساخت این سدها اراضیِ‏ زیرکشت ارومیه از ‎300‎هزار هکتار به هزار هکتارافزایش یافت و در نتیجه آبی که قرار بود وارد ‏[دریاچهيِ]‏ ارومیه شود صرف اراضیِ‏ زیرکشتمیشود.‏ این در حالی است که تا پیش از احداث این سدها،‏ سالانه میلیارد مترِ‏ مکعب آباز طریقِ‏ رودخانهها به ارومیه وارد میشد.‏ یک سال و نیم پیش،‏ همزمان با حضورِ‏ هیات دولتدر ارومیه،‏ مردم از دولت خواستند تا برايِ‏ نجات این دریاچه اقدام کند.‏ در پیِ‏ آن،‏ هیات دولتچند راهکار پیشنهاد داد که عبارت بودند از:‏ بارورسازيِ‏ ابرها،‏ جايگزین کردنِ‏ آبیاريِ‏ قطرهايبه جايِ‏ آبیاريِ‏ سنتی و تامینِ‏ حقآبه توسط وزارت نیرو.‏ درواقع قرار شد وزارت نیرومیلیارد مترِمکعب آب به دریاچهيِ‏ ارومیه تخصیص دهد.‏ علاوه بر این،‏ هزار و میلیاردتومان برايِ‏ احیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه اختصاص یافت.‏ در همان جلسه،‏ انتقالِ‏ آب از حوضههايِ‏دیگر از جمله ارس و دریايِ‏ مازندران هم بهعنوانِ‏ راهکار مطرح شد اما صحبتی از انتقالِ‏ آبِ‏زاب به ارومیه مطرح نبود.‏ اکنون برخی بر انتقالِ‏ آب از رودخانهيِ‏ زاب تاکید میکنند.‏ ایندرحالی است که طبقِ‏ مقررات بینالمللی اگر تا سالِ‏ آیندهيِ‏ آبی یعنی تا سپتامبرِ‏‏(مهرماه سالِ‏ آینده)‏ برايِ‏ احداث سد رويِ‏ رودخانهيِ‏ زاب اقدامی نشود،‏ دیگر نمیتوان در اینخصوص کاري انجام داد.‏ حال پرسش این است که چهگونه میخواهند با این محدودیت زمانی،‏7/320122007002605/53535


45دریاچهيِ‏ ارومیهتونلی به طولِ‏ کیلومتر احداث کنند و اصولا هزینهيِ‏ سازهاي با این مختصات آیا محاسبهشده و آیا تا زمانِ‏ مقرر به سرانجام میرسد؟ به فرضِ‏ آن که ما موفق بشویم تونلِ‏ مورد نظربرايِ‏ انتقالِ‏ آب از رودخانهيِ‏ زاب به ارومیه را در زمانِ‏ محدودي که تا شروعِ‏ سالِ‏ آیندهيِ‏ آبیباقی مانده احداث کنیم،‏ ممکن است با عراق بر سرِ‏ برداشت آب مشکل پیدا کنیم.‏ نکتهيِ‏ دیگراین که کلِ‏ دبیِ‏ رودخانه زاب در سالهايِ‏ معمولی میلیون مترِ‏ مکعب و در ترسالی‏(سالهايِ‏ پرآبی)‏ نزدیک به یک میلیارد مترِ‏ مکعب است که اگر همهيِ‏ این میزان آب را هم بهدریاچهيِ‏ ارومیه منتقل کنیم باز هم مشکل به قوت خود باقی میماند.‏دکتر کهرم با اشاره به اینکه در حالِ‏ حاضر‎60‎ درصد دریاچهيِ‏ ارومیه خشک شده،‏ گفت:‏در سالهايِ‏ و که از سالهايِ‏ پرآبِ‏ ارومیه بود،‏ میزانِ‏ آبِ‏ موجود این دریاچهمیلیارد مترِمکعب برآورد شده بود اما اکنون سهپنجمِ‏ دریاچه خشک شده است.‏ بنابراین اگر آبِ‏رودخانهيِ‏ زاب بهطورِ‏ کامل هم وارد این دریاچه شود سالها طول میکشد تا کمبود آبِ‏ ارومیهجبران شود.‏ براین اساس،‏ شایسته است از اقدامات مشکلساز که تبعات ناگوارِ‏ زیستمحیطی درپی دارد پرهیز کنیم و در عوض راهکارهايِ‏ منطقی و منطبق با معیارهايِ‏ زیستمحیطی را دردستورِ‏ کار قرار دهیم،‏ ازجمله در گامِ‏ نخست،‏ وزارت نیرو درصد آبِ‏ پشت سدها را بهدریاچه اختصاص دهد تا در طولِ‏ سال این آب به ‏[دریاچه]‏ ارومیه وارد شود.‏ تداومِ‏ این شیوهکارسازترین راهکار برايِ‏ نجات ارومیه است.‏372060013741373نظرِ‏ سازما ‏ِن حفاظ ‏ِت محی ‏ِط زیست مغایر با نظ ‏ِر کارشناساندرحالی که اغلبِ‏ کارشناسان و صاحبنظرانِ‏ محیط زیست،‏ ساخت سدهايِ‏ متعدد درحوضهيِ‏ آبریزِ‏ ارومیه را یکی از عواملِ‏ اصلیِ‏ خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه عنوان میکنند،‏رییسِ‏ سازمانِ‏ حفاظت محیط زیست ‏(در شهریورِ‏ اعلام کرد:‏ سدهایی که بررودخانههايِ‏ منتهی به دریاچهيِ‏ ارومیه ایجاد شدهاند مشکلی در رابطه با کمآبیِ‏ این دریاچهایجاد نمیکنند بلکه مشکلی که وجود دارد مربوط به خشکسالی و برداشت آب از این دریاچه75برايِ‏ کشاورزي است.‏( 1390111 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهدولت و بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه112 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهدرواقع آنچه دریاچهيِ‏ ارومیه را به سويِ‏ نابودي کشانده است،‏ سیاستها و عملکردحکومت جمهوريِ‏ اسلامی بوده است.‏ حتا در زمانی که وضعیت نگران کنندهيِ‏ دریاچه برهمهگان مشخص است و نجات آن،‏ اقدامات منطقی و در عینِ‏ حال گاه سریعی را طلبمینماید،‏ اقدامِ‏ مناسبی صورت نمیگیرد.‏ دستگاههايِ‏ اجرایی در اقدامی بدونِ‏ عملیات لازمِ‏بعدي،‏ صرفا برنامهاي را تهیه نمودهاند و برخی دستاندرکاران خود معترفاند که منابعِ‏ لازم ازجمله منابعِ‏ مالی برايِ‏ مقابله با بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در اختیار قرار نمیگیرد.‏ این برنامه کهبهعنوانِ‏ محورِ‏ فعالیتهايِ‏ برنامهریزي و مدیریتی در سطحِ‏ حوضهيِ‏ آبریزِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهمعرفی گردیده است،‏ ‏«برنامهيِ‏ مدیریت جامعِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه»‏ نام گرفت.‏ برخی مشخصاتاین برنامه را در زیر میآورم و توضیحی کوتاه دربارهيِ‏ برخی موارد آن میدهم.‏‏«برنامهيِ‏ مدیریت جامع دریاچهيِ‏ ارومیه»‏استراتژيِ‏ حفاظت و بهرهبرداريِ‏ پایدار از دریاچهيِ‏ ارومیهنسخهيِ‏ تصویب شده،‏ خرداد ‎1388‎‏(تصویبِ‏ تفاهمنامه و برنامهيِ‏ مدیریت حوضهيِ‏ آبریزِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ اجلاسِ‏ باريمابینِ‏تنوعِ‏(28/7/1387تفاهم نامهيِ‏ مشترك حفاظت و مدیریت پایدارِ‏ حوضهيِ‏ آبریزِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏سازمانِ‏حفاظتمحیطزیست و وزارت113 | U r m i y a L a k eنیرو و وزارتجهادکشاورزي واستانداريِ‏ آذربایجانِ‏ غربی و استانداريِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی و استانداريِ‏ کردستان.‏چشماندازِ‏ 25 سالهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه:‏ دریاچهاي با آبِ‏ کافی براي پایدارسازيِ‏ چشماندازِ‏ زیبا وزیستی غنیايکه مردم و جوامعِ‏ محلی از ظرفیتهايِ‏ حوضهيِ‏ آبریزِ‏ آن بهرهبرداريِ‏خردمندانه میکنند و آگاهانه در حفاظت پایدارِ‏ آن کوشا هستند و دریاچه بستري برايِ‏ تقویتتعامل و گسترشِ‏ همکاريهايِ‏ سازندهيِ‏ میانِ‏ نهادها در استانهايِ‏ ذیربط است.‏مادهيِ‏ ششِ‏ تفاهمنامه:‏ این تفاهمنامه در تاریخِ‏رسیده و از تاریخِ‏ امضا لازمالاجرا خواهد بود.‏27/7/87هجريِ‏شمسی به امضاءطرفهاتبصره:‏ این تفاهمنامه از تاریخِ‏ امضا تا پنج سال اعتبار دارد و پس از آن نیز تا اعلام کتبیِ‏ هریک از طرفها به قوت خود باقی خواهد بود.‏پیشگفتار:‏ به منظورِ‏ تهیهيِ‏ این برنامهيِ‏ مدیریتی،‏ سه کارگاه بین بخشی در طولِ‏ سالِ‏1386در استانهايِ‏ آذربایجانِ‏ غربی و آذربایجانِ‏ شرقی برگزار گردید در هر یک از این کارگاهها بیش


دریاچهيِ‏ ارومیهاز پنجاه نماینده از نهادهايِ‏ استانی،‏ انجمنهايِ‏ غیردولتی و جوامعِ‏ محلی در مباحث گروهیشرکت نمودند.‏هیات دولت طیِ‏ مصوبهيِ‏ شمارهيِ‏17182/44070مورخِ‏29/1/1389114 | U r m i y a L a k eاین برنامه را بهعنوانِ‏محورِ‏ فعالیتهايِ‏ برنامهریزي و مدیریتی در سطحِ‏ حوضهيِ‏ آبریزِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه معرفی نمودو در پیِ‏ آن ستاد اجراییِ‏ مدیریت حوضهيِ‏ آبخیزِ‏ دریاچهيِ‏ایراداتمتعددي به برنامهيِ‏یاد شده واردبهطورِ‏ است که55ارومیه تشکیل گردید.»‏کوتاه فقط به چندنکته اشارهمینمایم:‏ یکی از نکات قابلِ‏ ذکر در برنامهيِ‏ مدیریت جامعِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ اقدامات فوري واضطراري برايِ‏ نجات دریاچه است که در آن قسمت،‏ شرایط کنونیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه را حاصلِ‏کاهشِ‏ بارش در سطحِ‏ حوضه،‏ اجرايِ‏ طرحهايِ‏ توسعه و افزایشِ‏ بهرهبرداري از منابعِ‏ آب توسطبهرهبردارانِ‏ مختلف دانسته است،‏ یعنی کاهشِ‏ بارش در سطحِ‏ حوضه را در صدرِ‏ دلایلِ‏ بروزِ‏شرایطبحرانی برايِ‏دریاچه قرار دادهحکومت را کمرنگ جلوه داده است.‏است و همچنان نقشِ‏انسانی و عواملِ‏سوء اقداماتهمچنین در بخشِ‏ تهدیدات:‏ ‏«تهدیدات بیرونی ‏(عواملِ‏ خارج از دریاچه و تالابهايِ‏ اقماريکه بر دریاچه و یا تالابها اثر میگذارند)»،‏ در توضیحِ‏ تهدید کاهشِ‏ جریانهايِ‏ آبِ‏ ورودي،‏وقوعِ‏ خشکسالی را نخستین دلیل ذکر میکند و پس از آن،‏ بهرهبرداري از جریانِ‏ رودخانهها رادرج مینماید.‏ یعنی درواقع همان ادعايِ‏ حکومت تکرار میگردد.‏دیگر آنکه،‏ در چشماندازِ‏25سالهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ چنین آمده است:‏ ‏«مردم و جوامعِ‏محلی از ظرفیتهايِ‏ حوضهيِ‏ آبریزِ‏ آن بهرهبرداريِ‏ خردمندانه میکنند و آگاهانه در حفاظتپایدارِ‏ آن کوشا هستند»‏ و یا ‏«یکی دیگر از عناصرِ‏ اصلیِ‏ مدیریت،‏ که بدونِ‏ آن موفقیت حاصلنخواهد شد،‏ آگاهیِ‏ مردم درمورد ارزشهايِ‏ تالاب و تهدیدات پیشرويِ‏ آن است.‏ بنابراین ارتقاءآگاهیِ‏ عمومِ‏ مردم از اولویتهايِ‏ برترِ‏ مدیریتی است.»‏ که با آوردنِ‏ این جملات خواسته القا کندبحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به علت عدمِ‏ بهرهبرداريِ‏ خردمندانهيِ‏ مردم از ظرفیتهايِ‏ حوضهيِ‏آبخیز و ناآگاهیِ‏ آنان در حفاظت پایدار از دریاچه،‏ رخ داده است و حکومت نقشی در تخریب وایجاد شرایط رو به زوالِ‏ دریاچه نداشته و دستِکم،‏ نقشِ‏ مهم و اثرگذاري نداشته و ندارد.‏در پیشگفتارِ‏برنامهيِ‏مزبور سعی شده نشان داده شود کهبرنامهبا استفاده از توانِ‏کارشناسیِ‏ موجود تهیه گردیده است و در تهیهيِ‏ برنامه افراد زیادي دخیل بودهاند.‏ به باورِ‏ من،‏در فرآیند تدوینِ‏ اغلبِ‏ برنامهها در حکومت جمهوريِ‏ اسلامی،‏ از برخی کارشناسانِ‏ آگاه و باسوادولی مستقل استفاده نمیگردد و کارها به دست افراد وابسته و مطیع است.‏ حتا در مواردي کهکارشناسانِ‏باسواد و دلسوزجمعهايِ‏ در نیزمشورتیحضور داشته باشند،‏بهطورِ‏ معمول


دریاچهيِ‏ ارومیهنظرات آنها لحاظ نمی گردد و با تحریف واقعیتها،‏ همواره منافع و مصلحت حکومت و نهملت و کشور در نظر گرفته میشود.‏نسخهيِ‏ نهاییِ‏ برنامهيِ‏ مدیریت جامعِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه نیز چنین است و دید کارشناسی برآن حاکم نیست.‏ نقشِ‏ مسائلِ‏ طبیعی را پررنگ جلوه میدهد و تقصیرهايِ‏ حکومت را در بهوجود آمدنِ‏ شرایط بحرانی برايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ بسیار کاهش میدهد و آن را فقط در حوزهيِ‏مسایلِ‏ فنی و همچنین غیرِعمد میبیند؛ برايِ‏ بسیاري از مسائلِ‏ موجود و پیشِ‏ رو،‏ راه حلِ‏عملی ارایه نمیکند و بیشتر به کلیگویی میپردازد.‏ از سویی،‏ برخی مواردي هم که در برنامهپیشبینی گردیده و قابلیت اجرایی دارد،‏ به اجرا گذاشته نمیشود و مصوبات تنها بر رويِ‏ کاغذوجود دارند.‏زمانِ‏ تدوینِ‏ برنامه نشاندهندهيِ‏ آن است که حکومت اعتنایی به روند خشک شدنِ‏ دریاچهنداشته است.‏ افزون بر تاخیرِ‏ فراوان در برنامهریزي برايِ‏ نجات دریاچه،‏ حتا در راستايِ‏ نیل بهاهداف تفاهمنامهاي که مدت اعتبارِ‏ اولیهيِ‏ آن پنج سال تعیین گردیده و از مهرماه سال1387نیز لازمالاجرا بوده است-با گذشت بیش از سه سال-‏ هیچ اقدامِ‏ خاص و مناسبی صورت نگرفتهاست.‏ چنانکه در صفحههايِ‏ پیشِ‏ رو خواهید دید،‏ عدمِ‏ اختصاصِ‏ منابعِ‏ مالیِ‏ مورد نیاز برايِ‏انجامِ‏ اقدامات پیشبینی شده،‏ مهمترین مشکل برايِ‏ رفع بحرانِ‏ دریاچه عنوان میگردد.‏درواقع چنین به نظر میرسد که ارایهيِ‏مزبور برنامهيِ‏115 | U r m i y a L a k eبیشترپاسخی به هشدارها واعتراضات جامعه و برخی کارشناسانِ‏ مستقل و در راستايِ‏ کاهشِ‏ فشارِ‏ افکارِ‏ عمومی بوده استتا راهبردي در جهتدستگاههايِ‏نمیپذیرند)،‏رفعِ‏مسئول دلایلِ‏صادقانه در جهتمسایل و مشکلاتی که دامنگیرِ‏بروز بحران رارفعِ‏براساسِ‏ مشکلات تلاش نکننددریاچه شده است.‏نظراتو منابعِ‏اختصاص نیابد،‏ امیدي به بهبود شرایط نابهسامانِ‏ دریاچه نمیرود.‏عملکرد سازمانِ‏ محیط زیست در قبالِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهکارشناسیلازم برايِ‏صدنپذیرندانجامِ‏تا البته‏(کهاقداماتدر بحرانِ‏ به وجود آمده برايِ‏ دریاچه،‏ انتقادات بسیاري به عملکرد سازمانِ‏ حفاظت محیطزیست وارد است.‏ از جمله،‏ مسئولِ‏ دبیرخانهيِ‏ سازمانهايِ‏ غیر دولتیِ‏ محیط زیست و توسعهيِ‏پایدار ‏(در شهریورگفت:‏ کرد و(1388دریاچهيِ‏از عملکرد سازمانِ‏ محیط زیست در ارتباط با دریاچهيِ‏ ارومیه انتقادارومیه و منطقهيِ‏اطراف بر اثرِ‏جادهسازي،‏ پلسازي و فعالیتهايِ‏تخریبی و عمرانی به شورهزاري تبدیل شده که منطقه را به نابودي فراخوانده است.‏ وي رسوخِ‏سیمان و نخالههايِ‏ ساخت و ساز در زمینها و منابعِ‏ آبی در دریاچهيِ‏ ارومیه را عاملِ‏ نابوديِ‏دشتهايِ‏منطقه دانست و تاکید کرد:‏عریان شدنِ‏خاك از پوششهايِ‏ گیاهی و تغییرات


دریاچهيِ‏ ارومیهشیمیایی در اثرِ‏ نفوذ عناصرِ‏ غیرِطبیعی در خاك،‏ میتواند منطقه را با چالشهايِ‏ فجیعِ‏ زیست-‏محیطی مواجه کند و به نظر میرسد منشاء این عریانی چیزي جز فعالیتهايِ‏ انسان و غیرِ‏76پایدار نیست…‏برگزاريِ‏جلساتبینتیجه:‏از اقداماتهمیشهگیِ‏حکومت116 | U r m i y a L a k eجمهورياسلامی در حوزههايِ‏مختلف،‏ تشکیلِ‏ ستاد و کارگروه و…‏ و برگزاريِ‏ جلسه و همآیش و…‏ است،‏ بدونِ‏ آنکه اراده-‏اي برايِ‏ رفعِ‏ مشکلات وجود داشته باشد.‏ اغلبِ‏ این اقدامات نمایشی است و جز آن که سوديبرايِ‏ برخی دستاندرکاران به دنبال داشته باشد،‏ هیچ نتیجهاي که متضمنِ‏ نفعی برايِ‏ کشور ومردم باشد،‏ به دست نمیآید.‏در همین راستا،‏ برايِ‏رفع مشکلاتدریاچهيِ‏ارومیه نیزتشکیلاتی ‏(ستاد ملی و شورايِ‏ منطقهايِ‏ مدیریت آبخیزِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه)‏ برپا گردید که درادامه اشارهاي به آن مینمایم تا خوانندهگان هم بیشتر به روند پیگیريِ‏ امور ‏(از جمله درخصوصِ‏ رسیدهگی به وضعیت بحرانیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه)‏ آشنا شوند.‏به گزارشِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه دراعتبارات،‏ پیگیريِ‏رسانهها،‏ نخستین جلسهيِ‏1/5/1390انجام شده و رسمیتدادندریاچه برگزار شد.‏دبیرِ‏ستادملی و شورايِ‏منطقهايِ‏مدیریتآبخیزِ‏با هدف بررسیِ‏ آخرین وضعیت اقدامات و عملکردها،‏ تخصیصِ‏اقداماتی که در حوزهيِ‏به ساختارِ‏تشکیلاتیِ‏وزارتخانهها در راستايِ‏شورايِ‏منطقهايِ‏احیايِ‏مدیریتدریاچهيِ‏حوزهيِ‏ارومیهآبخیزِ‏این نشست با حضورِ‏ معاونِ‏ رییس جمهور و رییسِ‏ سازمانِ‏ حفاظت محیط زیست کشور واجراییِ‏ ستادکمیتهيِ‏ملی دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ معاونِ‏آب و خاك و صنایعِ‏جهاد وزارتکشاورزي،‏ قائم مقامِ‏ وزارت کشور و استاندارانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی و شرقی و کردستان و جمعی ازمسئولانِ‏ محلیِ‏ سه استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی،‏ آذربایجانِ‏ شرقی و کردستان برگزار گردید و دستورِ‏کارِ‏ جلسه،‏ ارایهيِ‏ راهکارهايِ‏ اجراییِ‏ مصوبهيِ‏ سند ملیِ‏ دریاچهيِ‏اختصاصِ‏ اعتبارات ملی حلقهيِ‏ گمشدهيِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیهاستاندارِ‏آذربایجانِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه ‏(دردریاچهيِ‏ارومیه در سندشرقی(1/5/1390در جلسهيِ‏ستادملی و شورايِ‏77ارومیه بود.‏منطقهايِ‏مدیریتآبخیزِ‏گفت:‏ ‏«تمامیِ‏ راهکارهايِ‏ برونرفت از بحرانِ‏ زیستمحیطیِ‏اجلاسِ‏ باري اتخاذ و تکالیف همهيِ‏ دستگاههايِ‏ اجرایی مشخصشده ولی متاسفانه عدمِ‏ تخصیصِ‏ منابع و ردیفهايِ‏ ملی،‏ حلقهيِ‏ مفقودهيِ‏ این راهکارهاست.‏ دراین راستا مجلس باید اعتبارات و منابعِ‏احیايِ‏ ملیِ‏دریاچهيِ‏ارومیه را به صورتمشخصاختصاص دهد نه اینکه ازمحلِ‏ اعتبارات ریزگردها اعتباري برايِ‏ برونرفت از بحرانِ‏ دریاچهيِ‏


