bbbbbbbbbbbbbbb
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ÇATALHÖYÜK<br />
Çatalhöyük, Konya’nın Çum¬ra ilçesine bağlı Küçük köy yakınlarında höyük.<br />
MÖ 6250- 5400 yılları arasındaki Neolitik ve Kalkolitik çağlara ait<br />
bir yerleşim merkeziydi. Buradaki ilk kazı 1961’de İngiliz<br />
Arkeolo¬ji Enstitüsü’nden James Mellaart tarafından yapıldı.<br />
Her biri 50 yıl sürdüğü sanılan 14 tabaka ortaya çıkarıldı. 350 m genişli¬ğinde<br />
ve 600 m uzunluğunda olan höyük, ovadan 17 m yük¬sekliktedir<br />
ve bütünüyle ortaya çıkarılamamıştır. Yine de bu yer¬leşim merkezindeki<br />
insanların yaşamları ve sanatları üzerine ayrıntılı bilgi verebilecek dü¬zeyde<br />
kalıntılar vardır.VI. ta¬bakadaki evler grup halindedir, iki odalı olan bu evlerin;<br />
büyük odalarında oturulduğu ve küçük odaların kiler olarak kullanıldığı<br />
anlaşılmaktadır. Büyük odaların altındaki bölmelerden çıkan is¬keletler,<br />
ölülerin odaların altına gömüldüğünü göstermektedir.<br />
Evlerin duvarlarında çeşitli olay¬ları betimleyen resimler vardır.<br />
Bulunan tahıl kalıntıları tarımın yapıldığını göstertmektedir<br />
Kaynak:Büyük Ansiklopedi-MİLLİYET YAYINLARI 1991<br />
Pessinus yayınları Bir Neslin Gecmisi Catalhöyük<br />
Bir Neslin Geçmisi<br />
ÇATALHÖYÜK
giriş sayfası3<br />
önsöz<br />
Araştırma, düşünmesini bilenlerin ilk ve son isteğidir.<br />
Samuel Johson
1<br />
ÇatalHöyük nedir ?<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
‘’ÇatalHöyük’’ isminin komşu ilçe Çumra’dan gelen yolun burada birkaç kola<br />
ayrılmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.ÇatalHöyük aslında iki ayrı tepeden<br />
oluşur.M.Ö 7400’lere tarihlenen Neolitik Çağ’dan kalma Doğu Höyük ve M.Ö<br />
6000’lere tarihlenen Kalkolitik Çağdan kalma Batı Höyük.Büyük olasılıkla ,Doğu<br />
Höyük’ün zaman içinde artan nüfusu göç etmeye başlamış ve Batı Höyük de göç<br />
edilen yerlerden biri olmuştur.<br />
Önceleri Çatalhöyük’ün dünyadaki ilk yerleşik hayatın gerçekleştiği kent<br />
olduğu düşünülüyordu.Ancak artık ÇatalHöyük’ün<br />
Ortadoğu’da buna benzer yerleşimlerin ortaya çıkmasından birkaç bin yıl sonra<br />
kurulmuş olduğunu biliyoruz.Buna rağmen Çatalhöyük, barındırdığı<br />
sanat eserlerinin ve görülen sembolizmin yoğunluğu nedeniyle<br />
Doğu Akdeniz’de eşsiz bir yere sahiptir.<br />
1
3<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
20<br />
Kazılar Çatalhöyük’ün geçmişine farklı bakış açılarıyla ışık tutablmek iiçin devam<br />
etmektedir.Yerleşmenin görselleştirilmesini amaçlayan yeni çalışmalar bu<br />
Neolitik yerleşmenin tarihinin her zaman yeni bakış açılarına ve yorumlara açık<br />
olmasını sağlayacaktır.Ancak yenilikçi arkeolojik yöntemleri devam ettirebilmek<br />
ve buluntuları koruyabilmek için yeni yatırımlara ihtiyaç vardır.Bu yatırımlar ve<br />
yerel halkın projeye vereceği destek, aktif araştırmalar tamamlandıktan sonra<br />
sürdürülebilirliğin sağlanması ve gelecekte de yurtiçi ve dışından gelecek<br />
ziyaretçilerin alana ilgisinin sürmesi için hayati öneme sahiptir.<br />
Dünya miras listesinde<br />
bir Neolitik Kent<br />
“Çatalhöyük”<br />
Çatalhöyük; tarımı, sosyal hukuku, mimariyi ve<br />
sanatı özgün bir biçimde uygulayan ilk yerleşik düzen<br />
toplumunu temsil eden bir neolitik kenttir.Kent,<br />
