Shpjegimi i Tre Parimeve - Abdullah En-Nexhmi.

Shpjegimi i Tre Parimeve - 

Abdullah En-Nexhmi. 

Mësimi i pare. 

Lëvdata dhe shpëtimi i Allahut qoftë mbi krijesën më të mirë të Allahut, mbi 

familjen e tij, shokët e tij dhe tabi’inët, si dhe mbi atë që i pason ata në mirësi 

deri në Ditën e Gjykimit. 

E më pas: 

Vëllezër të nderuar, fillojmë mësimin tonë në këtë libër të mrekullueshëm, dhe 

ai është libri “Tre Parimet” i Imamit Muxheddid (ripërtëritësit), Muhamed 

ibën Abdul-Uehhabit – Rahimullah –. 

Muhamed ibën Abdul-Uehhab është Muhamed ibën Abdul-Uehhab ibën 

Sulejman Et-Temimi. Ai u lind në qytetin Ujejneh, që ndodhet në veri të Rijadit, 

në vitin 1115 dhe vdiq në vitin 1206. 

Ai e mësoi Kur’anin Fisnik në vitin e dhjetë të moshës së tij, dhe shkoi të 

kërkonte dije në shumë vende. Ai u rrit në një shtëpi me dije, babai i tij ishte 

gjykatës në atë vend, ndërsa gjyshi i tij, Shejkh Sulejmani, ishte Mufti dhe pikë 

referimi për dijetarët, gjithashtu xhaxhallarët e tij ishin dijetarë. 

Kështu që, ai u rrit në një shtëpi të dijes, dhe u edukua nga babai i tij, Abdul- 

Uehhab si dhe nga xhaxhallarët e tij qysh në vegjëli. Kështu, ai mësoi Kur’anin 

dhe u dallua në dije që kur ishte i vogël. Babai i tij u mahnit me zgjuarsinë dhe 

modestinë e tij. 

Ai (Muhamed ibën Abdul-Uehhab) u përpoq në thirrjen për veçimin e Allahut – 

të Gjithëfuqishëm e të Lartësuar – në adhurim. Dhe Imami Muhamed ibën 

Su’ud – Rahimullah – i tha atij: “Ju përgëzoj për ndihmë dhe përkrahje (që 

do t’iu japim)”. Ndërsa Shejkh Muhamed ibën Abdul-Uehhab i tha:“Ndërsa

unë të përgëzoj për triumf dhe pushtet, kjo është feja e Allahut, kush e 

ndihmon atë, atëherë Allahu do ta ndihmojë atë”. 

Kjo broshurë, broshura “Tre Parimet” është një broshurë e rëndësishme. 

Dijetarët janë kujdesur për të si dhe për mësimin përmendësh të saj, për shkak 

se ajo ka përmbledhur argumente nga Kur’ani dhe Suneti në pohimin e bazave 

të Teuhidit. Për këtë arsye, Shejkh Abdul-Aziz ibën Baz – Rahimullah – ka 

thënë: “Kjo është një broshurë e rëndësishme në Akide”. 

Imami, Muhamed ibën Abdul-Uehhab – Rahimullah – ua diktonte nxënësve 

dhe njerëzve të zakonshëm këto parime me qëllim që ata t’i mësonin dhe t’i 

memorizonin. Ajo është një broshurë që dijetarët i kanë dhënë rëndësi 

shpjegimit, sqarimit dhe memorizimit të saj. Ajo është prej broshurave me të 

cilën fillojnë nxënësit e dijes kërkimin, ata që janë fillestarë në kërkimin e dijes, 

ata e fillojnë me këtë. 

Nxënësi i dijes e fillon (kërkimin e dijes) me çështjet e vogla të dijes para 

çështjeve të mëdha. Për këtë arsye, i Lartësuari thotë: 

تْس كمْ‏ ب ْل تّ كمْ‏ ب بّ‎نيّين كن لن 

“Porse, bëhuni Rab-banijinë (robër të ditur të fesë së Zotit që i zbatojnë 

porositë e Tij), sepse ua keni mësuar Librin të tjerëve dhe e mësoni edhe 

vetë”. Al-Imran, 79 

Disa selefë kanë thënë “Rab-bani” është ai që fillon me çështjet e vogla të dijes 

para çështjeve të mëdha. 

Imami – Rahimullah – e filloi këtë broshurë me (fjalën) “Bismilah”: 

Bismil-lahir-Rrahmanir-Rrahim 

(Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshiruesit). 

Fjala “Bismilah”, fjala “Isëm” thuhet se është marrë nga fjala “sumu-u,” që 

domethënë “Lartësi”.Gjithashtu, thuhet se është marrë nga fjala “sima” që 

domethënë “Shenjë”. 

Bismil-lahir-Rrahmanir-Rrahim (Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, 

Mëshiruesit). Fjala “Allah” është emër i përveçëm i Zotit – të Patëmeta e i 

Lartësuar – që do të thotë: “i Adhuruari me dashuri dhe madhërim”. 

Allahu i Lartësuar e ka këtë emër, nuk quhet askush tjetër përveç Tij më këtë 

emër. Madje edhe mendjemëdhenjtë dhe pabesimtarët sikurse është Fir’auni,

nuk e ka emërtuar veten me këtë emër, ai nuk ka thënë: “Unë jam 

Allahu,” porse ka thënë: “Unë jam zoti juaj më i lartë.” Ai nuk guxoi që ta 

quante veten e tij me emrin “Allah”. 

Allahu është ai që meriton Uluhijen, e që është adhurimi. Fjala “Bismilah”, 

parafjala (bi) dhe fjala e varur (ismi) janë të varura nga një fjalë e fshirë, dhe 

nënkuptimi i saj është: “I kërkoj ndihmë Allahut” ose “E filloj librin tim me 

Bismil-lahir-Rrahmanir-Rrahim (Me emrin e Allahut, të 

Gjithëmëshirshmit, Mëshiruesit)”. 

Err-Rrahmani Err-Rrahim (të Gjithëmëshirshmit, Mëshiruesit) janë dy emra 

që rrjedhin nga fjala“Err-Rrahmeh (Mëshirë). Dhe dallimi mes tyre është se 

emri Err-Rrahman (i Gjithëmëshirshmi)është i veçantë për Allahun – e 

Lartësuar –, në aspektin e fjalës. Kështu që, nuk lejohet të emërtohet me të 

dikush tjetër përveç Tij, nuk lejohet që të emërtohet dikush prej njerëzve me 

emrin Err-Rrahman. Porse ai është i përgjithshëm nga ana kuptimore, i 

përgjithshëm nga ana kuptimore. Kështu që, Allahu – i Lartësuar – është Err- 

Rrahman (i Gjithëmëshirshmi) për të gjitha krijesat, madje edhe për kafshët, 

dhe kjo është mëshira e përgjithshme. 

Ndërsa, Err-Rrahim (Mëshiruesi) është emër i veçantë për Allahun nga ana 

kuptimore. Kështu që, Ai – i Lartësuari – është Mëshirues ndaj besimtarëve. 

Ashtu sikurse ka thënë i Gjithëfuqishmi, i Lartësuari: 

يح مين بلْ‎‏ْ‏ ك 

“E Ai ndaj besimtarëve është i Mëshirshëm.” El-Ahzab, 43 

Mirëpo ai është i përgjithshëm nga aspekti e fjalës. Kështu që, të cilësohesh me 

të është e saktë. Sikur të thuash: “Filani është mëshirues.” Allahu i 

Lartësuar ka thënë për Pejgamberin e Tij – sal-lAllahu alejhi ve selem – : 

ل‏ْ‏ جءكمْ‏ س مّنْ‏ نمْ‏ عي عيْه م ع‏ُمْ‏ حيص عيْ‎م بلْ‎‏ْ‏ مين فء ‏ّحيم 

 

“Tashmë juve ju ka ardhur një i Dërguar nga gjiri juaj. Atij i vjen rëndë për 

vuajtjet tuaja, ai është i kujdesshëm për juve dhe është i butë e i 

mëshirshëm me besimtarët”. Et-Teubeh: 128. 

Imami – Rahimullah – së pari e filloi këtë broshurë me Bismilah (Me emrin e 

Allahut) duke marr si shëmbëlltyrë Librin Fisnik (Kur’anin), ngase të filluarit 

me “Bismilah” gjendet në suret e Kur’anit, me përjashtim të 

sures “Bera’a” (Et-Teubeh)”. Pastaj, Bismileja (Bismil-lahir-Rrahmanir- 

Rrahim)është një pjesë e ajetit, ashtu sikurse është në fjalën e Allahut të 

Lartësuar:

ل‏ّحيم ن ل‏ّحْ‏ ل‏ّه ب‏ْم نّه سيْ‎ من نّه 

“Me të vërtetë ajo (letra) është nga Sulejmani dhe është me: “Me emrin e 

Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshiruesit (Bismil-lahi Err-Rrahmani Err- 

Rrahim)”. En-Neml: 30. 

Çështja e dytë: 

Duke marr si shembull Pejgamberin – sal-lAllahu alejhi ve selem – në shkresat 

dhe letrat e ndërsjella të tija që u dërgonte mbretërve. Kështu që, ai e fillonte 

me “Bismil-lahir-Rrahmanir-Rrahim”. 

Çështja e tretë: 

Për të arritur bereqetin (begatinë). Ashtu sikurse ka ardhur në hadithin se 

Pejgamberi – sal-lAllahu alejhi ve selem –: 

“Çdo çështje që ka peshë dhe që nuk fillohet në të me “Bismil-lahir- 

Rrahmanir-Rrahim”, atëherë ajo është e mangët”. 

Ndërsa në një transmetim tjetër thuhet: “Ajo është pafrytshme”, ndërsa, në 

një transmetim tjetër thuhet “Është me të meta”, d.m.th me 

bereqet (begati) të mangët. 

Këtë hadith e kanë shpallur të dobët disa dijetarë, sikurse Imam Albani. 

Ndërsa, disa dijetarë të tjerë e kanë vlerësuar si të mirë, sikurse Shejkh Abdul- 

Aziz ibën Baz – Rahimullah –. Kështu që, fillimi me “Bismil-lahir-Rrahmanir- 

Rrahim” në krye të librave ka bereqet (begati) dhe mirësi të madhe. Për këtë 

arsye, Shejkhu jonë, Shejkh Salih El-Feuzan – Allahu i dhëntë sukses – 

thotë: “Ata të cilët nuk i fillojnë librat dhe broshurat e tyre me “Bismillahir-Rrahmanir-Rrahim” 

e kanë lënë sunetin Pejgamberik dhe marrjen për 

shembull të Librit të Allahut – të Gjithëfuqishëm e i Lartësuar – dhe ndoshta 

për këtë shkak librat dhe broshurat e tyre nuk kanë bereqet dhe as nuk kanë 

dobi. Sepse ato (librat dhe broshurat) nëse nuk kanë “Bismil-lahir- 

Rrahmanir-Rrahim”, atëherë ato janë të privuara nga dobia, të privuara 

nga dobia. 

Përse Imami Ripërtëritës – Rahimullah – u kufizua tek besmeleja (Bismil-lahir- 

Rrahmanir-Rrahim)dhe nuk ka vendosur parathënie të gjatë? Është thënë se 

Imami – Rahimullah – u kufizua tek besmeleja (Bismil-lahir-Rrahmanir- 

Rrahim) sepse ajo është nga lavdërimet dhe përkujtimet më të mira, sepse ajo 

është nga lavdërimet dhe përkujtimet më të mira. 

Shpresojmë që të mjaftohemi me këtë, lëvdata dhe shpëtimi i Allahut qoftë mbi 

Pejgamberin tonë, Muhamedin, mbi familjen dhe të gjithë shokët e tij.

Mësimi i dytë. 

Lëvdata dhe shpëtimi i Allahut qoftë mbi Pejgamberin besnik, mbi familjen e tij, 

shokët e tij dhe tabi’inët, si dhe mbi atë që i pason ata me mirësi deri në Ditën 

e Gjykimit. 

E më pas: 

Vëllezërit e mi të nderuar, vazhdojmë mësimin tonë në shpjegimin e librit “Tre 

Parimet” të Imamit, Muxheditit (ripërtëritësit) Muhamed ibën Abdul- 

Uehhabit – Rahimullah – . 

U ndalëm te fjala e tij – Rahimullah – : 

“Dije Allahu të mëshiroftë, se obligohet për ne mësimi i katër çështjeve: 

E para është: Dija, dhe ajo është njohja e Allahut, njohja e Pejgamberit të Tij 

dhe njohja e fesë Islame me argumente. 

Fjala e autorit, e Imamit – Rahimullah – : “Dije.” (Fjala) “Dije” është fjalë 

nxitëse dhe në të ka shenjë për atë që do t’i thuhet dëgjuesit dhe lexuesit pas 

saj. Dhe shkaku i saj është se lexuesit apo dëgjuesit nëse i thuhet “Dije”, 

atëherë ai do të tregohet i vëmendshëm për atë që do të thuhet më pas. 

Fjala “Dije” është folje në mënyrën urdhërore, që sillet atëherë kur përmenden 

gjëra të rëndësishme, që t’i tërheq vëmendjen studiuesit, në mënyrë që ta 

dëgjojë mirë atë. Gjithashtu, kjo fjalë argumenton për dhënien rëndësi ndaj 

temës si dhe për rëndësinë e temës me të cilën fillohet në të. 

Fjala e tij “Dije”: Dija është kuptimi i diçkaje ashtu siç është në realitet ose 

konceptimi i saj në përputhje me realitetin. 

Dija ndahet në dy pjesë: 

Dije e domosdoshme. Ajo është dije e cila marrja e informacione për të është e 

domosdoshëm, ndonëse atë e shtyn nevoja për të, pa pasur nevojë që të shikojë 

dhe të kërkojë argument, sikurse është dija e obligimit të nijetit në abdes. Për 

këtë arsye, ai që flet kur tregon (diçka në lidhje dijen, sh.p) duhet që të 

përdorë herë pas here shprehje që i përforcon studentët, si dhe përforcon 

vëmendjen e tyre. Për këtë arsye, Pejgamberi – sal-lAllahu alejhi ve selem – një 

herë i thoshte sahabëve (shokëve) të tij: “A t’ju njoftoj , a t’ju tregoj." Ndërsa 

një herë tjetër, u thotë “A e dini çfarë është kjo?” Ai e ndërronte metodën, në 

mënyrë që ta tërheq vëmendjen e dëgjuesit.

Nga dija që e përmendëm më lartë, ka prej saj që është e domosdoshme dhe e 

njohur, dhe ka prej saj që është (...) e dëmshme, ka dhe prej dijes që ka nevojë 

për shikim dhe argumentim. Po ashtu ka prej dijes që është obligim 

individual (fard Ajn), domethënë i obligohet çdo individi, e ajo dije është që nuk 

mund ta bëjë askush sikurse ai, gjithashtu ajo dije është me të cilën 

përmirësohet adhurimi i tij dhe përmes saj ruhet besimi (akideja) i tij. 

Pejgamberi – sal-lAllahu alejhi ve selem – ka thënë: 

“Kërkimi i dijes është obligim për çdo musliman.” 

Kështu që, obligohet që të mësojë Akiden me detaje dhe t’i mësojë shtyllat e 

Islamit, shtyllat e Imanit dhe Ihsanit. Ka një pjesë të dijes që është obligim 

kolektiv (fard kifajeh), e ky obligim është nëse e marrin përsipër atë disa 

njerëz, bie gjynahu për ata që ngelen. 

Andaj, mësimi i disa gjërave, siç është (fjalë e paqartë), mësimi i mjekësisë, 

inxhinierisë, pra këta janë prej dijeve kolektive (kifajeh). 

Fjala e tij: “Dije, Allahu të mëshiroftë,” tregon për mëshirën e autorit – 

Rahimullah – dhe qëllimi i tij është hajri për lexuesin e kësaj broshure dhe 

për atë që e dëgjon. 

Fjala e tij: “Dije, Allahu të mëshiroftë,” në të ka njoftim për disa çështje. 

- Së pari: Dija, për atë që dëshiron Fytyrën e Allahut përmes saj duke e 

mësuar atë për vete dhe duke punuar me të si dhe duke ua mësuar atë 

njerëzve, është mëshirë nga Allahu për atë që (...). Allahu i ka nderuar njerëzit 

me dërgimin e Muhamedit – sal-lAllahu alejhi ve selem –, andaj dija është 

mëshirë. 

Allahu i Madhëruar ka thënë: 

لين لّ‎‏ْ‏ حْ‏ َ ّ ‏ْسْ م 

“Nuk të kemi dërguar ty (o Muhamed) vetëm si mëshirë për botërat 

(njerëzit, xhinnët dhe çdo gjë që ekziston).” el-Enbija, 107 

- Së dyti: Dija është mëshirë në mesin e familjes së tyre, e që janë ata që 

mësojnë dhe që marrin dije. Pra, ata e kanë për detyrë që të kenë mëshirë për 

njëri-tjetrin. 

‏ ّن ي‏ْحم َّ منْ‏ ع ل‏ُح ء

“Me të vërtetë Allahu mëshiron nga robërit e Tij vetëm ata që janë të 

mëshirshëm.” 

- Së treti: Me të vërtetë njerëzit më të vlefshëm për arritjen e dijes janë ata që 

e kanë përmbushur frikën ndaj Allahut, ai që i mëshiron njerëzit përmes saj. 

Kështu që, ai i thërriti ata, i mësoi ata dhe bëri durim ndaj mundimeve të tyre. 

Pra, ky është më parësori i njerëzve për arritjen e dijes. 

Pra, fjala e tij – Rahimullah –, “Dije, Allahu të mëshiroftë, se obligohet për 

ne që t’i mësojmë katër çështje.” Këto çështje e përfshijnë të gjithë fenë. 

Kështu që, ajo është e vlefshme për t’i kushtuar rëndësi, për shkak të 

përhapjes së madhe të saj. Kështu që, ajo obligohet për çdo individ prej 

individëve të ngarkuar, qoftë mashkull apo femër, qoftë i lirë apo rob. 

Ndërsa, fjala “mesail” (çështje) është shumësi i fjalës “meseleh”. “Obligohet 

për ne që t’i mësojmë katër çështje.” Obligimi është ai që nuk justifikohet 

askush për lënien e tij. Ndërsa, tek Usulijtë obligimi është ajo vepër që vepruesi 

i saj shpërblehet, ndërsa lënësi i saj dënohet. Dhe qëllimi me obligim këtu, 

është obligimi individual (fard ‘ajn). 

Fjala e tij: “Dije, Allahu të mëshiroftë”, kjo tregon për mëshirën e autorit dhe 

butësinë e tij, dhe se mësuesi duhet që të fillojë me fjalë të mira dhe lutje të 

mira, në mënyrë që ajo të ndikojë tek ai që dëgjon dijen. Ndërsa, nëse mësuesi 

fillon me fjalë të ngurta, atëherë kjo të largon nga mësuesi dhe njerëzit nuk do 

të pranojnë prej tij (nuk do t’ia marrin fjalën, sh.p). 