دریاچهيِ‏ ارومیهارومیه تخصیص داده شود.‏ سازمانِ‏ حفاظت ازمحیط زیست باید اهمیت بحرانِ‏ این زیستبومِ‏مهم و ارزشمند را به مسئولانِ‏ کشوري،‏ مجلس و دولت تفهیم کند.»‏ وي همچنین از نامشخصبودنِ‏ اعتبارات انتقالِ‏ آبِ‏ بینِحوضهاي برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه انتقاد نمود وگفت:‏ ‏«درحالِ‏حاضر اعتباري که برايِ‏78جوابگو نیست.»‏انتقالِ‏بین حوضهاي اختصاص یافته210میلیارد ریال است کهاستاندارانِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی و کردستان نیز ‏(در 2/5/1390)، تنها راه نجات دریاچهيِ‏ ارومیهرا تامینِ‏ اعتبار بیان کرده و گفتهاند:‏ مشکلِ‏ اصلیِ‏ احیايِ‏ این دریاچه فقط ‏«پول»‏ است.‏ استاندارِ‏آذربایجانِشرقی گفت:‏ ‏«هنوز برايِ‏ انجامِ‏ این کارِ‏ بزرگ منابعِ‏ ملیِ‏ تعریفشدهاي وجود ندارد.‏ درسطحِ‏ ملی و نیز مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی،‏ موضوعِ‏ خشکیِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به عنوانِ‏ موضوعِ‏دست دوم مطرح است و همهيِ‏ توجهات به سمت ریزگردها جلب شده است.‏ حتا اگر من کلِ‏3000میلیارد ریال اعتبارِ‏ امسالِ‏ استانِ‏ آذربایجانِشرقی را برايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه هزینه کنم،‏ بازنمیتوانم کاري از پیش ببرم.»‏ استاندارِ‏ آذربایجانِ‏ غربی نیز گفته است که حلقهيِ‏ مفقوده درموضوعِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بحث اعتبارات79مالی است.‏اجرایی نشدنِ‏ تصمیمات نشستهايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیهاستاندارِ‏ارومیه ‏(درکردستان در جلسهيِ‏(1/5/1390ستادملی و شورايِ‏منطقهايِ‏مدیریتآبخیزِ‏دریاچهيِ‏گفته است:‏ ‏«متاسفانه هیچکدام از تصمیمات اتخاذ شده در نشستهايِ‏نجات دریاچهيِ‏ ارومیه اجرایی نمیشوند.‏ در حالِ‏ حاضر بزرگترین مشکلِ‏ مسئولانِ‏ اجراییِ‏کشور در خصوصِ‏ بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه اجرایی نشدنِ‏ تصمیمات جلسات برگزار شده است.‏اگر به تمامیِ‏ سوابقِ‏ گذشتهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ اقدامات و جلسات برگزار شده و نیز راهکارهايِ‏اتخاذي نگاه کنیم،‏ نشان میدهد به اندازهيِ‏ کافی به ضرورت و اهمیت این مشکلِ‏ زیست-‏محیطی پرداخت شده ولی هیچ کدام از مصوبات این نشستها اجرایی نشده است.‏ همت لازمبراي اجراییکردنِ‏ تصمیمات و مصوبات نشستهايِ‏ احیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در بینِ‏ مسئولانوجود ندارد.‏ در سالِ‏1389مقررشد اعتبارات ویژهاي برايِ‏ جلوگیري از بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهاختصاص داده شود که این امر نیز محقق نشد.‏ اگر در جلسات امروز نیز موفق به اتخاذ تصمیمعملی و جدي و نیز اختصاصِ‏ اعتبارات ویژه برايِ‏ برونرفت از بحرانِ‏ فعلیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهنشویم تنها یکسال به سالهایی که کار نکردهایم افزوده میشود.‏تصمیمات و مصوبات نشستها در این زمینه به مرحلهيِ‏80اجرا در بیایند.»‏مسئولان تلاش کنند117 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهدیدگاهرییسِ‏شهریور‎1390ِ‎ (دولت:‏گفت:‏محمود احمدي‏«بر اساسِ‏نژاد رییسِ‏ارزیابیها دریاچهيِ‏دولتروبهرو میشود به طوري که پیشبینی میشود وضعیتمنطقه حاکم باشد.‏میلیمتر کاهشِ‏ارومیه هربارشِ‏حکومت500500جمهوريِ‏‏(در اسلامیسال با چنین شرایطیاندك و خشکسالی در اینسال پیش نیز دریاچهيِ‏ ارومیه چنین وضعیتی داشته و بیش از81بارندهگی در این منطقه اتفاق افتاده است.»‏300البته وي اشارهاي به منابع و مستندات گفتهي خود ننمود.‏ ادعايِ‏ رییسِ‏ دولت جمهوريِ‏اسلامی به خوبی نشان دهندهيِ‏ دیدگاه مسئولینِ‏ عالیرتبهيِ‏ حکومت مزبور است.‏ در صفحه-‏هايِ‏ پیشین بدین نکته اشاره نمودم که تمامِ‏ تلاشِ‏ حکومت بر این است که وانمود نماید بروزِ‏بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه ناشی از عواملِ‏ طبیعی است.‏118 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهمجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی و بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه119 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهدر سالِ‏ ‎1389‎مرکزِ‏ پژوهشهايِ‏ مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی گزارشی در بارهيِ‏ وضعیت بحرانیِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه تهیه نمود که در آن با تکرارِ‏ ادعايِ‏ دولت،علت عمدهيِ‏ بروزِ‏ شرایط بحرانیبرايِ‏ دریاچه را خشکسالی قلمداد نموده بود.‏ در این گزارش آمده بود:‏ در یک دید کلیمیتوان عواملِ‏ موثر در کاهشِ‏ ترازِ‏ آبِ‏ دریاچه را به سه عاملِ‏ خشکسالی،‏ اجرايِ‏ طرحهايِ‏توسعهاي و سدسازي تقسیم کرد که سهمِ‏ این عوامل در دورهيِ‏ خشکسالی بینِ‏ سالهاي7تا به ترتیب برابرِ‏ و درصد بوده است.»‏…»5/627/3 ،67/1120 | U r m i y a L a k e13801378پس از شدت گرفتنِ‏ بحران دریاچه و خشک شدنِ‏ بخشِ‏ وسیعی از آن،‏ تعدادي ازنمایندهگانِ‏ مجلس،‏ در اقدامی دیرهنگام،‏ مبادرت به ارایهيِ‏ طرحی در مجلس نمودند.‏طرحِ‏ دو فوریتیِ‏ انتقالِ‏ آب برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه از خشک شدن،‏ ‏(دردر مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی مطرح گردید که اغلبِ‏ نمایندهگان با دوفوریت آن مخالفت کردند.‏قاضیپور به عنوان یکی از طراحان،‏ نوراالله حیدري و ثروتی به عنوانِ‏ دو مخالف و جهانگیرزاده ونقوي حسینی به عنوانِ‏ دو موافق سخن گفتند.‏نادر قاضی پور نمایندهيِ‏ ارومیه دریاچهيِ‏ ارومیه را جزء ذخایر ملی عنوان کرد و گفت:‏ باتوجه به شرایط نگرانکنندهيِ‏ این دریاچه و پسرفت سریع و مداومِ‏ آب در جنوبِ‏ این دریاچه وبا توجه به پیشبینیهایی مبنی بر خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه طیِ‏ چند سالِ‏ آینده،‏ ضرورتنجات حیات گیاهی و حیوانیِ‏ این زیستبوم،‏ ضرورت ارایهيِ‏ چنین طرحی را ایجاب میکرد.‏نوراالله حیدري،‏ نمایندهيِ‏ مردمِ‏ اردل و فارسان به عنوانِ‏ مخالف دو فوریت این طرح بهپیآمدهايِ‏ منفی آن اشاره کرد و گفت:‏ آیا در مناطقی که پیشبینی شده انتقالِ‏ آب از آنمناطق صورت گیرد،‏ پیشبینیِ‏ مشکلات مردم شده است؟…‏ قرار نیست براي این که یک جا راآباد کنیم،‏ مناطقِ‏ دیگر را خراب کنیم.‏ وي این طرح را غیرِکارشناسی و از رويِ‏ احساساتدانست و ضرورت انجامِ‏ کارِ‏ کارشناسیِ‏ بیشتر بر این طرح را یادآور شد.‏جواد جهانگیرزاده به عنوانِ‏ موافق این طرحِ‏ دو فوریتی،‏ موضوعِ‏ طرح را ملی دانست وگفت:‏ این موضوع جغرافیايِ‏ کشور را تحت تاثیر قرار میدهد،‏ چه کسی توانِ‏ جلوگیري ازسونامیِ‏ نمک را دارد.‏ موضوعِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه فقط موضوعِ‏ منطقهيِ‏ آذربایجان نیست،‏ چرا کهاگر این دریاچه خشک شود در بسیاري استانها بارانِ‏ نمک را شاهد خواهیم بود و آثارِ‏ ناشی ازمرگ دریاچهيِ‏ ارومیه حتما میلیون نفر را آواره خواهد کرد.‏ در مصوبات سفرهايِ‏ استانیِ‏دولت در سال نیز دو هزار و میلیارد تومان برايِ‏ احیايِ‏ این دریاچه مصوب شده بود امایک ریال نیز هزینه نشد و این کمکاري و قصورِ‏ دولت است…‏ دریاچهيِ‏ ارومیه به اندازهيِ‏ دوسال آب دارد…‏موسیالرضا ثروتی به عنوانِ‏ مخالف گفت:‏ اگر هزینهيِ‏ این انتقالِ‏ آب را به زارعینی که بهناحق سد زده و جلويِ‏ آب را گرفتهاند بدهید که دست از کشت بردارند،‏ بسیار به صرفهتر است.‏(25/5/13901370087


دان121 | U r m i y a L a k e66.دریاچهيِ‏ ارومیهوي مسائلِ‏ مطرح از سويِ‏ نمایندهيِ‏ موافقِ‏ این طرح را صرفا مسائلِ‏ احساساتی دانست و گفت:‏اصلا پسندیده نیست که در این زمینه دولت را محکوم میکنید…‏نقوي حسینی به عنوانِ‏ موافق گفت:‏ موضوعِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه موضوعِ‏ ملی و حیثیت نظامِ‏جمهوري اسلامی است ضمن آن که موضوعِ‏ انتقالِ‏ آبِ‏ ارس به دریاچهيِ‏ ارومیه در مصوباتهیات دولت نیز تصویب شده بود و میبایست اجرا میشد.‏ دو دهه است که کلیهيِ‏ محافلِ‏دانشگاهی و علمیِ‏ کشور بر موضوعِ‏ خشک شدنِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه کارِ‏ کارشناسی انجاممیدهند.‏ محافلِ‏ بینالمللیِ‏ جغرافیایی نیز کارِ‏ کارشناسی انجام داده و پیشنهادهایی ارائهکردهپس از راي گیري در بارهيِ‏ دو فوریت طرحِ‏ انتقالِ‏ آب برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه از خشکشدن،‏ که نماینده آن را امضا کرده بودند؛ رايِ‏ موافق،‏ رايِ‏ مخالف و رايِ‏ ممتنعبه دست آمد و در نتیجه مقرر شد طرحِ‏ مزبور به صورت عادي مورد بررسی قرار گیرد.‏در صورت تصویبِ‏ نهاییِ‏ این طرح،‏ وزارت نیرو موظف میشد حداقل یک میلیارد مترِ‏ مکعبآب را برايِ‏ حفاظت از دریاچهيِ‏ ارومیه از طریقِ‏ پمپاژ از رودخانهيِ‏ سیلوه در پیرانشهر بهدریاچهيِ‏ ارومیه و انتقالِ‏ آبِ‏ رودخانهيِ‏ ارس به دریاچهيِ‏ ارومیه از دو حوضهيِ‏ آذربایجانِغربی82و شرقی فراهم آورد.‏259457دیدگاه نمایندهگانِ‏ مجلس در مورد عدمِ‏ تصویبِ‏ طرحِ‏ انتقالِ‏ آب به دریاچهيِ‏ ارومیهطرحِ‏ دو فوریتیِ‏ انتقالِ‏ آب به دریاچهيِ‏ ارومیه با کمترین رايِ‏ ممکن از دستورِ‏ بررسیِ‏صحنِ‏ علنیِ‏ مجلس خارج شد.‏ در مورد عدمِ‏ تصویبِ‏ طرحِ‏ پیشنهاديِ‏ انتقالِ‏ آب،‏ تعدادي ازنمایندهگانِ‏ مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی نظرات خود را بدین صورت بیان نمودند:‏‏«موید حسینی صدر»‏ نمایندهيِ‏ خوي گفت:‏ ایرادهايِ‏ ساختاريِ‏ وارد به طرح به قدري زیادبود که طرحِ‏ مذکور را از فهرست دو فوریتی خارج کردیم و حتا شرایط برايِ‏ طرحِ‏ یک فوریتیِ‏آن نیز پیدا نشد.‏ انتقالِ‏ آب از تمام حوضهها به دریاچهيِ‏ ارومیه به معنیِ‏ انجام نشدنِ‏ کارِ‏کارشناسی و در نظر نگرفتنِ‏ شرایط جغرافیايِ‏ اقتصادي و عواقبِ‏ اجراییِ‏ آن بر سایرِ‏ مناطقاست.‏‏«نادر قاضی پور»‏ نمایندهيِ‏ ارومیه گفت:‏ در حالی که دریاچهيِ‏ ارومیه از شرایط بحران نیزعبور کرده و کارشناسان از مرگ این دریاچه سخن میگویند،‏ مجلس بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه رادرك نکرد.‏‏«جلال محمد زاده»‏ نمایندهيِ‏ مهاباد گفت:‏ رایزنی نکردن با سایرِ‏ نمایندهگان و آماده نبودنِ‏مجلس باعث شد این طرح به رغمِ‏ اهمیت رايِ‏ لازم را کسب نکند.‏ دریاچهيِ‏ ارومیه دغدغهيِ‏فقط استانِ‏ آذربایجانِغربی نیست بلکه به صورت مستقیم استانهايِ‏ کردستان و اردبیل و


هنُ‏دریاچهيِ‏ ارومیهغیرِمستقیم تمامِ‏ کشور را متاثر خواهد کرد.‏ طرحِ‏ تدوین شده پخته نبوده و یا به جايِ‏ توقفآبگیريِ‏ سدها و انتقالِ‏ آب از بسیاري از حوضههايِ‏ آبریز فقط انتقالِ‏ آب از رودخانهيِ‏ ارس رامطرح میکرد.‏ از آنجا که حوضهيِ‏ آبریزِ‏ ارس در ارتفاعِ‏ بالاتري نسبت به ارومیه قرار دارد باهزینهيِ‏ پایینتري امکانِ‏ انتقالِ‏ آن صورت می گیرد و در مسیرِ‏ انتقال نیز سوار بر دریاچهيِ‏ارومیه خواهد بود.‏پیش از این و در سال‎1389ِ‎ دبیرخانهيِ‏ مجمعِ‏ تشخیصِ‏ مصلحت نظام با ارسالِ‏ نامه بهکمیسیونِ‏ کشاورزي مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی،‏ از این کمیسیون خواسته بود براي نجات دریاچهيِ‏ارومیه راه حلی پیدا کند.‏ کمیتهيِ‏ دو نفرهاي برايِ‏ تحقیق دربارهيِ‏ وضعیت دریاچهيِ‏ ارومیه درکمیسیونِ‏ کشاورزي تشکیل شد که نتیجهيِ‏ آن اختصاصِ‏ میلیارد تومان اعتبار برايِ‏ دریاچهدر بودجهيِ‏ سالِ‏نامهيِ‏1590بود که این بودجه کافی نبود.‏8322نمایندهيِ‏ آذري زبان به هیات رییسهيِ‏ مجلس در مورد حلِ‏ فوريِ‏ مشکلِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه:‏ این نامه روزِ‏ پنجمِ‏ شهریورِ‏1390منتشر شد و امضاکنندهگانِ‏ آنکه نمایندهگانِ‏ سهاستانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی،‏ آذربایجانِشرقی و اردبیل بودند،‏ تاکید کردند که دولت باید در قبالِ‏تبعات اجتماعی،‏ سیاسی و اقتصاديِ‏ ناشی از روند خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه پاسخگو باشد.‏این نامه پس از مخالفت مجلس با دو فوریت طرحِ‏ جلوگیري از خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه از84طریقِ‏ پمپاژ و انتقالِ‏ آب از رودخانههايِ‏ ارس و سیلوه نوشته شد.‏نکتهي مهمی که بایستی عنوان نمایم این است که بخشِ‏ عمدهاي از فعالیتهايِ‏نمایندهگانِ‏ موافق ‏(به ویژه در سه استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی،‏ آذربایجانِشرقی و کردستان ( ومخالف ‏(به ویژه در استانِ‏ اردبیل که بحث انتقالِ‏ آب از آن حوضه مطرح و یکی از راهکارهايپیشنهادي بود)،‏ فعالیتهايِ‏ تبلیغاتیِ‏ پیش ازموعد مربوط به انتخابات مین دورهيِ‏ مجلسِ‏شورايِ‏ اسلامی ‏(در اسفند سال بوده است و نه ناشی از علاقهيِ‏ آنها به دریاچهيِ‏ارومیه و غیرِ‏ آن،‏ که بخواهند در جهت رفعِ‏ بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بکوشند.‏ در واقع بحرانِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه برايِ‏ برخی تبدیل به فرصتی شده است تا از قبلِ‏ آن منافعِ‏ خود را حفظنمایند و یا توسعه بخشند،‏ وگرنه با وجود آگاهیِ‏ نمایندهگان از بحرانِ‏ گریبانگیرِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه و روند رو به زوال آن،‏ چرا آنان فقط چند ماه پیش از برگزاريِ‏ انتخابات نمایشیِ‏ مجلس،‏به حرکت درآمدند؟( 1390122 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهاعتراضات مردمی برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه123 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهمردم در پیِ‏ بیتفاوتیِ‏ دستگاههايِ‏ حکومتی نسبت به کاهشِ‏ شدید سطحِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏خشکی و شرایط بحرانیِ‏ آن،‏ اقدام به تجمعات اعتراضیِ‏ مسالمتآمیز در مقاطعِ‏ مختلف زمانینمودند که سرکوبِ‏ شدید حکومتجمهوري اسلامی را به دنبال داشت.‏ در این جا به برخیاعتراضات و وقایع اشاره میگردد.‏‏«نمک نوردي»‏ فعالانِ‏ زیستمحیطی در تبریز:‏در سال،1388جمعی از فعالانِ‏حوزهيِ‏محیط زیست در اعتراض به عدمِ‏توجهدستگاههايِ‏ دولتی به روند خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بر روي کیلومترها شورهزارِ‏ ناشی ازپسرفت دریاچه ‏«نمک نوردي»‏ کردند.‏ در این برنامه جمعی از مردمِ‏ تبریز،‏ اسکو،‏ مرند،‏ آذرشهرو روستاهايِ‏ اطراف جزیرهيِ‏ اسلامی حضور داشتند.‏ حاضران در این ‏«نمک نوردي»‏ اعتراضآمیزدر پایانِ‏مراسم با تشکیلِ‏زنجیرهيِ‏85حمایت از این دریاچه تاکید کردند…‏حرکت اعتراضیِ‏ 13 فروردین 1389:انسانی بر لزومِ‏ملیِ‏ طرحِ‏ اجرايِ‏حفاظت از تالابها ودر سیزدهمِ‏ فروردینِ‏ سالِ‏ 1389، صدها نفر از مردمِ‏ ارومیه و تبریز به سواحلِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه رفتند و با لیوان،‏ پارچ و بطري به دریاچهيِ‏ تشنه آب دادند.‏ مامورانِ‏ امنیتی در آن هنگامبرخی از کسانی را که شعار داده و پارچهنوشت بالا برده بودند84دستگیر کردند.‏124 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهکمپینِ‏ اعتراضیِ‏ 13 فروردین 1390:1390 فروردینِ‏ 13 درمردم در شهرهايِ‏ ارومیه و تبریز تظاهراتی مسالمتآمیز در اعتراضبه وضعیت دریاچهيِ‏ ارومیه و درخواست نجات آن برگزار نمودند که طی آن نیروهايِ‏ مسلح ولباس شخصیِ‏ رژیم به تجمع اعتراضیِ‏ مردم حمله کردند و تعداد زیادي از تظاهرکنندهگان رادستگیر و زخمی نمودند.‏سازمانِ‏ عفوِ‏ بینالملل در مورد این رویداد،‏ بیانیهاي صادر نمود که به شرح زیر است:‏‏«بیانیهيِ‏ سازمانِ‏ عفوِ‏ بینالملل:‏چهارِ‏ آوریلِ‏درآذربایجانیها در جریانِ‏ اعتراض به وضعیت دریاچهيِ‏ ارومیه دستگیر شدندجریانِ‏125 | U r m i y a L a k e2011یک تظاهراتشهروند آذربایجانی در تبریز و حدودمسالمتآمیز در روز دومِ‏آوریل،‏ بر طبقِ‏70 قریبِ‏ گزارشها20نفر دیگر در ارومیه در شمالِ‏ غربِ‏ ایران دستگیرشدهاند.‏ تظاهرکنندهگان درخواست میکردند دریاچهيِ‏ ارومیه که به دلیلِ‏ سدسازي در خطرِ‏خشک شدننگهداريِ‏ حداقلهايِ‏قرار دارد نجات داده شود.‏5بیشترِ‏تظاهرکننده اطلاعی در دست نیست.‏دستگیرشدهگان آزاد شدهاند اما از محلِ‏تظاهرات در شهرهايِ‏ تبریز،‏ ارومیه و بنا به گزارشها در شهرهايِ‏ دیگري که آذربایجانی-‏زندهگی ایرانمیکنند صورت گرفته و طیِ‏آن ازمقامات ایرانی درخواست شده که


دریاچهيِ‏ ارومیهسدهايِ‏ رودخانههايِ‏ منتهی به دریاچهيِ‏ ارومیه که در خطرِ‏ خشک شدن میباشد باز شود.‏مشابه تظاهرات گذشته،‏ شرکتکنندهگان با خود بطريهايِ‏ آب به همراه آورده و آنها را دررودخانههايِ‏ منتهی به دریاچه و یا خود دریاچه ریختند.‏ آنان همچنین پلاکاردهایی با خودحمل میکردند که در آن شعارهایی از قبیلِ‏ ‏«سدها را باز کنید و بگذارید تا آب به دریاچه» بریزد»،‏دریاچه ارومیه آب ندارد و اگر آذربایجان همین الان بپا نخیزد دیگر دیر خواهد بود»‏ و‏«زنده باد آذربایجان»‏ نوشته شده بود.‏در تظاهراتی که در تبریز در نزدیکیِ‏ تلخهرود ‏(آجی چاي)‏ صورت گرفت،‏ پلیسهايِ‏ لباسشخصی و نیروهايِ‏ مسلح قریبِ‏70نفر را دستگیر و خیلیها را مصدوم کردند.‏ عده اي ازدستگیرشدهگان از جمله حبیب پورولی،‏ جلیل علمدار میلانی،‏ علی سلیمی،‏ و سعید صیامیهمچنان در بازداشت هستند.‏ تظاهرات ارومیه در پارکی در داخلِ‏ شهر صورت گرفت و بر اساسِ‏گزارشهايِ‏ رسیده،‏ قریبِ‏20آنهایی که بازداشت شدند،‏ احتمالا،‏ در فاصلهيِ‏48 تا 24نفر از جمله سعید خیضیرلو در این شهر بازداشت شدند.‏ بیشترِ‏آنهایی که هنوز در بازداشت به سر میبرند هنوز معلوم نیست.‏ساعت آزاد شدهاند.‏ محلِ‏ نگهداريِ‏درخواست از مقامات ایرانی تا به سرعت و بدونِ‏ قید و شرط حبیب پورولی،‏ جلیل علمدارمیلانی،‏ علی سلیمی،‏ سعید صیامی و سعید خیضیرلو و معترضانِ‏ دیگر را آزاد کنند.‏ کسانی کهدر ارتباط با ابرازِ‏ نظرات خود به طورِ‏ مسالمتآمیز و شرکت در تجمعات صلح آمیز دستگیرشدهاند و زندانیِ‏86عقیده به حساب میآیند.»‏تظاهرات مسالمتآمیزِ‏ 5 شهریور 1390:به دلیلِ‏بیتوجهیِ‏آذربایجان در شهرهايِ‏حکومت به وضعیتارومیه و تبریز‏(در پنجمِ‏بحرانیِ‏شهریورِ‏دریاچهيِ‏( 1390ارومیه،‏ یک بارِ‏دست بهمسالمتآمیز زدند که با سرکوبِ‏ شدید نیروهايِ‏ مسلحِ‏ حکومتی روبهرو گردید.‏به گزارشِ‏ یکی از رسانهها از ارومیه و تبریزبه خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ در:(6/6/1390 در )5/6/1390تجمعِ‏دیگر مردمِ‏اعتراضیِ‏مردمِ‏ این دو شهر در اعتراضدست به تجمع زده و این اجتماعات اعتراضیبا سرکوبِ‏ نیروهايِ‏ امنیتی روبهرو شده است.‏ به گفتهيِ‏ شاهدانِ‏ عینی،‏ حضورِ‏ معترضان به ویژهدر شهرِ‏استفاده کردهاند.‏ارومیه،‏ پر شمار بوده و نیروهايِ‏امنیتی براي متفرق کردنِ‏مردم از گازِ‏اشک آور126 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهشاهدانِ‏ عینی گفتهاند تظاهراتروزِ‏ شنبه(5/6/1390)در ارومیه کهدر اعتراض به خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه صورت گرفته،‏ با برخوردنیروهايِ‏نیروها به سويِ‏امنیتی مواجه شده و اینمعترضان گازِ‏اشکآور شلیک کردهاند.‏ برخورد مامورانبه ویژه در خیابانِ‏بوده است.‏خیام با خشونتمناطقی در تبریز کهمعترضان قصد داشتند در آنجاتجمع کنند،‏ امنیتی بود و لباسشخصیها و یگانِ‏حضور داشتند.‏ویژه در آن جامامورانِ‏تبریز تلاش کردند مانعِ‏تجمع شوند.‏امنیتی درشکلگیريِ‏این شهروند همچنینمیگوید خبر از دستگیريِ‏ سه تندارد.‏یاشار حکاك پور،‏سخنگويِ‏زندانیانِ‏ سیاسیِ‏ آذربایجان که خارجِ‏ایران به سر میبرد،‏ گفت:‏ در روزهايِ‏ گذشته فراخوانی برايِ‏ تظاهرات و تجمع در اعتراض به‏«سیاست خشکاندنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه»‏ در شهرهايِ‏ مختلف آذربایجانِ‏ غربی و شرقی پخش شدهبود.‏ حدود ساعت شش نزدیک به10»300هزار»‏ نفر در شهرِ‏ ارومیه دست به تظاهرات زدند که اینتظاهرات به گفتهيِ‏ او با برخورد نیروهايِ‏ ضد شورش همراه بود.‏ تخمین زده میشود حدودنفر در ارومیه بازداشت شده باشند.‏‏«دریاچهيِ‏ ارومیهدر این اعتراضها مردمجان میدهد،‏ مجلس فرمان قتل آن را صادر میکند»،‏از جمله فریاد میزدند‏«بیایید برویم باگریههاي خود دریاچهيِ‏ ارومیه را پرآب کنیم».‏ همچنین در شهرِ‏ ارومیه شبکهيِ‏ تلفن و خطوط87تلفن با اختلال مواجه شده بود.‏127 | U r m i y a L a k e


داندریاچهيِ‏ ارومیهتجمعهايِ‏ اعتراضیِ‏ 12 شهریور 1390:یک بارِ‏ دیگر ‏(در‎12/6/1390‎‏)‏ مردمِ‏ شهرهايِ‏ ارومیه و تبریز برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه،‏اقدام به تجمعهايِ‏ اعتراضی کردند که باز هم با سرکوبِ‏ وحشیانهيِ‏ نیروهايِ‏ مزدورِ‏ رژیمِ‏جمهوري اسلامی رو بهرو شد.‏به گزارشِ‏ یکی از رسانهها از تجمعهايِ‏ اعتراضیِ‏ مردم در12/6/1390در تبریز و ارومیه:‏‏«چندین هزار نفر از دوستدارانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بارِ‏ دیگر به خیابانها ریخته و برايِ‏ نجاتدریاچه شعار سر دادند.‏ مامورانِ‏ امنیتی این بار نیز با معترضانِ‏ به خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهبرخورد کردهاند.‏یک شاهد عینی گفت:‏ چند هزار نفر دوستدارانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ روزِ‏ شنبه حدود ساعتپنج در راسته کوچه تبریز اجتماع کردند،‏ در راسته کوچه تبریز چند هزار نفر اجتماع کردهبودند و در منطقهيِ‏ آبرِسان هم جمعیت بیشتر بود.‏ این شهروند ساکنِ‏ تبریز برخورد مامورانِ‏امنیتی با معترضان را خشن توصیف کرد و گفت نیروهايِ‏ امنیتی در مواجهه با معترضان از گازِ‏اشکآور استفاده کرده.به گفتهيِ‏ یاشار حکاك پور،‏ یک فعالِ‏ آذريِ‏ خارج از کشور و مسئولِ‏ ‏«روابط عمومی انجمنزندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران»:‏ روزِ‏ شنبه در ارومیه نیز چندین هزار نفر از دوستدارانِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ براي نجات دریاچهيِ‏ ارومیه شعار سر دادند.‏ از جمله در خیابانِ‏ عطایی و128 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهمیدانِ‏ ایالت تظاهرات در اعتراض به سیاستهايِ‏ دولت در مورد دریاچهيِ‏ ارومیه صورت گرفتهاست.‏ مامورانِ‏ امنیتی با توسل به باتوم و گلولههايِ‏ رنگی و نیز موتورسیکلت سعی در متفرقکردنِ‏ معترضان داشتهاند.‏ در تبریز معترضان در اطراف بانک ملی و خیابانِ‏ دارایی تجمع کردهبودند.‏ برپایهيِ‏ اخبارِ‏ رسیده در تبریز و ارومیه شماري از تجمعکنندهگان بازداشت شدهاند.‏یکشنبه گذشته نیز چند هزار نفر از دوستدارانِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در ارومیه و تبریز بهخیابان آمدند و مسئولان را به نجات این تالاب فراخواندند.‏ در اعتراضهايِ‏ صورت گرفته درتبریز و ارومیه،‏ مردم علیه مجلس به خاطرِ‏ راي نیاوردنِ‏ دو فوریت طرحِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه88شعار سردادند.‏بازداشت فعالانِ‏ مدنی در آذربایجانبه گزارشِ‏ یک شبکهيِ‏ خبري ‏(در‎4/6/1390‎‏):‏ در پیِ‏ فراخوان برايِ‏ تجمعِ‏ اعتراضی علیهادامهيِ‏ وضعیت بحرانیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ شماري از فعالانِ‏ مدنی در آذربایجان بازداشت شدند.‏با افزایشِ‏ حساسیت عمومی نسبت به سرنوشت دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ برخی وبسایتهايِ‏ خبري وشبکههايِ‏اجتماعی از برگزاريِ‏آذربایجانِشرقی و غربیِ‏ ایران خبر دادند.‏تجمعی اعتراضی در روزِ‏129 | U r m i y a L a k eشنبه(5/6/1390 ( در استانهايِ‏پس از این فراخوان،‏ در چند روزِ‏ اخیر شماري از فعالانِ‏ مدنی و سیاسیِ‏ آذربایجان بازداشتشدهاند.‏ بر اساسِ‏ گزارشِ‏ وبسایت ‏«مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران»‏ بعدازظهرِ‏ چهارشنبه