modern hayatın temellerinin atıldığı, insan ilişkilerinin<br />
toplumsal bir düzen ve birliktelik içerisinde yaşandığı,<br />
kültürel ve sanatsal izlerin bulunduğu bu bütünlük<br />
ve seçkin evrensel değeriyle farkını hissettirmektedir.<br />
Çatalhöyük bu değerleriyle 11.Kültür varlığımız<br />
olarak UNESCO Dünya Miras Listesi’ne girmiştir.<br />
-
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
5 18<br />
Çatalhöyük’te Gündelik Hayat Nasıldı?<br />
Bir Çatalhöyük<br />
evinin dijital<br />
olarak yeniden<br />
yapılandırılmış<br />
hali.<br />
Çatalhöyük’teki arkeolojik çalışmalar, gündelik hayata dair birçok ayrıntıyı gözler<br />
önüne sermektedir.Yerleşmedeki gündelik işler, tıpkı çağdaşları ve daha erken<br />
Anadolu ve Ortadoğu yerleşmelerinde olduğu gibi tekrarlanan uygulamalar<br />
çevresinde şekillenmiştir.Bu uygulamaların bir kısmıi fırınları yeniden inşa etme<br />
ve yerlerini değiştirme; gelen ışığı yansıtmak ve islekelerini yok etmek amacıyla<br />
evleri badanalama gibi özen isteyen ev işleridir.<br />
Çatalhöyük Mimarisi<br />
Çatalhöyük yerleşimi, dışa tamamen kapalı bal peteği şeklinde<br />
bitişik düzende krpiçle inşa edilen konut ve tapınaklardan oluşan<br />
mahallelerin birbirine eklenmesinden meydana gelmektedir.<br />
Evlerin bitişik duvarları nedeniyle şehirde sokaklar mevcut değildir.<br />
Ulaşım günlük hayatın büyük zamanının geçtiği düz damlar<br />
üzerinden sağlanmaktadır.Evlerin arasında avluya açılan dar<br />
geçitler yer almaktadır.Avlular bir anlamda hava ve ışık sağlayan<br />
aynı zamanda çöplük olarak kullanılan mekanlardır.Plan olarak<br />
birbirine benzeyen evler taş temel kullanılmadan kerpiç tuğlalarla<br />
dörtgen planlı olarak yapılmıştır.Odalar arasında dikdörtgen, kare<br />
ya da oval biçimde geçişler vardır.Ahşap kirişler ile duvarların içerisine<br />
yerleştirilen ahşap dikmelerin taşıdığı çatılar ise sıkıştırılmış kil<br />
ve kamıştan inşa edilmiştir.Evlere giriş çatıdan açılan bir delikten<br />
ahşap merdiven aracılığıyla sağlanmaktadır.Bu delik aynı zamanda<br />
merdivenin hemen altına yapılan ocak için baca ve aydınlatma<br />
görevini de üstlnmiştir.Odaların içinde yerden hafifçe yükseltilmiş<br />
platformlar (sekiler) ile duvarlarda nişler bulunmaktadır.<br />
Bu platformları uyumak, oturmak ve günlükişlerini yapmak için<br />
kullanmışlardır.Platformların altına da mezar hediyeleriyle birlikte<br />
ölülerini gömmüşlerdir.Evlerin kullanım ömrünün yaklaşık 80 sene<br />
olduğu düşünülmektedir.Evler kullanılamaz hale geldiğinde evin<br />
içerisi temizlenmiş sonra da toprak ve moloz doldurularak üzerine<br />
yenisi inşa edilmiştir.<br />
Çatalhöyük’te konutlar dışında küçümsenmeyecek sayıda kutsal<br />
mekan (tapınak) olarak tanımlanan yapılarda bulunmuştur.<br />
Tapınaklar, duvarlarındaki yüksek kabartmalar ve duvar resimleri ile<br />
konutlardan ayrılır.<br />
Çatalhöyük’te,kil toplar, yiyecekleri ısıtmak ve<br />
pişirmekte kullanılan çanak çömlek, obsidyen ve kemik<br />
aletler gibi temel ev eşyaları evin içinde veya damında<br />
yapılırdı.Evlerde ve damlarda bulunan hayvan kemiği<br />
kalıntıları, yiyeceklerin de buralarda hazırlandığını<br />
kanıtlar niteliktedir.<br />
çanak-çömlek<br />
Çatalhöyük mimari planı<br />
Ev mimari kesit<br />
Tapınak kesit
