A

Türkoloji e-dergisi A Ğ I R L I K Sayfa 75
Baş kaldırmadılar öğleye dek uykudan
Yevm-i şek zevkine hazırlanan ahbâb-ı kirâm
(Nedîm)
Ramazâniyelerde sahur, iftar, imsak, oruç ve bayramla ilgili ifadeler tabiî ve
yoğundur. Şâirler, zaman zaman aşk, ayrılık, vuslat gibi duygularını anlatırken benzetme
unsuru, kimi zaman da sevgili konumunda bir insanmış gibi Ramazan ve oruç
kavramlarını şiirlerinde kullanırlar. Genel olarak şâirler, orucu ayrılığa, bayramı da
vuslata denk görürler.
Osmanlı toplumunda Ramazan ve ardından kutlanan Bayram vesilesiyle
düzenlenen eğlenceler, sohbetler, kandil ve mahyalarla süslenen camiler, önceden
hazırlanmış olan reçeller, şuruplar ve tatlılar, bir coşkunluğun ifadesi olarak edebî
eserlere de yansımıştır. Ramazanda ve kandil gecelerinde minarelerin sanki bir renk
cümbüşü oluşturacak şekilde kandillerle donatılıp süslenmesi, günümüze kadar devam
eden bir gelenektir. Nazîm Yahya (ö. 1727)'nın şu beytindeki ifadesine göre, minareler
sanki nurdan yapılmış sütunlar gibi ışık saçmaktadırlar:
Bir sütûn-ı nûrdur kim her minâre tâ seher
Şu'le-i kandîl-i berk-efşân ile rahşân olur
Ramazan ayı on bir ayın sultanı olduğu gibi, Kadir gecesi de Ramazan'ın
sultanıdır. Çünkü Kur'ân, içinde kadir gecesi bulunmayan bin aydan daha hayırlı bir
gecede, Kadir gecesinde nâzil olmaya başlamıştır. Ramazâniyelerde ve diğer kaside ve
gazellerde Kadir gecesi ile ilgili geniş çağrışımlara müsait beyitler bulmak mümkündür.
Nitekim XV. yüzyıl şairlerinden Şeyhî (ö. 1431), bir beytinde Kadir gecesinin bin aydan
daha hayırlı olduğunu şu şekilde ifade eder:
Bu gece kadri bin aydan yeg ise tan mı Hak
Kudret ile şeb-i Kadr etdi mukadder bu gece
Kâmî de, Kadir gecesinde uyanık kalmanın faziletli olduğunu şöyle ifade etmektedir:
Bilelim kadrini savmın gece kâim olalım
Olmaya göz göre kadri gözümüzden pinhân