Fjala e tij: “Dije, Allahu të mëshiroftë”, “Allahu të mëshiroftë” është lutje 

për ty për mëshirë. E nëse ty të mëshiron Allahu, atëherë ti do të jesh i lumtur 

në dynja dhe në ahiret (botën tjetër). E nëse ti futesh në mëshirën e Allahut, 

atëherë ti je në një mirësi të madhe. Pra, kjo është lutje nga një dijetar i madh 

dhe njeri i mirë, që shpresohet për të pranimi (i lutjes). 

Kështu që, duhet t’u jepet rëndësi këtyre katër çështje, ngase mësimi i tyre 

është prej obligimit individual (fard ‘ajn), i cili është obligim që t’i mësojmë dhe 

t’i kuptojmë, e nëse ne nuk i mësojmë këto çështje, atëherë ne marrim gjynah, 

marrim gjynah sepse ne jemi treguar të mangët në mësimin dhe kuptimin e 

tyre. 

I lutem Allahut – të Gjithëfuqishëm e i Lartësuar – që të na furnizojë neve dhe 

juve me dituri të dobishme dhe vepra të mira, si dhe sinqeritet në fjalë dhe 

vepra. Lëvdata dhe shpëtimi i Allahut qoftë mbi Pejgamberin tonë, Muhamedin, 

mbi familjen dhe shokët e tij.

Mësimi i tretë. 

Të gjitha lavdet i takojnë Allahut Një, të Vetmit, Atij të Cilit i luten të gjitha 

krijesat për nevojat e tyre, i Cili as nuk lind e as nuk është i lindur, dhe askush 

nuk është i barabartë (a i krahasueshëm) me Atë. 

Lavdërimet dhe bekimet e Allahut qofshin mbi Pejgamberin tonë, Muhamedin, 

si dhe mbi Familjen dhe Shokët e tij, e më pas: 

Vëllezër të nderuar, vazhdojmë me mësimin tonë “Shpjegimi i Tre Parimeve”, të 

dijetarit, muxhedidit, Muhamed Ibën ‘Abdul-Uehhab - rahimehullah -: 

Dhe thamë më parë rreth fjalës së Imamit: 

“Dije - Allahu të mëshiroftë - se e ke detyrë që të mësosh katër çështje.” 

Pastaj ai - Rahimullah - filloi me të parën prej tyre, e cila është “dija”. Ai tha: 

“Dija është: njohja e Allahut, njohja e Pejgamberit të Tij dhe njohja e Fesë 

Islame me argumente.” 

Dhe filloi imami - rahimehullah - me çështjen e parë nga katër çështjet - e cila 

është detyrë që të mësohet - dhe ajo është dija. Dhe ajo që kihet për qëllim me 

dijen është dija Sheriatike, të cilën robi e ka detyrë që ta mësojë, të cilën robi e 

ka detyrë që ta mësojë dhe (mësimi saj) kërkohet prej nesh individualisht dhe 

kolektivisht. E ajo është: 

01 - Njohja e Allahut me Emrat dhe Cilësitë e Tij, njohja e të Drejtës së Tij mbi 

ne, e ajo është: që adhurimi të jetë vetëm për Të, të Vetëm e të Pashok. Pra, 

gjëja e parë që robi e ka detyrë është: njohja e Zotit të tij - ‘Azze ue Xhel-le - dhe 

se si ta adhurojë Atë. 

Dhe dija është njohja e udhëzimit me argumentet e tij, siç ka thënë Imam Ibnul 

Kajjim - rahimehullah -: 

يي يل ** م بليه ل ف م لم 

“Njohja e Udhëzimit me argumentin e tij, kjo është dija, 

Kurse dija me taklidin, nuk janë njësoj këto të dyja.” 

Dhe dija është ajo tek e cila përmbushen dy kushte:

01 - Sinqeriteti në adhurimin e Allahut; 

02 - Pasimi i Pejgamberit - sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem -. 

Dhe ka thënë Pejgamberi - sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem -, siç ndodhet hadithi 

tek Ibën Maxheh dhe el-Albanij e ka bërë atë të saktë: 

‏.‏ب لم في ع كل مم 

“Kërkimi i dijes është farz për çdo Musliman.” 

Fjala e Imamit - rahimehullah -: “ Dija është njohja e Allahut...” 

Njohuria (el-ma’rifeh) dhe dija (el-‘Ilm) nëse përmenden të dyja bashkë në të 

njëjtën kohë, kanë kuptime të ndryshme, e nëse përmenden veç e veç, atëherë 

kanë kuptim të njëjtë. Dija (el-‘Ilm)përdoret për diturinë e vjetër që zotëron, 

kurse njohuria (el-ma’rifeh) përdoret për diturinë e re që ke arritur. Dhe nëse 

ato të dyja përmenden veç e veç, atëherë kanë kuptim të njëjtë. Domethënë, 

nëse përmendet ndonjëra prej tyre e vetme, atëherë ajo përfshin edhe tjetrën. 

Kurse njohuria (el-ma’rifeh) përdoret për dijen dhe mendimin, supozimin. 

Prandaj, nuk thuhet për Allahun - ‘Azze ue Xhel-le - se Ai ka njohuri, porse 

thuhet se Ai ka Dije, sikurse kanë thënë dijetarët. 

Kështu, njohja e Allahut - ‘Azze ue Xhel-le - është dy llojëshe: njohja pohuese, 

të cilën e kanë të gjithë njerëzit, të mirë e të këqinj, të bindur e të 

pabindur. Dhe argument është Fjala e të Lartësuarit: 

ك‏ْه ‏ْع ْأ ّ ل في منْ‏ مْس هل ي‏ْغ َّ ين ْيغف 

“A mos kërkojnë ata diçka tjetër përveç fesë së Allahut, ndërkohë që Atij i 

përulen të gjithë ata që gjenden në qiej dhe në Tokë, me hir a me 

pahir…” Aali-Imran, 83 

Lloji i dytë: është njohja rreth Allahut, njohje e cila të obligon që ti të 

kesh turp nga Ai, që të kesh dashuri për Të, që ta lidhësh zemrën tënde 

me Të, që të jesh i përmalluar për Takimin me Të dhe që të kthehesh tek 

Ai. 

Autori - Rahimullah - tha “njohja e Allahut” dhe nuk tha “njohja e Zotit”, 

sepse Rububijen e pohuan qafirat. Edhe Iblisi tha: 

ق ّ ب غْ‎يْ‎ي 

“Zoti im, për shkak se Ti më çove në humbje…” el-Hixhr, 39

Pra, Iblisi e pohoi Rububijen, mirëpo kjo nuk i bëri dobi atij dhe as nuk e futi 

në Islam. Tha Imami - Allahu pastë mëshirë për të -: “Dija është njohja e 

Allahut…” 

Njohja e Allahut të Lartësuar është duke njohur Emrat, Cilësitë dhe Veprat e 

Tij, ashtu siç na ka mësuar Kuràni dhe Suneti i Pejgamberit të Tij - sal-lAllahu 

‘alejhi ue sel-lem -. Dhe njohja e Allahut - ‘Azze ue Xhel-le - obligon pranimin e 

çdo ligji që ka vendosur Allahu i Lartësuar dhe, njohjen e tyre, nështrimin ndaj 

tyre dhe gjykimin me Sheriatin e Tij - ‘Azze ue Xhel-le -, me të cilin erdhi 

Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -. Robi e njeh Zotin e tij duke parë 

shenjat treguese në Sheriat dhe në univers. Nëse ai mediton në ato shenja, ai 

arrin ta njohë Allahun - Xhel-le ue ‘Alaa -. Ka thënë i Lartësuari: 

( تْ فا نْ‎مْ‏ في )( لْقين آي ْأ في 

“Në Tokë ka shenja për ata që besojnë me bindje, po edhe në vetet tuaja - 

a nuk e shihni vallë?” edh-Dharijjat, 20-21 

Dhe njohja e Allahut të Përsosur nga çdo e metë, është prirje e njeriut dhe ajo 

është e ngulitur në natyrshmërinë njerëzore. Dhe çdo krijesë e di që Allahu 

është Krijuesi dhe Furnizuesi i tij. Kurse ata që e mohojnë këtë, siç janë 

ateistët, e mohojnë nga ana e jashtme, kurse përbrenda veteve të tyre ata janë 

më se të bindur që Allahu është Krijuesi dhe Furnizuesi. Ka thënë Allahu - 

Xhel-le ue ‘Alaa -: 

ع ْ نْ‎مْ‏ ْْيْس ب حج 

“Kështu, ata i mohuan ato padrejtësisht dhe me kryelartësi, edhe pse në 

vetet e tyre ishin të bindur që ato ishin vërteta.” en-Neml, 14 

Njohja e Allahut me detaje nuk mund të arrihet dhe as nuk mund të ndodhë, 

përveç se nga ata të cilët i dërgoi Allahu i Lartësuar. Ka thënë Allahu - ‘Azze ue 

Xhel-le -: 

ي بي آ ّم يأْتيّمْ‏ لس مْمْ‏ يُ عيْ‎مْ‏ آيتي فن ّت حْص فا خ‏ْف عيْ‎مْ‏ َ 

همْ‏ يحْ‏ ن ( 

“O bijtë e Ademit, kur nga gjiri juaj të vijnë të dërguar që ju shpjegojnë 

shpalljet e Mia, atëherë ata që ruhen nga të këqijat dhe kryejnë vepra të 

mira, nuk do të frikësohen e as do të pikëllohen.” el-E’araf, 35 

Me të vërtetë, Allahu e ka bërë të njohur Veten e Tij përpara robërve të Tij 

nëpërmjet disa çështjeve:

- E para: Shikon se njerëzit janë të lidhur me Të dhe i drejtohen Atij, 

sepse njerëzit nëse do të ishin të izoluar (nga cytjet e shejtanëve xhindë e 

njerëz) dhe do të liheshin (në gjendjen e tyre që i krijoi Allahu), do të 

kishin mbetur në Hanifijeh, në Fenë e Ibrahimit, sepse çdo njeri lind në 

Fitrah. 

- E dyta: Se Allahu i Përsosur nga çdo e metë i ka njoftuar ata rreth 

Emrave, Cilësive dhe Veprave të Tij, të cilat tregojnë për Të. 

- E treta: Ajetet e Tij Sheriatike (në Kuràn) dhe hadithet e sakta 

Pejgamberike. 

- E katërta: Shenjat treguese universale, në vetet e tyre dhe në horizonte. 

- E pesta: Mirësitë, begatitë të cilat as nuk numërohen dhe as nuk 

llogariten, të dukshme e të padukshme. 

Nëpërmjet të gjitha këtyre, robi e njeh Zotin e tij, të Përsosurin nga çdo e metë. 

Dhe me të vërtetë Allahu - ‘Azze ue Xhel-le - e ka bërë të njohur Veten e Tij tek 

ne: se Ai është mbi Arshin e Tij, i Lartësuar mbi krijesat e Tij dhe se Dija e Tij 

ka përfshirë gjithçka. Ai na e ka bërë të ditur se është Një dhe se është i Vetmi 

që krijon dhe se Ai ka Emrat e Bukur dhe Cilësitë e Larta. 

Kjo pra është njohja e Allahut të Lartësuar. 

Lusim Allahun t’u japë të gjithëve sukses dhe korrektësi, si dhe të na japë neve 

dhe juve dije të dobishme dhe vepra të mira. 

Allahu dhëntë lavdërime dhe bekime për Pejgamberin tonë, Muhamedin, si dhe 

për Familjen dhe të gjithë Shokët e tij. 

Mësimi i katërt. 

Të gjitha lavdet i takojnë Allahut, Zotit të gjithësisë. Lavdërimet dhe bekimet e 

Allahut qofshin mbi më të mirin e gjithë njerëzimit, si dhe mbi Familjen e tij, 

mbi Sahabët e tij, mbi Tabi’inët dhe mbi ata që i pasuan me mirësi. 

E më pas:

Vëllezër të nderuar, kemi filluar tashmë me shpjegimin e “Tre Parimeve”, të 

Imamit, Muxhedidit, Muhamed Ibën ‘Abdul-Uehhab – rahimehullah -: 

Dhe ndaluam tek fjala e Imamit: 

“Dije – Allahu të mëshiroftë – se e kemi detyrë që t’i mësojmë katër 

çështje. E para është Dija, e cila është: njohja e Allahut, njohja e 

Pejgamberit të Tij dhe njohja e Fesë Islame me argumente.” 

Në mësimin e shkuar morëm njohjen e Allahut të Lartësuar. Kurse sot – in 

shaa Allah – do të marrim njohjen e Pejgamberit të Tij – sal-lAllahu ‘alejhi ue 

sel-lem -. 

Fjala “nebij” vjen nga fjala “nebeè” ose nga fjala “enbeè”, me kuptimin 

lajmëroi. Kurse “nebeè”pa hemzeh do të thotë u lartësua, u ngrit lart. Kurse 

nga ana terminologjike (në Sheriat), fjala“nebij” do të thotë: njeri i lirë, të cilit 

i është dhënë një sheriat, mirëpo nuk është urdhëruar që ta përcjellë atë. 

Është thënë gjithashtu për përkufizimin e fjalës “nebij”: ai është ringjallësi i 

sheriatit të pejgamberit që ka ardhur përpara tij. Kurse “er-rrasul”, i dërguari, 

është ai i cili erdhi me sheriat abrogues (të sheriatit që ka qenë përpara 

tij). Dhe i dërguari “er-rrasul” është ai të cilit i ka zbritur sheriati dhe është 

urdhëruar që ta përcjellë atë. 

Njohja e Pejgamberit – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – është prej detyrave që i ka 

çdo njeri. Dhe nuk mjafton që njeriu të thotë: “Unë e njoh të Dërguarin e 

Allahut, Muhamedin, të birin e ‘Abdullahut.” Kjo e vetme nuk mjafton. Porse 

është detyrë që ta dijë se ai është i dërguar nga Allahu dhe Allahu i ka zbritur 

atij Librin - dhe e urdhëroi që t’ia përcjellë atë Umetit dhe ai e udhëzoi Umetin 

që të kapen fort mbas këtij Libri. 

Njohja e Pejgamberit të Tij – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – përkufizohet me 

disa çështje: 

- E para, duke njohur personalitetin e tij: ai është Muhamedi, i biri i 

‘Abdullahut, i biri i ‘Abdul-Mutalibit, i biri i Hashimit, nga fisi Kurajsh, 

dhe Kurajshët janë nga Arabët. 

- E dyta, duke e dashur atë – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – më shumë se 

sa do veten tënde, fëmijët dhe më shumë se çdo njeri tjetër. 

- E treta: të duash atë me të cilën erdhi Pejgamberi – sal-lAllahu ‘alejhi ue 

sel-lem – përgjithësisht dhe specifikisht.

- E katërta: të punosh me atë, pra të punosh me atë me të cilën erdhi 

Pejgamberi – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -, duke shpresuar Mëshirën e 

Allahut dhe duke iu frikësuar Dënimit të Tij. 

Dhe kanë përmendur dijetarët nga mbledhja e argumenteve dhe analizimi 

i tyre, se dëshmia “Muhammedun Rasul-lullah” ka katër kushte: 

- Kushti i parë është: që t’i bindesh urdhërit të tij – sal-lAllahu ‘alejhi ue 

sel-lem - 

- Kushti i dytë është: që të besosh lajmet që ka sjellë ai. 

- Kushti i tretë është: që të qëndrosh larg nga ato gjëra që ai i ka ndaluar. 

- Kushti i katërt është: që të adhurohet Allahut vetëm se me atë që ka 

ligjëruar i Dërguari i Allahut- sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -. 

Ka thënë Shejkhu jonë, Shejkh Ibën Baz – rahimehullah -: “Njohja e 

Pejgamberit – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – është prej kërkesave të 

Imanit.” 

Dhe ka thënë Shejkh ‘Abdur-‘Rrahman Ibën Hasen – rahimehullah -: “Dhe 

njohja e tij – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – është farz për çdo mukellef 

(njeri dhe xhin) dhe është një prej detyrave më madhore të Fesë, që ta 

njohësh Pejgamberin tënd – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – dhe të besosh 

se ai është rob i Allahut dhe i dërguar i Tij, dhe se ai është Vula e 

Pejgamberëve dhe të Dërguarve, dhe se Allahu i Lartësuar e ka dërguar për 

të gjithë njerëzimin, dhe se ai është më i përsosuri nga të gjithë njerëzit, 

në dije, në vepra dhe në devotshmëri, – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -.” 

Po e mbyllim me këtë, për sa i përket njohjes së Pejgamberit – sal-lAllahu 

‘alejhi ue sel-lem – dhe po mjaftohemi me kaq. 

Allahu dhëntë lavdërime dhe bekime për Pejgamberin tonë, Muhamedin, si dhe 

për Familjen dhe të gjithë Shokët e tij. 

Mësimi i pestë. 

Të gjitha lavdet i takojnë Allahut. Atë e lavdërojmë dhe prej Tij ndihmë, falje 

dhe udhëzim kërkojmë. I kërkojmë Allahut që të na ruajë nga sherri i veteve

tona dhe nga të këqijat e veprave tona. Atë që e udhëzon Allahu s’ka kush ta 

humbasë dhe atë që e humbet Allahu s’ka kush ta udhëzojë. Dhe unë dëshmoj 

se s’ka të adhuruar tjetër me të drejtë përpos Allahut të vetëm e të pashok, dhe 

se Muhamedi është rob dhe i dërguar i Tij. 

E më pas: 

Ndaluam tek fjala e Imamit dhe Muxhedidit - rahimehullah -, për çështjen e 

parë nga katër çështjet, që është dija. Dhe ajo është: njohja e Allahut, njohja e 

Pejgamberit të Tij dhe njohja e Fesë Islame me argumente. Sa i përket fjalës së 

tij “bil-edil-leh” (me argumente), ajo është shumësi i 

fjalës“deliil” (argument), dhe argumenti është ai që udhëzon tek ajo që duhet. 

Ka argumente që janë të dëgjueshme, që është Shpallja, pra Kuràni. Ka thënë 

Allahu i Lartësuar: 

إسْا َّ عْ ل‏ّين ّ 

“S’ka dyshim që Feja e vërtetë tek Allahu është Islami.” Aali-Imran, 19 

Dhe ka thënë Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa -: 

( كيل شيْء كلّ‏ ع ه فعْ‎ شيْء كلّ‏ خلق ه َ هل َ بُ‎مْ‏ َّ مل 

“Ky është Allahu, Zoti juaj. S’ka të adhuruar tjetër me të drejtë përveç Tij, 

Krijuesit të çdo gjëje, andaj adhuroni vetëm Atë. Ai është Mbikëqyrës i 

çdo gjëje.” el-En’am, 102 

Argumentet e dëgjueshme që sqarojnë këtë Fe janë të shumta, të cilat sqarojnë 

Teuhidin, Teuhidin e Allahut, që Ai i Vetëm e meriton adhurimin. Ka dhe 

argumente logjike, të cilat janë: 

- E para, se Krijuesi i krijesave, Ai e meriton adhurimin. Krijuesi i 

krijesave është Ai i Cili e meriton adhurimin, sikurse ka thënë Allahu - 


ي ُي ّل ْع مّب ّل خمْ‏ لّ‎ين منْ‏ قْمْ‏ لّمْ‏ تّ ( 

“O njerëz. Adhuroni Zotin Tuaj, i Cili ju ka krijuar ju dhe ata që ishin para 

jush, që të mund të ruheni (nga të këqijat).” el-Bekarah, 21 

Domethënë: adhuroni Allahun e Lartësuar sepse Ai është Krijuesi juaj. Prandaj 

dijetarët thonë:Teuhidi Rububijeh e bën të detyrueshëm Teuhidin 

Uluhijeh, kurse Teuhidi Uluhijeh e përmbanTeuhidin 

Rububijeh dhe Teuhidin el-Esmaa` ues-Sifat. Kështu që, ti kur e adhuron

Allahun e Lartësuar beson se Allahu - ‘Azze ue Xhel-le - është Krijuesi, 

Furnizuesi, Ai që ta jep jetën dhe ta merr atë, Ai që e meriton adhurimin. 