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
7 16<br />
Çatalhöyük mimarisi günlük yaşamla<br />
nasıl bir ilişki içindeydi ?<br />
Çatalhöyük buluntuları ve el sanatları<br />
Çatalhöyük’te evler sosyal yaşamın merkeziydi.Farklı yapıların farklı işlevleri<br />
yüklendiği (dinsel etkinlikler için kiliseler ya da gelir getirici işler için atölyeler<br />
gibi)modern kentlerin aksine, Çatalhöyük’te her türlü aktivite tek bir yerde<br />
yani evde gerçekleştiriliyordu.İnsanlar eşyalarını evde üretiyor, ölülerini<br />
evlerine gömüyor, evlerinde sanat icra ediyorlardı, gündelik ve törensel<br />
saatliyetlerde bulunuyorlardı.Evlerin dışında kazı esnasında açığa çıkarılan<br />
diğer mekanlar, sadece çöplük alanları ve hayvan barınaklarıdır.<br />
Çatalhöyük evleri, bir ya da iki katlı, penceresiz ve sadeceçatıdaki<br />
girişlerden ulaşılabilir nitalikteydi.Bu evler, olasılıkla ev<br />
sakinleri tarafından üretilen kerpiç tuğlalarla<br />
inşa edilirlerdi.<br />
Çatalhöyük’te yapılan kazılarda ele geçen alet ve malzemeler<br />
pişmiş toprak, taş, ağaç, kemik ve obsidyenden yapılmıştır.<br />
Pişmiş topraktan yapılmış kaplar; yiyecek-içecek akpları, pişirme<br />
kapları, taşıma kapları, depolama kapları olarak şekillendirilmiştir.<br />
Ayrıca pişmiş topraktan ve taştan yapılan doğumu, bereketi, bolluğu<br />
simgeleyen şişman iri göğüslü, iri kalçalı yanlarında bulunan iki panterin<br />
arasında doğum yapar şeklinde betimlenen ‘’Ana Tanrıça’’ heykelcikleri<br />
Çatalhöyük’ün en önemli buluntuları arasında yerini almıştır.Yine pişmiş<br />
topraktan yapılan yuvarlak, oval ve dikdörtgen formlu kazıma tekniğinde<br />
yapılmış kutular, derin kaplar, yuvarlak ve oval tabaklar ele geçmiştir.<br />
Kemikten yapılmış buluntular arasında iğneler, bizler, bıçak sapları, kemer<br />
tokaları ve boncuklar önemlidir.Volkanik bir malzeme olan Obsidyen ve çakmak<br />
taşından kesici vedelici özelliğindendolayı ok ucu, mızrak ucu ve bıçak olarak<br />
kullanılan kesici aletler yapılmıştır.Ayrıca parlak ve yansıtıcı özelliğinden<br />
dolayı da bir yüzü perdahlanarak ayna olarak kullanılmış örnekler de mevcuttur.<br />
Topuz başları, el değirmenleri, öğütme taşları, havanlar, açkı taşları, el baltaları<br />
derin kaşıklar ve kepçeler, taş yüzükler, bilezikler ve kolyeler diğer buluntular<br />
arasında sayılabilir.Sepetçilik ve dokunmacılıkta Çatalhöyük’te<br />
gelişen önemli sanatlardan birisidir.<br />
9
9<br />
rolü nedir?<br />
Çatalhöyük’te sanat ve sembolizmin<br />
rolü nedir?<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
Çatalhöyük’ te kimler gömülü ?<br />
Günümüze ulaşmış bitki kalıntıları, bazı insanların gömülmeden önce<br />
bağlandığını veya hasıra sarıldığını göstermektedir.İnsanların çoğu<br />
ölümlerinden hemen sonra olasılıkla belirgin bir noktaya (çoğunlukla<br />
diğer ölülerle birlikte) gömülmüş olsalar da, bazı kişilerin zaman içinde<br />
kendi mezarlarından çıkarılıp başka yerlere gömüldüklerini biliyoruz.<br />
Kimi zamansa sadece kafatası , kimi zamansa kol ve bacakların uzun<br />
kemikleri yerinden çıkarılıp tekrar gömülmüştür.<br />
14<br />
Çatalhöyük, dünyadaki arkeolojik alanlar arasında sanatsal açıdan en<br />
önemlilerden biridir.Çünkü Çatalhöyük’te sanat çok yoğun bir şekilde<br />
icra edilmiş, bu alanda karmaşık bir sembolik dil gelişmişve sanat farklı<br />
