1

XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim
Fakültesi,Malatya
ZÜMRE ÖĞRETMENLER KURULU TOPLANTI KARARLARININ
EĞİTİM VE ÖĞRETİM UYGULAMALARI ÜZERİNDEKİ
YANSIMALARI
Mehmet KÜÇÜK 1 , Hakan Şevki AYVACI 2 ve Ahmet ALTINTAŞ 1
1 KTÜ. Artvin Eğitim Fakültesi. İlköğretim Anabilim Dalı. Artvin.
2 KTÜ. Fatih Eğitim Fakültesi. İlköğretim Anabilim Dalı. Trabzon.
kucukm@ktu.edu.tr , hsa@ktu.edu.tr, aaltıntas@ktu.edu.tr
Özet
Bu araştırma, zümre öğretmenler kurulu (ZÖK) toplantılarında alınan kararların
okullardaki eğitim - öğretim uygulamaları üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla
yapılmıştır. 2001-2002 Eğitim-Öğretim yılında yürütülen çalışmanın örneklemini; Trabzon
il merkezi ve çevre ilçelerdeki ilköğretim okullarında çalışan 47 öğretmen oluşturmaktadır.
Bu araştırmada ilk olarak; ZÖK toplantılarında alınan kararların eğitim-öğretim
uygulamaları üzerindeki yansımalarını değerlendirmek için altı açık uçlu sorudan oluşan
bir anket formu hazırlanarak öğretmenlere uygulanmıştır. İkinci olarak; öğretmenlere
anket uygulanan ilköğretim okullarından farklı yıllara ait ZÖK tutanakları fotokopi
edilerek alınmış, bunların her biri doküman incelemesi yöntemi kullanılarak incelenmiştir.
Elde edilen veriler, % ve frekans değerleri hesaplanarak analiz edilmiştir. Bu çalışma
sonucunda, kurul tutanaklarındaki birçok ifadenin yüzeysel olduğu ve ne şekilde uygulanıp
değerlendirileceklerinin açıkça belirtilmediği ortaya çıkmıştır. Bu sonuç, ZÖK
toplantılarında alınan kararların birçoğunun kağıt üzerinde kaldığını ve uygulanmadığını
düşündürmekte olup, öğretmenlere uygulanan anketlerden alınan verilerin bu sonucu
desteklediği ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada ulaşılan önemli sonuçlardan bir diğeri;
örneklemdeki öğretmenlerin, ZÖK toplantılarına kendilerinin yanında öğrenci ve veli
temsilcilerinin de katılarak, uygulamaya dönük eylem planlarının yapılmasında daha
demokratik ve katılımcı bir ortamın oluşturulmasının faydalı olacağını düşündükleri
olmuştur. Bu nedenle araştırma, kurul toplantılarının düzenlenme zamanı ile toplantılara
katılacak kişilere yönelik yapılan birtakım önerilerle tamamlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Zümre Öğretmenler Kurulu, İlköğretim Okulları, Eğitim ve
Öğretim Uygulamaları
Abstract
This study has been implemented to find out the effects of decision which were taken
by the Committee of Teachers’ Group (CTG) on learning and teaching practices in schools.
The study was implemented between the years of 2001 and 2002. The sample consisted of
47 primary teachers who work in the city center and also close towns schools of Trabzon.
In the study, firstly, an open-ended questionnaire which is consisted of six questions were
implemented to the sample teachers in order to determine the effects of the decisions done
by the CTG on learning and teaching practices in schools. Secondly, the written reports of