- E dyta: se Allahu i Lartësuar patjetër që ka bërë një fe për robërit e Tij, 

me të cilën ata duhet të adhurojnë Atë. 

- E treta: se Allahu i Lartësuar patjetër që ka dërguar një të dërguar tek 

robërit e Tij, që ai t’i sqarojë ata se si duhet ta adhurojnë Allahun - ‘Azze 

ue Xhel-le -. 

Pra, këto janë argumentet logjike me argumentet e dëgjueshme, në vërtetimin e 

Fesë Islame. Dhe njeriu duhet patjetër që ta njohë këtë Fe, në mënyrë që ta 

adhurojë Allahun me dije të sigurtë. 

Fjala e tij: “Njohja e Fesë Islame me argument.” - tregon se taklidi (pasimi i 

verbër pa argument) nuk të bën dobi nëse është në akijde, dhe se ai duhet 

patjetër që ta njohë Fenë Islame me argument, nga Kuràni dhe Suneti apo 

Ixhmaja. Taklidi s’të bën dobi në akijde. Për këtë arsye, kur mosbesimtarëve iu 

refuzua shirku që bënin, ata thanë: 

( مْ آثهمْ‏ ع ّن ّم ع آبءن ج‏ْن ّن 

“Ne i kemi gjetur etërit tanë në këtë fe dhe po ndjekim gjurmët e 

tyre.” ez-Zukhruf, 23 

Pra, nuk të bën dobi pasimi i verbër i baballarëve dhe gjyshërve në të 

pavërtetën. 

Ka thënë Shejkhu jonë, Shejkh Ahmed en-Nexhmij - rahimehullah -: “Njohja e 

Fesë Islame me argumente, do të thotë të njohësh se gjykimi i kësaj është 

obligimi (uaxhib), dhe argumenti është ky; kurse gjykimi i kësaj çështjeje 

është ndalimi (muharram) dhe argumenti është ky.” 

Pra, njeriu duhet patjetër që ta njohë Fenë Islame me argumente. 

Ka thënë Shejkhul-Islam Ibën Tejmijeh: “Nuk mjafton për ta njohur Fenë 

vetëm logjika, ashtu sikurse drita e syrit nuk shikon vetëm nëse drita i 

shfaqet përpara, dhe ashtu sikurse drita e logjikës nuk udhëzohet pa iu 

shfaqur dielli i shpalljes, domethënë dielli i shpalljes, nga Kuràni dhe 

Suneti. Kështu ai mund të udhëzohet, me Lejen e Allahut - ‘Azze ue Xhelle 

-.” 

Pra, kjo ishte njohja e tretë, nga dituria, që është çështja e parë. Dhe çështja e 

parë është: të njohësh Allahun, të njohësh Pejgamberin e Tij dhe të njohësh

Fenë Islame me argumente. Të njohësh Fenë Islame, e cila është Feja e të 

Dërguarit - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -, madje është Feja e Allahut me të 

cilën Ai i ka urdhëruar të gjithë robërit e Tij dhe të ka urdhëruar edhe ty që ta 

ndjekësh. Nga ty kërkohet që patjetër ta mësosh këtë Fe. 

Islami është Feja e të gjithë të Dërguarve. Feja e çdo të Dërguari është Islami, 

në kuptimin e përgjithshëm. 

إسْا َّ عْ ل‏ّين ّ 

“S’ka dyshim që Feja e vërtetë tek Allahu është Islami.” Aali-Imran, 19 

Dhe çdo kush që ka pasuar ndonjë prej të Dërguarve, ai i është nënshtruar 

Allahut, me Kaderin e Allahut. 

Ky është Islami në kuptimin e përgjithshëm. Pra, ai është dorëzim tek Allahu 

me Teuhid, nënshtrim ndaj Tij me bindje dhe largim nga Shirku. 

Kurse kuptimi specifik i Islamit është: feja me të cilën Allahu e dërgoi 

Pejgamberin e Tij, Muhamedin - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -, sepse mbas 

dërgimit të të Dërguarit - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - nuk ka fe tjetër pos 

Fesë së tij - ‘alejhis-salatu ues-selam -. Islami kufizohet me pasimin e tij - sallAllahu 

‘alejhi ue sel-lem -, prandaj nuk mundet që Çifuti dhe i Krishteri të 

thotë unë jam Musliman, mbas dërgimit të të Dërguarit - sal-lAllahu ‘alejhi ue 

sel-lem -. 

قلْ‏ ْ كْمْ‏ تحُ َّ فتّ‎ني يحْ‏ مْ َّ 

“Thuaj: nëse e doni Allahun, atëherë më pasoni mua që Allahu t’ju dojë 

juve.” Aali-Imran, 31 

Me argumente - siç thashë - e jo me taklid, porse me argumente nga Kuràni 

dhe Suneti. Dhe prandaj ka thënë Ibnul-Kajjim - rahimehullah -: 

فل ل هم بحل *** ق سله َ ق ق لم 

م لم نك 

لاف سه *** بين سل بين فا 

Dija është “ka thënë Allahu”, “ka thënë i Dërguari”, 

pastaj “kanë thënë Sahabët”, ata janë njerëzit me dituri. 

Nuk është dija t’i hysh përciptazi kundërshtimit,

mes të Dërguarit dhe mendimit të filanit.” 

Kjo është dija, dija e Kurànit dhe Sunetit. Ndërsa fjalët e dijetarëve, ato veçse 

shpjegojnë dhe sqarojnë Fjalën e Allahut dhe fjalën e të Dërguarit - sal-lAllahu 

‘alejhi ue sel-lem -. Mundet që në fjalët e dijetarëve të ketë gabime. Fjalët e 

dijetarëve (në vetvete) nuk janë argumente, porse argumente janë ajetet e 

Kurànit dhe hadithet pejgamberike, ndërsa fjalët e dijetarëve janë shpjeguese 

dhe sqaruese për to, e jo se janë argumente në vetvete. 

Kjo ishte çështja e parë. Dhe ajo është themeli. Filloi Shejkhu (Muhammed 

Ibën ‘Abdil-Uehhab) me të sepse ajo është themelore. Ne duhet të fillojmë me 

akijden dhe me themelin, duke mësuar dhe duke dhënë mësim dhe duke 

thirrur në të. Ne duhet të fillojmë me akijden, e cila është dija rreth Allahut, 

njohja e Allahut, njohja e Pejgamberit të Tij dhe njohja e Fesë Islame me 

argumente. 

Po. Me kaq po mjaftohemi. 

Mësimi i gjashtë. 

Të gjitha lavdet i takojnë Allahut. Atë e lavdërojmë dhe prej Tij ndihmë, falje 

dhe udhëzim kërkojmë. I kërkojmë Allahut që të na ruajë nga sherri i veteve 

tona dhe nga të këqijat e veprave tona. Atë që e udhëzon Allahu s’ka kush ta 

humbasë dhe atë që e humbet Allahu s’ka kush ta udhëzojë. Dhe unë dëshmoj 

se s’ka të adhuruar tjetër me të drejtë përpos Allahut të vetëm e të pashok, dhe 

se Muhamedi është rob dhe i dërguar i Tij. 

E më pas: 

Ky është shpjegimi i “Tri Parimeve”, që sqaron për Umetin ato çështje, të cilat 

ne i kemi detyrë që t’i mësojmë. Ne morëm çështjen e parë, që ishte dija. Dhe 

dija është: të njohësh Allahun, të njohësh Pejgamberin e Tij dhe të njohësh 

Fenë Islame me argumente. 

Kurse çështja e dytë është të punuarit me të, domethënë të punosh me dijen, 

sepse nuk mjafton vetëm që njeriu të mësojë, porse ai duhet ta dijë se duhet 

patjetër që të punojë me dijen e tij. Dhe dija pa vepra është si pema pa fryte. 

Dhe dija i thërret veprës, e nëse ajo nuk i përgjigjet, atëherë dija ikën. Prandaj, 

thotë Ibën Rraslani në “ez-Zubed”: 

فلم به لم ينْ‏ مّ من قل ع‏ّ لثنْ‏

َ ت‏ْل م عله يل عم من بغي كلُ‏ 

“Dijetari që me dijen e tij nuk punon, 

Përpara adhuruesve të idhujve do të dënohet, 

Kurse ai që pa dije punon, 

Veprat i ka të refuzuara e asgjë s’i pranohet. 

Prandaj, ka ardhur me transmetim të saktë në Sahihun e Muslimit se 

Pejgamberi - sal-Allahu ‘alejhi ue sel-lem - ka thënë: “Të parët të cilët do të 

futen në Zjarr janë tre veta.” Ata janë: njeriu që e mësoi dijen dhe e lexoi 

Kurànin, porse e mësoi dijen që të thonë për të: “Ai është dijetar”, dhe e 

lexoi Kurànin që të thonë për të “Ai është lexues i Kurànit.” e jo për 

Allahun; njeriu që luftoi që të thonë për të “Ai është trim”; dhe njeriu që 

jepte sadaka që të thonë për të “Ai është bujar.” Përse? Sepse mungoi 

kushti i sinqeritetit. Punimi me atë dije nuk u bë për Fytyrën e Allahut të 

Lartësuar. Pra, dija pa vepra në të vërtetë është argument kundër njeriut. 

Prandaj thotë Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -, siç ka ardhur në 

Sahihun e Muslimit, në hadithin e Ebij Malik el-Esh’arij: 

عيْك ْ لك حجّ‎ ل‏ْآ 

“Kuràni është argument në favorin tënd ose kundër teje.” 

Është argument në favorin tënd nëse ke punuar me të, dhe është argument 

kundër teje nëse nuk ke punuar me të. Sikurse ka thënë edhe Imami Ibnul- 

Kajjim - rahimehullah -: “Fryti i dijes është puna.” 

Dhe prandaj, ne i lutemi Allahut të Lartësuar në çdo rekat, që të na udhëzojë 

në Rrugën e Drejtë: 

( لّلّين َ عيْ‎مْ‏ ْغْل غيْ‎ عيْ‎مْ‏ نْ‎‏ْت لّ‎ين ص )( لْْ‎يم ّل نْه 

“Na udhëzo në Rrugën e Drejtë, në Rrugën e atyre që u dhurove mirësi, e 

jo në rrugën e atyre që fituan Zemërimin Tënd, e as në rrugën e atyre që i 

humbën vetet e tyre.” el-Fatihah, 6-7 

Pra, Allahu i Lartësuar i quajti ata të cilët punojnë pa dije “ed-Daaliin - të 

humburit”, kurse ata që kanë dije dhe nuk punojnë me të i quajti “el-Magdubi 

‘alejhim - ata që fituan Zemërimin e Allahut”. Prandaj këtu duhet patur 

kujdes, sepse kjo është shumë e rëndësishme. Dhe për këtë kanë thënë disa 

prej Selefëve: “Kur në mesin tonë prishen ata që bëjnë ibadet, ata kanë

ngjashmëri me të Krishterët, dhe kur prishen dijetarët tanë, ata kanë 

ngjashmëri me Çifutët.” 

Dhe ka ardhur në hadithe të shumta paralajmërimi kundër lënies së punimit 

me dijen, po ashtu edhe në ajete të shumta. Thotë Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa -: 

ي ُي لّ‎ين آم لم تل م َ تْ )( ك مْ عْ ْ َّ تل م َ تْ ( 

“O ju që besoni, përse thoni atë që nuk e bëni? Është shumë e urryer për 

Allahun të thoni atë që nuk e bëni” es-Saff, 2-3 

Dhe thotë i Përsosuri nga çdo e metë: 

( تْ فا ْل تْ نْ‎مْ‏ نْ‎مْ‏ ْْت بلْ‎‏ّ‏ ّل تأْم 

“Vallë, a i urdhëroni njerëzit që të bëjnë të mira e veten po e harroni, 

ndërkohë që ju lexoni Librin? A nuk arsyetoni?” el-Bekarah, 44 

Pra, duhet patjetër që të punohet me dijen. 

Dhe ka ardhur në hadithin Sahih, në hadithin e Usameh Ibën Zejd, se Ditën e 

Kijametit do të sillet një njeri dhe do të vërvitet në Zjarr e do të vërshojnë 

jashtë zorrët e barkut të tij. Ai do të sillet rrotull me to (në Zjarr) ashtu siç 

sillet gomari rrotull mullirit. Atëherë do t’i thonë atij (banorët e 

Zjarrit): “O filan? A nuk ishe ti ai që na urdhëroje për të mirë dhe na 

ndaloje nga e keqja?” Kurse ai do të thotë: “Posi jo! Porse unë u urdhëroja 

të mirën dhe vet nuk e bëja, dhe u ndaloja nga e keqja kurse vet e bëja.” 

Prandaj, kijeni frikë Allahun dhe punoni me dijen! Kijeni frikë Allahun dhe 

punoni me dijen! 

Dhe është transmetuar për këtë nga Ebu Derda’ se ai ka thënë: “Me të 

vërtetë, kam frikë nga Zoti im Ditën e Kijametit, se mos më thërret para 

gjithë njerëzimit, dhe më thuhet: “O Uuejmir” Dhe unë do të them: 

“Urdhëro o Zoti im” Dhe më thuhet: “Çfarë ke punuar me atë që ke 

mësuar?” E ka transmetuar Bejhakiu dhe el-Albanij - rahimehullah - e ka 

shpallur Sahih. 

Dhe sa bukur ka thënë el-Fudajl Ibën ‘Ijjad: “Nuk rresht dijetari së qënuri 

injorant, derisa të punojë me dijen e tij.” 

Prandaj, kijeni frikë Allahun dhe punoni me dijen! Kijeni frikë Allahun dhe 

punoni me dijen! Me të vërtetë kjo dije është përgjegjësi shumë e madhe. Kur i 

mëson urdhërat, e ke detyrë që t’i zbatosh ato, kur i mëson ndalesat e ke 

detyrë të qëndrosh larg tyre, duke zbatuar atë që të ka urdhëruar Allahu dhe

ka urdhëruar i Dërguari - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -, si dhe duke qëndruar 

larg atyre që i ka ndaluar Allahu dhe i ka ndaluar i Dërguari - sal-lAllahu 

‘alejhi ue sel-lem -. Prandaj, le të angazhohemi me zell në punimin me dijen, në 

Teuhid, në bërjen e adhurimit me sinqeritet vetëm për Allahun, në pastrimin, 

në kryerjen e namazit, në dhënien e zekatit dhe në të gjitha ibadetet e tjera, 

duke punuar me ato që ke mësuar rreth tyre. Sepse kjo dije është argument 

kundër teje në Ditën e Kijametit. Dhe për këtë, nuk ka për të lëvizur këmba e 

robit në Ditën e Kijametit, derisa të pyetet për katër gjëra: për jetën e tij si e 

kaloi, për rininë e tij ku e kaloi, për pasurinë e tij si e fitoi dhe ku e shpenzoi, si 

dhe për dijen e tij, çfarë punoi me të. Çfarë punove me dijen, a e zbatove, a e 

vure në praktikë apo jo? 

O robi i Allahut, ti je përgjegjës para Allahut - ‘Azze ue Xhel-le -, prandaj 

përgatit përgjigje për pyetjen, dhe për përgjigjen përgatit vepra të sakta. 

Lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qoftë për Pejgamberin tonë, Muhamedin, si 

dhe për Familjen e tij dhe të gjithë Shokët e tij. 

Mësimi i shtatë. 

Të gjitha lavdet i takojnë Allahut, lavdërimet dhe shpëtimi i Allahut qofshin për 

Pejgamberin tonë, Muhamedin, si dhe për Familjen e tij, Shokët e tij, Tabi’inët 

dhe për të gjithë ata që i pasuan me mirësi deri në Ditën e Kijametit. 

E më pas: 

O ju vëllezër fisnikë, o ju vëllezër të virtytshëm, vazhdojmë me mësimin tonë në 

shpjegimin e “Tri Parimeve”, të Imamit dhe Muxhedidit Muhammed Ibën 

‘Abdil-Uehhab - rahimehullah -. U ndalëm tek fjala e Imamit - rahimehullah - 

: “Dija, e cila është njohja e Allahut, njohja e Pejgamberit të Tij dhe njohja 

e Fesë Islame me argumente.” 

Mbaruam me çështjen e parë. 

- Çështja e dytë ishte: të punuarit me të. Domethënë, të punuarit me 

dijen. Dhe për këtë folëm në mësimin e shkuar. 

- Kurse çështja e tretë është: thirrja drejt saj. Dhe për këtë duam të 

flasim këtë mbrëmje.

Për sa i përket thirrjes drejt kësaj dijeje, nuk mjafton që njeriu të mësojë dhe të 

punojë për veten e tij dhe të mos thërrasë tek Allahu - ‘Azze ue Xhel-le -, porse 

ai duhet patjetër që t’i thërrasë të tjerët, që të jetë i dobishëm për veten e tij dhe 

për të tjerët. Dhe sepse kjo dije është amanet, e nuk është vetëm pronë e jotja, 

që ta kyçësh dhe t’i ndalosh njerëzit nga ajo, ndërkohë që njerëzit kanë nevojë 

për të. Detyra jote është ta përcjellësh dhe ta sqarosh atë, si dhe t’i thërrasësh 

njerëzit tek e mira, sepse me të vërtetë kjo dije që ta ka dhënë Allahu nuk është 

vetëm pronë e jotja, porse ajo është për ty dhe është për të tjerët. Prandaj, 

Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa - thotë: 

تْنه َ لّ ليّ‎‏ّه ْل ت لّ‎ين مي ل‏ّه خ ْ 

“Kujtoje kohën kur Allahu mori premtimin nga ata që u është dhënë Libri 

se do t’ua shpjegojnë atë njerëzve dhe nuk do të fshehin asgjë nga 

ai.” Aali-Imran, 187 

Këtë premtim Allahu e mori nga dijetarët, që ata t’u sqarojnë njerëzve atë që ua 

mësoi Allahu, që të përhapin të mirën dhe që t’i nxjerrin njerëzit nga errësira në 

dritë. Dhe kjo është puna e të Dërguarve - ‘alejhimus-salatu ues-selam - dhe e 

atyre që i pasuan. 