formları içinde barındırmıştır.Bunlardan bazıları, resimler ve kabartmalar,<br />
ev içi düzenleme ve yerleştirmeler ( enstalasyon), heykeller, kazıma bezemeli<br />
akbaba ayı ve leopar gibi hayvanla sıkça betimlenmiştir.Birçok örnekte,<br />
insanların hayvanları kızdırdığı , tuzağa ve onlarla oynadığına<br />
işaret edercesine, belki de insanların üstünlüğünü vurgulamak için,<br />
insanlarla hayvanlar yanyana görünmektedir.<br />
Çatalhöyüklülerin neden evlerin içine ve çoğunlukla ev sakinlerinin<br />
muhtemelen uyumak için kullandıkları platformların altlarına<br />
gömüldüklerihala bilinmemektedir.Bununla birlikte,<br />
bu kemikler Çatalhöyük’te yaşayanların beslenmeleri<br />
ve hayat tarzlarıyla ilgili birçok şeyi gün ışığına çıkarmaktadır.<br />
Örneğin; kemik enfeksiyonlarının düşük bir oranda olmasından<br />
fiziksel olarak güç gerektiren işlerde çalıştıklarını öğreniyoruz.<br />
Dişlerinde buğday tüketiminden dolayı yüksek oranda çürük<br />
gözlense de Avrupa’nın azı bölgeleriyle Kuzey ve Güney Amerika’<br />
daki çağdaşları çiftçilerde kıyaslandıklarında Çatalhöyük insanlarının<br />
daha sağlıklı olduğu söylenebilir.<br />
Çatalhöyük’teki en belirgin sanat çalışmalarından biri bukranyumlar,<br />
yani boğa başı figürleridir.Bunlar, boğaların boynuzları dahil kafataslarının<br />
sıva ile kaplanması ve ardından bu başların duvarla, sekilere veya sütunlara<br />
monte edilmesiyle oluşturulmuşlardır.Bina 77’de ortaya çıkarılan boğa<br />
başları bir gömü alanını çevreliyor ve belki de bu alanı korumak amacıyla<br />
buraya yerleştirildiler.<br />
bukranyum<br />
2004 yılında arkeologlar bir erkeğin kafatasını kucaklamış<br />
bir kadının mezarını buldu.Kafatası; sıvayla kaplanmış ve farklı<br />
zamanlarda en az üç kez kırmızıya boyanmıştı.Bu, Doğu Akdeniz’deki<br />
geleneklere benzerlik taşımaktadır.Kemikler arasında nasıl bir ilişki<br />
kurulduğu bilinmese de, bu uygulamanın atalarla iletişime geçmek<br />
vekuşaklar arasında bağlantı kurmak amacıyla yapılmış olduğu söylenebilir.<br />
Çatalhöyük’te ölüme ve ölülere gösterilen tutum, bizim bugün bu<br />
konulara olan tutumumuzdan muhtemelen çok farklıydı.<br />
buraya yerleştirildiler.
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
11 12<br />
Araştırma ve kazılar<br />
Çatalhöyük'te yürütülen kazı çalışmaları<br />
Doğu Höyük (Çatalhöyük (Doğu)), muhtemelen,<br />
bugüne kadar bulunmuş en eski ve en gelişmiş Neolitik Çağ<br />
yerleşim merkezidir. 1958 yılında James Mellaart tarafından<br />
keşfedilmiş, ilk kazıları 1961-1963 ve 1965 yıllarında yapılmıştır.<br />
1993'te yeniden başlayan ve günümüze kadar devam eden kazılar<br />
Cambridge Üniversitesi'nden Ian Hodder tarafından yönetilmektedir ve İngiltere<br />
, Türkiye, Yunanistan, ABD'li araştırmacılardan oluşan karma bir ekip tarafından<br />
yürütülmektedir.[4] Kazı çalışmaları ağırlıklı olarak "ana höyük" olarak görülen<br />
Doğu Höyük'te yürütülmüştür. Buradaki kazı çalışmalarının 2018 yılına kadar<br />
sürdürülmesi planlanmaktadır.Batı Höyük'te ise 1961 yılında höyüğün<br />
üzerinde ve güney yamaçta iki derinlik sondajı gerçekleştirilmiştir.<br />
Doğu Höyük'te 1993 yılında ikinci dönem kazıları başladığında<br />
Batı Höyük'te de yüzey araştırması ve yüzey sıyırması çalışmaları başlatılmıştır.<br />