CTG which are belong to different years were taken via photocopy from the researched
schools and each of those was examined by using document review method. In the
conclusion of the study, most of the explanations in the CTG’s written reports were
understood as very superficial and reports did not have adequate knowledge about how
they would be implement and evaluate. This result seemed to telling that most of the CTG
decisions have been remained on the paper and could not catch a chance to be
implemented, and questionnaire data is also believed to support this view. One of the other
important result which came out with this study is that teachers wanted student and parent
representatives join to these meetings as well as themselves and in this way, a participatory
and more democratically environment can be formed in making action plans toward
practice. The study has been finished with some suggestions toward the time of the
meetings and the participants of the meetings.
Key Words: Committee of Teachers’ Group, Primary Schools, Learning and
Teaching Practices
1. GİRİŞ
Bir okulda uygulanan eğitim ve öğretim faaliyetlerinin başarılı olmasında
veya olmamasında en büyük sorumluluk öğretmenlere aittir. Bu nedenle, bireysel
çabalardan çok katılımcı çabaların uygulanma ve başarılı olma şansı daha yüksek
olan okullarımızda, eğitimde verimliliğin arttırılmasının ilk ve belki de en önemli
adımını, aynı okulda çalışan öğretmenler arasında kurulabilecek ve katılımcılığı -
ortak çalışmayı - teşvik eden ilişkilerin ve yardımlaşma etkinliklerinin arttırılması
oluşturmaktadır (Çepni ve Küçük, 2003). Bu amaçla, okullardaki branş
öğretmenlerinin öğretim programının uygulanma ve eğitim faaliyetlerinin
yürütülme sürecine yönelik birlikte karar alacakları ve sahip oldukları deneyimleri
paylaşacakları birtakım toplantılar okullarımızda bazı aralıklarla düzenlenmektedir.
Zümre Öğretmenler Kurulu (ZÖK) toplantıları olarak bilinen bu toplantılar,
ülkemizdeki okullarda çalışan branş öğretmenleri arasındaki karşılıklı ilişkilerin
kuvvetlendirilmesini, eğitimde başarının yakalanması için ortak kararların
alınmasını ve sistemli bir şekilde uygulanıp değerlendirilmesini teşvik etmesi
beklenen önemli bir etkinliktir. ZÖK, okullarda aynı dersleri okutan branş
öğretmenlerinin katıldığı bir çalışma organı olarak işlev görmektedir (MEB, 1992).
MEB İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin 109. maddesinde, ZÖK’ün 1-5.
sınıflarda aynı sınıfı okutan sınıf öğretmenlerinden, 6-8 sınıflarda ise branş
öğretmenlerinden oluştuğu açıklanmaktadır (MEB, 1992). Bu yönetmeliğin ilgili
maddesinde ZÖK’ün okul müdürlüğünce yapılacak planlanmaya uygun olarak
öğretim yılı başında, ortasında ve sonunda ve ihtiyaç duyuldukça toplanacağı ve

toplantıların okul müdürünün görevlendireceği bir müdür yardımcısının veya en
kıdemli branş öğretmeninin başkanlığında yapılacağı belirtilmektedir. Bu
toplantılarda, branş öğretmenlerinin uyguladıkları öğretim programlarının ve
derslerin birbirine paralel olarak yürütülmesi, öğrencilerin ders araçları ile okuldaki
fiziksel imkanlardan planlı bir şekilde yararlandırılması, öğrenci ödevleri ve
derslerin değerlendirilmesi, derslerde izlenecek yöntem ve tekniklerle benzeri
konularda birtakım kararlar alınmaktadır. İlköğretim Kurumları Yönetmeliğine
göre, ZÖK’te;
Eğitim ve öğretim programları incelenir ve ortak bir anlayış oluşturulur.
Uygulamalarda karşılaşılan sorunlar üzerinde durulur ve bunlara çözüm
yolları aranır.
Öğrencilerin çalışma ve eğitim durumları ile çevrenin özellikleri
incelenir ve alınacak önlemler kararlaştırılır.
Yıllık, ünite ve günlük planlar ile gezi, gözlem, deney ve inceleme
planları arasında birlik sağlanır ve son olarak,
Mesleki eserler ve eğitim alanındaki yeni gelişmeler incelenir, şeklindeki
açıklamalara yer verilmiştir.
Bu toplantıların eğitim ve öğretimde birlik ve beraberliği artırmayı ve
koordinasyonu sağmayı amaçladığı ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla, toplantılarda
ele alınacak konular, neden, neyi, ne zaman neyle ve nerede sorularına cevap
verecek şekilde ayrıntılı olarak ele alınmalı ve tartışma konusu yapılarak karara
bağlanmalıdır (MEB, 1992). Bir okulda öğrenci başarısını arttırmanın en önemli
adımı, okulda çalışan öğretmenler arasındaki ilişkileri en üst düzeye çıkarmaktan
geçmektedir (Avalos, 1998; Utley, Basile ve Rhodes, 2003). ZÖK toplantılarında
alınan kararların teorikte bu türden bir amacı olmasına rağmen, pratikte birçoğunun
hem amacından uzak ve yüzeysel olduğu hem de uygulanmadığı kişisel
deneyimlerimiz boyunca okullardaki öğretmenlerle konuşma fırsatı yakaladığımız
birçok toplantıda vurgulanmıştır. Küçük (2002) tarafından yürütülen “Hizmet İçi
Aksiyon Araştırması Kurs Programının Fen Bilgisi Öğretmenlerine Uygulanması”
isimli yüksek lisans tezinde, öğretmenlerin aksiyon araştırması yapabilme
deneyimleri incelenmiştir. Bu çalışmada, öğretmenlerle aksiyon araştırmasında