قلْ‏ ه سيي ‏ْع ل ل‏ّه ۚ ع بي ن نم تّ‎ي س‏ْح ۖ ل‏ّه م ن 

م ن 

لْ‎شْ‎كين 

“Thuaj: Kjo është rruga ime: unë ftoj drejt Allahut me dituri të sigurtë, 

unë dhe çdokush që më pason mua. I pastër nga çdo e metë është Allahu; 

dhe unë nuk jam prej atyre që i bëjnë shirk Atij.” Jusuf, 108 

Kjo është rruga e të Dërguarit - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - dhe rruga e 

pasuesve të tij: dija dhe puna me të dhe thirrja tek Allahu - ‘Azze ue Xhel-le - 

. Kurse ai që nuk thërret, duke patur mundësi për të thirrur dhe ka dije 

porse e fshehu atë, ai do të lidhet me zinxhirë prej zjarri në Ditën e 

Kijametit, sikurse ka ardhur në hadith nga Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue 

sel-lem -, të cilin e ka transmetuar Ebu Dauudi, Tirmidhiu dhe Ibën Maxheja, 

nga Ebu Hurejrah - radij-Allahu ‘anhu -, si dhe nga hadithi i Ebi Se’idit, i cili 

është hadith sahih. 

Pra, o ju vëllezër, duhet patjetër që të thërrasim tek kjo dije, tek dija që 

mësuam dhe punuam me të. Duhet patjetër që të thërrasim tek kjo dije dhe t’ia 

përcjellim Umetit. Prandaj, Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - kur 

dërgoi Mu’adhin në Jemen, siç ka ardhur në hadithin e Ibën ‘Abbasit tek dy 

Sahihët, i tha: 

َ َ هل َ ْ ش ليْه ت‏ْعمْ‏ م ّ ف‏ْينْ‏ ْل هْل منْ‏ ق‏ْم تأْتي نّك

“Ti po shkon tek një popull që janë prej Ehli-Kitabëve, andaj le të jetë 

gjëja e parë tek e cila do t’i thërrasësh dëshmia La ilahe il-lAllah.” 

Kurse në një transmetim tjetër ka ardhur: 

َ يحّ‎ ْ ل 

Që ta veçojnë Allahun (në adhurim).” 

Pra, ai e urdhëroi që të thërriste tek kjo dije dhe të përcillte Mesazhin. Po 

ashtu, ai dërgoi Ebu Musa Esh’ariun në Jemen, në Aden. Ai dërgonte Sahabët 

që të thërrisnin njerëzit tek Allahu, ashtu siç dërgoi Mus’ab Ibën ‘Umejrin - 

radij-Allahu ‘anhu - në Medine, i cili ishte nga të parët ambasadorë në Islam. Ai 

e dërgoi atë që të thërriste tek Allahu dhe të mësonte njerëzit. Thirrja është një 

çështje madhështore dhe thirrësi duhet patjetër që ta përcjellë këtë dije, 

sikurse ka thënë Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -: 

ب‏ّغ ع‏ّي ل‏ْ‏ آي 

“Përcillni nga unë qoftë edhe një ajet.” 

Dhe ka thënë Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa -: 

لْح لْ‎‏ْع بلْحْ بّك سيل ل ْ 

“Thirr në Rrugën e Zotit tënd me urtësi dhe këshillim të mirë dhe debato 

me ta me atë me atë që është më e mira.” en-Nahl, 125 

Pra, duhet patjetër që të thërrasim tek Allahu, mirëpo thirrja tek Allahu nuk 

bëhet ndryshe vetëm se duke qenë e bazuar në dije, kurse çdo thirrje tjetër që 

nuk është e bazuar në dije nuk është në rrugën pejgamberike. Prandaj thotë i 

Lartësuari: 

قلْ‏ ه سيي ‏ْع ل ل‏ّه ۚ ع بي ن نم تّ‎ي 

“Thuaj: Kjo është rruga ime: unë ftoj drejt Allahut me dituri të sigurtë, 

unë dhe çdokush që më pason mua.” Jusuf, 108 

Domethënë: unë thërras me dije. 

Dhe këto thirrje të shpikura dhe këto metodologji të risuara nuk janë të 

bazuara në dije, porse në të vërtetë janë të bazuara në injorancë, siç është 

rruga e Khauarixhëve. Dhe sikurse ka thënë Shejkhul-Islam Ibën Tejmijeh -

ahimehullah - për Khauarixhët: “Ata janë injorantë, dolën përtej Kur’anit 

dhe Sunetit nga injoranca.” 

Dhe ka thënë Imam Malik - rahimehullah -: “Vërtet, disa njerëz iu 

përkushtuan ibadetit dhe e braktisën dijen, kështu ata dolën kundër 

Umetit të Muhamedit me shpatat e tyre, e sikur të kishin kërkuar dijen, 

ajo do t’i kishte ndaluar ata nga kjo gjë.” 

Dhe ka thënë Imam Ibnul-Kajjim - rahimehullah -: “Dhe çdokush që ra në 

fitnen e shubuhateve (dyshimeve dhe pështjellimeve në Fe), ra për shkak 

të shkurtpamësisë dhe dijes së pakët.” 

Kijeni frikë Allahun dhe pajisuni me dijen e dobishme dhe thërrisni tek Allahu, 

thërrisni tek kjo dije që merrni. 

Sa më shumë dije që merr njeriu, sa më shumë që i mëson të tjerët dhe sa më 

shumë që thërret tek kjo dije që mësoi, aq më shumë i shtohet dija atij dhe 

akoma më shumë bereqet i jep Allahu i Lartësuar në atë që ka mësuar, sikurse 

ka thënë Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa -: 

هلْ‏ جء إحْ‏ إحْ‏ َ ( 

“A ka shpërblim tjetër për të mirën, veç të mirës?” err-Rrahman, 60 

Shpërblimi i të mirës është vetëm e mira. 

- Kjo është çështja e tretë, e cila është: që njeriu të thërrasë tek dija që 

ka mësuar. Prandaj, jini të zellshëm o vëllezër në vendin tuaj, në 

përpjekjet tuaja për të thirrur tek Allahu, duke e filluar thirrjen me 

Teuhidin e Allahut - Xhel-le ue ‘Alaa - sepse ai është parimi i të gjitha 

parimeve dhe themeli i të gjitha themeleve, dhe nuk është i saktë asnjë 

ibadet nëse i mungon Teuhidi i Allahut - Subhanehu ue Te’ala -. 

Përpiquni sa më shumë në davet. Pejgamberi - sal-Allahu ‘alejhi ue sel-lem - 

thotë, siç ka ardhur tek dy Sahihët: 

ي َ بك جا ح خي لك من لحلم 

“Që Allahu të udhëzojë një njeri të vetëm nëpërmjet teje është më e mirë 

për ty sesa devetë e kuqe.” 

Domethënë kjo është më e mirë për ty sesa të kesh devetë më të mira. Pra ky 

është virtyt madhështor. Dhe sa herë që dikush përfiton nga daveti jot dhe u

udhëzua në mirësi dhe në hak, aq herë do të kesh shpërblim, sikurse ka thënë 

Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -: 

كعه ْيْل ع ل 

“Ai që udhëzon tek e mira ka shpërblimin e atij që e vepron atë.” 

Dhe sikurse ka thënë Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -: 

من ع ل ل ك له من ُأ ج مل ج من هّت َ يص لك من جهم شي‏،‏ 

من ع ل ضال ك عيه من إ ثم م‏ْل آث من ته َ يص من آثمم شي 

“Kush thërret drejt Udhëzimit do të ketë shpërblimin e atyre që e ndjekin 

atë, pa u pakësuar asgjë nga shpërblimi i tyre; dhe kush thërret drejt 

devijimit do të mbajë mbi shpinë gjynahet e atyre që e ndjekin atë, pa u 

pakësuar asgjë nga gjynahet e tyre.” 

Ka thënë Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa -: 

ليحْ‏ ْهمْ‏ كم يْ ميْل منْ‏ لّ‎ين ْ يُنمْ‏ بغيْ‎ع‏ْم 

“Që ata t’i mbajnë gjynahet e veta të plota në Ditën e Kiametit, si dhe 

pjesën e gjynaheve të atyre që i çuan në humbje nga padijenia.” en-Nahl, 

25 

I kërkojmë Allahut - Xhel-le ue ‘Alaa - që të na bëjë neve dhe juve prej 

thirrësave të Udhëzimit. 

Lavdërimet dhe shpëtimi i Allahut qoftë për Pejgamberin tonë, Muhamedin, si 


Mësimi i tetë. 

Të gjitha lavdet i takojnë Allahut Një e të Vetëm, Ai të Cilit i drejtohet dhe ia ka 

nevojën gjithçka, Ai i Cili as nuk lind dhe as nuk është i lindur, dhe askush 

nuk është i barabartë me Të. Lavdërimet e shumta dhe shpëtimi i Allahut 

qofshin për Pejgamberin tonë, Muhamedin, si dhe mbi Familjen dhe Shokët e 

tij, deri në Ditën e Kijametit. 

Më tej:

O ju vëllezër të virtytshëm, do të flasim sonte - in shaa Allah - për çështjen e 

katërt, nga katër çështjet të cilat i kemi detyrë që t’i mësojmë. Dhe ajo është: 

durimi përgjatë dëmtimeve në kërkimin e diturisë, në punimin me të dhe në 

thirrjen drejt saj, sepse është më se e ditur se ai që i thërret njerëzit dhe 

urdhëron të mirën dhe ndalon nga e keqja, patjetër që do të përballet me 

dëmtime nga ana njerëzve të këqinj, sepse shumë prej njerëzve nuk e duan të 

mirën, porse duan tekat, duan harramet dhe epshet. Dhe nëse atyre u vjen 

dikush që i thërret tek Allahu dhe i largon ata nga epshet e tyre, atëherë 

domosdo që ai do të përballet me kundërpërgjigje nga ana e tyre, me fjalë apo 

me vepër. Kështu që, obligimi i atij që thërret tek Allahu dhe kërkon Fytyrën e 

Allahut, është që të durojë dëmtimet dhe të vazhdojë thirrjen e tij. Dhe 

shembulli i tij është i Dërguari i Allahut - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - dhe të 

Dërguarit Fisnikë - ‘alejhimus-salatu ues-selam -. Çfarë hasi i Dërguari i 

Allahut - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - nga njerëzit? Sa dëmtime me fjalë e me 

vepra hasi nga ata? Ata thanë se ai është “magjistar”, thanë se ai 

është “gënjeshtar”, thanë se ai është “i çmendur”, thanë se ai 

është “fallxhor” dhe fjalë të tjera si këto. Ata e dëmtuan atë, e qëlluan me gurë 

- ‘alejhis-salatu ues-selam - dhe ia gjakosën thembrat e këmbëve - sal-lAllahu 

‘alejhi ue sel-lem -, kur ai i thirri ata tek Allahu - ‘Azze ue Xhel-le -. Ata i 

hodhën mbi shpinë fetusin e devesë së ngordhur, kur ai ishte në sexhde, duke 

u falur në Qabe. Ata e kanosën atë me vrasje dhe e kërcënuan. Kurse në 

betejën e Uhudit atij i thyen dhëmbin e parë dhe i çanë kokën dhe ra në një 

gropë - ‘alejhis-salatu ues-selam -, ndërkohë që ai është Pejgamberi i Allahut. 

Të gjitha këto dëmtime i hasi në thirrjen për tek Allahu. Mirëpo ai duroi dhe e 

mbajti veten. Prandaj, ai i cili e merr përsipër përcjelljen e kësaj thirrjeje, 

patjetër që do të përballet me dëmtime, në varësi të imanit dhe thirrjes së tij, 

mirëpo ai e ka detyrë që të durojë. 

ي ُي لّ‎ين آم ْص بص ب ّت َّ لّمْ‏ تْح ( 

“O besimtarë. Bëhuni të durueshëm dhe nxiteni njëri-tjetrin të jeni të 

tillë; bëhuni të vendosur dhe vigjilentë (në vepra të mira dhe në ruajtjen e 

kufijve) dhe kijeni frikë Allahun, që të shpëtoni.” Aali-Imran, 200 

Dhe ai duhet ta dijë se çdo dëmtim që ai përjeton, do të jetë në krahun e 

peshores me veprat e tij të mira dhe do t’i ngrihen gradët Ditën e Kijametit. 

Andaj, kijeni frikë Allahun dhe bëni durim! 

- Sabri (durimi) nga ana gjuhësore do të thotë: përmbajtje dhe ndalim. 

Kurse në terminologjinë (Sheriatike) do të thotë: të përmbash veten nga 

dëshpërimi dhe të mbash gjuhën nga të ankuarit dhe gjymtyrët nga 

gjuatja e faqeve me shuplaka dhe nga shqyerja e xhepave.

- Durimi është disa llojësh: durimi në bindjen ndaj Allahut, durimi në mos 

kundërshtimin e Allahut dhe durimi në çdo gjë që ndodh me 

Kaderin (Caktimin) e Allahut. 

Kështu që, thirrësi e ka detyrë që të bëjë durim kur mëson diturinë, sepse 

mësimi i diturisë kërkon durim, durim të madh. Nuk arrihet dija me rehatinë e 

trupit, sikurse kanë thënë dijetarët e Selefëve. Ai e ka detyrë që të bëjë durim 

në punimin me këtë dije. 

( ين لْ‎حْ‏ لع َّ ّ س لْيّمْ‏ في جه لّ‎ين 

“Ata që përpiqen për çështjen Tonë, sigurisht, Ne do t’i udhëzojmë drejt 

udhëve Tona. Vërtet, Allahu është me punëmirët.” el-Ankebut, 69 

Dhe ai duhet të bëjë durim në thirrjen për tek Allahu. 

فصْ‎‏ْ‏ ك ص ل ْْل من ل‏ُسل 

“Prandaj, ti bëhu i durueshëm, ashtu siç kanë duruar me këmbëngulje të 

Dërguarit e vendosur.” el-Ahkaf, 35 

( يا ج هجْ‏ هْج‏ْهمْ‏ يل م ع ْْص 

“Andaj bëj durim për ato që thonë ata.” el-Muzemmil, 10 

بّك لح‏ْم ْْص 

“Prandaj, duro për gjykimin e Zotit tënd.” et-Tuur, 48 

ل مّ َ ن ن‏ْ‏ تهمْ‏ حّ ك‏ّب م ع ف قْك منْ‏ لس ك‏ّبتْ‏ ْل 

( لْ‎‏ْسين نإ منْ‏ جء ْل َّ 

“Edhe para teje shumë të dërguar janë mohuar, por ata e kanë duruar 

mohimin dhe lëndimin (që kanë pësuar), derisa u ka ardhur ndihma 

Jonë.” el-En’aam, 34 

Me durim vjen ndihma, sikurse ka thënë Pejgamberi - ‘alejhis-salatu ues-selam 

-: 

ّْل مع ّْل ّ عْ‎مْ‏ 

“Dhe dije se ndihma vjen me durimin.”

Nëse Ehli-Suneti duron në marrjen e diturisë, në punimin me të dhe në 

thirrjen drejt saj, atyre do t’u vijë ndihma dhe ngadhënjimi me Lejen e Allahut. 

Prandaj Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - duronte pavarësisht 

dëmtimeve që ia shkaktonte populli i tij, dhe thoshte: 

َ يْ أنّ‎مْ‏ ي ل‏ْم ف‏ْ‏ ُْْ لمّ‏ 

“O Allah fale popullin tim sepse ata nuk dijnë.” 

Ka thënë Shejkhu jonë, Ahmed en-Nexhmij - rahimehullah -: “Dëmtimet 

patjetër që do të ndodhin. Dëmtimet mund të jenë të lehta ose të rënda, 

mirëpo është detyrë që t’u bësh ballë atyre me durim, dhe mos u mërzit, 

porse thirr tek Allahu me urtësi dhe me këshillim të mirë.” 

Ka thënë Allahu - Subhanehu ue Te’ala -: 

( يق بيت نك ص لّ بأمْ‎ن يْ ّئ مْمْ‏ ْج 

“Ne zgjodhëm prej tyre prijës, të cilët udhëzonin me urdhërin Tonë, kur 

ata duruan dhe besuan bindshëm në ajetet tona.” es-Sexhdeh, 24 

Sikurse ka thënë ‘Umeri - radij-Allahu ‘anhu -: “Çastet më të mira të jetës 

për ne kanë qenë ato kur kemi bërë durim.” 

‘Aliu - radij-Allahu ‘anhu - thotë: “Durimi në Iman është si pozita që ka 

koka në trup.” 

Pejgamberi - ‘alejhis-salatu ues-selam - thotë: 

م يع ح عء خيْ‎ ‏ْس َ منْ‏ ّْل 

“Nuk i është dhënë njeriut gjë më e mirë dhe më e bollshme sesa durimi.” 

Dhe ka thënë Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - thotë: 

َ يّْ من يّ 

“Kush bën durim, Allahu ka për t’i dhënë durim.” 

Bëj durim o vlla, o kërkuesi i diturisë, bëj durim në mësimin e diturisë, në 

punimin me të dhe në thirrjen drejt saj. Kanë thënë dijetarët: Kush e mëson 

diturinë, punon me të dhe thërret drejt saj, patjetër që do të përballet me 

dëmtime, prandaj ai duhet të jetë i duruar.

ْْل إنْ‎ ّ )( لي خْ لّ‎ين َ )( آم ع حلّل ْصت بلْحقّ‏ 

( بلّْ ْصت ) 

“Pasha kohën. Me të vërtetë njeriu është në humbje të sigurtë. Me 

përjashtim të atyre që besuan dhe bënë vepra të mira, si dhe këshilluan 

njëri-tjetrin me të vërtetën dhe këshilluan njëri-tjetrin me durimin.” el- 

Asr, 1-3 

“Me përjashtim të atyre që besuan” është besimi me dije; “dhe bënë vepra 

të mira” është punimi me dijen; “si dhe këshilluan njëri-tjetrin me të 

vërtetën” është daveti, thirrja; “dhe këshilluan njëri-tjetrin me 

durimin” është durimi gjatë përballjes me dëmtimet. 

Dhe këto janë katër çështjet. 

Sikurse ka thënë edhe Imam Ibnul-Kajjim - rahimehullah -: “Që njeriu të 

përpiqet në marrjen e dijes, të përpiqet në punimin me të, të përpiqet në 

davet dhe të përpiqet në durimin, në përballimin e vështirësive në thirrjet 

për tek Allahu - ‘Azze ue Xhel-le -.” 

Lus Allahun - Xhel-le ue ‘Alaa - me Emrat e Tij të Bukur dhe Cilësitë e Tij të 

Larta, që të na japë neve dhe juve dije të dobishme, vepra të mira dhe sinqeritet 

në fjalë dhe në vepra. 

Po e mbyll me kaq. 

Lavdërimet dhe shpëtimi i Allahut qoftë mbi Pejgamberin tonë, Muhamedin, si 


Mësimi i nëntë. 