دریاچهيِ‏ ارومیه‎2‎شهریورنامِ‏24)اوت ( در محلهيِ‏قم تپه تبریز بیش ازنیروهايِ‏ امنیتی بازداشت و به محلِ‏ نامعلومی منتقل شدند.‏در ارومیه نیز ادارهيِ‏ اطلاعات این شهر3020نفر 33نفر در یک مراسمِ‏توسط افطارنفر از فعالانِ‏ مدنی را احضار و به آنها در موردفعالیتهايشان هشدار داد.‏ وب سایتهايِ‏ وابسته به فعالانِ‏ سیاسی و مدنی آذربایجان با انتشارِ‏از بازداشتشدهگانروزهايِ‏اخیر از ضرب و شتمِ‏برخی از این افراد در هنگامِ‏دستگیري خبر میدهند.‏ در رخدادي دیگر استانداريِ‏ آذربایجانِ‏ غربی و فرمانداريِ‏ ارومیه،‏ دراطلاعیههايِ‏ جداگانهاي صدورِ‏ مجوز برايِ‏ هر گونه تجمعِ‏ اعتراضی در روزِ‏ شنبهيِ‏ آینده را ردکردند.‏در اطلاعیهيِ‏ استانداريِ‏ آذربایجانِ‏ غربی آمده است:‏ ‏«پخشِ‏ شایعاتی در خصوصِ‏ تجمع وراهپیمایی وجههيِ‏ قانونی ندارد و هیچ گونه مجوزي از سويِ‏ نهادهايِ‏ مسئول در خصوصِ‏ اینقبیل تجمعات صادر نشده است.»‏همچنین فرمانداريِ‏ارومیه نیز اعلام کرد:‏‏«هیچگونهدرخواستی از سويِ‏ هیچ مرجعی برايِ‏ برپاییِ‏ تجمع و راهپیمایی از این فرمانداري درخواستنشده،‏ لذا به شایعات و پیامکهایی ‏(پیامهايِ‏کوتاه (که ریشهيِ‏جعلی و ضدانقلابی دارند،‏اعتماد نکنید.»‏ این فرمانداري از شهروندانِ‏ آذربایجان خواسته است به جايِ‏ اعتراض به وضعیتدریاچهيِ‏ ارومیه،‏ روزِ‏ جمعه در راهپیماییِ‏ ‏«روز قدس»‏ در دفاع از مردمِ‏ فلسطین شرکت کنند.‏با این حال بر اساسِ‏ برخی گزارشها شامگاه پنجشنبه در جریانِ‏ دیدارِ‏ تیمهايِ‏ فوتبالِ‏تراکتورسازي و شهرداري تبریز که با حضورِ‏ بیش از60هزار تماشاگر برگزار شد،‏ شعارهایی دراعتراض به عدمِ‏ تصویبِ‏ دو فوریت طرحِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه و بیتوجهیِ‏ مسئولانِ‏ دولتی بهوضعیت89این دریاچه داده شده است.‏مخالفت مسئولین با تجمعِ‏ مردم برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه:‏ مسئولینِ‏ حکومتی،‏ هراسان ازحرکتهايِ‏ مردمی،‏ واکنشهايِ‏ تندي در مخالفت با اعتراضات مردمی نشان دادند و به قلبِ‏واقعیتها پرداختند.‏اجتماعیِ‏از جمله واکنشهايِ‏صورت گرفته،‏ موضعگیريِ‏معاونِ‏ تندسیاسی واستانداريِ‏ آذربایجانغربی بود که در زیر آورده شده است.‏ در گفتههايِ‏ این عاملِ‏رژیم،‏ انواعِ‏ تهمت و بیاحترامی و تهدید نسبت به مردم به چشم میخورد.‏ابراهیم فتحالهی معاونِ‏ سیاسی،‏ اجتماعیِ‏ استاندارِ‏...»آذربایجانِغربی ‏(در شهریور‎1390‎‏)‏ گفت:‏دنیا باید به مسالهيِ‏ احیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه ورود پیدا کند و نباید با برخی بیتدبیريها،‏این موضوع را به آشوبهايِ‏ خیابانی تبدیل کرد تا عدهاي با سوءاستفاده از فرصت به دست آمدهشعارهايِ‏انحرافی وقومگرایانه سر دهند.‏ما به کارهايِ‏حاشیهاي وارد نمیشویم چرا که130 | U r m i y a L a k e


یلابدریاچهيِ‏ ارومیهمعتقدیم کار یک روشنفکر[!]،‏ آگاه سازي است.‏مسلما با اطلاعرسانیِ‏دقیق و شفاف درزمینهيِ‏ اقدامات صورت گرفته برايِ‏ احیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ اخبارِ‏ ضد و نقیض در این خصوصکمتر میشود؛ هرچهقدر بتوانیم فضايِ‏ رفتارِ‏ متمدنانهيِ‏ اجتماعی را در این زمینه توسعه دهیمبه نفعِ‏ نظام و جامعه خواهد بود.‏آرامشبخشی به جامعه و لزومِ‏ رفتارِ‏ متمدنانه در زمینهيِ‏ احیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه باید ازسويِ‏ رسانهها دنبال شود،‏ علاوه براین،‏ سازمانهايِ‏ مردم نهاد نیز که باید در این مواقع واردعمل شوند،‏ جايِ‏خالیشانبه چشم میخورد و باید پايِ‏کارشناسانه،‏ اطلاعات لازم را به جامعه منتقل کنند.‏وي در رابطه با راي نیاوردنِ‏اسلامی گفت:‏ در صورتی کهدوفوریتیِ‏ طرحِ‏احیايِ‏کار آیند و با برگزاريِ‏دریاچهيِ‏ارومیه در مجلسِ‏جلساتشورايِ‏هايِ‏ خوبی چه با دولت و چه با نمایندهگانِ‏ سایرِ‏ استانها درمجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی صورت میگرفت و همچنین طرحِ‏ پختهاي در این زمینه ارائه میشدقطعا مجلس بر دوفوریتیِ‏این طرح راي میداد اما چنین نشد،‏ چنان که برخی نمایندهگانآذربایجان نیز مدعی بودند از جمع آوريِ‏ امضا براي این طرح اطلاعی نداشتند.‏مطمئنا کسانی که در تجمعات شعارهايِ‏ قومگرایانه میدهند و با پرچمِ‏ یک کشورِ‏ دیگر درآن حضور پیدا میکنند،‏ خواستارِ‏ احیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه نیستند؛ این امر نشانگرِ‏ آن است کهاین افراد راه را به بیراهه رفتهاند.‏ شایستهيِ‏ یک شهرِ‏ متمدن مثلِ‏ ارومیه نیست که برخی مردمآن در خیابانها به شکستنِ‏شیشههايِ‏چند بانک و سوزاندنِ‏چند موتور اقدام کنند.‏اینتجمعات را مطالبات مردمی ندانید بلکه این امر یک سوءاستفاده از سويِ‏ عدهاي فرصتطلببراي طرحِ‏ مسائلِ‏ قومیتی است،‏ تجمعاتی که انجام شد بدونِ‏ کسبِ‏ مجوزات لازم بود.‏ فرمانداريِ‏ارومیه آمادهگیِ‏ دادنِ‏ مجوزهايِ‏ لازم برايِ‏ همهگونه برگزاريِ‏ کنفرانس و راهپیماییها که می-‏تواند کمکی برايِ‏ احیايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه داشته باشد دارد.‏ برخورد نیرويِ‏ انتظامی به عنوانِ‏برقرارکنندهيِ‏ امنیت در جامعه با این تجمع کنندهگان مسالمتآمیز[!]‏ بود چرا که معتقدیم اینچند جوانِ‏ به خیابان آمده از رويِ‏ علم و آگاهی دست به چنین امري نزدهاند اما اگرعواملِ‏ خارجاز کشور بخواهند مدیریت این تجمعات خیابانی را به دست بگیرند،‏ نیرويِ‏ انتظامی با کسی90تعارفی ندارد و به شدت برخورد خواهد کرد…‏استاندارِ‏ آذربایجانِشرقی نیز ‏(در شهریور(1390گفت:‏ ‏«موضوعِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه دستاویزيبرايِ‏ خدشهدار کردنِ‏ امنیت ملی و عمومی بود.‏ در این فرآیند از فضايِ‏ مجازي حداکثرِ‏ استفادهشد اما با هوشیاريِ‏ مردم این جریانات ناکام ماند.‏ در موضوعِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه تلاش شد تا دولتناکارآمد نشان داده شده و اقدامات موثرِ‏91دولت در سدسازي زیر سوال برود.»‏131 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهمخالفت امام جمعهيِ‏ ارومیه با راهپیماییِ‏ مردم برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه:‏ به دنبالِ‏ دعوتهايِ‏پیامکی از مردمِ‏ ارومیه برايِ‏ شرکت در راهپیماییِ‏ اعتراضی به عدمِ‏ تصویبِ‏ دو فوریت آبرسانیبه دریاچهيِ‏ ارومیه در صحنِ‏ مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی،‏ امام جمعهيِ‏ مرتجع و جنایتکارِ‏ ارومیهحضور در این راهپیمایی راغیرقانونی اعلام کرد.‏حجتالاسلامحسنی در خطبههايِ‏جمعهيِ‏ ارومیه گفت:‏ ‏«حرکات خودسرانه و بدونِ‏ مجوز برايِ‏ راهپیماییِ‏ روزِ‏ شنبهنماز،(5/6/1390)غیرقانونی بوده و محکوم است…‏ در این فضايِ‏ به وجود آمده عدهاي قصد سوءاستفاده دارند وبا دعوت مردم برايِ‏ راهپیمایی میخواهند نظمِ‏ جامعه را برهم بزنند.‏ این راهپیمایی برخلافمصالحِ‏92کشور است.»‏تقاضايِ‏ نمایندهيِ‏ ارومیه برايِ‏ پرهیزِ‏ مردم از تجمعنادر قاضی پور نمایندهيِ‏ ارومیه ‏(در شهریور‎1390‎‏)‏ گفت:‏ مردم از هرگونه تجمع در ارتباطبا دریاچهيِ‏ ارومیه خودداري و به نمایندهگان و مسئولان اعتماد کنند.‏ نمایندهگان مجلس ومسئولانِ‏ کشوري از جمله معاونِ‏ اولِ‏ رییسجمهور به جدیت پیگیرِ‏ موضوعِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیههستند.‏ برخی از افراد فرصتطلب و ضدانقلاب سوءاستفاده نموده و رادیوهايِ‏ بیگانه را تریبونِ‏خود قرار دادهاند.‏ این رسانهها کاري جز دروغ پردازي ندارند و مردمِ‏ آگاه و انقلابیِ‏ ارومیه نبایدبهانه به دست دشمنانِ‏ داخلی و خارجی بدهند و از هرگونه حرکت احساسی خودداري کنندچرا که این موضوع با اهتمام و جدیت تمام دلسوزانِ‏ نظام حل میشود و شاهد درخششِ‏دوبارهيِ‏ نگینِ‏ لاجورديِ‏93آذربایجان خواهیم بود.‏بیانیهيِ‏ سازمانِ‏ دیدهبانِ‏ حقوقِ‏ بشر در محکومیت سرکوبِ‏ معترضین به خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه‏«بیانیهيِ‏ سازمانِ‏ دیدهبانِ‏ حقوقِ‏ بشرنویسنده:‏ سازمانِ‏ دیدهبانِ‏ حقوقِ‏ بشرناشر:‏ سازمانِ‏ دیدهبانِ‏ حقوقِ‏ بشرتاریخِ‏ انتشار:‏19 شهریورِ‏ 1390نوعِ‏ متن:‏ درخواست اقدامِ‏ فوري- ‏(نیویورك)‏سازمانِ‏ دیدهبانِ‏حقوقِ‏بشر امروز گفت که مقاماتایرانی باید بهاعتراضاتمسالمتآمیزِ‏ مردم علیه سیاستهايِ‏ دولت که ممکن است روند خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهدر استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی را،‏ سرعت بخشد،‏ اجازهيِ‏ برگزاري بدهند و همهيِ‏ افرادي را که بهدلیلِ‏ احقاقِ‏ حقِ‏ خود در برگزاريِ‏ تجمعات و اظهارِ‏ نظر علیه دولت دستگیر شدهاند آزاد کنند.‏132 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهاعضايِ‏ خانوادهيِ‏ بازداشت شدهگان و شاهدانِ‏ عینیِ‏ دیگر به دیدهبانِ‏ حقوقِ‏ بشر گفتهاند کهچند صد نفر از معترضان و فعالان از اواخرِ‏ اوت2011تاکنون دستگیر شدهاند.‏دستگیريهايِ‏ گستردهيِ‏ هفتههايِ‏ اخیر در شهرهايِ‏ سراسرِ‏ منطقهيِ‏ آذربایجانِ‏ ایرانانجام گرفته است.‏ این دستگیريها در راستايِ‏ سیاست بازداشت و تهدید فعالانِ‏ زیستمحیطیوجامعهيِ‏ مدنی است که معتقدند دریاچهيِ‏ ارومیه به دلیلِ‏ وجود شبکهاي از سدها که آب را ازمسیرِ‏ این دریاچه منحرف میسازند و نیز ساخت و سازها و پروژههايِ‏ تجاري در داخل و اطرافاین دریاچه در آستانهيِ‏ خشکی قرار دارد.‏ فعالین میگویند که کاهشِ‏ سطحِ‏ آب به شوريِ‏دریاچه میافزاید و این امر ممکن است به گیاهان و حیات وحشِ‏ منطقه آسیب رسانده و سببِ‏بروزِ‏ آسیبهايِ‏ زیستمحیطیِ‏ دیگري چون تحریک توفانهايِ‏ نمکی شود.‏ دریاچهيِ‏ ارومیهبزرگترین دریاچه در ایران و سومین دریاچهيِ‏ بزرگ آبِ‏ شورِ‏ جهان است.»‏جو استورك،‏ معاونِ‏ بخشِ‏ خاورمیانهيِ‏ دیدهبانِ‏ حقوقِ‏ بشر گفت:‏ ‏«بازداشتهايِ‏ اخیرنشاندهندهيِ‏ بیتحملیِ‏ شدید مقامات ایرانی نسبت به هر نوع انتقاد عمومی است.‏ مقامات بایدساکنانِ‏ بازداشت شدهيِ‏ منطقهيِ‏ آذربایجان را که به نظر میآید صرفا به دلیلِ‏ شرکتدرتجمعهايِ‏ صلحآمیز بازداشت شدهاند آزاد کنند.‏ اگر دولت شواهد معتبري در دست دارد کهنشان میدهد معترضان دست به خشونت زدهاند باید آنها را تفهیمِ‏ اتهام و در غیرِ‏ این صورتآزاد کند.»‏اولین دورِ‏ دستگیريها در24اوت انجام گرفت،‏ یعنی هنگامی که نیروهايِ‏ امنیتی به یکتجمعِ‏ خصوصی در خانهيِ‏ صادق عوضپور در تبریز،‏ مرکزِ‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی،‏ هجوم بردند.‏مهمانان در آن شب برايِ‏ مراسم افطار،‏ شکستنِ‏ روزه در ماه مبارك رمضان،‏ دورِ‏ هم جمع شدهبودند.‏ نیروهايِ‏ امنیتی حدود30نفر را دستگیر کردند.‏ اعضايِ‏ خانوادهيِ‏ بازداشتشدهگانگفتند که هیچ یک از بازداشتشدهگان تا کنون آزاد نشدهاند.‏فعالانِ‏ آذريِ‏ داخل و خارج از ایران به دیدهبانِ‏ حقوق بشر گفتند که از ابتدايِ‏اوت،‏ 27نیروهايِ‏ امنیتی همچنین دست به دستگیريِ‏ فعالان و تظاهرکنندهگانی زدهاند که درتبریز،‏ارومیه،‏ اردبیل و سایرِ‏ شهرهايِ‏ منطقهيِ‏ آذربایجان در اعتراض به آن چه آنان بیتوجهیِ‏ دولتبه نجات دریاچهيِ‏ ارومیه میدانند گرد هم آمده بودند.‏ در27اوت،‏ چندین هزار تظاهرکننده،‏که تعدادي از آنان با مامورانِ‏ ضد شورش نیز درگیر شدند،‏ در تجمعِ‏ گستردهاي در ارومیهشرکت کردند.‏ فعالانِ‏ محلی به دیدهبانِ‏ حقوقِبشر گفتند که حدود300تظاهرکننده تنها درشهرِ‏ ارومیه دستگیر شدند،‏ اما دهها تن از آنان تاکنون آزادشدهاند.‏ در پی تقاضايِ‏ فعالانِ‏133 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهمحلی براي ادامهيِ‏ اعتراضات،‏ دهها تنِ‏ دیگر در تبریز،‏ ارومیه و سایرِ‏ شهرها در روزِ‏دستگیر شدند.‏به گفتهيِ‏ خانوادهها،‏ از جمله کسانی که در324134 | U r m i y a L a k eسپتامبراوت دستگیر شدند،‏ مصطفا و مرتضیعوضپور،‏ پسرانِ‏ میزبان بودند که از فعالانِ‏ سرشناسِ‏ تبریز هستند و قبلا نیز به دلیلِ‏ شرکتدر تظاهرات دریاچهيِ‏ ارومیه دستگیر شده بودند.‏ چندین عضوِ‏ خانوادهيِ‏ آنان به دیدهبانِ‏حقوقِ‏ بشر گفتند که تا کنون،‏ با گذشت بیش از دو هفته،‏ مقامات هیچ نوع توضیحی درمورددلایلِ‏ دستگیري و محلِ‏ نگهداريِ‏ بازداشتشدهگان ارائه ندادهاند.‏همسرِ‏ مصطفا عوض پور گفت که وي چندین ساعت بعد از یورشِ‏ نیروهايِ‏ امنیتی تلاشکرد تا وارد خانهيِ‏ پدر شوهرش شود،‏ اما مقامات مانعِ‏ ورود وي شدند.‏ او افزود که حدود ساعت11:30شب،‏ مقامات،‏ او و سایرِ‏ اعضايِ‏ خانواده از جمله پدر شوهرش را به پایگاه نیرويِ‏ انتظامیدر تبریز احضار کردند و آنها را دو ساعت در آنجا نگه داشتند.‏ روزِ‏ بعد،‏ مصطفا عوض پور طیِ‏تماسی تلفنی همسرش را از صحت و سلامت خود مطمئن میسازد،‏ اما اطلاعات دیگري ارایهنمیدهد.‏اعضايِ‏ خانوادهها گزارشهايِ‏ رسانهها مبنی بر آزاديِ‏156نفر از دستگیرشدهگان ازجملهبازداشتشدهگان تجمعِ‏ آن شب را تکذیب کرده و گفتند که آنان معتقدند تعدادي ازبازداشتشدهگان به زندانِ‏ مرکزيِ‏ تبریز منتقل شدهاند.‏ همسرِ‏ یکی از بازداشتشدهگان دیگر بهدیدهبانِ‏ حقوقِ‏ بشر گفت که او بعد از دستگیريِ‏ همسرش چندین بار به پایگاه نیرويِ‏ انتظامیو دفترِ‏ وزارت اطلاعات در تبریز مراجعه کرده است و مقامات به او گفتهاند که شوهرش در تاریخِ‏سپتامبر آزاد خواهد شد.‏ هنگامی که وي در آن تاریخ مجددا به آن دفتر مراجعه کرد مقاماتبه او گفتند که ‎11‎سپتامبر برگردد.‏ عضوِ‏ دیگري از خانوادهها گفت که او دستکممرتبه 6جهت پرسوجو در مورد وضعیت برادرش به مقامات مراجعه کرده است اما آنها از دادنِ‏ هرگونهاطلاعاتی در مورد برادرش خودداري نمودهاند.‏ تا هنگامِ‏ نگارشِ‏ این بیانیه،‏ هیچ کدام ازبازداشتشدهگان،‏ بنا بر گزارشِ‏ خانوادهها،‏ آزاد نشدهاند.‏گردهماییِ‏ تبریز بعد از آن صورت گرفت که مجلسِ‏ ایران با تصویبِ‏ یک لایحهيِ‏ اضطراريبه منظورِ‏ افزایشِ‏ سطحِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه از طریقِ‏ انتقالِ‏ آبِ‏ رودخانهيِ‏ ارس به آن مخالفتکرد.‏ این رايگیري موجب شد تا بسیاري از فعالانِ‏ آذربایجانی خواستارِ‏ برگزاريِ‏ تجمعات27 اعتراضی دراوت در تبریز،‏ ارومیه و سایرِ‏ شهرهايِ‏ شمالِ‏ غربی ایران شوند.‏ فعالانِ‏ آذري کهبا دیدهبانِ‏ حقوقِ‏ بشر گفتوگو کردند اظهار داشتند که تعداد زیادي از نیروهايِ‏ امنیتی در آنروز در تبریز حضور داشتند و دهها معترض را بازداشت کرده و تجمعات را برهم زدند.‏


دریاچهيِ‏ ارومیهدر ارومیه هزاران نفر تجمع کرده و شعارهایی مانند ‏«دریاچهيِ‏ ارومیه جان میدهد،‏ مجلسبه قتل آن فرمان میدهد!»،‏ و»بیایید بگرییم و با اشک چشمهايمان به دریاچهيِ‏ ارومیه آببدهیم»‏ میدادند.‏ یکی از شاهدانِ‏ حاضر در اعتراضات به دیدهبانِ‏ حقوقِبشر گفت که نیروهايِ‏ضد شورش به سويِ‏ تظاهرکنندهگان گازِ‏ اشکآور شلیک کردند و با باتوم به ضربوشتمِ‏ آنانپرداختند.‏ وي و تعدادي دیگر از فعالان تاکید داشتند که تظاهرات ارومیه عمدتا مسالمتآمیزبود،‏ اما برخی دیگر گفتند هنگامی که نیروهايِ‏ ضد شورش گازِ‏ اشکآور و گلولههايِ‏ پلاستیکیبه سويِ‏ معترضان شلیک کردند بعضی از تظاهرکنندهگان با آنها درگیر شدند.‏ بررسیِ‏ فیلمهايِ‏ویدیوییِ‏ یوتیوب توسط دیدهبانِ‏ حقوقِ‏ بشر نشان میدهد که اعتراضات به خشونت کشیده شدهاست،‏ تعدادي از تظاهرکنندهگان به سويِ‏ نیروهايِ‏ ضد شورش سنگ پرتاب کرده و تعداديدیگر موتورسیکلتهايِ‏ نیروهايِ‏ امنیتی را آتش زدهاند.‏ دیدهبانِ‏ حقوق بشر نمیتواند به طورِ‏مستقل صحت وقایعِ‏ منتشره در ویدیوها را تایید کند.‏3 در روزِ‏سپتامبر تظاهرات در تبریز،‏ ارومیه و چندین شهرِ‏ دیگر از سر گرفته شد.‏ یکی ازشاهدانِ‏ عینی به دیدهبانِ‏ حقوقِ‏ بشر گفت که درحدود ساعت6:10بعد ازظهر جمعیتی ازتظاهرکنندهگان تبریز به سويِ‏ یک ساختمانِ‏ دولتی حرکت کردند و با دادنِ‏ شعار،‏ خواستارِ‏اقدامِ‏ عمل جهت نجات دریاچهيِ‏ ارومیه شدند.‏ او گفت که پس از مدتی،‏ گروهی از نیروهايِ‏امنیتی مانعِ‏ پیشرويِ‏ تظاهرکنندهگان شدند و گروهی دیگر با صفآرایی پشت سرِ‏تظاهرکنندهگان،‏ به تحریک آنان پرداختند.‏ این شاهد عینی افزود که نیروهايِ‏ امنیتی با پرتابِ‏گازِ‏ اشکآور شروع به تعقیب و زدنِ‏ تظاهرکنندهگان کردند.‏ بر اساسِ‏ گزارشهايِ‏ تاییدنشده،‏نیروهايِ‏ امنیتی با استفاده از باتوم باعث ایجاد جراحات شدید در میان مردم شدهاند.‏ شاهددیگري که در تظاهرات تبریز شرکت داشت به دیدهبانِ‏ حقوقِ‏ بشر گفت که وي دیده است کهنیروهايِ‏ امنیتی با باتومِ‏ برقی و گازِ‏ اشکآور به تظاهرکنندهگان حمله کردند.‏او گفت:‏ نآ«‏ ها همه را مورد ضربوشتم قرار میدادند،‏ حتا زنان و کودکان را.‏ پسرِ‏ جوانیکه از خیابان عبور میکرد و در تظاهرات شرکت نداشت توسط هفت نفر از نیروهايِ‏ امنیتیچنان مورد حمله و ضرب و شتم قرار گرفت که گروهی از زنان به نجات او دویدند.‏ ما نتوانستیمکاري بکنیم،‏ به ما اجازهيِ‏ حرکت نمیدادند.»‏انجمنِ‏ دفاع از زندانیانِ‏ سیاسیِ‏ آذربایجانِ‏ ایران،‏ واقع در شهرِ‏ ونکوورِ‏ کانادا،‏ به دیدهبانِ‏حقوقِ‏ بشر گفت که آنان گزارشهایی دریافت کردهاند که نشان میدهد نیروهايِ‏ امنیتی دربرخی از تظاهرات از مهمات انفجاري استفاده کردهاند که در نتیجهيِ‏ آن چندین نفر در135 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهتظاهراتدر27اوت و 3 سپتامبر کشته شدهاند.‏ دیدهبانِ‏ حقوق بشر تا کنون قادر به تایید هر گونهمرگ و میر و یا هویت کشتهشدهگان نبوده است.‏گزارشها همچنین نشان میدهد که نیروهايِ‏ امنیتی تعدادي از تظاهرکنندهگان را دراردبیل،‏ مراغه و سایرِ‏ شهرهايِ‏ شمالِ‏ غربیِ‏ ایران از اواخرِ‏ اوت تا کنون بازداشت کردهاند.‏ یکی ازاین افراد وحید فائض پور،‏ وبلاگنویسِ‏ شناخته شده و فعالِ‏ دانشجوییِ‏ فارغالتحصیل ازدانشگاه تبریز است.‏ خانوادهيِ‏ وي مطمئن هستند که او توسط نیروهايِ‏ امنیتی در ارتباط بااعتراضات دریاچهيِ‏ ارومیه دستگیر شده است.‏ یکی از اعضايِ‏ خانوادهيِ‏ او به دیدهبانِ‏ حقوقِ‏بشر گفت که فائض پور توسط نیروهايِ‏ وزارت اطلاعات در285اوت دستگیر شد.‏ او افزود کهوي دلیلِ‏ دستگیريِ‏ فائض پور را نمیداند و از محلِ‏ نگهداريِ‏ او نیز هیچگونه اطلاعی در دستندارد.‏مقامات و نشریات طرفدارِ‏ دولت سالهاست هر نوع مسئولیت دولت را در خشک شدنِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه تکذیب کرده و ادعا دارند که گرمشدنِ‏ زمین و سایرِ‏ عواملِ‏ غیرقابلِ‏ کنترلِ‏محیطی در خشک شدنِ‏ آن دریاچه نقش دارند.‏سپتامبر،‏ مقامات اعلام کردند که950بیلیون تومان ‏(معادل ‎95‎میلیون دلارِ‏ امریکایی)‏برايِ‏ انتقالِ‏ آبِ‏ رودخانهها به دریاچهيِ‏ ارومیه و احیايِ‏ آن اختصاص خواهند داد.‏ فعالانِ‏ محلیدر مجموع این اقدام را ژستی ریاکارانه جهت اعادهيِ‏ حیثیت برباد رفتهيِ‏ دولت در این موردمیدانند.‏ بر اساسِ‏ گزارشهايِ‏ موجود،‏ تجمعات اعتراضیِ‏ بیشتري پیشِ‏ رو است.‏در آوریل،‏ نیروهايِ‏ امنیتی دست به دستگیريِ‏ دهها تظاهرکنندهاي زدند که با تجمع دراطراف دریاچهيِ‏ ارومیه و حملِ‏ پلاکاردها و دادنِ‏ شعارهایی به زبانِ‏ آذري از مقاماتمیخواستند تا دریاچهيِ‏ ارومیه را حفظ کنند.‏ مقامات دولتی ادعا میکنند که تظاهرات ضددولتی در آذربایجانِ‏ ایران غیرقانونی است.‏ این در حالی است که مادهيِ‏21میثاقِ‏ بینالمللیِ‏حقوقِ‏ مدنی و سیاسی،‏ که ایران نیز آن را تصویب کرده است،‏ حقِ‏ تجمعات مسالمتآمیز راتضمین میکند.‏ مادهيِ‏27مبانی اسلام نباشد را تضمین میکند.‏6 درقانونِ‏ اساسی ایران نیز حقِ‏ آزاديِ‏ تجمعات صلحآمیزي که مخلِ‏سپتامبر،‏ ابراهیم فتحاللهی،‏ معاونِ‏ فرماندارِ‏ استانِ‏ آذربایجانغربی،‏ به خبرنگاران گفتکه مقامات حاضرند برايِ‏ تظاهرکنندهگانی که خواهانِ‏ جلبِ‏ توجه دولت به معضلِ‏ دریاچهيِ‏ارومیهاند مجوز صادر کند،‏ اما تظاهرکنندهگان چنین درخواستی را تسلیمِ‏ دولت نکردهاند.‏ دیده-‏بانِ‏ حقوقِ‏ بشر نمیداند که آیا تظاهرکنندهگان در تبریز،‏ ارومیه و سایرِ‏ شهرها تقاضايِ‏ صدورِ‏136 | U r m i y a L a k e


