06.08.2016 Views

Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

3 2 <strong>Belirsizin</strong> <strong>Bilimleri</strong><br />

zorunlu olarak yaklaşık sonuçlar içerdiği görüşünü buluyoruz.<br />

Demek ki bu noktada da, evrenin büyük ölçekte şemalaştırılmasmı<br />

gerektiren bir determinizme karşı, bir başka eleştiri söz<br />

konusudur. Aslında bu mantıksal paradoksun betimlemesi,<br />

belirli bir coğrafi alanm gittikçe daha büyük ölçeklerde yapılan<br />

haritalarının, 1/1 ölçeğine ulaştığında tüm yararlılığım kaybettiğini<br />

anlatan Borges'in felsefi öyküsünü hatırlatmaktadır.<br />

Bu paradoks konusunda, bir tür evrensel kitaplıkta, tarihin<br />

herhangi bir anında oluşturulmuş bilim ile ilgili bir başka saptama<br />

yapabiliriz; her gün, dünyanın tüm kitaplarının geldiği bu<br />

evrensel danışma kitaplığı, o andaki bilgiler (mantıksal tutarlılık<br />

içeren bilgiler) bütününün içeriğidir. Evrensel kitaplık, madem<br />

ki dünyanın içindedir, dünyadan daha küçük olacaktır ve dünyayı,<br />

ancak şematik bir tarzda betimleyebilecektir. Goblot'nun<br />

dediği gibi, "Düşünmek, şematize etmektir". Demek ki, bu paradoksun<br />

betimlemeleri ve içerdiği güçlükler, insan zihninin dünya<br />

üzerinde etkili olmak üzere kendi işleyişinde herhangi bir<br />

yararının olabilmesi için, dünyanın indirgenmesi, şematikleştirilmesi<br />

yönünde çalışmasının gerekliliğini göstermektedir.<br />

Bilimin rolü, Laplace determinizminin iddia ettiği gibi<br />

evrenin gidişini, tüm ayrıntılarında, titiz bir şekilde öngörmek<br />

değil; insanın doğaya hâkimiyetinde, hizmetine koymak üzere<br />

dünyanın anlaşılabilir bir modelini, bir şemasını oluşturmaktır.<br />

6. İnsanın Rasyonelliği<br />

İnsanoğlu rasyonel bir varlık (belki şimdilik, belki de asla) değildir<br />

ve akıl, yaşamımızın olay ve eylemlerinin bütününü anlamaya<br />

yetmemektedir. İnsan davranışı, rasyonel düşünce (psikologların<br />

semantik, denotatif, tümdengelimsel, mantıksal düşünce olarak<br />

nitelediği düşünce) ile irrasyonel tepilerin (impulsions), daha<br />

doğrusu rasyonel dışındaki tepilerin bir karışımıdır; bunlardan<br />

biri zihnin, diğeri duyarlılığın etkinliği olarak koşullardan kaynaklanan<br />

ince (subtil) etmenlere göre ortaya çıkmaktadır; bu<br />

etmenlerden çoğu kez etkili olan biri, düşünmeye ayrılan zamanın<br />

kısalığıdır. Düşünmek için duruma, dekora ve değerlere göre

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!