Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
İNSANLAŞAN MAKİNALAR - YAPAY ZEKÂ<br />
yer alan kısmi işitme kaybı olan veya sağır<br />
çocukların sayısı 100’ü geçmektedir.<br />
Bu çalışmalarda özellikle küçük yaşlardaki<br />
çocukların eğitim performansında robotun<br />
fiziksel varlığının istatistiksel olarak daha<br />
başarılı sonuçlar verdiği, gençler ve yetişkinlerde<br />
ya da işaret dili bilen kişilerde bu<br />
etkinin azaldığı, bu kişilerin avatar ve video<br />
tabanlı görsel medyayı da başarı ile takip<br />
edebildikleri saptanmıştır.<br />
Neden işaret dili?<br />
Türk İşaret Dili’nin önemi son yıllarda artan<br />
bir ivmeyle kabul görmektedir. <strong>2017</strong>’de 23.<br />
İşitme Engelliler Olimpiyat (Deaflympics)<br />
Oyunları Samsun’da yapılacaktır. Gençlik<br />
ve Spor Bakanlığı, Samsun Valiliği ve İşitme<br />
Engelliler Federasyonu’nun desteğiyle<br />
yapılan bu olimpiyat Türkiye’de yapılacak<br />
en büyük spor organizasyonu olacaktır.<br />
İşaret dilinin öneminin anlaşılmasıyla, işaret<br />
dili eğitimi alanların sayısı da hızla artmaktadır.<br />
Özellikle sağır çocukların erken yaşta<br />
bu eğitimi alması bilişsel ve sosyal gelişimleri<br />
açısından büyük önem arzeder. İşaret<br />
dili, yüz, baş, üst gövde, kollar, eller ve parmakların<br />
kullanıldığı görsel bir dildir. İşaret<br />
dillerinin dilbilimsel yapısı ve kuralları sözel<br />
dillerden büyük oranda farklıdır. Bu yüzden<br />
her işaret diline özgü eğitim yöntemlerinin<br />
geliştirilmesi esastır. Ancak geliştirilen eğitim<br />
sistemlerinin büyük bölümü yetişkinleri<br />
hedef almaktadır. 2011 ve 2014’te Dr. Köse<br />
ve ekibinin yürüttüğü çalışmalarda [KOSE,<br />
vd.,2014 ve KOSE, vd., 2011] yetişkinlerin<br />
görsel medya aracılığıyla işaret dili eğitimi<br />
alabildiği ancak, özellikle işaret dili bilmeyen<br />
küçük çocukların görsel materyaller-<br />
Şekil 1. Genel oyun modeli (Kose vd., 2015a)<br />
32 itü vakfı dergisi<br />
Resim 2. iSign oyunundan bir sahne<br />
den ziyade fiziksel cisimlerden daha iyi öğrenebildikleri<br />
gözlemlenmiştir. Bu amaçla<br />
Dr. Köse ve ekibi tarafından robotik tabanlı<br />
bir işaret dili eğitim sistemi tasarlanmış ve<br />
geliştirilmiştir. Bu sistemi oluşturan parçalar,<br />
robotun; 1) insan hareketlerini algıladığı<br />
bir hareket tanıma modülü, 2) işaretlerin<br />
anlamlarını pekiştirmek için kullanılan renkli<br />
kartları tanıdığı görü modülü, 3) hareketleri<br />
gerçeklediği bir hareket veri tabanı, 4)<br />
çocuklarla karşılıklı iletişimini sağlamak<br />
için verdiği jest, ses ve işaret tabanlı geri<br />
bildirimleri kontrol eden modül ve 5) tüm bu<br />
davranışları yönetip robotun otonom olarak<br />
doğru zamanda doğru davranışı/geri bildirimi<br />
vermesini sağlayan bilişsel mimaridir<br />
Bu çalışmalarla; robotlar ve görsel<br />
avatar bazlı etkileşimli eğitim<br />
platformları kullanarak, hem ulusal<br />
hem de uluslararası alanda iletişim<br />
sorunları yaşayan çocukların eğitim<br />
ve iletişim başarısını artırmak<br />
hedeflenmektedir.<br />
(Şekil 1). Bu modüllerin tasarım ve geliştirilmesinde<br />
yapay zekâ uygulamalarından<br />
yararlanılmıştır.<br />
Sistem, iki yönlüdür ve robot ve çocuk<br />
arasında bu amaca özel olarak tasarlanan<br />
sıralı etkileşim oyunları üzerinde çalışır. Burada<br />
amaç, robotun öğretmen ya da ebeveyne<br />
çocuğun eğitimi sırasında yardımcı<br />
olması, çocuğun tekrarlı eğitim fazı ve sonrasında<br />
öğrendiklerini test etmesi için bir<br />
test ortamı sunması ve bu sırada çocuğun<br />
öğrenme performansını ve motivasyonunu<br />
artırmasıdır. Çocuk ve robota oyun sırasında<br />
eşlik eden bir öğretmen, oyunda seçtiği<br />
kelimelere ait renkli kartları çocuk ve robot<br />
arasındaki sırayı düzenlemekte kullanır.<br />
Robot “eğitim” modundayken öğretmenin<br />
gösterdiği kartta yazan ve görseli bulunan<br />
kelimeye ait işaretleri gerçekler. Örneğin<br />
robota “elma” resmi gösterildiğinde görü<br />
modülünü kullanarak bu resmi tanır ve<br />
“elma” kelimesine ait işareti yapar. Çocuk<br />
bu karttaki görseli, metni ve robotun hareketlerini<br />
birleştirerek kelimeye ait işaretlerin<br />
kinematik ve semantik anlamlarını öğrenir.<br />
Eğitim modu bitiminde robot “test” modu-
Change language