رپدریاچهيِ‏ ارومیهمجوز کردهاند و یا خیر.‏ اما بر اساسِ‏ معلومات دیدهبانِ‏ حقوقِبشر،‏ طیِ‏ سالهاي اخیر مقاماتایران هیچگونه مجوزي برايِ‏ تظاهرات ضد دولتی صادر نکردهاند.‏جو استورك گفت:‏ ‏«بارها و بارها مقامات ایرانی در آذربایجانِ‏ ایران و نقاط دیگرِکشور نشاندادهاند که آنان آمادهگی تحملِ‏ اعتراضات ضد دولتی را ندارند.‏ به جايِ‏ انتقاد از معترضان برايِ‏عدم اخذمجوز،‏ مقامات باید همهيِ‏کسانی را که به خاطرِ‏دستگیر شدهاند آزاد کنند و اجازه بدهند تا آنان در تجمعات اعتراضیِ‏معترضان به وضعیت دریاچهيِ‏ ارومیه علیه خدا راهپیمایی میکنند(1390شرکت درتظاهراتصلحآمیز94آینده شرکت کنند.»‏حجتالاسلام سیدمحمدعلی موسوي رییسِ‏ کلِ‏ دادگستري آذربایجانِ‏ غربی ‏(در مهر ماهازمعترضان به وضعیت دریاچهيِ‏ ارومیه به شدت انتقاد کرد و گفت:‏ ‏«سدها برايِ‏ تامینِ‏نیازِ‏ مردم ساخته شدهاند و کسانی که به بهانهيِ‏ خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه معترضِ‏ مهارِ‏آبها میشوند به تاکیدات قرآنِ‏ کریم و نیز تلاشهايِ‏ نظام برايِ‏ تامینِ‏ نیازِ‏ انسانها بیتوجهیمیکنند.‏ در باطنِ‏ اعتراض به خشکشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه سیاسیکاري و لجاجت با نظام موجمیزند و این اعتراض را نامحرمانِ‏ کشور و ملت تشویق میکنند.‏ کسانی که به این اعتراض دامنمیزنند دیدگاه کسانی را پیاده میکنند که عقیده دارند علیه خدا هم میتوان راهپیمایی کرد،‏آنها ازقدرت خداوند تبارك و تعالی بیخبرند.»‏‎95‎تجمعِ‏ اعتراضیِ‏ یکمِ‏ خرداد:1391در این روز تجمعاتمسالمتآمیزِ‏مردمی در شهرهايِ‏ارومیه و تبریز،‏ برايِ‏ اعتراض به بیتوجهیِ‏ مسئولان به خشکشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه سازماندهیشده بود،‏ اما نیروهايِ‏ امنیتی و ضد شورش ضمنِ‏ جلوگیري از تجمعِ‏ شهروندان،‏ به سرکوب وبازداشت آنان پرداختند.‏ نیروهايِ‏ امنیتی و ضد شورش از شبِ‏ پیش از اولِ‏ خرداد،‏ اقدام بهبرقراريِ‏ پستهايِ‏ ایست و بازرسی در برخی از مناطقِ‏تردد دو شهرِ‏ ارومیه و تبریز کردهبودند و از صبحِ‏ روزِ‏ اولِ‏ خرداد نیز حضورِ‏ محسوسی در سطحِ‏ این دو شهرِ‏ بزرگ آذربایجانداشتند.‏ حضور پر تعداد نیروهايِ‏ امنیتی در ساعت پنجِ‏ عصر با ورود موتورسوارانِ‏ باتومبهدستبه سطحِ‏ایستادنِ‏خیابانها تشدید شد.‏با افزایشِ‏جمعیت و فشارِ‏نیروهايِ‏امنیتی برايِ‏ممانعت ازشهروندان در برخی از نقاط تبریز و ارومیه،‏ درگیرهايِ‏ پراکندهاي بینِ‏ شهروندان ونیروهايِ‏ امنیتی رخ داد،‏ که منجر به زخمیشدنِ‏ تعدادي از شهروندان شد.‏ همچنین نیروهايِ‏96امنیتی دهها تَن از شهروندان را بازداشت کردند.‏137 | U r m i y a L a k e


‎1‎لائدریاچهيِ‏ ارومیهتجمعِ‏ اعتراضیِ‏ 15 خرداد 1391: در این روز جمعی از مردم با حضور در پارك ائلگلیِ‏ تبریزبه مناسبت روزِ‏ جهانیِ‏ محیط زیست،‏ نسبت به وضعیت دریاچهيِ‏ ارومیه اعتراض کردند.‏ در اینراهپیمایی که از پاركشعارگلی آغاز و به سمت غربِ‏ شهر ادامه یافت صدها تَن از شهروندانحضور داشتند.‏ حاضرین در این تجمعِ‏ خودجوش،‏ در اعتراض به خشکشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهسر دادند.‏تجمعکنندهگان شعارِ‏‏«اورمو گولو سوسوزدو/‏آذربایجان اویانماسا اتوزدي»‏‏(دریاچهيِ‏ ارومیه بیآب است/‏ آذربایجان سکوت کُنَد بازنده است)‏ سر دادند.‏ همچنین تصاویرياز بازداشتشدهگانِ‏1391 سالِ‏ خردادماه یکمِ‏ روزِ‏ اعتراضاتنیز در دستبرخی ازتجمعکنندهگان وجود داشت.‏ این تجمع پیش از رسیدنِ‏ نیروهايِ‏ امنیتی به محلِ‏ تجمع،‏ بدونِ‏97خشونت به اتمام رسید.‏وضعیت و احکامِ‏ معترضانِ‏ زندانیاسلامیبرخی از افرادي که در مقاطعِ‏ مختلف زمانی توسط نیروهايِ‏ سرکوبِ‏ حکومت جمهوريِ‏دستگیرشدند،‏ پس از مدتها بلاتکلیفی و تحملِ‏ مسایل و مشکلات فراوان،‏ دربیدادگاههايِ‏ رژیم به اصطلاح محاکمه گشتند و به بهانههايِ‏ واهی،‏ احکامِ‏ سنگینی براي آنهاصادر شد.‏ در زیر تعدادي از موارد مزبور را میبینید:‏احکامِ‏ صادره در خرداد 1390اجرايِ‏ حکمِ‏ شلاق و جریمهيِ‏ نقديِ‏ معترضان به خشکشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه:‏ به گزارشِ‏ یکی ازرسانهها ‏(در138 | U r m i y a L a k e:(1390 خرداد 26حکمِ‏ بیست ضربه شلاق و پرداخت300هزار تومان جریمهيِ‏نقديِ‏ دادگاه تبریز براي سه تن از فعالینِ‏ بازداشت شده در میتینگ اعتراض به خشک شدنِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه روزِ‏ 25 خرداد اجرا شد.‏نیروهايِ‏ امنیتی در13فروردین حدود70نفر از معترضان به خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهرا در جریانِ‏ میتینگی که ترتیب داده شده بود،‏ دستگیر کردند و برايِ‏پنج تَن از بازداشتشدهگان به نامهايِ:‏ حبیب پورولی،‏ جلیل علمدار میلانی،‏ حجت مختارزاده،‏ علی سلیمی ، سعیدسیامی به اتهامِ‏ ‏«تبانی و اجتماع برايِ‏ ارتکابِ‏ جرائم علیه امنیت»‏ و ‏«اخلال در نظمِ‏ عمومی»‏پروندهيِ‏ قضایی تشکیل شد.‏‏«موسی برزین خلیفه لو»‏ وکیل این پنج فعالِ‏ مدنی با تایید اجرايِ‏ حکمِ‏ شلاق و جریمهيِ‏نقديِ‏ جلیل علمدار میلانی،‏ علی سلیمی و سعید سیامی بعد از سه ماه بازداشت و آزاد شدنِ‏این فعالین،‏ گفت که هنوز پورولی و مختارزاده در بازداشت به سر میبرند.‏


‎2‎ددننتَ‏دریاچهيِ‏ ارومیهبه گفتهيِ‏ برزین:‏ ‏«در شعبهيِ‏ اولِ‏ دادگاه انقلابِ‏ تبریز،‏ هر پنج فعالِ‏ نامبرده به اتهامِ‏ ‏«تبانیو اجتماع»‏ به شش ماه حبسِ‏ تعزیري محکوم شده بو.اتهامِ‏ دیگرِ‏ آنها اخلال در نظم وامنیت عمومی بود که این اتهام هم در دادگاه عمومی بررسی شد.‏ اتهامِ‏ اول که در دادگاه انقلاببررسی شد،‏ به دادگاهتجدید نظر اعتراض نوشتیم و در دادگاه تجدیدنظر آقایان سیامی،‏سلیمی و میلانی تبرئه شدند،‏ اما حکمِ‏ ششماه حبسِ‏ پورولی و مختارزاده تایید شد و به قوتخود باقی ماند.‏برزین در ادامه گفت:‏ ‏«به اتهامِ‏ ‏"اخلال در نظمِ‏ عمومی"‏ موکلیناَش که در شعبهيِ‏دادگاه عمومی جزایی تبریز رسیدهگی شد،‏ هر پنج نفر به پرداخت116300هزار تومان جزايِ‏ نقديو تحملِ‏ 20 ضربه شلاق محکوم شدند.‏ ‏«سه نفري که در دادگاه انقلاب در رابطه با اتهامِ‏ تبانی واجتماع برايِ‏ ارتکابِ‏ جرایم علیه امنیت تبرئه شده بودند،‏ با اجرايِ‏ حکمِ‏ دادگاه عمومی یعنیتحملِ‏ شلاق و جریمهيِ‏ نقدي آزاد شدند.‏بر اساسِ‏ حکمِ‏ حبسِ‏6ماهه،‏ پور ولی و حجت مختارزاده در زندانِ‏ تبریز هستند و البتهآنها به حکمِ‏ شلاق و جریمهيِ‏ نقدي خودشان هم اعتراض دارند و منتظر هستیم تا دادگاهتجدیِد نظر چه تصمیمی بگیرد.»‏برايِ‏برزین در مورد پورولی و حجت مختارزاده گفت:‏ ‏«تابه حال به این دو نفر برايِ‏ استفاده ازمزایايِ‏ زندانیان اجازه داده نشده است و از روزِ‏ اولِ‏ بازداشت،‏ همچنان در زندان هستند و برايِ‏آنها مرخصی داده نشده است.‏ در آییننامهيِ‏ مربوط به زندان و زندانیان یک سري مزایاییپیشبینی شده،‏ منجمله مرخصی،‏ آزادي مشروط،‏ رايِ‏ باز و اینگونه مزایا.‏ این مزایا در موردکسانی که اتهامِ‏ امنیتی دارند،‏ چندي است که اعمال نمیشود.‏ برايِ‏ نمونه زندانیاي که جرماشمثال آدمربایی و حملِ‏زندانیانی مانندموادمخدر است،‏ از این مزایا استفاده میکند،‏ اما بارها برايِ‏رسول بدلی،‏ حسین نصیري و محمدرضا هادي‏(فعالینِ‏سیاسی و مدنیِ‏آذربایجان که هماکنون در حبس هستند)‏ درخواست مرخصی و رايِ‏ باز دادهایم و درخواست ما98رد شده است.»‏احکامِ‏ صادره در تیر ماه 1390محاکمهيِ‏ 20 تن از معترضان به خشک شدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه:‏ به گزارشِ‏ رسانهها؛ تعداد 20از شهروندان و فعالانِ‏ مدنی معترضزیستمحیطیِ‏محاکمه شدند.‏خشک شدنِ‏دریاچهيِ‏به سکوت و بیعملیِ‏ارومیه،‏ توسطدستگاهحکومتقضاییدر مقابلِ‏درفاجعهيِ‏آذربایجانِ‏ غربی139 | U r m i y a L a k e


‎3‎دریاچهيِ‏ ارومیهبازداشتشدهگان روزِ‏ طبیعتشعبهيِ‏13)فروردین)‏ در استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی،‏18104تیر ماه و درجزایی مورد محاکمه قرار گرفتند.‏ اسامیِ‏ افرادي که در این دادگاه مورد محاکمهقرار گرفتند به شرحِ‏ زیر است:‏‏"محرم جعفرپور،‏ محمد خطیبی،‏ بابک رضایی،‏ وحید پوررضا،‏ الیاس شکري،‏ وحید طربناك،‏مختار عهدنو،‏ حسن قلیزاده،‏ مهدي قلیزاده،‏ یونس قلیزاده،‏ بهنام ملکپور،‏ کاظم واحدي،‏ توکلآفتابی،‏ صفر آفتابی،‏ جعفر آکنیش،‏ رضا اقبالی،‏ محمد اقبالی،‏ مهدي باقري،‏ رسول بهاري،‏ هاشمپناهی."‏از اتهامِ‏ بازداشتشدهگان اطلاعِ‏ دقیقی در دست نیست،‏ اما پیشتر و در محاکمهيِ‏ مشابه درتجمعِ‏ سالِ‏ گذشته،‏ بازداشتشدهگان به اتهامِ‏ شرکت در تجمعات غیرقانونی مورد محاکمه قرارگرفتند.‏ گفتنی است،‏ رايِ‏ دادگاه در این خصوص صادر نشده است و دفاعیات متهمان به صورتمکتوب از آنها99اخذ شده است.‏احکام صادره در ديماه 139026 سال زندان براي‎57ِ‎ شهروند تبریزي:‏ بر اساسِ‏ گزارش ‏(در ديماهدادگاه جزایی تبریز به ریاست ‏«کیانوش شکوه تازه»‏ به اتهامِ‏دریاچهيِ‏خصوصِ‏ارومیهرسیدهگیو مبادرت به صدورِ‏حکمِ‏،(1390104 شعبهيِ‏11257نفر کرد.‏ منابعِ‏ حقوقِ‏ بشري گزارش دادهاند،‏حبس محکوم شدهاند.‏ همچنین در میانِ‏ آنهاعدهاي از این افراد بازداشت شدهگان روزِ‏سنگینِ‏57نفراز معترضین به خشکاندنِ‏محکومیتحبس ونفر در تبریز به مجموعاً‏شلاق در26912نوجوان نیز به چشم میخورد.‏سالشهریور ماه سالِ‏ جاري در تبریز و در جریانِ‏تجمعِ‏ اعتراضیِ‏ مردمی به رد طرحِ‏ دو فوریتیِ‏ آبرسانی به دریاچهيِ‏ ارومیه هستند.عدهاي دیگرنیز،‏ پس از برگزاريِ‏مسابقاتفوتبال بین تیمهايِ‏تراکتورسازي و مسِ‏کرمان و استقلالدستگیر و پس از انتقال به ادارهيِ‏ اطلاعات در معرضِ‏ توهین و شکنجههايِ‏ روحی و جسمیِ‏زیاد قرار گرفته و پس از روزها و هفتهها بازجویی موقتا آزاد شده بودند.‏ادارهيِ‏نقی محمودي وکیلِ‏ دادگستري گفته است:‏ ‏«نسبت به دو نفر از اطفالِ‏ دستگیر شده درنیرويِ‏ اطلاعاتانتظامی تبریز از سويِ‏بازجویان تعرضِ‏جنسی شده بود».‏خصوصِ‏ تحلیلِ‏ حقوقیِ‏ رايِ‏ صادره از دادگاه گفت:‏ ‏«استناد قاضیِ‏ دادگاه به مادهيِ‏618وي درقانونِ‏مجازات اسلامی ‏(بخشِ‏ تعزیرات)‏ استنادي حقوقی نبوده و انطباقِ‏ عنصرِ‏ ماديِ‏ جرم موضوعِ‏ اینماده با رفتارِ‏ مشروع و انسانیِ‏ معترضین بلاوجه و مخدوش است.‏ چرا که معترضین به ندايِ‏وجدانِ‏ بیدار خود که در بسیاري خفته است گوش فرا داده و با جدي دانستنِ‏ این معضل و عدمِ‏140 | U r m i y a L a k e


‎4‎141 | U r m i y a L a k eدریاچهيِ‏ ارومیهتوجه و احساسِ‏ مسئولیت از جانبِ‏ آنها،‏ قصد اخطار به مسئولین را داشتهاند.‏ بنابراین،‏ رفتارِ‏اعتراضآمیزِ‏ معترضین که ممکن است در مواردي شکلِ‏ قهرآمیز و خشمآلود نیز به خود گرفتهباشد به هیچ وجهمنالوجوه در ردیف عنصرِ‏ ماديِ‏ اخلال در نظمِ‏ عمومی موضوع مادهيِ‏ مذکور100نیست.»‏احکامِ‏ صادره در اسفندماه 139023 سال حبس براي 11 فعالِ‏ آذربایجانی در تبریز:‏ شعبھ‏ِی او ‏ِل دادگا ‏ِه انقلا ‏ِب تبریز با صدورحکمی یازده تَن از وکلا،‏ دانشجویان و فعالی ‏ِن آذربایجانی در تبریز را مجموعا بھ بیست ودوسال و سھ ماه حبسِ‏ تعزیری محکوم کرد.‏به گزارشِ‏ انجمنِ‏ دفاع از زندانیانِ‏ سیاسی آذربایجانی در ایران؛ ‏«موسی برزین خلفه لی»‏وکیل دادگستري،‏ ‏«مهدي حمیدي شفیق»‏ دانشجويِ‏ جامعهشناسی در دانشگاه تبریز،‏ ‏«علیحاج ابولولو(حسن ارك)»‏روزنامهنگار،«تقی سلحشور»،‏‏«مصطفی عوض پور»،‏‏«وحید شیخبگلو»،‏ ‏«جمشید زارعی»،‏ ‏«عزیز پورولی»،‏ ‏«احمد ریاضی مبارکی»،‏ ‏«محمود فضلی»‏ و ‏«مهدينوري»‏از فعالینِ‏هماندیشی برايِ‏مدنیِ‏آذربایجانی،‏از افرادي هستند که دومِ‏جلسهيِ‏ حینِ‏ 1390 شهریورِ‏مسالهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در محلهيِ‏ ‏«قومتپه»يِ‏ شهرِ‏ تبریز دستگیر و پس ازماهها بازداشت به قید وثیقه از زندانِ‏ تبریز آزاد شده بودند.‏موسی برزین وکیلِ‏ دادگستري و یکی از بازداشتشدهگان جلسهيِ‏دریاچهيِ‏ارومیه در خصوص نحوهيِ‏دستگیريِ‏تنِ‏ 28 خود وهماندیشی براي مسالهيِ‏دیگر از حاضرانِ‏ در مراسمچنین میگوید:‏ ‏«در شهریورماه امسال در پیِ‏ رد دو فوریت طرحِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه فعالیت-‏هایی از طرف فعالینِ‏ آذربایجانی در مورد مسالهيِ‏ دریاچه انجام گرفت که در دومِ‏ شهریور ماهجلسهاي پیرامونِ‏ بحث و تبادلِ‏ نظر جهت پیدا کردنِ‏ راهکاري برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیهبرگزار شد که متاسفانه این جلسه با هجومِ‏دستگیري پرونده اي برايِ‏29نیروهايِ‏امنیتی متوقف شد که در پیِ‏اینتن از این افراد تشکیل شد که باید بگویم آن موقع در رسانههابا عنوان جلسهيِ‏ افطاري عنوان شده بود حال آنکه آن جلسه برايِ‏ پیدا کردنِ‏ راهکاري برايِ‏مسالهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه ترتیب داده شده بود.»‏اتهام این افراد اجتماع و تبانی برايِ‏ ارتکابِ‏ جرم علیه امنیت و تبلیغ علیه نظام از طریقِ‏تصمیمگیري برايِ‏اعتراض به سیاستهايِ‏حکومتایران در خصوصِ‏مصاحبه با رسانههايِ‏ خارجی و عضویت در گروهها عنوان شده است.‏دریاچهيِ‏ارومیه وبرزین در مورد حکمِ‏ صادره در خصوصِ‏ خودش و چند تنِ‏ دیگر از فعالینِ‏ آذربایجانی می-‏گوید:‏ ‏«یک مورد از اتهامهايِ‏ وارده،‏ یعنی اتهامِ‏ اجتماع و تبانی برايِ‏ ارتکابِ‏ جرم علیه امنیت