yansıtıcı uygulamanın ve yansıtıcı düşünmenin önemi konuları tartışılmış,
öğretmenlerden bazılarının fen öğretim süreciyle ilgili yansıtıcı düşündükleri ve
sahip oldukları fikirleri meslektaşlarıyla paylaştıkları ortaya çıkmıştır. Bu süreçte,
ders aralarında öğretmenler odasında ve zümre toplantılarında ise branş
öğretmenleri arasında yansıtıcı uygulama ve düşünmeye örnek verilecek
konuşmaların yapıldığı belirtilmiştir. Bu bakımdan, branş öğretmenleri arasında
ilgili dersin öğretim programının okutulmasına yönelik önemli kararların alınması
açısından ZÖK toplantılarının önemi artmaktadır. Bu toplantılarda alınan kararların
öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılayıcı ve onlara olumlu davranışlar kazandırıcı,
eğitim ve öğretim etkinliklerini yönlendirici nitelikte olması durumunda,
öğrencilerin sergiledikleri akademik başarının artması için önemli bir araç olarak
kullanılabileceğine inanılmaktadır. Bunun yanında, ZÖK’lerde branş öğretmenleri
arasında kurulabilecek iletişim ve işbirliğinin aynı şekilde öğrencilere de yansıma
olasılığı vardır. Ulusal eğitim literatürünün araştırılan kısmında, ZÖK
toplantılarının öneminin açıklandığı ve okullardaki eğitim-öğretim uygulamaları
üzerindeki yansımalarının tartışıldığı kapsamlı bir çalışmanın bulunmadığı tespit
edildiğinden, bu çalışmanın yürütülmesine karar verilmiştir.
2. AMAÇ
Bu çalışma, ZÖK toplantılarında alınan kararların okullardaki eğitim ve
öğretim uygulamaları ile öğrenci başarıları üzerindeki etkilerini ortaya koymak
amacıyla yürütülmüştür.
3. YÖNTEM
Bu araştırmada örnek olay çalışması yöntemi kullanılmıştır (Cohen ve
Manion, 1989). 2001-2002 Eğitim-Öğretim yılında yürütülen bu çalışmanın
örneklemini; Trabzon il merkezi ve çevre ilçelerindeki ilköğretim okullarında
çalışan 47 öğretmen oluşturmaktadır. Bu araştırmada ilk olarak; zümre
toplantılarında alınan kararların okullardaki eğitim-öğretim uygulamaları ve
öğrencilerin başarıları üzerindeki yansımalarını değerlendirmek için altı açık uçlu
sorudan oluşan – ZÖK toplantıları ne amaçla yapılmaktadır?, ZÖK toplantılarında

alınan kararların öğrencilerin başarıları üzerinde ne tür etkileri vardır?, ZÖK
toplantılarında en fazla hangi konu üzerinde durulmalıdır?, ZÖK toplantıları hangi
aralıklarla yapılmalıdır?, ZÖK toplantılarına kimler katılmalıdır?, ZÖK
toplantıları öğretmen-öğretmen, öğretmen-öğrenci, öğrenci-öğrenci, öğretmen-veli
iletişimini ne yönde etkilemektedir? – bir anket formu hazırlanarak öğretmenlere
uygulanmıştır. Elde edilen veriler, soruların her biri için öğretmenlerin fikirlerine
bağlı olarak % ve frekans değerleri hesaplanarak analiz edilmiştir. İkinci olarak;
ziyaret edilen ilköğretim okullarından farklı yıllara ait zümre tutanak örnekleri
fotokopi edilerek alınmıştır. Toplanan ZÖK tutanaklarından on tanesi, doküman
incelemesi yöntemi kullanılarak ve likert türünde hazırlanan bir değerlendirme
ölçeği yardımıyla analiz edilmiştir. Bu ölçek 12 maddeden oluşmakta olup,
ölçekteki soru maddelerinin derecelendirmesi evet-kısmen-hayır şeklinde
yapılmıştır. Ölçek maddelerinin hazırlanmasında, İlköğretim Kurumları
Yönetmeliğinin 109. maddesinde ZÖK’ün amaçları, işleyişi ve toplantılarda
alınacak kararların özelikleriyle ilgili yapılan açıklamaların yanında toplanan ZÖK
toplantı tutanaklarının ilk analizlerinde belirlenen değerlendirme kriterleri esas
kaynak olarak kullanılmıştır.
4. BULGULAR
Bu çalışmanın bulguları; örneklemdeki öğretmenlerle yürütülen anketlerden
ve doküman incelemelerinden elde edilen araştırma verileri olmak üzere iki
aşamada analiz edilerek aşağıda açıklanmıştır.
4.1. Anketlerden Elde Edilen Bulgular
ZÖK toplantılarının örneklemdeki öğretmenlerin eğitim ve öğretim
uygulamaları üzerindeki yansımalarının belirlenmesi için yürütülen bu araştırmada,
öğretmenlerin mülakat sorularına verdikleri cevapların analizleri % ve frekans
değerleri hesaplandıktan sonra tablolaştırılarak aşağıda sunulmuştur.

