Felsefe Tartışmaları 1. Kitap

e şeylerin özleri vardır, fakat anlamı olan şeyler yalnızca dilsel biçimlerdir.
Öz, yöneltimde bulunulan nesneden ayrılıp da sözcükle birleştiği
zaman anlam olur.
Anlam kuramı bakımından göze çarpan bir sorun, onun nesnesinin
doğasıdır: anlamlar ne türden şeylerdir? Anlatılmak istenen varlıklar
için duyulan gereksinme, anlamla yöneltimin ayrı ayrı şeyler olduğunun
eskiden görülmemiş olmasından gelebilir. Bir kez anlam kuramı
yöneltim kuramından keskin biçimde ayrıldığında, anlam kuramının
en önemli işlevinin, hemen hemen yalnızca, dilsel biçimlerin eşanlamlılığı
ve bildirimlerin çözümselliği olduğunu kabul etmeye çok
yaklaşılmış olur. Anlamların kendileri, karanlık ara nesneleri olarak,
bir yana bırakılabilir.
Buna göre çözümsellik sorunu yeniden karşımıza çıkıyor. Gerçekten,
çözümsel oldukları felsefede genellikle kabul edilen bildirimleri
uzakta aramak gereksizdir. Bunlar iki öbeğe ayrılırlar. Birinci öbekten
olup mantıksal olarak doğru oldukları söylenebilecekler şu tiptendir:
(1) Evli olmayan kimse evli değildir.
Bu örneğin ilgili özelliği, yalnızca olduğu biçimiyle doğru olmakla
kalmayıp ‘kimse’ ve ‘evli’ sözcüklerinin başka bütün yorumları
için de doğru olarak kalmasıdır. ‘Değil’, ‘dir’, ‘öyleyse’, ‘eğer’,
‘ve’
gibi mantıksal değişmezler için belli bir anlamlar dizisini önceden
kabul edersek, o zaman genellikle, bir mantıksal doğru, mantıksal
değişmezler dışındaki oluşturucularının bütün yeni yorumları için
doğru olan ve hep öyle kalan bir bildirimdir.
Fakat çözümsel bildirimlerin ikinci bir öbeği de şu tiptendir:
(2) Hiçbir bekâr evli değildir.
Böyle bir bildirimin özniteliği, eşanlamlıların birbiri yerine konmasıyla
onun bir mantıksal doğruya dönüşebilmesidir; böylece (2),
‘evli olmayan kimse’ yerine onun eşanlamlısı olan ‘bekâr’ın konmasıyla
(l)’e dönüşebilir. Yukardaki betimlemede, çözümselliğe bakışla
daha az açıklama gerektiren bir ‘eşanlamlılık’ kavramımız bulunmadığı
sürece, biz yine de, çözümsel bildirimlerin bu ikinci öbeğinin, ve
bu yüzden de genel olarak çözümselliğin, bir uygun öznitelemesinden
yoksunuz demektir.
Son yıllarda Carnap, çözümselliği, durum-betimlemesi denen şeyle
açıklamaya yöneldi. Bir durum-betimlemesi, dilin, atomsal, ya da
bileşik olmayan, her türlü bildirimlerine tüketici biçimde yapılan
doğruluk-değeri yüklemeleridir. Carnap’a göre dilin bütün öteki bildirimleri
bilinen mantıksal düzenlemeler aracılığıyla kendi oluşturucu
öğelerinden yapılmışlardır; öyle ki, herhangi bir karmaşık bildirimin,
her durum-betimlemesi için doğruluk-değeri, bilinebilen
mantıksal yasalara göre saptanmıştır. Demek ki bir bildirimin çözümselliği
her durum-betimlemesinde doğru çıkmasıyla açıklanabilir.
Bu açıklama Leibniz’in “bütün olabilir dünyalar için doğru”sunun bir
11