Tarih öncesi yerleşim birimleri Tunç Çağı'ndan önce terk edilmiştir.<br />
Bir zamanlar iki yerleşim birimi arasında Çarşamba Nehri'nin bir<br />
kanalı akmaktadır, ve yerleşim birimleri, ilk tarım zamanlarında elverişli<br />
sayılabilecek alüvyonlu toprak üzerine kurulmuştur. Evlerin girişleri<br />
üst kısımlarında bulunmaktadır.<br />
BULUNTULAR<br />
Mimari<br />
• Çatalhöyük (Doğu)<br />
Kuzey kesimdeki mimari diğer kesimlerden farklı görünmektedir.<br />
Buradaki ışınsal düzen muhtemelen yerleşmenin merkezine uzanan sokaklar,<br />
geçitler, su ve drenaj kanallarına bağlıdır. Bu kesimde mimari, konutlar ve açık<br />
alanlardan oluşmakta, saray, tapınak, ortak kullanıma ait büyük depolama<br />
alanları bulunmamaktadır.Yerleşimin genelinde evlerin birbirine<br />
bitişik inşa edildiği, dolayısıyla duvarların ortak kullanıldığı, aralarında<br />
avluya açılan dar geçitlerin bırakıldığı anlaşılmaktadır. Bu avlular bir yandan<br />
hava ve aydınlatma sağlayan, diğer yandan da çöp alanı olarak kullanılan<br />
alanlardır. Avlular etrafından yapılmış bu konutlar mahalleleri oluşturmuştur.<br />
Bu mahallelerin yan yana sıralanmasıyla da Çatalhöyük kenti ortaya çıkmıştır.<br />
Konutlar birbiri üstüne, aynı plana göre inşa edilmiştir.<br />
Bir önceki konutun duvarları, bir sonrakinin temelleri olmuştur.<br />
Konutlaın kullanım süresi 80 yıl gibi görünmektedir. Bu süre dolduğunda<br />
ev temizlenmiş, toprak ve molazla doldurulmuş, üstüne aynı planda yenisi inşa<br />
edilmiştir.
13<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
10<br />
küçük heykelcikler<br />
Çatalhöyük’te dikkat çekici bir üslup ve biçim çeşitliliği içeren<br />
insan, hayvan ve diğer tiplerde çok sayıda küçük figürin ortaya<br />
çıkartılmıştır.Şekillerde görülen bu çeşitlilik, figürlerin ‘’Ana Tanrıça’’<br />
yı temsil ettiği veya özel dinsel ya da kültsel nesneler oldukları<br />
şeklindeki daha önceki yorumları boşa çıkarmaktadır.Bu figürinlerin<br />
bilinçli olarak gömülme ya da saklanmalarına ilişkin herhangi bir<br />
ipucu bulunmaktadır ve çoğu muhtemelen ev ortamında çok kısa sürede<br />
üretilmiştir.Bunların bazıları törensel amaçlarla kullanılmış olabilir,<br />
ancak figürinlerin çoğunun gündelik kullanıma sahip olmaları daha kuvvetli<br />
bir olasılıktır.<br />
Çatalhöyük’te bir<br />
gömünün yeniden<br />
yapılandırması<br />
duvar resimleri<br />
Çatalhöyük’te evlerin çoğunun sıvalı zeminlerinin<br />
altında gömütler yer alır.Bazıları yalnızca tek bir<br />
gömüte sahipken,çoğunda birkaç taneye ratslanır<br />
ve nadiren de olsa bir ev içinde 60’a yakın iskelet<br />
ortaya çıkarıldığı olmuştur.İskeletler, genellikle<br />
tipik olarak bezemelerin ve süslemelerin yoğunlaştığı<br />
evlerin kuzey bölümlerinde, zeminden biraz daha<br />
yüksek olan platformların altına yerleştirilmiştir.<br />
bukranyum<br />
Bina 77<br />
Çatalhöyük’teki en belirgin sanat çalışmalarından biri bukranyumlar,<br />
yani boğa başı figürleridir.Bunlar, boğaların boynuzları dahil kafataslarının sıva<br />
ile kaplanması ve ardından bu başların duvarlara, sekilere veya sütunlara<br />
monte edilmesiyle oluşturulmuştur.Bina 77’de ortaya çıkarılan boğa<br />
başları bir gömü alanını çevreliyor ve belki de bu alanı korumak amacıyla<br />
buraya yerleştirildiler.