1. ZÖK toplantıları ne amaçla yapılmaktadır?
Tablo 1. “ZÖK toplantıları ne amaçla yapılmaktadır?” sorusuna öğretmenlerin
verdikleri cevapların dağılımı
f %
Bir eğitim/öğretim dönemi içinde yürütülecek ortak çalışmaların 33 70
planlanması ve branş öğretmenlerinin birlikte hareket etmelerinin
sağlanması
Branş öğretmenleri arasında aktif fikir alışverişi olması için ortam 12 25
sağlanması
Bir akademik dönem içinde yürütülecek derslerde kullanılacak öğretim 7 14
materyallerinin –deney araç ve gereçlerinin- isimlerinin belirlenmesi
Öğrenci seviyelerinin belirlenerek öğretim programının işleniş sırasının bu 6 12
doğrultuda düzenlenmesi
Öğretim programındaki ünite konuları için etkili yöntem ve tekniklere 5 10
karar verilmesi
Bir önceki akademik dönemde planlanarak uygulamaya konulan eğitim ve 3 6
öğretim faaliyetlerinin sonuçlarının değerlendirilmesi
Bir akademik dönem içinde öğrencilere verilecek ödevlerin isimlerinin ve
değerlendirilme kriterlerinin belirlenmesi
1 2
2. Bu toplantılarda alınan kararların öğrencilerin başarıları üzerinde ne tür
etkileri vardır?
Tablo 2. “ZÖK toplantılarında alınan kararların öğrencilerin başarıları üzerinde
ne tür etkileri vardır?” sorusuna öğretmenlerin verdikleri cevapların dağılımı
f %
Öğretim programındaki konuların işlenişi süresince ortaya çıkan 18 38
problemlere uygun çözüm bulunduğundan öğrenci başarısını arttırma
Kararların etkin bir şekilde uygulanması durumunda öğrenci başarısını 15 31
arttırma
Bilişsel bilgi ve akademik seviye bakımından öğrencilerin kontrol 6 12
edilmesini sağlama
Öğrencilerin sistemli çalışmasını sağlayarak, onları ders konularına karşı 4 8
teşvik etme
Eğitim ve öğretim uygulamalarındaki yeniliklerin öğrencilerin seviyelerine 2 4
göre yansıtılmasını sağlama
Öğrencilerin öncelikli ihtiyaçlarına bağlı olarak derslerin işlenmesi 2 4
sağlandığından, öğrenci başarısını arttırma
Öğretmenlerin, başarısız ve olumsuz davranış sergileyen öğrencilere karşı
tavırları belirlemeleri
2 4

3. ZÖK toplantılarında en fazla hangi konu üzerinde durulmalıdır?
Tablo 3. “ZÖK toplantılarında en fazla hangi konu üzerinde durulmalıdır?
Neden?” sorusuna öğretmenlerin verdikleri cevapların dağılımı
f %
Öğrencilerin başarılarının arttırılmasına dönük önerilerin tartışılması 16 27
Öğrencilerin öğretiminde karşılaşılan sorunların tartışılması 13 27
Programdaki ünite konuları için etkili öğretim yöntem ve tekniklerinin 10 21
belirlenmesi
Öğrencilerin sınıf ve okul içi davranışlarının nasıl düzeltilebileceği ile 9 19
derse ilgilerinin nasıl arttırılabileceği
Branş öğretmenleri arasında birlik ve beraberliği sağlayacak şekilde 4 8
ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin planlanması
İçinde bulunulan sosyal ve fiziksel çevrenin öğrencilerin eğitiminde 3 6
uygun şekilde kullanılması
Öğretim programının işlenişinin izlenmesi 2 4
Toplam kalite yönetiminin uygulanmasına dönük kararların alınması 1 2
4. ZÖK toplantıları hangi aralıklarla yapılmalıdır?
Tablo 4. “ZÖK toplantıları hangi aralıklarla yapılmalıdır?” sorusuna
öğretmenlerin verdikleri cevapların dağılımı
f %
Dönem başında ve sonunda birer defa 15 31
Ayda bir defa 11 23
Dönem başlarında ve birer defa 9 19
En az iki olmak üzere ve ihtiyaç olması durumunda daha fazla 5 10
Dönem içlerinde ve birkaç defa 4 8
En az üç defa -dönem başı, dönem arası ve dönem sonu- 2 4
Haftada bir defa 1 2
5. ZÖK toplantılarına kimler katılmalıdır?
Tablo 5. “ZÖK toplantılarına kimler katılmalıdır? Neden?” sorusuna
öğretmenlerin verdikleri cevapların dağılımı
f %
Branş öğretmenlerinin yanında başarılı ve başarısız öğrenci temsilcileri
ve öğrenci velileri
17 36
Okul yöneticilerinden -okul müdürü veya müdür yardımcısı- biri ile
branş öğretmenleri ve rehber öğretmen
9 19
Okul yöneticilerinden -okul müdürü veya müdür yardımcısı- biri ve 8 17