E më pas: 

O ju vëllezër të virtytshëm, vazhdojmë mësimin tonë në shpjegimin e “Tri 

Parimeve”, të Imamit dhe Muxhedidit, Muhammed Ibën ‘Abdil-Uehhab - 

rahimehullah -. U ndalëm tek fjala e Imamit - rahimehullah -: “E katërta: 

durimi i dëmtimeve me të cilat përballesh.” Domethënë kjo është një prej 

katër çështjeve, që robi e ka detyrë që t’i mësojë. Pastaj folëm rreth durimit dhe

dobitë e tij. Pastaj tha autori - rahimehullah -: “Dhe argumenti është Fjala e të 

Lartësuarit: 

ْْل إنْ‎ ّ )( لي خْ لّ‎ين َ )( آم ع حلّل ْصت بلْحقّ‏ 

( بلّْ ْصت 

“Pasha kohën. Me të vërtetë njeriu është në humbje të sigurtë. Me 

përjashtim të atyre që besuan dhe bënë vepra të mira, si dhe këshilluan 

njëri-tjetrin me të vërtetën dhe këshilluan njëri-tjetrin me durimin.” el- 

Asr, 1-3 

E ke detyrë o robi Allahut që t’i mësosh këto katër çështjet në detaje. Nëse të 

pyet dikush: Cili është argumenti që ne e kemi detyrë mësimin e tyre? Atëherë 

thuaji atij: Fjala e Allahut të Lartësuar: ْْل “Pasha kohën....” sureja el-Asr. 

Qëllimi i Fjalës së Allahut të Lartësuar: حلّل ع آم لّ‎ين َ “Me 

përjashtim të atyre që besuan dhe bënë vepra të mira”, kjo është çështja e 

parë dhe çështja e dytë. 

Te Fjala e Allahut - ‘Azze ue Xhel-le -: آم لّ‎ين َ “Me përjashtim të atyre që 

besuan”,është dija, sepse besimi (imani) s’mund të jetë pa dije. Dhe dija 

është: njohja e Allahut - ‘Azze ue Xhel-le -, njohja e Pejgamberit të Tij - 

sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -, dhe njohja e fesë Islame me argumente. 

Çështja e dytë është punimi me të, që është marrë nga Fjala e Allahut - 

‘Azze ue Xhel-le -: حلّل ع “dhe bënë vepra të mira”. Çështja e tretë 

është thirrja tek dija dhe punimi me të, e cila është marrë nga Fjala e 

Allahut të Lartësuar: قّ‏ بلْح ْصت “si dhe këshilluan njëri-tjetrin me të 

vërtetën”. Kurse çështja e katërt është durimi i dëmtimeve që has gjatë 

kësaj, që është marrë nga Fjala e Allahut të Lartësuar: بلّْ ْصت “dhe 

këshilluan njëri-tjetrin me durimin.” 

Fjala e Allahut - Xhel-le ue ‘Alaa -: ْْل“ Uel-asr” Fjala “Ue” këtu është 

betim, kurse ْْل“el-asr” është emri në të cilin betohet Allahut, dhe me të 

është për qëllim koha dhe zamani. Është betuar Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa - në 

kohën, e cila është e krijuar. Allahu i Përsosur nga çdo e metë betohet në çdo 

krijesë që do Ai, kurse krijesa nuk betohet në tjetërkënd pos Allahut. Dhe 

Allahu i Përsosur nga çdo e metë betohet veçse në gjëra që kanë rëndësi dhe në 

shenjat treguese të të Përsosurit nga çdo e metë. Tek kjo sure ka argument për 

Fuqinë e Allahut - ‘Azze ue Xhel-le -. Pastaj, ato që ndodhin në këtë kohë, siç 

janë incidentet, fatkeqësitë, begatitë, mirësitë dhe çdo gjë që ndodh gjatë kohës, 

të gjitha këto janë mësime. Po ashtu, nata dhe dita janë koha kur bëhen veprat 

e mira, sikurse ka thënë Allahu - ‘Azze ue Xhel-le -: 

( ش ْ ي‏ّكّ‎ ْ لنْ‏ خْ ّل ل‏ّيْل جل ّل ه)

“Ai krijoi natën dhe ditën që të vijnë njëra pas tjetrës, si këshillë për ata 

që duan ta kujtojnë ose duan ta falenderojnë.” el-Furkan, 62 

Nga nata dhe dita nxirret përfitim i madh, nga ai i cili i shfrytëzon ato në bindje 

ndaj Allahut - ‘Azze ue Xhel-le -. Koha e punës është dita dhe nata. Ajo është 

koha e përfitimit të mirë dhe punimit për Botën Tjetër. Dhe koha është 

përmendur tek Fjala e Allahut të Lartësuar: 

ْْل 

“Pasha kohën...” 

Pra, u betua Allahu në kohën, në mirësinë e Tij, për ata që e shfrytëzojnë atë në 

bindje ndaj Allahut - ‘Azze ue Xhel-le -. Përgjigja e betimit është Fjala e Allahut 

të Lartësuar: 

إنْ‏ ّ 

خْ لي 

“Me të vërtetë njeriu është në humbje të sigurtë.” 

Pra, që të gjithë bijtë e Ademit, asnjë nuk përjashtohet, as mbretërit, as 

presidentët, as pasanikët, as fukarenjtë, as të lirët as të robëruarit, as 

meshkujt as femrat. 

Nyja “el” tek fjala “el-insan” është gjithëpërfshirëse. Domethënë çdo bir i 

Ademit është në humbje, në shkatërrim, nëse e humbasin këtë kohë të vyer 

dhe e shpërdoruan në mosbindje ndaj Allahut, me përjashtim të atyre që i kanë 

katër cilësi: dija, puna, thirrja tek Allahu dhe durimi gjatë kësaj. Dhe nuk 

mund të arrihet besimi në Allahun veçse nëpërmjet dijes, e cila është: njohja e 

Allahu - ‘Azze ue Xhel-le -; dhe bënë vepra të mira, pra bënë punët e obliguara 

dhe punët e pëlqyera. Kështu, ata e shfrytëzuan kohën e tyre në bindje ndaj 

Allahut, këshilluan me të vërtetën, domethënë urdhëruan të mirën dhe 

ndaluan nga e keqja, thirrën tek Allahu - ‘Azze ue Xhel-le -, u mësuan të 

tjerëve dijen e dobishme dhe përhapën dijen dhe mirësinë tek njerëzit; dhe 

këshilluan njëri-tjetrin për të bërë durim, domethënë bënë durim në dëmet me 

të cilat u përballën. Dhe durimi është disa llojësh: 

- Lloji i parë: durimi në bindjen ndaj Allahut, sepse vetja e njeriut e do 

dembelizmin dhe e do rehatinë, prandaj njeriu duhet medoemos ta shtyjë 

veten e tij drejt bindjes, drejt namazit, drejt agjërimit dhe ibadeteve të 

tjera.

- Lloji i dytë: durimi në ato që i ka ndaluar Allahu, sepse vetja njeriut i do 

harramet dhe epshet, prandaj ai duhet patjetër që ta ndalojë veten e tij 

nga harramet, dhe për këtë ka nevojë për durim. 

- Lloji i tretë: durimi në sprovat e dhimbshme, në fatkeqësitë që i bien 

njeriut, siç është vdekja e ndonjë të afërmi, humbja e pasurisë, apo ndonjë 

sëmundje që i bie njeriut. Prandaj ai duhet me doemos të ketë durim me 

Vendimin dhe Caktimin e Allahut, dhe nuk duhet të dëshpërohet e të 

revoltohet, porse duhet ta mbajë veten nga revoltimi, ta mbajë veten nga 

dëshpërimi, t’i mbajë gjymtyrët e tij nga gjuajtja e vetes dhe grisja e 

rrobave (nga dëshpërimi i madh). 

Kurse për sa i përket gjynaheve, ai nuk duhet të bëjë durim në bërjen e tyre, 

porse duhet të pendohet tek Allahu dhe të largohet nga ato, sepse gjynahet 

janë mosbindje ndaj Allahut. Ndërsa në fatkeqësitë tek të cilat t’i nuk mund të 

ndikosh dot, pasi ato janë nga Allahu - ‘Azze ue Xhel-le - dhe Ai i ka caktuar 

ato si provim apo testim apo si dënim për ty për gjynahet që i ke bërë, sikurse 

ka thënë Allahu - ‘Azze ue Xhel-le -: 

م صبمْ‏ منْ‏ مي ف كتْ‏ يْ‎يمْ‏ 

“Çfarëdo fatkeqësie që ju godet, është si pasojë e asaj që keni bërë 

vetë...” esh-Shuura, 30 

Nëse të bie ndonjë fatkeqësi në veten tënde, në pasurinë tënde apo në 

fëmijën tënd, atëherë bëj durim dhe shpreso shpërblim për këtë. Prandaj 

Imam Shafiu - rahimehullah - ka thënë: “Sikur Allahu të mos u kishte 

zbritur argument tjetër krijesave të Tij pos kësaj sureje, ajo do t’u kishte 

mjaftuar atyre.” Dhe kanë thënë Selefët: “Sikur njerëzit të meditonin në 

këtë sure, kjo do t’u kishte mjaftuar atyre.” 

Pra, kjo sure është e mjaftueshme në nxitjen për t’u kapur mbas Fesë Islame, 

për t’u kapur mbas Imanit, veprave të mira, thirrjes drejt tyre dhe durimit gjatë 

gjithë kësaj. Dhe nuk ishte qëllimi i Imam Shafiut se kjo sure është e 

mjaftueshme për të gjithë Sheriatin, sepse ka dispozita në Sheriat të cilat nuk 

janë përmendur tek kjo sure. Mirëpo qëllimi është se kjo sure përmblodhi 

çështjet më të rëndësishme të Fesë, siç është imani, vepra, thirrja drejt tyre 

dhe durimi gjatë kësaj. Imani përfshin çështje të shumta: fjala me gjuhë, 

besimi me zemër dhe vepra me gjymtyrë. 

Dhe ka thënë Shejkhul-Islam Ibën Tejmijeh - rahimehullah - për këtë 

sure: “Ka njoftuar Allahu - ‘Azze ue Xhel-le - se të gjithë njerëzit janë të 

humbur, me përjashtim të atyre që janë besimtarë, punëmirë, dhe me të 

tjerët janë këshillues për të vërtetën dhe për durim.”

Dhe ka thënë Imam Ibnul-Kajjim - rahimehullah -: “Selefët kanë ixhma se 

dijetari nuk meriton që të quhet “rabbanij” (edukator) deri sa të njohë 

hakun dhe të punojë me të. Dhe kur ta njohë hakun dhe të punojë me të, 

atëherë ai do të thirret i madh në mbretërinë e qiejve.” 

Lus Allahun - Xhel-le ue ‘Alaa - që të na japë neve dhe juve dije të dobishme, 

vepra të mira dhe sinqeritet në fjalë dhe në vepra. 


Lavdërimet dhe shpëtimi i Allahut qoftë mbi Pejgamberin tonë, Muhamedin, si 


Mësimi i dhjetë. 


më të mirin e të gjitha krijesave, si dhe për Familjen e tij, Shokët e tij, Tabi’inët 


E më pas: 

O ju vëllezër fisnikë, vazhdojmë mësimin tonë në shpjegimin e “Tri Parimeve”, 

të Imamit dhe Muxhedidit, Muhammed Ibën ‘Abdil-Uehhab - rahimehullah -. U 

ndalëm tek fjala e Imam Bukharit - rahimehullahu te’ala -: 

“Kapitulli: dija vjen para fjalës dhe veprës. Dhe argumenti është Fjala e Allahut: 

فعْ‎مْ‏ نّه هل َ ْْغْس َّ َ لنْ‎ك لْ‏ْمين ْْل م 

“Andaj, dije se s’ka të adhuruar tjetër me të drejtë pos Allahut, dhe kërko 

falje për gjynahun tënd dhe për besimtarët e besimtaret.” Muhammed, 19 

Pra, ai filloi me dijen përpara fjalës dhe veprës.” 

Imam Bukhari është Imami Muhamed Ibën Isma’il Ibën Ibrahim el-Bukharij, që 

i atribohet Bukharasë, një vend në Lindje. 

Imam Bukhari është Imami i dijetarëve të hadithit, mali i mësimit përmendësh 

- rahimehullah -, autori i Sahihut, që është libri më i saktë mbas Librit të 

Allahut - ‘Azze ue Xhel-le -.

Fjala e Imam Bukharit - rahimehullah -: “Kapitulli: dija vjen para fjalës dhe 

veprës.” Ai tha kështu sepse vepra nuk të bën dobi, përveç atëherë kur ajo 

është e bazuar në dije. Ama kur vepra është e bazuar në injorancë, nuk i bën 

dobi vepruesit të saj, porse do të jetë humbje për të në Ditën e Kijametit. 

Kështu që, dija duhet të jetë përpara veprës. Fjala dhe vepra e njeriut nuk 

merret në konsideratë në peshoren e Sheriatit përveç se atëherë kur ato janë të 

bazuara në dije. Pra, dija është kusht për saktësinë e fjalës dhe veprës. Dhe 

argumenti gjendet tek ky ajet, tek Fjala e Allahut të Lartësuar: “Andaj, dije se 

s’ka të adhuruar tjetër me të drejtë pos Allahut, dhe kërko falje për 

gjynahun tënd.” Sepse Ai filloi me dijen: “Andaj dije”. Kurse “dhe kërko 

falje”, kjo është vepra. Pra, i Përsosuri nga çdo e metë filloi me dijen përpara 

veprës, sepse vepra nëse është e bazuar në injorancë nuk i bën dobi vepruesit 

të saj. Kështu që, njeriu në radhë të parë fillon me dijen, pastaj punon me atë 

që mësoi. Ky është themeli. 

Argumenti tek Fjala e Allahut, tek ajeti, është se Allahu i Lartësuar urdhëroi 

marrjen e dijes, ngaqë Ai tha: “Andaj dije”. Pastaj Ai urdhëroi fjalën dhe 

veprën: “dhe kërko falje për gjynahun tënd.”Edhe pse kjo thirrje i drejtohet 

Pejgamberit - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -, ajo është edhe për Umetin e tij. 

Ka thënë Shejkh Ibën ‘Uthejmini - rahimehullah -: “U argumentua Imam 

Bukhari me këtë ajet për obligueshmërinë e fillimit me dijen përpara fjalës 

dhe veprës. Dhe ky është argument etherij, domethënë argument i nxjerrë 

nga Libri i Allahut, që tregon se njeriu së pari mëson, pastaj vepron. Ka 

edhe argument logjik, teorik, që tregon se dija vjen përpara fjalës dhe 

veprës, sepse fjala apo vepra nuk mund të jetë e saktë dhe e pranuar 

derisa të jetë në përputhje me Sheriatin. Dhe vepra e tij nuk mund të jetë 

në përputhje me Sheriatin përveç me dije. Ka edhe gjëra që njeriu i di ato 

me fitran (natyrshmërinë) e tij, siç është dija që Allahu është një i 

adhuruar i vetëm me hak.” [Mbaroi fjala e Shejkh Ibën ‘Uthejminit.] 

Fjala e Allahut të Lartësuar: “Andaj, dije se s’ka të adhuruar tjetër me të 

drejtë pos Allahut, dhe kërko falje për gjynahun tënd.” Ai filloi me dijen 

përpara fjalës dhe veprës. Allahu i Lartësuar urdhëroi dijen dhe Teuhidin së 

pari, sepse ky është themeli i fjalës dhe veprës. Ky është themeli i fjalës dhe 

veprës. Pastaj, sa i përket veprës së mirë: sikur njeriu të bëjë istigfar me mijëra 

herë, të falë rregullisht namazin natën e ditën, të bëjë haxhin çdo vit, të 

agjërojë gjatë gjithë vitit, mirëpo ai nuk e ka realizuar Teuhidin, nuk e di Fjalën 

e Teuhidit, nuk e di kuptimin e saj dhe nuk punon me kërkesat e saj, atij nuk 

do t’i bëjnë dobi ato ibadete. Kjo për arsye se kur Pejgamberi - sal-lAllahu 

‘alejhi ue sel-lem - dërgoi Mu’adhin në Jemen, siç ka ardhur tek dy Sahihët nga 

Ibën ‘Abbasi - radij-Allahu ‘anhuma -, i tha: “Vërtet, ti po shkon tek një 

popull që janë prej Ehli-Kitabëve, prandaj gjëja e parë tek e cila do t’i 

thërrasësh ata duhet të jetë dëshmia La ilahe il-lAllah…” - kurse në një 

transmetim tjetër “që ta veçojnë Allahun në adhurim” - “…e nëse ata të

inden për këtë, atëherë njoftoji se Allahu u ka bërë detyrë atyre pesë 

namazet që falen në çdo ditë e natë.” 

Ka thënë Imam Khattabiu - rahimehullah -: “Nga ky hadith nxirret se 

duhet të fillohet me atë që është më e rëndësishme e kështu me radhë.” 

Dhe ka ardhur tek dy Sahihët, nga hadithi i Ibën ‘Umerit - radij-Allahu 

‘anhuma - se Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - ka thënë: “Është 

ndërtuar Islami mbi pesë shtylla.” Pastaj ai përmendi të parën dy 

dëshmitë “La ilahe il-lAllah ue enne Muhammeder Rasul-lUllah”, sepse pa 

realizimin e këtyre dy dëshmive nuk pranohen shtyllat e tjera. Pra, këtu Allahu 

filloi me dijen e Teuhidit së pari, sepse ajo është themeli i fjalës dhe veprës. 

Pastaj vepra është fryti i dijes, sikurse ka thënë Imam Ibnul-Kajjim - 

rahimehullah -: “Fryti i dijes është vepra.” 

Kjo ishte për sa i përket argumentimit të Imam Bukharit, apo kapitullit që 

vendosi Imam Bukhari:“Kapitulli: dija vjen para fjalës dhe veprës.” Ky është 

një argumentim i çmuar. Gjithashtu, kjo tregon për rëndësinë e dijes dhe 

rëndësinë e përkushtimit ndaj dijes, dhe se njerëzit e devijimit, bidatit dhe 

bestytnive kanë devijuar vetëm se për shkak të injorancës së tyre. 

Prandaj ka thënë Shejkhul-Islam Ibën Tejmijeh - rahimehullah - për 

Khauarixhët: “Me të vërtetë ata janë injorantë që e kundërshtuan 

Kurànin dhe Sunetin me injorancën e tyre.” 

Ka thënë Imam Maliku - rahimehullah -: “Disa njerëz iu përkushtuan 

ibadetit dhe e humbën dijen, kështu dolën kundër Umetit të Muhamedit 

me shpatat e tyre. Sikur ata të kishin ndjekur rrugën e dijes, kjo do t’i 

kishte ndaluar ata (nga dalja kundër Umetit).” 

Ka thënë Imam Ibnul-Kajjim - rahimehullah -: “Çdo fitne që ka ndodhur 

nga fitnet e shubuhateve (dyshimeve dhe pështjellimeve në Fe), ka 

ndodhur për shkak të shkurtpamësisë dhe dijes së cekët.” 