Dünya Miras Listesinde Bir Neolitik Kent<br />
15 8<br />
Çatalhöyük Duvar Resimleri<br />
Çatalhöyük mimarisinde iç mekanlarda karşımıza çıkan resim<br />
ve bezemelerde Çatalhöyük insanı kendi yaşantısından kesitler<br />
vererek sosyal yaşantısını ve inancına ilişkin bilgileri duvarlarına<br />
yansıtmışlardır.Duvarlar sıvandıktan sonra beyaz badana üzerine<br />
kırmızı, siyah ve sarı renkler tercih edilerek resmedilen tasvirler arasında<br />
geometrik motifler, el izleri, insan ve hayvan figürleri (akbaba, leopar,<br />
yaban geyiği), avın iyi geçmesi için yapılmış av ve dans sahneleri ile<br />
doğal çevreyi yansıtan resimler ön plana çıkmaktadır.Ayrıca duvarlarda<br />
görülen 8800 yıl öncesine tarihlenen kilim motifleri denilebilecek<br />
motifler de günümüz Anadolu kilim motifleriyle ilişkilendirilmektedir.<br />
Bir duvarda rastlanılan resim, bilinen ilk kent planı çizimi olması<br />
açısından önemlidir.Bu resimde bitişik planlı evlerin yanı sıra arka planda<br />
yanardağın (Hasan Dağı) aktif halde görülmesi dikkat çekmektedir.<br />
Resimler haricinde kullanılan bir başka bezeme türü de kabartma<br />
halinde yapılmış tasvirler ve yapılardaki platformlara oturtulmuş şekilde<br />
yer alan boğa başları ve boynuzlarıdır.Bir çok evin duvarında gerçek boğa<br />
başlarının kille sıvanmasıyla yapılan kabartmalar mevcuttur.Kutsal mekan<br />
(tapınak) olarak düşünülen yapılarda boğa başları daha yoğun ve bazen<br />
arka arkaya sıralanmış diziler halinde karşımıza çıkmaktadır. Yapılan<br />
kazılarda üzeri kille sıvanan boğa başlarının kırmızı aşı boya ile boyandığı<br />
tespit edilmiştir.<br />
Çatalhöyük insanları, yaşadıkları evlerde bulunan ocakların sebep olduğu<br />
isten dolayı kararan duvarlarını sıklıkla sıvamak zorunda kalmışlardır.Yapılan<br />
kazılarda analizi yapılan yaklaşık 3 cm. kalınlığındaki bir duvar<br />
tabakasında 160 sıva katının saptanması bu durumu doğrular niteliktedir.<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
“Çatalhöyük”<br />
Çatalhöyük evlerinin, senede hatta bazen ayda bir, iç duvarları<br />
ve zaminleri yeniden sıvanarak 45-90 yıl boyunca kullanıldıkları<br />
düşünülmektedir.Bazı evlerin 450 defa sıvandığına ilişkin kanıtlar<br />
bulunmuştur.<br />
Her evin, yanındaki eve bitişik olan kendi dış duvarı vardı.Bu bağımsız<br />
duvarlar, evlerin yıkılıp tekrar inşa edilmesi sürecinde diğer evlerin zarar<br />
görmesini engellemekteydi.<br />
Evi terkederken, bir evin duvarlarının üst kısmı yıkılır,<br />
evin alt yarısı ise dikkatlici toprakla doldurulurdu.<br />
Bu uygulama evlerin alt kısımlarının<br />
korunarak bugüne ulaşmasını sağlamıştır.<br />
Arkeologların sadece ev duvarlarının<br />
alt kısımlarına ulaşıyor olmasının<br />
nedeni de evlerin üst kısımlarının<br />
ve ikinci katların eski ev sakinleri<br />
tarafından sistematik bir<br />
şekilde yıkılmış olmasıdır.<br />
Yeni evler, bu şekilde<br />
toprakla doldurulan eski<br />
evlerin yarısının üstüne<br />
inşa edilirdi.Aynı yerde<br />
6 yapının birbiri üstüne<br />
inşa edildiğine dair<br />
kanıtlar mevcuttur.<br />
10 11<br />
kemik aletler
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
17 6<br />