anş öğretmenleri
Branş öğretmenleri 6 12
Sınıf ve branş öğretmenleri ile öğrenci temsilcileri 5 10
Öğretmen-öğrenci-veli ve okul aile birliği 2 4
Branş öğretmenleri ve sınıf öğrenci temsilcileri 2 4
Bir sınıfı okutan öğretmenlerin tamamı 1 2
Okul müdürü, öğrenci temsilcileri ve branş öğretmenleri 1 2
Okul çalışanlarının tümü ve öğrenci temsilcileri 1 2
6. ZÖK toplantıları öğretmen-öğretmen, öğretmen-öğrenci, öğrenci-öğrenci,
öğretmen-veli iletişimini ne yönde etkilemektedir?
Tablo 6. “ZÖK toplantıları öğretmen-öğretmen, öğretmen-öğrenci, öğrenciöğrenci,
öğretmen-veli iletişimini ne yönde etkilemektedir?” sorusuna
öğretmenlerin verdikleri cevapların dağılımı
f %
Öğretmenlerle hem meslektaşları hem de öğrenci velileri arasındaki 25 53
işbirliğini arttırma
Öğrencilerin akademik başarılarını arttırma 10 21
Öğretmenlerin birlikte çalışmasını teşvik etme 9 19
Sınıf içi disiplini sağlama 3 6
Öğrencilerin sosyal çevrelerini zenginleştirme 1 2
Öğrencilerin derse devamının sağlama 1 2
4.2. Doküman İncelemesinden Elde Edilen Bulgular
Bu araştırmanın ikinci aşamasında ilköğretim okullarından toplanan ZÖK
toplantı tutanaklarından on tanesi, hazırlanan likert türünden bir anket yardımıyla
değerlendirilerek elde edilen veriler aşağıda sunulmuştur. Bu anketin
hazırlanmasıyla ilgili kapsamlı bilgilere yöntem bölümünde yer verilmiştir.
Değerlendirme Kriterleri
Bir önceki ZÖK toplantı tutanağı
incelenerek uygulanması planlandığı
halde uygulanamayan eylem planlarının
nedenleri üzerinde durulmuş mu?
İlgili dersin öğretim programındaki
içerik konuları incelenerek, bunların her
biri için en etkili öğretim yöntem ve
Evet Kısmen Hayır
f % f % f %
3 30 6 60 1 10
2 20 5 50 3 30

teknikleri üzerinde durulmuş mu?
Öğrencilerin dönem içindeki başarı ve
performanslarının ölçülme ve
değerlendirilmesine ilişkin özel kararlar
alınmış mı?
Öğrencilere dönem içinde verilecek
dönem ödevlerinin konusu, ödevlerin
toplanması ve değerlendirilmesine ilişkin
ortak kararlara varılmış mı?
Zümre öğretmenleri ile aynı okulda
çalışan farklı branşlardaki öğretmenler
arasında nasıl bir işbirliği yapılacağının
kararı alınmış mı?
Öğretmen-öğrenci-veli ilişkisini
kuvvetlendirmeye ilişkin önemli
kararlara yer verilmiş mi?
Uygulama derslerinde kullanılacak
laboratuar araç ve gereçleri ile öğretim
materyallerine karar verilmiş mi?
Bir önceki dönem için öğrencilerin
başarılı veya başarısız olmalarının
değerlendirmesi kapsamlı olarak
yapılmış mı?
Dönem içinde okutulacak ders
kitaplarının isimleri açıkça belirtilmiş
mi?
Kullanılacak teknolojik araç ve
gereçlerin isimlerine ve ne şekilde
kullanılacaklarına karar verilmiş mi?
Laboratuar uygulamalarının önemi ve ne
şekilde yapılacağına ilişkin özel kararlar
alınmış mı?
Branş öğretmenleri arasındaki
işbirliğinin nasıl yürütüleceğine yönelik
özel kararlar alınmış mı?
7 70 2 20 1 10
4 40 5 50 1 10
4 40 4 40 2 20
3 30 4 40 3 30
1 10 6 60 3
30
3 30 4 40 3 30
4 40 - - 6 60
3 30 2 20 5 50
7 70 2 20 1 10
1 10 4 40 5 50
5. TARTIŞMA VE SONUÇ
İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin 109. maddesi uyarınca okullarda
yapılan ZÖK toplantılarının temel amacı, aynı okulda görev yapan branş
öğretmenleri ile bunun yanında diğer branştaki öğretmenler arasındaki iletişimi
güçlendirerek işbirliği ve dayanışmayı artırmaktır. Literatürdeki birçok