Gjithashtu, një fjalë të ngjashme e ka thënë Hafidh Ibën Haxheri - 

rahimehullah - për Khauarixhët: “Ata nuk u ndriçuan me dritën e dijes 

dhe nuk u kapën mbas litarit të pakëputshëm (të udhëzimit), kështu që 

devijuan vetë dhe i devijuan edhe të tjerët. Prandaj ka thënë Pejgamberi - 

sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - se ata janë të rinj në moshë dhe 

mendjelehtë, e lexojnë Kurànin dhe ai nuk kalon përtej gurrmazeve të 

tyre…” 

Prandaj, kijeni frikë Allahun dhe merrni dije dhe kuptojeni drejt Fenë e 

Allahut, që të jetë ibadeti juaj i saktë dhe robi të jetë në dritë nga Allahu. Kijeni 

frikë Allahun dhe Allahu do t’ju mësojë. Përkujdesuni për marrjen e dijes dhe

merreni atë nga njerëzit e dijes, nga dijetarët e Sunetit, dhe ruhuni nga njerëzit 

e bidatit! Ruhuni nga njerëzit e bidatit dhe devijimit! 




Lavdërimet, shpëtimi dhe begatitë e Allahut qofshin për Pejgamberin tonë, 

Muhamedin, si dhe për Familjen e tij dhe të gjithë Shokët e tij. 

Mësimi i njëmbëdhjetë. 




E më pas: 

Tri çështje, Muslimani i ka detyrë që t’i mësojë dhe të punojë me to. 

Tha Imami dhe Muxhedidi, Muhammed Ibën ‘Abdil-Uehhab - rahimehullah -: 

“Dije – Allahu të mëshiroftë – se është obligim për çdo Musliman e 

Muslimane që t’i mësojë këto tri çështje dhe të punojë me to.” 

Fjala e Imamit dhe Muxhedidit: “Dije”: kjo fjalë përdoret për të tërhequr 

vëmendjen për atë që do të përmendet mbas saj. 

Kuptimi i saj është: mëso, kupto dhe bindu. Fjala “Dije” është folje urdhërore. 

Ai të nxit dhe të urdhëron që të mësosh këto tri çështje. Dhe kjo është nga 

metoda e autorit - rahimehullah -, siç e kemi përmendur edhe më herët fjalën e 

tij: “Dije - Allahu të mëshiroftë -…”, si dhe do të vijë më mbas fjala tjetër e 

tij: “Dije - Allahu të udhëzoftë në bidjen ndaj Tij -…”, si dhe fjalë të tjera të 

ngjashme. Pra, ai nxit për dije dhe vepra. 

Pastaj tha: “Dije - Allahu të mëshiroftë -…”. Kjo është lutje nga Imami dhe 

Muxhedidi - rahimehullah -, për kërkimin e mëshirës. Kjo tregon për këshillën 

e sinqertë të autorit - rahimehullah -, dashurinë e tij për ata të cilët po i thërret 

dhe dhembshurinë e tij për ta. Pra, ai i thërret ata dhe e fillon fjalën e tij duke 

u lutur për ta, në mënyrë që ajo të jetë më e pranueshme për ta dhe ata ta 

dëgjojnë me vëmendje e ta pranojnë këtë libër dhe këto çështje. Mësuesi duhet

që të dalë përpara kërkuesit të dijes me dhembshuri dhe mëshirë, si dhe t’ia 

dojë të mirën atij. 

Pastaj ai tha: “Dije - Allahu të mëshiroftë - se është obligim për çdo 

Musliman e Muslimane…” 

Fjala e tij “se është obligim”: obligimi “el-uuxhuub” është i njohur tek 

dijetarët e Usulit, se kush e vepron atë shpërblehet dhe kush e lë dënohet. 

Origjina e fjalës “uuxhub” në gjuhën Arabe është“eththubuut” 

(palëkundshmëri) dhe “elistikrar” 

(qëndrueshmëri). Thuhet: “uexhebe 

kedha”,d.m.t.h “thebete” dhe “istekarra”, që do të thotë: kjo gjë u bë e 

palëkundur, u bë e qëndrueshme. Ka thënë Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa -: 

فإ جتْ‏ جب 

“Kur ato të bien në tokë...” el-Haxh, 36 

Domethënë, kur bagëtitë të bien në tokë dhe të mos lëvizin më, të jenë të 

vdekura, pasi që u therën. 

Fjala e tij “ është obligim” tregon se ky është urdhër dhe nuk është gjë e 

pëlqyeshme, nëse do e merr e nëse do e lë. Kjo është detyrim nga Allahu - 

Subhanehu ue Te’ala -. Nuk është ky obligim nga ana e Shejkhut, porse është 

nga ana e Allahut - ‘Azze ue Xhel-le. Ai e ka zbritur urdhërimin e këtyre 

çështjeve për robërit në Kuràn dhe në Sunet. 

Fjala e tij: 

[Çështje gjuhësore]: 

اعلم- حكهأ ّ هيجب علىكلمسلمّ ومسلةّ تعلمثاثههالسائل 

“Dije – Allahu të mëshiroftë – se është obligim për çdo Musliman e 

Muslimane që t’i mësojë këto tri çështje dhe të punojë me to.” 

- Së pari, Shejkh Muhamed Aman el-Xhamij - rahimehullah - në shpjegimin e 

tij të “Tri Parimeve” e kundërshtoi këtë shprehje të autorit, dhe ishte i 

mendimit se shprehja e saktë duhet të ishte: 

Pra, në vend të fjalës së autorit: 

ُ ع‏ُم ه لئل ال لل بنّ‏

Shejkh Muhamed Aman el-Xhamij tha: 

ت‏ُم ثا ه لئْل 

ُ ع‏ُم ه لئل ال لل بنّ‏ 

Pra, çdokush që është i ngarkuar me detyrat sheriatike, mashkull apo femër, i 

lirë qoftë apo skllav, e ka këtë detyrë individuale (që t’i mësojë këto tre 

çështje dhe të punojë me to). Njeriu dënohet nëse e lë këtë detyrë, nëse nuk i 

njeh këto çështje me dije të saktë, nuk beson në domethëniet e tyre dhe nuk 

punon me kërkesat e tyre, sepse puna është fryti i dijes. Ka thënë shejkhu 

jonë, Ahmed en-Nexhmij - rahimehullah -: “Me këto tri çështje njihet 

realiteti i Teuhidit. Autori - rahimehullah - i ka kufizuar këto çështje në 

tre, duke mbledhur dhe analizuar tekstet e Kurànit dhe 

Sunetit.” Domethënë, ai nuk i nxorri ato nga vetja e vet, porse i nxorri ato 

nëpërmjet mbledhjes dhe analizimit të teksteve të Kurànit dhe Sunetit, prej 

nga i mori këto tre çështje. 

Fjala e tij: “se është obligim për çdo Musliman e Muslimane”, domethënë 

është obligim individual, për çdo Musliman dhe Muslimane, për atë që është 

ingarkuar me detyrat sheriatike, pasi që ka arritur moshën e pjekurisë dhe 

është i shëndoshë mendërisht. 

Këto tri çështje që i ka përmendur Imami dhe Muxhedidi Muhammed Ibën 

‘Abdil-Uehhab - rahimehullah - janë: 

• - 

• - 

çështja e parë lidhet me Teuhidin Rububijeh; 

çështja e dytë lidhet me Teuhidin Uluhijeh; 

• - kurse çështja e tretë lidhet me miqësinë dhe armiqësinë në Islam 

(el-Uelaa` uel-Beraa`). 

Këto janë çështje të rëndësishme, në të cilat hyjnë burrat dhe gratë, meshkujt 

dhe femrat, të lirët dhe skllevërit, sepse femra merr pjesë njësoj si burri në 

shumë prej obligimeve, përveç atëherë kur argumenti i specifikon burrat me 

një detyrë të caktuar, siç është obligimi i faljes së namazit me xhemat në 

xhami, namazi i Xhumasë, vizita e varrezave, Xhihadi në Rrugë të Allahut etj.. 

Pra, kur argumenti tregon se burrat janë specifikuar me një detyrë të caktuar, 

ai tregon se ajo detyrë është e veçantë vetëm për ata. Në të kundërt, parimi 

bazë është se burrat dhe gratë janë të barabartë në obligime dhe në largimin 

nga ndalesat dhe në ngarkesat e tjera sheriatike.

Kështu që, obligimi i burrave dhe grave është që të mësojnë çështjet e fesë së 

tyre, sidomos çështjet e Akijdes. 

Pra, është detyrë që të mësohen këto tri çështje. Dhe mësimi do të thotë: ta 

marrësh dijen nga dijetarët, të mësosh përmendësh, të kuptosh dhe të njohësh. 

Nuk është për qëllim me të vetëm leximi apo informimi i lirë - siç thonë - porse 

është për qëllim marrja e dijes nga dijetarët. Dhe nuk lejohet që të merret dija 

vetëm nga librat, siç është gjendja sot, kur disa njerëz, disa studentë e marrin 

dijen vetëm nga librat dhe nuk e marrin nga dijetarët dhe as nuk i pyesin 

dijetarët. Dëmet e këtij njeriu janë më të mëdha sesa dëmi i atij që është 

injorant, sepse injoranti e di që është injorant dhe nuk e kalon kufirin e tij. 

Ndërsa ai që hiqet se ka dije mendon se është dijetar. Thotë shejkhu jonë, 

Shejkh Salih el-Feuzan - Allahu i dhëntë sukses -: “Ai që hiqet se ka dije 

mendon se është dijetar. Kështu, ai e bën hallall atë që Allahu e ka bërë 

harram, dhe e bën harram atë që Allahu e ka bërë hallall. Ai flet dhe thotë 

për Allahun gjëra për të cilat nuk ka dije. Dhe kjo është një çështje e 

rrezikshme.” Kështu thotë Shejkhu - Allahu e ruajt. 

Lusim Allahun e Lartësuar, me Emrat e Tij të Bukur dhe Cilësitë e Tij të Larta, 

që të na japë neve dhe juve dije të dobishme, vepra të mira dhe sinqeritet në 

fjalë e vepra. 


Lavdërimet dhe paqja e Allahut qoftë mbi Pejgamberin tonë, Muhamedin, si 


Mësimi i dymbëdhjetë. 

Të gjitha lavdet i takojnë Allahut, lavdërimet dhe paqja e Allahut qofshin për 

atë që u dërgua si paqe për të gjithë njerëzimin, Muhamedin, si dhe për 

Familjen e tij, Shokët e tij, Tabi’inët dhe për të gjithë ata që i pasuan me mirësi 

deri në Ditën e Kijametit. 

E më pas: 

O ju vëllezër të nderuar, vazhdojmë mësimin tonë në shpjegimin e “Tri 

Parimeve”, të imamit dhe muxhedidit, Muhammed Ibën ‘Abdil-Uehhab - 

rahimehullah -. Mësimin e shkuar filluam me mesazhin e dytë, që është fjala e 

autorit - rahimehullah -: 

عْ‎م - 

لئْل ه ثا ت‏ُم مُْ مْمُ كلّ‏ ع يجب ُ

“ iëlem ennehu jexhibu ‘ala kul-li Muslimin ue Muslimetin te’al-lumu 

thelathi hadhihi el-mesaìl.” 

“Dije se është obligim për çdo Musliman e Muslimane që t’i mësojë këto 

tri çështje dhe të punojë me to.” 

Përmendëm se fjalia e saktë është që të thuhet: 

ال لئل ه ع‏ُم ُ 

“…te’al-lumu hadhihi el-mesaìli eth-thelath.” 

Kurse sot - in shaa Allah - do të fillojmë me sqarimin e këtyre tri çështjeve. 

- “Çështja e parë është: që Allahu na ka krijuar e furnizuar dhe nuk na ka 

braktisur. Përkundrazi, ai na dërgoi një të dërguar: kush i bindet atij hyn 

në Xhenet, e kush nuk i bindet hyn në Zjarr. Dhe argumenti është Fjala e 

të Lartësuarit: 

ف‏ْعْ ف )( َس ف‏ْعْ ل ‏ْسْ ك عيْ‎مْ‏ شه َس ليْ‎مْ‏ ‏ْسْ ّن 

( بيا خْ‏ فأخ‏ْن ل‏ّس 

“Ne, me të vërtetë, ju kemi sjellë një të Dërguar dëshmitar mbi ju, ashtu 

siç ia çuam një të dërguar Faraonit. Por Faraoni nuk iu bind të Dërguarit, 

andaj i çuam dënim të rëndë.” el-Muzemmil, 15-16. ” 

Fjala e imami dhe muxhedidit - rahimehullah -: 

“Allahu na ka krijuar e furnizuar.” 

Domethënë: Ai na solli në ekzistencë pasi që nuk ekzistonim. Pra, ne, 

përpara se të na krijonte Ai, nuk ishim asgjë, sikurse ka thënë Allahu - 


هلْ‏ ت ع 

( م‏ْك شيْ‎ ينْ‏ لمْ‏ ل‏ّهْ‎ من حين إنْ‎ 

“Vallë, a nuk ka kaluar një periudhë kohore, kur njeriu nuk ishte asgjë për 

t’u përmendur?!”el-Insan, 1 

Dhe Fjala e të Përsosurit nga çdo e metë: 

ق كلك ق بُك ه عيّ‏ هيّن ْق خْك منْ‏ ق‏ْل لمْ‏ تك شيْ‎ (

“Ai tha: “Kështu ka thënë Zoti yt. Kjo për mua është lehtë. Unë të kam 

krijuar edhe ty më parë, ndërkohë që nuk ekzistoje.”” Merjem, 9 

Njeriu përpara se të krijohet nuk ishte asgjë, nuk ekzistonte. Ai që e solli atë në 

ekzistencë është Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa. Është Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa. 

Allahu i Përsosur nga çdo e metë thotë: 

( ليْ َ إنْس لْجنّ‏ خ‏ْت م 

“Unë nuk i kam krijuar xhindët dhe njerëzit përveç se që ata të më 

adhurojnë Mua të vetëm.” edh-Dharijjat, 56 


شيْء كلّ‏ خلق َّ 

“Allahu është Krijuesi i çdo gjëje.” ez-Zumer, 62 


( ل ْل هم ْ شيْء غيْ‎ منْ‏ خ ْ 

“A mos u krijuan ata nga hiçi, apo mos vallë ata vetë janë krijuesit?” et- 

Tuur, 35 

Pra, kjo tregon se patjetër që ka një Krijues. Ky univers patjetër që e ka një 

Krijues, patjetër që është një Krijues që e ka sjellë në ekzistencë. Ky univers 

nuk erdhi në ekzistencë rastësisht, sikurse thonë disa njerëz të devijimit, siç 

janë natyralistët, komunistët etj.. Njeriu nuk e krijon veten e tij, prandaj 

patjetër që ka një Krijues, i Cili është Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa. Pra, Allahu na 

ka krijuar dhe na ka furnizuar. Kur patëm nevojë për të ngrënë e për të pirë, 

për t’u veshur e për vendbanim, Allahu i Përsosur nga çdo e metë e dinte për 

çfarë kishim nevojë, prandaj Ai e nënshtroi çdo gjë në qiej e në tokë në dobinë 

tonë, që ne të vazhdojmë jetën dhe të ndihmohemi me këto gjëra për të 

përmbushur qëllimin për të cilin jemi krijuar. Ka thënë Allahu, i Përsosuri nga 

çdo e metë: 

( تع م ‏ْقمْ‏ ءّل في 

“Në qiell është furnizimi juaj dhe gjithçka që ju është premtuar.” edh- 

Dharijjat, 22 

Dhe thotë i Përsosuri nga çdo e metë:

( ح بغيْ‎ يشء منْ‏ يْ َّ 

“Allahu furnizon kë të dojë Ai, pa hesap.” el-Bekarah, 212 

Kanë thënë dijetarët se rrizku, furnizmi është dy llojësh: 

- Lloji i parë: është furnizimi hallall, i cili është i veçantë për Besimtarët. 

Ai është furnizim i dobishëm. Ka thënë Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa -: 

قلْ‏ منْ‏ حّ ي لّ‎ي َّ خْ‏ ل ل‏ّيّ‎ من ّْل قلْ‏ هي لّين آم في لْح ي 

ميْل يْ خل ل‏ُنْي 

“Thuaj: Kush i ka ndaluar stolitë dhe ushqimet e mira, të cilat Ai i ka 

krijuar për robërit e Vet? Thuaj: Ato janë për ata që besojnë në këtë botë, 

ndërsa në botën tjetër do të jenë vetëm për ta (besimtarët).” el-E’araf, 32 

Ky lloj është i veçantë vetëm për Besimtarët, që është furnizimi hallall. 

- Lloji i dytë: është furnizimi i përgjithshëm, me të cilin mbahet trupi i 

njeriut, qoftë hallall apo qoftë haram, si dhe qoftë i furnizuari me të 

Musliman apo qafir. Ka thënë Allahu - Xhel-le ue ‘Alaa -: 

‏ْق َّ ع َ ْأ في ّب منْ‏ م 

“S’ka asnjë gjallesë në Tokë që të mos e ketë furnizimin nga Allahu.” Hud, 

6 

Domethënë, qoftë Musliman e qoftë qafir (mosbesimtar). Ky pra është 

furnizimi i përgjithshëm. 

Tha autori: “…dhe nuk na ka braktisur.” I braktisur është i hedhuri, të cilin e 

kanë braktisur natën dhe ditën. Pra, Allahu i Lartësuar nuk na lënë pas asnjë 

detyrë. 

“Përkundrazi, Ai na dërgoi një të Dërguar: kush i bindet atij hyn në 

Xhenet, dhe kush nuk i bindet atij hyn në Zjarr.” 

Pra, kush nuk i bindet atij hyn në Zjarr. Kështu që, nuk lejohet që adhurimet 

t’i marrim sipas asaj që na pëlqen neve apo duke pasuar qorrazi filanin ose 

fistekun. Përkundrazi, Allahu padyshim që na dërgoi një të dërguar që të na 

sqarojë se si ta adhurojmë Atë, sepse adhurimet janë të kufizuara në Kuràn 

dhe Sunet, dhe nuk lejohet që të adhurohet Allahu me diçka tjetër pos asaj që 

ka ligjëruar Ai. Ne sapo mësuam që Allahu nuk na ka lënë të braktisur,

domethënë as na ka urdhëruar ndonjë gjë e as na ka ndaluar nga ndonjë gjë. 

Pra, Ai nuk na ka lënë të jetojmë kot, sikurse ka thënë i Përsosuri nga çdo e 

metë: 

ه َ هل َ لْحقُ‏ كْل َّ فل )( ت‏ْج َ ْيل نّ‎مْ‏ ع ْكمْ‏ خ ّن فحْمْ‏ 

( لْ‎يم ْْل ُ 

“Mos vallë, keni menduar që Ne ju kemi krijuar kot dhe që nuk do të 

ktheheshit te Ne (për t’ju gjykuar)?! I lartësuar është Allahu, Mbreti i 

Vërtetë. S’ka të adhuruar tjetër me hak përveç Atij, Zotit të Arshit 

Madhështor.” el-Mu`minun, 115-116 

Dhe ka thënë i Përsosuri nga çdo e metë: 

( س يْ ْ إنْ‎ ب يحْ‏ 

“Vallë, a mendon njeriu se do të lihet pa përgjegjshmëri?” el-Kijameh, 36 

Domethënë të lihet kot, pa asnjë detyrë. Jo uAllahi! Në të vërtetë Allahu 

na ka krijuar neve, ka krijuar këto me të cilat furnizohemi dhe mundësitë 

tona, me një urtësi madhështore, e cila është: që ne të adhurojmë Allahun 

e Përsosur nga çdo e metë. Ai nuk na krijoi ashtu siç krijoi bagëtitë, të 

cilat u krijuan për dobinë e robërve, pastaj ngordhin dhe shkojnë, sepse 

ato nuk janë të ngarkuara, as të urdhëruara dhe të ndaluara nga ndonjë 

gjë. Porse ty o rob i Allahut, të ka dhënë Allahu logjikë, me të cilën ti bën 

dallim midis të mirës dhe të keqes. 