Ekonomi<br />
Çatalhöyük'ün ilk yerleşimcilerinin avcı-toplayıcı bir topluluk olduğu<br />
anlaşılmaktadır. Yerleşimin sakinlerinin 6. Tabakadan itibaren<br />
Neolitik Devrim'i gerçekleştirdikleri, buğday, arpa ve bezelye<br />
gibi bitkilerin tarımını yapmaya başladıkları, yoğun biçimde<br />
avcılığa devam ederken sığırı evcilleştirdikleri belirlenmiştir.<br />
Ekonomik faaliyetlerin bununla sınırlı olmadığı, Hasan Dağı'ndan<br />
obsidiyen ve Ilıcapınar'dan tuz üretildiği, kasaba kullanımını aşan<br />
üretim fazlasının civar yerleşimlere satıldığı düşünülmektedir.<br />
Akdeniz kıyılarından geldiği düşünülen ve takı olarak kullanılan<br />
deniz kabuklarının varlığı, bu ticaretin yayılımı hakkında bilgi<br />
vermektedir. Öte yandan ele geçen kumaş parçaları dokumacılığın<br />
en eski örnekleri olarak tanımlanmaktadır. Çanak çömlekçilik,<br />
ahşap işçiliği, sepetçilik, kemik alet üretimi gibi zanaatlerin de<br />
gelişkin durumda olduğu belirtilmektedir.<br />
Çatalhöyük’te insanların belirgin bir merkezi otorite ya da<br />
yönetici bir seçkinler sınıfı olmaksızın hayatlarını sürdürdüğü<br />
düşünülmektedir.Yerleşmenin kazılması bölümlerinde herhangi<br />
br yönetim merkezi, tören yapısı ya da üst sınıfa ayrılmış bir<br />
alana dair izlere rastlanmıştır.Bireyler işlerini kolaylaştırmak için<br />
gruplar halinde çalışmış olabilirler.Genel olarak Çatalhöyük,<br />
faaliyetlerinin büyük bir bölümünü evlerinin içlerinde veya<br />
damlarında sürdüren bireylerden oluşan, büyük oranda eştlikçi<br />
ve oldukça kalabalık bir toplum yapısına sahipti.<br />
Her ev birbirine yakın büyüklükte bir depo alanına sahipti<br />
ve aileler büyük olasılıkla benzer türde küçük çaplı üretim ile<br />
uğraşıyorlardı.Tüm bu kanıtlar bize evler arasında çok az farklılık<br />
olduğunu göstermektedir.<br />
Zaman içinde farklı amaçlara hizmet etmek üzere yapılan<br />
aletlerin üretimi ve bunların üretiminde gereken beceriler<br />
artmış olabilir ancak yine de Çatalhöyük’te haneler büyük oranda<br />
kendi kendilerine yeterli ve faaliyetleri açısından eşit durumdaydılar.<br />
6 7
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
19 Çatalhöyük Yeri ve Konumu<br />
4<br />
Çatalhöyük, arkeolojik kalıntılar ve burada sürdürülen bilimsel<br />
çalışmalarla dünya çapında üne sahiptir.Burası, yüzlerce araştırmacının<br />
yanı sıra, her yıl 15 binden fazla yerli ve yabancı ziyaretçinin ilgisini<br />
çekmektedir.Çatalhöyük, küresel önemi dolayısıyla 2012 yılında UNESCO’<br />
nun Dünya Miras listesine alınmıştır.Bununla beraber, burasının uzun soluklu<br />
sürdürülebilirliği, yerel halk, ziyaretçiler ve dünya çapındaki sponsorlarla<br />
sürdürülen ilişkilere bağlıdır.<br />
İnsanların avcılık ve toplayıcılığa dayalı göçebe bir yaşamdan,<br />
yerleşik hayata ve tarım toplumuna geçtiği Neolitik Dönem<br />
yerleşimlerinin başında gelen Çatalhöyük, İç Anadolu<br />
Bölgesi’nin güney ucunda Konya Ovası üzerinde yer almaktadır.<br />
Konya’nın 52 km.güneydoğusunda, Çumra İlçesi’nin 12 km<br />
kuzeyinde Küçükköy sınırları içerisindedir.Höyük farklı yükseltili<br />
iki tepesinin çatal şeklinde olmasından dolayı ‘’Çatalhöyük’’<br />