دریاچهيِ‏ ارومیهکشور برايِ‏ همهيِ‏ متهمان مطرح است.‏ دادگاه مبنايِ‏ این اتهام را بر این قرار داده است ونیروهايِ‏ امنیتی این چنین گزارش کردهاند که در آن جلسهاي که در مورد دریاچهيِ‏ ارومیهتشکیل شده بود ما قصد داشتهایم اقداماتی علیه امنیت انجام بدهیم یا اغتشاشاتی در سطحِ‏شهر انجام بدهیم.‏ همچنین برايِ‏ بنده به دلیلِ‏ مصاحبههایی که در مورد موکلاناَم با رسانههايخارجی داشتهام و همچنین نوشتههایم در رابطه با زندانیانِ‏ سیاسی،‏ به جز این اتهام،‏ یک اتهامدیگر یعنی اتهامِ‏ تبلیغ علیه نظام هم منتسب شده است.‏ همچنین مهدي حمیدي شفیق بهدلیلِ‏ مصاحبهشان با رادیو فردا و تقی سلحشور به دلیلِ‏ عضویت در گروه ‏«قورتولوش»‏ به تبلیغعلیه نظام محکوم شدهاند.»‏این وکیلِ‏ دادگستري ضمنِ‏ رد اتهامات وارده به خود و دیگر متهمانِ‏ این پرونده،‏ حکمِ‏صادره را غیرِحقوقی و بر اساسِ‏گزارشهايِ‏مجعولِ‏نیروهايِ‏امنیتی میخواند و میافزاید:‏‏«حکم صرفا بر اساسِ‏ گزارشهايِ‏ مجعولِ‏ نیروهايِ‏ امنیتی صادر شده و مطلقا چنین چیزينبوده است.‏ در آن جلسه یک بحث و تبادلِ‏ نظري پیرامونِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بوده و هیچ امريخلافامنیت و هیچ تصمیمی مبنی بر اغتشاش گرفته نشده است.‏همچنیندر همهيِ‏مصاحبههایی که من در مورد موکلین و محبوسینِ‏ سیاسی کردهام کاملا واقعی بوده و هیچمطلبِ‏ کذبی اشاره نشده بوده اما متاسفانه قاضیِ‏ محترمِ‏ دادگاه این را محرز دانسته و حتا درجلسهاي که دیروز برايِ‏ یکی دیگر ازخانمِ‏29فاطمه ستاري ترتیب داده شده بود،‏نخواهد داشت.»‏نفر بازداشتیِ‏ آن جلسه یعنی آقايِ‏ صدوقی و به وکالتقاضی اشاره کردهاند که دفاعیات ظاهرا تاثیريبرزین از عدمِ‏ ابلاغِ‏ حکم به وکلايِ‏ پرونده خبر میدهد و میگوید او و دیگر متهمان پروندهتصمیم دارند به حکمِ‏ صادره در مهلت بیست روزهيِ‏ پس از ابلاغِ‏ حکم اعتراض و پرونده را درمحاکمِ‏ عالی پیگیري کنند.‏در جلسهيِ‏ هماندیشی برايِ‏ حلِ‏ معضلِ‏ خشکیِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در منزلِ‏ عوض پور که روزِ‏دومِ‏ شهریورِ‏1390در محلهيِ‏ قومتپهيِ‏ تبریز برگزار شده بودپیش از این،‏ پانزده تَن از این افراد هر کدام بهمحکوم101و سه تَن نیز تبرئه شدهاند.‏2920تَن بازداشت شده بودند کهماه حبسِ‏ تعلیقی و چهار ماه حبسِ‏ تعزیريمحاکمهيِ‏ شهروندان برايِ‏ اجرايِ‏ سرود در رثايِ‏ خشکیدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه:‏ ترس و وحشتحکومت جمهوري اسلامی از بازتابِ‏ واکنشهايِ‏ مردم در بارهيِ‏بحرانیِ‏ وضعیتدریاچهيِ‏ارومیه چنان شدید است که هیچ اقدامی را تاب نمیآورد.‏ از جمله به گزارشِ‏ رسانهها ‏(در بهمن142 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیه:(1390چهار شهروند ساکنِ‏ تبریز برايِ‏ اجرايِ‏ سرودي در رثايِ‏ خشکیدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه دریک مجلسِ‏ عروسی از سويِ‏ دادگاه انقلابِ‏ تبریز مورد محاکمه قرار گرفتند.‏فرهنگی،‏ داماد،‏ فیلمبردارِ‏ مراسم به همراه مالک تالار،‏ روزِ‏ چهارشنبه یازدهمِ‏ بهمنماهیکی از فعالینِ‏در 1390شعبهيِ‏ اولِ‏ دادگاه انقلابِ‏ تبریز محاکمه شدند.‏ اتهامِ‏ این افراد مشارکت در تبلیغ علیه نظامِ‏جمهوري اسلامی از طریقِ‏ شرکت در مجلسِ‏ عروسی و خواندنِ‏ سرود در رثايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهاعلام شده است.‏اساسِ‏ اتهامِ‏ وارده به فعالِ‏ فرهنگی،‏ اجراي سرود مذکور؛ به داماد به خاطردعوت از اجراکنندهيِ‏ سرود به مجلسِ‏ عروسیاش؛ به فیلمبردار به جهت ثبت و ضبط اجرايِ‏102سرود و به مالک تالار به لحاظ اجارهيِ‏ محل عنوان شد.‏محرومیت تعدادي از دانشجویانِ‏ دانشگاه تبریز از حقِ‏ تحصیل:‏ در اسفند 1390، گزارش شدکه حراست دانشگاه تبریز،‏ هفت دانشجويِ‏ این دانشگاه را به دلیلِ‏ شرکت در در اعتراضاتنسبت به خشکشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه ‏(در تابستان سال 1390)، از حقِ‏ تحصیل محروم نمود.‏حراستدانشگاه دانشجویانِ‏موضوع آنها را به ادارهيِ‏ اطلاعاتمزبورمحکومیت یک دانشآموز:‏ در اردیبهشتسالهيِ‏ آذربایجانی که در اعتراضاترا تهدیدنموده بود103تبریز معرفی خواهد کرد.‏1391که در صورترسانهاي شدنِ‏گزارش شد که ‏«سهند نوبخت»‏ دانشآموزِ‏این18شهریورماه ‏-به خشکشدنِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه-‏ بازداشت شدهبود،‏ به چهارسال حبس محکوم شده است.‏ این شهروند معترض از سويِ‏ شعبهيِ‏ اولِ‏ دادگاهانقلابِ‏ مهاباد در آذربایجانِ‏ غربی به یک سال حبسِ‏ تعزیري و سه سال حبسِ‏ تعلیقی محکومشد.‏ اتهامات این فعالِ‏ آذربایجانی،‏ تبلیغ علیه نظام و اقدام علیه امنیت ملی از طریقِ‏ برگزاريِ‏جلساتاعتراضهايِ‏غیرقانونی و چاپِ‏عمومی به وضعیتبدونِ‏ نشریاتدریاچهيِ‏مجوزارومیه،‏بوده19است.‏شهریورِ‏‏«سهند نوبخت»‏سالِ‏گذشته توسطهمزمان بانیروهايِ‏اطلاعاتی در میاندوآب دستگیر و پس از چند روز بازداشت در میاندوآب به بازداشتگاه ادارهيِ‏اطلاعات اورمیه منتقل شده بود.‏ وي پس از چندین روز بازداشت،‏ ‎17‎مهر ماه سالوثیقه1390750میلیون ریالی به طور موقت آزاد شده بود.‏ این دانشآموز که متولد سالِ‏است،‏ مشغول تحصیل در مقطعِ‏پیشدانشگاهیاست.‏ بودهبه قید1372سهند مسئولیت یک نشریهيِ‏دانشآموزي را در دبیرستانِ‏ ‏«احمد خمینی»يِ‏ این شهر برعهده داشته است و قبل از این نیزکتابفروشی‏«دوشونجه»‏ را در شهرستانِ‏ میا ندوآب دایر کرده بود که با فشارهايِ‏ عواملِ‏اطلاعاتی مجبور به تعطیلکردنِ‏104آن شد.‏143 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهفعالیت فعالانِ‏ زیستمحیطی در داخلِ‏ کشورنامهاي برايِ‏ ثبت در تاریخ25یکی از اقداماتی که فعالانِ‏ زیستمحیطی برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه انجام دادند،‏ تلاشجهت جلبِ‏ توجه مسئولین به موضوع و اقدام از سوي آنان بود.‏ از جمله در آبانماه سال‎1390ِ‎‏،‏تشکلِ‏ زیستمحیطی به همراه38فعال و متخصصِ‏ نامآشنايِ‏ محیط زیست و منابعِ‏ طبیعیِ‏کشور،‏ نامهيِ‏ سرگشادهاي به هیاترییسهيِ‏ مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی نوشتند و در آن نسبت بهوضعیت بحرانیِ‏ دریاچه هشدار دادند.‏ عنوانِ‏ این نامه بسیار گویا و قابلِ‏ تامل است:‏ ‏«نامهاي برايِ‏ثبت در تاریخ».‏‎105‎ این عنوان نشان می دهد که امضاکنندهگانِ‏ نامه از سرانجامِ‏ بینتیجهيِ‏نامه آگاهی داشتهاند،‏ اما به دلیلِ‏ احساسِ‏ مسئولیت نسبت به سرزمین،‏ در برابرِ‏ یک فاجعهيِ‏زیستمحیطی واکنش نشان دادند.‏ متنِ‏ کاملِ‏ این نامه در بخشِ‏ پیوست کتاب آمده است.‏واکنشها و فعالیتهايِ‏ افراد و سازمانهايِ‏ مخالف حکومتاغلبِ‏ سازمانها،‏ احزاب و افراد مخالف حکومت جمهوري اسلامی،‏ نسبت به بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه و پیآمدهايِ‏ آن و نیز سرکوبِ‏ تجمعات مردمی توسط حکومت،‏ واکنش نشان دادند وضمنِ‏محکومنمودنِ‏سیاستهايِ‏دریاچهيِ‏ مورد در حکومتارومیهکه سبب بروز بحرانگردیده است،‏ برخوردهايِ‏ صورت گرفته با معترضین و سرکوبِ‏ اجتماعات اعتراضیِ‏ مردم را نیزمحکوم نمودند.‏ افزون بر برگزاريِ‏ برخی حرکتهايِ‏ اعتراضی و فعالیتهايِ‏ رادیو و تلویزیونی،‏نوشتههايِ‏ متعددي نیز در این خصوص انتشار یافته است.‏ نمونههایی از نوشتههايِ‏ مزبور دربخشِ‏ پیوستهايِ‏ این کتاب آمده است.‏144 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهجمعبندي145 | U r m i y a L a k e


داندریاچهيِ‏ ارومیهبا توجه به اسناد و شواهد،‏ تردیدي نیست که دریاچهيِ‏ ارومیه همچون بسیاري ازپدیدههايِ‏ زیست محیطیِ‏ کشور قربانیِ‏ حکومت جمهوري اسلامی گردیده است.‏ نقش و تاثیرِ‏سیاستها و برنامههايِ‏ حکومت در بحرانِ‏ به وجود آمده و گسترشِ‏ آن،‏ غیرِ‏ قابل انکار است.‏جداي از تخریب و نابوديِ‏ محیط زیست براي انباشت سرمایه و دستیابی به سود بیشتر ‏(کهناشی از ماهیت نظام سرمایه داري است)،‏ با توجه به شواهد،‏ چنین به نظر میرسد حکومتجمهوري اسلامی ایران،‏ آگاهانه و به عمد شرایطی را فراهم نموده است که به بحرانِ‏ دریاچهيِ‏ارومیه و خشکیدهگی بخشهاي وسیعی از آن انجامیده است.‏ ابعاد بحران ساخته شده بسیاروسیع است و عوارض و آسیبهايِ‏ ناشی از آن نیز بسیار گسترده و شدید میباشد.‏به باورِ‏ من برايِ‏ رفعِ‏ مشکلات دریاچهيِ‏ ارومیه بایستی همهيِ‏ جوانبِ‏ امر را سنجید واقدامات منطقی و درستی را انجام داد.‏ با توجه به شدت بحرانی که دامنگیرِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهشده است،‏ نجات و بازگرداندنِ‏ آن به شرایط طبیعیِ‏ خود ‏(چنانچه میسر باشد که امیدوارمچنین گردد)،‏ در کوتاه مدت امکانپذیر نیست.‏ برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه راهکارهايِ‏ مختلفیپیشنهاد گردیده است اما از یک نکته نباید غفلت کرد و آن نقش و تاثیرِ‏ شدید،‏ غیرِ‏ قابلِ‏ انکارو آشکارِ‏ جادهيِ‏ میانگذرِ‏ دریاچه در ایجاد وضعیت بحرانیِ‏ موجود است که بایستی چارهاياساسی براي آن اندیشید،‏ زیرا سایرِ‏ اقدامات احتمالی برايِ‏ نجات دریاچه را تحت تاثیر قرارخواهد داد و همواره مانعی در رسیدنِ‏ دریاچه به شرایط مطلوب خواهد بود.‏از پیشنهادهایی که برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه ارایه میگردد،‏ راهکارهایی میباید انتخابو اجرایی گردد که منافعِ‏ ملی در آن لحاظ شده باشد و شرایط بخشهايِ‏ مختلف و نیازهايِ‏ هربخش را در نظر بگیرد.‏ هر گونه حرکت و اقدامِ‏ غیرمنطقی و شتابزده میتواند مشکلی بهمشکلات موجود اضافه نماید.‏ از جمله تغییرِ‏ الگويِ‏ کشت در بخشِ‏ کشاورزي که برخی عنواننموده کاري نیست که بدونِ‏ برنامه،‏ به آسانی و در زمانی کوتاه امکانپذیر باشد.‏ تردیدينیست که افزایشِ‏ سطحِ‏ کشت،‏ چه در زیر بخشِ‏ زراعت و چه در زیربخشِ‏ باغبانی،‏ بیبرنامه وبدونِ‏ لحاظ نمودنِ‏ کلیهيِ‏ عوامل و شرایط و از جمله چهگونهگیِ‏ دسترسی به منابعِ‏ آبی وتامینِ‏ آبِ‏ مطمئن ‏(به ویژه در درازمدت)‏ صورت گرفته است.‏ در نتیجه فشارِ‏ بیش از حدي برمنابعِ‏ آب و خاك منطقه وارد آمده است که به تحلیلرفتن و تخریبِ‏ منابعِ‏ مزبور انجامیده است.‏در ادامهيِ‏ این نوشته،‏ آمارهایی را ارایه مینمایم که بهرهبرداريِ‏ بیش از ظرفیت و استفادهيِ‏سوء از منابع را،‏ به ویژه در دههيِ‏ نخست پس از انقلابِ‏ 1357، نشان میدهد.‏ضمن آنکه تغییر در شیوههاي کشتوکار ‏(چه براي نجات دریاچه و چه برايِ‏ ارتقايِ‏بهرهوري)‏ ضروري است،‏ در عینِ‏ حال نباید از نظر دور داشت که دربخشِ‏ کشاورزي در منطقهيِ‏مورد بحث،‏ افراد زیادي به فعالیتهايِ‏ کشاورزي اشتغال دارند و خانوارهايِ‏ وابسته از این طریقامرارِ‏ معاش مینمایند و زندهگیِ‏ آنان به درآمدشان از فعالیتهايِ‏ کشاورزي وابسته است.‏ برابرِ‏146 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیه204391آمارِ‏ موجود ‏(سالِ‏ 1382)، در بخشِ‏ کشاورزيِ‏ استانِ‏ آذربایجان غربی،‏ تعداد بهرهبرداروجود داشته است که تعداد 172530 خانوار ساکن بودهاند.‏نگاهی به آمار و اطلاعات در دسترس نشان میدهد مسایل و مشکلات بسیاري درمنطقهيِ‏ شمالِ‏ غربِ‏ کشور وجود دارد و مهاجرت از استانهايِ‏ شمالِ‏ غربی به دیگر نقاطکشور،‏ روند چشمگیري دارد.‏ دلیلِ‏ عمدهيِ‏ اغلبِ‏ این مهاجرتها،‏ به ویژه از مناطقِ‏ روستایی،‏مشکلات اقتصادي و عدمِ‏ تواناییِ‏ در تامینِ‏ نیازهايِ‏ اولیهيِ‏ زندهگی است.‏ از این رو راهکارهايِ‏نجات دریاچهيِ‏ ارومیه بایستی با لحاظ نمودنِ‏ تمامِ‏ جوانبِ‏ امور انتخاب و اجرا گردد.‏ صد البتهحفظ محیط زیست در اولویت قرار دارد و به طور کلی،‏ فعالیتهاي اقتصادي میبایست به گونه-‏اي انجام شود که آسیبی را متوجه محیط زیست نسازد.‏در طولِ‏ دورانِ‏ حاکمیت جمهوري اسلامی،‏ در اثرِ‏ استفادهيِ‏ سوء و بیرحمانه از منابع ازجمله آب و خاك و نیز منابعِ‏ طبیعی،‏ آسیبهايِ‏ فراوانی به منطقهيِ‏ مزبور وارد گردیده استکه مشکلات فراوانی را به وجود آورده است.‏ از جملهي این مسائل،‏ تخریبِ‏ سطحِ‏ خاك است کهآسیبهايِ‏ فراوانی در پی داشته است.‏ پوششِ‏ گیاهی افزون بر آن که از جریانِ‏ شدید آبجلوگیري میکند و میزانِ‏ نفوذپذیريِ‏ آب را زیاد مینماید،‏ از میزانِ‏ تبخیرِ‏ آب نیز میکاهد.‏ ازبین بردنِ‏ پوششِ‏ گیاهیِ‏ زمین موجب میگردد جریانِ‏ آب با شدت در سطحِ‏ خاك جریان یابدوخاك شسته شده و از بین برود و بر شدت تبخیرِ‏ آب نیز افزوده گردد،‏ اتفاقی که در منطقهيِ‏شمالِ‏ غرب ایران به وقوع پیوسته است.‏برابرِ‏ مفاد سند ملیِ‏ توسعهيِ‏ استانها (1384)، در هر سه استانِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی،‏آذربایجانِ‏ غربی و کردستان؛ تخریبِ‏ جنگلها و مراتع،‏ عدمِ‏ تعادلِ‏ دام و مرتع و چرايِ‏ پیش ازموعد،‏ فرسایشِ‏ شدید خاك و بیلانِ‏ منفی آبهايِ‏ زیرزمینی در دشتها،‏ وجود دارد.‏با این حال،‏ متاسفانه،‏ در همان سند توسعه،‏ افزایش سطح زیر کشت آبی،‏ از اهداف بلندمدت اعلام گردیده است.‏ پایین بودنِ‏ بهرهوري در بخشِ‏ کشاورزي،‏ عدم تکمیل و احداثشبکههايِ‏ آبیاري و زهکشی از جمله مسائلِ‏ موجود است که اقدامات لازم در خصوصِ‏ رفعِ‏مشکلات و بهبود شرایط صورت نپذیرفته است.‏در استان آذربایجانِ‏ شرقی،‏ تامینِ‏ آبِ‏ مطمئن برايِ‏ آشامیدن و تولید،‏ از جمله موارد مطرحشده در سند توسعه است.‏ در استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی،‏ بهرهگیري از قابلیتهايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهدر حوزههايِ‏ مختلف با حفظ شرایط زیستمحیطیِ‏ آن،‏ یکی از بندهايِ‏ سند ملیِ‏ توسعه است.‏بهرهگیري از قابلیتهايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه امري است که تا کنون به صورت بیرحمانهاي انجامپذیرفته است و عبارت ‏«با حفظ شرایط زیستمحیطی»‏ نیز فریبی بیش نیست.‏ در استانِ‏کردستان،‏ عدم توجه کافی به حقوقِ‏ سرآبِ‏ استان در پنج حوضهيِ‏ آبی ‏(قزلاوزن،‏ زرینهرود،‏107106147 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهسیروان،‏ زاب و کرخه)‏ و روبهرو شدن با بیتوجهی به درخواستهايِ‏ تخصیصِ‏ آب و نپذیرفتنِ‏مطالعه یا تصویبِ‏ طرحها،‏ از جمله مسایلِ‏ مندرج در سند توسعه است.‏مصارف آب در منطقهيِ‏ شمالِغرب بالا است و همچنان افزایش مییابد اما منابعِ‏ موجودجوابگويِ‏ همهيِ‏ نیازهايِ‏ آبی نیست.‏ جدايِ‏ از آبهايِ‏ سطحی،‏ آبهايِ‏ زیرزمینی نیز مسائلِ‏خود را دارا هستند که بر شرایط منطقه تاثیر میگذارد.‏دستگاههايِ‏ مسئول اعلام نمودهاند که برداشت از آبهايِ‏ زیرزمینی در سطحِ‏ استانِ‏حلقه چاه نیمهعمیق،‏حلقه چاه عمیق،‏ آذربایجانِ‏ غربی،‏ با استفاده از دهنه چشمه صورت میپذیرد که میزانِ‏ تخلیهيِ‏ آنها بر اساس پروانههايِ‏رشته قنات و میلیارد)‏ مترِ‏ مکعب در سال میباشد.‏ نظر به افت آبهايِ‏میلیون صادره معادلِ‏ زیرزمینی در سالهايِ‏ گذشته،‏ در حالِ‏ حاضر ممنوعیت صدورِ‏ پروانههايِ‏ بهرهبرداري از آبهايِ‏زیرزمینی در شش دشت عمدهيِ‏ استانِ‏ آذربایجانِ‏ غربی،‏ شاملِ‏ دشتهايِ‏ کشمش تپه،‏ خوي،‏دشت سلماس،‏ قالقاچی،‏ کهریز و ارومیه برقرار گردیده است.‏‎108‎ البته آمارِ‏ ارایه شده شاملِ‏غیرمجاز نیز به حساب آیند،‏ قطعا میزانِ‏بهرهبرداريهايِ‏ مجاز میگردد و چنانچه چاههايِ‏ برداشت آب بیشتر خواهد گردید.‏بدینبرابرِ‏ آمار،‏ منابعِ‏ آبهايِ‏ زیرزمینیِ‏ حوضهيِ‏ آبریز دریاچهيِ‏ ارومیه در سالِ‏ شرح بوده است:‏حلقهيِ‏ چاهمیلیون مترِ‏ مکعب،‏ حلقه چاه عمیق با تخلیهيِ‏ سالانه رشته قنات با تخلیهيِ‏ سالانهمیلیون مترِ‏ مکعب،‏ نیمهعمیق با تخلیهيِ‏ سالانه میلیون مترِ‏ مکعب،‏ که جمعدهنه چشمه با تخلیهيِ‏ سالانه میلیون مترِ‏ مکعب و میلیون مترِ‏ مکعب بوده است.‏کلِ‏ برداشت آب از منابعِ‏ زیرزمینی مقدارِ‏ همانطور که مشاهده میگردد میزانِ‏ برداشت آب از منابعِ‏ زیرزمینیِ‏ منطقه در سالِ‏اندکی بیش از دو برابرِ‏ مقدارِ‏ برداشت آب از همین حوضه در سالهايِ‏ اخیر بوده است.‏ ضمن آنکمتر از تعداد آنها در سالهايِ‏ اخیر بودهکه تعداد چاههايِ‏ عمیق و نیمهعمیق در سال حلقه بوده است،‏ دراست.‏ به ویژه تعداد چاههايِ‏ نیمهعمیق که در سالِ‏سالهايِ‏ اخیر به 40000 حلقه رسیده است.‏بدین شرح بوده است:‏آمارِ‏ منابعِ‏ آبهايِ‏ زیرزمینیِ‏ حوضهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه در سال حلقه چاه نیمهعمیق باهزار مترِمکعب،‏ حلقه چاه عمیق با تخلیه هزار مترِمکعب،‏رشته قنات با تخلیه هزار مترِ‏ مکعب،‏ تخلیه هزار مترِمکعب که جمعِ‏ کلِ‏ برداشت آب از منابعِ‏ زیرزمینیدهنه چشمه با تخلیهيِ‏ هزار مترِمکعب بوده است.‏میلیون و مقدارِ‏ 947،1363719136316941109107169411357232036146940000155088،1363110796،1363240540001/2)1139535188049162617462823867512003570756129092853382148 | U r m i y a L a k e


1357، منابعِ‏149 | U r m i y a L a k eدریاچهيِ‏ ارومیهبه خوبی مشخص است که در سالهايِ‏ پس از انقلابِ‏ آبهايِ‏ زیرزمینی بهطورِ‏ بیرحمانهاي مورد استفاده قرار گرفتهاند ‏(به ویژه برايِ‏ مصارف کشاورزي)‏ و در نتیجهمدتی است که مشکلِ‏ کمبود آب در منطقه خود را نشان میدهد.‏از جمله فعالیتهایی که میبایست با برنامهریزي و حمایت دستگاههايِ‏ مسئول در بخشکشاورزي انجام میگرفت؛ بالا بردنِ‏ مقدارِ‏ تولید محصولات از طریقِ‏ افزایشِ‏ عملکرد در واحدسطح بوده است که افزایشِ‏ عملکرد چشمگیر نبوده و به جايِ‏ آن افزایشِ‏ تولید محصولاتکشاورزي از طریقِ‏ افزایشِ‏ سطحِ‏ کشت و به ویژه افزایشِ‏ سطحِ‏ کشتهايِ‏ آبی،‏ صورت گرفتهاست.‏ با توجه به توسعهيِ‏ بیرویه و بدونِ‏ برنامهيِ‏ کشتهايِ‏ آبی،‏ نیازِ‏ آبیِ‏ بخشِ‏ کشاورزي درطولِ‏ سالهايِ‏ پس از انقلاب،‏ به طورِ‏ مداوم افزایش یافته است که مدتی به علت برداشت بیشاز حد از منابعِ‏ آبیِ‏ موجود،‏ امکانِ‏ ادامهيِ‏ فعالیت در سطحِ‏ گسترده میسر بوده است،‏ اما درسالیانِ‏ اخیر ‏(به ویژه در دههيِ‏ گذشته)‏ منابعِ‏ آبیِ‏ زیرزمینی دارايِ‏ بیلانِ‏ منفی بوده و قادر بهتامینِ‏ بخشی از نیازِ‏ آبی ‏(درحد گذشته)‏ نیست.‏ از این رو،‏ کاهشِ‏ تدریجیِ‏ سطحِ‏ کشت آبی درمنطقه و رساندنِ‏ آن به سطحی که با مقدار آبِ‏ موجود و در دسترس،‏ در تعادل باشد،‏ ضروريبه نظر میرسد.‏پیشنهادهایی برايِ‏ رفعِ‏ بحرانِ‏ دریاچه:‏ ساماندهیِ‏ جادهيِ‏ میانگذر به گونهاي که اثرگذاريِ‏منفیِ‏ آن بر وضعیت دریاچه رفع گردد،‏ لحاظ نمودنِ‏ سهمیهيِ‏ آبِ‏ وروديِ‏ دریاچه از محلِ‏جریانهايِ‏ سطحی،‏ تقویت پوششِ‏ گیاهیِ‏ منطقه،‏ اجرايِ‏ طرحهايِ‏ آبخیزداري در منطقه،‏بهرهبرداريِ‏ بهینه از منابعِ‏ آبی در تمام بخشها،‏ جلوگیري از بهرهبرداريِ‏ غیرمجازِ‏ منابعِ‏ آبی،‏بهسازي و لايروبیِ‏ رودخانههایی که به دریاچه میریزند،‏ افزایشِ‏ راندمانِ‏ آبیاري در کشاورزيو تخصیصِ‏ آب به محصولاتی که دارايِ‏ ارزشِ‏ بیشتري میباشند،‏ احداث و تکمیلِ‏ شبکههايِ‏آبیاري و زهکشیِ‏ سدها،‏ جلوگیري از ورود هر گونه آلاینده به دریاچه.‏البته نکتهيِ‏ مهم نبود ارادهيِ‏ لازم براي بهبود اوضاع نابهسامانِ‏ دریاچه است.‏ واقعیت ایناست که برايِ‏ حکومت جمهوري اسلامی-که نابودکنندهيِ‏ منابعِ‏ مختلف کشور است-‏ نه نجاتدریاچهيِ‏ ارومیه اهمیتی دارد و نه تامینِ‏ آبِ‏ مورد نیازِ‏ بخشهايِ‏ مختلف ‏(آشامیدنی،‏ کشاورزيو…)‏ و نه هیچ اقدامی در جهت اعتلايِ‏ کشور و رفاه مردم؛ و اگر در جایی اقدامی انجام می-‏گیرد،‏ منافعِ‏ حکومت و عواملِ‏ حکومت در آن لحاظ شده است.‏به ویژه با توجه به وضعیت ناپایدارِ‏ حکومت جمهوري اسلامی،‏ دستاندرکارانِ‏ حکومت درپیِ‏ آنند که از آن چه قابلِ‏ بهرهبرداري است در کوتاهترین زمانِ‏ ممکن،‏ بیشترین بهره راببرند.‏ با تاسف،‏ فجایعِ‏ زیستمحیطیِ‏ کشور در دورانِ‏ حاکمیت جمهوري اسلامی،‏ پر شمار استو قصهيِ‏ تیرهروزيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ فقط یکی از آنها است.‏ تا چنین حکومتی بر امورِ‏ کشورمسلط است،‏ حال و روزِ‏ محیط زیست و منابعِ‏ طبیعی ایران نیز همین است.‏