araştırmada, öğretmenlerin mesleki gelişimlerinin sağlanmasında öğretmenler
arasındaki fikir alış verişi için fırsat sağlanmasının önemi üzerinde durulmuş ve
okula dayalı hizmet içi eğitim programları ile okul geliştirme (school development)
programlarının yürütüldüğü belirlenmiştir (Holloway ve Long, 1998; Van Driel,
Beijaard ve Verloop, 2001). Bir okulda çalışan öğretmenlerin mesleki deneyim
süreleri ile meslekte kendilerini yetiştirme çabalarına göre farklı seviyelerde pratik
veya teorik bilgi birikimine sahip olabilecekleri kabul edilmektedir (Black ve
Halliwell, 2000; Feldman, 1996). Bu nedenle, öğretmenlerin sahip oldukları
fikirleri birbirleriyle paylaşmaları amacıyla deneyimlerini paylaşmaları için özel
fırsatların kendilerine sunulması, yürütülen eğitim ve öğretim çalışmalarının
başarılı olması için oldukça önemlidir. İşte bu amaçla, aynı okuldaki branş
öğretmenleri arasında ve eğitim/öğretim yılının değişik zamanlarında yapılan ZÖK
toplantılarının, bu faaliyetlerin hedeflerine uygun olarak yapılması ve katılımcı
öğretmenlerin bu toplantılarda alınan ortak kararları uygulaması durumunda
başarının yakalanması için önem taşıdığına inanmaları oldukça önemlidir. Bu
bağlamda mevcut çalışmada ilk olarak, ilköğretimde görev yapan öğretmenlerin
ZÖK kararlarının eğitim ve öğretim uygulamaları üzerinde ne şekilde etkili
olduğuna yönelik düşüncelerinin belirlenerek tartışılmasına ihtiyaç duyulduğu
varsayılmıştır. Bu nedenle, araştırmanın örneklemindeki ilköğretim
öğretmenlerinden kırk yedisi ile altı soruluk anket çalışması yapılmıştır. Bu
anketlerde, öğretmenlerin sorulara verdikleri cevapların % ve frekans dağılımları
hesaplanıp, bu bölümde her biri derinlemesine tartışılmıştır.
İlk soruda öğretmenlerden ZÖK toplantılarının amaçlarını ifade etmeleri
istenmiş ve soruya verilenen cevaplar arasında en fazla tekrarlananların; “bir eğitim
ve öğretim dönemi içinde yürütülecek ortak çalışmaların planlanması ve branş
öğretmenlerinin birlikte hareket etmelerinin sağlanması” ile “branş öğretmenleri
arasında aktif fikir alışverişi için ortam sağlanması” olduğu ortaya çıkmıştır. Bu
sonuç, öğretmenlerin ZÖK toplantılarını, okulda o branşla ilgili yürütülecek ortak
çalışmaların planlandığı ve kararların alındığı bir yer olarak gördükleri anlamına
gelmektedir. İkinci soruda, öğretmenlerden ZÖK toplantılarında alınan kararların
öğrencilerin başarıları üzerindeki etkilerini açıklamaları istenmiş ve bu soruya

verilenen cevaplar arasında en fazla tekrarlananların; “öğretim programındaki
konuların işlenişi süresince ortaya çıkan problemlere uygun çözüm bulunduğundan
öğrenci başarısını arttırma” ve “kararların etkin bir şekilde uygulanması
durumunda öğrencilerin başarısının artması” olduğu ortaya çıkmıştır. Bu veriler,
ZÖK toplantı kararlarının öğretmenlerin zihnindeki öncelikli hedefinin öğrencilerin
akademik başarılarını arttırmak olduğu anlaşılmaktadır. Literatürdeki birçok
araştırmada, öğretmenlerin okullardaki eğitim-öğretim uygulamalarının
öğrencilerin akademik başarılarını arttırmayı hedeflediğini düşündükleri ve bu
doğrultuda yapılacak etkinliklerin öğretmenlerin öncelikli hedefleri arasında yer
aldığı ortaya çıkmaktadır (Yiğit, Saka ve Akdeniz, 1998). Bu durumun birçok
nedeni olmasına rağmen, öğrenci ailelerinin ve okul yönetimlerinin öğrencilerin
merkezi sınavlarda başarılı olmasını okulların öncelikli hedefleri arasında
görmeleri ve öğretmenlerin de bu yönde teşvik edilmesinin bunda etkili olduğuna
inanılmaktadır (Kaya, Çepni ve Küçük, 2002). Üçüncü soruda; öğretmenlerden
ZÖK toplantılarında en fazla hangi konu üzerinde durulmalıdır? sorusuna cevap
vermeleri istenmiş ve verilenen cevaplar arasında en fazla tekrarlananların;
“öğrencilerin başarılarının arttırılmasına dönük önerilerin tartışılması”,
“öğrencilerin öğretiminde karşılaşılan sorunların tartışılması”, “programdaki ünite
konuları için etkili öğretim yöntem ve tekniklerinin belirlenmesi” olduğu ortaya
çıkmıştır. Dördüncü soruda; öğretmenlerden ZÖK toplantıları hangi aralıklarla
yapılmalıdır? sorusuna cevap vermeleri istenmiş ve verilenen cevaplar arasında en
fazla tekrarlananların; “dönem başında ve sonunda birer defa” ile “ayda birer defa”
olduğu ortaya çıkmıştır. Beşinci soruda, ZÖK toplantılarına kimler katılmalıdır?
Neden? sorusuna öğretmenlerin cevap vermeleri istenmiş ve verilenen cevaplar
arasında en fazla tekrarlananların; “branş öğretmenlerinin yanında başarılı ve
başarısız öğrenci temsilcileri ve öğrenci velileri” ile “okul yöneticilerinden-okul
müdürü veya müdür yardımcısı- biri ile branş öğretmenleri ve rehber öğretmen”
olduğu belirlenmiştir. Son soruda ise, öğretmenlerden, ZÖK toplantıları öğretmenöğretmen,
öğretmen-öğrenci, öğrenci-öğrenci, öğretmen-veli iletişimini ne yönde
etkilemektedir? sorusuna cevap vermeleri istenmiş ve verilenen cevaplar arasında
en fazla tekrarlananların; “öğretmenlerle hem meslektaşları hem de öğrenci velileri

