Felsefe Tartışmaları 1. Kitap

özelliklerine göre adlandırıldıklarmı düşünen bir kimse, Nixon’ın
hangi nesne olduğunu bulmak üzere kullanılacak özelliklerin, nesnenin
özdeşlenmesinde kullanılan, ve a priori olarak bilindikleri için
nesnenin bütün olabilir dünyalardaki özdeşlenmesi için kullanılması
gereken özellikler olduğunu düşünebilir. Bunlara karşı ben şunları
yineliyorum: (l) Genel olarak, bir olgu-karşıtı durum üzerine, nesneler
bulunmazlar, koşul olarak verilirler; (2) olabilir dünyaların,
onlara sanki ırakgörürle bakıyormuşuz gibi, arı nitel olarak verilmesi
gerekmez. Biraz sonra da, bir nesnenin olgu karşıtı bir dünyadaki
niteliklerinin onu gerçek dünyada özdeşleşmede kullanılan özelliklerle
hiçbir ilgisi olmadığını göreceğiz.
‘Başka dünyalarda özdeşleme’ denilen sorunun bir anlamı var
mı? Bu doğruca bir yalancı-sorun mu? Şunlar söylenebilir gibi görünüyor.
İngiltere’nin 1943’te Almanya’yla savaştığı bildirimi belki bireyler
üzerine bir bildirime indirgenemezse de, yine de bir anlamda,
kişilerle onların tarihteki davranışları üzerine bütün olguların topluluğunu
aşan bir olgu değildir. Uluslarlar ilgili olguların, kişilerle
ilgili olguları ‘aşan’ bir şey olmadığını söylerken denmek istenen şey,
gözlemde, kişilerle ilgili bütün olguları sayıp da uluslarla ilgili olgulardan
söz etmeyen bir betimlemenin, dünyanın, uluslarla ilgili olguların
kendisinden türetilebileceği bir eksiksiz betimlemesinin olabileceği
biçiminde anlatılabilir. Bunun gibi, özdeksel nesnelerle ilgili
olgular da, belki de, onların oluşturucu molekülleriyle ilgili olguları
‘aşan’ olgular değildir. Öyleyse, bir edimselleşmemiş olabilir durumun,
halk terimleri içindeki bir betimlemesi verildiğinde, bu durumun
içinde İngiltere yine bulunuyor mu, ya da bu durumun içinde
varolan (diyelim Jones’un yaşadığı yer olarak betimlenen) bir ülke
İngiltere midir diye sorabiliriz. Bunun gibi, bir T masasının moleküllerinin
tarihinde belli olgu-karşıtı değişmeler verildiği zaman da,
bu durum çinde T var mıdır, ya da bu durum içinde bir masa oluşturan
belli moleküller tam da T masasını mı oluşturuyorlar, diye
sorulabilir. Her iki durumda da, belli tikellerin, başka ve daha temel
tikellerin terimleri içinde olabilir dünyalardaki özdeşleme ölçütlerini
soruyoruz. Eğer uluslarla (ya da topluluklarla) ilgili bildirimler,
başka daha temel oluşturucularla ilgili bildirimlere indirgenemezlerse,
katı ve sağlam özdeşleme ölçütleri vermeyi umamayız; yine de
kimi durumlarda, yanıt belirsiz kalacak da olsa, somut durumlarda
belli bir molekül topluluğunun yine T’yi mi oluşturduğunu sorabiliriz.
Benzer düşüncelerin zaman içinde özdeşlik sorunu için de geçerli
olduğunu sanıyorum; burada da biz genellikle belirlilik durumuyla,
yani bir ‘karmaşık’ tikelin daha ‘temel’ tikellerin terimleri içinde özdeşlenmesiyle
ilgiliyiz. (Örneğin, bir masanın çeşitli bölümleri değiştirilirse
o yine aynı nesne midir? 8 )
Ancak, böyle ‘başka dünyada özdeşleme’ kavrayışı alışılmışa gö-
32