150 | U r m i y a L a k eدریاچهيِ‏ ارومیهمنابع:‏www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-ce78bd8585042de8eaf9ac16564ff73-fa.htmlمهدي زاده،‏ خاتون:‏ ‏«پارك ملی دریاچهيِ‏ ارومیه».‏htm‏/درگاه_کویر/پارک_ھای_ملی_ایران/پارك_ملي_دریاچھ_ارومیھ.‏www.irandeserts.com/contentwww.ostan-ag.gov.ir/portals/0/amar/amar87/main/index.htm -3www.az-ocaq.blogfa.com/post-196.aspxhttp://urmia.in/?p=131www.agrw.ir/Farsi/Orumieh.asp?Id=11بررسی وضعیت بحرانی دریاچهيِ‏ ارومیه:‏ مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی،‏ مرکزِ‏ پژوهشها،‏ دفترِ‏مطالعات زیربنایی ‏(گروه کشاورزي،‏ آب و منابع طبیعی)،‏ تهران:‏‎1389‎‏.‏www.artemiarc.ir/fa/index.php?option=com_content&task=view&id=9&Itemid=2.1383-9http://ewrc.sharif.edu/seminar/seminar_4.pdf -10-11NewsID=435877‎‏=دریاچھ%‏‎٢٠‎ارومیھ&‏www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&querywww.jamejamonline.ir/papertext.aspx?newsnum=100925072224 -12www.siasatrooz.ir/vdcamene.49nua15kk4.html -13،6 جلسه (1379/11/11) 78-14آقانباتی،‏ سیدعلی.‏ زمینشناسی ایران.‏ تهران:‏ سازمانِ‏ زمینشناسیِ‏ کشور،‏ اردیبهشتمذاکرات مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی،‏ دوره-15http://ainanews.atorpat.com/Default.aspx?tabid=1298&articleType=ArticleView&articleId=4889www.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100911244799 -16www.hamshahrionline.ir/hamnews/1375/750917/shahr64.htm -17www.mim.gov.ir/index.php?name=news&file=article&sid=7838-19www.gsi.ir/General/Lang_fa/Page_24/TypeId_1/GroupId_All/NewsId_14577/Action_NewsBodyView/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%85.%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA.%D8%B2%D9%85%D9%8A%D9%86.%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%89.%D8%AF%D8%B1.%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%A7%DA%86%D9%87.%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%8A%D9%87.htmlwww.ngdir.ir/minemineral/PMineMineralChapterDetail.asp?PID=7262www.salamatnews.com/viewNews.aspx?ID=11964&cat=1-1-2-4-5-6-7-8-١٨-20-21-22


از(‏دریاچهيِ‏ ارومیه-23-24-25NewsID=518994‎‏=دریاچھ%‏‎٢٠‎ارومیھ&‏www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&queryمذاکرات مجلس شوراي اسلامی دوره جلسه 4(1372/5/25)139www.ayandenews.com/news/29298www.tabnak.ir/fa/news/182418/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87-26.367-27-28مذاکرات مجلس شوراي ملی دوره10191339) خرداد 19 تا 1335 خردادwww.tabnak.ir/fa/pages/?cid=61849مرکز آمار ایرانجدول حمل و نقل مسافر و بار در دریاچه رضائیهجدول حمل و نقل مسافر و بار در دریاچه رضائیهجدول حمل و نقل مسافر و بار در دریاچه رضائیهجدول حمل و نقل مسافر و بار در دریاچه رضائیه1335)1346)1350)1351)http://amar.sci.org.irتاتاتاتا(1346(1350(1354(1355http://dr-gorbani.blogfa.com/post-7.aspx-29-30 جلسهwww.mohandesiomran.ir/245/%D9%BE%D9%84-%D8%B1%D9%88%DA%AF%D8%B0%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1%DB%8C/www.farsnews.com/printable.php?nn=8903170395 -31-32NewsID=763422‎‏=دریاچھ%‏‎٢٠‎ارومیھ&‏www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&querywww.orumrah.ir/Default.aspx?PageContentMode=1&tabid=188-33-34-35-36 جلسهمذاکرات مجلس شوراي اسلامی دوره یک جلسهمذاکرات مجلس شوراي اسلامی دوره چهارم جلسهمذاکرات مجلس شوراي اسلامی دوره (1360/3/9) 153 (1)(1371/12/11) 90 (4)(1372/2/1)1034www2.irna.com/ar/news/view/line-7/8708272847194715.htm -37 جلسه علی کامیار در ‏(دوره و ‏(دوره جلسه ‏(دوره جلسه نصرت صمد زاده در ‏(دوره جلسه بیت اللهجعفري در ‏(دوره ،(1367/9/27 63 3325 4 (16/1371/12(1372/2/1 103 4(1374/7/26 327 4-38‏(دوره جلسه 398 3 جلسه(1374/2/51370/6/24)، 924--151 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهعلیرضا غنیزاده در ‏(دوره جلسه 14محسن خادمعرب باغی در ‏(دوره جلسهمیرمحمود یگانلی در(دوره جلسه شهربانو امانی انگنه در ‏(دوره جلسه(1375/4/31(1378/4/16 295(1379/8/8(1379/9/27 584056152 | U r m i y a L a k e56----(1382/7/8-18 7---39-40-41 359 جلسه 6 ‏(دوره وعابد فتاحی،‏ جواد جهانگیرزاده و محمد عباسپور نمایندهگان مجلس شوراي اسلامی در ‏(دوره جلسه محمد عباسپور در ‏(دوره جلسه جواد جهانگیرزاده در ‏(دوره جلسه مذاکرات مجلس شوراي اسلامی دوره جلسه(1385/2/17 215(1386/6/8 370(1360/3/6)151 1(1383/5/2077www.hamshahrionline.ir/news-145063.aspxشایان،‏ سیاوش؛ جنتی،‏ مهدي.‏شناسایی نوسانات مرز پیرامونی و ترسیم نقشه پراکنش مواد معلّق دریاچه ارومیه با استفاده ازپژوهشهاي جغرافیایی شماره‎62‎تصاویر ماهوارهاي سنجندههاي‏(زمستان‎1386‎‏)‏ ص.ص ‎25‎‎39‎‏.‏.(LISSIIIETM, TM &)www.khabaronline.ir/news-170982.aspx -42www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1365893 -43-44NewsID=1373156‎‏=دریاچھ%‏‎٢٠‎ارومیھ&‏www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&querywww.hamshahrionline.ir/news-103777.aspx -45www.qudsdaily.com/archive/1390/html/6/1390-06-07/page2.html -46-47NewsID=451258‎‏=دریاچھ%‏‎٢٠‎ارومیھ&‏www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&query-48NewsID=811396‎‏=دریاچھ%‏‎٢٠‎ارومیھ&‏www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&query-49News‏=دریاچھ%‏‎٢٠‎ارومیھ&‏http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&queryID=882413www.radiopayam.ir/show_news.php?nd=7861-50-51www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&queryNewsID=1362804‎‏=آلودگی%‏‎٢٠‎دریاچھ%‏‎٢٠‎ارومیھ%‏‎٢٠‎‏&‏-52NewsID=672730‎‏=دریاچھ%‏‎٢٠‎ارومیھ&‏www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&query


يهادریاچهيِ‏ ارومیهhttp://irna.ir/NewsShow.aspx?NID=30526763 -53http://ilna.ir/newsText.aspx?ID=205112 -54-55www.doe.ir/portal/File/ShowFile.aspx?ID=1511293a-ff07-4c0f-85f7-b2b216fc9c28-56www.iranboom.ir/didehban/zistboom/3447-talash-khabarnegari-ke-be-orumie.html-57NewsID=1396834‎‏=دریاچھ%‏‎٢٠‎ارومیھ&‏www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&query-58NewsI‏=دریاچھ%‏‎٢٠‎ارومیھ%‏www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&query&٢٠‎D=1183374www.afarinesh-daily.com/afarinesh/News.aspx?NID=80607153 | U r m i y a L a k eهزار هکتار از زمینآذربایجان شرقی در معرض بادهاي نمکی-59-60-61-62www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2011\06\06-14\14-06-41.htm&storytitle=205http://ayandenews.com/news/35239www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2011%5C06%5C06-26%5C14-11-42.htm&storytitle=%D8%B3%D9%88%D9%85%D9%8A%D9%86%20%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%A7%DA%86%D9%87%20%D8%B4%D9%88%D8%B1%20%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%85%D8%B9%D8%B1%D8%B6%20%D9%86%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%8Ahttp://social.yjc.ir/NewsDesc.aspx?newsid=509339 -63www.iribnews.ir/Default.aspx?Page=MainContent&news_num=286293www.yjc.ir/portal/NewsDesc.aspx?newsid=465771-64-65-66www.samair.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=2580:1390-03-10-06-59-58&catid=71:exchange&Itemid=520www.eaj.ir/news/news.php?newsid=1857www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1402056-67-68-69www.mojnews.com/fa/Miscellaneous/ViewContents.aspx?Contract=cms_Contents_I_News&r=793606http://social.yjc.ir/NewsDesc.aspx?newsid=508899www.dw-world.de/dw/article/0,,15112766,00.html-70-71-72www.azaranrc.ir/fa/index.php?option=com_content&task=view&id=291&Itemid=67www.omran-ag.ir/Default.aspx?tabid=403 -73


دریاچهيِ‏ ارومیه-74www.persian.rfi.fr/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%88-%D8%AA%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C/20110911-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87www.hamshahrionline.ir/news-145257.aspx -75-76NewsID=934171‎‏=دریاچھ%‏‎٢٠‎ارومیھ&‏www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&querywww.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1364760 -77www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1365023 -78-79www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2011\07\07-24\13-16-‏=دریاچھ ارومیھ فقط با پول احیا ميشود‎33.htm&storytitlewww.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1365041 -80www.farsnews.com/newstext.php?nn=13900625000278 -81http://isna.ir/isna/NewsView.aspx?ID=News-1828096 -82www.ilna.ir/newsText.aspx?id=203289 -83www.dw-world.de/dw/article/0,,15348230,00.html -84www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1026206 -85http://asre-nou.net/php/view.php?objnr=14751 -86-87www.radiofarda.com/content/f8-tabriz-oroumiyeh-protest-save-oroumieh-lake/24310128.html-88www.radiofarda.com/content/f8-tabriz-uroumieh-protest-for-the-lake/24317075.htmlwww.dw-world.de/dw/article/0,,15345121,00.html -89www.isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-1840153 -90www.farsnews.com/newstext.php?nn=13900623000235 -91www.jahannews.com/vdcamen6u49nay1.k5k4.html -92www.farsnews.com/printable.php?nn=13900612000638 -93www.iranrights.org/farsi/document-1869.php -94http://isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-1863903 -95www.hra-news.org/00/12355-1.html -96www.hra-news.org/1389-01-27-05-27-51/12500-1.html -97www.radiofarda.com/content/f3_jail_for_urmia_lake_protest/24236916.html -98www.hra-na.info/1389-01-27-05-25-54/8863-1.html -99154 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهwww.sobh-emrooz.com/archives/2388www.radiofarda.com/content/f3_azeri_activists_jailed/24494697.htmlhttp://hra-news.org/00/11245-1.htmlwww.hra-news.org/1389-01-27-05-26-23/11584-1.htmlwww.hra-news.org/1389-01-27-05-25-54/12120-1.html-100-101-102-103-104-105http://mohammaddarvish.ir/post-2156.aspxwww.ostan-ag.gov.ir/portals/0/amar/amar87/main/index.htm -106www.rooznamehrasmi.ir/Detail.asp?NewsID=917491725170785www.agrw.ir/Farsi/UsageF.asp?Id=5جدول منابع آب هاي زیرزمینی حوضهيِ‏ آبریزِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه ‏(مطالعه شده تا سال:‏مرکز آمار ایران.‏-107-108-109.(1363http://amar.sci.org.irجدول منابع آب هاي زیرزمینی مناطق آبرفتیِ‏ حوضهيِ‏ دریاچه رضائیه ‏(حوضهيِ‏آبریزِ‏ داخلی)-‏ مرکز آمار ایران.‏.1357-110http://amar.sci.org.irhttp://urmiyephoto.blogspot.comhttp://www.flickr.com/photoshttp://globalvoicesonline.org/http://saveurmia.com/main/http://flo14wer.wordpress.com/http://www.iranian.com/http://advocacynet.org/wordpress-mu/http://isna.ir/fa/http://www.mehrnews.com/fahttp://fa.wikipedia.orghttp://mohitezist08.blogfa.com/http://hamshahrionline.ir/http://vatau.blogfa.com/http://darbaremasahelemelli.wordpress.com/http://www.cheraq.de/http://greentimeline.blogspot.com/http://afarinesh-daily.com/http://agrw.ir/http://magma.blogfa.com/cat-6.aspxhttp://mardomak.orghttp://www.irna.irhttp://vahsh.irمنابعِ‏ عکسهايِ‏ کتاب155 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهپیوستهاپیوست‎1‎‏-‏ سدهايِ‏ حوضهيِ‏ ارومیهفهرست سدهايِ‏ بهرهبرداريشدهيِ‏ حوضهيِ‏ اصلیِ‏ ارومیه ‏(تعداد:‏ 37 مورد)‏ردیف نام سد دستگاه اجرایی مرحلھ اجرایی استانآب قابل تنظیم سالانھآب منطقھای آذربایجان شرقی١ سد پارامدر دست بھرهبرداری آذربایجان شرقی ۴٢ سد اردلان جھاد کشاورزی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ۴/۵٣ سد آمند تبریز جھاد کشاورزی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ۴آب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ۴/۵۴ سد تاجیار سرابآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ٠/٧۵ سد تیلآب منطقھای آذربایجان غربی در دست بھره برداری آذربایجان غربی ٩۴۶ سد حسنلوآب منطقھای آذربایجان غربی٧ سد ده گرجی اشنویھدر دست بھره برداری آذربایجان غربی ۴۵/٠آب منطقھای آذربایجان غربی در دست بھره برداری آذربایجان غربی ۵/١٣٢٨ سد زولا( ٩آب منطقھ ای آذربایجان غربی در دست بھره برداری آذربایجان غربی ۵١/٨سد ساروق ‏(گوگردچیآب منطقھای آذربایجان غربی١٠ سد شھرچایدر دست بھره برداری آذربایجان غربی ١٩٩سد شھید کاظمی بوکان ‏(زرینھ رود آب منطقھ ای آذربایجان غربی در دست بھره برداری آذربایجان غربی ۶٠۵157 | U r m i y a L a k e( ١١آب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ۴/١٢٣١٢ سد علویاندر دست بھره برداری آذربایجان شرقی ۵/١١٣ سد قاضی کندی جھاد کشاورزیآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ۵۵١۴ سد قلعھ چای عجبشیر١۵ سد قوریچای میاندوآب جھاد کشاورزی در دست بھره برداری آذربایجان غربی ٠/٨آب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ٢/٨١۶ سد قیصرقآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ٠٣/۶١٧ سد کردکندی١٨ سد ملا یعقوب جھاد کشاورزی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ۴آب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ١٠١٩ سد ملک کیانآب منطقھای آذربایجان غربی در دست بھره برداری آذربایجان غربی ١٩٧/٨٢٠ سد مھابادآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ٣٢٢١ سد نھند


دریاچهيِ‏ ارومیه٢٢ سد ھاچھ سو جھاد کشاورزی در دست بھره برداری آذربایجان غربی ٣/١جھاد کشاورزی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ٣٢٣ سد ینگجھ آذرشھرآب منطقھای آذربایجان غربی در دست بھره برداری آذربایجان غربی ۴/٠٢۴ سد سنجاقآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ۶/٠٢۵ سد سفیدان عتیقآب منطقھای آذربایجان غربی در دست بھره برداری آذربایجان غربی ١/٧٩٢۶ سد کانسپیآب منطقھای آذربایجان غربی در دست بھره برداری آذربایجان غربی ٠/١۴٢٧ سد قوشخانھآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ١/٢٢٨ سد داش اسپران٢٩ افزایش ارتفاع سد کاظمی بوکانآب منطقھای آذربایجان غربی در دست بھره برداری آذربایجان غربی ۴٢۵آب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ٠/٢۵آب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ٠/٢۵٣٠ سد آمند‎١‎٣١ سد آمند‎٢‎٣٢ سد باروق ھریسآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ٠/١۵آب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ٠/٢۵٣٣ سد پیره یوسفانآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ٠/٣۵٣۴ سد خرمالوآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ١٣۵ سد خونیقآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ۵/٢٣۶ سد گاودوش آباد٣٧ سد ینگجھ‎١‎ ھریسآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست بھره برداری آذربایجان شرقی ١خلاصهيِ‏ اطلاعات اهداف کمیِ‏ سدهايِ‏ ساخته شده در حوضهيِ‏ ارومیه ‏(تعداد:‏ 37 سد)‏آب قابل تنظیم سالانھ‏(میلیون متر مکعب)‏مصرفی صنعت‏(میلیون متر مکعب)‏مصرفی آشامیدنی‏(میلیون متر مکعب)‏مصرفی کشاورزی‏(میلیون متر مکعب)‏نیاز محیط زیست‏(میلیون متر مکعب)‏-حجم مخزن‏(میلیون متر مکعب)‏١/٧٠٩/٩٣١/٢۴١/۶٢٣٨٩/١۴-١/٩٧۴/٧۶سطح زیر کشت‏(ھکتار)‏اراضی توسعھ‏(ھکتار)‏اراضی بھبود‏(ھکتار)‏ظرفیت نیروگاه‏(مگاوات)‏تولید برق سالانھ‏(گیگاوات ساعت)‏٨٠/٢٠٢٩/۶٠٩٠/۶٢١٨٧/۵٨٨١۵٩/٢٠٧http://daminfo.wrm.ir/tabularview-fa.html?rnd=26536158 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهفهرست سدهاي در دست ساخت حوضه اصلی ارومیه ‏(تعداد:‏ 13 مورد)‏ردیف نام سد دستگاه اجرایی مرحلھ اجرایی استان آب قابل تنظیم سالانھ١ سد اشنویھ ‏(چپرآباد (آب منطقھای آذربایجان اجرایی ‏(بدنھ سد ( آذربایجان غربی ٨۵٢ سد چراغ ویس آب منطقھای کردستان اجرایی ‏(بدنھ سد ( کردستان ٨۶( ٣سد چوغان ‏(جوقان آب منطقھ ای آذربایجان شرقی اجرایی ‏(بدنھ سد ( آذربایجان شرقی ٣/٢۴ سد امام چای جھاد کشاورزی اجرایی ‏(بدنھ سد ( آذربایجان شرقی ٢/٧۵ سد باراندوز آب منطقھای آذربایجان غربی اجرایی ‏(سیستم انحراف آب ( آذربایجان غربی ۵/١۴٧۶ سد سیمینھ رود آب منطقھای آذربایجان غربی اجرایی ‏(سیستم انحراف آب ( آذربایجان غربی ٢۵۶( ٧سد شھید مدنی ‏(ونیار آب منطقھ ای آذربایجان شرقی اجرایی ‏(بدنھ سد ( آذربایجان شرقی ٣٠٠٨ سد لیلان چای آب منطقھای آذربایجان شرقی اجرایی ‏(بدنھ سد ( آذربایجان شرقی ٣١٩ سد نازلو آب منطقھای آذربایجان غربی اجرایی ‏(بدنھ سد ( آذربایجان غربی ٢٧٣١٠ سد ورگیل آب منطقھای آذربایجان غربی اجرایی ‏(بدنھ سد ( آذربایجان غربی ٢/٣١١ سد احمدآباد سفلی آب منطقھای آذربایجان غربی اجرایی ‏(بدنھ سد ( آذربایجان غربی ٩/۵١٢ سد خراسانھ بوکان آب منطقھای آذربایجان غربی اجرایی ‏(بدنھ سد ( آذربایجان غربی ٢١٣ سد دیرعلی آب منطقھای آذربایجان غربی اجرایی ‏(بدنھ سد ( آذربایجان غربی ۴/۵خلاصه اطلاعات اهداف کمی سدهاي در دست ساخت حوضه ارومیه(تعداد 13 سد)‏آب قابل تنظیم سالانھ‏(میلیون متر مکعب)‏مصرفی صنعت‏(میلیون متر مکعب)‏مصرفی آشامیدنی‏(میلیون متر مکعب)‏مصرفی کشاورزی‏(میلیون متر مکعب)‏نیاز محیط زیست‏(میلیون متر مکعب)‏١٠٨/٧۵حجم مخزن‏(میلیون متر مکعب)‏١/١١٠/٣٠٩٢١١٣١٣۵١/١٩٩/١٠سطح زیر کشت‏(ھکتار)‏اراضی توسعھ‏(ھکتار)‏اراضی بھبود‏(ھکتار)‏ظرفیت نیروگاه‏(مگاوات)‏تولید برق سالانھ‏(گیگاوات ساعت)‏٨١/٢٠١٧/۴٠٩٨/٩١۵٧۴/٩١٧١۶۴/۶٣١http://daminfo.wrm.ir/tabularview-fa.html?rnd=61693159 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهفهرست سدهاي در دست مطالعه حوضه اصلی ارومیه ‏(تعداد:‏ 39 مورد)‏ردیف نام سد دستگاه اجرایی مرحلھ استانآب قابلتنظیم سالانھآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(شناسایی (١ سد آتمیانآذربایجان شرقیآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ٧٢/٨٢ سد آجرلوآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(شناسایی ( آذربایجان شرقی٣ سد آلقوآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان شرقی ٠/٩٣۴ سد ابرغان( ۵آب منطقھ ای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ دوم ( آذربایجان غربی ٩٧سد باروق ‏(قطاردر دست مطالعھ ‏(مرحلھ دوم ( آذربایجان شرقی ۵/٠۶ سد ترپ جھاد کشاورزیآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان شرقی ۶/۴٧ سد تسوجآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان شرقی ١/۶٨ سد توپچیآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ٧/١۵٩ سد خانم گلیآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ دوم ( آذربایجان شرقی ۶/٩١٠ سد خراجوچایدر دست مطالعھ ‏(مرحلھ دوم ( آذربایجان شرقی ١/٢١١ سد دوش جھاد کشاورزیآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان شرقی ١٣/٩١٢ سد ساینجقدر دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ۵/٢٠١٣ سد سردارآباد جھاد کشاورزیآب منطقھای کردستان در دست مطالعھ ‏(مرحلھ دوم ( کردستان ٩/۶۵١۴ سد سنتھآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان شرقی١۵ سد سینیخ چایآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان شرقی ١٣/٩١۶ سد شورسو١٧ سد عباس آباد ھریس آب منطقھای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(شناسایی ( آذربایجان شرقیدر دست مطالعھ ‏(شناسایی ( آذربایجان شرقی ١٧١٨ سد عسگرآباد جھاد کشاورزیآب منطقھای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان شرقی ۵/١١٩ سد قاشقیھآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( ربایجان غربی٢٠ سد کھریزآذ ١۵/۶( ٢١سد مردق چای ‏(قره ناز آب منطقھ ای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ دوم ( آذربایجان شرقی ۶٧/٧١آب منطقھای کردستان در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( کردستان ٩/٩۵٢٢ سد مرخزسد ھرزورز ھریس آب منطقھ ای آذربایجان شرقی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( ربایجان شرقیآذ ٢/۴‏(خارج٢٣160 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهبستر)‏( ٢۴سد کردکند ‏(قپلانتو آب منطقھ ای کردستان در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( کردستان ١٢٢۵ سد زره شورانآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ١آب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ۶/٢٢۶ سد قینرجھآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ۴/١٢٧ سد خلیفانآب منطقھ ای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ۵/٣٢٨ سد زیدکندیآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ١٢٩ سد مامالوآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ٣٣٠ سد بردوک٣١ سد فلکانآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ۴٢/٢آب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ٣/٨٣٢ سد رشکانآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ دوم ( آذربایجان غربی ١٣٣ سد خانقاه سرخآب منطقھ ای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ٣٠٣۴ سد گل تپھ مھابادآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ۶٣۵ سد شیرمردآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ٠/٨٣۶ سد قیزقاپانآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی ٠/٨٧٣٧ سد حاجی باباآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ اول ( آذربایجان غربی٣٨ سد بالقچیآب منطقھای آذربایجان غربی در دست مطالعھ ‏(مرحلھ دوم ( آذربایجان غربی ۵/١٣٩ سد یزدکانآب قابل تنظیم سالانھ‏(میلیون متر مکعب)‏۵١۵/٢۴سطح زیر کشت‏(ھکتار)‏خلاصه اطلاعات اهداف کمی سدهاي در دست مطالعه حوضه ارومیه ‏(تعداد‎39‎ سد)‏مصرفی صنعت‏(میلیون متر مکعب)‏١٠اراضی توسعھ‏(ھکتار)‏مصرفی آشامیدنی‏(میلیون متر مکعب)‏٠/٠۵اراضی بھبود‏(ھکتار)‏مصرفی کشاورزی‏(میلیون متر مکعب)‏۴١٩/٢٩ظرفیت نیروگاه‏(مگاوات)‏نیاز محیط زیست‏(میلیون متر مکعب)‏٣٧/٩٠تولید برق سالانھ‏(گیگاوات ساعت)‏حجم مخزن‏(میلیون متر مکعب)‏۵٩۴/٠۴۶/٧٠١/۵٠٢۵/٣٩۵٣۴/١٨٠http://daminfo.wrm.ir/tabularview-fa.html?rnd=27799٧٩/۴٩١161 | U r m i y a L a k e