olarak anılmaktadır.<br />
Günümüzden 9400 yıl önce Çarşamba Çayı’nın birikinti<br />
konisi üzerinden, Eski Konya Gölü kenarındaki 13.5 hektarlık<br />
bir alanda kurulan ve yaklaşık iki bin yıl boyunca kesintisiz iskan<br />
edildiği düşünülen Çatalhöyük yerleşimi, Neolitik döneme<br />
tarihlenen ‘’Doğu Çatalhöyük’’ (M.Ö.7400-6200)ile<br />
Kalkolitik döneme tarihlenen ‘’Batı Çatalhöyük’’ (M.Ö.<br />
6200-5200)olmak üzere iki höyükten oluşmaktadır.<br />
21 metre yüksekliğinde 18 Neolitik yerleşim tabakasından<br />
oluşan Doğu Çatalhöyük yerleşimin merkezi konumundadır.<br />
Batı Çatalhöyük ise hafifçe eğimli bir arazi üzerinde 2<br />
metresi bugünkü ova seviyesinin altında olmak<br />
üzere yaklaşık 8 metre yüksekliğinde Kalkolitik Döneme<br />
ait kültürel özellikler göstermektedir.<br />
Sille<br />
Selçuklu<br />
Meram<br />
KONYA<br />
Karatay<br />
Yarma<br />
Hatıp<br />
Kaşınhanı<br />
Ovakavağı<br />
ismil<br />
Hatunsaray<br />
İçeriçumra<br />
Çatalhöyük<br />
Çumra<br />
Hotamış<br />
Gölü<br />
Akören
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
2<br />
Çatalhöyük’teki en erken yerleşim, muhtemelen, kaynaklar yönünden zengin<br />
ovalar ve sulak alanlarca çevrelenmiş, sığ bir çöküntü alan üzerine kurulmuştur<br />
Yerleşimin civarında, sazlıkların<br />
(binaların yapımında ve hasır üretiminde<br />
kullanılmak üzere), kuşların ve kuş<br />
yumurtalarının, yabani sığır, domuz ve<br />
geyik gibi hayvanların bolca bulunduğu<br />
tahmin edilmektedir. Kazılardan elde<br />
edilen sonuçlar, evlerin, tahıl yetiştirilen<br />
tarlaları işlerken birbirlerine yardımcı<br />
olduklarını, koyun ve keçileri yerleşmenin<br />
yakınındaki hafif yüksek alanlarda<br />
otlattığını göstermektedir. Çatalhöyük’te<br />
yaşayanların aynı zamanda Doğu<br />
Akdeniz boyunca uzun mesafeli<br />
değiş-tokuşağları kurdukları ve<br />
Kapadokya’dan gelen obsidyen,<br />
Kızıldeniz’den gelen sepet<br />
gibi malzemelerin ticaretini yaptıkları<br />
anlaşılmaktadır.
ÇATALHÖYÜK<br />
İÇİNDEKİLER<br />
Çatal Höyük Nedir ?<br />
Dünya Miras Listesinde Bir Neolitik Kent ÇATALHÖYÜK<br />
Çatalhöyük Yeri Ve Konumu<br />
Çatalhöyükte Gündelik Hayat Nasıldı?<br />
Çatalhöyük Mimarisi Günlük Yaşamla Nasıl Bir İlişki İçindeydi ?<br />
Çatalhöyük’le Sanat Ve Sembolizmin rolü nedir?<br />
Araştırmalar Ve Kazılar<br />
Buluntular<br />
Çatalhöyük kimler gömülü ?<br />
Çatalhöyük Duvar Resimleri<br />
Çatalhöyük buluntuları ve El Sanatları<br />
Ekonomi<br />
Çatalhöyük Mimarisi<br />
1-2<br />
3<br />
4<br />
5-6<br />
7-8<br />
9-10<br />
11<br />
12-13<br />
14<br />
15<br />
16<br />
17<br />
18-19-20
Bir Neslin Geçmişi ÇatalHöyük<br />
Künye<br />
PESSİNUS YAYINCILIK<br />
Babıali Caddesi., 20 / 1 , Cagaloglu - Istanbul<br />
Tel ./ Faks : (0212) 511 10 05<br />
Sube : Istıklal Cad.Elhamra No: 258 / 10<br />
Beyoglu / Istanbul<br />
Tel : (0212) 244 15 06<br />
http://www.pessınusyayıncılık.com<br />
ISBN 975-570-223-7<br />
Pessınus Yayıncılık 2004<br />
Kapak Tasarım : Berna Turhan<br />
Birinci Baskı : Ekim 2004<br />
Baskı Ve Cilt : Yaylacık Matbaası<br />
Litros Yolu , Fatih Sanayi Sıtesı 12/197-203 Topkapı-Istanbul
Change language