taslakDEVE

dur bu uyum aynı zamanda erdemdir. Ruhun üç parçası yani
akıl, irade ve arzu arasında her birinin kendisine özgü işlevi
yerine getirmesinin, diğer parçanın işlevine müdahale etmemesinin
sonucu olan uyum hali olarak tanımlamıştır. Buna göre
akıl; ideaların ve iyi ideasının bilgisine, insan yaşamının amacına
vb. bilgiye sahip olup bütüne yol gösterdiği, iştiha, istek
ve arzularında ölçülü olduğu, can da iştihanın aşırı isteklerine
direnç gösterip, aklın sesini dinlediği zaman, insan kendi özünü
gerçekleştirme, amacına ve doğal iyisine uygun yaşama
anlamında mutlu olur. Platon üç ayrı erdemi dile getirir bilgelik,
yiğitlik ve ölçülülük ve bu üç erdemin birleşmesinden en
yüksek erdem olan adalet erdemi ortaya çıkar. Platon adaleti
şu şekilde tanımlar. “Adalet, her şeyden önce, bilgelik, cesaret
ve ölçülülük üç ana erdemle birlikte sitenin erdemini tamamlayan
erdemdir. Bu erdemlerin hepsini kapsayan bir üst-erdem
olarak adalet, “herkesin kendi işiyle uğraşması”, kendi işini
yapmasıdır.”Platon’a göre bir kişinin mutlu bir hayat yaşayabilmesinin
koşulu adalettir. Mutluluk anlayışının farklı bir
yorumunu Aristoteles’in etik anlayışında da görebiliriz. Aristoteles
bahsettiğimiz filozoflar gibi eudaimoniayı insanın nihai
amacı olarak belirtmiştir. Eudaimonia en yüksek iyidir. Aristoteles
İyi kavramını Nikomakhos Etiği adlı kitabında her şeyin
eğilim duyduğu amaç olarak tanımlamıştır. İyi olan şey
ona göre eudaimoniadır. Eudaimonia ise ruhun erdeme uygun
etkinliğidir. Aristoteles felsefesinde erdemin ne olduğu konusunda
çalışma yaparken insan ruhundan bahsetmiştir çünkü
insansal erdem bedenin değil ruhun erdemidir. Filozof ruhu
akla sahip ve akıldan yoksun olarak ikiye ayırır. Ruhun bu iki
tarafına denk gelen iki çeşit erdem vardır akli erdem ve karakter
erdem. aklî erdemler öğretimden, karakter erdemleri ise
alışkanlıklardan doğar. Aristoteles’e göre erdem akli bir tercihtir.
Ruhun akıllıca yaptığı bir tercihtir. Ruhun akla uygun
olarak kullanılması erdemdir. Erdem bir varlığın işlevini en iyi
şekilde yerine getirmesidir bu insan için aklını iyi ve doğru
kullanmasıyla olmaktadır. Yani erdemli insan mutlu olmaktadır.
Aristoteles’in düşüncesine göre erdemli olmak mutlu yaşam
için yeterli değildir. Hiçbir şeye sahip olmayan bir insanın
mutluluğu elde etmesi çok zor görülmektedir. Bundan dolayı
insanın tam olarak mutluluğu elde etmesi dostluk gibi, servet
gibi, güzel ve tam bir vücuda sahip olması gibi özelliklere de
sahip olması gerekmektedir. Aristoteles’e insanın mutlu olabilmesi
için özgür ve soylu bir aileden gelmesi gerekir. Köleler
mutluluğa ulaşamazlar çünkü özgür değillerdir. Aristoteles’e
göre kadınlarda mutlu olamaz çünkü kadınlar tam anlamıyla
düşünme yeteneğini bütün bir şekilde kullanamazlar.
Kısaca her eylem iyi olanı amaçlamaktadır, iyinin ne olduğu
sorusuna ise mutluluk cevabını veren Aristoteles, mutluluğun
ne olduğu sorusuna da “erdeme uygun etkinliktir” demiştir.
Sokrates’e göre erdem bilgidir. Bilgi bilgelik, cesurluk,
ölçülülük ve adaletin bilgisidir. Platon’a göre erdem ruhun her
bir parçasının kendi görevini yapmasıdır. Aklın görevi bilmektir
arzunun görevi ise fiziki tatminlerde aşırıya kaçmayıp ölçülü
olmaktır. Aristoteles’e göre erdem bir varlığın işlevini en iyi
şekilde yerine getirmesidir. Mutluluk insanın yukarıdaki erdemlere
uygun yaşayarak varabileceği bir amaçtır. Amaç olarak
gösterilen eudaimonia kavramı bahsettiğimiz filozofların
felsefesinde ortaktır fakat aynı kavram farklı anlamlar üzerinden
yorumlanmıştır.
Bahsi geçen filozoflara göre mutluluğun araç olabileceği
bir amaç yoktur. İnsan mutluluğu herhangi bir şey için istemez
mutluluk insanın eylemlerinin ve hayatının bir sonucudur bundan
dolayı mutluluk insanın temel amacıdır. İnsanın bu temel
amacına ulaşması için ahlaklı veya erdemli bir yaşam sürmesi
gerekir. Eudaimonianın göreceli olması durumu burada ortaya
çıkar. Erdemin ne olduğu insandan insana değişebilir. Erdemin
göreceli olmasıyla birlikte insanın erdemli yaşamı da göreceli
olmaktadır. Bu görecelikse bizi farklı eudaimonialara çıkarır.
Farklı yaşam tarzlarına çıkarır. Mesela tek-dünyalı bir hayat
görüşünün benimsenmesi bizi farklı eudaimonialara ya da
farklı bir değişle farklı mutluluk algılarına çıkarmıştır. Tekdünyalı
bir hayat görüşünde mutluluk özneldir. Çift dünyalı
hayat görüşlerine baktığımızda ise mutluluk tek bir yere varmıştır.
Burada mutluluk nesnelleşmiştir. Kısaca bahsetmek
gerekirse insanların erdem anlayışı veya ahlak anlayışının değişimiyle
bile filozofların insanın bir amacı olarak gördükleri
mutlulukta değişir. Bu öznellikle yani farklı anlayışlarla İnsanlar
aynı kavramı amacı olarak görüp aslında farklı şeylere yönelmiştir.
İnsan mutluluğu farklı biçimlerde yorumlamıştır.
İnsanlar önlerine koydukları bir amaç ile eylemlerini saçmalıktan
uzaklaştırıp anlamlandırmaya çalışmıştır. İnsanın ahlaklı
oluşu saçma değil bir amaç içindi artık. Böylece farklı etik
anlayışları ortaya çıkmıştır.
Antik yunan felsefesinde eudaimonia kavramı bahsi geçen
filozoflar tarafından insanın nihai amacını kast etmek maksadında
kullanılmıştır. Eudaimonia bir şeyin aracı olmayan bir
amaçtı onlar için. Eudaimonia kimi zaman insan ruhunun sakin
ve ölçülü olmasıyken başka bir filozof için insan ruhunun
huzur haliydi. Eudaimonia kavramı üzerinden çok çeşitli etik
anlayışları ortaya çıkmıştır. Bahsettiğimiz filozofların etik
anlayışları farklıydı fakat aynı kavramın etrafında şekillenmişti.
Aynı kavram etrafında farklı etik anlayışlarının ortaya çıkmasıyla
insan biricik iyisine ulaşamamıştır. İnsanoğlu ise bu
öznellik ışığında hala mutluluğu aramaktadır
10