تهمدریاچهيِ‏ ارومیهپايِ‏پیوست‎2 نامهاي برايِ‏ ثبت در تاریخنامهاي برايِ‏ ثبت در تاریخ162 | U r m i y a L a k e25تشکل به همراه38فعال و متخصصِ‏ نامآشنايِ‏ محیط زیست و منابعِ‏ طبیعیِ‏ کشور،‏نامهاي را امضاء کردند که شاید آخرین هشدار به مسئولین دربارهيِ‏دریاچهيِ‏ ارومیه باشد.‏ متنِ‏ نامه چنین بود:‏نامهاي برايِ‏ ثبت در تاریخهیات رئیسهيِ‏ محترمِ‏ مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامیخود.‏-1وضعیتهولناكهمانطور که میدانیم،‏ حالِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه خوب نیست.‏ ارومیهيِ‏ فیروزهاي،‏ دیر زمانیاست که در بسترِ‏ بیماريست و چشمانتظارِ‏ دارویی برايِ‏ بازیابیِ‏ طراوت و شادابیِ‏ گذشتهيِ‏ما نگرانیهايِ‏مردم،‏ تشکلها و فعالانِ‏محیطزیست و تلاشهايِ‏آنها برايِ‏اعلامِ‏همبستهگی با این سرمایهيِ‏ ملی را میستاییم و آن را نشان از مسئولیتپذیريِ‏ ایشان در قبالِ‏ذخایرِ‏ طبیعیِ‏ کشور میدانیم.‏ آري؛ بهراستی که امروز دریاچهيِ‏ ارومیه نیازمند توجهِ‏ ملی استو ما در این راستا لازم دیدیم نکاتی را به تمامِ‏ کسانی که به واسطهيِ‏ سنقشی در تعیینِ‏ سرنوشت دریاچه دارند،‏ متذکر شویم:‏ايِ‏ اجراییشان،‏باورِ‏ اغلبِ‏ متخصصانِ‏ محیط زیست این است که مداخلات انسانی نظیرِ‏ توسعهيِ‏ نامتوازن،‏سدسازيهايِ‏-2بیرویه،‏ احداثمیانگذر،‏ گسترشِ‏کشاورزيِ‏ ناکارآمد و حفرِ‏چاههايِ‏ شتابانِ‏مجاز و غیرِمجاز،‏ بر پیدایشِ‏ مشکلات دریاچهيِ‏ ارومیه اثرِ‏ غیرِقابلِ‏ انکاري داشته است و اینمساله،‏ فقط پیآمد یک روند طبیعیِ‏ اکوسیستمِ‏ منطقه نیست.‏زیانِ‏ به علتطرحهايِ‏ پیشنهاديِ‏ انتقالِ‏ آبِ‏ بینِ‏ حوضهاي،‏ نظیرِ‏ انتقالِ‏ آب از رودخانههايِ‏ ارس یا زاب،‏بزرگایجاد شده در مبدا و اثراتنامعلوم در مقصد،‏ از طرفقریب به اتفاقِ‏کارشناسانِ‏ محیط زیستی با هشدار و اعلامِ‏ نگرانی مواجه شدهاند.‏ ما ضمنِ‏ اعلامِ‏ حمایت از ایننگرانیها و مخالفت با چنین اقدامهايِ‏نسنجیدهاي،‏ باور داریم تصمیماتی که در آنها نگاههمهجانبهاي به اکوسیستمِ‏ منطقه نشده باشد،‏ نهتنها راهگشا نیستند،‏ بلکه مشکلی بر مشکلاتموجود اضافه خواهند کرد.‏-3مشکلات بهوجودآمده برايِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ یکشبه درست نشدهاند که بتوان یکشبه همآنها را رفع و رجوع کرد.‏ باید چارهاي اساسی بیاندیشیم و در درجهيِ‏ اول باور داشته باشیم که


دریاچهيِ‏ ارومیهچیزي مهمتر از آیندهيِ‏ زیستبومِ‏ منطقه نیست.‏ لذا،‏ سازمانهايِ‏ مسئول،‏ فراتر از متهم کردنِ‏یکدیگر،‏ باید اشتباهها و کوتاهیهايشان را بپذیرند،‏ و در این راه،‏ اگر لازم شد که بر رويِ‏برخی تصمیمات قبلیِ‏ غلط خود،‏ خط قرمز بکشند،‏ این کار را با شجاعت انجام دهند.‏163 | U r m i y a L a k e-4به نظرِ‏ ما،‏ در شرایط فعلی،‏ حاکم شدنِ‏ فضايِ‏ گفتوگويِ‏ کارشناسی و خردورزانه،‏ بهتریناتفاقی است که میتواند بین دولت،‏ رسانهها،‏ تشکلها و کارشناسانِ‏ دلسوزِ‏ منابعِ‏ طبیعی ومحیط زیست بیافتد.‏ گفتوگویی که هدفاش یک چیز باشد:‏ ‏"پیدا کردنِ‏ راهحلی معقول برايِ‏دریاچهيِ‏ارومیه"؛ راهحلی که با نگاهی جامع،‏ تمامِ‏اجتماعی و طبیعی آن را مد نظر داشته باشد.‏اکوسیستمِ‏منطقه و حیاتاقتصادي،‏در پایان باید اشاره کرد که اگرچه دریاچهيِ‏ ارومیه در حالِ‏ حاضر رسانهايترین مشکلِ‏ محیطزیستیِ‏ ایران شده است،‏ اما این موضوع،‏ یگانه مسالهيِ‏ طبیعت کشورمان نیست و ما با خطراتپراهمیت دیگري ازجمله سرعت بالايِ‏ فرسایشِ‏ خاك،‏ تغییرِ‏ کاربري و کاهشِ‏ شدید عرصههايِ‏جنگلی،‏ خشک شدنِ‏ اغلبِ‏ تالابها و دریاچههايِ‏ مرکزيِ‏ کشور،‏ فرونشست زمین و گسترشِ‏بیابانزایی،‏ تشدید گرد و غبار و رخداد ریزگردها و آلودهگیهايِ‏ محیطی هم روبهرو هستیم.‏بحرانِ‏ محیط زیست،‏ آیندهيِ‏ جامعهيِ‏ ما را بهطورِ‏ جدي تهدید میکند و برايِ‏ مقابله با آن،‏نیازمند یک همبستهگی و همراهیِ‏ ملی هستیم:‏ مردمی که هریک داوطلبانه،‏ پاسدارِ‏ محیطزیست باشند و مسئولانی که با امکانات و بودجهيِ‏ در دستشان و البته با درنظر گرفتنِ‏ نظراتکارشناسان و دلسوزانِ‏ محیط زیست کشور،‏ پاسخگويِ‏ نگرانیهايِ‏ موجود باشند.‏به امید روزهايِ‏ بهتر برايِ‏ محیط زیست ایران؛رونوشت:‏جمعی از تشکلها و کارشناسانِ‏ محیط زیستیدفترِ‏ مقامِ‏ معظمِ‏ رهبري،‏ دفترِ‏ مجمعِ‏ تشخیصِ‏ مصلحت نظام،‏ دفترِ‏ ریاست جمهوري،‏ رئیسِ‏سازمانِ‏ حفاظت از محیط زیست،‏ وزارت نیرو ‏(وزیرِ‏ محترمِ‏ نیرو،‏ معاونِ‏ منابعِ‏ آبِ‏ وزارتخانه،‏مدیرعاملِ‏ شرکت مدیریت منابعِ‏ آب ایران)،‏ کمیسیونِ‏ آب-‏ کشاورزي و منابعِ‏ طبیعیِ‏ مجلسِ‏شورايِ‏ اسلامی،‏ کمیسیونِ‏ نیرو در مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی،‏ رسانههايِ‏ همهگانی.‏کارشناسانِ‏ امضاکننده به ترتیبِ‏ حروف الفبا :-1-2-3-4رضا اخوان،‏ عضوِ‏ هیئت علمیِ‏ موسسهيِ‏ تحقیقات جنگلها و مراتعوحید اعتماد،‏ استاد دانشگاه تهرانمحمد حسین ایران نژاد پاریزي،‏ استاد دانشگاه یزدمهدي بصیري،‏ استاد بازنشستهيِ‏ دانشگاه صنعتیِ‏ اصفهان


دریاچهيِ‏ ارومیه-5کشور-6-7-8-9-10-11عبدالرسول تلوري،‏ کارشناسِ‏ بازنشستهيِ‏ مرکزِ‏ تحقیقات حفاظت خاك و آبخیزداريِ‏مقداد جور غلامی،‏ استاد دانشگاه تهرانبهرام حسن زاده کیابی،‏ استاد دانشگاه شهید بهشتیمحمد خسرو شاهی،‏ عضوِ‏ هیئت علمیِ‏ موسسهيِ‏ تحقیقات جنگلها و مراتععلی اصغر درویش صفت،‏ استاد دانشگاه تهرانمحمد درویش،‏ عضوِ‏ هیئت علمیِ‏ موسسهيِ‏ تحقیقات جنگلها و مراتعاحمد رحمانی،‏ عضوِ‏ هیئت علمیِ‏ موسسهيِ‏ تحقیقات جنگلها و مراتع12- حسن روحی پور،‏ عضوِ‏ هیئت علمیِ‏ موسسهيِ‏ تحقیقات جنگلها و مراتع-13-14-15-16-17عزت االله رئیسی،‏ استاد دانشگاه شیرازقوامالدین زاهدي امیري،‏ استاد دانشگاه تهرانعلی سلاجقه،‏ استاد دانشگاه تهرانتقی شامخی،‏ استاد دانشگاه تهرانانوشیروان شیروانی،‏ استاد دانشگاه تهران18- سید حمیدرضا صادقی،‏ استاد دانشگاه تربیت مدرس-19-20-22-23-24-25-26-27-28-29هوشنگ ضیائی،‏ استاد دانشگاه آزاد واحد تهران شمالناصر طالب بیدختی،‏ استاد دانشگاه شیراز21- سیدرضا طبایی عقدایی،‏ عضوِ‏ هیئت علمیِ‏ موسسهيِ‏ تحقیقات جنگلها و مراتعفاطمه ظفرنژاد،‏ پژوهشگرِ‏ آب و توسعهيِ‏ پايداراحسان عبدي،‏ استاد دانشگاه تهرانپدرام عطارد،‏ استاد دانشگاه تهرانمهدي فرح پور،‏ عضوِ‏ هیئت علمیِ‏ موسسهيِ‏ تحقیقات جنگلها و مراتعبیژن فرهنگ دره شوري،‏ کارشناس و پژوهشگرِ‏ محیط زیستعباس قمري زارع،‏ عضوِ‏ هیئت علمیِ‏ موسسهيِ‏ تحقیقات جنگلها و مراتعاسماعیل کهرم،‏ استاد دانشگاه آزاد مرکزِ‏ تحقیقات تهرانهادي کیا دلیري،‏ استاد دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات30- حمید گُشتاسب میگونی،‏ استاد دانشگاه محیط زیست کرج164 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیه-31-32-33-34-35-36-37-38ابوالقاسم متین،‏ کارشناسِ‏ سازمانِ‏ ترویج،‏ آموزش و تحقیقات وزارت جهاد کشاورزيباریس مجنونیان،‏ استاد دانشگاه تهرانمجید مخدوم،‏ استاد دانشگاه تهرانمحمدرضا مروي مهاجر،‏ استاد دانشگاه تهرانمحمدرضا مقدم،‏ استاد بازنشستهيِ‏ دانشگاه تهرانکاظم نصرتی نصرآبادي،‏ کارشناسِ‏ محیط زیست و رئیسِ‏ جامعهيِ‏ جنگلبانیِ‏ ایرانمنوچهر نمیرانیان،‏ استاد دانشگاه تهرانپیمان یوسفی آذر،‏ کارشناس و پژوهشگرِ‏ سازمانِ‏ جنگلهاانجمنهايِ‏ علمی و تشکلهايِ‏ امضاکننده:‏انجمنِ‏ علمیِ‏ ارزیابیِ‏ محیط زیست ایران،‏ انجمنِ‏ علمیِ‏ آبخیزداريِ‏ ایران،‏ انجمنِ‏ اعضايِ‏هیئت علمیِ‏ موسسهيِ‏ تحقیقاتِ‏ جنگلها و مراتع،‏ کانونِ‏ دوستدارانِ‏ محیط زیست دانشگاهصنعتی شریف،‏ انجمنِ‏ علمیِ‏ جنگلبانیِ‏ ایران،‏ کانونِ‏ عالیِ‏ گسترشِ‏ فضايِ‏ سبز و حفظ محیطزیستایران،‏ جمعیتزنانِ‏مبارزه با آلودهگیِ‏محیطزیست،‏ جمعیتداوطلبانِ‏سبز،‏ کانونِ‏دوستدارانِ‏ محیط زیست دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی،‏ انجمنِ‏ پایشگرانِ‏ حامیِ‏ محیطزیست،‏ انجمنِ‏ حمایت از محیط زیست و منابعِ‏ طبیعی(پیامِ‏ سبز)،‏ موسسهيِ‏ توسعهيِ‏ پايدارِ‏هرمد،‏ جامعهيِ‏ جنگلبانیِ‏ ایران،‏ انجمنِ‏ طرحِ‏ سرزمین،‏ موسسهيِ‏ آوايِ‏ طبیعت پايدار،‏ کانونِ‏انسانِ‏ پاك-‏ زمینِ‏ پاك،‏ موسسهيِ‏ سبزکارانِ‏ گیلان،‏ کمیسیونِ‏ محیط زیست،‏ انجمنِ‏طرفدارانِ‏ توسعهيِ‏ انزلی،‏ انجمنِ‏ بینِ‏ رشتهايِ‏ محیط زیست و اکوتوریسم،‏ انجمنِ‏ حفظ محیطکوهستان،‏ انجمنِ‏محیط حافظانِ‏طبیعت تیرهگان،‏ دیدهبانِ‏ کوهستان.»‏منبع:‏زیستبادرود،‏ انجمنِ‏یوزپلنگایرانی،‏ موسسهيِ‏طنینِ‏http://mohammaddarvish.ir/post-2156.aspx165 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهامید بهرنگپیوست‎3 نوشتههایی دربارهيِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیهدریاچهيِ‏ ارومیه هم از دست جمهوريِ‏ اسلامی به ستوه درآمده است!‏دریاچهيِ‏ ارومیه در معرضِ‏ خطرِ‏ خشک شدن قرار گرفته است.‏ این امر نهتنها یک فاجعهيِ‏زیستمحیطیِ‏ دهشت كنا است بلکه زندهگی و معاشِ‏ میلیونها انسان را نیز به خطر انداختهاست.‏ هماکنون اندوه حیات رو به خاموشیِ‏ این دریاچه به عزم و ارادهيِ‏ مبارزاتیِ‏ مردمِ‏آذربایجان بدل شده است.‏ اعتراضات گستردهاي توسط جوانان در برخی شهرهايِ‏ آذربایجانبهراه افتاده که موجی از همدلی و همراهیِ‏ مردم را با خود داشته است.‏ این مردمِ‏ معترض زبانِ‏گویايِ‏ این دریاچه شده و خواهانِ‏ اقدامات فوري برايِ‏ نجات آن هستند.‏ درحالی که جمهوريِ‏اسلامی طرحِ‏ دوفوریتی برايِ‏ نجات این دریاچه را از دستورِ‏ کارِ‏ مجلسِ‏ اسلامی خارج کرد.‏ یکیاز شعارهايِ‏ مردم این بود که ‏«ارومو گولو جان ویریر،‏ مجلس اونون قتلینه فرمان ویریر»‏‏(دریاچهيِ‏ ارومیه جان میدهد،‏ مجلس به قتلِ‏ آن فرمان میدهد).‏ رژیم مانند همیشه بهسرکوبِ‏ این اعتراضات پرداخته و مردمی را که آگاهانه به دفاع از محیط زیست برخاستهاندمورد ضرب و شتم و بازداشت جمعی قرار داده است.‏ طبقِ‏ خبرهايِ‏ رسیده تاکنون تن کشته،‏تعدادي زخمی و حدود نفر دستگیر شدهاند.‏ بدونِ‏ شک این فداکاري و تلاشِ‏ مردمِ‏خطهيِ‏ آذربایجان بیحاصل نخواهد بود و زمینِ‏ انقلاب را بارور خواهد ساخت.‏ جمهوريِ‏ اسلامیباید در قبالِ‏ قتلِ‏ این دریاچه و دیگر جنایاتی که صورت داده حساب پس دهد.‏ طبیعت نیز ازدست نظامِ‏ فرسودهيِ‏ سرمایهداري به ستوه درآمده و خواستارِ‏ انقلاب شده است.‏4166 | U r m i y a L a k e4000چرا دریاچهيِ‏ ارومیه درحالِ‏ خشک شدن است؟50100150این دریاچه با طولِ‏ کیلومتر و عرضِ‏ کیلومتر،‏ یکی از بزرگترین دریاچههايِ‏ ایرانو بیستمین دریاچهيِ‏ بزرگ جهان است که از قدمتی ‎400‎هزارساله برخوردار است.‏ تاریخا جزایرِ‏متعدد این دریاچه ‏(حدود جزیره)‏ محلِ‏ زیست انواعِ‏ متنوع و زیبایی از گیاهان و جانورانبوده است.‏ رسوبات ساحلیِ‏ آن خصلت درمانی داشته و مورد استفادهيِ‏ مردمِ‏ منطقه بود.‏هماکنون ‎60‎درصد این دریاچه به شورهزار بدل شده،‏ عمقِ‏ متوسط دریاچه از متر به متررسیده و اگر اقدامی صورت نگیرد طبقِ‏ ارزیابیِ‏ کارشناسانِ‏ محیط زیست طیِ‏ دو تا سالِ‏آینده این دریاچه کاملا خشک خواهد شد و کویري با ده میلیارد تن نمک باقی خواهد ماند.‏خشک شدنِ‏ این دریاچه عوارضِ‏ زیانباري برايِ‏ سلامتی و معاشِ‏ مردمِ‏ منطقه در بر داشتهو سلامتیِ‏ بسیاري از انسانها بهدلیلِ‏ استشمامِ‏ گردهيِ‏ نمک و فلز در معرضِ‏ خطر قرار خواهدگرفت.‏ در اثرِ‏ از بین رفتنِ‏ رطوبت هوايِ‏ ناشی از وجود این دریاچه،‏ کشاورزي و باغها و مراتعِ‏7516


200دریاچهيِ‏ ارومیه‏(درنتیجهيِ‏ دامداري)‏ منطقه سخت آسیب خواهد دید.‏ مهمتر از آن گردبادهايِ‏ نمک تا شعاعِ‏کیلومتر میتوانند زمینهايِ‏ کشاورزي را مورد تخریبِ‏ جدي قرار دهند.‏هماکنون حدود چهل روستايِ‏ اطراف این دریاچه بهدلیلِ‏ عقبنشینیِ‏ ‎15‎کیلومتريِ‏ دریاچهبه ویرانه بدل شده،‏ زندهگیِ‏ کسانی که ازقبلِ‏ توریسم و حمل و نقل و کشتیرانی در حاشیهيِ‏این دریاچه تامین میشد مختل شده است.‏ اگر روند خشک شدنِ‏ دریاچه ادامه یابد یکی ازقطبهايِ‏ مهمِ‏ کشاورزيِ‏ ایران منهدم خواهد شد و حداقل زندهگی و معاشِ‏ چند میلیون انسان‏(طبقِ‏ برآوردهایی میلیون تَن)‏ دچارِ‏ تلاشی خواهد شد.‏قتلِ‏ عمدي در جریان است!‏ منطقِ‏ سود و هرج و مرج حاکم بر نظامِ‏ سرمایهداري کمر بهقتلِ‏ این دریاچه بسته است.‏ در دورانِ‏ ریاست جمهوريِ‏ رفسنجانی نقشهيِ‏ قتل طراحی شد وطیِ‏ سالِ‏ اخیر گامبهگام این نقشه به اجرا گذاشته شد.‏ طرحِ‏ توسعهيِ‏ ‏«سردارِ‏ سازندهگی»‏بر پایهيِ‏ غارت هرچه بیشترِ‏ منابعِ‏ طبیعی و استثمارِ‏ هرچه شدیدترِ‏ نیرويِ‏ کار استوار بود.‏طرحهايِ‏ کشاورزيِ‏ صادراتی،‏ اقتصاد معیشتی و نسبتا خودکفايِ‏ منطقه را آماج قرار داد و آنهارا ویران کرد.‏ قرار شد محصولات باغی به بازارهايِ‏ منطقه صادر شوند تا درآمد ارزيِ‏ بیشترينصیبِ‏ دولت شود.‏ طیِ‏ سالِ‏ گذشته برايِ‏ پیشبرد این طرح،‏ سد ‏(که اکنون درحالِ‏بهرهبرداري است)‏ بر رودخانه که آبشان به دریاچهيِ‏ ارومیه سرازیر میشد بسته شد؛سد دیگر در دست ساختمان است و چهل سد هم در دست مطالعه است.‏ با ایجاد این سدهادریاچهيِ‏ ارومیه از مهمترین منبعِ‏ آبیِ‏ خود چیزي حدود میلیون مترِ‏ مکعب آب در سالمحروم شد.‏علاوهبر این دولت تمامیِ‏ باغداران و کشاورزانِ‏ منطقه را به حفرِ‏ چاههايِ‏ عمیق تشویق کرد.‏بدینسان دریاچهيِ‏ ارومیه از سفرههايِ‏ زیرزمینیِ‏ آب،‏ بهعنوانِ‏ تامینکنندهيِ‏ دیگرِ‏ آبِ‏ خودمحروم شد.‏در درجهيِ‏ دوم،‏ کمبود نسبیِ‏ نزولات آسمانی،‏ در برخی سالها نیز بر مشکلات افزود.‏ امابرخلاف تبلیغات مسئولینِ‏ جمهوريِ‏ اسلامی این کمبود نقشِ‏ مهمی در خشک کردنِ‏ دریاچهنداشته است چراکه دریاچههايِ‏ مشابهاي چون دریاچهيِ‏ وان در ترکیه،‏ یا سیوان در ارمنستانکه از موقعیت اکولوژيِ‏ نسبتا یکسانی با دریاچهيِ‏ ارومیه برخوردارند،‏ دچارِ‏ خشکی نشدند.‏نهادهايِ‏ دولتی مانند سپاه پاسداران و جهاد سازندهگی از قبلِ‏ فروشِ‏ آبِ‏ ذخیره شده پشتسدها،‏ و فروشِ‏ باغات و ویلاهایی که کنارِ‏ سدها تاسیس کردند،‏ مبالغِ‏ گزافی به جیب زدهاند.‏در عینِ‏ حال طرحِ‏ جادهسازي و پلسازي بررويِ‏ این دریاچه نیز موجبِ‏ تخریبِ‏ بیشترِ‏ ایندریاچه شد.‏ بیش از میلیارد تن خاك و سنگ به دریاچه ریخته شد تا شرق و غرب ایندریاچه به هم متصل شود.‏ درنتیجه دریاچه به دو ناحیهيِ‏ شمالی و جنوبی تقسیم شد.‏ عملااکوسیستمِ‏ آبی یکپارچه و واحد به دونیم تبدیل شد و تعادلِ‏ زیستمحیطیِ‏ دریاچه برهم12365,5-6 – 142021520167 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهخورد.‏ گردشِ‏ طبیعیِ‏ آب و هوا و مواد خوراکی که از طریقِ‏ چرخشِ‏ آب در حاشیه و کنارههايِ‏دریاچه انجام میشده تخریب شد و این موجب شد که میزانِ‏ غلظت نمک آب در بخشِ‏ شمالیِ‏دریاچه بهخاطرِ‏ عدمِ‏ تبادلِ‏ طبیعیِ‏ آب بینِ‏ این دو بخش بهسرعت بالا برود که منجر به نابوديِ‏تنها جاندارِ‏ آبزيِ‏ سختپوست به نامِ‏ آرتمیا ‏(معروف به خاویارِ‏ این دریاچه)‏ در نیمهيِ‏ شمالیشد.‏ علاوهبر این،‏ آلودهگیِ‏ صوتی و محیط زیستیِ‏ حاصل از رفت و آمد خودروها امنیت زیستیِ‏پرندهگان را نیز به هم زده است.‏ پشت این طرحِ‏ اقتصاديِ‏ غیرِضروريِ‏ شرکتهايِ‏ مافیاییساختمانی قرار داشتند که شایعه است یک سرشان به بیت رهبري وصل است.‏نظامِ‏ سرمایهداري بر پایهيِ‏ آنارشی و هرج و مرج جلو میرود.‏ این هرج و مرج همواره بهتخریبِ‏ عظیمِ‏ منابعِ‏ انسانی و طبیعی منجر میشود.‏ هیچ منطقِ‏ عقلانی و برنامهيِ‏ درازمدت براین نظامِ‏ حاکم نیست جز منطقِ‏ سود.‏ سرنوشت دریاچهيِ‏ ارومیه همانند زندهگیِ‏ میلیونهاایرانیِ‏ دیگر توسط طرحِ‏ توسعه یا ‏«بازسازي»اي رقم خورد که رفسنجانی بنا به فرامینِ‏ صندوقِ‏بینالمللیِ‏ پول و بانک جهانی به اجرا گذاشت.‏ در جوهرِ‏ چنین ‏«بازسازي»هايِ‏ امپریالیستیهمواره تخریب و هرج و مرج قرار دارد چراکه همواره منافعِ‏ اقلیتی استثمارگر باید تامین شود.‏آن هم در نظامی که سراپايِ‏ آن را فساد اقتصادي و اداري فراگرفته است.‏برايِ‏ این نظام نتایجِ‏ درازمدت طرحهايِ‏ اقتصادي مهم نیست.‏ برايِ‏ گردانندهگانِ‏ این نظاممهم نیست که هماکنون طرحهايِ‏ بهاصطلاح ‏«توسعه و خودکفاییِ‏ کشاورزي»شان به بنبسترسیده است.‏ گردباد نمک به باغات میوههايِ‏ صادراتی آسیب رسانده و سلامت مردم را به خطرانداخته است.‏ اگر قبلا آبِ‏ شربِ‏ کشاورزي با چاه شش متري قابلِ‏ تامین بود،‏ اکنون چاههايِ‏متري نیاز است و تازه آبِ‏ شورِ‏ دریاچه درحالِ‏ نفوذ به این چاهها بوده و همهگی رابلااستفاده میکند.‏ سرمایهداران نیز اسیرِ‏ قوانینِ‏ کورِ‏ سرمایه هستند.‏168 | U r m i y a L a k e120حفظ محیط زیست نیازمند راهِحلِ‏ طبقاتی است نه ملی!‏در جهانِ‏ امروز حفظ محیط زیست به یکی از مبرمترین مشکلات بشر بدل شده است تابدان حد که موجودیت کلیِ‏ انسان را به خطر انداخته است.‏ این دستپخت نظام مبتنی بر سودو حرص و آز است.‏ هرگونه راهحل در چارچوبهيِ‏ این نظام،‏ بر مشکلات خواهد افزود.‏ به قولِ‏مارکس:‏ ‏«نگاه به طبیعت که تحت رژیمِ‏ مالکیت خصوصی و پول بالیده است حکمِ‏ تحقیرِ‏ واقعیِ‏طبیعت و به تباهی کشاندنِ‏ عملیِ‏ آن را دارد.»(‏‎1‎‏)‏از این رو معضلِ‏ حفظ محیط زیست نیز مانند تمامیِ‏ مشکلات کنونیِ‏ بشر،‏ راهحلِ‏ طبقاتیدارد.‏ نمیتوان طرفدارِ‏ سود و مبادلهيِ‏ سرمایهدارانه بود و جلويِ‏ غارت و ویرانیِ‏ منابعِ‏ طبیعی راگرفت.‏ نمیتوان از نظامی که کوچکترین ارزشی برايِ‏ انسانها قایل نیست توقع داشت کهحرمت طبیعت را نگاه دارد.‏این واقعیتی است که مبارزه برايِ‏ حفظ دریاچهيِ‏ ارومیه،‏ به عرصهاي برايِ‏ مقابله با ستم-‏