( يْن ل‏ّجْ‏ ْيه 

“Vërtet, Ne i sqaruam atij të dy rrugët.” el-Beled, 10 

Domethënë: Ne ia kemi bërë të qartë atij rrugën e të mirës dhe rrugën e të 

keqes. 

“Përkundrazi, Ai na dërgoi një të Dërguar: kush i bindet atij hyn në 

Xhenet, dhe kush nuk i bindet atij hyn në Zjarr.” 

Dhe i Dërguari është Muhamedi - sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem -, Vula e 

Pejgamberëve. Atë e dërgoi Allahu për ne, që ai të na sqarojë përse jemi krijuar, 

që të na sqarojë si ta adhurojmë Allahun - ‘Azze ue Xhel-le - dhe që të na 

ndalojë nga shirku, kufri dhe gjynahet. Kjo është detyra e tij - sal-lAllahu 

'alejhi ue sel-lem. Ai na ka lënë në një rrugë të bardhë, nata e saj është njësoj 

sikurse dita e saj, nuk devijon nga ajo askush përpos atij që është i 

shkatërruar. Andaj, kush i bindet atij hyn në Xhenet, domethënë kush i bindet

atij në urdhërat e tij, hyn në Xhenet. Dhe kush nuk i bindet atij në largimin 

nga ato gjëra që ai i ka ndaluar, do të hyjë në Zjarr. Sikurse ka thënë Allahu i 

Përsosur nga çdo e metë: 

( ت‏ْح لّمْ‏ ل‏ّس ي 

“Dhe bindjuni të Dërguarit që të mëshiroheni.” en-Nuur, 56 

تْ تي ْ 

“Dhe nëse i bindeni atij, do të udhëzoheni.” en-Nuur, 54 

منْ‏ يع ل‏ّس ف‏ْ‏ َّ 

“Kush i bindet të Dërguarit, i është bindur Allahut.” en-Nisaa`, 80 

Dhe ka thënë Pejgamberi - sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem -: 

كلُ‏ مّ‎ي ي‏ْخ لْجّ َ ّ منْ‏ ب قل ي س منْ‏ َّ يأْب ق منْ‏ 

ب ف‏ْ‏ عني منْ‏ 

لْجّ لخ عي 

“I gjithë Umeti im do të hyjë në Xhenet, me përjashtim të atij që nuk 

do.” I thanë: “E kush është ai që nuk do, o i Dërguari i 

Allahut?” Tha: “Kush më bindet mua, hyn në Xhenet, dhe kush nuk më 

bindet mua, nuk do që të hyjë në Xhenet.” Bukhari, n.6737 

Pra, kijeni frikë Allahun dhe bindjuni Allahut - Xhel-le ue ‘Alaa - dhe bindjuni 

të Dërguarit të Tij - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem. 

Bindja është pajtueshmëria, me zbatimin e urdhërave të tij dhe qëndrimin larg 

gjërave që i ka ndaluar ai. Kurse mosbindja është kundërshtimi, me braktisjen 

e urdhërave të tij dhe bërjen e gjërave që ai i ka ndaluar. 

Prandaj, le të jemi të kujdesshëm në bindjen ndaj Allahut të Përsosur nga çdo e 

metë, dhe në bindjen ndaj të Dërguarit të Tij - sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem. Ka 

thënë i Lartësuari: 

ف‏ْعْ ف )( َس ف‏ْعْ ل ‏ْسْ ك عيْ‎مْ‏ شه َس ليْ‎مْ‏ ‏ْسْ ّن 

( بيا خْ‏ فأخ‏ْن ل‏ّس 

“Ne, me të vërtetë, ju kemi sjellë një të Dërguar dëshmitar mbi ju, ashtu 

siç ia çuam një të dërguar Faraonit. Por Faraoni nuk iu bind të Dërguarit, 

andaj Ne e mbërthyem atë me ndëshkim të ashpër.” el-Muzzemmil, 15-16

• “Ne, me të vërtetë, ju kemi sjellë…” [Ne] ky është përemër i 

madhështisë. 

• Kuptimi i pjesës: “ju kemi sjellë” domethënë ju kemi dërguar një të 

Dërguar dhe i kemi zbritur shpallje atij. U kemi shpallur juve o ju njerëz e 

xhindë. Kjo u drejtohet të gjithë njerëzve, sepse Mesazhi i këtij të 

Dërguari - sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem - është i përgjithshëm për të gjithë 

njerëzit, deri kur të vijë Ora e Fundit. 

• “ju kemi sjellë një të Dërguar”: ai është Muhamedi - sal-lAllahu 

'alejhi ue sel-lem -. 

• “dëshmitar mbi ju” domethënë është dëshmitar tek Allahu, Ditën e 

Kijametit, sepse ai u përcolli juve Mesazhin dhe ua ngriti argumentin. 

حي عي َّ ك ل‏ُسل بْ حجّ‎ َّ ع لّ ي لا مْين مشّ‎ين سا 

( 

• “Të dërguar që kanë sjellë lajme të mira e kanë paralajmëruar, në 

mënyrë që njerëzit të mos kenë ndonjë argument ndaj Allahut, pas 

ardhjes së të dërguarve.” en-Nisaa`,165 

• “ashtu siç ia çuam një të dërguar Faraonit.” I dërguari këtu është 

Musa - ‘alejhis-salatu ues-selam -, kurse Faraoni ishte mbreti tiran në 

Egjipt, i cili pretendoi se ishte zot. Me titullin faraon emërtoheshin të 

gjithë mbretërit në Egjipt, të cilët thirreshin “faraon”. 

• “Por Faraoni nuk iu bind të Dërguarit”, domethënë nuk iu bind 

Musait - ‘alejhis-salatu ues-selam -, të cilit nuk i besoi Faraoni, sikurse e 

ka përmendur Allahu në Librin e Tij. 

• “andaj Ne e mbërthyem atë me ndëshkim të ashpër.” Domethënë i 

morëm ata me një dënim. Allahu e mbyti atë në det atë me gjithë popullin 

e tij, pastaj i futi në zjarr. Fjala “el-uebijl” në ajet do të thotë: i rëndë, i 

ashpër. Prandaj thotë Ibën Mesùdi: “El-Hakku thekijlun merijun, uel- 

Batilu khafijfun uebijl.” (Haku është i rëndë dhe i hidhur, kurse Batili 

është i lehtë dhe me pasojë të rëndë.”) “andaj Ne e mbërthyem atë me 

ndëshkim të ashpër.” Domethënë e morën Faraonin me një dënim. Allahu 

e mbyti atë me gjithë popullin e tij në det, pastaj i futi në zjarr. Ka thënë i 

Lartësuari: 

مّ خيتمْ‏ قْغ فأ‏ْخ ن فمْ‏ يج لمْ‏ منْ‏ ْن َّ ( 

“Për shkak të gjynaheve të tyre, ata u përmbytën dhe u hodhën në 

zjarr.” Nuuh, 25

Domethënë, ata përfunduan në zjarr, në berzekh (në botën e varrit). 

( ْل ّش ف‏ْعْ آ ‏ْخ عّل ت ْي عشي غ عيْ‎ يْض ّل 

“Ata do të çohen para Zjarrit në mëngjes dhe mbrëmje (në botën e varrit) 

e, kur të arrijë Ora e Kijametit (do të thuhet): Futini ithtarët e Faraonit në 

dënimin më të rëndë.” 

Gafir, 46 




Lavdërimet, paqja dhe begatitë e Allahut qofshin për Pejgamberin tonë, 

Muhamedin, si dhe për Familjen e tij dhe të gjithë Shokët e tij. 

Mësimi i trembëdhjetë. 

Vërtet, të gjitha lavdet i takojnë Allahut, Atë e lavdërojmë dhe prej Tij ndihmë 

dhe falje kërkojmë. E lusim Allahun të na ruajë nga ligësitë e veteve tona dhe 

nga të këqijat e veprave tona. Atë që udhëzon Allahu s’ka kush ta devijojë dhe 

atë që devijon Allahu s’ka kush ta udhëzojë. Dhe unë dëshmoj se s’ka të 

adhuruar tjetër me të drejtë përpos Allahut të vetëm e të paortakë, si dhe 

dëshmoj se Muhamedi është rob dhe i Dërguari i Tij. 

E më pas: 

O ju vëllezër të nderuar, vazhdojmë mësimin tonë në shpjegimin e “Tri 

Parimeve”, të imamit dhe muxhedidit, Muhammed Ibën ‘Abdil-Uehhab - 

rahimehullah. U ndalëm tek çështja e dytë, që është fjala e imamit - 

rahimehullah -: 

“…që Allahu nuk është i kënaqur që t’i shoqërohet dikush në adhurimin e 

Tij, as ndonjë melek që është i afërt tek Ai, e as ndonjë pejgamber i 

dërguar. Argumenti është Fjala e të Lartësuarit: 

ح َّ مع ت‏ْع فا ّ ّ جْل ّ 

“E me të vërtetë xhamitë janë të Allahut, prandaj mos iu lutni askujt 

tjetër krahas Allahut.” [el-Xhinn, 18]

Kjo çështje është e lidhur me çështjen e parë, sepse - çështja e parë është 

sqarim i obligueshmërisë për adhurimin e Allahut të Lartësuar dhe 

pasimin e të Dërguarit të Tij - sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem. Dhe ky është 

kuptimi i dy dëshmive: dëshmia që s’ka të adhuruar tjetër me hak pos 

Allahut [La ilahe il-lAllah], dhe dëshmia se Muhamedi është i Dërguari i 

Allahut [Muhammedun Rasul-lUllah]. 

- Çështja e dytë është: se adhurimi nëse përzihet me shirk, nuk pranohet, 

ngaqë adhurimi duhet medoemos që të jetë i sinqertë vetëm për Fytyrën e 

Allahut – ‘Azze ue Xhel-le. Andaj, kush e adhuron Allahun dhe bashkë me 

Të adhuron të tjerë, adhurimi i tij është i pavlerë, ai si të jetë si të mos 

jetë është njësoj, sepse adhurimi nuk bën dobi nëse nuk bëhet me 

sinqeritet dhe Teuhid. Pra, nëse adhurimi përzihet me shirk, ai prishet, 

sikurse ka thënë Allahu i Përsosur nga çdo e metë: 

ين ل ۡ من لننّ‏ عك نّ‏ ليحۡ‏ ت كۡ‏ شۡ‏ لنۡ‏ قۡك من لّ‎ين ل ليۡك يح ل ۡ 

Tashmë të është shpallur ty dhe atyre që ishin përpara teje se nëse bën 

shirk, sigurisht që vepra jote do të asgjësohet dhe ti padyshim do të jesh 

prej të humburve.” [ez-Zumer, 65] 

Ka thënë Allahu i Përsosur nga çdo e metë: 

ي‏ۡ‏ كن‏ْ‏ مّ‎ م ۡ ع لحط ْك شۡ‏ ۡل 

“Nëse bëjnë shirk, atyre do t’u asgjësohen veprat që kanë bërë.” [el-En’am, 

88] 

O vëllezër, me të vërtetë adhurimi nuk quhet adhurim, përveç nëse ai 

shoqërohet me Teuhid, ashtu sikurse namazi nuk quhet namaz, përveç nëse ai 

shoqërohet me taharah (pastrimi me abdes ose gusl). Dhe shirku nëse 

përzihet me adhurimin e prish atë, ashtu sikurse pastrimi nëse përzihet me 

ndonjë nga prishësit e abdesit, prishet dhe bëhet i pavlerë. Prandaj, Allahu – 

Xhel-le ue ‘Alaa – në shumë ajete e sjell urdhërin për adhurimin e Tij bashkë 

me ndalimin nga shirku, sikurse është Fjala e të Përsosurit nga çdo e metë: 

ۖ ٗ شيۡ‏ به ْك تشۡ‏ َ ّّ ْ عۡ‏ 

“Adhuroni Allahun dhe mos i shoqëroni Atij asgjë në adhurim.” [en-Nisaa, 

36] 

Si dhe Fjala e të Përsosurit nga çdo e metë:

حء ل‏ّين له ين ۡ م ّّ ْ ّ لي‏ۡ‏ َ ْم م 

“Dhe ata nuk u urdhëruan përveç se që ta adhuronin Allahun me 

sinqeritet duke ia dedikuar Fenë vetëm Atij, duke qenë Hunefaa` (ndjekës 

të Islamit, larg çdo feje tjetër).” [el-Bejjineh, 5] 

Pra, Allahu nuk është i kënaqur që Atij t’i shoqërohet ndonjë tjetër në adhurim 

e Tij. Prandaj, është detyrë që adhurimi të jetë vetëm për Allahun – ‘Azze ue 

Xhel-le –, sepse ai është e drejtë e pastër vetëm e Allahut, sikurse ka ardhur në 

transmetimin e saktë, tek dy Sahihët, se Pejgamberi – sal-lAllahu ‘alejhi ue sellem 

– i tha Mu’adh Ibën Xhebelit: 

ي م‏،‏ ْت م ه حقُ‏ َ ع ل م حقُ‏ ل ع َ‎؟ 

“O Mu’adh, a e di ti cila është e drejta e Allahut tek robërit e Tij? Dhe cila 

është e drejta e robërve tek Allahu?” 

Ai tha: “Allahu dhe i Dërguari i Tij e dinë më së miri.” 

Ai - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - tha: 

حق َ ع ل يْ َ يشْ‎ك به شيْ‎‏،‏ حق ل ع َ َ يّ من َ 

يشْ‎ به شي 

“E drejta e Allahut tek robërit e Tij është që ata ta adhurojnë të vetëm 

dhe të mos i shoqërojnë asgjë në adhurim, kurse e drejta e robërve tek 

Allahu është që Ai të mos e dënojë atë që nuk i shoqëron asgjë 

Atij.” [Transmetuar nga Bukhari (nr.2856) dhe Muslimi (nr.30)]. 

Prandaj thotë Imam Ibnul-Kajjim – rahimehullah -: 

ّ ح ه حقٌ‏ لغيْ‎ لغيْ‎ حقٌ‏ َ ي ّ 

َ تجْ‏ ل لح‏ّيْن ح ح بغيْ‎ ت‏ْييْ‎ َ ف‏ْق 

Allahu ka një të drejtë që akujt s’i takon, 

Dhe çdo njeri një të drejtë tjetër gëzon, 

Pra janë dy të drejta, andaj një të vetme mos i lër, 

pa bërë dallim mes atyre të dyjave e pa i ndar.

Pra, adhurimi është e drejta e Allahut – ‘Azze ue Xhel-le –, e nuk lejohet që t’ia 

japësh dikujt tjetër pos Allahut, as ndonjë meleku të afërt te Allahu, as ndonjë 

profeti të dërguar dhe as ndonjë njeriu të devotshëm, lëre më pastaj për 

krijesat e tjera. Adhurimi është vetëm i Allahut të Përsosur nga çdo e metë. 

Prandaj Allahu e përshkroi Pejgamberin e Tij – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem –, 

Muhamedin, të birin e ‘Abdullahut, – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem –, se ai është 

një rob i nënshtruar plotësisht Allahut, në vendet më të larta, siç ka thënë në 

rastin e Israsë dhe Miraxhit: 

ق ۡ أۡ‏ ج ۡ ل ۡ ل ح ل ۡ ج ۡ ل ۡ مّن ليۡلٗ‎ بۡ سۡ‏ ّل ن س‏ۡح 

“I Lartësuar dhe i pastër nga çdo e metë është Ai i Cili e mori robin e Tij 

natën nga Xhamia e Haramit (Mekkeh) për në Xhaminë Aksa.” [el-Israa`, 1] 

Kurse në rastin e zbritjes së Kurànit, ka thënë Allahu i Përsosur nga çdo e 

metë: 

عج لّه ل يجۡ‏ لمۡ‏ ب ل ۡ عۡ ع ن ّل ّ ّ ح‏ۡ‏ ل ۡ 

“Të gjitha lavdet janë për Allahun, i Cili i zbriti robit të Tij Librin dhe nuk 

ka lënë në të asnjë mangësi.” [el-Kehf, 1] 

Ka thënë i Përsosuri nga çdo e metë: 

ت ّل نّ ل ۡ ۡ ق ع عۡ لي ل ين ۡ ني 

“I Lartësuar është Ai që i zbriti Furkanin (Kurànin) robit të Tij, që të jetë 

paralajmërues për të gjithë njerëzimin.” [el-Furkan, 1] 

Kurse në pozitën e davetit, ka thënë i Përsosuri nga çdo e metë: 

ٗ ل عيۡه ين ك‏ْ‏ يع ۡ ّّ عۡ ق لّ نّه 

Dhe kur robi i Allahut u ngrit që t’i lutej Atij, ata (xhinët) u grumbulluan 

tek ai gati sa të hipnin sipër njëri-tjetrit.” [el-Xhinn, 19] 

Dhe ka thënë Pejgamberi – ‘alejhis-salatu ues-selam -: 

.َ تْني ك ّل بن م‏ْيم‏،‏ فإنّ‎ ن عْ‏،‏ فل‏:‏ عْ هلس َ 

“Mos e ekzagjeroni me lavdërimin tim, ashtu siç e ekzagjeruan të 

Krishterët me lavdërimin e të birit të Merjemes, sepse unë në të vërtetë

jam veç rob i Tij, prandaj thoni: robi i Allahut dhe i dërguari i 

Tij.” [Transmetuar nga Bukhari (nr.3445)] 

Pra, nuk lejohet t’i kushtosh adhurimin dikujt tjetër pos Allahut, por është 

detyrë që ai të jetë vetëm për Allahun e Përsosur nga çdo e metë. 