arasındaki işbirliğini arttırma”, “öğrencilerin akademik başarılarını arttırma” ve
“öğretmenlerin birlikte çalışmasını teşvik etme” olduğu belirlenmiştir.
Bu araştırmanın ikinci aşamasında, ilköğretim okullarındaki fen bilgisi
öğretmenlerinden toplanan ZÖK toplantı tutanakları hazırlanan ölçek yardımıyla
değerlendirilerek, bu toplantılarda daha çok hangi konular üzerinde konuşulduğu
belirlenmeye çalışılmıştır. Bu noktada, toplantılarda konuşulanların tümünün
tutanaklara kayıt edildiği varsayılmıştır. Buna göre, ZÖK toplantı tutanaklarının %
60’ında bir önceki ZÖK toplantı tutanağı incelenerek uygulanması planlandığı
halde uygulanamayan eylem planlarının uygulanmama nedenleri üzerinde kısmen
durulduğu, % 50’sinde ilgili dersin öğretim programındaki içerik konuları
incelenerek, bunların her biri için en etkili öğretim yöntem ve teknikleri üzerinde
kısmen durulduğu, % 70’inde öğrencilerin dönem içindeki başarı ve
performanslarının ölçülme ve değerlendirilmesine ilişkin özel kararların alındığı, %
50’sinde öğrencilere dönem içinde verilecek dönem ödevlerinin konusu, ödevlerin
toplanması ve değerlendirilmesine ilişkin ortak kararlara kısmen yer verildiği, %
40’ında zümre öğretmenleri ile aynı okulda çalışan farklı branşlardaki öğretmenler
arasında nasıl bir işbirliği yapılacağına yönelik karar alındığı, % 40’ında öğretmenöğrenci-veli
ilişkisini kuvvetlendirmeye ilişkin önemli kararlara kısmen yer
verildiği, % 60’ında uygulama derslerinde kullanılacak laboratuar araç ve gereçleri
ile öğretim materyallerine kısmen karar verildiği, % 40’ında bir önceki dönem için
öğrencilerin başarılı veya başarısız olmalarının kapsamlı değerlendirmesinin
kısmen yapıldığı, % 60’ında dönem içinde okutulacak ders kitaplarının isimlerinin
açıkça belirtilmediği, % 50’sinde kullanılacak teknolojik araç ve gereçlerin
isimlerine ve ne şekilde kullanılacaklarına karar verilmediği, % 70’inde laboratuar
uygulamalarının önemi ve ne şekilde yapılacağına ilişkin özel bazı kararların
alındığı ve % 50’sinde branş öğretmenleri arasındaki işbirliğinin nasıl
yürütüleceğine yönelik özel kararların alınmadığı ortaya çıkmıştır. Bu veriler her
ne kadar, incelenen dönem başı ZÖK toplantı tutanaklarındaki kararların uygulanıp
uygulanmadığına yönelik sonuç ortaya koymuyor olsa bile, bir önceki ZÖK
toplantısında alınan kararların nasıl uygulandığı ve değerlendirildiğine yönelik
önemli açıklamalara yer verilmediğinden ve ayrıca ZÖK tutanaklarındaki