رك)تُ‏شبیدریاچهيِ‏ ارومیهگريِ‏ ملی نیز بدل شده است.‏ بسیاري این قتلِ‏ عمد را حلقهاي از اعمالِ‏ شوونیستهايِ‏عظمتطلبِ‏ فارس میبینند که هیچ حقی برايِ‏ ملت آذري قائل نیستند.‏ اینکه دولتجمهوريِ‏ اسلامی هنگامِ‏ اختصاصِ‏ بودجههايِ‏ کلان به طرحهايِ‏ اقتصادي در مناطقِ‏ مرکزي ‏(یااشاعهيِ‏ خرافه از طریقِ‏ طرحهایی چون توسعهيِ‏ چاه جمکران)‏ سرِ‏ کیسه را شل میکند امازمانی که نوبت به مناطقِ‏ تحت ستمِ‏ ملی و دور از مرکز میرسد کمربندها را سفت میکند خودجلوهاي آشکار از تبعیض و ستمگريِ‏ ملی است.علت اصلیِ‏ سرکوبِ‏ اعتراضات اخیر نیز آن استکه جمهوريِ‏ اسلامی نمیخواهد ذرهاي از قدرت خود در این منطقه بکاهد.‏ رژیم بهخوبی می-‏داند که عقبنشینی در این زمینه به معنايِ‏ تندادن به دیگر خواستهايِ‏ ملیِ‏ مردمِ‏ آذربایجاناست.‏ و این امر در ظرفیت دولت ارتجاعی که ستمِ‏ ملی یکی از ارکانِ‏ اصلیِ‏ آن را تشکیل می-‏دهد نیست.‏جوانانِ‏ آذربایجان سعی میکنند با سر دادنِ‏ شعارهایی چون،‏ ‏«ارومو گولو سوسوزدي،‏آذربایجان اویانماسا اتوزدو»‏ ‏(دریاچهيِ‏ ارومیه تشنه است،‏ آذربایجان بیدار نشود باخته است)‏مسالهيِ‏ نجات ارومیه را به یک مسالهيِ‏ ملی بدل کنند.‏ اما آنها باید بدانند که نجات دریاچهيِ‏ارومیه ربطی به کسانی ندارد که میخواهند از این مساله برايِ‏ دمیدنِ‏ گرایشهايِ‏ ناسیونالیسمِ‏افراطی و ارتجاعی مانند پانتُرکیسم در میانِ‏ مردم سود جویند.‏ بدونِ‏ کشیدنِ‏ خط تمایز باچنین گروهها و جریانات سیاسی که سر در آخورِ‏ این یا آن قدرت سرمایهدار در سطحِ‏ منطقه وجهان دارند نمیتوان به یک راهحلِ‏ واقعی دست یافت.‏ کسانی که دنبالِ‏ سهمِ‏ تر از همیننظامِ‏ موجودند،‏ قادر نیستند اقدامی اساسی برايِ‏ نجات دریاچهيِ‏ ارومیه انجام دهند.‏ طبقهاي کهبردهيِ‏ سود است اجبارا طبقِ‏ منطقِ‏ آن عمل خواهد کرد،‏ مهم نیست آذري باشد یا فارس یاکُرد.‏ در بهترین حالت این جماعت ناسیونالیستهايِ‏ ارتجاعی خواهانِ‏ نشستن بر جايِ‏ کسانیاندکه این بلا را بر سرِ‏ محیط زیست آذریابجان و دیگر نقاط ایران آوردهاند.‏ با دیدگاه محدود‏«سرزمینِ‏ من»‏ و ‏«ملت من»‏ نمیتوان مشکلی را که حاصلِ‏ کارکرد یک نظامِ‏ اقتصادي-‏اجتماعی در مقیاسِ‏ جهانی است حل کرد.‏ حفاظت از محیط زیست امري سراسري و مهمتر ازآن امري جهانی است.‏ تنها با دیدي علمی و افقی انترناسیونالیستی میتوان فهمید مشکلچیست و راهِحلِ‏ واقعی کدام است.‏ بنابراین باید از تفکرِ‏ رایجِ‏ بورژوایی گسست و به جستوجويِ‏راهِحلِ‏ جدي برآمد.‏این متفکرانِ‏ نظامِ‏ بورژوایی بودند که از سلطهيِ‏ انسان بر طبیعت سخن راندند.‏ آنان بهخاطرِ‏کارکرد و منافعِ‏ نظامشان همسازي میانِ‏ انسان بهعنوانِ‏ بخشی از طبیعت و برآمده از طبیعت رابا جهانِ‏ طبیعی برهم زدند و انسان را نسبت به طبیعت بیگانه ساختند.‏ مارکس و انگلستئوریسینهايِ‏ برجستهيِ‏ انقلابِ‏ کمونیستی برايِ‏ نخستین بار چنین تفکري را مورد نقد قراردادند.‏ آنان تاکید کردند که انسان بخشِ‏ خود واسط طبیعت است.‏ وابستهگیِ‏ مداومِ‏ انسانها به)169 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهنظامی طبیعی که خود بشر جزئی از آن است ظرفیت انسان را برايِ‏ تسلط بر طبیعت محدودمیکند.‏ به قولِ‏ مارکس ‏«انسان از قبلِ‏ طبیعت میزید،‏ طبیعت همانا تنِ‏ اوست،‏ و اگرنمیخواهد بمیرد میبایست گفت و شنودي مستمر با طبیعت داشته باشد.»(‏‎2‎‏)‏ هیچکس مالکزمین و منابعِ‏ طبیعی نیست.‏ انسانها صرفا دارندهگان و بهرهمندان از آناند و باید آن را باوضعیت بهبودیافته به نسلهايِ‏ بعدي واگذارند.‏ از این رو باید به کیفیت کنشِ‏ متقابل میانِ‏انسان و طبیعت به شیوهيِ‏ عقلانی توجه کنند.‏بیجهت نبود که انگلس تاکید کرد:‏ ‏«بگذارید بهدلیلِ‏ پیروزيهامان بر طبیعت بیش از حدخودمان را گول نزنیم.‏ چون که هر یک از پیروزيهايِ‏ بر طبیعت انتقام خود را از ما خواهدگرفت.‏ ما به هیچرو مانند فاتحی که بر مردمی خارجی فرمان میراند،‏ مانند کسی که بیرونطبیعت ایستاده است بر طبیعت فرمان نمیرانیم بلکه با گوشت و خون و مغز از آن طبیعت-‏ایم و در میانهيِ‏ آن بهسر میبریم،‏ و اینکه تمامیِ‏ تسلط ما بر طبیعت عبارت از این است کهامتیازِ‏ ما بر همهيِ‏ دیگر موجودات در این است که می توانیم قوانین طبیعت را بشناسیم و آن رابه درستی به کار بندیم.(‏‎3‎‏)‏بدونِ‏ چنینِ‏ تفکري نمیتوان رابطهاي صحیح و همساز میانِ‏ خود و طبیعت برقرار کرد و ازطبیعت مراقبت کرد.‏ داشتنِ‏ چنین تفکري نیز هر فرد را از هر طبقهاي که باشد در تقابلِ‏ کاملبا خودخواهی و حرص و آزِ‏ سرمایهدارانه قرار میدهد.‏ اما تنها طبقهاي که در معرضِ‏ ‏«رنجِ‏همهگانی»‏ منجمله ‏«آلودهگیِ‏ همهگانیِ»‏ محیط زیست قرار دارد،‏ میتواند از پسِ‏ نظامی مبتنیبر سود برآید و جامعه را از این وضعیت برهاند.‏ طبقهاي به نام پرولتاریا که فقط از رهگذرِ‏ رهاییِ‏تام و تمام بشریت و طبیعت از دست نظام سرمایهداري میتواند خود را نیز رها کند.‏–بدونِ‏ انقلاب نمیتوان دریاچهيِ‏ ارومیه را نجات داد!‏میتوان با چند اقدامِ‏ فوري دریاچهيِ‏ ارومیه را از خطرِ‏ مرگ رهانید؛ میتوان آبِ‏ پشتسدها را به جریان انداخت؛ میتوان استفاده از چاههايِ‏ عمیق را ممنوع ساخت؛ از کشتمحصولاتی چون چغندر در زمینهايِ‏ اطراف دریاچه که به آبِ‏ زیاد نیازمندند،‏ خودداري کرد؛میتوان با تخصیصِ‏ بودجه به کسانی که زندهگی و معاششان آسیب دید خسارت پرداخت؛ میتوان بسیجِ‏ عمومی بهراه انداخت و علم و دانشِ‏ متخصصان در سطحِ‏ ملی و بینالمللی را با عزم وارادهيِ‏ همهگانیِ‏ مردمِ‏ آذربایجان در هم آمیخت و راه و چارههايِ‏ بیشتري کشف کرد.‏ اما ایناقدامات تحت سلطهيِ‏ جمهوريِ‏ اسلامی امکانپذیر نیست.‏ با جمهوريِ‏ اسلامیِ‏ عمیقا بافته شدهدر سود و فساد،‏ دزدي و ارتشا،‏ سرکوب و جنایت و خرافه و دین نمیتوان هیچ کاري در جهتبهبود محیط زیست و بهروزيِ‏ مردم انجام داد.‏ جمهوريِ‏ اسلامی در مقابلِ‏ خواست مردم مقاومتمیکند زیرا حافظ ساختارِ‏ اقتصادياجتماعی هست که هماکنون بر ایران و مشخصا آذربایجانحاکم است.‏ انجامِ‏ همین اقدامات ساده یعنی به هم زدنِ‏ ساختارهايِ‏ اقتصاديِ‏ منطقه،‏ دگرگون170 | U r m i y a L a k e


‎1‎‎3‎www.sarbedaran.org/hagh/hagh56/hagh56_oromieh.htm (1390171 | U r m i y a L a k eدریاچهيِ‏ ارومیهکردنِ‏ روابط اجتماعیِ‏ موجود و از میان بردنِ‏ سلطه و زور و رابطهيِ‏ میانِ‏ ملت حاکم و محکوم وطبقات دارا و ندار.‏ همهيِ‏ اینها تنها از طریقِ‏ سازمان دادنِ‏ انقلابِ‏ اجتماعی میسر است.‏ انقلابیکه منافعِ‏ اکثریت مردم و طبیعت را در دستورِ‏ کارِ‏ خود قرار دهد.‏ گامِ‏ اولِ‏ این انقلاب سرنگونیِ‏انقلابیِ‏ جمهوريِ‏ اسلامی است.‏تغییرِ‏ رابطه میانِ‏ انسان با طبیعت در درجهيِ‏ اول نیازمند تغییرِ‏ رابطه میانِ‏ انسانهاست.‏ تازمانی که جامعهاي عادلانه و آزاد شکل نگیرد و در جهت رفعِ‏ هرگونه ستم و استثمار گام برندارد،‏ طبیعت نیز از غارت و ویرانی مصون نخواهد بود.‏ حفظ محیط زیست در جهانِ‏ امروزوظیفهيِ‏ پیچیدهاي است.‏ تضادهايِ‏ گوناگونی در این زمینه درهم آمیخته که حلشان سادهنیست.‏ اما بشر با بازنگريِ‏ تمامیِ‏ تجاربِ‏ مثبت و منفی در این زمینه میتواند به راهگشاییهايِ‏تعیین کنندهاي دست یابد.‏کمونیستهايِ‏ انقلابی نیز درحالِ‏ درسگیري از تجاربِ‏ گذشتهيِ‏ ساختمانِ‏ سوسیالیسم درچینِ‏ زمان مائو و شورويِ‏ زمان لنین و استالین هستند.‏ از تجربهيِ‏ مثبت زمانِ‏ لنین که برايِ‏حفاظت شدهيِ‏ طبیعی تاسیس شد،‏ تا تجاربِ‏نخستین بار در روسیه در سالِ‏مثبت چینِ‏ سوسیالیستی که برنامههايِ‏ ویژه برايِ‏ کاهشِ‏ اثرات منفیِ‏ زبالههايِ‏ صنعتی سازمانداد و برخلاف تجربهيِ‏ شورويِ‏ زمانِ‏ استالین از تقسیمِ‏ کارهايِ‏ تخصصی که موجبِ‏ از بین رفتنِ‏منابعِ‏ طبیعی میشد،‏ دوري جست.‏ اما این هم واقعیتی است که تاکید یکجانبهيِ‏ کمونیستهابر تامینِ‏ رفاه عمومی موجب میشد که برايِ‏ رشد نیروهايِ‏ مولدهيِ‏ فشار بیحسابی به طبیعتو نیروهايِ‏ طبیعی صورت گیرد و بیش از حد طبیعت مورد مصرف و تصرف قرار گیرد.‏ جمع-‏بنديِ‏ علمی و نقادانه از این تجارب مثبت و منفی بخشی از سنتزِ‏ نوین از علمِ‏ کمونیسم استکه بدونِ‏ آن کمونیستها قادر به هدایت انقلابِ‏ پیروزمند تودهاي نیستند.‏زمانی یکی از رویاهايِ‏ مردمِ‏ آذربایجان شیرین کردنِ‏ آبِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه بود.‏ امري که باکنترلِ‏ نمک رودخانهيِ‏ اهر و سبلان امکانپذیر بود.‏ هنوز باید چنین رویاهایی را در سر پروراند.‏رویایی که تنها از طریقِ‏ شیرین کردنِ‏ روابط اجتماعی میانِ‏ انسانها از طریقِ‏ انقلابِ‏ کمونیستیمیسر است.‏ انقلابی که اکولوژيِ‏ خردمندانه را با رهاییِ‏ بشریت پیوند زند.‏منابع:‏1920، مناطقِ‏252مارکس دربارهيِ‏ مسالهيِ‏ یهود مارکس دستنوشتههايِ‏ اقتصاديِ‏ فلسفیمجموعهيِ‏ آثارِ‏ مارکس و انگلس جلد به نقل از کتابِ‏ اکولوژيِ‏ مارکس،‏ ماتریالیسم و طبیعت اثرِ‏جان بلامی فاستر ترجمهيِ‏ اکبر معصوم بیگی نشرِ‏ دیگر.‏منبع:‏نشریهيِ‏ ‏«حقیقت»،‏ ارگانِ‏ حزبِ‏ کمونیست ایران ‏(مارکسیست لنینیست مائوئیست).‏ شمارهيِ‏‏(شهریورِ‏56


دریاچهيِ‏ ارومیهامروز نجات دریاچهيِ‏ ارومیه ضروري است،‏ زنده باد جنبشِ‏ تودهاي و کارگرينشریهيِ‏ آژیریا بهبودمتاسفانه تاکنون به جز معدود فعالینِ‏ محیط زیست آذربایجانی،‏ کمتر کسی در فکرِ‏ نجات ودریاچهيِ‏ اوضاعِ‏روبه نابوديِ‏ارومیه بوده است،‏ به این لحاظ دو دیدگاه میتواندبهصورت حضور در بینِ‏ عام موجود باشد،‏ که در طرفی تحرك برايِ‏ نجات دریاچه و در طرفدیگر بیتوجهی و پاسیفیزمِ‏ محض است.‏در این بین فعالینِ‏ محیط زیست به سهمِ‏ خود تلاشهايِ‏ بهسزایی داشته و گاها دولت رامجبور به موضعگیريهایی در مسیرِ‏شرایط ایجادمناسبتر برايِ‏دریاچه زیست ادامهيِ‏نمودهاند،‏ کمااینکه این موضعگیريهايِ‏ مثبت،‏ دائما پوچ و پوشالی از کار درآمدهاند.‏ واقعیتامر اینچنین است که دولت سرمایهداريِ‏ مرکزي از راه نابودي و استفادهيِ‏ بیامانِ‏ دریاچه،‏تغذیهيِ‏مناسبی داشته و تا آنجا که سرمایهداري به منافعِ‏خویش بازمیگردد از نابوديِ‏هیچچیز دریغ نخواهد نمود،‏ مگر همان سرمایهداريِ‏ پیشرفته،‏ انسانمحور و حقوقِ‏ بشريِ‏ غربنبود که بمبِ‏ اتم را بر سرِ‏ میلیونها انسانِ‏ بیگناه در ژاپن خالی نمود؟ مگر همان سرمایهدارينیست که امروز عراق را در باتلاقِ‏ خون و مرگ فرو برده است؟ نظامات سرمایهداري حتا دستبه سلاحهايِ‏ کشتارِ‏ جمعی،‏ که منافعِ‏ ایشان و سود سرمایه را تضمین نموده و ثبات بخشددست برده و میبرند،‏ نظامِ‏سرمایهداريِ‏ایران طیِ‏یک دهه‏(دههي‎60ِ‎ ( هزاران هزار فعالِ‏سیاسی و مبارز به گورستانِ‏ مرگ سپرده،‏ یک دهه مردم را به جبهههايِ‏ جنگ برايِ‏ مرگ وخون رهسپار نمود،‏ آیا حال این نظام در قبالِ‏ ادامهيِ‏ حیات دریاچه از خود وجدانی بیدار نشانخواهد داد؟با این اوصاف نمیتوان در جهتوضعیت بهبوددریاچهيِ‏ارومیه توهمی نسبت به عملِ‏تاثیرگذار و مثبت نظامِ‏ سرمایهداريِ‏ ایران داشت که ذاتا از وحشیترین انواعِ‏ آن است.‏فعالین در مسیرِ‏ نجات دریاچه تاکنون نتوانستهاند مثمرِ‏ ثمر واقع گردند،‏ چراکه از منظرِ‏بسیاري آنها این حرکت نه در پیوند با منافعِ‏ تودههايِ‏ زحمتکش که بیشتر جنبهاي مقدسداشته و بر سرِ‏ مزارِ‏ آن نالهاي مادرانه میکنند،‏ اما واقعیت اینچنین است که جامعهيِ‏ تقدس رابر پشت ارتجاع شاید نبیند اما درك میکند،‏ مبارزه بر سرِ‏ نجات دریاچه،‏ اگر با منافعِ‏ کلیتجامعه و زحمتکشان پیوند عینی نداشته باشد،‏ هیچگاه نه به نیرویی جدي بدل خواهد شد و نهخواهد توانست که بر سیاستهايِ‏ دولت اعمالِ‏ فشار کند.‏172 | U r m i y a L a k e


دریاچهيِ‏ ارومیهبرايِ‏ نجات دریاچه باید جنبشِ‏ تودهاي در حرکت باشد!‏آري!‏ مبارزه برايِ‏ رهاییِ‏ دریاچهيِ‏ ارومیه از چنگالِ‏ مرگ نهتنها ارتجاعی نیست،‏ آنچنانکه بسیاري چنین پنداشته و آن را در نفعِ‏ مناسبات ارتجاعیِ‏ ماقبلِ‏ سرمایهداري و دورانِ‏ اربابرعیتی کشف میکنند،‏ بلکه بهدلیلِ‏ آنکه این دریاچه و اکوسیستمِ‏ اطراف آن میزانِ‏ بالایی ازمنافعِ‏سرمایهداريِ‏منطقه و دولت را تأمین میکند در هر گام به پیش میتواند و اجبارارودررويِ‏ سرمایهداري و دولت حامیِ‏ منافعِ‏ آن یعنی جمهوريِ‏ اسلامی قرار میگیرد.‏امروز دفاع از محیط زیست امرِ‏ کارگران و زحمتکشان است!‏…اکوسیستمِ‏دریاچهيِ‏ارومیه نه امري مقدس که زندهگیِ‏روزانهيِ‏هزاران هزار کارگر وزحمتکش را در اطراف آن،‏ سالهاست که تأمین می کند،‏ هزاران هزار کشاورز،‏ کارگر اسکله وکه با نابوديِ‏دریاچه و از بین رفتنِ‏ موقعیتهايِ‏ شغلی زندهگیِ‏ آنها نیز رو به نابوديخواهد رفت،‏ جدايِ‏ از نابوديِ‏ زندهگیِ‏ مجموعهاي از حیوانات که زندهگی در منطقهيِ‏ دریاچهخاصهيِ‏آنهاست.‏نابوديِ‏دریاچهيِ‏ارومیه نهتنها به منزلهيِ‏جنوبی بلکه به معنايِ‏ نابوديِ‏ زحمتکشانِ‏ از کار بیکار شده است.‏آذربایجانِ‏ مردمِ‏ هویت نابوديِ‏تنها راه در بهبود زندهگی و اوضاعِ‏ منطقهيِ‏ دریاچه،‏ اعتصابِ‏ عمومیِ‏ کارگرانی است که باساختنِ‏ سدها بررويِ‏ رودهايِ‏ منتهی به دریاچه زندهگیِ‏ خود و طبقهشان را ناخواسته رو بهنابودي میبرند،‏ سرمایهداري بنا بر تأمینِ‏ سود خود هیچگاه پروژهيِ‏ نابوديِ‏ دریاچه را متوقفنکرده و تنها در این مسیر برايِ‏ رهاییِ‏ کارگران باقی خواهند ماند.‏در این بین وظیفهيِ‏ مردمِ‏ آگاه و مبارزِ‏ آذربایجانِ‏ جنوبی بدین جهت پشتیبانی از طریقِ‏کمپینها،‏ پتیشنها،‏ نشریات،‏ تشکلسازيها و…‏ از این نوع مبارزهيِ‏ عملی اعتصابِ‏ کارگرانمیباشد.‏ایشچی لرین حرکتی،‏ اورمو گولون برکتیمنبع:‏امروز نجات دریاچهيِ‏ ارومیه ضروري است،‏ زنده باد جنبش تودهاي و کارگري،‏ نشریهيِ‏ آژیر،‏1390). مرداد (16 شمارهي‎6ِ‎http://ajir90.files.wordpress.com/2011/08/nashriye-ajir-shomareh-6.pdf173 | U r m i y a L a k e


در خاتمه:‏دریاچهيِ‏ ارومیهپس از آن که کتاب را برايِ‏ انتشار به ناشر ‏(شورايِ‏ دانشجویان و جوانانِ‏ چپِ‏ایران ( سپردم،‏ طیِ‏ زمانی که ناشر در حالِ‏ آماده سازي يِ‏ کتاب بود،‏ اتفاقِ‏دیگري در ارتباط با دریاچهيِ‏ ارومیه رخ داد و آن وقوعِ‏ توفانِ‏ نمک بود که بهسبب اهمیت موضوع،‏ خبر و تصویرِ‏ مربوط به آن را به کتاب میافزایم.‏ متاسفانهتوفانِ‏ نمک که نسبت به وقوعِ‏ آن هشدار داده میشد،‏ آغاز گردیده است وچنانچه روند خشکیيِ‏ دریاچه ادامه یابد،‏ تکرارِ‏ آن همراه با افزایشِ‏ شدت وتوسعهيِ‏ آسیبهايِ‏ وارده،‏ قطعی میباشد.‏توفانِ‏ نمک دریاچهيِ‏ ارومیهدر سایت هايِ‏ خبري،‏ تصاویرِ‏ مربوط به توفانِ‏ نمک برخاسته از بسترِ‏ دریاچهیکی از شهروندانِ‏ آذربایجان در اوایلِ‏ تیر ماه-1391ادعايِ‏ جعلی بودنِ‏ عکسهايِ‏ مربوط به سونامیيِ‏ نمک دریاچهيِ‏ ارومیه:‏175 | U r m i y a L a k eکه توسط120برداشته شده است-‏ منتشر گردیده است.‏مدیرکل هواشناسیيِ‏ آذربایجانِ‏ شرقی-‏ در تیر ماه گفت:‏ عکسهايِ‏ موجود کهادعا میشود از سونامیيِ‏ نمک در اطراف دریاچه ارومیه گرفته شده،‏ جعلی است.‏ عکسهایی کهطی چند روزِ‏ گذشته منتشر شده و در فضايِ‏ مجازي نیز قابلِ‏ رصد است به هیچ عنوان مربوطبه دریاچهيِ‏ ارومیه و یا اطراف آن نیست و امکان دارد مربوط به هر نقطهاي از این دنیا باشد.‏ بههیچ عنوان چنین پدیدهاي در هیچ کدام از ایستگاههايِ‏ هواشناسیيِ‏ استان و یا منطقه ثبتنشده است.‏ چندین سال و چندین تابستان باید سپري شود تا نمکهايِ‏ موجود در دریاچه و یا-1391اطراف آن در اثرِ‏ تابشِ‏ نورِ‏ خورشید به پودر و یا ریزگرد تبدیل شود.‏2


دریاچهيِ‏ ارومیهتایید وقوع توفان نمک:‏نادر قاضیپور نمایندهيِ‏ مجلسِ‏ شورايِ‏ اسلامی از حوزهيِ‏ ارومیه-‏ درگفت:‏ وقوعِ‏ توفانِ‏ نمک در دریاچهيِ‏ ارومیه در روزهايِ‏ اخیر صحت دارد1391- تیر ماه 20درصد 70 تا 60 بین ...دریاچهيِ‏ ارومیه خشک شده است.‏ این درحالی است که مدیرکلِ‏ محیط زیست آذربایجانِ‏ غربیدر گفتوگو با یکی از سایتهايِ‏ خبرييِ‏ استان در پاسخ به این سوال که آیا توفان نمک رخ3داده است یا خیر،‏ اظهارِ‏ بیاطلاعی کرده است.‏منابع:‏www.ainanews.com/Default.aspx?tabid=1298&articleType=ArticleView&articleId=1455447www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910420000949www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910420000537-1-٢-٣176 | U r m i y a L a k e


Title: Urmiya LakeBy: Mehrdad Mehrpour Mohammadimehrdadmehrpour@yahoo.comayandeh.3000@yahoo.comPublisher: Council of Iranian Left Yoth and Studentswww.shorayejavanan.com

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!