قلْ‏ تلْ تْل م حّ بُ‎مْ‏ عيْ‎مْ‏ َ تشْ‎ك به شيْ‎ 

“Thuaju: “Ejani t’ju lexoj çfarë ua ka ndaluar Zoti juaj: që të mos i 

shoqëroni Atij asgjë (në adhurim)…” [El-En’aam, 151] 

Fjala “asgjë” është në trajtën e pashquar, prandaj ajo përfshin çdo lloj shirku, 

qoftë i madh apo i vogël, qoftë kur bëhet me adhurimin e ndonjë profeti, apo 

ndonjë meleku apo ndonjë njeriu të devotshëm. Pra, është obligim që ta bëjmë 

adhurimin të pastër vetëm për Allahun. Për këtë arsye tha Allahu i Lartësuar: 

ٗح ّّ مع ۡ تع‏ْ‏ فا ّ ّ ج ل ۡ ّ 

“Xhamitë janë të Allahut, prandaj mos iu lutni askujt tjetër krahas 

Allahut.” [el-Xhinn, 18] 

- ‏[مج‏]‏ “mesaxhid” (xhamitë): Me “mesaxhid” ose janë për qëllim 

xhamitë që njihen, shtëpitë e Allahut, të cilat janë vendet e caktuara për 

namazin, që janë vendet më të dashura për Allahun. Është obligim që këto 

xhami të jenë vende për adhurimin e Allahut të vetëm, dhe të mos i dedikohen 

dikujt tjetër pos Allahut, as të mos ndërtohen në to varre dhe mauzoleume, 

sepse Pejgamberi – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – i ka mallkuar ata që e bëjnë 

atë gjë. Ose me fjalën “xhamitë” mund të jetë për qëllim pjesët me të cilat bie në 

sexhde, gjymtyrët me të cilat robi bie në sexhde, balli me hundën, dy duart, dy 

gjunjtë dhe dy majat e këmbëve. Është obligim që robi të bjerë në sexhde me to 

për Allahun, e jo që të bjerë në sexhde me to për dikë tjetër pos Tij. 

- ت‏ْع‏]‏ َ] “la ted’uu” (mos iu lutni): “la” është pjesëz që përdoret me 

folje të mënyrës urdhërore, kurse “ted’uu” është folje e kohës së tashme, në 

formë të pazgjedhuar, nga pjesëza ndaluese “la”. Pra, o ju njerëz mos iu lutni 

askujt tjetër krahas Allahut, mos kërkoni ndihmë nga askush tjetër krahas 

Allahut, si të thuash për shembull: “O Muhamed!” ose “O ‘Abdul-Kadir!” etj.. 

- [ ح] “ehada” (askujt): kjo është në trajtën e pashquar, në kontekstin e 

mohimit, prandaj ajo përfshin çdokënd dhe nuk përjashton askënd, as ndonjë 

melek të afërt tek Allahu, as ndonjë profet të dërguar, as ndonjë idhull, as 

ndonjë varr e as ndonjë tjetër. Pra, kjo fjalë përfshin gjithçka që lutet në vend 

të Allahut – ‘Azze ue Xhel-le. Kështu, ky ajet tregon se adhurimi nuk bën dobi

pa Teuhid, dhe nëse përzihet me shirkun, ai bëhet i pavlerë dhe do të jetë bela 

e madhe për vepruesin e saj. 

Unë lus Allahun e Lartësuar me Emrat e Tij të bukur dhe Cilësitë e Tij të larta, 

që të më japë mua dhe juve sukses në çdo gjë që Ai do dhe kënaqet me të. 

Lavdërimet dhe paqja e Allahut qofshin për Pejgamberin tonë, Muhamedin, si 


Mësimi i katërmbëdhjetë. 

Të gjitha lavdet i takojnë Allahut, lavdërimet dhe paqja e Allahut qofshin për 

Pejgamberin Besnik, si dhe për Familjen e tij, Shokët e tij, Tabi’inët dhe për të 

gjithë ata që i pasuan me mirësi deri në Ditën e Kijametit. 

E më pas: 

O ju vëllezër të nderuar, së pari u kërkoj ndjesë për vonesën. Pastaj, vazhdojmë 

më tej me mësimin tonë. 

Çështja e tretë, që është nga çështjet e rëndësishme, është: se kush i bindet të 

Dërguarit – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – dhe e veçon Allahun me adhurim, 

nuk i lejohet atij që ta miqësojë atë që kundërshton Allahun dhe të Dërguarin e 

Tij, edhe nëse ai është prej njerëzve më të afërt. 

Kjo është çështja e miqësimit (el-uelaa`) dhe armiqësimit (el-beraa`), e cila 

është e lidhur me Teuhidin. Prej të drejtave të Teuhidit është miqësimi i atyre 

që i do Allahu dhe armiqësimi i armiqve të Allahut. 

Fjala “mu-ualat” dhe fjala “uelaa” kanë të njëjtin kuptim. Me fjalën “uelaa” 

është për qëllim dashuria me zemër, si dhe është për qëllim ndihma dhe 

përkrahja. Muslimani miqëson ata që i do Allahu, domethënë që ai e kufizon 

dashurinë e tij vetëm për ata që i do Allahu, prandaj ai i ndihmon ata, mban 

krahun e Muslimanëve dhe bashkëpunon me ta, siç ka Thënë Allahu i 

Përsosur nga çdo e metë: 

َّ كت في ض ببعأ أ ل بعأضأ ح رأ أ اْ‏ ل 

“Sipas Librit të Allahut, pjesëtarët e farefisit janë më të afërt për njëritjetrin.” 

[el-Ahzab, 6] 

Dhe siç ka Thënë Allahu – ‘Azze ue Xhel-le –: 

الممنن الممن بعض ليء بعض يمرن بلمعرف ينن عن المنكر

“Besimtarët dhe besimtaret janë miq për njëri-tjetrin. Ata urdhërojnë që 

të bëhen vepra të mira dhe i ndalojnë të këqijat.” [et-Teubeh, 71] 

Dhe lidhja më e fortë e Imanit është që të duash për hir të Allahut dhe të 

urresh për hir të Allahut, sikurse ka thënë Pejgamberi – ‘alejhis-salatu uesselam 

–: 

– 

من ح ه بغض ه – 

من نكح ه 

فد استكمل اإيمن 

“Kush do për hir të Allahut dhe urren për hir të Allahut…” – kurse në 

Musnedin e Imam Ahmedit ka ardhur shtesa “dhe kush marton për hir të 

Allahut” – “…me të vërtetë ai e ka plotësuar Imanin e tij.” 

Pra, dashuria për ata që i do Allahu është prej Imanit, ashtu sikurse urrejtja 

për armiqtë e Allahut është prej Imanit, sikurse ka Thënë Allahu – ‘Azze ue 

Xhel-le –: 

ل رسله 

حدَ‏ َّ 

أ كنا آبءهأ أ بأنءه أ 

ا تجد أ قم أ ي منن بهَ‏ أ الأي اآخر ي ادُ‎ن م أن 

جنَ‎ تجأ ئل كت في قب اإيمن يَدهأ برح منأه يدأخ أ ر 

أ إخأ انأ أ عش يرتأ 

منأ تحأ ت اْنأر خلدين في رض ي َّ عنأأ ر ضا عنأه ئل حزأ ا َّ إنَ‏ حزأ َّ 

ه الأمفأحن ( 

“Nuk gjen njerëz, që besojnë në Allahun dhe në Ditën e Fundit, që të 

ushqejnë dashuri ndaj atyre, të cilët i kundërvihen Allahut dhe të 

Dërguarit të tij, edhe në qofshin ata etërit e tyre ose bijtë e tyre, ose 

vëllezërit e tyre, ose farefisi i tyre. Allahu ka skalitur besimin në zemrat e 

tyre dhe i ka fuqizuar ata me shpalljen e Vet. Ai do t’i shpjerë ata në 

kopshte, nëpër të cilat rrjedhin lumenj e ku do të qëndrojnë 

përgjithmonë. Allahu është i kënaqur me ata, por edhe ata do të jenë të 

kënaqur me Të. Ata janë Pala e Allahut dhe, vërtet që Pala e Allahut do të 

jetë fituese.” [el-Muxhadileh, 22] 

Pra, armiqësia ndaj armiqve të Allahut është prej Imanit. 

Fjala e Allahut të Lartësuar: 

ا تجد أ قم أ ي منن بهَ‏ أ الأي اآخر ي ادُ‎ن منأ حدَ‏ َّ 

“Nuk gjen njerëz, që besojnë në Allahun dhe në Ditën e Fundit, që të 

ushqejnë dashuri ndaj atyre, të cilët i kundërvihen Allahut…” 

“El-Muhaaddeh” ‏(المحادَة)‏ do të thotë: që njeriu të jetë në një anë, kurse Allahu 

dhe i Dërguari i Tij dhe Besimtarët janë në anën tjetër. Kështu që, ai që bën 

“muhaaddeh” është në anën e kafirave. Ky është kuptimi i fjalës

“muhaaddeh”. Edhe sikur njeriu të jetë më i afërti nga gjaku, nuk lejohet 

miqësimi i tij; përderisa i kundërvihet Allahut dhe të Dërguarit të Tij, nuk 

lejohet miqësimi i tij, edhe nëse ai është njeriu më i afërt nga gjaku. Nëse të 

thonë se i afërmi yt i kundërvihet Allahut dhe të Dërguarit të Tij, atëherë ti e ke 

obligim që ta armiqësosh dhe ta braktisësh atë. Dhe kush është ndihmues i 

Allahut dhe i të Dërguarit të Tij, ti e ke detyrë që ta duash dhe ta miqësosh atë, 

edhe nëse ai s’ka lidhje fisnore me tyre, edhe nëse është i huaj, i zi apo i 

bardhë apo i kuq; ti e ke detyrë që ta miqësosh dhe ta duash atë, qoftë ai nga 

vendi yt apo qoftë nga Lindja apo nga Perëndimi i largët. 

ا تجد أ قم أ ي منن بهَ‏ أ الأي اآخر 

“Nuk gjen njerëz, që besojnë në Allahun dhe në Ditën e Fundit…” 

Kjo i drejtohet Pejgamberit – sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem –. Domethënë: kjo 

nuk ndodh dhe s’ka për të qenë ndonjëherë, që ai të besojë Allahun dhe të 

Dërguarin e Tij dhe të dojë kafirat, sepse nëse i do ata, ai nuk është besimtar, 

edhe nëse pretendon se është i tillë. Sikurse ka thënë Ibnul-Kajjim – 

rahimehUllah –: 

مأكن اإ في ذا م !! له ::: حب تدَعي الحبي اعأداء ُحت 

كذا تعد جهدا حأ ببه يأن ::: الأمحبَ‎ ؟!‏ ي خ ال شَيأط ن 

“Qysh i do armiqtë e Allahut dhe pretendon, 

se e do Atë, por ama kjo s’qëndron! 

të dashurit e Tij i armiqëson dhe i lufton, 

o vëllai Shejtanit, ku është dashuria që pretendon?” 

Pra, kurrsesi, ky njeri s’ka mundësi që t’i dojë kafirat dhe të thotë unë e dua 

Allahun dhe të Dërguarin e Tij. Ai e ka detyrë që të distancohet nga kafirat, 

ashtu siç u distancua Ibrahimi, Khalili (miku i shtrenjtë) i Allahut, nga babai i 

tij. 

قدأ كن أ لكأ سأ ة حسن في إبأراهي الَذين معه أ إذ قلا أ ل مأ إنَ‎ برآء منأكأ ممَ‎ تعأ ب دن م أن 

دن َّ كفرأ ن بكأ بدا بيأنن بيأنك الأعدا ة الأبغأ ضء بدا حتَ‎ أ تمنا ب هَ‏ حأ ده 

“Shembull i mrekullueshëm për ju është Ibrahimi dhe ata që kanë qenë 

me të, kur i thanë popullit të vet: “Ne distancohemi nga ju dhe nga ato që 

ju i adhuroni në vend të Allahut; ne u kemi mohuar juve dhe armiqësia e

urrejtja midis nesh është e përhershme, derisa të besoni tek Allahu Një 

dhe i Vetëm.”” [el-Mumtehineh, 4] 

عد نَه له تبيَن فمَ‎ إيَ‎ه عده عدة أ م عنأ إا ‏ْبيه إبأراهي اسأتغأفر كن م 

إبأراهي َْ اه حي ( 

ه َ تبرَ‎ منأه إنَ‏ 

٤ 

“Ndërsa lutja e Ibrahimit për faljen e babait të tij, ka qenë vetëm për 

shkak të një premtimi, që i kishte bërë. Por, kur iu bë e qartë se i ati ishte 

armik i Allahut, ai u nda prej tij. E megjithatë, Ibrahimi ishte njeri i 

dhembshur dhe i butë.” [et-Teubeh, 114] 

Pra, Ibrahimi, Khalili – ‘alejhis-salatu ues-selam – u nda nga babai i tij, që 

ishte njeriu më i afërt për të, kur iu bë e qartë që ai ishte armik i Allahut. 

Ajeti tregon gjithashtu se dashuria për kafirin e kundërshton Imanin (besimin) 

në Allahun dhe në Ditën e Kijametit, ose kundërshton themelin e Imanit ose 

përsosjen e tij. Mirëpo, nëse dashurisë për kafirat i shtohet edhe përkrahja për 

ideologjinë e tyre dhe për kufrin e tyre, atëherë kjo është dalje nga Islami. E 

nëse është thjesht dashuri, pa i përkrahur ata, kjo e pakëson Imanin, është 

gjynah dhe e dobëson Imanin. 

Kanë thënë se ky ajet ka zbritur për Ebu ‘Ubejdeh Ibnul-Xherraah – radijAllahu 

‘anhu –, kur ai vrau babanë e tij në betejën e Bedrit, sepse babai i tij ishte kafir 

dhe donte ta vriste djalin e tij, Ebu ‘Ubejden, prandaj Ebu ‘Ubejdeh – 

radijAllahu ‘anhu – e vrau atë, sepse ai ishte armik i Allahut. Fakti që ai ishte 

babai i tij, nuk e ndaloi atë nga vrasja e tij. Ai nuk u ndal nga vrasja e babait të 

tij sepse ishte i zemëruar me të për hir të Allahut – Subhanehu ue Te’ala –. Ka 

Thënë Allahu – ‘Azze ue Xhel-le –: 

يمن 

لٰئ كت في قب اإأ 

“Janë ata, në zemrat e të cilëve (Allahu) ka shkruar Imanin…” [el- 

Muxhaadileh, 22] 

[Ulaaìke ketebe fij kulubihim el-ijman] domethënë: ata që janë larg 

dashurisë për atë që i kundërvihet Allahut dhe të Dërguarit e Tij, në zemrat e 

tyre Ai ka shkruar Iman, pra e përforcoi dhe e rrënjosi Allahu Imanin në 

zemrat e tyre. 

أ يدأخ منأه برح يَدهأ 

جنَ‎ تجأ ر منأ تحأ ت اْنأر 

“…dhe i mbështeti ata me ndihmë nga ana e Tij dhe do t’i fusë ata në 

Xhenete, nën të cilat rrjedhin lumenj.” [el-Muxhaadileh, 22]

[…ue ejjedehum bi ruuhin minhu ue jud-khiluhum xhennatin texhrij min 

tahtihal-enhaar] “et-te`jiid” (mbështetja) është përforcimi, domethënë i forcoi 

Allahu me “ruuh” (ndihmë) nga ana e Tij. Fjala “ruuh” ka ardhur me disa 

kuptime në Kurànin Fisnik, prej të cilave: “en-nefsu” shpirti, në të cilin është 

jeta; “el-uahju” që është shpallja: 

مأرن منأ رح إليأ حيأن أ كذل 

“Po ashtu, Ne të frymëzuam edhe ty me shpallje, me urdhrin Tonë.” [esh- 

Shuura, 52] 

Prej kuptimeve të saj është edhe Xhibrili – ‘alejhis-salatu ues-selam –. 

Pra, kjo është një çështje madhështore, që është çështja e miqësisë dhe 

armiqësisë. Kjo çështje lidhet me armiqësinë ndaj kafirave dhe mos-miqësimin 

e tyre. Kjo nuk do të thotë detyrimisht që ne duhet t’i bojkotojmë kafirat në 

gjëra dhe interesa të dunjasë, porse këto përjashtohen këtu. Dhe pavarësisht 

urrejtjes dhe armiqësisë që kemi për ta, ne e kemi detyrë që t’i ftojmë ata tek 

Allahu – Subhanehu ue Te’ala – dhe të mos i lëmë. Ne themi që ata janë 

armiqtë e Allahut dhe armiqtë tanë, mirëpo ne e kemi detyrë që t’i ftojmë tek 

Allahu, ndoshta Allahu i udhëzon ata. 

Së dyti, nuk është e ndaluar që të bësh armëpushim me kafirat, kur është 

nevoja, nëse Muslimanët kanë nevojë që të bëjnë paqe me ata, ngaqë 

Muslimanët nuk janë në gjendje që t’i luftojnë ata, dhe ngaqë Muslimanët kanë 

frikë nga sherri i tyre. Në këtë rast nuk ka problem që të bëhet armëpushim me 

kafirat, deri atëherë kur Muslimanët të marrin fuqi të mjaftueshme për t’i 

luftuar ata, ose nëse… [fjalë të paqarta në inçizim]. 

Së treti, nuk është e ndaluar që të tregohesh bamirës me ta, nëse ata sillen 

mirë me Muslimanët, sepse Allahu i Lartësuar Thotë: 

ا ينأك َّ عن الَذين لأ يتكأ في الدّين لأ يخأ ر جكأ منأ دير كأ نأ تبرُ‎ه أ تأس طا 

إليأ أ 

“Allahu nuk ju ndalon të silleni mirë dhe të jeni të drejtë ndaj atyre që 

nuk luftojnë kundër jush për shkak të fesë dhe që nuk ju dëbojnë prej 

shtëpive tuaja.” [el-Mumtehineh, 8] 

Së katërti, kur babai dhe mamaja janë që të dy kafira, djali e ka obligim që të 

jetë bamirës ndaj tyre, mirëpo nuk i lejohet që t’u bindet atyre të dyve në kufër. 

Së pesti, shkëmbimi i mallrave dhe tregtia me ta nuk ka gjë të keqe, sepse 

Pejgamberi – sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem – bashkëvepronte me kafirat në shit-

lerje, e madje ai vdiq dhe parzmorja e tij mbeti peng tek një çifut (ngaqë 

kishte marrë hua nga ai një sasi drithi [sh.p.]). 

Së gjashti, Allahu e ka bërë të lejuar martesën me gratë e Ithtarëve të Librave 

të Mëparshëm, me kusht që ato të jenë të ndershme dhe të dëlira. 

Së shtati, nuk ka gjë të keqe nëse i përgjigjes ftesës së tyre në gosti dhe 

ngrënien e ushqimit të tyre që është i lejuar, siç ka bërë Pejgamberi – sallAllahu 

'alejhi ue sel-lem –. 

Së teti, lejohet bamirësia ndaj fqinjëve që janë kafira, sepse ata kanë hakun e 

fqinjësisë. 

Së nënti, nuk lejohet që t’u bësh zullum atyre, sepse Allahu – Xhel-le ue ‘Alaa 

– Thotë: 

ا يجأ ر منَكأ شنن أ ق ع ا تعأدلا اعأدلا ه قأر ل أَت ى 

“Le të mos ju nxisë urrejtja ndaj njerëzve që të mos mbani drejtësi. Mbani 

drejtësi, se kjo është më afër devotshmërisë.” [el-Maìdeh, 8] 

Po mjaftohemi me kaq sa përmendëm o vëllezër. 

Lavdërimet dhe paqja e Allahut qofshin mbi Pejgamberin tonë, Muhamedin, si 

dhe mbi Familjen e tij dhe Shokët e tij. 

Vazhdon in shaa Allah. 

Përktheu: Altin Dallashi 

Përktheu: Alban Malaj

Shpjegimi i Tre Parimeve - Abdullah En-Nexhmi.

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?