kararların da nasıl uygulanacakları etkin şekilde planlanmadığından, ZÖK toplantı
tutanaklarındaki kararların çoğunlukla yüzeysel olduğu ve çoğunlukla kağıt
üzerinde kaldığını düşündürmektedir. Bu çalışmanın problemi olmamasına ve
genellenebilirliği olmamasına rağmen, aynı okuldan alınan ve farklı yıllara ait
ZÖK toplantı kararlarının birbiriyle aynı olması, öğretmenlerin ZÖK toplantılarının
önemine inanamadıklarını ortaya koymaktadır. Yapılan anket çalışmasında, ZÖK
toplantı kararlarının öğrenci başarısı üzerinde ne tür etkisi vardır sorusuna,
öğretmenlerin bu kararların uygulanması durumunda öğrencilerin başarısını arttırır
şeklinde cevap vermeleri kararlarının uygulanmadığını ifade etmektedir. Bu
nedenle, alınan kararların uygulanma durumlarının hem zümre öğretmenleri hem
de okul yöneticileri tarafından daha sıkı takip edilmesi ve sorumluluk anlayışı
içerisinde yerine getirilmesi mutlaka sağlanmalıdır. Bu bağlamda, ZÖK
toplantılarının, öğretmenler tarafından, okulda belli aralıklarla yapılması gereken
bir zorunluluk olarak düşünülmemesi ve öğrencilerin akademik ve sosyal açılardan
başarılı olmalarının sağlanması için çok önemli bir fırsat olarak görülmesi için
öğretmenler ikna edilmelidir. Ayrıca, öğretmenlerin kendi öğretim uygulamalarıyla
ilgili aksiyon araştırmaları yapmaya teşvik edilmesi ve bunların sonuçlarının ZÖK
toplantılarında tartışmaya açılması da son derece önemli sonuçlar ortaya koyabilir.
6. ÖNERİLER
Bu araştırmada ortaya konan sonuçlara bağlı olarak aşağıdaki önerilerin
yapılmasına karar verilmiştir;
ZÖK toplantılarında alınan kararlar kesinlikle hedefe yönelik olmalı ve
bunların yüzeysel, ilgili yönetmenlik ve genelge maddelerini tekrar eden
nitelikte olmamasına dikkat edilmelidir.
ZÖK toplantılarına aynı dersi okutan branş öğretmenlerinin ve
idarecilerin yanında, bir kaç öğrenci velisi ve öğrenci temsilcisinin
katılması alınan kararların esnekliği açısından önem taşımaktadır.
ZÖK toplantılarında “araştırmacı öğrenci modeline” önem verilerek, bu
yolla, öğretmenlerin de araştırmacı bir kimliğe sahip olmak için çaba sarf

edecekleri ve okullarını araştırma için ziyaret eden araştırmacılara daha
sıcak davranarak yardımcı olacakları unutulmamalıdır.
Okullardaki eğitim ve öğretim çalışmalarının daha esnek ve
derinlemesine planlanması ve yürütülmesi bakımından ZÖK
toplantılarının bir mecburiyet olarak değil, ihtiyaç olarak düşünülmesinin
daha faydalı olabileceği öğretmenlere anlatılmalıdır.
7. KAYNAKLAR
Avalos, B. (1998). School-based teacher development: the experience of teacher
professional groups in secondary school s in Chile, Teaching and Teacher
Education, 14 (3) 257-271.
Black, A. L. ve Halliwell, G. (2000). Accessing practical knowledge: How? Why?
Teaching and Teacher Education, 16, 103-115.
Çepni, S. ve Küçük, M. (2003). Eğitim araştırmalarının fen bilgisi öğretmenlerinin
uygulamaları üzerindeki etkilerinin belirlenmesi: Bir örnek olay çalışması,
Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(12) 75-84.
Çepni, S., Kaya, A. ve Küçük, M. (2002). Yeni üniversite sınav sisteminin
liselerdeki fizik öğretimine etkileri, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, 2(22) 16-20.
Cohen. L. ve Manion. L. (1989). Research Methods In Education, New York:
Routledge.
Feldman, A. (1996). Enhancing the practice of physics teachers: mechanisms for
the generation and sharing of knowledge and understanding in collaborative
action research. Journal of Research In Science Teaching 33, (5), 513-540.
Holloway, K. ve Long, R. (1998). Teacher development and school improvement:
The use of “shared practice groups” to improve teaching in primary schools,
Journal of In-Service Education, 24(3) 535-544.
Küçük, M. (2002). Hizmet-içi aksiyon araştırması kurs programının fen bilgisi
öğretmenlerine uygulanması, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Karadeniz
Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
MEB. (1992). İlköğretim Kurumları Yönetmenliği, Resmi Gazete, Sayı, 21308.

Utley, B. L., Basile, C. G. ve Rhodes, L. K. (2003). Walking in two worlds: master
teachers serving as site coordinators in partner schools, Teaching and
Teacher Education, 19, 515-528.
Van Driel, J. H., Beijaard, D. ve Verloop, N. (2001). Professional development and
reform in science education: the role of teachers’ practical knowledge,
Journal of Research In Science Teaching, 8(2) 137-158.
Yiğit, N., Saka, A. Z. ve Akdeniz, A. R. (1998). Fizik derslerinde uygulanan
ölçme-değerlendirme yaklaşımları, III. Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi
Sempozyumu Bildiri Kitabı, s. 140-147, Karadeniz Teknik Üniversitesi,
Trabzon.